Artur Brownstein Naturalna Terapia B�lu Kr�gos�upa Ksi��k� t� dedykuj� wszystkim cierpi�cym na b�l kr�gos�upa i wielkiemu Duchowi �ycia, w�adnemu bosk� moc� mi�o�ci wyleczy� najuci��liwsze nawet dolegliwo�ci. Arthur H. Brownstein NATURALNA TERAPIA B�LU KR�GOS�UPA WSPӣDZIA�ANIE CIA�A I UMYS�U O DOWIEDZIONEJ SKUTECZNO�CI Z angielskiego prze�o�y�a Ma�gorzata Dobrogojska KSI��KA I WIEDZA Tytu� orygina�u: Healing Back Pain Naturally. The mind-body program proven to work Projekt serii Jerzy Rozwadowski Ok�adk� projektowa� Micha� Mel�g Redaktor Lidia Doma�ska Redaktor techniczny Krystyna Kaczy�ska Korekta Zesp� ISTOTNA INFORMACJA Koncepcje zawarte w niniejszej pracy mog� kolidowa� z og�lnie uznanymi opiniami medycznymi, a porady i zalecenia nie musz� by� odpowiednie dla ka�dego. Prosz� nie stawia� diagnozy i nie leczy� si� samodzielnie, bez nadzoru wykwalifikowanego specjalisty. Autor i wydawca nie daj� �adnych gwarancji skuteczno�ci i bezpiecze�stwa swoich propozycji. Nie odpowiadaj� r�wnie� za bezpo�rednie i po�rednie rezultaty zastosowania porad zawartych w ksi��ce. Published by arrangement with Harbor Press, Inc. Copyright 1999 by Arthur H. Brownstein. All Rights Reserved Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo �Ksi��ka i Wiedza", Warszawa 2004 Wydanie pierwsze Obj. ark. druk. 14,5 Druk i oprawa: OPOLGRAF S.A. Opole, ul. Niedzia�kowskiego 8/12 Trzyna�cie tysi�cy siedemset czterdziesta czwarta publikacja �KiW" ISBN 83-05-13343-5 SPIS TRE�CI S�OWO WST�PNE ......................................... 9 PODZI�KOWANIA ........................................ 11 WPROWADZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Rozdzia� 1. KROPLA, KT�RA PRZEPE�NI�A CZAR� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Rozdzia� 2. UMYS�, CIA�O I B�L KR�GOS�UPA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Jak pracuje kr�gos�up.......................................... 30 Kondycja kr�gos�upa jest odbiciem kondycji wsp�pracuj�cych z nim mi�ni.............................................. 36 Dlaczego do og�lnego dobrego samopoczucia potrzeba zdrowych mi�ni przykr�gos�upowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Kr�gos�up a tylna grupa mi�ni uda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Kr�gos�up a mi�nie brzuszne.................................. 45 Wy�wiczenie silnego i gi�tkiego kr�gos�upa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Wp�yw psychiki (umys�u) na stan kr�gos�upa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Psychika a postawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Test na wykrywaczu k�amstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 S�owo ko�cowe............................................. 51 Rozdzia� 3. ABY B�L STA� SI� PRZESZ�O�CI� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Dlaczego b�l znaczy �ycie.................................... 53 B�l jako sygna� od organizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 B�l - przycisk resetuj�cy natury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Dlaczego b�l w mi�niach przykr�gos�upowych jest tak silny . . . . . . . 57 Odczuwanie b�lu kr�gos�upa w ramionach i nogach (b�l przeniesiony)......................................... 57 Akceptowanie b�lu w procesie zdrowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Wspinaczka na szczyt: przekraczanie kolejnych prog�w b�lu . . . . . . . . 60 SPIS TRE�CI S�OWO WST�PNE PODZI�KOWANIA WPROWADZENIE Rozdzia� 1 KROPLA, KT�RA PRZEPE�NI�A CZAR� Rozdzia� 2 UMYS�, CIA�O I B�L KR�GOS�UPA Jak pracuje kr�gos�up Kondycja kr�gos�upa jest odbiciem kondycji wsp�pracuj�cych z nim mi�ni Dlaczego do og�lnego dobrego samopoczucia potrzeba zdrowych mi�ni przykr�gos�upowych Kr�gos�up a tylna grupa mi�ni uda Kr�gos�up a mi�nie brzuszne Wy�wiczenie silnego i gi�tkiego kr�gos�upa Wp�yw psychiki (umys�u) na stan kr�gos�upa Psychika a postawa Test na wykrywaczu k�amstw S�owo ko�cowe Rozdzia� 3 ABY B�L STA� SI� PRZESZ�O�CI� Dlaczego b�l znaczy �ycie B�l jako sygna� od organizmu B�l - przycisk resetuj�cy natury Dlaczego b�l w mi�niach przykr�gos�upowych jest tak silny Odczuwanie b�lu kr�gos�upa w ramionach i nogach (b�l przeniesiony) Akceptowanie b�lu w procesie zdrowienia Wspinaczka na szczyt: przekraczanie kolejnych prog�w b�lu Prze�amanie zale�no�ci b�l-strach Wszechobecny b�l kr�gos�upa. Zwolnij bieg i wejrzyj w siebie Nauka porozumiewania si� z b�lem Poruszanie si� z b�lem po chorobie, urazie lub operacji Opanowywanie autodestrukcyjnych zachowa� wywo�uj�cych b�l Odkrywanie emocjonalnych korzeni b�lu Aby wyzdrowie�, trzeba si� podzieli� b�lem S�owo ko�cowe Rozdzia� 4. �WICZENIA ROZCI�GAJ�CE, PROPONOWANE W �PROGRAMIE POWROTU DO �YCIA" Dlaczego wzmacnianie i rozci�ganie mi�ni przykr�gos�upowych jest takie istotne. Rozci�ganie - podstawowe �wiczenie uzdrawiaj�ce kr�gos�up Rozci�ganie bolesnych mi�ni. Przygotowanie do rozci�gania Rozci�ganie a relaksacja �WICZENIA ROZCI�GAJ�CE Kilka s��w na temat rozci�gania Faza I �wicze� rozci�gaj�cych Faza II �wicze� rozci�gaj�cych Faza III �wicze� rozci�gaj�cych �wiczenia rozci�gaj�ce kr�gos�up szyjny i piersiowy �wiczenia otwieraj�ce barki �wiczenia szyi. Rozci�ganie poprawiaj�ce postaw� Rozdzia� 5. WZMACNIANIE KR�GOS�UPA Wzmacnianie mi�ni n�g. Wzmacnianie mi�ni po�ladk�w Wzmacnianie mi�ni brzucha. Wzmacnianie mi�ni przykr�gos�upowych Jeszcze inne korzy�ci dla kr�gos�upa z �wicze� S�owo ko�cowe Rozdzia� 6. TECHNIKI WALKI ZE STRESEM W S�U�BIE KR�GOS�UPA Wp�yw stresu na kr�gos�up Nauka relaksacji Dlaczego g��boka relaksacja dzia�a leczniczo na kr�gos�up Wp�yw oddychania na powr�t do zdrowia Dialog z w�asnym b�lem Medytacja w walce ze stresem S�owo ko�cowe Rozdzia� 7. WP�YW OD�YWIANIA SI� NA STAN KR�GOS�UPA Zale�no�� mi�dzy od�ywianiem si� a zdrowiem Wskaz�wki �ywieniowe w �Programie powrotu do �ycia", pomagaj�ce zapewni� zdrowe i bezbolesne funkcjonowanie kr�gos�upa Naturalne dodatkowe �rodki, sprzyjaj�ce leczeniu kr�gos�upa S�owo ko�cowe Rozdzia� 8. POWR�T DO PRACY: WY�CIG WYGRYWA WOLNIEJSZY, ALE WYTRZYMALSZY Wr�� do pracy jak najszybciej U�atwianie powrotu do pracy zawodowej Jak u�atwi� sobie stanie w pracy. Dlaczego chodzenie wzmacnia kr�gos�up