Grzegorz Babula A To Mistyka Wojna panie Oj, będzie już z piętnaście roków, a może i dłużej. Ciągnie się i ciągnie, końca nie widać. Powiadają, że nigdy się nie skończy, chyba że grom spali książęcy dwór. Ale skąd ci u nas grom. Pogoda łagodna, wiatry łaskawe, deszczyk rosi tyle, ile komu potrzeba. Sto roków mija, jak mój dziaduś ostatni raz pioruna widział. A to też nie u nas, jeno za Biesowymi Wzgórzami. Nie ma co, trzeba nam wojować dalej i na cud czekać. Bo to, wiecie, wszystkim nam już ta wojna bokiem wyłazi. Porządek niby jest taki: od świtania do południa wojna, potem ze dwie godziny zbierania zabitych i jeszcze trochę rychtunku na jutro. Tak że do chałup wracamy ze zmierzchaniem. A kto pole zaorze, obsieje? Kto inwentarz oporządzi? Baby same nie dają rady. Po nocach robimy, po wieczorach. Człowiek taki zmordowany, że ledwo głowę do posłania przyłoży - już śpi. A ile tego snu! Ze cztery ino godziny, bo rano żonka za ramię targa: "Wstawaj na wojnę, wstawaj, ino flinty nie zapomnij, bo cię znowu sierżant złaje". I tak, panie, cięgiem, świątek czy piątek, zawsze mus na to wojowanie iść. A tu pola jałowieją, nawozić przecie nie ma komu, sady dziczeją, we zbożu kąkola więcej znajdziesz niż zdrowego ziarna lebiodę przyjdzie chyba jeść, jak się losy nie odmienią. Chałupy wszystkim próchnieją - nie naprawiane, dzieciska jak mogą zatykają szpary mchem. Niebawem to i tych dziecisków zabraknie, bo chłopy ledwo wejdą do chałupy, to śpią. Sił im nie starcza na tę małżeńską robotę, chocia baby przytulają się pod pierzyną, gorącym oddechem szyję parzą, udami trą. Gdzie gospodarzom do tego, po całym dniu umordowania. Lepiej nie wspominać, jakimi słowami nas żony wyzywają. Wstyd i tyle. A przecież to nie nasza wina, wszystko przez te książęce fanaberyje. O co pytacie, panie? Ilu w naszej wsi trupem padło? Czyście, panie, rozum stracili? Żebyście tego w złą godzinę nie powiedzieli! Tego by jeszcze brakowało! Ani jednego!!! To co, że mówiłem o zabitych - oni się tylko tak nazywają. My się przecie od początku wojny umówili z tamtymi z drugiej strony granicy, co i jak. Tamten książę chciał wojny, nasz chciał wojny, to trudno. Oni są od rządzenia, to słuchać trzeba, choćby nawet nie po myśli szło. Zebralimy się wszyscy do kupy, oni północni, my południowi, i spólnie uradzilim, jak tu książąt oszukać. Znacie panie takie roślinki, co się wydmuchy nazywajom? Rośnie toto nad jeziorami, niebieskie kwiatki ma, a nasionka to takie szare banieczki, puste w środku i tak lekuchne, że je woda unosi. Owoż te nasionka, wypisz, wymaluj, tak wyglądają jak kule do flint. Tkamy tedy te wydmuchy do huf, proch przedtem podsypawszy, i strzelać można. Krzywdy nikomu nie zrobi, najwyżej gębę osmali. Strachu nie ma, chocia huku dużo. A że książęta ze wzórz na potyczkę patrzą, to walą się ludziska na ziemię i umarłych udają. Bo jakże to, bitwa bez trupów? Tak tedy książę swoje zadowolenie ma. Z początka tośmy się źle umówili. Bo to, panie, przyjemna rzecz być trupem. Inni ganiają z karabinami po wertepach, jaże pot z nich ciurem ciecze, a ty leżysz se na trawce, kwiatki wąchasz, a jak uszy szmatką zatkasz, to i sen miły przjdzie. I się z tego, panie, ambaras zrobił. Bitwa się zaczęła, pierwsze strzały kukły, a tu jak ludziska nie gruchną na ziem! Wszyscy, i my, i oni. Kurz się taki podniósł, jaże przez dwa pacierze niczegój widać nie było. Na koniec pylisko opadło i pokazało się, że ino dwóch ra nogach stoi. Kowal z naszej wsi i piwowar Jano ad nich. Mrugli na się, nasz kowal wystrzelił i Jano takżesamo łomotnął na trawę jako i reszta. Jeszcze ręce jak strach na wróble rozłożył, toby fantazji zadać, Książę Pan patrzył na to okiem ponuryrn, zaburczał pod nosem: "Pyrrusowe zwycięstwo", obrócił się na pięcie i poszedł zły do dworu. Przez cztery dni się potem do nikogo nie odzywał, nie jadł nic, ino leżał na łożu i w powałę wzrok wbijał. Żal było patrzeć, tak wychudł. Powiadają, że ichni książę z wielgiej żałości jaże się popłakał i kopę