Strona 1 Strona 2 Strona 3 Robert Goddard Ucieczka Spod Obłoków przełożyła Zofia Kierszys Prószyński S-ka Warszawa 1997 Strona 4 Tytuł oryginału angielskiego: „Take No Farewell” Copyright © by Robert Goddard 1995 Projekt okładki: Maria Komorowska Fotografia na okładce: Agencja fotograficzna BE&W Redaktor prowadzący serię i opracowanie merytoryczne: Ewa Rojewska-Olejarczuk Redaktor techniczny: Elżbieta Babińska Łamanie: Grażyna Janecka Korekta: Małgorzata Kołakowska ISBN 83-7180-739-2 Biblioteczka Konesera Wydanie I Wydawca: Prószyński i S-ka SA 02-651 Warszawa, ul. Garażowa 7 Druk i oprawa: Opolskie Zakłady Graficzne Opole, ul. Niedziałkowskiego 8-12 Strona 5 Wyrażam wdzięczność Christopherowi Bennettowi za rady, jakich mi udzielał, oraz za informacje o zawodzie architekta. Strona 6 UWAGA PRAWNICZA Od czasów, w których rozgrywa się akcja tej powieści, ustawy An- glii i Walii dotyczące kary śmierci, apelacji skazanych, dziedziczenia w przypadku braku testamentu, dziedziczenia jako takiego i obalania testamentu, zostały zrewidowane. Istotne reformy nastąpiły zwłasz- cza po uchwaleniu ustaw: o zarządzaniu nieruchomościami, r. 1925, o prawie własności, r. 1925, o dziedziczeniu (zaopatrzeniu rodziny), r. 1938 oraz o morderstwie (zniesienie kary śmierci), r. 1965. Strona 7 PROLOG W nocy padał śnieg. Siedziałem tu, gdzie teraz stoję, patrzyłem, jak płatki śniegu wirują w aureolach latarń ulicznych, słuchałem, jak wiatr świszczę i jęczy, i dławi się wśród kominów. Od zmierzchu przez cały ostatni wieczór i całą ostatnią noc siedziałem tu, gdzie teraz stoję - i czekałem. Teraz czekanie prawie się kończy. Słońce wzeszło, jest nisko na zimnym czystym niebie i dziwne półświatło bijące ze śnieżnej powłoki bruku powoli ogarnia sufit, sygnalizując, że jeszcze godzina do chwili, która dzisiaj, jak od dawna wiem, się dopełni. Godzina, może mniej do ponurego kresu mojej ucieczki przed samym sobą. O czym ona myśli w zamurowanej, zatłoczonej samotności na drugim końcu miasta? Jak żegna tamtą nędzną cząstkę świata? Gdy czas nadejdzie, gdy godzina wybije, czym będę się jej wydawał? Czym będę się wydawał sobie? W uliczkę skręciła taksówka. Przyjechała po mnie. Żebym stawił się na rozliczenie, chociaż wydawało mi się kiedyś, że rozliczenia uniknę. Kiedyś. Do tamtego dnia zeszłej jesieni, gdy po dwunastu latach ciszy znów zabrzmiało jej imię i wiedziałem, chociaż usiłowa- łem nie wiedzieć, że za dawne oszustwo wkrótce trzeba będzie zapła- cić. Taksówka z poślizgiem się zatrzymuje, połyskliwie czarna na wyleniałym białym dywanie śniegu, a tamten dzień powraca. Żywo pamiętam również wszystkie dni następne. Strona 8 I - Caswellowie z Hereford. Czy to nie byli twoi klienci, Geoffrey? Może zakłopotało mnie pytanie Angeli, może przeraziło. Prawdo- podobnie jednak moja twarz nie zdradziła żadnej reakcji, gdy Angela bacznie mi się przyglądała. Już od kilku lat pomiędzy moją żoną i mną czaiła się dziwna, niczym nie usprawiedliwiona wrogość. Nawza- jem sobą rozczarowani, wciąż czatowaliśmy na drobne przejawy lek- ceważenia, które można by podnieść do rangi dużej przykrości. Teraz więc zakładając, że Angela swoim zwyczajem próbuje mnie na czymś złapać, uniosłem brwi, jak gdybym nie dosłyszał. - Caswellowie z Hereford, Geoffrey. Ściślej: Victor Caswell i jego żona Consuela. Czy to nie dla nich projektowałeś dom? Zmarszczyłem brwi, postawiłem filiżankę na spodku tak pieczoło- wicie, że szczęknęła bardzo słabo. Starannie strzepnąłem z rękawa okruch grzanki i skierowałem wzrok za Angelę gdzieś w stronę okna. Piątek 25 września 1923 roku zgodnie z gazetą leżącą na stole przed moją żoną. Kwadrans po ósmej zgodnie ze stojącym na parapecie kominka niezbyt rzetelnym zegarem - prezentem od jej ciotki. Pro- gnoza pogody: deszczowo z przejaśnieniami. Właśnie jedno z przeja- śnień sprawiło, że blask słońca iskrzył się na marmoladzie i pięknie podświetlał z lekka pochyloną głowę Angeli. Jej włosom przywracał złocistość, ale nie mógł odsączyć kwasu z jej tonu. - Posiadłość Spod Obłoków niedaleko Hereford. Chyba