Prawid�owe noszenie i podnoszenie ci�ar�w Sk�ony. Siedzenie w pracy Podnoszenie si� z pozycji siedz�cej lub le��cej Prowadzenie pojazd�w S�u�bowe podr�e samolotem Pomaganie kr�gos�upowi dzi�ki umiej�tno�ci poproszenia o pomoc Pomaganie kr�gos�upowi poprzez przekazywanie odpowiedzialno�ci. Nie b�d� pracoholikiem: znajd� czas, by pow�cha� kwiatek S�owo ko�cowe Rozdzia� 9. POWR�T DO ZABAWY PODSTAW� WYLECZENIA Przyjemno�� a leczenie kr�gos�upa Lecz�ca si�a poczucia humoru S�owo ko�cowe Rozdzia� 10. POWR�T DO �YCIA: EMOCJONALNA I DUCHOWA LEKCJA LECZENIA SI� Emocje a zdrowie Jak nawi�za� kontakt z uczuciami i wyrazi� je Duchowo�� a zdrowie Emocje, duchowo�� i uzdrowienie ZAKO�CZENIE INSTRUKCJA ALARMOWA W RAZIE NAG�EGO WYPADKU S�OWO WST�PNE Ksi��ka, kt�r� zamierzasz przeczyta�, mo�e przyczyni� si� do zmiany twojego �ycia w spos�b du�o g��bszy ni� tylko uwolnienie ci� od b�lu. Mo�e przynie�� uzdrowienie umys�u i duszy. Diagnoza dr. Brownsteina jest nie tylko medyczna, ale g��boko osobista. Czo�gaj�c si�, by w �rodku nocy dotrze� do toalety, gdy chodzenie by�o dla niego ju� zbyt bolesne, sam pozna� dok�adnie ciemne zau�ki b�lu. Przeszed� operacj�, wypr�bowa� leki przeciwb�lowe, podda� si� rozpaczy i uleg� depresji. To do�wiadczenie okaza�o si� b�ogos�awie�stwem, poniewa� nauczy�o go, jak wyleczy� b�l. I tak jak wielu uzdrowicieli, kt�rzy poznali cierpienie, zosta� wynagrodzony pasj� przekazywania swojego do�wiadczenia innym. Ta ksi��ka jest jego darem dla nas. Czy cierpisz na b�l kr�gos�upa, czy te� nie, przestrzegaj�c zalece� dr. Brownsteina, b�dziesz �y� d�u�ej i zdrowiej �yciem przepe�nionym mi�o�ci� i prac� tw�rcz�. Wiem, jak skuteczne s� porady dr. Brownsteina, poniewa� wypr�bowa�am program podobny, cho� og�lniejszy, wyk�adaj�c w Harvard Medical School i zarz�dzaj�c Mind/Body Clinic w Beth Israel Hospital w Bostonie w latach osiemdziesi�tych. Nauczy�am si� wiele o b�lu od os�b, kt�rymi mia�am zaszczyt si� opiekowa� jako cicha towarzyszka ich niedoli i szcz�liwy �wiadek rado�ci. Nigdy nie zapomn� Janny, pracownicy reklamy, kt�ra trafi�a do kliniki. By�a pi�kna i inteligentna i od kilku lat cierpia�a na nawracaj�ce b�le kr�gos�upa. W wieku 33 lat uzna�a, �e jej �ycie si� sko�czy�o. Porzuci� j� przyjaciel i straci�a prac�. Kolejne operacje przesta�y przynosi� ulg�. Janna zwr�ci�a si� do nas, jednak z du�� doz� nieufno�ci, poniewa� terapia wydawa�a si� zbyt prosta, by mia�a by� skuteczna. Jakim cudem to, czemu nie podo�a�a chirurgia, mog�o min�� - o czym zapewnia� dr Herbert Benson - dzi�ki poznaniu, jak roz�adowywa� napi�cia i radzi� sobie ze stresem, dzi�ki przestrzeganiu diety bogatej w b�onnik, a ubogiej w �ywno�� przetworzon� oraz dzi�ki �wiczeniom rozci�gaj�cym, opartym na zasadach jogi. Po dziesi�ciu tygodniach stosowania si� do zalece� Janna prawie przesta�a odczuwa� b�l. Co wi�cej, czu�a si� bardziej kreatywna i energiczna ni� kiedykolwiek przedtem. Nawet gdy jeszcze odczuwa�a b�l, ju� wiedzia�a, �e poznaje spos�b na �ycie, kt�rego nie odkry�aby, gdyby nie b�l. Angielskie s�owo healing, oznaczaj�ce uzdrawianie, pochodzi od anglosakso�skiego haelen - ca�o��. Wi�kszo�� z nas �yje z dnia na dzie� w stanie wzgl�dnej nie�wiadomo�ci a� do momentu, gdy stanie twarz� w twarz z powa�n� zmian�, tak� jak choroba. Nag�e usztywnienie, niemo�no�� wykonania najprostszych czynno�ci, pochylenia si� lub wyprostowania, podniesienia dziecka, a nawet puszki pomidor�w, pokazuje �ycie z zupe�nie nowej perspektywy. D�ugotrwa�y b�l odczuwa si� jak powolne umieranie. Nie jeste�my ju� tym, kim byli�my, a jeszcze nie jeste�my tym, kim mamy si� na nowo narodzi�. Ten okres niepewno�ci, ciemna noc duszy, obraca nasze najbardziej podstawowe za�o�enia i warto�ci w pytania: Kim jeste�my? Co jest dla nas wa�ne? Jakie znaczenie ma prze�ywane �ycie? Te pytania to fragment drogi do uzdrowienia, do osi�gni�cia harmonii. Niezale�nie od tego, czy leczymy si� fizycznie, jak Janna, czy cicho znosimy b�l, wyleczenie jest zawsze mo�liwe. Jest to podstawowa definicja emocjonalnego i duchowego rozwoju. Uzdrawianie stanowi proces u�wiadamiania sobie warto�ci i takiej zmiany zachowa�, aby je odzwierciedla�a. Kiedy cia�o szwankuje, zdrowie staje si� najwa�niejsze, wi�c teraz bardziej o nie dbamy. Odizolowani b�lem, zaczynamy zdawa� sobie spraw� z tego, jak drodzy s� nam bliscy i przyjaciele, i po�wi�camy im wi�cej czasu. Kiedy nie mo�emy pracowa�, u�wiadamiamy sobie, co robiliby�my najch�tniej. Mo�emy nawet zakwestionowa� �miertelno��. Czy jeste�my tylko cia�em, czy te� warto�ci� bardziej trwa��? Czym karmimy ducha? Je�eli ta strawa pochodzi z natury, muzyki, sztuki czy modlitwy, to uczymy si� znajdowa� dla niej czas. Uzdrowienie niesie ze sob� nagrod� - pami�� o tym, co pi�kne i warto�ciowe. I pami�� ta pozostaje wtedy, gdy b�l mija. Formowanie si� naszego wizerunku jest oparte na warto�ciach wewn�trznych i dzi�ki temu stajemy si� ca�o�ci�. B�d�my dobrzy dla siebie. Uzdrawianie to proces stopniowy. Przestrzegajmy cennych wskaz�wek dr. Brownsteina, poruszaj�c si� we w�asnym rytmie i poszukuj�c zarazem sprzymierze�c�w. Mo�liwo�� podzielenia si� prze�yciami - zar�wno k�opotami, jak i zwyci�stwami - jest czym� magicznym. Dzi�ki kontaktom z innymi uczymy si� i dojrzewamy. Pami�tajmy, �e uzdrawianie jest przygod� zdoln� nada� cz�owiekowi zupe�nie nowy wymiar nie tylko w sensie fizycznym, ale tak�e emocjonalnym i duchowym. Ciesz si� tym, co ci� czeka! Joan Borysenko, PH.D. Boulder, Colorado PODZI�KOWANIA Oto ci, kt�rym zawdzi�czam powstanie tej ksi��ki: Bert Holtje, m�j agent, Debby Young, m�j uroczy redaktor, Harry Lynn, wydawca, Indra Sharma, m�j te�� i mistrz sztuki, prof. M. Joshi, by�y dziekan Bombay University i School of Art, oraz Jim Abell, artysta i pisarz. Chc� tak�e serdecznie podzi�kowa� naukowcom, uzdrowicielom i przewodnikom duchowym, kt�rzy w taki czy inny spos�b wp�yn�li na moj� karier�, na m�j rozw�j duchowy i wewn�trzne uzdrowienie. Nale�� do nich: Dean Omish, M.D., Lee Lipsenthal, M.D., Ben Brown, M.D., Ruth Marlin, M.D., Rob Saper, M.D., Conrad Knudson, M.S., Hank Ginsberg, Werner Heibensteit i personel Preventive Medicine Research Institute w Sausalito w Kalifornii, Larry