Jacek Dukaj Zanim Noc 1. Po mie�cie posz�a plotka, �e ch�opcy ze Zwi�zku Walki Zbrojnej znowu szykuj� jak�� akcj�. Plotka by�a tak g�o�na, �e Trudny przyj�� za pewnik, i� jest to rozmy�lnie rozpuszczona fa�szywka. By� mo�e przekombinowa�, a mo�e Szkopy okaza�y si� po prostu zbyt durne, by dostrzec oczywist�podpuch� - w ka�dym razie, zanim ci�ar�wka dojecha�a na Pi�kn�, jej pasa�erowie byli zmuszeni podda� si� trzem ulicznym kontrolom oraz wspom�c Wehrmacht dobrowolnymi datkami, kt�re w sumie wystarczy�yby na zakup dw�ch skrzynek czystej. Trudny okl�� gniewnie J�zka Szczupaka. - Szef si� nie rzuca -j�cza� potem Szczupak. - Sk�d ja mog�em wiedzie�? Te Niemce same nie maj� poj�cia, co za godzin� strzeli do �ba komendantowi! - Ja ci to odbij� z pensji - zapowiedzia� Trudny, otwieraj�c drzwiczki. - Szef nie b�dzie �winia - b�aga� J�zek, zgasiwszy silnik. - To nie moja wina, jak Boga kocham! Brylantowy Leutnant zarzeka� si�, �e nie ma niczego w planie na tydzie�. - �e ty i ten tw�j Major wierzycie g�wnojadowi, to wasz problem - rzuci� Trudny i zeskoczy� z szoferki w �nieg. Cisza uderzy�a go jak obuchem. Ca�a okolica milcza�a ci�ko - nawet czarnych skrzek�w wron w zasi�gu s�uchu, nawet echa, skromnego co prawda, miejskiego ruchu ulicznego; ni jednego d�wi�ku. Bezludzie. Wci�gn�� g��boko do p�uc zimne powietrze. Cisza by�a i w jego smaku. Wbi� mocniej d�onie w przepastne kieszenie grubego p�aszcza, kopn�� �nieg, poruszy� szerokimi barkami. J�zek tymczasem obszed� mask� ci�ar�wki. Spojrza� na Trudnego spode �ba i zakl�� g�o�no. To przekle�stwo by�o jak ponowne stworzenie �wiata. - Kt�ry to? - spyta�, szukaj�c papieros�w po kieszeniach kurtki. Jan Herman Trudny przesun�� wierzchem mi�sistej d�oni po w�sach, po czym wskaza� przed siebie: - Ten. Ten. Kiedy ogl�da� go z wn�trza mercedesa Janosa, wydawa� si� mniejszy - dopiero teraz Trudny poj��, jak wielki dom kupi�. Wci�ni�ty w szereg zaprojektowanych w podobnej manierze budynk�w, trzykondygnacyjny mieszkalny prostopad�o�cian, bocznymi �cianami sczepiony z s�siednimi bli�niaczymi murowa�cami; o dw�ch rz�dach okien, nie licz�c ma�ych, ciemnych wy�lepni strychu; o wstrzelonych w sam �rodek szarej facjaty du�ych, drewnianych drzwiach, do kt�rych prowadz� trzy p�koliste schodki, a nad kt�rymi zwiesza si� �elazny koszyk na �ar�wk� o rozbitych wszystkich o�miu szybkach; ze spadzistym dachem przewieszaj�cym si� ni�ej poziomu strychu; z licznymi ponurymi naciekami, p�kni�ciami i krzywym �ciegiem dziur po kulach na owej szarej elewacji. Cichy, cichy, martwy. Dom. - No wi�c? - mrukn�� Szczupak, zapaliwszy wreszcie papierosa. Trudny leniwie rozejrza� si� po ulicy w obie strony (pustka, pustka), popatrzy� na rz�d bezlistnych drzew rosn�cych przyjezdni, przyjrza� zastyg�ym w dystyngowanym bezruchu dziesi�tkom podobnych budynk�w ci�gn�cych si� wzd�u� Pi�knej na ca�ej jej d�ugo�ci... i za�mia� si� g�o�no, w tej ciszy wr�cz nieprzyzwoicie. - Zdaje si�, �e zrobi�em dobry interes. - Pan zawsze robi dobre interesy. - Nie pyskuj. Podeszli do drzwi domu Trudnego. J�zek postuka� k�ykciami lewej d�oni w grube drewno. - Z zesz�ego wieku. | Akurat si� znasz - Trudny wyj�� klucze, wybra� jeden, wsun�� w zamek, przekr�ci�. Szcz�kn�o raz i drugi, nacisn�� ci�k� klamk� i pchn��: drzwi otworzy�y si�, lekko skrzypi�c. - No, dalej. - Przenie�� szefa przez pr�g? - skrzywi� si� J�zek, dziwnie rozbawiony. - �ebym ja ci� na kopach nie przeni�s�. Weszli. Ciemno. Oczywi�cie, �e ciemno: brak pr�du, okna zas�oni�te. Kurz. Oczywi�cie, �e kurz: od paru miesi�cy nie posta�a tu ludzka noga. Cisza. Oczywi�cie, �e cisza. - Trzeba by�o zabra� latark�. - Masz w wozie? - Mam. - No to co tak stoisz? Szczupak wyszed�, a Trudny nie zamkn�� za nim drzwi. W �wietle zimowego s�o�ca obejrza� hol. W g��bi, w prostok�tnym rozd�ciu, majaczy�y szerokie spiralne schody prowadz�ce na pi�tro; bli�ej, po obu stronach, znajdowa�y si� zamkni�te drzwi wewn�trzne. �ciany przedpokoju zosta�y brutalnie poobdzierane z boazerii, kt�rej szcz�tki wala�y si� jeszcze tu i �wdzie. Rozejrza� si� za instalacj�: kontakt gdzie� ukryty, przewody poprowadzone prowizorycznie w zbiegach �cian