Strona 1 Strona 2 Holeman Linda Ptaszyna 03 W dalekim kraju Kobieta, która szukała spełnienia. Priscilla, zwana Pree, wychowuje się w bardzo surowych warunkach. Jej rodzice, brytyjscy misjonarze prowadzący podupadającą misję w Pendżabie, karzą ją za najdrobniejsze przewinienia, zamykając w schowku z Biblią, której ma uczyć się na pamięć. Gdy dorasta, nie może nawet kontaktować się z Kaiem, swoim jedynym przyjacielem, synem służącej. Pree próbuje się buntować, nie wiedząc, że los szykuje jej znacznie okrutniejsze niespodzianki... Czym naprawdę zajmuje się Kai? Do czego zmusi Pree jego matka? Kim jest tajemniczy Afgańczyk, pojawiający się w misji na złocistym koniu? Kim wreszcie jest sama Pree, nieprzystająca do świata swych rodziców Anglików i nietraktowana jak swoja przez Hindusów? Wielka podróż, wstrząsająca tajemnica, upokorzenie i niegasnąca nadzieja na lepszą przyszłość w pełnej rozmachu powieści na egzotycznym tle kolonialnych Indii drugiej połowy XIX wieku. Strona 3 PROLOG Bombaj, 1885 Jest jedenasty dzień święta i Ganeśa niebawem zanurzy się w Morzu Arabskim. Jestem w drodze do domu, ale przyszłam na brzeg morza, by obejrzeć olbrzymie figury boga z głową słonia, które giną w ciemnej wodzie. Wiele figur Ganeśy najróżniejszych rozmiarów przeszło w paradzie ulicami miasta, a niosący je ludzie zgromadzili się teraz na szerokim piaszczystym brzegu. Brzeg ożył, gdy tłumy zebrały się, by wziąć udział w ostatnim rytuale święta Chaturthi. Obserwuję morze. Nie rzucam się w oczy; włożyłam sari i namaściłam włosy olejem, splatając je w gruby warkocz, który spływa mi na ramię. Noszę taki strój do pracy, bo kobiety czują się swobodniej, gdy odwiedzam je ubrana jak jedna z nich. W przeszłości nosiłam wiele przebrań. Morze tutaj jest płytkie, a łagodne fale powoli obmywają prążkowany piasek. Pierwszy młody człowiek powoli wchodzi do wody, tuląc w ramionach figurę Ganeśy. W wieczornym powietrzu unoszą się śpiewy: Powróć wcześnie za rok, o zwycięski Ganeszo. O, Ojcze Ganeszo, wróć znowu za rok. W Bombaju Hindusi mają swoich licznych bogów, muzułmanie modlą się do Allaha, chrześcijanie czczą Ojca, Syna i Ducha Świętego, a zoroastrianie otaczają czcią ogień. Moim ołtarzem jest woda. Podnoszę naszyjnik z czerwonych kwiatów lotosu, który spadł na ziemię z ozdobionej figury Ganeśy, i podchodzę do Strona 4 wody. Zdejmuję sandały i zarzucam na ramię ciężką torbę. Maleńki przerażony gekon wybiega spomiędzy dwóch kamieni i przemyka między moimi bosymi stopami. Unosząc brzeg sari, dołączam do tłumu i wchodzę do chłodnej wody. Wrzucam naszyjnik z kwiatów, gdy inni wrzucają własne kwiaty, drobne słodycze lub orzechy kokosowe, składając w ofierze swoją puja. Z pustymi rękami stoję nieruchomo i patrzę w górę. Na niebie rysują się wyblakłe różowe wstęgi. Nagle czuję zmęczenie. Widzę małą dziewczynkę, siedmio- lub ośmioletnią, trzymającą mocno za rękę kobietę, która z pewnością jest jej matką. Kobieta uśmiecha się do małej, stojąc na krawędzi wody. Dziewczynka zaczyna nagle podskakiwać, a jej starannie zaplecione warkoczyki fruwają w powietrzu, gdy pokazuje matce figurę Ganeśy. Jej jasnożółte sari jest czyste, a na nadgarstkach pobrzękują bransoletki. Kobieta uśmiecha się szeroko, a jej wyraźna miłość do dziecka sprawia, że czuję ucisk w piersi. W wieku tej dziewczynki nosiłam poplamioną sukienkę z darów, a moje włosy były zmierzwione i zwisały smutno na plecach. Biegałam po misji jak szalona, niezauważona przez nikogo. Wiedziałam, że moja matka nigdy nie patrzyła na mnie tak, jak ta kobieta na swoją córkę. Nigdy nie trzymała mnie za rękę z taką dumą, że do niej należę. W tej chwili dziewczynka podnosi wzrok na matkę i widzę dokładnie jej małą buzię. Choć oczy lśnią z podniecenia, w rysach widać spokojną pewność siebie. Ona wie, kim jest i do kogo należy. I jak jest kochana. Odmawiam cichą modlitwę, by nigdy nie spotkała się z tym, co