���������������������������� � Juliusz Verne Gil Braltar Tytu� orygina�u francuskiego: Gil Braltar �T�umaczenie: AGNIESZKA ZYDORCZAK I ANDRZEJ ZYDORCZAK (na podstawie wydania Hetzela z 1887 roku) Ilustracje: George Roux (zaczerpni�te z Petit Fran�aise illustr�, 1890) �Opracowanie graficzne: Andrzej Zydorczak � Andrzej Zydorczak �� I � y�o ich tam przynajmniej od siedmiuset do o�miuset. �redniego wzrostu ale silnie zbudowani, zr�czni, zwinni, posuwali si� niesamowitymi susami, skakali przy ostatnich blaskach s�o�ca, kt�re chowa�o si� poza g�rami, ci�gn�cymi si� ku zachodowi, a� do przystani. Wkr�tce jednak czerwonawa tarcza szybko znikn�a i nasta�a ciemno�� po�rodku tej kotliny obramowanej odleg�ymi sierrami1: Sanorra i Ronda oraz opustosza�� krain� del Cuervo. Nagle ca�a gromada znieruchomia�a. Ich dow�dca w�a�nie pokaza� si� na chudym grzbiecie os�a, bowiem taki kszta�t przybiera wierzcho�ek g�ry. �o�nierze z posterunku siedzieli wysoko, na samym szczycie olbrzymiej ska�y i stamt�d nie mogli zobaczy� tego, co si� dzieje pod s�upami skalnymi. ���wiiss! ��wiiss!� �wisn�� dow�dca, kt�ry z nadzwyczajn� moc� wyda� przez �ci�ni�te wargi to gwizdni�cie. Dow�dca by� istot� osobliw�: wysokiego wzrostu, odziany w sk�r� ma�py obr�con� w�osiem na zewn�trz, g�ow� mia� obro�ni�t� g�stymi, sko�tunionymi w�osami, a na twarzy je�y�a si� kr�tka broda. Stopy mia� go�e i twarde pod spodem jak ko�skie kopyta. Herszt uni�s� prawe rami� i wyci�gn�� je w kierunku grzbietu po�o�onego poni�ej szczytu g�ry. Natychmiast wszyscy powt�rzyli ten gest z i�cie wojskow� dok�adno�ci�, s�uszniej by�oby powiedzie� � mechanicznie. Wykonuj�c identyczne ruchy przypominali tym samym nieme kuk�y. Dow�dca opu�ci� rami�. Pozostali te� opu�cili wyci�gni�te r�ce. Pochyli� si� ku ziemi. Oni pochylili si� w jednakowym tempie. Przyw�dca podni�s� mocn� pa�k�, kt�r� zamachn�� si�. Oni r�wnie� machn�li swoimi pa�kami i zakr�cili nimi identyczny m�ynek � ten m�ynek, kt�ry zabijaki nazywaj� �ukryt� r󿹔. � Nast�pnie dow�dca upad� na ziemi�, w�lizgn�� si� pomi�dzy trawy i poczo�ga� pod drzewami. Banda, czo�gaj�c si�, pod��a�a za nim. Nie min�o dziesi�� minut jak opu�cili wydr��one przez deszcze g�rskie �cie�yny, a �aden stukot spadaj�cego kamienia nie oznajmi� obecno�ci tej poruszaj�cej si� masy. Po kwadransie dow�dca zatrzyma� si�. Wszyscy zatrzymali si� natychmiast, jakby zakrzepli w miejscu. Dwie�cie metr�w poni�ej ukazywa�o si� miasto, rozci�gni�te wzd�u� ciemnej przystani. Liczne �wiat�a rozsiewa�y si� niby gwiazdy na grupie tam portowych, dom�w, willi, koszar. Dalej rozlewa�y si� szeroko, odbijaj�c si� na spokojnej powierzchni w�d, blaski latarni okr�t�w wojennych, �wiat�a statk�w handlowych i hulk�w2. Jeszcze dalej, na samym skraju cypla Europa, latarnia morska rzuca�a na cie�nin� �wietlist� wi�zk�. W tym momencie rozleg� si� strza� armatni, first gun-fire3, oddany z jednej z naziemnych baterii. Natychmiast rozleg�o si� bicie w b�bny, towarzysz�ce ostrym gwizdom piszcza�ek. Zatem by�a to godzina capstrzyku, godzina powrotu do domu. Od tej chwili �aden obcy nie mia� prawa