słyszałam, jak mówiłeś o tym. Czy to nie było pierwsze duże zlecenie, jakie do- stałeś? Spod Obłoków. Tak, Angela dobrze to zapamiętała. Pierwsze i dla- tego najcenniejsze, pierwsze i zarazem najmroczniejsze, co nie zna- czy, żeby ten projekt i wykonanie były mroczne - nie, powód tkwił w czymś innym. Od dwunastu lat nie widziałem tego domu, którego każdy kamień, każdą szczelinę znałem tak, jak linie papilarne 9 Strona 9 własnej dłoni. Nawet nie patrzyłem na jego fotografię w starym nu- merze „Builder”, nigdy nieruszanym z miejsca w moim gabinecie. Nie chciałem na nią spojrzeć nawet przelotnie, nie odważyłem się. Bo łączyła się z pewnym nazwiskiem. I właśnie Angela teraz wyciągnęła je z zatopionej, ale nie zapomnianej przeszłości. Caswellowie z Here- ford. Victor i Consuela. Zwłaszcza to imię, Consuela. Odchrząknąłem, przeniosłem wzrok na żonę. Jak się spodziewa- łem, wlepiała mnie swe szarozielone oczy z wyraźnym powątpiewa- niem; uniosła wyskubane brwi, jedną trochę wyżej niż drugą, usta miała zaciśnięte, cienkie bruzdy - chyba przedtem ich nie było - zna- czyły się między szczękami i policzkami. - Tak - potwierdziłem. - Zbudowałem Spod Obłoków dla Caswel- lów. Dawno temu. Zanim ciebie poznałem. A bo co? - Więc nie czytałeś tego? - Polakierowanym paznokciem stuknęła w gazetę. Słońce zniknęło, w pokoju zrobiło się chłodno. - Nie. Tylko przerzuciłem stronice. Prawie mogłem podejrzewać, że Angela gotowa jest się uśmiech- nąć. Jakoś drgnęły kąciki jej ust, coś mignęło w jej oczach. Ale zaraz przybrała ten fałszywie pusty, niby to szczery wyraz twarzy, który stał się maską, w jakiej najczęściej mi się pokazywała. - Więc dobrze, że ja na to natrafiłam. Inaczej może byś się nie dowiedział... - O czym? - ... i mógłbyś się znaleźć w niezręcznej sytuacji - ciągnęła obłud- nie - gdyby ktoś cię zapytał, czy myślisz, że ona jest zdolna do takich rzeczy. - Do czego? Spuściła wzrok na gazetę i zapewne chcąc mnie rozwścieczyć, przez kilka sekund ze zmarszczonymi brwiami udawała, że jeszcze raz czyta ową wiadomość. Potem z porcelanowej popielniczki wzięła swego dymiącego papierosa, zaciągnęła się i łagodnie odpowiedziała: - Do morderstwa. - Pióropusz wypuszczonego dymu zaczął się wznosić pod żyrandol. - Nie wydaje się, żeby mogły być duże wątpli- wości. Trudno mi teraz sobie przypomnieć, co odczuwałem czytając ten zwięzły kategoryczny akapit. Jeszcze trudniej przypomnieć sobie, jak zmieniłem temat, zanim powiedziałem, że och, już tak późno, a ktoś ma być dziś rano u mnie w biurze, więc muszę, naprawdę muszę 10 Strona 10 natychmiast tam jechać. Wykluczone, żeby Angela nabrała się na to. Z pewnością zobaczyła - tak, jak się spodziewała - że jestem treścią tej notatki nie tylko zdumiony, ale i wzburzony do głębi duszy. I wiedzia- ła, że porzucenie gazety na stole nic nie znaczy. W kiosku odległym o pięć minut drogi od domu mogłem przecież kupić i kupiłem taką samą, i opierając się o jakąś poręcz, przeczytałem ponownie te krót- kie, brzemienne, dzwoniące na trwogę zdania. OTRUCIE W HEREFORD W toku śledztwa prowadzonego w sprawie zamordowania Ro- semary Caswell, bratanicy Victora Caswella, bogatego przemy- słowca w hrabstwie Hereford, policja dokonała sensacyjnego od- krycia. O zamordowanie panny Caswell i usiłowanie otrucia pana Caswella w rezydencji Spod Obłoków w niedzielę 9 września została oskarżona jego pochodząca z Brazylii żona, Consuela Caswell. Aresztowano ją w piątek, gdy policja, przeprowadzając rewizję w rezydencji Spod Obłoków, znalazła wśród jej rzeczy osobistych i zabezpieczyła pewną ilość arszeniku oraz parę obciążających li- stów. Przed koronerem pani Caswell nie przyznała się do zarzuca- nych jej czynów. Odesłano ją z powrotem do aresztu na tydzień. W kolei podziemnej ludzie tłoczyli się w ten poranek jeszcze bardziej niż zwykle, ale byłem zadowolony z tłoku, zadowolony z odosobnie- nia, jakie bezwiednie mi stworzyli, tak że mogłem raz po raz czytać jeden mały niepokaźny prostokąt druku: OTRUCIE W HEREFORD, wetknięty bez ceremonii między niezliczone