ja. Żeby nigdy nie zaznała bólu utraty wszystkich, którzy ją chronili, bólu porzucenia, smaku strachu. Żeby te czyste lśniące oczy nigdy nie zobaczyły tego, co ja widziałam, i żeby nigdy nie musiała upaść tak nisko jak ja, by znaleźć swoje miejsce w świecie. I na koniec, żeby nigdy nie patrzyła na ten świat z takim poczuciem samotności, jaka kiedyś mąciła mi wzrok. Strona 5 Powtarzam sobie, że to tylko zmęczenie po długim dniu przywołuje stare smutki i urazy, stary wstyd. Biorę głęboki oddech i na chwilę odwracam wzrok od matki i dziecka, od moich sekretów. Patrzę, jak Ganeśa ginie w ciemnej wodzie. Powoli fale zakrywają długi tułów, symbolizujący głęboką znajomość pisma. Zaraz potem nikną duże uszy, gotowe słuchać katha Pana - jego opowieści - z największym zapałem. Potem oczy, malutkie, by jak najlepiej widzieć najdrobniejsze szczegóły boskości. Woda zakrywa duże czoło, które kryje głęboki intelekt, by głosić słowo Pana. W końcu zanurza się czubek głowy. Gdybym nadal wierzyła w chrześcijańskie dogmaty, wyobraziłabym sobie, że hinduski Ganeśa został ochrzczony. Choć rzadko wracam myślami do mojego chrztu, który odbył się połowę mojego życia temu, wspomnienia powracają i nagle znów jestem w misji na brzegu rzeki Rawi. Kiedy spoglądam wstecz na moje życie, zastanawiam się, czy właśnie wtedy zaczęła się moja historia: w sierpniowy dzień podobny do tego, kiedy woda zamknęła się nad moją głową, tak jak teraz zamyka się nad głową boga Ganeśy. Jednak w przeciwieństwie do dzisiejszego dnia, nie był to czas świętowania. Nie było radosnych śpiewów, prezentów, modlitw. Mój chrzest był samotny i posępny, przeprowadzony z brutalną siłą i zrodzony z fałszywej nadziei. Miał zmyć moje grzechy. Strona 6 ROZDZIAŁ PIERWSZY Misja Medyczna Kościoła Anglikańskiego Pendżab, Indie Roku Pańskiego 1871 Podczas chrztu o mało nie utonęłam. Był to mój drugi chrzest; pierwszy który odbył się, gdy byłam malutka, najwyraźniej nie „zadziałał". Moja matka nalegała, żeby ojciec, jako duchowny, przeprowadził go powtórnie pod koniec lata tuż po moich piętnastych urodzinach. Był koniec sierpnia w Pendżabie, czas umęczonej obfitości. Monsuny spłaszczyły grube czerwono-zielone liście krotonów, które porastały dziko ziemię wokół werandy. Deszcze spływały krętymi strumyczkami po wewnętrznych ścianach domu i infirmerii, gdyż gruba strzecha nie była w stanie oprzeć się naporowi wody. Woda sprawiła, że rodzina borsuków workowatych żyjąca za stertą łajna zrobiła się jeszcze odważniejsza i biegała po podwórku, szukając schronienia. Długie szczurze ogony lśniły złowieszczo, a tłusta sierść zjeżyła się. Zebrano już kukurydzę i teraz długie łodygi trzeszczały i chwiały się na wietrze, szeleszcząc w dłoni jak zgniatany papier. Albo szumiąc jak niszczący wszystko ogień. Stada szakali buszowały nocą wśród ich rzędów, polując na gnijące kolby, warcząc i bijąc się o resztki. Ostatnie niezebrane owoce: mango, morele, figi i cytrusy dawno już opadły, a kruki zawzięcie dziobały rozkładające się owoce, strzygąc pozbawionymi życia i wyrazu oczami. Rzeka Rawi, która latem płynęła leniwie skurczona do Strona 7 rozmiarów wąskiej strużki, teraz łakomie połykała złożoną przez monsuny ofiarę. Niekończące się deszcze zamieniły toczące się wody w rwącą rzekę z zaskakująco silnym prądem. Nadęta swoją ważnością rzeka rozlała się szeroko i odważnie, chwytając i wciągając wszystko, co odważyło się za bardzo zbliżyć do jej grzmiących brzegów. W szarym monotonnym deszczu podupadająca misja wyglądała smutno i ponuro. Czyż nie była to odpowiednia pora, by moja matka oświadczyła, że ja też upadłam? Próbowała więc cofnąć czas, by stworzyć mnie na nowo i zamienić w przykładną córkę misjonarza. Nie miałam pojęcia o planie rodziców do czasu, gdy nagle otworzyły się drzwi składziku. Usłyszałam, że nadchodzi moja matka; jej ciężkie kroki rozlegające się na werandzie zawsze dawały mi