Dossey, M.D., Norman Cousins, James E. Banta, M.D., by�y dyrektor medyczny U.S. Peace Corps podczas prezydentury Kennedy'ego i by�y dziekan Tulane University School of Public Health and Tropical Medicine, Edgar Mitchell, Ph.D., astronauta z za�ogi Apolla 14 i fundator Institute of Noetic Sciences, Bernie Siegel, M.D., artysta i uzdrowiciel, asystent samego Boga, Louise Hay, Bruno Cortis, M.D., natchniony kardiolog, Joan Borysenko, Ph.D., siostra i mentorka Marty Rossman, M.D., Steve Schwartz, M.D., Larry Payne, Ph.D., za�o�yciel i przewodnicz�cy International Yoga Therapists Association, moi indyjscy nauczyciele jogi: S. Kuvalyananda, S. Digambarji, Sri O.P Tiwari, Vijayendra Pratap, Ph.D., oraz dr Sri Krisna, M.B.B.S., Ph.D., Frank Netter, M.D., autor ilustracji medycznych, John Sarno, M.D., Mary Schatz, M.D., Robin McKenzie, Wendy Kahatsu, M.D., Andrew Weil, M.D., David Simon, M.D., dyrektor medyczny Chopra Center for Well Being w La Jolla w Kalifornii, Gary Saldana, M.D., Rob Ivker, D.O., przewodnicz�cy American Holistic Medical Association, Len Wisneski, M.D., holistyczny endokrynolog, Tuck i Betty Craven, M.D., Richard Posoff i wszyscy wspaniali lekarze, nauczyciele i ludzie, kt�rry otoczyli mnie bezwarunkow� mi�o�ci�. Dzi�kuj� wszystkim moim pacjentom i personelowi Princeville Medical Clinic oraz mojej �onie Nutan i synowi Shantanu za bezinteresowno��, cierpliwo�� i wsparcie w ci�gu pi�ciu lat powstawania ksi��ki. WPROWADZENIE Jako by�y pacjent cierpi�cy na b�l kr�gos�upa dobrze znam intensywne dolegliwo�ci fizyczne towarzysz�ce temu schorzeniu. Znam r�wnie� udr�k� psychiczn�, ogarniaj�c� cz�owieka, gdy pojawia si� obezw�adniaj�cy b�l. Wkr�tce b�dziemy mie� do czynienia z epidemi� b�lu kr�gos�upa. Wed�ug najnowszych statystyk b�l ten zajmuje dzi� pierwsze miejsce w�r�d przyczyn niezdolno�ci do pracy os�b poni�ej czterdziestego pi�tego roku �ycia i poch�ania rocznie ponad 100 bilion�w dolar�w. Siedmioro z dziesi�ciorga Amerykan�w do�wiadczy w �yciu powa�nego b�lu kr�gos�upa. W Europie liczba ta mo�e by� jeszcze wy�sza. Jakby na przek�r coraz bogatszej literaturze przedmiotu problem pog��bia si�. Jasne jest, �e nie znaleziono jeszcze w�a�ciwego rozwi�zania. Co wi�cej, poniewa� sporo przypadk�w zdarza si� w pracy i zazwyczaj ma sw�j fina� w s�dzie, to, aby unikn�� perturbacji prawnych, wielu chirurg�w ortoped�w odmawia przyjmowania pacjent�w z b�lem kr�gos�upa. Dok�d ma si� zwr�ci� o pomoc taki pacjent, je�eli odwraca si� od niego specjalista? W poszukiwaniu rozwi�zania swojego w�asnego problemu przeczyta�em niemal ca�� literatur� po�wi�con� b�lowi kr�gos�upa, jak� opublikowano w ci�gu ostatnich dwudziestu lat. W mojej klinice na Hawajach lecz� pacjent�w z ca�ego �wiata. Wi�kszo�� z nich przed wizyt� u mnie zasi�ga�a ju� porad innych lekarzy. Po wspomnianej lekturze i rozmowach z pacjentamijestem wprost zatrwo�ony ilo�ci� b��dnych informacji, kr���cych powszechnie. Nic dziwnego, �e ludzie nie potrafi� sobie poradzi� z problemem, urastaj�cym do rangi epidemii. Napisa�em t� ksi��k�, chc�c wyja�ni� wszystkie obiegowe nonsensy zwi�zane z b�lem kr�gos�upa. Podstawowy materia� stanowi� w niej chocia� jestem lekarzem - moje osobiste do�wiadczenia pacjenta, kt�ry zdo�a� si� wyleczy� z chronicznego b�lu tego rodzaju. Jednym z najwi�kszych nieporozumie� dotycz�cych b�lu kr�gos�upa jest przekonanie, �e ��czy si� on z konkretnym wypadkiem lub urazem. Widzia�em wielu pacjent�w, ze mn� w��cznie, poszukuj�cych okre�lonej przyczyny swojego b�lu, takiej jak wypadek samochodowy 12 czerwca 1985 roku czy te� wypadek przy pracy 4 kwietnia 1979 roku. W pierwszym momencie mo�e si� to nawet wydawa� uzasadnione, ale zazwyczaj wypadek dzia�a tylko jak j�zyczek spustowy. To kropla, kt�ra przepe�nia czar�, szczyt g�ry lodowej, jak� jest tu proces chorobowy, ci�gn�cy si� od szeregu miesi�cy czy nawet lat. Ukryt� podstaw� tej g�ry lodowej s� stres, napi�cie i inne czynniki, nie pozwalaj�ce zdefiniowa� rzeczywistej przyczyny b�lu. Skupiaj�c si� jedynie na mechanice b�lu kr�gos�upa, prze�lizgujesz si� po powierzchni, wi�c nigdy nie zg��bisz rzeczywistych przyczyn swojego schorzenia. To wp�ywa negatywnie na proces uzdrawiania. To tak jakby nie u�wiadamia� sobie, co znajduje si� za �cian� lub pod pod�og� w�asnego domu. Je�li instalacja jest nieszczelna, lepiej o tym wiedzie�, �eby m�c j� naprawi�. To samo dotyczy kr�gos�upa. Nast�pnym nieporozumieniem w kwestii b�lu kr�gos�upa jest przekonanie, �e wyleczy� go mo�e chirurg. B�l taki bywa cz�sto zwi�zany z nieprawid�owo�ci� anatomiczn�, na przyk�ad p�kni�ciem dysku, ostrog� kostn�, naderwaniem wi�zad�a, zmia�d�eniem kr�gu... Lekarze sprawnie przeprowadzaj� zar�wno testy pomocne w ujawnianiu tych anomalii i przedstawianiu problemu ze szczeg�ami, jak te� skomplikowane i precyzyjne zabiegi operacyjne, maj�ce s�u�y� usuni�ciu defekt�w i wyleczeniu. Niestety, w wi�kszo�ci przypadk�w po ujawnieniu nieprawid�owo�ci i domniemanym jej usuni�ciu drog� operacji b�l pozostaje. I co dalej? Nast�pna operacja? Wraz z kolejnymi zabiegami b�l si� wzmaga, a stan kr�gos�upa pogarsza. Ka�da interwencja chirurgiczna coraz silniej zaburza naturaln� budow� anatomiczn�, a wi�c os�abia operowane miejsce. Nawet udana operacja nie usuwa le��cych g��biej problem�w i b�l musi powr�ci�. Jasne wi�c, �e w tym wypadku chirurgia nie jest s�uszn� metod� post�powania. Jako lekarz nie neguj� faktu, �e mog� wyst�powa� specyficzne nieprawid�owo�ci w budowie kr�gos�upa, mo�liwe do zdiagnozowania rezonansem magnetycznym lub tomografi� komputerow�. Nie zaprzeczam te�, �e w niekt�rych przypadkach chirurgia mo�e by� bardzo pomocna. Niemniej, aby dotrze� do korzeni dolegliwo�ci i znale�� skuteczne, d�ugo dzia�aj�ce remedium, trzeba zada� sobie nast�puj�ce pytania: � Co wywo�a�o dolegliwo��? � Sk�d wiadomo, �e to jest w�a�nie przyczyna b�lu? � Je�eli przyczyna jest w�a�nie taka, to czy mo�na j� zlikwidowa�, czy te� nie? � Je�eli dolegliwo�� jest odwracalna i mo�liwa do wyleczenia, to jak jednocze�nie pozby� si� b�lu i wyleczy� kr�gos�up? Ksi��ka ta opiera si� na za�o�eniu, �e b�l mo�na wyleczy�. Bo tam, gdzie jest b�l, jest �ycie. Uwa�am r�wnie�, �e wi�kszo�� dolegliwo�ci