inne sprawy sądowe. Burdy pijackie. Domowe awantury. Włamania. Kradzieże. I morder- stwo w Hereford. W rodzinie, którą znałem, w domu, który zbudowa- łem. Popełnione przez kobietę, którą... Czyż to możliwe? - Pan coś mówi? - Jegomość siedzący przy mnie z lewej strony wybałuszał oczy za kryształowymi soczewkami okularów i krzywił się, zirytowany. Najwidoczniej myślałem głośno, więc zląkł się, że współ- pasażer niespełna rozumu nie da mu spokojnie rozwiązywać krzy- żówki w „Daily Telegraph”. Już sobie wyobraziłem, jak opryskliwie będzie się uskarżał swojej schorowanej żonie w Ruislip na ten dzisiej- szy świat, gdzie wciąż zdarzają się takie incydenty. - Nic nie mówię - spróbowałem się uśmiechnąć. - Nic, a nic. Prze- praszam. - To dobrze. - Przyklepał gazetę na kolanie i zaczął wpisywać lite- ry w kratki. 11 Strona 11 Dobrze? Ależ skąd, nie jest dobrze. Prawdę mówiąc, jest źle. Bar- dzo źle. Kiedyś kochałem Consuelę Caswell. Kiedyś kochałem ją i ona mnie kochała. I wierzyłem, że nic nie może znaczyć więcej niż nasza miłość. Ale to trwało krótko i zostało w ciągu dwunastu lat zapo- mniane, chociaż niewybaczone. Teraz przecież nie było powodu lo- gicznego czy rozsądnego - żeby taka wiadomość mnie poruszyła. A jednak, a jednak... W miarę jak lat nam przybywa, życie staje się co- raz smutniejsze, zakwaszone wykroczeniami i żalem, obciążone przy- czajoną świadomością, że jesteśmy nic nie warci. Gdy ambicje karleją i nadzieja przygasa, człowiek ubolewa nad błędami, które popełnił. A w przypadku Consueli to było coś gorszego niż błąd: to była zdrada. Tak pośpiesznie wyjechałem z Suffolk Terrace, że jeszcze miałem trochę wolnego, bardzo mi potrzebnego czasu. Wysiadłem z kolei podziemnej na stacji Charing Cross i resztę drogi do biura przesze- dłem po Nabrzeżu i od Mostu Blackfriars labiryntem wąskich ulic. Przed katedrą Świętego Pawła zatrzymałem się i w zadziwieniu, jak nieraz, patrzyłem na majestatyczną budowlę Wrena, którą wznoszo- no przez trzydzieści cztery lata. A Wren, kiedy zaczynał, był starszy niż ja teraz, myślałem. Skąd czerpał energię, inspirację, odwagę, żeby porwać się na taki projekt? Dwanaście lat temu miałem komfortową pewność, że to jest możliwe, bo uważałem się za zdolnego do takich osiągnięć. Ale teraz już nie. Śmiałość zawodziła, oryginalności bra- kowało. Pewien dom na wsi, którego już nie oglądam. Hotel, który się spalił. Tandetne wille w podrabianym stylu Tudorów, funkcjonalne biurowce. Nieudane małżeństwo, obniżona poprzeczka na polu za- wodowym. I to już wszystko po dwunastu latach ugodowości. Tłum przewalał się po Cheapside, rozpychał się, przekrzykiwał ha- łasy na jezdni. Klaksony buczały i zgrzytały hamulce, gazeciarze wrzeszczeli, rozpadał się deszcz. Szedłem jak we śnie i właściwie śni- łem. O tym, co może by mogło być, gdybym zdobył się na więcej od- wagi, więcej zdecydowania i uchronił moją miłość do Consueli przed sidłami egoizmu. Dlaczego się jej sprzeniewierzyłem? Każdy łatwo to zrozumie. Dla kariery. W imię szacowności i dobrobytu. I z tego wszystkiego mam tylko - tak mi się w tamten poranek wydawało - rozpłakaną szarą pustkę nad głową. 12 Strona 12 Biuro na Frederick Place 5 A jest ośrodkiem mojego życia zawo- dowego, odkąd Imry i ja założyliśmy firmę w 1907 roku. Ilekroć wchodzę po tych koślawych schodach, ilekroć czuję znów woń starych papierów i jeszcze starszego drewna, myślę o Imrym i o sobie takich, jakimi byliśmy wtedy: prawie bez pracy, prawie bez możliwości nie zalegania z czynszem, ale młodzi, energiczni, bogatsi niż teraz pod każdym względem z wyjątkiem pieniędzy, pełni determinacji, żeby popisać się przed światem, budować naprawdę dobrze i niechaj świat nas zna z tego, co budujemy. Bolą takie wspomnienia młodości, bo Imry już nigdy nie będzie skakać po tych schodach, ani ja już nigdy nie będę na niepotrzebnych kopertach szkicować wspaniałych projek- tów. Życie jest takie, jakim je czynimy, a wiek średni to czas, kiedy tego, cośmy uczynili, nie możemy ignorować. W tamten poranek ostatniego dnia września z dziwnym