i pod�ogi, te� cz�ciowo pozrywane; hak na lamp� co prawda osta� si� w suficie, lecz samej lampy brak. Kopn�� w zab�ocony parkiet. Twardo. Trzyma. Mo�e nie trzeba b�dzie k�a�� od nowa. Tu wszystko murowane. Wr�ci� Szczupak z latark�. - Wie pan, jaki to numer? - A co, trzynasty? J�zek si� zmiesza�. - Ja si� tylko pytam, tam nie ma tabliczki. Pan nie wie? - Kupi�em to wczoraj na oko. Za got�wk�. - A co stoi w papierach? - Nie mam jeszcze papier�w. Dawaj t� latark�. Otworzy� drzwi po lewej (jednak nie zamkni�te na klucz) i wszed�, a za nim Szczupak z petem w �apie. - Co tu by�o? - Jadalnia chyba. Zostaw to! - Chcia�em ods�oni�, po co baterie marnowa�... - Potem, potem. Podusi�by� nas w tym kurzu. Zreszt� ta szmata wygl�da jak zetla�y dwustuletni kir. Uwa�aj z ogniem, bo spalisz mi cha�up�. - Co szef taki nerwowy... - Ty, J�zek, lepiej za wiele nie kombinuj, dobra? - Co, pan ci�gle o tego Brylantowego? No, Chryste Panie, ja przecie�... - A pierwszy to raz? - natar� na� Trudny, wymachuj�c przy tym zamaszy�cie r�k� z latark�, co w zaciemnionym, obszernym a pustym pomieszczeniu dawa�o niezwyk�e efekty �wietlne - Z kim ja prowadz� interesy? No, z kim? Z Niemcami, panie Szczupak, z Niemcami! Wie pan, panie Szczupak, kto to Niemcy? A widzia� pan mo�e na ulicy takich he�miastych z karabinami? Nie nasze to wojsko, panie Szczupak, nie nasze! Ja, pan, my wszyscy -jeste�my podbici! Wi�c jak umawiam milionowy kontrakt z niemieckim �o�dakiem -a pan, panie Szczupak, ju� wie kto to Niemiec, prawda? - to nie wchodzi mi si� do biura gwi�d��c �Jeszcze Polska nie zgin�a", nie robi g�upich min i nie wykopuje krzes�a spod tego Szwaba! - Jasny Panie na niebiesiech, to by�o przypadkiem. Ja m�wi�em: nie wiedzia�em... - A jakby� mi teraz dom sfajczy�, to te� by by�o przypadkiem, a? - No przecie� nie specjalnie... -j�kn�� zrozpaczony J�zek Szczupak. Trudny skierowa� s�up �wiat�a na jego twarz, utrzyma� go tam z p� minuty, ci�ko i ponuro milcz�c, po czym odwr�ci� si� i przeszed� do nast�pnego pokoju, w g��b budynku. J�zek precyzyjnie przydepta� peta do parkietu i pod��y� za Trudnym. Trudny, ogl�daj�c w skupionym �wietle ci�kiej latarki naciek grzybiczny na suficie, rozpami�tywa� histori� zakupu tego budynku. Historia by�a r�wnie niejednoznaczna, jak stosunki ��cz�ce Trudnego ze Standartenflihrerem Waffen-SS Hermanem Janosem. Ci dwaj imiennicy po raz pierwszy spotkali si� na balu noworocznym stacjonuj�cego w mie�cie pu�ku SS, na kt�ry to bal firma Trudnego dostarczy�a wi�kszo�� trunk�w. Janos, w cywilu w�a�ciciel hurtowni win, na czas wojny przeobra�ony w armijnego zaopatrzeniowca, wda� si� z Trudnym w d�ug�i ryzykown�, bo politycznie aluzyjn�, dysput� na temat jako�ci poszczeg�lnych rocznik�w. W jednej z licznych dygresji poczynionych podczas tej rozmowy Trudny da� tandartenfuhrerowi do zrozumienia, i� wbrew nazwie, jego firma zajmuje si� nie tylko eksportem i importem, a w istocie akurat tymi dziedzinami najmniej i zasugerowa� delikatnie mo�liwo�� obustronnego zysku. Uczyni� to, poniewa� by� nie�le podpity, Janos za� w�a�ciwie ur�ni�ty na amen. Poza tym Trudnemu po prostu spodoba�a si� owa cokolwiek naiwna i nie�mia�a otwarto�� intendenta. Okaza�o si�, i� na podstawie fa�szywych przes�anek wyci�gn�� s�uszny wniosek: bo aczkolwiek Herman Janos by� zimny skurwysyn, nigdy naiwny, nigdy nie�mia�y - to sam zdawa� si� darzy� Trudnego jak�� szcz�tkow� form� sympatii, a ju� na pewno nie by� w stanie pozosta� oboj�tny na wizj� znacznego zarobku. W nieformalnej, a w rzeczy samej nielegalnej sp�ce, jak� zawi�zali obaj Hermanowie, to Standartenfiihrer konsumowa� wi�kszo�� jej zysk�w, czasami nawet cztery pi�te. Lecz Trudny godzi� si� na ten uk�ad, godzi� si� na oszustwa w oszustwach, poniewa� zdawa� sobie spraw�, i� bez pomocy Janosa nie ma szans na utrzymanie obrot�w na poziomie chocia�by jednej dziesi�tej aktualnych. A wojna... Podczas wojny zawsze rodzi�y si� wielkie fortuny. Nigdy lepszych interes�w si� nie robi, jak w czas wojenny. Prochy u�y�niaj� ziemi�, a krew oliwi tryby ekonomii, taka jest prawda. Trudny niemal widzia� Janosowe tajne konta w zurychskich