dość czasu, bym mogła schować nielegalną książkę, usiąść prosto z Biblią otwartą na kolanach i przywołać na twarz wyraz fałszywej pobożności i skruchy. Nauczyłam się, że bez tego wyrazu na twarzy nie będzie mi wolno wyjść z domu przez kolejną godzinę. W to ciemne, wilgotne popołudnie niebo było ciężkie jak zawsze, zanim otwarły się nisko wiszące czarne chmury. Matka po raz kolejny zamknęła mnie w składziku na tyłach budynku misji. Jej instrukq'e były zawsze takie same: miałam nauczyć się na pamięć trzech fragmentów Biblii. Tak karała mnie od czasu, gdy skończyłam sześć lat i nauczyłam się czytać. W składziku spędziłam wiele godzin z Biblią w rękach. Pewnie złożyłyby się na całe miesiące, gdyby zsumować kary, które w ostatnich dziewięciu latach odbywałam dwa lub trzy razy w tygodniu. Matka nie potrafiła zaakceptować młodej kobiety, jaką się stałam. Nie mogła pojąć, że bez względu na to, ile fragmentów Biblii przeczytam oraz ilu fragmentów Ewangelii nauczę się na pamięć, nie zmieni to mojej natury. A im byłam starsza, tym bardziej obrażało mnie jej założenie, że Strona 8 jeśli będę wystarczająco długo studiować Biblię, w końcu stanę się córką, z której misjonarz i jego żona mogą być dumni. Miałam absolutną pewność, że to się nigdy nie stanie. Kiedy matka ostatni raz przyłapała mnie, jak „goniłam jak szalona z pogańskimi przyjaciółmi" - to jej słowa - miara się przebrała. Należało podjąć bardziej drastyczne środki, by upewnić się, że nie będę płonąć w wiecznym ogniu piekielnym i nadal jej zawstydzać. Monsun przybierał na sile, gdy ojciec ciągnął mnie za ramię przez ogród na tyłach misji, a potem dalej, przez resztki zebranej kukurydzy i pola trzciny cukrowej aż do kłębiących się wód Rawi, która płynęła zaraz za misją. Matka podążała za nami; pomimo wiatru, słyszałam jej zniecierpliwienie, gdy potknęła się o twarde, połamane łodygi, i jej niepewne kroki, gdy próbowała nadążyć za idącym szybko ojcem - i za mną. Nie odwracałam się, bo nie chciałam zobaczyć malującego się z pewnością na jej twarzy wyrazu satysfakcji. Nie chciałam też, by dostrzegła moją niepewność. Już od dłuższego czasu bardzo mi zależało, by matka nie zobaczyła na mojej twarzy najmniejszej choćby słabości. A już na pewno nie strachu. Nie mogłam jednak wytłumaczyć nieoczekiwanego przerażenia, które mnie ogarnęło: nie bałam się wiatru ani ulewnego deszczu, ani też samej rzeki - w tych siłach natury nie było nic niezwykłego. To dziwne zachowanie ojca sprawiało, że oddychałam szybko i wpadałam w panikę, a stopy paraliżował strach. Mój ojciec był dobrym, cichym człowiekiem. Chronił mnie przed gniewem matki i w każdej sytuacji zachowywał spokój. Dziś jednak jego nastrój stanowił wierne odbicie panującej pogody. Rawi płynęła z głuchym, rytmicznym dudnieniem, kiedy zostałam wciągnięta w nurt, a prąd chwycił mnie za spód- Strona 9 nicę. Choć woda nie była jeszcze bardzo zimna, była błotnista i brudna i pełna śmieci, które ściągała z brzegów. - Ojcze - powiedziałam. - Spójrz. Wolną ręką pokazałam wzdęte truchło małego czarnego psa, który płynął na grzbiecie z wyprostowanymi łapami. Sterczały jak maszty pozbawione żagli, a jednak pełne nadziei, że uda im się złapać wiatr. Ten sam wiatr wyswobodził moje włosy ze wstążek i grube pasma zasłoniły mi twarz. Martwy pies zakręcił się w niewielkim wirze kilka stóp ode mnie i odpłynął. Jego szary język tkwił między zaciśniętymi zębami. Pomyślałam, że na ten widok ojciec złagodnieje; zawsze poruszał go widok martwych stworzeń, zarówno ludzi, jak i zwierząt. - Nie każ mi zanurzać twarzy w tej wodzie, ojcze. Proszę. Obok nas przepłynęły gąbczaste kolby i długi wijący się pas czarnego materiału - zagubiony turban sikha. Zaplątał się w moją spódnicę, która unosiła się niczym brązowy grzyb z serży. W następnej sekundzie materiał wyswobodził się i popędził za martwym psem, jakby go ścigał. Wyrwałam rękę i przywołałam