chodzi� po mie�cie bez eskorty oficera garnizonowego. By� to r�wnie� nakaz dla za��g, aby powraca�y na pok�ad zanim zostan� zamkni�te bramy. Co kwadrans okr��a�y miasto patrole, kt�re doprowadza�y na posterunki sp�nialskich lub pijak�w. P�niej wszystko si� uspokaja�o. Genera� Mac Kackmale4 m�g� spa� twardo i spokojnie. By� przekonany, �e tej nocy Anglia nie musi si� niczego obawia� na swej Skale Gibraltarskiej. �� � � � II � iadomo jak wygl�da ta wspania�a ska�a, wysoka na czterysta dwadzie�cia pi�� metr�w, spoczywaj�ca na podstawie o szeroko�ci tysi�ca dwustu czterdziestu pi�ciu i d�ugo�ci czterech tysi�cy trzystu metr�w. Jest nieco podobna do olbrzymiego �pi�cego lwa, kt�ry mocz�c ogon w morzu, g�ow� trzyma od strony Hiszpanii. Jego pysk ukazuje z�by, z�by staruszki, jak m�wi� � siedemset dzia� wycelowanych poprzez strzelnice w murze. Staruszka, kt�ra gryzie mocno je�eli jej si� dokucza. Dlatego te� Anglia trzyma si� tam dobrze, podobnie jak w Pekinie, Adenie, na Malcie, na Pulau Pinang5 i Hongkongu, r�wnie skalistymi, kt�re kiedy�, wraz z post�pem mechaniki, uczyni twierdzami obrotowymi. Tymczasem Gibraltar zapewnia� Zjednoczonemu Kr�lestwu niezaprzeczalne panowanie nad osiemnastoma kilometrami tej cie�niny, kt�r� otwar�a maczuga Herkulesa, stawiaj�c naprzeciw siebie Abil� i Calp�6, na samym dnie w�d �r�dziemnych. Czy�by Hiszpanie wyrzekli si� tego skrawka ich p�wyspu? Niew�tpliwie tak, poniewa� wydaje si� on by� niedost�pny od strony l�du jak i od morza. Wszelako znalaz� si� kto�, kogo prze�ladowa�a natr�tna my�l odzyskania tej wyzywaj�cej i niedost�pnej ska�y. By� nim przyw�dca bandy, cz�owiek dziwny, mo�na nawet powiedzie� � szalony. Ten hidalgo7 nazywa� si� dok�adnie Gil Braltar, kt�re to nazwisko, wed�ug niego, upowa�nia�o go do tej patriotycznej wyprawy zdobywczej. Lecz jego umys� nie by� tak do ko�ca w porz�dku i jego miejsce by�o w domu dla ob��kanych, gdzie znano go zreszt� bardzo dobrze. Jednak�e od dziesi�ciu lat nie wiedziano zupe�nie gdzie przebywa�. Czy�by obraca� si� mi�dzy lud�mi? W rzeczywisto�ci jednak nie opuszcza� wcale swej rodowej posiad�o�ci. �y� tam jak troglodyta:8 pod drzewami, w jaskiniach, a bardzo wyj�tkowo w g��bi tych niedost�pnych zak�tk�w grot San Miguel,9 kt�re, jak m�wi�, maj� po��czenie z morzem. S�dzono wi�c, �e umar�. Jednak on �y�, lecz na spos�b tych dzikich, pozbawionych ludzkiego rozumu, kt�rzy ulegaj� tylko zwierz�cym instynktom. � III � enera� Mac Kackmale spa� dobrze na swych dw�ch poduszkach, znacznie d�u�ej ni� pozwala� na to regulamin. Jego nadmiernie d�ugie r�ce, okr�g�e oczy, wci�ni�te pod krzaczaste brwi, skrzywiony wyraz twarzy okolonej szorstk� brod�, ruchy pitekantropusa,10 niezwyk�y prognatyzm11 szcz�ki, tworzy�y z niego niesamowitego brzydala � nawet jak na angielskiego genera�a. Sk�din�d wy�mienity wojskowy, wygl�da� jednak jak prawdziwa ma�pa, pozbawiona jedynie swego ma�piego okrycia. � Tak! On spa� w swej komfortowej rezydencji przy Main Street, kr�tej ulicy, kt�ra biegnie przez ca�e miasto od Portu Morskiego a� do Portu Alamedy. By� mo�e snu� w tej chwili marzenia, �e