bankach, p�czniej�ce, p�czniej�ce, p�czniej�ce. To nie by�a symbioza, i to nie Janos na Trudnym paso�ytowa�: paso�ytami byli obydwaj. Uk�ad ten funkcjonowa� tak sprawnie, i� Janosowi zacz�o si� marzy� uprawomocnienie go. Wojna sko�czy si� lada moment, prorokowa� po kieliszku sherry, sko�czy si� i sko�czy si� koniunktura, sko�cz� si� mo�liwo�ci, ja wr�c� do cywila, ty stracisz doj�cie; musimy przygotowa� si� ju� teraz, zaplanowa� nasz� sp�k�. B�dziesz moim oficjalnym partnerem w wielkim mi�dzynarodowym interesie! Trudny pozostawa� sceptyczny. Jednakowo� zapalonemu do idei Janosowi ci�ko by�o cokolwiek wyperswadowa�: zacz�� przedstawia� Trudnego odpowiednim ludziom, ci�ga� go na przer�ne spotkania towarzyskie, na kt�rych zazwyczaj Jan Herman bywa� jedynym m�czyzn� nie umundurowanym, nie m�wi�c ju� o tym, �e jedynym Polakiem - no i za�atwi� Trudnemu ten dom przy Pi�knej. Przyjechali tu wczoraj wieczorem s�u�bow� limuzyn� Janosa; nie wysiedli z niej jednak, mr�z trzyma� okrutny. Standartenfuhrer pokaza� Trudnemu budynek. - Tw�j - rzek�. - Nie b�dziesz ju� mieszka� w tej klitce. Nie mo�esz przynosi� mi wstydu. Masz. Wcisn�� mu w d�o� zimne klucze. Trudny tylko pali� w milczeniu papierosa. Standartenfuhrer da� znak kierowcy i odjechali; dom znikn�� za oknem w �nie�nej ciemno�ci nocy. Rano Jan Herman zadzwoni� jeszcze do Janosa, by um�wi� si� na odbi�r papier�w i zap�at� za nieruchomo��. K�opot�w �adnych. Cena �miesznie niska, nawet jak na transakcje tkane przez Janosa. Ustawy anty�ydowskie, wyja�ni�. Kiedy si� mog� wprowadzi�? Kiedy chcesz. Wi�c zabra� Trudny J�zka Szczupaka z woln� ci�ar�wk� za�adowan� narz�dziami potrzebnymi do pierwszych, koniecznych reperacji oraz rekonesansu przed remontem - i pojecha�. - Sprawd� hydraulik�! - A co ja robi�? - Jaki tu jest rozk�ad? - z po�owy schod�w na pi�tro Herman wo�a� w kierunku �azienki, gdzie przepad� by� Szczupak po kolejnym kursie do ci�ar�wki, kt�r� sukcesywnie opr�nia�. Z �azienki pada�o blade �wiat�o wojskowej lampy bateryjnej, przytaszczonej przez J�zka po zako�czonych niepowodzeniem pr�bach wykrzesania z kt�regokolwiek z kontakt�w cho� z�amanego volta. -No i? - Przerabiali to. Dwukrotnie chyba. Pierwotna sie� nie obejmowa�a pi�tra, pu�cili ca�o�� jednym pionem. Nie wiem, jak z ci�nieniem. Stare to wszystko. Cz�� trzeba by wymieni�, zardzewia�a. O, to kolanko na przyk�ad. -Zadzwoni�o g�ucho, Szczupak zapewne uderzy� w nie kluczem francuskim. - Kanalizacja... Nie wiem, d�u�sza robota, kibel zapchany, co oni tu powciskali, szlag by to... Plan by� nast�puj�cy: dzisiaj rekonesans, a od jutra Szczupak za�atwia fachman�w i pucuj� dom na akord, �eby zd��y� z przeprowadzk� i remontem przed �wi�tami. - A te nacieki? - Jaka� rura na g�rze. - Elektryk� trzeba b�dzie k�a�� ca�kiem od nowa, tu chyba s� szczury, poprzegryzane wszystko... - Szef widzia� piec w piwnicy? -A co? - Po�owa instalacji grzewczej te� do wymiany. - Cholera. Trudny wszed� na pi�tro i rozejrza� si�, wodz�c po �cianach bia�� plam� �wiat�a latarki. Na drugiej kondygnacji nie zauwa�y� tylu zniszcze�, co na parterze. Cho� pustka, cisza i mrok te same. Przez chwil� wydawa�o mu si�, �e s�yszy sk�d� (sk�d? - z kt�rego pokoju) czyj� szept, ciche, szeleszcz�ce s�owa o pytaj�cej intonacji, lecz gdy si� usilniej we� ws�ucha� - zrozumia�, �e to dm�cy na zewn�trz wiatr. 2. Po przekroczeniu progu widzia�e� czworo drzwi, z czego troje w �cianie holu po prawej r�ce; prowadzi�y kolejno, licz�c ku schodom, do gabinetu/biblioteki Trudnego, �azienki bez okien i pokoju go�cinnego. Te po lewej otwiera�y si� natomiast do jadalni-salonu. Min�wszy je i min�wszy wej�cie do �azienki, wchodzi�e� w lewostronne rozszerzenie holu, kt�rego za�om wcze�niej kry� przed tob� drzwi do kuchni. Przed sob� mia�e� teraz spiralne, drewniane schody, a dalej szerokie, okratowane okno p�nocne, przez kt�re �wiat�o s�oneczne pada�o na ca�� d�ugo�� holu. Z boku, pod schodami, znajdowa�o si� zej�cie do piwnicy, zakryte g�sto okut� klap�. Wspi�wszy si� po schodach na pi�tro, patrzy�e� teraz w przeciwn� stron�, ku ulicy, a okno - ju� nie zakratowane - mia�e� za plecami. Przed sob� jednak�e, w ko�cu kr�tszego ni� na