obrzydze- niem popatrzyłem na mosiężną tabliczkę: Renshaw i Staddon, Biuro Projektów, Brytyjski Instytut Architektury i wchodząc na górę zasta- nawiałem się, jak przebrnąć przez tę czekającą mnie codzienność. - Dzień dobry, panie Staddon - powitał mnie Reg Vimpany. - Dzień dobry, Reg. Gdzie są wszyscy? - Doris się spóźni. Coś z zębami, pamięta pan. - Aha, tak, wiem - skłamałem. - Kevin poszedł po mleko. - Aha. - A pan Newson - dokończył Reg z naciskiem - jeszcze nie przy- szedł. - Nie szkodzi. Przypomnij mi, co mamy dzisiaj. - No, mam przejrzeć z panem oferty na Mannerdown. I ma pan zobaczyć się z Pargeterem po południu. I obiecał pan panu Harriso- nowi przyjechać dzisiaj do Amberglade na teren budowy. - Tak. Pan Harrison chyba będzie musiał poczekać. A co do tych ofert... powiedzmy o jedenastej? - Dobrze, proszę pana. - Dziękuję, Reg. Wycofałem się do swego gabinetu wiedząc, że biedny Reg z dez- aprobatą będzie potrząsał głową nad moim lenistwem. O piętnaście lat starszy ode mnie, był jedynym głównym asystentem, jakiego kie- dykolwiek mieliśmy. Odpowiedzialny, zrównoważony, najwyraźniej chętnie utrzymywał pewien ład w naszych sprawach, jakkolwiek nie- wiele okazywaliśmy mu wdzięczności. 13 Strona 13 Z chwilą gdy zamknąłem drzwi gabinetu, poczułem się w zamknię- tym przed ludźmi schronieniu. Miałem czas i spokój potrzebny, żeby przemyśleć logicznie te skąpe informacje z gazety. Consuelę oskarżo- no o zamordowanie Rosemary Caswell. A Rosemary Caswell to bra- tanica jej męża. Nie mogłem sobie przypomnieć tej dziewczyny. Był bratanek, to na pewno, antypatyczny smarkacz ośmio- czy dziewię- cioletni, który teraz musi mieć dwadzieścia parę lat. Ale bratanica? Przypuszczalnie siostra tego chłopca. Jak odnosiła się do Consueli? I dlaczego dodatkowe oskarżenie o usiłowanie morderstwa? Wieszając kapelusz i płaszcz na wieszaku, wpatrując się przez okno w czerwone cegły bocznej ściany Dauntzey House, przede wszystkim wiedziałem, że wzmianki o połowicznej prawdzie zawsze są o wiele straszniejsze niż owa straszna cała prawda. - Panie Staddon, nowina! - Teatralnie, ze szczęknięciem klamki, wkroczył do gabinetu Kevin Loader, nasz zuchwały goniec. Czasami podobała mi się jego kipiąca, zawadiacka, zarozumiała witalność, ale nie teraz. Sprężyście, na piętach podszedł do biurka, wrzucił plik poczty do drucianego koszyka i uraczył mnie krzywym uśmiechem. - Jeden z pana domów dali w gazecie, widziałem, panie Staddon. - Co? - Spod Obłoków. I czytałem o tym w „Sketchu” dzisiaj w autobu- sie. Morderstwo takie, że coś okropnego. Pan nie czytał? - Och tak, chyba tak... coś czytałem. - I to fakt? - Naprawdę nie mam pojęcia, Kevin. - Akurat! Już pan to zna tę rodzinę. - Znałem dawno. Przed wojną. Prawie ich nie pamiętam. Podsunął się bliżej z uśmiechem nadal mającym maskować głód plotek. - Ta Consuela. Niezła lalka, no nie? - Potrząsnąłem głową, mając nadzieję, że umilknie. - One zawsze takie, no nie? - Kto, one? - Morderczynie - syknął wesoło. - A szczególnie ta trucicielka. Kazałem Kevinowi wyjść, usiadłem i wypaliłem papierosa, żeby się uspokoić. Nic mnie nie zobowiązywało do zabierania głosu na temat Caswellów, w jakichkolwiek znaleźli się okolicznościach. To znaczy nic, co by świat uznał za mój obowiązek. Tym bardziej nie miałem prawa się wtrącać. Wszelkie prawa, jakie mógłbym mieć, straciłem przed laty. 14 Strona 14 A przecież musiałem dowiedzieć się o tym wszystkim więcej. Z pewnością. Udawanie, że mnie to nie interesuje, czujne wypatrywanie dalszych doniesień o tej sprawie w sądzie, a jednocześnie zachowy- wanie postawy doskonale obojętnej przekraczało moje siły. Toteż pamiętając z dawnych bytności w Hereford nazwę miejscowej gazety, zatelefonowałem do redakcji i wymogłem, żeby mi przysłano wszyst- kie numery z ostatnich dwóch tygodni. Nie powiedziałem po co, zresztą takie pytanie nie padło. Tylko moje nieczyste sumienie szep- tało mi, że mogliby się tam czegoś domyślać. Jak wytropić, skąd wybiegają linie, które prowadzą dwoje ludzi do połączenia się w tym życiu? Gdzie w