wywo�uj�cych b�l kr�gos�upa da si� wyleczy� pod warunkiem zrozumienia ich pod�o�a i po�wiecenia na ten cel niezb�dnego czasu. Wyleczenie jest naj�atwiejsze na pocz�tkowym etapie, ale nawet po zabiegu chirurgicznym, tak jak w moim przypadku, wci�� jeszcze mo�liwe. Ksi��ka uczy, jak to zrobi�, a tak�e jak zapobiega� nawrotowi dolegliwo�ci. Po latach wysi�k�w po�wi�conych wyleczeniu w�asnych dolegliwo�ci opracowa�em metod� skuteczn� zar�wno dla mnie, jak i dla tysi�cy moich pacjent�w. Nazwa�em j� �Programem powrotu do �ycia", a ksi��ka ta przedstawia �w program krok po kroku w spos�b zrozumia�y i �atwy do na�lado� wania. Metoda opiera si� na dzia�aniach bezpiecznych i skutecznych, ��cz�cych to, co najwarto�ciowsze w nowoczesnej nauce, ze staro�ytnymi technikami uzdrawiania umys�u i cia�a. Rozdzia� 1 zawiera histori� mojej walki z b�lem, trwaj�cej przez lata, w tym i inwazyjnej interwencji chirurgicznej. Tutaj metafora kropli przepe�niaj�cej czar� podkre�la znaczenie, jakie dla wyleczenia b�lu kr�gos�upa ma zrozumienie problem�w le��cych u jego pod�o�a. Rozdzia� 2 wprowadza w anatomi� kr�gos�upa, pomagaj�c zrozumie� jego funkcjonowanie. Wyja�niam tu istotn� rol� mi�ni w utrzymaniu zdrowia kr�gos�upa, spos�b wsp�dzia�ania umys�u i mi�ni za po�rednictwem uk�adu nerwowego oraz bezpo�redni wp�yw stresu na stan kr�gos�upa. Wspominam te� o znacz�cym wp�ywie umys�u na ten stan. W rozdziale 3 wyja�niam znaczenie b�lu jako sygna�u wysy�anego przez organizm. Pokazuj�, jak przekszta�ci� b�l w cennego nauczyciela, przyjaciela i narz�dzie uzdrawiania, jak go rozumie� i odpowiednio traktowa�. Wprowadzam w zagadnienie wsp�dzia�ania cia�a i umys�u, kt�re umo�liwia pokonanie b�lu. Rozdzia� 4 uczy technik �agodnego, koj�cego rozci�gania, kt�re nadaje cia�u gi�tko�� i pomaga usun�� b�l ze sztywnych i napi�tych mi�ni grzbietu. Rozdzia� 5 to zbi�r wskaz�wek dotycz�cych �atwych i bezpiecznych �wicze�, pomocnych w rozci�ganiu i wzmacnianiu mi�ni przykr�gos�upowych. W rozdziale 6 przedstawiam skuteczne techniki radzenia sobie ze stresem, przede wszystkim g��bok� relaksacj�, techniki oddechowe, wizualizacj� i medytacj�. Ju� kilka minut takich �wicze� dziennie pozwala zneutralizowa� stres, uspokoi� nerwy, rozlu�ni� mi�nie i z�agodzi� b�l. Rozdzia� 7 m�wi o diecie, od�ywianiu i nawykach �ywieniowych, pomocnych w zachowaniu mocnego i zdrowego kr�gos�upa, o tym, jakich szkodliwych substancji nale�y unika�, a jakie naturalne suplementy wzmacniaj� kr�gos�up i s�u�� poprawie jego stanu. Rozdzia� 8 dotyczy powrotu do pracy po urazie kr�gos�upa. Doradzam specjalne �wiczenia w zale�no�ci od rodzaju wykonywanej pracy - siedz�cej, stoj�cej, w pozycji pochylonej, d�wigania, prowadzenia pojazdu. Przedstawiam �wiczenia pozwalaj�ce zachowa� silny i zdrowy kr�gos�up, nie przysparzaj�cy b�lu w przysz�o�ci. Rozdzia� 9 traktuje o terapeutycznym oddzia�ywaniu przyjemno�ci i jej zbawiennym wp�ywie na utrzymanie kr�gos�upa w dobrej formie. Wspominam r�wnie� o znaczeniu hobby, sportu, rozrywki, urlopu, a tak�e o praktycznych korzy�ciach z poczucia humoru. Rozdzia� 10 zapoznaje czytelnika z emocjonalnymi i duchowymi czynnikami, wp�ywaj�cymi na zdrowie kr�gos�upa. Obserwuj�c zwi�zki pomi�dzy umys�em, cia�em oraz emocjonalnym i duchowym wymiarem �ycia, uczymy si� g��biej rozumie� istot� zdrowia i uczymy si� dba� o nasz organizm. W ko�cowej cz�ci, stanowi�cej pewnego rodzaju instrukcj� alarmow�, wyja�niam, jak post�powa� przy nag�ym pojawieniu si� silnego, obezw�adniaj�cego b�lu. S�owo uzdrawianie pochodzi z greki i oznacza stwarza� ca�o��. Nasuwaj� mi si� tu dwa skojarzenia, kt�rymi chcia�bym si� z czytelnikiem podzieli�: � To, co si� dzieje w naszym �yciu, mo�e wp�yn�� na kondycj� kr�gos�upa. � Wyleczenie kr�gos�upa i pokonanie b�lu jest mo�liwe, wi�c potraktuj b�l jako nauczyciela, cia�o jako dar, umys� jako instrument uzdrawiania, a siebie samego jako tw�r doskonalszy ni� cia�o lub umys�. Ca�o�� to co� wi�cej ni� tylko suma cz�ci sk�adowych. Nawet je�eli w momencie stawiania pierwszych krok�w na drodze do wyleczenia otacza ci� czarna chmura desperacji, to wkr�tce zauwa�ysz nik�e �wiate�ko, kt�re przerodzi si� w jasno��. Ja tak�e rozpoczyna�em swoj� w�dr�wk� w ciemno�ci, a dzi� otacza mnie blask. Blask pi�kny i realny, taki, jaki czeka r�wnie� na ciebie. Rozdzia� 1 KROPLA, KT�RA PRZEPE�NI�A CZAR� Zbyt lekko traktujesz t� operacj�" - powiedzia� dr Roberto Masferrer, m�j neurochirurg. �Obawiam si�, �e nie rozumiesz. Zamierzam ci uszkodzi� kr�gos�up!" By� lipiec 1986 roku. Le�a�em w ��ku Regionalnego Centrum Medycznego Si� Powietrznych USA z rozdzieraj�cym b�lem i brakiem czucia w lewej ko�czynie. Mielogram, czyli specjalne zdj�cie rentgenowskie kr�gos�upa, wykaza�o rozleg�e wypadni�cie dysku mi�dzy czwartym a pi�tym kr�giem l�d�wiowym. Po dw�ch tygodniach sp�dzonych w ��ku bez �adnej poprawy, w b�lu i odr�twieniu, nadszed� czas na operacj�. Jak do tego dosz�o, �e ja, lekarz, znalaz�em si� w tak k�opotliwej sytuacji? Pomijaj�c b�l, deprymuj�ce by�o ju� samo znalezienie si� we w�asnym miejscu pracy w roli pacjenta! O ile dobrze pami�tam, k�opoty z kr�gos�upem pojawi�y si�, gdy mia�em dwadzie�cia jeden lat. Jeszcze w szkole zacz��em zarabia� na utrzymanie, pracuj�c przy roz�adunku i za�adunku ci�ar�wek w du�ym magazynie. Dosta�em wtedy niez�� szko��, bo ca�e dnie d�wiga�em r�ne towary. Praca wydawa�a si� bardzo m�ska, a mnie, m�odego i silnego ch�opaka, cieszy� tak du�y wysi�ek fizyczny. By�em w wieku, kiedy cz�owiek uwa�a si� za niezwyci�onego. W zasadzie nigdy nie odmawia�em pracy, co - jak odkry�em p�niej - wp�yn�o znacz�co na stan mojego kr�gos�upa. W wolnych od pracy chwilach zabawiali�my si� gr� nazywan� �kr�l magazynu". W tej pr�bie m�skiej si�y stawali�my po przeciwnych stronach magazynu i z opuszczonymi ramionami napierali�my na siebie wzajemnie jak tarany, pr�buj�c zepchn�� jeden drugiego. Jako surfer i pi�karz mia�em dobre wyczucie r�wnowagi, umiej�tno�� koordynacji ruch�w i si��. Co wi�cej, lubi�em sporty wymagaj�ce kontaktu fizycznego. M�j szef Bob - 198 cm wzrostu i 138 kg wagi - ch�tnie si� ze mn� si�owa�, mimo �e nie m�g� mnie pokona�. Poniewa� ruszali�my z przeciwle� g�ych rog�w magazynu