parterze holu, nie widzia�e� drugiego okna, lecz dwoje drzwi, prowadz�cych do frontowych sypialni. A po lewej r�ce troje kolejnych: do pokoju dziecinnego, mniejszej �azienki i pakamery. �azienka i pakamera pozbawione by�y okien. Praw� (z twojego punktu widzenia) cz�� pi�tra zajmowa�y dwa wi�ksze pokoje, wej�cia do kt�rych mie�ci�y si� za za�omami rozszerze� holu na obu jego ko�cach. W k�cie rozszerzenia, w kt�rym stoisz, mi�dzy schodami, oknem a �cian� pokoju dziecinnego, umieszczono strome, w�skie schodki na strych, zamkni�ty dla twego spojrzenia przez klap� identyczn� z t�, kt�ra kry�a wej�cie do piwnicy. - Co tu ma by�? - spyta�a Violetta, wchodz�c do drugiego z du�ych, pustych pokoi na pi�trze; nowa �ar�wka o�wietla�a jego nagie �ciany. - Zdecydowa�e�? - Chyba na razie zostawi� te dwa nie urz�dzone, zawsze si� mog� przyda� - odpar� Trudny, wyj�wszy o��wek spomi�dzy z�b�w. Metr wsun�� do kieszeni spodni roboczych, o��wek do kieszeni swetra, okulary do futera�u, plany za� zrolowa� i wcisn�� pod pach�. - Chod�, sko�czy�em. Violetta, wci�� wycieraj�c z m�ki r�ce w lnian� �cierk�, pokr�ci�a g�ow� z dezaprobat�. - Po co ty to w og�le robisz? J�zek i te jego zalane w trupa z�ote r�czki wymierzyli ca�y dom chyba z tuzin razy, z g�ry na d� i z powrotem. Wyszli do przedpokoju, Trudny zgasi� za sob� �wiat�o, zamkn�� drzwi. Z lewej sypialni dochodzi� g�os jego matki; roze�lona, wyzywa�a kogo� od nieuk�w i cham�w -przypomnia� sobie, �e na dzisiaj um�wi� wymian� ram okiennych. Zajrza� do pakamery, w kt�rej si� �wieci�o, ale nie by�o tam nikogo. Gdzie ten J�zek? Z do�u dochodzi�y odg�osy walenia kilkoma m�otkami naraz w jakie� pud�o rezonansowe, nie pr�bowa� nawet zgadywa�, sk�d w�a�ciwie bierze si� ten ha�as. Podszed� do �ony, kt�ra czeka�a przy schodach. - To nie by� dobry pomys� z tym remontem na raty -mrukn�a. - Trzeba by�o nam si� przeprowadza�, jak ju� b�dzie po wszystkim. - Wiem. Ale chcia�em zd��y� przed �wi�tami. Na Szewsk� w og�le nie wni�s�bym choinki. Zeszli na parter. Micho Rozkwasa, firmowy mechanik Trudnego, krzycza� z �azienki w stron� wej�cia do piwnicy, sk�d, spod podniesionej klapy, pada� jasny blask. By�o dopiero po czwartej, lecz grudzie�, i w domu Trudnego pali�y si� prawie wszystkie �wiat�a; Jan Herman skrzywi� si�, pomy�lawszy o przysz�ych rachunkach za energi�. Wszed� za �on� do kuchni. Nawet przez zamkni�te drzwi s�ysza� tu w�ciek�e ryki Rozkwasy. - S�aby?! S�aby?! Ja ci, kurwa, dam s�aby!! Zakr�� ten pieprzony zaw�r, bo sam zejd� tam na d�! Trudny z j�kiem zwali� si� na taboret przy stole, plany po�o�y� na szafce. Violetta szuka�a czego� w spi�arni. - S�yszysz go? - parskn�a. - Dobrze, �e dzieci nie ma. Co to za ludzie u ciebie pracuj�? Janek, na mi�o�� bosk�, przecie� to nie mo�e si� tak dalej ci�gn��. Rano by�o spi�cie i ten wielki z brod� zdzieli� elektryka obc��kami w g�ow�; biedak straci� przytomno�� na blisko kwadrans, musia�am go cuci�. To s� kryminali�ci! - Nie wszyscy - mrukn�� Trudny, podbieraj�c z miski gor�cego pieroga. Violetta na szcz�cie nie dos�ysza�a. - A znowu ten ca�y J�zek Szczupak - kontynuowa�a siekaj�c cebul�. - On jest cwaniak czystej wody. Przyprowadzi� tu jakich� Cygan�w i sprzeda� im te graty, kt�re kaza�e� wyrzuci� ze strychu. - Nie lubi�a Szczupaka, nie lubi�a jemu podobnych �liskich elegancik�w, kt�rzy zawsze spadaj� na cztery �apy; to pijawki, mawia�a, ich szcz�cie jest zawsze cudzym pechem. - Nie wiem, ile w ko�cu wytargowa�, ale ty przecie� kupi�e� dom wraz z zawarto�ci�, one nie by�y jego. - Powiedzia�em mu, �e mo�e z nimi zrobi�, co chce. Zreszt�, je�li naprawd� tak ci �al tych rz�ch�w, to informuj� ci�, �e strych oczy�cili�my najwy�ej w jednej pi�tej. Da�em sobie z nim spok�j. W og�le bym si� za niego nie zabiera�, gdyby nie ten, po�al si� Bo�e, in�ynier. Chcia� obejrze� stropy i �ciany no�ne. No, du�o nie obejrza�. By�a� tam? Wejd�, zobacz. Zgroza - zamkn�� oczy, opar� g�ow� o �cian�. - Och, kobieto, m�wi� ci, piek�o nie tydzie�. Zdziwi� si�, jak do�yj� �wi�t. Masz tam mo�e gdzie� gor�c� kaw�? - Zaraz, zaraz, nie wszystko naraz - obejrza�a si�. -No i gdzie� te papiery wsadzi�? We� je zdejmij. Po