na twarz najbardziej błagalny wyraz, ale ojciec tylko mocniej chwycił mnie za nadgarstek. Mój ojciec, taki łagodny... „Łagodni odziedziczą ziemię". Ale tamtego dnia nie było w nim łagodności. Jego ręka zaciśnięta na moim nadgarstku była niczym żelazne, zimne okowy. Jak matce udało się go przekonać, żeby przystał na jej niedorzeczny pomysł? - Ojcze - odezwałam się ponownie - dlaczego to robisz? Zadałam to pytanie już dwukrotnie, kiedy potykając się podążałam za nim. Nie odpowiedział. Tym razem jednak zamrugał z gwałtownym staccato, jak robi zawsze, gdy jest zdenerwowany lub zdumiony. Kiedy wreszcie się odezwał, jego spokojny łagodny głos zabrzmiał ostro, choć mógł to być efekt wiatru. Zupełnie jakby niektóre słowa były porwane, rozdarte. Strona 10 - Matka cię widziała - powiedział - z Darshanem i Ja-farem. - I co z tego? - zdziwiłam się. Darshan i Jafar byli synami Sanosha, naszego kucharza. Mieszkali w sąsiedniej wiosce Tek Mandi i często odwiedzali ojca w misji. Darshan był dwa lata starszy ode mnie, a jego brat rok młodszy. -I co z tego, ojcze? - Powiedziała... Powiedziała, że cię widziała... - urwał. - A co w tym złego? - zapytałam równie ostrym głosem jak ojciec. - Rozmawialiśmy o tym, co się dzieje w Tek Mandi, o meczu krykieta, który rozegrali, o zbliżającym się ślubie ich siostry. - Krzyczałam, by usłyszał mnie w szaleństwie wiatru i wody. - Zagrali też w goli; a ja patrzyłam. Jafar zabrał Darshanowi wszystkie kulki. Nie zrobiłam nic złego, ojcze. - Chcę ci wierzyć, Pree - powiedział i spojrzał na brzeg, gdzie stała matka. Uniosła brodę, a ojciec zamrugał powiekami. Drugą ręką chwycił mnie za kark i powoli mnie przyginał. Do strachu dołączył teraz szok - ciągle nie wierzyłam, że to zrobi, a jednak znalazłam dość przytomności, by zanim moja twarz znalazła się pod wodą, zamknąć oczy i zaczerpnąć powietrza. Zacisnęłam usta i wstrzymałam oddech. Woda była tłusta. Ojciec trzymał mnie pod wodą tylko przez kilka sekund i zaraz potem wyciągnął. - Czy wyrzekasz się szatana i przyjmujesz Pana do swego serca? - zapytał. Otworzyłam usta, by powiedzieć tak, tak, podobnie jak odpowiadałam na słowa ojca i wypowiadane przez niego amen podczas porannej modlitwy. Jednak kiedy rozchyliłam usta, i posmakowałam słonawej wody Rawi niosącej ze sobą truchła i bezużyteczne przedmioty, zawahałam się. - Dalej, Pree - przynaglał mnie ojciec. - Powiedz to. Teraz. Deszcz zaraz zacznie lać. Patrzyłam na jego szczupłą twarz i dostrzegłam, że skóra Strona 11 otaczająca jego wąski nos pobielała. Dobrze zarysowane usta były sinawe pod piaskowym wąsem. W orzechowych oczach, brązowych i błotnistych jak rzeka, nie było cienia współczucia. Czy przyjęłam Pana do serca? Czy naprawdę tego chciałam? Kiedy milczałam przez długą chwilę, niebo otworzyło się i deszcz chlusnął na nas z impetem. Czy to była odpowiedź, na jaką instynktownie czekałam? Rzęsisty deszcz bębnił o powierzchnię wody i ciął mnie w szyję i twarz. Spojrzałam na brzeg, gdy ojciec trzymał mnie zanurzoną po pas w brudnej wodzie. Zebrali się tam mieszkańcy misji zaciekawieni dziwnym spektaklem. Patrzyli, jak ojciec ciągnie mnie przez podwórko i martwe pola. Glory, aja mojej matki, przyszła z pola na brzeg, zakrywając nos i usta granatowym szalem. Za nią stał Sa-nosh; trzymał coś w ręce, ale nie widziałam, co to takiego. Na koniec pojawił się Pavit, nasz trędowaty, podskakując powoli, by dołączyć do reszty. Szedł z wielkim trudem, zniekształconymi rękami podpierał się na dwóch sękatych kijach z drewna mango, by móc się poruszać na owiniętych szmatami stopach. Zazwyczaj nie ruszał się nigdzie w czasie deszczu; teraz trzeba będzie mu zmienić przemoczone bandaże. Matka stała na przedzie tej małej zagubionej grupki, z rękami zwisającymi bezwładnie wzdłuż ciała. Jej włosy tańczyły szaleńczo wokół głowy; długie rude pasma unosiły się i opadały, unosiły i opadały. Przestępowała z nogi na