niczym para w�ciek�ych byk�w, naciera�em pochylony, uderzaj�c ramieniem w ostatnim momencie. Pod wp�ywem uderzenia Bob pada�. Pewnego jednak dnia sytuacja rozwin�a si� dla mnie niezbyt pomy�lnie. Kiedy obaj z Bobem ustawiali�my si� w przeciwleg�ych rogach hali przed atakiem, czu�em lekkie zm�czenie. W momencie ataku zawiod�a mnie koordynacja ruch�w. Powali�em go, ale ca�a si�a uderzenia skupi�a si� w dolnym odcinku mojego kr�gos�upa. Tego wieczoru wraca�em do domu troch� sztywniejszy ni� zazwyczaj. Gdy nast�pnego dnia w laboratorium chemicznym Uniwersytetu Kalifornijskiego pochyli�em si�, �eby wydoby� szk�o z dolnej szuflady biurka, poczu�em pr�d elektryczny, przemieszczaj�cy si� wzd�u� szyi w kierunku g�owy. To by� gwa�towny wstrz�s. W jednej chwili nogi ugi�y si� pode mn� i usiad�em na pod�odze ze stopami wysuni�tymi do przodu. Co dziwne, nie odczuwa�em �adnego b�lu. Pozbiera�em si� i wsta�em, a poniewa� nie by�o innych objaw�w, wr�ci�em do poprzedniego zaj�cia, tak jakby nic si� nie sta�o. Zupe�nie zignorowa�em to zdarzenie. Nie wspomnia�em o nim nikomu, nawet lekarzom. Nieca�e dwa lata p�niej, przy okazji instalowania p�tonowego sto�u operacyjnego w jednej z sal Uniwersytetu Kalifornijskiego, m�j kr�gos�up znowu zachowa� si� zabawnie. Pr�bowa�em si� wyprostowa�, ale bezskutecznie - zupe�nie jakbym zosta� zablokowany powy�ej po�ladk�w. To by�o deprymuj�ce. Z pewno�ci� w tej kondycji nie mog� wykonywa� swoich obowi�zk�w - pomy�la�em. Kaczym chodem dotar�em do wolnej sali i ostro�nie opar�em si� o inny st� operacyjny, po czym przechyli�em si� ku ty�owi tyle, ile tylko mog�em, i us�ysza�em chrupni�cie. Kr�gos�up szcz�liwie wr�ci� do prawid�owego po�o�enia. Czu�em wdzi�czno�� i ulg�, �e mog� si� wyprostowa� i porusza� bez ogranicze�. Raz jeszcze podj��em prac� i codzienne obowi�zki, jakby nic si� nie sta�o. Min�y nast�pne dwa lata i podczas pierwszego roku studi�w medycznych znalaz�em si� osamotniony w dziwnym mie�cie. By�a to Filadelfia, prze�ywaj�ca w�a�nie najgorsz� zim� od dwudziestu pi�ciu lat. Od szko�y dzieli�o mnie p�torej godziny jazdy kolej�, a poci�gi ci�gle stawa�y z powodu zasp i niskiej temperatury. Mia�em te� w�wczas napi�te uk�ady towarzyskie, kt�re ostatecznie uleg�y zerwaniu. Ju� samo przetrwanie pierwszego roku studi�w medycznych wymaga du�o odporno�ci nerwowej. W po��czeniu z dodatkowymi k�opotami m�j status studenta medycyny by� zagro�ony, a zagro�enie zwi�ksza� jeszcze fakt, �e nie mog�em doje�d�a� na wyk�ady i �wiczenia. Kiedy poci�gi je�dzi�y i udawa�o mi si� dotrze� do szko�y, roz�adowywa�em stres, graj�c w koszyk�wk�. Kiedy� w czasie gry, po wyskoku, m�j kr�gos�up zareagowa� podobnie jak dwa lata wcze�niej na sali operacyjnej. Tym razem nie zdo�a�em powr�ci� do prawid�owej postawy. Ksi��ki, kt�re wysypa�y mi si� wtedy z torby sportowej, pozbiera�em z du�� trudno�ci�. By�em zablokowany w pozycji pochylonej. Ku�tykaj�c do wyj�cia, liczy�em, �e je�eli uda mi si� dosta� do biblioteki po drugiej stronie ulicy, to kr�gos�up jako� wr�ci do prawid�owego po�o�enia. Rozejrza�em si� i zobaczy�em starsz� kobiet�, przecinaj�c� ulic� powoli, ale swobodnie. Pozazdro�ci�em jej, w tamtej chwili czu�em si� bardzo stary. Wydawa�o mi si�, �e torby, kt�re d�wigam, wa�� po dwie tony ka�da. Uczucie bezradno�ci by�o straszne. Jako� dotar�em do krzes�a w bibliotece i odwr�ciwszy si� do przyjaciela Roba, r�wnie� studenta medycyny, opowiedzia�em, co mi si� zdarzy�o. Rob przyprowadzi� fotel na k�kach i nalega�, by odwie�� mnie na ostry dy�ur. Niech�tnie usiad�em. Czu�em si� ogromnie zak�opotany spojrzeniami student�w, lekarzy i piel�gniarek obecnych w bibliotece. Na ostrym dy�urze, po czterech godzinach oczekiwania, zrobiono mi zdj�cie rentgenowskie. Ortopeda, lekarz po sta�u, obejrza� zdj�cie; po�wi�ci� mi dwie minuty. Wychodz�c z gabinetu, pospiesznie wyja�ni�, �e chocia� nie mog� si� wyprostowa�, to dolega mi jedynie uszkodzenie powysi�kowe mi�nia. �Ale� jestem przekonany, �e to co� z kr�gos�upem" - pr�bowa�em dyskutowa� z ortoped�. �Je�eli pan mi nie wierzy, prosz� p�j�� do innego lekarza" odpowiedzia�. Obola�y i zmieszany, nie us�ysza�em nic wi�cej. Nie chcia�em wierzy�, �e a� tak boli samo naci�gni�cie mi�nia. Jako sportowiec wielokrotnie do�wiadczy�em ju� uraz�w mi�ni. Prze�y�em naderwanie obu bark�w, a tak�e rozerwanie przepukliny pachwinowej przy d�wiganiu ci�ar�w podczas grypy. Nie by�em mi�czakiem i nie�le znosi�em b�l. Postawiona diagnoza nie odpowiada�a, wedle mojej oceny, stopniowi nasilenia b�lu. Czu�em si� zlekcewa�ony. Albo on si� myli�, co by�em zdecydowany udowodni�, albo te�, je�eli mia� racj�, zachowywa�em si� w tym wszystkim jak du�y dzieciak. Kr�ci�o mi si� w g�owie od wyobra�ania sobie, co te� dzieje si� w moim organizmie. Dlaczego tak bardzo boli? Dr Hoffman, profesor ortopedii na uniwersytecie, urz�dowa� niedaleko. Przebada� mnie, obejrza� zdj�cia rentgenowskie i potwierdzi� mo�liwo�� wypadni�cia dysku. Fakt, �e ta powa�na diagnoza niejako usprawiedliwia�a odczuwany b�l, podni�s� mnie na duchu. Dr Hoffman poinformowa� mnie r�wnie�, �e je�eli o siebie nie zadbam, to b�d� zmuszony pomy�le� o operacji. Nie zdawa�em sobie sprawy, jak prorocze by�y to s�owa. Wynaj��em pok�j w pobli�u szko�y, �eby nie zmaga� si� z komunikacji kolejow�. Nie mog�em chodzi� bez podpory, ku�tyka�em wi�c na zaj�cia o kulach, przedzieraj�c si� przez zaspy. Zadzwoni�em do ojca, psychiatry na wydziale medycznym Uniwersytetu Kalifornijskiego, i opowiedzia�em mu, co si� sta�o. �Czy jeste� w stresie?" - zapyta�. �Tato, gra�em akurat w kosza - odpowiedzia�em ze z�o�ci�. - Co, na Boga, ma z tym wsp�lnego stres?" Musia�o min�� ponad pi�tna�cie lat k�opot�w z kr�gos�upem, zanim zrozumia�em s�uszno�� tego pytania. Po miesi�cu m�j stan powoli zacz�� si� poprawia�. Po opisanym incydencie nie mog�em d�u�ej ignorowa� problemu. Je�li chcia�em unikn�� operacji, musia�em poczyni� pewne zmiany w �yciu. Zapisa�em si� na kurs jogi, licz�c, �e pomo�e mi to zachowa� gi�tko��, a tym samym unikn�� interwencji chirurgicznej. Musia�em te� poradzi� sobie z napi�ciem zwi�zanym ze studiami medycznymi, nauczy� si� relaksacji i neutralizowania stresu. Nauczyciel jogi zapewni� mnie, �e