co ty od nowa wszystko mierzysz, to idiotyzm. Ziewn��. - A my�lisz, �e oni czemu musieli to robi� a� tyle razy? Bo zawsze wychodzi co innego. To nie s� du�e r�nice, ale nie�cis�o�ci si� kumuluj� i w ko�cu si� okazuje, �e �ciana powinna by� pochy�a albo drzwi o po�ow� w�sze. Tego typu rzeczy. - To zesz�owieczne budownictwo... - mrukn�a. U�miechn�� si� pod w�sem. Zesz�owieczne budownictwo. �atwo to skwitowa�a. Przecie� on zawsze by� bieg�y w rachunkach i geometrii, umys� mia� �cis�y, dobrze rozumia� przestrze� - a tu nie m�g� poj��, co si� w�a�ciwie dzieje. Mierzy� pok�j, wychodzi�, mierzy� drugi, wraca� do pierwszego i mierzy� go ponownie tym samym metrem -i okazywa�o si�, �e przez te par� minut pomieszczenie rozd�o si� lub skurczy�o o kilkadziesi�t centymetr�w sze�ciennych. A wszak to s� proste obliczenia, tu nawet nie ma gdzie si� pomyli�. Nie rozumia� tego. - A, w�a�nie - co� si� jej przypomnia�o. Skin�a na Trudnego, wskaza�a blat sto�u: -Zapomnia�abym, a posz�am po ciebie w�a�nie, �eby� to sobie obejrza�. Wsta�, podszed�: -Mhm? - Popatrz. Z�by, prawda? Przy samym brzegu blatu widnia�a r�wna podk�wka drobnych wgniece�; i, je�li si� lepiej przyjrze�, rzeczywi�cie przypomina�y one znak po ugryzieniu. - Co to za zwierz�? - zaciekawi� si� Jan Herman. - Pies? - Nie, nie ten uk�ad. Bardziej jak cz�owiek, tylko �e mniejsze. Ma�pka. Pewnie trzymali tu ma�pk�. - My�lisz? Co jej si� sta�o, �e tak k�sa�a wszystko naoko�o? I to jak silnie. Popatrz jakie te wgryzy g��bokie. Wzruszy� ramionami i wr�ci� na swoje miejsce. W rurach co� zawy�o, zar�a�o, zazgrzyta�o i zabulgota�o, po czym zacz�o straszliwie rz�zi�, w m�ce wzbieraj�cego efektu kawitacyjnego popadaj�c w coraz silniejsze dr�enie. - Zabij� sukinsyna!! - rozdar� si� z holu Micho Rozkwa� a. Trudny, nie podnosz�c si� z taboretu, otworzy� drzwi i wychyli� si� z kuchni. - Micho, do cholery, ciszej go zabijaj! - To jest kretyn parlamentarny, on by nie potrafi� wody w kiblu spu�ci�, a co dopiero... - Micho! - warkn�� ostrzegawczo Trudny. - Dobra, dobra. Zamkn�� drzwi. Violetta obserwowa�a go znad zlewu. - A� si� boj� spyta�, na co ci w firmie potrzebne podobne indywidua. - Takie czasy, Viola, takie czasy. Pokiwa�a g�ow� i ostro�nie odkr�ci�a kran - woda p�yn�a bez �adnych sensacji. - Z gazem nie mia�a� problemu? - spyta� Trudny, szukaj�c po kieszeniach papieros�w. - Nie pal mi tu - rzuci�a Violetta, nawet na� nie patrz�c. - Chyba �e chcesz w ten spos�b sprawdzi�, czy nic si� nie ulatnia. Zaniecha� sporu. - Kaw�, prosz� - westchn��. Bola�a go g�owa. Od dw�ch dni w�a�ciwie nie spa�. Pojutrze mia� przyj�cie u Geider-Mullera i wiedzia�, �e si� upije - by� to jedyny spos�b, jaki mu jeszcze pozosta�, na bezbolesne wymigiwanie si� od odpowiedzi na liczne indagacje szefa Janosa i samego Standartenfuhrera w sprawie niemieckiego obywatelstwa Trudnego. Fakt, i� m�wi� on biegle tym j�zykiem, mia� przodk�w po k�dzieli pochodz�cych z okolic �l�ska, szczyc�cych si� arystokratycznym nazwiskiem von Valde, a przede wszystkim - i� posiada� tylu znajomych po�r�d niemieckiej kadry oficerskiej; wszystko to czyni�o niemal koniecznym szybkie przenarodowienie Trudnego i jego rodziny. Zdawa� sobie spraw�, i� czeka go ono pr�dzej czy p�niej, nie wywinie si�, Janos jasno mu to wy�o�y�: nawet pieni�dze kosztuj�. W Polsce m�g�by by� bogatym Polakiem, lecz w Generalnej Guberni mo�e by� wy��cznie bogatym Niemcem. Trudny rozmawia� ju� o tym z �on�i ca�a sprawa, rzecz jasna, nie wywo�a�a jej entuzjazmu; w tamtej rozmowie przenarodowienie stanowi�o jednakowo� zaledwie jedn� z ewentualno�ci - a teraz Jan Herman b�dzie musia� postawi� Viol�, rodzic�w, dzieci oraz wszystkich krewnych i znajomych, przed faktem dokonanym. Ostracyzmu si� nie ba�, mia� pieni�dze. Ba� si� k��tni w domu. Podzi�kowa� za kaw�. Przesiad� si� wraz z ni� i rulonami plan�w architektoniczych na krzes�o po drugiej stronie drzwi, przy stoliku, kt�ry w swym aktualnym po�o�eniu barykadowa� tylne wyj�cie z budynku. Wyj�cie to, mieszcz�ce si� po prawej stronie okna, przez poprzednich w�a�cicieli by�o najwyra�niej nie u�ywane, zabito je bowiem deskami. Trudny zdecydowa� o jego