Anglia zaw�adnie Egiptem, Turcj�, Holandi�, Afganistanem, Sudanem, krajem Bur�w,12 jednym s�owem tymi wszystkimi miejscami na kuli ziemskiej, kt�re wyznacza� wed�ug swego upodobania � i to w chwili, gdy sam nara�a� si� na utrat� Gibraltaru. *** Drzwi pokoju otwar�y si� gwa�townie. � Kto tam? � spyta� genera� Mac Kackmale, zrywaj�c si� jednym skokiem z ��ka. � Panie generale � odpowiedzia� adiutant, wpad�szy z gwa�towno�ci� torpedy do pokoju � miasto opanowane! � Hiszpanie? � Nale�y tak s�dzi�! � Czy�by si� odwa�yli�� Genera� nie doko�czy� zdania. Podni�s� si�, zrzuci� zw�j madrasu13 kt�ry opina� mu g�ow�, wturla� si� w spodnie, naci�gn�� frak, wdzia� buty, na�o�y� sk�adany kapelusz i przypi�� szpad�, ca�y czas rozmawiaj�c. � C� to jest za ha�as, kt�ry s�ysz�? � To odg�os kawa�k�w ska�, tocz�cych si� jak lawina na miasto. � Du�o jest tych �otr�w? � Musi ich by� sporo. � Wszyscy wi�c bandyci z wybrze�a zeszli si� tu, przybywaj�c na pomoc: przemytnicy z g�r Ronda, rybacy z San Roque, uciekinierzy, kt�rzy roili si� w miastach? � Nale�y si� tego obawia�, panie generale! � Czy gubernator zosta� powiadomiony? � Nie! Niemo�liwe jest dotarcie do jego willi, po�o�onej na cyplu Europa! Bramy s� pilnowane a ulice pe�ne napastnik�w! � A koszary w Porcie Morskim? � Tam te� nie mo�na si� dosta� w �aden spos�b! Artylerzy�ci pozostaj� otoczeni w swych koszarach! � Ilu pan ma ludzi? � Oko�o dwudziestu, panie generale, S� to �o�nierze piechoty z trzeciego regimentu, kt�rzy lada chwila mog� uciec. � Na �wi�tego Dunstana!14 � krzykn�� Mac Kackmale. � Gibraltar oderwany od Anglii przez handlarzy pomara�czy! Tak nie b�dzie! Nie, tak nie b�dzie! � W tej chwili przez otwarte drzwi pokoju wbieg� jaki� osobnik, rzuci� si� na genera�a i chwyci� go za ramiona. �IV � ddaj pan! � krzykn�� dzikim g�osem, bardziej przypominaj�cym ryk lwa ni� g�os ludzki. Kilku m�czyzn, kt�rzy przybiegli za adiutantem, rzuci�o si� w kierunku tego cz�owieka, Poznawszy go przy �wietle panuj�cym w pokoju, zawo�ali: � Gil Braltar! Rzeczywi�cie, by� to hidalgo, o kt�rym ju� nie s�yszano od d�u�szego czasu, ten dzikus z grot San Miguel. � Odda pan? � zawy� osobnik. � Nigdy! � odpar� genera� Mac Kackmale. Nagle Gil Braltar, w momencie kiedy otoczyli go �o�nierze, wyda� zn�w ten przeszywaj�cy i przeci�g�y �wist. Natychmiast podw�rzec, a nast�pnie sama rezydencja wype�ni�a si� t�umem napastnik�w.� Czy mo�ecie w to uwierzy�? To by�y monosy, 15 ma�py, setki ma�p! Wi�c to one chcia�y odebra� Anglikom t� ska��, kt�rej s� prawdziwymi w�a�cicielami, t� g�r�, kt�r� zamieszkiwa�y du�o wcze�niej ni� Hiszpanie, du�o wcze�niej ni� Cromwell16 marzy� o przy��czeniu Gibraltaru do Anglii? Tak, doprawdy! Te nie posiadaj�ce ogon�w ma�py, z kt�rymi mo�na �y� w ca�kowitej zgodzie pod warunkiem, �e toleruje si� ich kradzie�e owoc�w z sad�w, te istoty inteligentne i odwa�ne, kt�rych nikt nie �mie zaczepia� poniewa� mog� si� zem�ci� staczaj�c du�e od�amy skalne na miasto � co kilka razy mia�o ju� miejsce � z powodu swej ilo�ci by�y bardzo gro�ne! Obecnie monosy zosta�y �o�nierzami szale�ca, r�wnie