nogę, kuląc ramiona w strugach deszczu. Potem dostrzegłam Kaia, stojącego samotnie z boku z ramionami skrzyżowanymi na piersi. Jego białe dhoti i koszula przykleiły się do bioder i piersi. Gęste czarne włosy oblepiały mu głowę. Nawet z oddali widziałam zarys jego ramion i uniesiony podbródek. Stał wyprostowany, nieruchomy i patrzył na wszystko obojętnie, jakby był jednym z hinduskich kamiennych bożków, nieczułych na deszcz i wiatr. Kai. Nie widziałam go od trzech dni. A teraz stał tu i był świadkiem mojego upokorzenia. Zawstydzona zamknęłam oczy. - Pree - powtórzył ojciec zbolałym głosem. Otworzyłam oczy i spojrzałam mu prosto w twarz. - Pree, przyjmij Pana do swego serca. Pokręciłam głową, nadal mocno zaciskając usta. Strona 12 - Co chcesz osiągnąć przez ten opór, Pree? Wyrzeknij się szatana. Przyjmij Pana Jezusa jako swego zbawiciela. Powiedz, że przyjmujesz Go do swego serca. Powiedz -domagał się, a jego głos współzawodniczył z dudnieniem deszczu. - Powiedz to, bym mógł powtórzyć twojej matce, że żałujesz. - Nie, nie - krzyknęłam. Słowa wyleciały w górę i popędziły w dół rzeki z taką samą szybkością jak martwy pies. - Nie mam nic do odpokutowania. - Było to oczywiście wierutne kłamstwo, znałam swoje liczne grzechy. - Nie możesz mnie zmusić. Nie możesz zmusić nikogo, żeby przyjął chrzest, ojcze. Nie jestem już dzieckiem. - Jeszcze bardziej podniosłam głos. - Kiedy byłam mała, postanowiłeś mnie ochrzcić. Ale teraz wybór należy do mnie. Do mnie. Nie do ciebie. A już na pewno nie do matki. Patrzył na mnie zdumiony i znów spojrzał na brzeg. Ja też się obejrzałam. Matka podeszła bliżej do spienionej wody. Ze zmarszczonymi brwiami podniosła jedną rękę, jakby pytając, dlaczego ojciec na nią patrzy, i co w ogóle się dzieje. Deszcz zacinał z ukosa; wiedziałam, że jeśli wieczorem rozbolą ją stawy, ja będę temu winna. - Powiedz to, Pree - powtórzył ojciec, przysuwając twarz do mojej tak blisko, że nie musiał już podnosić głosu. Poczułam zapach kminku. Wiedziałam, że zawstydziłam go w obecności wszystkich, że muszę wypowiedzieć tylko jedno słowo: „Tak". To wszystko. „Tak, ojcze". Ale nie mogłam. Uświadomiłam sobie, że nie mogę przyjąć Jezusa do serca; Strona 13 nie chciałam, by się tam znalazł. Chciałam, by należało tylko do mnie. Czy wiedziałam o tym od zawsze, czy też było to objawienie, które spłynęło na mnie razem z deszczem, pewnie i szybko, z niezachwianym rytmem? Ojciec zacisnął dłoń mocniej, a jego długie palce objęły niemal całą moją szyję - czułam ich nacisk na jabłku Adama i chciałam zaczerpnąć powietrza. Ojciec zdjął drugą rękę z mojego nadgarstka, jednym szybkim ruchem położył mi ją płasko na piersi i z całych sił zanurzył mnie z po- wrotem w wodzie. Dusząc się pod naciskiem dłoni na gardle i wstrząśnięta nieoczekiwanym i niepokojącym pojawieniem się jego dłoni na piersiach, nie zdążyłam zaczerpnąć powietrza, zanim woda zakryła mi nos i usta. Tym razem trzymał mnie pod wodą dłużej. Czułamrozsadzający ból w piersiach, z nozdrzy popłynęły bąbelki powietrza. Próbowałam go powstrzymać, machając rękami i wykrzywiając palce, ale udało mi się tylko chwycić kawałek jego mokrej marynarki. Kiedy mnie wreszcie wyciągnął, zwalniając nieco ucisk na gardle i zdejmując dłoń z moich piersi, plułam i wciągałam powietrze. Powieki ojca zatrzepotały gwałtownie; jego też oślepiał deszcz. Nagle zrozumiałam, że ma jeden ze swoich ataków. Wywrócił oczy i widziałam pokryte żyłkami białka i brązowy półksiężyc tęczówki. Potem zadrżał, a jego oczy wrócił do normalnej pozycji. Nic nie powiedział, tylko spojrzał na mnie z wyrazem twarzy, jakiego jeszcze nigdy nie widziałam, jakbym była obcą osobą, a nie jego dzieckiem. Spojrzałam mu w oczy, zanim znów mnie zanurzył. I jeszcze raz. Za każdym razem trzymał mnie pod wodą dłużej i kiedy wreszcie wynurzyłam się po raz piąty czy szósty - straciłam już rachubę - ręce opadły mi bezwładnie