odnowieniu, kaza� r�wnie� zamontowa� lamp� na zewn�trz, nad schodkami. Podw�rko by�o wprawdzie niewielkie i zamkni�te ze wszystkich stron wysokim murem, za kt�rym znajdowa�y si� puste gara�e, lecz stanowi�o przecie� cz�� posesji i nale�a�o do Trudnego. Jeszcze nie wiedzia�, do czego mo�e mu si� przyda�. Spojrza� przez okno: prostok�t �niegu z krzywymi pasami cieni, jedna wrona, czyje� �lady. - Kto wychodzi� na podw�rze? - Konrad. M�wi� co� o oknach strychu. Nie wiem, czego chcia�. - Konrad wchodzi� na strych? - Zakocha� si� w nim. Zapowiada, �e przyprowadzi koleg�w, zinwentaryzuj� go. - Zabroni�a� mu. - No, pewnie. Zreszt� pogoni� go J�zek. On chyba ma nadziej�, �e podarujesz mu ca�� jego zawarto��. Konrad, ich najstarszy syn, kt�ry w kwietniu sko�czy siedemna�cie �at, posiada� niewyczerpane zasoby energii. Po prawdzie zaczyna� ju� Trudnego przera�a�. Poniewa� nauka na kompletach zdawa�a si� zajmowa� mu zaledwie u�amek czasu, ojciec wci�gn�� go do pracy w swojej firmie. Rych�o okaza�o si�, i� dla Konrada i firma to te� za ma�o. Zacz�� si� prowadza� z jakimi� szczeniakami w sk�rzanych kurtkach; jednego z nich Trudny rozpozna� p�niej w obstawie Majora. Nic nie powiedzia� �onie, ale sam ju� niemal widzia� wie�ce na nagrobku syna. Wzi�� go wi�c ze sob� na kilka przyj�� organizowanych przez Janosa i Geider-Miillera, gdzie m�odzie�ca, zgodnie z przewidywaniami, zaabsorbowa�y inne aspekty stosunk�w polsko-niemieckich. Trudny odetchn�� na kr�tko; bo oto pewnego wieczoru przydybany zosta� na osobno�ci przez wielce zdenerwowanego Konrada, kt�ry j�� mu co� m�tnie t�umaczy� o czyim� sp�niaj�cym si� okresie. Pad�o imi� niejakiej Ingi. Trudny z wysi�kiem przypomnia� sobie pos�gow� posta� blondw�osej, piersiastej aryjskiej dziewoi. Pad�o jej nazwisko. �e Trudny nie dosta� na miejscu ataku serca, do dzi� nie m�g� si� nadziwi�. Zabroni� synowi gdziekolwiek wychodzi� i do kogokolwiek telefonowa�. Szcz�ciem okres c�rki genera�a ostatecznie jednak nadszed�; Trudny odczeka�, a� wyjecha�a z miasta, lecz Konrad i tak otrzyma� nieodwo�alny zakaz pojawiania si� na jakichkolwiek niemieckich imprezach. Jako �e od jakiego� czasu panowa�a wok� ch�opaka wzgl�dna cisza, Trudny mimowolnie pocz�� podejrzewa� go o r�ne straszne rzeczy, a im d�u�ej ta cisza trwa�a, tym silniejsze stawa�y si� owe podejrzenia. Strych, my�la� teraz; niechby siedzia� na nim dniami i nocami, nikogo tam nie zabije, sam zabity nie zostanie, a i nie doprowadzi do �adnego mezaliansu. Do cholery, mog� mu ten strych da� w prezencie na gwiazdk�. Pi� kaw� i przygl�da� si� Violi. Nocami, kiedy pyta�a go szeptem, czy j� jeszcze kocha, odpowiada�, �e oczywi�cie teraz, w elektrycznym �wietle sztucznego dnia, nie zdo�a�by tak g�adko jej ok�ama�. Na szcz�cie ona w dzie� nie pyta�a. Wci�� by�a pi�kn� kobiet�-jeszcze zanim si� z ni� o�eni�, wiedzia�, �e d�ugo zachowa m�ody wygl�d, taki by� bowiem typ jej urody: sylwetka szczup�a, drobna i niska, szczup�a twarz, kruczoczarne w�osy, jeszcze ciemniejsze oczy, nie najja�niejsza cera. Takie kobiety, starzej�c si�, bardzo rzadko tyj�, a przed zmarszczkami cz�sto udaje im si� chroni� jeszcze nawet po czterdziestce. Nie maj� powod�w do przedwczesnej zgry�liwo�ci, tote� zachowuj� tak�e m�odo�� ducha. Wszystko to wiedzia�, gdy si� jej o�wiadcza�, on z kolei bowiem by� m�czyzn� systematycznym, starannie planuj�cym i bardzo rzadko porzucaj�cym zimn� logik� na rzecz radosnego irracjonalizmu. Przy tym wszystkim nie by� jednak pedantem, ani ponurakiem, a przynajmniej za takowych si� nie uwa�a�. Uwa�a� si� za zdolnego cz�owieka interesu. Podobnie my�leli o nim inni. Owa niespotykana zgodno�� wizerunk�w: wyobra�onego i postrzeganego, dawa�a Trudnemu mi�e poczucie spe�nienia, uodparnia�a na �r�cy jad frustracji. M�wi�, �e j� kocha - i czu�, �e k�amie. Te s�owa brzmia�y i smakowa�y jak k�amstwo; dziwi� si�, �e i ona tego nie wyczuwa. Co to jest mi�o��, zastanawia� si�, zapatrzony na Violett� t�uk�c� w mo�dzierzu jakie� ostro pachn�ce ingrediencje; co to jest, bo ju� nie wiem, zapomnia�em. Po��dam jej, lubi� jej towarzystwo, boj� si� jej utraty, szanuj� j�. A jednak ci��ami s�owa na