przeszłości jest początek ich zbieżnych przeznaczeń? Korzystając z przerwy pomiędzy odrzuca- niem ofert Mannerdown i tolerowaniem perory niezmordowanego Pargotera o nowych kolorach farb emulsyjnych, wyciągnąłem naj- wcześniejsze biurowe terminarze i odnalazłem datę mojego pierwsze- go spotkania z Consuelą Caswell. To było w listopadzie 1908 roku, gdy już otrzymałem zamówienie na budowę domu Spod Obłoków, już wybrałem miejsca i przyjechałem do Hereford po raz drugi. W piątek 17 listopada, około godziny czwartej po południu - stwierdziłem teraz. Tak czy owak, w terminarzu widniał zapis: godz. czwarta - podwie- czorek u państwa Caswell. Czyli że czeka mnie wizyta u bogatego klienta i jego żony. Ale ani na chwilę mnie to nie oszukało. Moje spo- tkanie z Consuelą nie było skutkiem zanotowanego naprędce w ter- minarzu spontanicznego zaproszenia. Było wynikiem niezliczonych zbiegów okoliczności, niezliczonych powiązań, rządzących życiem każdego z nas. Można by, na przykład, zrzucić odpowiedzialność na Ernesta Gil- lowa, czarującego, tolerancyjnego człowieka, projektanta, u którego pracowałem po uzyskaniu dyplomu w Oksfordzie w 1903 roku. Gillow, absolwent Cambridge, dał mi u siebie pracę przez grzecz- ność, bo często korzystał z usług maklerskich mojego ojca. Później miało się okazać, że jego kolegą w King's Cambridge był ni mniej, ni więcej tylko Mortimer Caswell, starszy syn założyciela firmy G.P. Caswell, wytwórni jabłecznika w Hereford. Gdy w swoim czasie młodszy brat Mortimera Caswella, Victor, wrócił po dziesięciu z górą latach z Ameryki Południowej z majątkiem zbitym na kauczuku w ręku i z żoną Brazylijką u ramienia, było oczywiste, że dla takiego potentata stosownym uwieńczeniem sukcesu będzie zbudowanie imponującego dworu na wsi. Mortimer poradził mu, żeby się zwrócił 15 Strona 15 do Gillowa, który z pewnością zarekomenduje jakiegoś architekta młodego i pełnego entuzjazmu, a Gillow pamiętając, że rok przedtem ukończyłem u niego praktykę, polecił mnie, przy czym niewątpliwie myślał, że robi mi dużą łaskę. I rzeczywiście łaskę mi zrobił w każdym chyba tego słowa znaczeniu, zrozumiałym dla niego. 21 października 1908 roku - tyle w terminarzu - pojechałem do Hereford, żeby z moim przyszłym klientem obejrzeć teren budowy Spod Obłoków. W Londynie była gęsta mgła, ale na zachód od Lon- dynu wszystko zalewał blask słońca. Wcześnie po południu podjeż- dżając do Hereford, z coraz większym zachwytem patrzyłem przez okno pociągu na zielone łąki i faliste wzgórza. Moje nadzieje rosły wysoko pod bezchmurne niebieskie niebo, bo przecież miałem przed sobą sposobność, o jakiej każdy młody architekt marzy. Szansę dopa- sowania stylu do miejsca, stworzenia czegoś, dzięki czemu raz na zawsze zostanę zapamiętany. Przedtem już korespondowałem z Victorem Caswellem i rozma- wiałem z nim przez telefon. Nie miałem więc wątpliwości, że to któryś z tych dwóch smukłych wysokich mężczyzn czekających przy barierce kontrolera na stacji kolejowej Hereford. Ale który z nich, nie wiedzia- łem. Na pozór niewiele się różnili, obaj mieli pociągłe twarze, wąsy. Jeden był w codziennym garniturze i cylindrze, drugi w pstrokatej zielonej marynarce z samodziału i szykownej sukiennej czapce. To właśnie ten drugi przedstawił mi się jako Victor Caswell. - Mój brat, Mortimer - powiedział, gdy uścisnęliśmy sobie dłonie. - Przyjechał, żeby nas wesprzeć swoją nieocenioną radą. Dużo było ze strony Victora dobrodusznych dowcipów pod adre- sem brata, ale Mortimer nie bardzo się odwzajemniał. Wydawało się, że ich podobieństwo fizyczne ma rekompensować całkowitą odmien- ność charakterów. Victor chciał natychmiast pojechać na teren bu- dowy i zniecierpliwiło go nawet to, że musieliśmy przedtem podje- chać do hotelu i zamówić pokój dla mnie. Jego automobil, połyskliwy zielonozłoty turystyczny mercedes, chyba najwspanialszy samochód, jakim kiedykolwiek jeździłem, przyciągał pełną podziwu uwagę wszystkich w Hereford, przywykłych do pojazdów konnych. Potem na niebrukowanych wiejskich drogach na zachód od Hereford