je�eli przy�o�� si� do zaj��, b�dzie to mo�liwe. Dzi�ki uprawianiu jogi przez nast�pne pi�� lat stan mojego kr�gos�upa poprawi� si� znacz�co, a ja przyswoi�em sobie techniki relaksacji. W tym okresie choroba powraca�a kilkakrotnie, a nasila�a si� szczeg�lnie w momentach kumulacji stresu. Bezpo�redni� przyczyn� bywa�y urazy fizyczne, czasami powa�ne, ale cz�sto zupe�nie lekkie. Raz zdarzy�o si� to przy podnoszeniu dw�ch pi�ciogalonowych pojemnik�w wody, kiedy indziej podczas mocowania si� z przyjacielem, ale te� po schyleniu si�, by zdj�� but. Wygl�da�o na to, �e nie ma zwi�zku mi�dzy stopniem urazu a nat�eniem i czasem trwania b�lu. Za ka�dym kolejnym razem potrzebowa�em jednak coraz wi�cej czasu, by wr�ci� do formy. I to mnie martwi�o. We wrze�niu 1983 roku wst�pi�em do si� powietrznych. Wys�ano mnie na Filipiny do czynnej s�u�by, gdzie mia�em odpracowa� stypendium, przyznane mi podczas studi�w medycznych. S�u�ba wymaga�a du�ego wysi�ku fizycznego. �eby utrzyma� wszechstronn� sprawno��, podczas ka�dego weekendu biega�em dziennie 6-10 km, p�ywa�em 1000 m, je�dzi�em na rowerze 30-40 km, surfowa�em 5-10 godzin. Przez trzy lata uczestniczy�em w ratowniczych misjach helikopterowych i d�ugich lotach na ca�ym obszarze Dalekiego Wschodu bez �adnych k�opot�w z kr�gos�upem. W maju 1986 roku na horyzoncie pojawi�y si� ciemne, z�owieszcze chmury. Moja matka, brat i ojciec odeszli w ci�gu minionych trzech lat. �ona umiera�a w domu na raka, a ja pr�bowa�em si� ni� opiekowa�. Kupili�my w�a�nie kosztown� posiad�o�� na Hawajach. Na Filipinach panowa�a napi�ta atmosfera, re�im Marcosa by� o krok od upadku. Przygotowywano wojsko do konfliktu zbrojnego. To by�o zbyt du�o, by�o kropl�, kt�ra przepe�ni�a czar�, wywo�uj�c problemy z kr�gos�upem. �eby oderwa� umys� od k�opot�w, polecia�em z przyjaci�mi samolotem na odleg�� wysp�. Podczas powrotu do domu lekko odwr�ci�em si� do osoby siedz�cej za mn� i wtedy kr�gos�up zacz�� mi sztywnie�. Po godzinie by�em unieruchomiony na skutek bolesnego skurczu mi�niowego i ledwo zdo�a�em wywlec si� z samolotu. W tej sytuacji pr�bowa�em uzyska� czas na wypoczynek. Jednak wojsko za��da�o powrotu do pracy. �wiadomo�� niepe�nej sprawno�ci by�a kolejnym stresem, dodanym do ju� istniej�cych. Tak wi�c zn�w - kt�ry to raz - zlekcewa�y�em problem, zapi��em paski od plecaka, po�kn��em kilka pigu�ek, spr�bowa�em zignorowa� b�l i zameldowa�em si� w pracy jako wzorowy �o�nierz. M�j kr�gos�up sam stara� si� wyzdrowie�, ale poprawa by�a zbyt powolna jak na tempo dzia�ania si� powietrznych. Czas mnie goni�. Przyspiesza�em proces zdrowienia w ka�dy mo�liwy spos�b - za pomoc� pigu�ek, urz�dze� elektronicznych (lampy na podczerwie� czy dzia�aj�cego przez sk�r� elektrycznego stymulatora nerw�w), ok�ad�w rozgrzewaj�cych, wyci�g�w, szelek, balsam�w... Lista �czar�w" by�a d�uga. Dla chorego kr�gos�upa najgorsza jest pozycja siedz�ca, wi�c osiem godzin przy biurku wcale mi nie pomaga�o. Jako �o�nierz �y�em w ci�g�ym stresie zwi�zanym z gotowo�ci� bojow�. W ci�gu poprzednich trzech lat, kiedy stan kr�gos�upa poprawi� si�, walczy�em ze stresem surfowaniem. Pojawia�em si� nad oceanem prawie w ka�dy weekend wraz z kilkoma kumplami. Niestety teraz - z b�lem, kt�ry odczuwa�em - nie mog�em ju� surfowa�. Nie wiedzia�em, jak uda mi si� poradzi� sobie ze stresem. Po ponad miesi�cu, gdy stres wci�� narasta�, zacz��em marzy� o wskoczeniu do wody. Stan kr�gos�upa by� z�y, ale zew oceanu i fal - bardzo silny. Przy okazji przypadkowej wizyty w bazie operacyjnej, czyli dow�dztwie wszelkich operacji powietrznych, dysponuj�cym r�wnie� aktualn� prognoz� pogody, zobaczy�em zdj�cie satelitarne olbrzymiego tajfunu, zmierzaj�cego w naszym kierunku, co pozwala�o przypuszcza�, �e fale w czasie weekendu b�d� doskona�e. Nie mog�em si� powstrzyma� i zdecydowa�em si� na surfing. Po trzech godzinach za kierownic�, kiedy w ko�cu dotar�em na pla��, plecy mia�em usztywnione i bolesne. Nie powinienem by� jecha�, ale moja jawna g�upota pozwoli�a mi przekona� siebie, �e to b�dzie dla mnie korzystne. Nios�c desk� do wody, obieca�em sobie ostro�no��. Kiedy le�a�em p�asko na desce i przebiera�em nogami w wodzie, kr�gos�up by� odci��ony, wi�c czu�em si� dobrze. Ale pope�ni�em fatalny b��d. W po�piechu, by szybciej znale�� si� w wodzie, nie posmarowa�em deski woskiem. W �wiecie surfingu wosk jest cenniejszy od z�ota, zapobiega bowiem ze�lizgiwaniu si�. Kiedy wsta�em na spotkanie pierwszej fali, przy wykonywaniu zwrotu noga zsun�a mi si� z deski. Poczu�em dotkliwy b�l z towarzysz�cym mu chrupni�ciem. Zorientowa�em si�, �e mam k�opoty i �e pope�ni�em jeden z najwi�kszych b��d�w w �yciu. Nast�pnego dnia prawa noga by�a dr�twa i bolesna a� do palc�w. Przy do�wiadczeniu medycznym, jakie ju� wtedy mia�em, by�em zupe�nie pewny, �e wypad� mi dysk w dolnej cz�ci kr�gos�upa. Przyszed� czas na wizyt� u neurochirurga dr. Masferrera w Regionalnym Centrum Medycznym Si� Powietrznych. Po badaniu u dr. Masferrera przyj�to mnie do szpitala, gdzie mielogram potwierdzi� wypadni�cie dysku. Sprawdzi�y si� moje najgorsze obawy: musz� by� operowany. Tak zaczyna si� moja historia. Po operacji b�l i dr�twota ko�czyny znacznie si� zmniejszy�y. Co za ulga! Ale plecy bola�y mnie straszliwie, bo mi�dzy tylnymi cz�ciami dw�ch kr�g�w, gdzie dr Masferrer wyci�� fragment ko�ci, �eby dosta� si� do wysuni�tego dysku, pozosta�a luka. S�dzi�em, �e usuni�ty fragment kostny powr�ci na swoje miejsce, ale by�em w b��dzie. Wrzucono go do �mieci, a mi�nie zeszyto tak, aby luk� zakry�. U�wiadomi�em sobie, �e dr Masferrer m�wi� prawd�. Rzeczywi�cie mia�em du�y ubytek w kr�gos�upie. Przy wypisywaniu mnie ze szpitala otrzyma�em zakaz prowadzenia samochodu i chodzenia po schodach przez miesi�c. Dwa dni p�niej siedzia�em za k�kiem swojego auta, a wkr�tce z powodu niedopatrzenia musia�em tak�e skorzysta� ze schod�w. Zgodnie z porzekad�em �lekarzu, lecz si� sam" postanowi�em zafundowa� sobie wyci�g i, wisz�c g�ow� w d�, �wiczy� g�rn� cz�� cia�a, a jednocze�nie trzyma� w d�oniach niewielkie hantle. Daleko id�ca g�upota! Nigdy nie przypu�ci�bym, �e sta� mnie na co� podobnego! Zaledwie w trzy dni po opuszczeniu szpitala, d�wigaj�c w naszym