dzikiego jak one, tego Gila Braltara, kt�ry je pozna�, kt�ry �y� z nimi niezale�nym �yciem, tego czworor�kiego Wilhelma Tella, kt�rego ca�a egzystencja obraca�a si� wok� jednej my�li: przep�dzi� obcych z terytorium hiszpa�skiego! Jaki� to b�dzie wstyd dla Zjednoczonego Kr�lestwa je�eli pr�ba ta powiedzie si�! Anglicy � zwyci�zcy Hindus�w, Abisy�czyk�w, Tasma�czyk�w, Australijczyk�w, Hotentot�w i wielu innych � pokonani przez zwyk�e monosy! Je�eli taka w�a�nie katastrofa ju� nadesz�a, genera� nie m�g�by uczyni� nic wi�cej, jak tylko paln�� sobie w g�ow�, bowiem nie prze�y�by podobnej ha�by! Zanim jednak ma�py, przywo�ane gwizdem swego dow�dcy, wtargn�y do pokoju, kilku �o�nierzy rzuci�o si� na Gila Braltara. Szaleniec, obdarzony niezwyk�� si�� broni� si� gwa�townie, i mocno si� natrudzono, zanim go obezw�adniono. Podczas walki zdarto z niego sk�r� ma�py, kt�r� by� okryty, a on sam, prawie nagi, skr�powany i zakneblowany, wci�ni�ty zosta� w k�t pokoju, gdzie nie m�g� si� porusza� i sk�d nikt go nie m�g� us�ysze�. Zaraz potem genera� Mac Kackmale wybieg� przed dom, zdecydowany post�pi� jak na wojskowego przysta�o � zwyci�y� lub zgin��. Na zewn�trz zagro�enie wcale nie zmala�o. Niew�tpliwie niekt�rzy �o�nierze piechoty zdo�ali zebra� si� w Porcie Morskim i maszerowali w kierunku rezydencji genera�a, bowiem na Main Street i na Placu Handlowym rozlega�y si� strza�y z broni palnej. Wszelako ilo�� monos�w by�a tak znaczna, �e �o�nierze garnizonu z Gibraltaru nara�ali si�, i� zostan� szybko zmuszeni do odwrotu. A w�wczas, je�eli tak�e Hiszpanie zaczn� trzyma� stron� ma�p, to forty zostan� opuszczone, stanowiska dzia� porzucone, fortyfikacje pozbawione obro�c�w, a Anglicy, oddawszy raz t� niezdobyt� skal�, nie zdo�aj� wi�cej powr�ci� na to miejsce. Nagle nast�pi� gwa�towny zwrot w sytuacji, bowiem mo�na by�o zobaczy�, w s�abych �wiat�ach pochodni roz�wietlaj�cych dziedziniec, wycofuj�ce si� monosy. Na czele tej czeredy, wywijaj�c pa�k�, maszerowa� jej przyw�dca. Wszystkie ma�py, na�laduj�c ruchy jego r�k i n�g, kroczy�y za nim w tym samym rytmie. � Wi�c Gil Braltar zdo�a� uwolni� si� z powroz�w i zbiec z pomieszczenia w kt�rym by� wi�ziony? Tak z pewno�ci� si� sta�o! Lecz gdzie si� teraz uda? Czy skieruje si� na cypel Europa, do rezydencji gubernatora, zdob�dzie j� szturmem i stan�wszy twarz� w twarz z gubernatorem wezwie go do poddania si�? Jednak nie! Wariat i jego gromada schodzili bowiem ulic� Main Street. Nast�pnie, po przekroczeniu bramy wiod�cej do Portu Alameda, ca�a banda przeci�a w poprzek park i pocz�a wspina� si� na zbocze g�ry. Godzin� p�niej w mie�cie nie by�o ju� �adnego osobnika z tych, kt�rzy napadli na Gibraltar. Jak jednak Gil Braltar zdo�a� si� przemkn�� niezauwa�ony? Zrozumiano to wkr�tce, kiedy na skraju parku pojawi� si� genera� Mac Kackmale. To w�a�nie on, na�o�ywszy wcze�niej na siebie sk�r� ma�py, podszy� si� pod szale�ca i kierowa� odwrotem bandy. Ten dzielny wojak tak bardzo przypomina� czworor�kie zwierz�, �e monosy da�y si� oszuka�. W tej sytuacji nie pozostawa�o mu nic innego jak poci�gn�� je za sob�!