Victor prowadził tego mercedesa nieomal wściekle, ale zarazem przez ramię strzelał do mnie pytaniami: których architektów ja poważam, które style szczególnie lubię, jakie materiały budowlane przedkładam nad wszystkie inne. Był bardzo podekscytowany, dumny i zadowolony, 16 Strona 16 niecierpliwił się, żeby czym prędzej wszystko co osiągnął uwieńczyć wspaniałą rezydencją. Mortimer natomiast siedział przy mnie na tylnym siedzeniu mer- cedesa zgarbiony, prawie się nie opierając o wyglansowane skórzane obicie i tylko zaciskał palce na rondzie swego cylindra. Zupełnie inny niż jego brat, wydawał mi się milczącym, ponurym pesymistą. Gdy spróbowałem zagaić rozmowę banalnym pytaniem o handel jabłecz- nikiem, skwitował to smętnie: - Interes, młodzieńcze, jak każdy inny. Przejechaliśmy na drugi brzeg rzeki, którą mylnie uznałem za Wye (dopiero później dowiedziałem się, że ta rzeka nazywa się Lugg), po czym zaczęliśmy wjeżdżać pod górę w zalesione okolice, akr po akrze zostawiając za sobą senną równinę hrabstwa Hereford. Wkrótce Victor zjechał z drogi przy jakimś pastwisku i wysiedliśmy z mercede- sa. Przez otoczone lasem łąki na zboczu wzgórza doszliśmy do koło- wrotu w żywopłocie i przystanęliśmy, żeby podziwiać widok: łagodny spadek ku równinie nad rzeką Lugg i miasto Hereford po drugiej stronie rzeki. - To właśnie jest ten teren poniżej - powiedział Victor, gdy Mor- timer i ja stanęliśmy przy nim. - Te trzy pola i sad tam dalej, i farma pomiędzy nimi. Widać dach domu tego farmera. - Wskazał na pół ukrytą strzechę tworzącą klin w kotlinie. Dopiero teraz mi powie- dział, że na terenie budowy stoi dom. Przewidując moje pytania, do- dał: - Dzierżawca ma się wyprowadzić na Zwiastowanie. Więc niech pan się nie obawia żadnych komplikacji. Już na drugi dzień po Zwia- stowaniu każę wszystko wyburzyć. - Doakowie - powiedział Mortimer - uprawiają ziemię Spod Obło- ków od sześciu pokoleń. - Więc już czas, żeby przestali - uśmiechnął się Victor. - Tylko tę nazwę zostawimy: Spod Obłoków. Właśnie. Podoba mi się. A panu, panie Staddon? - Moim zdaniem, bardzo ładna. - I ten teren, widok, położenie. Jak pan sobie to wyobraża? - Wszystko świetne. - Nie kłamałem. Ani nawet nie przesadzałem. To, co widziałem przed sobą wśród jesiennych już łąk, przybierało kształty rezydencji mającej ukoronować sukces Victora i być począt- kiem mojego sukcesu. - Mogę zbudować tutaj, panie Caswell, piękną siedzibę dla pana. - Nie chcę, Staddon, żeby to była jakaś piramida, jakieś mauzoleum. 17 Strona 17 - Victor trzepnął rękawiczkami o kołowrót. - Chcę mieć dom, w któ- rym można oddychać. Dom, którym można się chlubić. Coś najlep- szego. - Będzie pan to miał, panie Caswell. - Nagle jego zachłanność sta- ła się również moją zachłannością i ambicja rozrosła się we mnie, bezgraniczna jak jego ambicja. - O wiele za dużo płacisz Pastonowi za tę ziemię - odezwał się Mortimer, ale już wyczułem, że nie zdoła przygasić entuzjazmu brata. - No to co? - zapytał Victor znów się uśmiechając. - Stać mnie. - Tak interesów się nie załatwia. - Przyznaję, tu jednak nie chodzi o interes. Tu chodzi o wizję. Temat został chyba wyczerpany, Mortimer już milczał, Victor za- palił cygaro, a ja wspiąłem się na kołowrót, żeby się lepiej rozejrzeć. Farma Spod Obłoków była w kotlinie otwartej na południe i zachód, ale od północy i wschodu zamkniętej wzgórzem, na którym staliśmy. Z lasu po prawej stronie zbocza pluskając płynął ku farmie strumień, za strumieniem rozciągała się nadzwyczajna panorama falistych łąk aż po Czarne Góry na dalekim zachodnim horyzoncie. Ujrzałem dom, wspaniały z krętą aleją wjazdową niedaleko strumienia, biegnącą od szosy w dole, dom na tle krajobrazu, osłonięty, a zewsząd widoczny. Wprost nie sposób sobie wyobrazić lepszą scenerię. Uśmiechało mi się to zadanie. - No, Staddon? - zapytał Victor, gdy schodziliśmy ze wzgórza. - Byłbym dumny, proszę pana, że mogę wybudować dom tutaj. - To była prawda. Nic innego w owej chwili nie potrafiłem powiedzieć. - I zbudowałby pan dom, z którego ja też mógłbym być