domu towarowym 13-kilogramowe hantle, poczu�em, jak lewa strona mojego kr�gos�upa zawodzi. Kiedy sta�em, krzywi�c si� z b�lu, niezdolny wypowiedzie� s�owa, tamtejsza pracownica, niewielka kobietka, zauwa�y�a blado�� i zimny pot na mojej twarzy i zaproponowa�a, �e we�mie ode mnie ci�arki. Po raz pierwszy w �yciu ja, prawdziwy macho i superman, przyj��em pomoc od kobiety. Moje m�skie ego pad�o razem z kr�gos�upem i by�em szczerze wdzi�czny za uwolnienie mnie od brzemienia. Kiedy dotar�em do domu, mi�nie plec�w protestowa�y gwa�townie, kurcz�c si� i zaw�laj�c w grudy wielko�ci pi�ci i odmawiaj�c rozlu�nienia. Jeszcze raz zosta�em roz�o�ony na �opatki, co sta�o si� punktem zwrotnym w mojej rehabilitacji. By�em tak obola�y, �e p�j�cie do toalety stanowi�o dla mnie za ka�dym razem niezwykle ci�k� pr�b�. Przeczo�ganie si� do holu na d�oniach i kolanach, a potem z powrotem do ��ka, zajmowa�o mi dwie-trzy godziny. Do siedzenia na sedesie i k�pieli musia�em si� przygotowywa� psychicznie przez kilka godzin jako do straszliwie dr�cz�cego, ale koniecznego codziennego rytua�u. Poniewa� jelita le�� blisko kr�gos�upa, to ich ruchy wywo�ywa�y fale niezno�nych spazm�w b�lowych. W rezultacie - �eby unikn�� tych ruch�w - jada�em tylko mango lub pi�em sok z marchwi. W ten spos�b, prawie nic nie jedz�c przez dwa tygodnie, unikn��em porusze� pow�ok brzusznych. Si�y powietrzne da�y mi wyb�r: albo powr�t do pracy, albo komisja lekarska, orzekaj�ca niezdolno�� do s�u�by i przedwczesne z niej zwolnienie. Jasne, �e mia�em chory kr�gos�up. Nic nie zmienia� fakt, �e �yka�em teraz codziennie 10 mg valium i sporo innych pigu�ek, jakby to by�y cukierki. Nie mia�o to wp�ywu na b�l kr�gos�upa, natomiast dzia�a�o og�upiaj�co. Przemy�la�em propozycj� si� powietrznych. Nie chcia�em mie� w perspektywie ca�kowitej niezdolno�ci do pracy. Wiedzia�em, �e je�eli wezm� od wojska rent�, to tak si� w�a�nie stanie. Zbyt wiele razy to ju� widzia�em. �Nie wszystko co b�yszczy, to z�oto" - pomy�la�em. I do dzi� dnia nigdy nie �a�owa�em swojej decyzji o rezygnacji z renty inwalidzkiej. Z zaci�tymi z�bami zmusi�em si� do powrotu do pracy, odmawiaj�c skr�cenia s�u�by. Nosi�em specjalny pas podtrzymuj�cy kr�gos�up i �yka�em pigu�ki gar�ciami. W ten spos�b przetrwa�em nast�pny rok, wype�niaj�c planowo swoje obowi�zki. Po zako�czeniu s�u�by, jak ranne zwierz� kryj�ce si� w zaciszu nory, by liza� rany, szuka�em schronienia w bez piecznym miejscu. Potrzebowa�em oddalenia od �wiata, wybra�em si� wi�c do Indii, do instytutu jogi. Jest to miejsce bardzo spokojne, po�o�one w odleg�ych g�rach zachodniej cz�ci kraju. Bez samochodu i telefonu, zamiast - jak mnie uczono - leczy� ludzi, skoncentrowa�em si� na pomocy samemu sobie. Postanowi�em odstawi� pigu�ki przeciwb�lowe i wyj�� b�lowi na przeciw. Po niemal roku �ycia w stanie bliskim uzale�nieniu by� to ogrom ny krok naprz�d. Poczu�em si� nagi i bezbronny w obliczu b�lu. Rzecz przera�aj�ca. Ale tkwi�em w pu�apce i chcia�em si� z niej wydosta�. Takie w�a�nie musia�o by� pierwsze posuni�cie. Bez lek�w, dr�czony b�lem, pogr��y�em si� w otch�ani beznadziei i rozpaczy. Ten, kto nie wierzy, �e b�l mo�e doprowadzi� cz�owieka do najg��bszej depresji i zw�tpienia, do punktu, w kt�rym pojawia si� my�l o samob�jstwie, nigdy nie do�wiadczy� prawdziwego b�lu. To po prostu piek�o! Nic tak nie rozk�ada psychicznie jak silny, ci�g�y, nieub�agany, chroniczny b�l! W miejscu, gdzie przebywa�em, obowi�zywa�o �wiczenie technik rozci�gania, oddychania i relaksacji oraz lektura inspiruj�ca do wytrwania, a tak�e prosta dieta, wolna od toksyn i wysoko przetworzonych produkt�w. Po�wi�ci�em si� wy��cznie temu programowi i wykonywa�em codzienne obowi�zki z my�l� o wyleczeniu kr�gos�upa. Wszystko to nie by�o �atwe. Musia�em sobie radzi� ze straszliwym fizycznym, psychicznym i emocjonalnym wyczerpaniem, wywo�ywanym przez b�l. Codziennie silniejszy b�l zawdzi�cza�em ci�kiej pracy w dniu poprzednim, co by�o bardzo deprymuj�ce. Brakowa�o mi si�y ducha. Wci�� pr�bowa�em zrozumie� i nie ba� si� b�lu, kt�ry po niemal pi�tnastu latach dominacji mia� nade mn� ogromn� przewag� psychiczn�. Innymi s�owy, na dobre zagnie�dzi� si� w mojej psychice i nie�atwo by�o go stamt�d usun��. W tym okresie przeczyta�em ca�� dost�pn� literatur� fachow� na temat b�lu kr�gos�upa i nie znalaz�szy odpowiedzi na nurtuj�ce mnie pytania, odrzuci�em j�. Podda�em si� natomiast w�asnej intuicji i wewn�trznemu przekonaniu. Dok�adnie bada�em nieznane obszary, decyduj�c si� zaufa� instynktowi; zaczyna�em praktycznie od poziomu zerowego. Mia�em �wiadomo�� w�asnego cia�a i wierzy�em, �e nawi�zanie z nim kontaktu poprowadzi mnie w�a�ciw� drog�. Musia�em tylko go s�ucha�, akceptuj�c b�l jako g�os organizmu. Intuicja podpowiada�a mi, �e szacunek dla w�asnego organizmu i cierpliwo�� doprowadz� do wyleczenia. Zdaniem specjalist�w pope�nia�em same b��dy. Pochyla�em si� w nie odpowiednich momentach i �le kl�ka�em. Ale nie przejmowa�em si� ich opiniami, poniewa� porusza�em si� bardziej �wiadomie ni� poprzednio i uczy�em si� s�ucha� swojego cia�a w spos�b, o kt�rym wiedzia�em, �e jest dla mnie dobry. Odk�d pozna�em m�dro�� organizmu, zacz��em wie rzy�, �e moje cierpienie wkr�tce si� sko�czy. Po dw�ch miesi�cach zrobi�em bilans. Nie by�o gorzej, ale nie by�o te� lepiej, co mog�o zniech�ca�. Przypuszczalnie nadzieja na szybkie wyzdrowienie by�a nierealna. Postanowi�em wydoby� mentalne szk�o powi�kszaj�ce i zacz�� mierzy� post�py w mikrometrach zamiast w calach. Pomimo ci�kiej pracy poprawa by�a nieuchwytna. Miewa�em napady depresji i my�li samob�jczych i wielokrotnie chcia�em si� podda�. Po kilku miesi�cach eksperymentowania i b��dzenia zacz��em zauwa�a� niewielkie zmiany, co pozwoli�o mi przypuszcza�, �e jestem na dobrej drodze. By�y to pierwsze oznaki zdrowienia. Przy takiej zach�cie dzia�a�em dalej. Dowiedzia�em si� p�niej, �e uzdrowienie zaczyna si� w fazie plateau, wtedy gdy nie ma jeszcze widocznych oznak poprawy. Dlatego nie wolno si� zniech�ca�, trzeba by� cierpliwym. Jednym z najskuteczniejszych element�w mojego programu leczniczego w Indiach okaza�o si� stanie przez dwie godziny ka�dego popo�udnia w gor�cych promieniach s�o�ca