wzdłuż ciała i usłyszałam, że ktoś krzyczy. Czy to była matka? Głos był cichy, jakby owinięty wełną i wołał mnie po imieniu. Tyle tylko, że imię, które słyszałam, nie należało do mnie. To nie było Pree, lecz coś innego, mimo to rozpoznałam je. Wróciłam Strona 14 pod ciemną, kipiącą wodę i tym razem przód mojej głowy wybuchnął bólem, jakiego jeszcze nigdy nie zaznałam. A potem... wszystko było czerwone. Sara lal hai, sara lal hai. Wszystko jest czerwone. Te hinduskie słowa przypłynęły do mnie zamglone jak moje imię. Wszystko jest czerwone. Ręce ojca puściły mnie i zdumiona pojęłam, że unoszę się tuż pod powierzchnią wody, a prąd powoli mnie wsysa, ciągnąc ze sobą. Dlaczego nie stanęłam na nogi albo nie uniosłam głowy? Tonęłam, moja ciężka spódnica, halki i buty ciągnęły mnie w dół, jakby były z ołowiu. Pod sobą czułam gąbczastą miękkość błota; wiedziałam, że płynę łagodnie tuż nad dnem rzeki, a jednak nie czułam już wcześniejszej paniki. Widziałam siebie unoszącą się spokojnie z włosami falującymi wokół mnie. Byłam rozgwiazdą albo meduzą. Czerwień, która wybuchła w mojej głowie, jeszcze pojaśniała. Byłam wirującą mgławicą, przygotowującą się, by dać życie nowym gwiazdom; byłam jasnym płomieniem, jedną z lamp zapalanych na Diwali. Byłam kolorowym latawcem, mój sznurek lśnił niebezpiecznie w słońcu, przelatując nad płaskimi dachami Lahore na święto Basant. Byłam częścią wszystkiego, ziemi i nieba, wyrywałam się spod kontroli, wirując coraz szybciej, rzucając lśniące iskry. Pulsujący grzmot tej wspaniałości wypełniał mi uszy. Umieram, pomyślałam, ale było to dziwnie radosne poczucie. Moja własna atma była tylko jedną z wielu dusz, kolejnym istnieniem w kole Karmy, które czekało na powtórne narodziny. Nigdy nie czułam się tak czysta. Nagle poczułam wstrząs i z wielkim szumem zostałam ściągnięta z nieba, a blask mojego oświetlonego słońcem szkła przygasł w jednej chwili. W tej jednej sekundzie zrobiło mi się żal i poczułam rozczarowanie, że cud przyjdzie. I wtedy płaska dłoń, a może pięść, zaczęła mnie uderzać między łopatkami. Tępe, lecz potężne ciosy wstrząsały całym moim ciałem. Usta rozciągnęły mi się szeroko, początkowo Strona 15 bezdźwięcznie, a potem długimi wdechami wciągnęłam powietrze do płuc. Próbowałam otworzyć oczy, lecz powieki odmawiały posłuszeństwa. Teraz płonęły płuca jak dotknięte rozpalonym szkłem, zaczęłam wymiotować, wypluwając z siebie Rawi. Dusiłam się, a wtedy ta sama silna ręka pociągnęła mnie za szczękę, by odwrócić mi głowę na bok. A kiedy z gardła płynęła już tylko cienka strużka wody, ktoś uniósł mnie w górę. Deszcz walił prosto w twarz, tak jak pięść uderzała w plecy. Irytujący ruch mojej głowy uderzającej o silną pierś przywiódł odległe wspomnienia, zapomniane aż do dziś. Sara lal hai. Wszystko jest czerwone. Strona 16 ROZDZIAŁ DRUGI Matka pochyliła się nade mną, próbując rozpiąć mi stanik, lecz jej wielkie palce walczyły niezgrabnie z małymi kościanymi guzikami. Odsunęłam jej dłoń. - Daj spokój, Pree. Podnieś się. Zdejmij mokre ubranie. Próbowałam skupić wzrok na twarzy matki. Wstrzymałam oddech, czując zapach jej gnijących dziąseł. Leżąc na plecach z rękami wyciągniętymi wzdłuż ciała, wyczułam palcami pod sobą coś dziwnego. Ktoś położył na łóżku plecioną matę, by ochronić pościel przed moim przemoczonym ubraniem. - Co cię powstrzymywało przed przyjęciem Pana do serca? - zapytała matka, cofając się o krok. Przycisnęła do ust chusteczkę, którą zawsze trzymała w dłoni. Nad kwadratem poplamionego białego materiału jej oczy błysnęły w bladym świetle lampy. Zrobiło się ciemno - czy był już wieczór, czy tylko niebo przykryły ciemne chmury? Ile czasu minęło od mojego zanurzenia w rzece? Lampa naftowa wisząca na haczyku nad łóżkiem kołysała się lekko w wilgotnym, chłodnym powietrzu, które wpływało przez na wpół otwarte żaluzje. Płomień lampy, choć osłonięty poplamioną szybką, zadrżał. Deszcz