dumny? - Och, tak. - Znów ogarnąłem wzrokiem ten widok. - Na pewno. - Więc niech pan się zabiera do pracy. - Mocno uścisnął mi rękę. - Do pracy z całym zapałem. Mówiłem szczerze tamtego dnia, gdy w blasku październikowego słońca stałem z braćmi Caswell na omiatanym wiatrem wzgórzu po- wyżej farmy Spod Obłoków. Tamten dom stał się i nadal pozostaje najlepszym ze wszystkich moich projektów. Najlepszym też, w co głęboko wierzę, jaki wykonałby na tle takiego krajobrazu najzdolniej- szy nawet architekt za bajońskie honorarium. Nazajutrz wróciłem do Londynu mając szkic prawie gotowy w głowie i połowę tego naryso- waną na arkuszu hotelowego papieru listowego. Dom wytworny, a 18 Strona 18 przecież wiejski, nobliwy, a przecież w pełni oryginalny. Takie było moje zamierzenie i okazało się, w miarę jak je realizowałem, że nie przerasta moich możliwości. Szczęśliwie udało mi się połączyć wiel- kopański splendor z prostotą, wznieść budowlę z miejscowych mate- riałów, wprost wtopioną w krajobraz, dom praktycznie odpowiadają- cy potrzebom swoich lokatorów, a przecież dzięki zręcznemu wpro- wadzeniu pewnych akcentów będący bez żadnych ekstrawagancji czymś zupełnie nowym. Victor Caswell, jak już wiedziałem, nie należał do tych, którzy tar- gują się o pieniądze. Ponieważ moje rysunki mu się spodobały, gotów był ponosić wszelkie, nawet bardzo wysokie koszty budowy. Dzierża- wa farmy Spod Obłoków wygasała za pięć miesięcy, toteż czasu mia- łem aż za dużo na opracowanie każdego szczegółu ku jego zadowole- niu. Dlatego w kilka tygodni po naszym pierwszym spotkaniu zaprosił mnie do Hereford, nadmieniając w liście, że chce mnie przedstawić swojej żonie, żebym wyjaśnił jej, jaką mam koncepcję, i wziął pod uwagę ewentualne jej życzenia w kwestii wystroju. Tak więc 17 listo- pada znów pojechałem do Hereford, pełen entuzjazmu wobec tego, co mnie czeka. Nie wiedziałem, że spotka mnie coś zupełnie innego niż przewiduję. Że to będzie Consuela. Zamawiając poprzednie numery „Hereford Times”, podałem swój adres biurowy na Frederick Place, a nie domowy w Suffolk Terrace, bo nie chciałem przypominać Angeli tematu, który najwyraźniej już wieczorem wyleciał jej z pamięci. W czwartek dostałem paczkę, na której nie zaznaczono, co zawiera. Od razu wymyśliłem pretekst, żeby zamknąć się w gabinecie i te gazety przejrzeć. Znalazłem informacje niespójne i niedostateczne. Znane mi na- zwiska ludzi i nazwy miejsc wróciły jak z krainy snu, ale zabrakło jakiegokolwiek drogowskazu dla moich myśli. W numerze z 13 wrze- śnia była lakoniczna wiadomość, że przed trzema dniami umarła po nagłej chorobie panna Rosemary Caswell, córka Mortimera Caswella, szanowanego powszechnie właściciela wytwórni jabłecznika. Wszczę- to śledztwo i zawieszono je do czasu uzyskania wyników sekcji zwłok. Ale 20 sierpnia sprawa przybrała sensacyjny obrót. Sir Bernard Spilsbury, słynny patolog sądowy z Ministerstwa Spraw Wewnętrz- nych, który prowadził tę sekcję orzekł, że śmierć nastąpiła wskutek zatrucia arszenikiem. Znów podjęte śledztwo wykazało, że matka panny Caswell i jej stryj Victor również zachorowali po tymże samym 19 Strona 19 podwieczorku w rezydencji Spod Obłoków w niedzielę 9 września, mając podobne objawy, chociaż w stopniu łagodniejszym. Koroner wydał orzeczenie: morderstwo z premedytacją popełnione przez nie- znanego sprawcę, policja energicznie prowadzi śledztwo. Funkcjona- riuszom miejscowym pomagają podobno inspektorzy ze Scotland Yardu, więc ufnie oczekuje się rychłego aresztowania. Jak już wiedziałem, aresztowanie rzeczywiście nastąpiło. Ale dla- czego Consueli? Cóż to były za obciążające listy, o których przeczyta- łem w krótkiej relacji z przesłuchania jej w sądzie śledczym? I jakie, jeśli w ogóle, są dowody jej winy? Nadal wątek się rwał. Ale dopatrzy- łem się przynajmniej jednej niezgodności. Jeżeli jednocześnie z Ro- semary zachorowali Victor i jego bratowa, to dlaczego oskarżenie o usiłowanie morderstwa dotyczy tylko osoby Victora? Powróciłem pamięcią do dnia, w którym poznałem Consuelę, i wszystko, co