wargach brudnym k�amstwem. Mo�e to po prostu takie prawo: tylko m�odzi kochaj�; my mi�o�� wspominamy. Mo�e takie prawo. Lecz czy ja ju� nie by�bym zdolny powt�rnie si� zakocha�? Nie wierz�. Janos jest zaledwie p�tora roku m�odszy, a co kilka miesi�cy zakochuje si� �miertelnie. To znaczy: on tak twierdzi. Te jego mi�o�ci s� jak ofensywy Hitlera: na pocz�tku szybkie, g�o�ne i wspania�e, potem, gdy zdobyte jest ju� wszystko, co mog�o zosta� zdobyte, rozmywaj� si� i gasn� w monotonii posiadania. A ja? Nie kocham: posiadani. Czy to rzeczywi�cie na tym polega? Czy to w�a�nie jest ta tajemnica: �e mi�o�� to proces, a nie stan? Wektor, nie skalar? Przechodzi�a obok i z�apa� j� w pasie, przyci�gn��, a� usiad�a mu na kolanach, zawijaj�c sp�dnic�; ubrudzone czym� r�ce podnios�a i opar�a na jego barkach. U�miecha�a si�, przelotnie rozbawiona. -Co? - Viola... -Mhm? Przygarn�� j�, poca�owa�. Smakowa�a gor�cym chlebem; pachnia�a potem i cebul�. - No co? - A gdybym ci powiedzia�, �e si� zakocha�em? - Znalaz� sobie czas na prawienie komplement�w. Przytrzyma� j�. - Nie, nie. W kim� innym. Zmarszczy�a brwi, spowa�nia�a na takie dictum. - W kim niby? Co, w tej rudej Marcie? Nie wytrzyma�, zacz�� si� �mia�. Pacn�a go przedramieniem w ucho, wbrew swej woli na nowo u�miechni�ta. - No i czego r�ysz? G�upie pytania zadajesz, g�upie odpowiedzi dostajesz. Zakocha� si�, stary ko�! - Nie, nie, pos�uchaj - zacz��, t�umi�c �miech. - Mnie chodzi o to, czy w og�le uwierzy�aby� w co� takiego. - �e� ty niby taki �wi�ty? Ju� ja was znam, m�owie wierni, p�ki drzwi si� za wami nie zatrzasn�. �le si� do tego zabra�, ona mu nie odpowie, nie rozumie go. W dzie� jednak nigdy nie rozmawiali, w dzie� po prostu prowadzili dialogi; nawet teraz, nawet w tej chwili. Poca�owa� japo raz drugi, czuj�c zn�w jej smak, i pu�ci�. Mrugn�a do� i wr�ci�a do roboty. Dopi� kaw� i rozwin�� karton. Plan parteru budynku naszkicowany zosta� z licznymi poprawkami, nanoszonymi sukcesywnie, w miar� jak in�ynier robi� coraz precyzyjniejsze pomiary �cian, kt�rych d�ugo�� w niezrozumia�y spos�b potrafi�a si� zmienia�. Kazek od Garbusa otworzy� drzwi, wetkn�� g�ow� i szczekn��: Telefon do pana. - Za�o�yli ju�? - zdziwi�a si� Viola. - Musz� mie� lini� pod r�k� - mrukn�� Trudny, podnosz�c si�. - Da�em ludziom po litrze, za�atwi�em. Przeszed� do gabinetu, potykaj�c si� po drodze na rozci�gni�tych kablach. W gabinecie, kt�ry, obudowany rega�ami o pustych p�kach, nie zas�u�y� sobie jeszcze na szczytne miano biblioteki, obozowa�o dw�ch elektryk�w, odpoczywaj�cych po zmaganiach z ozdobnym �yrandolem, kt�ry, mimo ich wysi�k�w, nie chcia� trzyma� pionu i za ka�dym podwieszeniem odchyla� si� w inn� stron�. Trudny wskaza� im drzwi. Wyszli z oci�ganiem, zabieraj�c ze sob� kanapki i flaszki. Jan Herman podni�s� od�o�on� na pod�og� s�uchawk�. Trudny - przedstawi� si� kr�tko; nigdy nie m�g� by� pewien, czy dzwoni Polak, czy Niemiec. - Ci�ko pana z�apa�. - Tym razem by� to Polak. - To ty? - Nie, moja ciotka. S�uchaj pan, jutro o pierwszej w firmie. - Czego znowu chcecie? - Stokrotek do ogr�dka. Jutro o pierwszej. - Co was tak przypili�o? - Porozmawiamy. - Czyja to by�a plotka, ta z zesz�ego tygodnia? Wasza czy ich? - Jaka plotka, ja nic nie wiem. Do widzenia. - Nie dzwo�cie mi wi�cej do domu. S�ysza�? Z dala od domu. - Zarazy si� pan boi? Do widzenia. 3. �Trudny Export-Import", prywatna firma transportowa, mia�a swoj� siedzib� na przedmie�ciu, przy ulicy Kruczej, pod numerami: 25, 27, 29 i 31. Numer 25 by� to warsztat samochodowy, 27 nie istnia�, za� 29 i 31, stare magazyny, zosta�y po��czone i s�u�y�y teraz za park maszynowy; w�a�ciwe magazyny ci�gn�y si� w czterech szeregach niskich, d�ugich budynk�w za nimi i po drugiej stronie placu. Wszystko to, w tym �w plac, otoczone by�o murem o zmiennej wysoko�ci, nigdy jednak�e ni�szym ni� dwa i p� metra. Istnia�y trzy wyj�cia z dziedzi�ca firmy: g��wna brama od strony Kruczej, kt�r�dy wje�d�a�y i wyje�d�a�y samochody; �elazna furtka za magazynami, przez kt�r� wychodzi�o si� nad brzeg rzeczki, a zaraz za t� rzeczk� wznosi�y si� zabudowania fabryki nawoz�w sztucznych, zreszt� aktualnie