� Pomys� by� tak genialny w swej prostocie, �e wkr�tce genera� zosta� za to odznaczony Krzy�em �wi�tego Jerzego. Co za� do Gila Braltara, to Zjednoczone Kr�lestwo odst�pi�o go w zamian za got�wk� Barnumowi,17 kt�ry, obwo��c szale�ca po g��wniejszych miastach Starego i Nowego �wiata, dorobi� si� fortuny. Przy tym Barnum przekonywa� wszystkich ch�tnie go s�uchaj�cych, �e ten cz�owiek, kt�rego pokazuje, nie jest wcale dzikusem z San Miguel, lecz genera�em Mac Kackmale we w�asnej osobie! W ka�dym b�d� razie awantura ta sta�a si� pewn� lekcj� dla gubernatora Jej Kr�lewskiej Mo�ci. Zrozumia� on, �e cho� Gibraltar nie mo�e by� zdobyty przez ludzi, to nadal b�dzie zdany na �ask� i nie�ask� ma�p. Dlatego te� tak praktycznie my�l�ca Anglia by�a zdecydowana aby w przysz�o�ci wysy�a� tam tylko najbrzydszych swoich genera��w, �eby ma�py mia�y okazj� zn�w si� pomyli�. Ta ocena warto�ci prawdopodobnie zapewni jej na zawsze posiadanie Gibraltaru.18 � � � � Przypisy � 1 sierra (hiszp.) - �a�cuch g�rski. sierra (hiszp.) - �a�cuch g�rski. 2 hulk - przewa�nie stary okr�t, zacumowany na sta�e przy nabrze�u lub w porcie na sta�ych kotwicach, s�u��cy jako p�ywaj�ce koszary, pomieszczenia mieszkalne (tak�e dla wi�ni�w). 3 first gun-fire (ang.) - pierwszy strza� armatni. 4 Mac Kackmale - gra s��w Macac male; w wolnym t�umaczeniu mo�na by�oby to odda� jako "brzydki makak". 5 Pulau Pinang - wyspa przy zachodnim wybrze�u P�wyspu Malajskiego. 6 Abila i Calpa - staro�ytne nazwy przyl�dk�w nosz�ce dzi� miana Ceuta i Gibraltar; wg legendy ustawi� je Herakles (Herkules) powracaj�c z dalekiego zachodu do Grecji po wykonaniu swej dziesi�tej pracy. 7 hidalgo - szlachcic hiszpa�ski. 8 troglodyta - jaskiniowiec. 9 Groty San Miguel (ang. Saint Michel) - groty w wapiennym masywie Ska�y Gibraltarskiej; w roku 1848 odkryto w nich szcz�tki kopalnego cz�owieka. 10 pitekantropus (z gr. p�thekos - ma�pa i anthropos - cz�owiek) - istota cz�ekopodobna, �yj�ca w czwartorz�dzie. 11 prognatyzm - wysuni�cie do przodu g�rnej szcz�ki, zw�aszcza u istot kopalnych. 12 kraj Bur�w (Afrykaner�w) - rejon dzisiejszej Republiki Po�udniowej Afryki; Burowie - potomkowie osadnik�w holenderskich w Afryce. 13 madras - rodzaj bawe�nianej tkaniny przeznaczonej g��wnie na odzie� damsk�. 14 �wi�ty Dunstan (909-988) - mnich angielski i arcybiskup Canterbury; by� g��wnym doradc� kr�l�w: Edreda i Edgara; wprowadzi�, razem z Edgarem, narodowy program reform ko�cielnych. 15 monos - dawna nazwa magot�w (Macaca sylvanus), jedynego gatunku ma�p zamieszkuj�cych Europ� i �yj�cych tylko na Gibraltarze. 16 Cromwell Oliver (1599-1658) - wybitny polityk angielski, regent; zwyci�stwami morskimi nad Holandi� i Hiszpani� oraz przy��czeniem Irlandii i Szkocji zapewni� Anglii dominuj�c� pozycj� w Europie. 17 Barnum Phineas Taylor (1810-1891) - amer. organizator cyrk�w objazdowych; stworzy� podstawy najwi�kszego koncernu cyrkowego �wiata. 18 na zawsze posiadanie Gibraltaru - legenda g�osi, �e tak d�ugo utrzyma si� na Gibraltarze panowanie Anglii, jak d�ugo tam b�d� �y�y magoty. http://jv.gilead.org.il/zydorczak/GiBr.htm