z tam- tego dnia sobie przypomniałem, zacząłem roztrząsać ze słabą nadzie- ją, że już wtedy było coś, co teraz świadczyłoby o jej winie czy niewin- ności. Po przyjeździe z Ameryki Południowej, dopóki rezydencja Spod Obłoków nie została ukończona, Victor i Consuela mieszkali u Mor- timera w jego ponurym, dużym wiktoriańskim domu zwanym Papro- ciarnią. Zgoła niebędący perłą architektury wznosił się ten dom jak sterta sztukaterii pośród zbyt wielu jodeł na wystawionym na wiatr wzgórzu przy wschodnim krańcu miasta. Właśnie tam w szarudze listopadowego dnia, jakże innego niż dzień mojej poprzedniej bytno- ści w Hereford, poszedłem na podwieczorek o wyznaczonej godzinie, niosąc walizkę pełną rysunków perspektywicznych i planów poszcze- gólnych pięter projektowanego domu. Dumny ze swoich propozycji, wprost żałośnie pragnąłem wszystkim dogodzić i okropnie się lęka- łem że jakiś aspekt nie uzyska aprobaty. Od roku 1908 nastroje społeczne i moda bardzo się zmieniły, teraz więc mi się wydaje, że pierwszą wizytę u Caswellów złożyłem nie piętnaście lat temu, ale w jakiejś o wiele dawniejszej epoce. Może pół stulecia określiłoby lepiej metaforyczną odległość pomiędzy obecny- mi czasami i atmosferą panującą w salonie Paprociarni w tamto czwartkowe popołudnie. Tylko Victora już znałem, Mortimer, jak mi wyjaśniono, był zajęty sprawami swego przedsiębiorstwa. Oczekiwały mnie siedząc półkolem w obitych brokatem fotelach cztery damy: pani Suzan Caswell, owdowiała po założycielu firmy Caswell i S-ka matka Mortimera i Victora, nerwowa wątła staruszka w fałdzistej 20 Strona 20 szarej sukni; pani Marjorie Caswell, żona Mortimera, wyraźnie w tym gronie najważniejsza, o ostrych rysach twarzy, obleczona w surowe, ale kosztowne fiolety; panna Hermione Caswell, starsza siostra Mor- timera i Victora, nie tak usztywniona jak tamte, sądząc po jej figlar- nych minach i sukni beztrosko zdobnej w falbany, oraz pani Peto, żona brata Marjorie, w mojej pamięci nijaka, tyle że miała suknię koloru wyblakłego turkusu. Victor, któremu oczy się kleiły - najwidoczniej takich rodzinnych podwieczorków nie zaliczał do swoich ulubionych rozrywek - powie- dział, że jego żona zaraz przyjdzie, ponuro usiadł na krześle z boku i już się mną nie zajmował. W rezultacie nieroztropnie rozkładałem wśród podwieczorkowych filiżanek za dużo planów i usiłowałem, co było wyczynem niemożli- wym, odpowiadać na wszystkie pytania pań grzecznie i wyczerpująco. Stara pani Caswell zachowywała się przyzwoicie, częściej się uśmie- chała niż zabierała glos, ale Marjorie i Hermione niepohamowanie ze sobą współzawodnicząc ciągnęły mnie w wesoły pląs po dżungli tego, co wiedziały, czy też wydawało im się, że wiedzą o architekturze i proporcjach. Popełniłem zasadniczy błąd, traktując te pytania i uwagi poważnie. Ich zainteresowanie ograniczało się przecież do przekrzy- kiwania się nawzajem. Dosyć zmieszany próbowałem uporać się za- równo z nimi, jak z kawałkiem tortu, gdy drzwi się otworzyły i weszła Consuela. Usłyszałem za sobą szelest sukni, zobaczyłem, że Victor wstaje. Też więc wstałem i odwróciłem się do drzwi, które w tym momencie z cichym trzaskiem się zamknęły. I oto ona już stała przede mną. Consuela Evelina Manchaca de Pombalho, bo tak brzmiało jej pa- nieńskie nazwisko, szlachetnie urodzona o wiele powyżej sfer, do jakich kiedykolwiek mogliby się wznieść Caswellowie. Była w obcisłej sukni popołudniowej z atłasu brązowego jak kasztan, przybranej zło- cistą koronką i tiulem, i w finezyjnym kapelusiku z kwiatami, zsunię- tym na tył głowy. Sznur pereł, romboidalna broszka na piersi i ślubna obrączka stanowiły całą jej biżuterię, nie odciągając uwagi od twarzy o regularnych rysach, smukłej szyi, doskonałej figury. Mogłaby jed- nak uchodzić za jedną z nadzwyczaj pięknych Angielek, gdyby nie jej karnacja, ciemniejsza niż cór Albionu, jej włosy bardziej bujne, wargi pulchniejsze i żar w oczach. - Pan Staddon, moja żona - przedstawił Victor. Wydawało mi się, że jakoś szczególnie dobitnie mówi „moja” i gdy po ucałowaniu jej 21