nadal szumiał, ale stracił już na sile. - Dlaczego nie spełniłaś żądania ojca? Odpowiedz, Pree. Długie, mokre pasma włosów oblepiały mi brodę i szyję i słabym ruchem wyciągnęłam rękę, by je odsunąć, lekko odpychając przy tym rękę matki, która znów zawisła nad moim stanikiem. Odsunęła się po raz drugi, szukając za sobą drewnianego krzesła stojącego przy łóżku. Usłyszałam Strona 17 trzeszczenie jego rozchwianych nóg, gdy opadła na siedzisko z plecionej trzciny. Moje nieoczekiwane milczenie najwyraźniej ją zaskoczyło. Zawsze miałam gotową - zazwyczaj ciętą - ripostę na jej pytania i żądania. - Niektórzy Hindusi i mieszańcy przyjmują wiarę chrześcijańską - powiedziała w ciszy pokoju - idąc do niej z takim zapałem jak osy do słodkiej wody, a ty, córka pastora Kościoła anglikańskiego, nie chcesz otworzyć serca przed Panem. - Spojrzała na mnie znacząco. Nadal milczałam. To, co powiedziała, nie było prawdą; nawracanie tubylców nie było proste, przynajmniej dla mojego ojca. Przyglądałam się cieniom tańczącym na ścianie pokrytej łuszczącą się białą farbą. Ich rytm nieoczekiwanie przypomniał mi straszliwy i brutalny taniec bogini śmierci Kali. Przed rokiem w Lahore widziałam kiedyś jej wyznawcę kręcącego się na haczykach wbitych w plecy. Na jego twarzy malował się wyraz pobożnego skupienia, kiedy wirował nad głowami tłumu, a ostre haczyki wyciągały mu skórę w zakończone ostro kształty. Pamiętam, jak myślałam, że przypominają trójkąty, namioty i piramidy. Jego skóra wy- glądała nienaturalnie, jak wijący się materiał. Stałam, zakrywając usta ręką, nie mogąc oderwać wzroku od naciągniętej skóry i twarzy mężczyzny. Jego usta otwarły się w niemym krzyku, jednak oczy przypominające kryształ były pełne radości, jakby oglądał coś wspaniałego, czego reszta z nas nie mogła dostrzec. Zacisnęłam powieki. Wyznawca kaleczący własne ciało, nadzy sadhu rezygnujący z wszelkich dóbr i powoli głodzący się na śmierć, chrześcijanie stający przed lwami -wszyscy cierpiący za swoje przekonania i duchowe poszukiwania wirowali w mojej głowie. Nie chciałam tego cierpienia. Choć moi rodzice byli misjonarzami, nie chciałam zostać uwięziona w okowach religii i być zmuszana do przyjęcia ich wiary tylko dlatego, że jestem ich córką. Miałam dopiero piętnaście lat - chciałam być wolna, by z czasem podjąć świadomą decyzję. Strona 18 Otworzyłam oczy. Matka poruszyła się, zasłaniając tańczące cienie. Zatrzasnęła przede mną wizje przedstawiające wirującego na haczykach Hindusa i zabójcze kły lwów. Zamrugałam powiekami. - No? Co masz do powiedzenia, Pree? Do niczego by nie doszło, gdybyś odpowiedziała ojcu jak należy. Wpędzasz mnie w rozpacz. Dlaczego jesteś taka uparta i nie chcesz przyjąć Pana? Nadal wpatrywałam się w ścianę. - Nie wiem, matko - odparłam cicho. Być może zużyłam już całą energię. To prawda, że byłam zmęczona trwającą nie od dziś walką pomiędzy mną a matką oraz pomiędzy mną a Bogiem. Byłam również głęboko zaniepokojona faktem, że ojciec uległ żądaniom matki i potraktował mnie z taką bezwzględnością. Nie mogłam zapomnieć jego zwykle łagodnej twarzy, na której malowało się zakłopotanie połączone z nieznaną furią. Choć kilka razy byłam świadkiem jego gniewu - tylko wtedy, gdy próbował powstrzymać człowieka źle traktującego innego człowieka lub zwierzę - sam nigdy nikogo źle nie potraktował. Oczywiście wiele razy denerwowałam go swoim zachowaniem, ale to matka karała mnie zdecydowanie ręką i kijem i zamykała w składziku. Jedyną reakcją ojca na, jak mawiał, moje wybryki, było wymowne spojrzenie i pytania, na które musiałam udzielić właściwych odpowiedzi. - Dokąd idą grzesznicy, Pree? - „Niechaj występni odejdą precz do Szeolu, wszystkie narody, co zapomniały o Bogu", ojcze. Psalm dziewiąty, wers siedemnasty*. - A jak można uciec przed takim losem? - „Uwierz w Pana Jezusa, a zbawisz siebie i swój dom". * Wszystkie cytaty z Biblii za