na du�ej, p�askiej skale, stercz�cej samotnie w �rodku pola ry�owego. S�o�ce przypieka�o mi go�e plecy, a ja zmienia�em k�t ustawienia st�p, praktykuj�c sztuk� stania. Zmienia�em pozycj� zginaj�c kolana, przenosz�c ci�ar cia�a z jednej stopy na drug� wraz ze zmian� kierunku, w kt�rym by�y zwr�cone, zawsze �wiadomy sposobu, w jaki te zmiany oddzia�uj� na mi�nie plec�w. Wyra�nie wyczuwa�em po��czenie mi�dzy stopami i kr�gos�upem, u�wiadamiaj�c sobie jednocze�nie, jak niewielk� wag� przywi�zywa�em do tego poprzednio. Kiedy stanie mnie zm�czy�o lub b�l stawa� si� zbyt intensywny, k�ad�em si� z plecami przylegaj�cymi do ska�y i pozwala�em, by ciep�o s�oneczne wnika�o g��boko w mi�nie. W ci�gu sze�ciu miesi�cy ta szeroka, skalna p�yta sta�a si� moim szpitalem i leczniczym sanktuarium. Pisa�em dziennik dokumentuj�cy moje intuicyjne dzia�ania i obserwacje. Nazywa�em go dziennikiem b�lu. Pod��aj�c t� drog�, stwierdzi�em, �e m�j organizm jest skarbnic� m�dro�ci, a b�l sposobem jej poznawania. Odkry�em r�wnie�, �e wspomnienie b�lu zostaje zachowane w postaci napi�cia mi�niowego i �e rozlu�nienie napi�tych mi�ni pozwala ten b�l z�agodzi�. �wicz�c rozci�ganie kr�gos�upa, zrozumia�em, �e nie uda mi si� d�u�ej ucieka� od b�lu, �e z drogi, kt�r� zobowi�za�em si� pod��a�, nie ma ju� odwrotu. I by�em got�w stan�� twarz� w twarz z ka�dym b�lem, gdziekolwiek bym go napotka�. I wtedy zacz��em pojmowa�, �e �w tak silny b�l fizyczny to zaledwie wierzcho�ek g�ry lodowej. Du�o g��bszy by� b�l emocjonalny i duchowy, ukryty w mojej duszy i t�umiony od lat. B�l fizyczny czyni� mnie �wiadomym cierpienia emocjonalnego i mentalnego. �wicz�c cia�o, rozwa�a�em bolesne wydarzenia z mojego �ycia - od wczesnego dzieci�stwa do dnia obecnego. Dzi�ki temu procesowi uzyska�em jeszcze jedn� cenn� wskaz�wk�: nigdy nie nauczy�em si� stawa� w obronie samego siebie. Zawsze i za wszelk� cen� unika�em konfrontacji i konflikt�w mi�dzyludzkich. Fizyczna obrona samego siebie mia�a r�wnie� wymiar psychiczny i emocjonalny; trzeba by�o broni� tego, kim by�em i w co wierzy�em. Czy mia�em do�� odwagi, by broni� swoich zasad i powiedzie� �nie" w razie potrzeby? Je�eli nie mia�em, to musia�em si� tego nauczy�. Odkrywanie tak g��bokich pok�ad�w emocji drzemi�cych w moim ciele by�o naprawd� fascynuj�ce. Dzi�ki pomocy organizmu ukryty dot�d b�l wydosta� si� na powierzchni� mojej �wiadomo�ci, gdzie mog�em stan�� z nim twarz� w twarz, zrozumie� go i uwolni� si� od niego. Zrobi�em to i odczu�em popraw�, wiedzia�em wi�c, �e obra�em w�a�ciwy kierunek. Postanowi�em pod��a� za b�lem dr���cym moje cia�o. To by�a prosta droga. Po powrocie do Stan�w zapisa�em si� na dwuletni kurs wizualizacji. Nauczy�em si� techniki leczenia umys�em poprzez umiej�tne u�ywanie wy obra�ni. Stosowa�em to, czego si� nauczy�em, i stan mojego kr�gos�upa zacz�� si� poprawia�. Przeczyta�em ksi��k� Johna Bradshawa o rodzinie i potrzebie wygojenia dzieci�cych uraz�w. Korzystaj�c z wiedzy zdobytej na tygodniowym intensywnym kursie po�wi�conym temu tematowi, pr�bowa�em prze�ledzi� zwi�zek pomi�dzy moim b�lem a moimi g��boko ukrytymi i nierozwi�zanymi problemami rodzinnymi. Nie rezygnowa�em te� z pomocy r�norakich uzdrowicieli, w tym kr�garzy, akupunkturzyst�w, osteopat�w, masa�yst�w, nauczycieli jogi, �ywieniowc�w, zielarzy i innych - zar�wno tradycyjnych, jak i niekonwencjonalnych. Niemal wszyscy oni pomogli mi, w taki czy inny spos�b, dodaj�c nowy fragment do uk�adanki, z kt�r� si� boryka�em, pr�buj�c odzyska� zdrowie. Bliski zwi�zek mi�dzy umys�em i cia�em, kt�ry odkry�em w trakcie procesu leczenia, by� naprawd� fascynuj�cy. Nie mia�em poj�cia, jak bardzo s� one ze sob� powi�zane, dop�ki nie przeszed�em tej pr�by. B�l ukaza� mi, w jakim stopniu m�j kr�gos�up p�aci za moje my�li, a zw�aszcza troski, zmartwienia i l�ki. Takie my�li natychmiast sprowadza�y uczucie rwania i ucisku w mi�niach przykr�gos�upowych. U�wiadamia�em sobie wtedy napi�cie, kt�re wywo�uj� one w moim ciele. My�li pozytywne nie tylko nie przeszkadza�y kr�gos�upowi, ale dzia�a�y na niego rozlu�niaj�co. Odkry�em, �e moje my�li wp�ywa�y na samopoczucie kr�gos�upa i �e s�uchaj�c organizmu, potrafi� wyr�ni� zdrowe, konstruktywne my�li, nie wywo�uj�ce napi�cia w moim �yciu. Nauczy�em si� pyta� o zdanie kr�gos�upa przy wszelkich mo�liwych okazjach. Robi�em to przed podj�ciem ka�dej powa�nej decyzji. Je�eli co� nie odpowiada�o mojemu kr�gos�upowi, unika�em tego. Pozwoli�em, by wp�ywa� na moje wybory i modyfikowa� m�j styl �ycia. W efekcie �yj� dzi� zdrowiej ni� przedtem; m�j kr�gos�up te�. To dow�d, �e s�uchaj�c swojego organizmu, mo�emy cieszy� si� zdrowiem i zadowoleniem. Po jakim� czasie, kiedy powoli dociera�em na psychiczny i fizyczny szczyt b�lu, nadesz�o g��bokie oczyszczenie mentalne i emocjonalne. Czu�em si� zdrowszy, l�ejszy, swobodniejszy, bardziej rozlu�niony i gi�tki. Nied�ugo potem b�l przesta� kontrolowa� moje �ycie, cho� nie ca�kiem jeszcze ust�pi�. Dzi� rozumiem, �e b�l kr�gos�upa by� dla mnie katalizatorem g��bokiej osobistej transformacji. Jestem wdzi�czny za zrozumienie, kt�re mi przyni�s�. Zmieni� mnie w lepszego i bardziej wsp�czuj�cego lekarza. Gdyby nie trudne przej�cia nigdy nie zdoby�bym si� na te zmiany, tak potrzebne do dorastania i rozwoju. Teraz rozumiem, �e b�l jest b�ogos�awie�stwem w diabelskim przebraniu. B�l pojawia si� w �yciu jak nieproszony go��. Je�eli jednak mamy od. wag�, by g��biej go przestudiowa�, to wkr�tce mo�e si� sta� wytrawnym nauczycielem. To dzi�ki b�lowi dotar�em w g��b mojej duszy, do �r�d�a wszelkiego wyleczenia, i dzi� mog� innym wskaza� drog� do pozbycia si� b�lu. Rozdzia� 2 UMYS�, CIA�O I B�L KR�GOS�UPA Kr�gos�up jest �ci�le powi�zany z umys�em. Aby rozpocz�� leczenie i odkry� przyczyn� b�lu, nale�y dobrze zrozumie� t� relacj�. Pierwsza i najwa�niejsza rzecz, kt�r� trzeba wiedzie�, to ta, �e �r�d�em b�lu kr�gos�upa s� mi�nie. Kiedy mi�nie przykr�gos�upowe s� napi�te, os�abione, niezr�wnowa�one, to najdrobniejsza prowokacja - kropla, kt�ra przepe�nia czar� - mo�e wywo�a� uraz lub skurcz nasilaj�cy b�l. Obserwowa�em to u pacjent�w kichaj�cych, kaszl�cych, pochylaj�cych si�, by podnie�� monet�, lub odwracaj�cych si�, by pom�wi