talerzy wytłukł. Pomyślcie, panie - kopa talerzy! Jakie to straty bez te wojnę wynikają! Od tamtej pory zabitych sołtys wyznacza. Każden jeden raz w tygodniu za nieboszczyka robi. Sprawiedliwie, według listy. I tak nam się gracko wszystko do tej pory udaje, że się nasi wodze nie połapali. O co pytacie, panie? Kto zwycięża? A nikto, ani my, ani ani. Komu by się chciało zwyciężać. Trzeba by iść do przodu, w obce ziemie, chałupy rodzinne opuszczać, kobiety same zostawić. Same kłopoty. Linija frontu - tak to książę nazywają - jest na zawsze ustalona. Wedle brzózki, przy polu starego Wirta, równiutko ku zachadowi. Akuratnie tak, jako granica zawdy biegła. A okopy mamy parobiane we starych rowach, cośmy łąki mejlorowali. Gotowe były, to po co nowe kopać. Jeden frasunek, że woda po łydach ciecze i zawżdy onucki przemoczy. Nasz gorzelnik ma z tego dobry interes, bo często-gęsto lekarstwo na przeziębienie łykamy, a tylko on jeden w naszej wsi gorzałę pędzi. Baby jazgoczą o tę wódkę, ale im się przetłumaczy, że to przeciw dreszczom i spokój, Jeden zysk z tej wojny, że popić można bez krępacji. Ale, ale, panie! Wy przecie nie wicie, od czego się to wszystko zaczęło. To ci dopiro była historyja! Żebym nie widzioł, tobym nie uwierzył. Po prawdzie są dwie przyczyny, tedy zacznę od tej pierwszej, główniejszej. Było to, jako rzekłem, jakie piętnaście roków temu. Świtkiem, rankiem, kiedy rosa na łąkach podsychać zaczęła, huczeć poczęło cosik nade wsią. Ludziska z chałup wybiegli z pościeli prosto, baby w koszulach ino, rozchełstane, byłoby na co popatrzeć, aleśmy wszyscy oczy w niebo wlepili, kiejby gapy. A tam dudni, a chrobocze, a harmidruje jakoby tysiąc młynów społem ziarno mieliło. Na koniec jak ci nie błysło cosik migotem srebrzystym, jaże cała wieś powieki zawarła. Trzasnęło coś ziemią i z nagła huk ustał. Odmykamy my oczy z ostrożna, coby ich światłem raptownym nie porazić, ale tego cudackiego światła już nie ma, ino stoi cóś wielgiego podle obory Kulawego Torga. A siadło toto rychtyk na nowiuśki wychodek, co go Torg wiosną wystroił. Stary mu się całkiem rozleciał, kiedy Torg, zacierek się nad miarę obżarłszy, folgować tam sobie poszedł! A tu masz, z drugiego takżesamo drzazgi ino ostały. Dopiroż Torg lamentować będzie, jaże wszystkim uszy popuchną - myślim sobie i patrzym, co dalej będzie. Póki co, nic się nie dzieje. Stoi toto cichuśko, rostem dzwonnicy równe, gładkie boki lustrem błyszczą, widno z żelaza całe, czub ostry w niebo celuje. Stoim my tak, stoim, stary Torg już pojękiwać zaczął: "O matko moja, kto to będzie naprawiał, tyla roboty na zmarnowanie, gwoździów tuzin diabli wzieni", ale gemba mu się zamkła, bo w tej cudackiej dzwonnicy zgrzytło coś głucho i dźwi okrągłe otworzyły się. We środku ruch jakowyś widać, tośmy cofać się poczeli, toby jakiego uszczerbunku nie doznać. Patrzym, a tu schodeczki fikuśne wysuwajom się i, panie, człowiek wyłazi. Takuteńki jako i my, ino mniejszy o dwie głowy. Co tam wam będę, panie, długo gadał - z innej planety przylecieli. I oczu nie wytrzeszczajcie, bo nie ma na co. Czystą prawdę powiadam. Takie ony są mądre tamte ludzie, że statki fruwające budują i po niebie latając, gwiazdy rozmaite odwiedzają. Tak i do nas trafili. Książę Pan dowiedziawszy się, zaraz furką przyjechał, gościom się pokłonił i do dworu na poczęstunek i rozmowy zaprosił. Imaginujcie sobie, panie, że te miglance zrazu mowę naszą rozumieć zaczęli, ino maszynkami jakimiś sobie pomagali. Książę słowo do maszynki, ona do gości, goście cosik do maszynki, ona do księcia. Tak sobie pono gadali we dworze, bo nam stajenny wszystko dokumentnie opowiedział. Drugi książę też zaraz przyleciał, coby tych cudaków obeźrzeć. Siedzieli tam we dworze chyba ze dwie niedziele i cięgiem rozprawiali. Bywało też, przyjdom do rakiety, bo ten latający cygar tak się nazywał, wytaszczam jakiesi machiny i książętom pokazują. Cuda-niewida, panie, sztuczki takie chytreńkie, że się we łbie mąci. Ale ważniejsze były te rozmowy. To