Biblią Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań-Warszawa, 1971 (wszystkie przyp. tłum.). Strona 19 Dzieje Apostolskie, rozdział szesnasty, wers trzydziesty pierwszy. Kiwał głową i odchodził. Od chwili, gdy skończyłam dziesięć lat, nabrałam smutnej pewności, że choć mój ojciec jest dobry i życzliwy, ma słaby charakter. Matka tyranizowała go i zastraszała. Nie potrafił postawić się Glory lub Sanoshowi, naszym służącym. Nawet bawolica Marta zniżała uparcie głowę, gdy próbował zaprząc ją do wozu. Nie miał też żadnego duchowego wpływu na tubylców, którzy przychodzili do naszej misji po pomoc medyczną. Odkąd sięgam pamięcią, nie potrafił zaszczepić chrześcijaństwa nawet w jednym z nich, z wyjątkiem Pavita. Poza czytaniem Biblii i przewodniczeniem w naszej porannej modlitwie, niewiele się wypowiadał na tematy religijne. Pracował w infirmerii, pomagając ludziom. Ale nie zdradzał już pragnienia ani nawet zainteresowania, by mówić pacjentom o Ewangelii. Siłą i potęgą naszej rodziny była matka, która kazała mi bez końca cytować Pismo Święte, upewniając się, że słowa mocno wryły mi się w serce. Jako żona pastora nie powinna mieć problemów z przywoływaniem prostych fragmentów Pisma, lecz nieraz widziałam, że z coraz większym trudem przypominała sobie poszczególne wersety. Wyglądało na to, że jej pamięć nie jest już tak dobra jak kiedyś, i bardzo ją to gniewało. Przenosiła ten gniew na wiele rzeczy: na martwe niemowlęta w grobach za budynkiem misji, mrówki w mące, pleśń pełzającą po ścianach, pogarszające się zdrowie. A najbardziej gniewało ją to, że nie potrafiła mnie zmusić, żebym stała się taką młodą kobietą, jaką pragnęła mnie widzieć. Byłam świadkiem jej gniewu, a jako mała dziewczynka -jego ofiarą. Nie próbowałam zrozumieć jej gniewu, po prostu go akceptowałam. Ale ten czas dawno już przeminął i nie pozwalałam jej, by traktowała mnie jak ojca lub inne osoby w misji. To nie ja przywiozłam ją tutaj, do tej popadającej w ruinę misji, która stała przy pokrytej kurzem wąskiej, Strona 20 wiejskiej drodze biegnącej od Grand Trunk Road. To nie ja wybrałam dla niej życie w pobożnym ubóstwie. Nie ja byłam odpowiedzialna za jej nieszczęście. I nie można mnie było za to obwiniać. Moja matka była wysoka, niemal tak wysoka jak ojciec, i koścista; nadgarstki i obojczyki ostro rysowały się pod skórą. Miała duże i stale czerwone dłonie. Gęste, kręcone włosy, niegdyś niemal pomarańczowe, miały teraz kolor wyblakłego kasztana i opadały na ramiona wijącymi się pasmami. W przeciwieństwie do ojca mimo swojej karnaq'i, nie była wrażliwa na słońce i rzadko nosiła nakrycie głowy. Jej skóra była usiana piegami, które z upływem czasu i przy nieustannym przebywaniu na słońcu zdawały się zlewać w ciemne plamy. Zwykle nosiła luźną, pomiętą bawełnianą suknię bez żadnych przybrań, nawet bez koronki przy kołnierzyku. Kiedy pracowała w infirmerii, często rozpinała koł- nierzyk i mankiety, a w rzadkich okazjach nawet podwijała rękawy, obnażając piegowate nadgarstki i przedramiona. Kiedyś usłyszałam, jak ojciec cicho zwraca jej uwagę. - Matko - upominał. Zawsze zwracał się do niej „matko", kiedy byliśmy sami, i „pani Fincastle" w obecności obcych, nawet tubylców, którzy nie rozumieli angielskiego. Spojrzał na drzwi i skinął głową: na werandzie stało dwóch Hindusów, jeden mocno kulejący i podtrzymywany przez drugiego. - Twoje rękawy - dodawał cichym, zdecydowanym głosem. Matka uniosła brodę. - Pozwolę sobie przypomnieć, wielebny, że nie jesteśmy w salonie w Londynie. - Zwracała się tak do niego zarówno w cztery oczy, jak i publicznie. - Będę podwijać rękawy, jeśli tylko będę miała ochotę. Tak zwykle wyglądała wymiana zdań pomiędzy rodzicami: on czegoś żądał, ona się sprzeciwiała. Choć matka nie darzyła ojca szacunkiem, stale zamęczała go swoimi problemami zdrowotnymi. Domagała się jego uwagi, szukając współczucia. Zdrowie było jej ulubionym