ich najbardziej zadziwiło, że u nas nigdy żadnej wojny nie było. Przecie my nawet nie widzieli, co to takiego. Wy, panie, też przed chwilom nie wiedzieliście, a z dalekich stron przybywacie. Któż by u nas kiedy pomyślał, że człek człeka zabijać może. Ciary po grzbiecie chodzą, taka zgroza! Jak zaceni oni księciom opowiadać, ile to wojen u nich było, jedna większa od drugiej, że bez te wojny oni w takom potęgę wyrośli; księgi wyciągali, obrazki pokazowali, karabiny na papiórkach rysowali. No i zgłupieli nasi Władce od tych bajań. Tamci jeszcze insze księgi i obrazki pokazowali, bardziej nauczne, ale najwięcy, to było gadania o wojowaniu, bo się im we głowach nie mieściło, co u nas spokojność taka. Przyszła im wreszcie pora do dom wracać. Wszystkie księgi, co u się mieli, na naszą mowę przetłomaczyli, pięknie wydrukowali i zostawili księciam do nauki. Pożegnali się grzecznie, rączkami z onej dzwonnicy-rakiety pomachali i tyla ich było. Gwiznęło, błysnęło i na ziemi ino połamane deski zostali z Torgowego przybytku. Torg zaraz rzucił się z patykiem, za przeproszeniem mości pana, w gównach grzebać i swoich gwoździów szukać. Ale że w gównach gmerał, to i gówno znalazł. Labidzić też zaraz zaczął: "O matko moja", tak że go do tej pory we wsi wołają: "Matka Moja". A tu zaś, panie, księcie zaceni na się wilkiem poglądać i powodu do walki szukać. I znalazł się! Bo to, wicie, ziemie zawżdy jak wiek wieków były podzielone. Jeden książę rządził północnymi ludami, a drugi południowymi. I dobrze było. I tak my wszyscy żyli jako jedna rodzina - północni i południowi. Księciowie przychodzili do ludzi, we żniwach pomagali, bywało, że i po stodołach spali. A jak komu bieda we ślepia zaźrzała, to i dukatami wspomogli. Na granicy stał ino ten kamienny słupecek, co go, panie, widzicie wedle koślawej brzózki. O to się właśnie rozeszło. Czyj on jest, jednego księcia czy drugiego? Wychodzi na to, że obaj chcą tym słupkiem rządzić. Zaraz też oficyjerów mianowali, rysunecki kowalom rozesłali, jak giwery robić, ale takie najłatwiejsze, co je w kuźni zrobić można i za dwa miesiączki wojna rozpoczęła się. I tak do dziś. Ale to, panie, jesce nie koniec strapieniom. W głowach się księciom popsowało od onych uczonych gwiazdowych ksiąg i obaj osobliwych kręćków podostawali. Naczytali się cudeńków o onych kurduplach z innej planety i teraz jeden kce być odkrywcą, a drugi uczonym. Tamten łazi cały dzień po komnatach, w powałę się wyślepia i gada do się jak pomylony: "Ach, żeby choć z jedną Jamerykę do odkrycia". Wysepkę kazał usypać na środku bajorka i popłynął dłubanką, co by ją odkryć. Ludziska słyszeli, jak wrzescał z łódeczki: "Ziemia na horyzoncie, ziemia!!!", ale się zaraz chybotnął, plusnął do wody i byłby pewnikiem słoneczka już nie oglądał, gdyby go koniuch bosakiem na brzeg nie wyciągnął. A choć mocno był ożłopion, to z miejsca krzyk podniósł: "Puszczajcie mnie, muszę płynąć dalej, sława na mnie czeka!!!" A nasz książę na ten przykład połowę pokojów we dworze wannami kazał obstawić, we kąpieli się niby wyleguje, a tak po prawdzie o co inne mu idzie. Co i raz bowiem wylata z onych kąpiółek, wodę gęsto rozchlapując, "Eureka!" - krzycy i gołkiem po korytarzach biega. Abo łazi zadumany i gada głośno: "Wiem, że nic nie wiem", jakby my wszystkie o tym od dawna nie wiedzieli. Kiedysi znowóż legł pod jabłonką i kuniecnie chciał, co by mu jabłko na głowę spadło. Czekał, czekał, doczekać się nie mógł, aż wreszcie kucharczyk musiał na drzewo wliźć i konarami trząchać. A jak i to nie pomogło, zaczął kucharczyk sam owoce zrywać i w książęcy czerep celować. Jak wreszcie utrafił, porwał się książę z ziemi i do samego lasa z kijem chłopaka gonił. Wszystkie te fanaberyje można by strzymać, kiejby nie ta wojna. Ostatkiem sił już gonin, głód w komorach się czai, a zmiłowania nie widno. Ślag niech trafi ten diabli pomiot, co tę zarazę przywlókł! Pytacie, panie, z której to planety oni przyfrunęli? Czekajcie, bom przepomniał. Ziemia chyba, czy jak?