produkuj�cej zupe�nie inne chemikalia; oraz tylne drzwi warsztatu, kt�rego �ciana stanowi�a zarazem granic� posesji Trudnego. Tylne drzwi s�u�y�y do niepostrze�onego wymykania si� szefa z biura, gdy sytuacja tego wymaga�a. Biuro mie�ci�o si� bowiem w przybud�wce ponad warsztatami. Z jej okien rozci�ga� si� widok na ca�y nale��cy do firmy teren. Trudny wierzy� w si�� symboli. - Patrz� na te wasze jasne bu�ki, dotkni�ciem brzytwy nie skalane i, kurwa, nie wiem, �mia� si� czy p�aka�. - Pan, panie Trudny, zawsze robi trudno�ci - chuderlawy blondynek w p�aszczu skrzywi� si� szyderczo i odwr�ci� wzrok od okna. Faktycznie, z wygl�du by� o po�ow� m�odszy od Jana Hermana; jego milcz�cy towarzysz zdawa� si� za� Trudnemu nieomal r�wie�nikiem Konrada. Dlaczego za ka�dym razem s� to dzieci wojny? - westchn�� w duchu Trudny, wyprostowuj�c si� w fotelu za biurkiem i zdejmuj�c okulary. - Mogliby�cie si� przynajmniej ubiera� jako� bardziej po ludzku. A nie, o, tak: czarny p�aszcz, sk�rzana kurtka, czapeczka na bakier. Ju� mi nawet ludzie m�wi�: jakie� szemrane ch�opaki do pana sun�... Niech on chocia� wyjmie r�ce z kieszeni; trzyma tam odbezpieczone granaty czy po jajach si� maca? Co wy my�licie, �e to jest jaki� pieprzony teatr, jakie� kino? Gieroje malowani, Bodo i Dymsza, szlag by was... - No i o co ten lament, panie mocny? - Blondynek wyj�� i zapali� papierosa; siedzia� na krze�le przed biurkiem i patrzy� gdzie� po k�tach, omijaj�c Trudnego wzrokiem. Natomiast ospowaty m�odziak w kurtce, kt�ry na s�owa gospodarza tylko jeszcze silniej wbi� pi�ci w jej kieszenie, garbi� si� pod zachlapan� bur� farb� �cian�, przy zamkni�tych drzwiach gabinetu. Mia� pot�nego zeza i Trudnemu mimowolnie stawa�y przed oczyma groteskowe imaginacyjne obrazy ulicznych strzelanin, w kt�rych �w chojrak popisuje si� swym snajperskim wzrokiem. - Wiesz co, Grzeczny, nie denerwuj ty mnie, nie dzisiaj, bardzo ci� prosz�; jestem w �rodku remontu domu i dopiero co po przeprowadzce, i poziom tolerancji dla chamstwa i g�upoty mam znacznie obni�ony. Grzeczny wzruszy� w�t�ymi ramionami. - Pan si� sam denerwuje. A tu nie ma czym. Drobna rzecz. - By�aby drobna, nie fatygowa�by� si� osobi�cie. To musi by� co� cholernie trefnego. - Zupe�nie pana nie rozumiem. Straci� pan kiedy na naszych umowach? - Jak przez was strac�, to od razu wszystko. Z tym dynamitem to by�a jawna bezczelno��. Na co ja si� zgodzi�em? Na makulatur�: gazetki, ulotki. A wy�cie mi w�adowali na ci�ar�wki skrzynie materia��w wybuchowych! Kierowcy si� dowiedzieli dopiero po wszystkim, a jechali osiemdziesi�tk�; my�la�em, �e mnie zlinczuj�. Powinienem was teraz ze schod�w zrzuci�, w og�le nie rozmawia�. - Ciekawym, sk�d ci kierowcy si� dowiedzieli. Pan tak wszystkim naoko�o rozpowiada? - A st�d si� dowiedzieli, �e wys�ugujecie si� takimi szczeniakami, co nie do��, �e same ze strachu ma�o si� w portki nie poszczaj�, to jeszcze g�by zamkni�tej trzyma� nie potrafi�. Nic dziwnego, �e co chwila si� s�yszy o wsypie, wpadka za wpadk�. Kogo�cie do ochrony tego �adunku przydzielili, przedszkole? Zadzwoni� telefon. Trudny podni�s� s�uchawk�. - Zenon prosi pana na czw�rk� - poinformowa�a go pani Madzia, w jednej osobie sekretarka i ksi�gowa firmy, nieoceniona mistrzyni wszelkich malwersacji, defraudacji i wykorzystywania luk prawnych, od blisko dwudziestu lat prowadz�ca ksi�gi wszystkich kolejnych interes�w Trudnego. - Wa�ne? - Spokojny to on nie by�. - A co konkretnie? - Przyjechali ci od Generalmajora i zdaje si�, �e nie chc� p�aci�. -Id�. Od�o�y� s�uchawk�, wsta�, wdzia� p�aszcz. Wsta� r�wnie� nieco zdezorientowany Grzeczny. -Co jest? Trudny ani my�la� zostawia� ich tu samych. Wskaza� drzwi. - Na d�. Przeszli przez sekretariat i d�ugi korytarz, potem �elaznymi schodami do warsztatu, gdzie warcza�a frezarka, i st�d ju� bezpo�rednio na plac, pokryty warstw� lekko przymarzni�tej brunatnej brei, powsta�ej z wymieszania piasku, �u�lu, �wiru, gliny i �niegu. Trudny prowadzi�, szed� szybko, zdecydowanie, nie odzywaj�c si� ni s�owem. Wymin�� wlok�cego si� w spacerowym tempie, kopiasto wy�adowanego ksi��kami forda; obszed� w�z drabiniasty, na kt�ry wci�gano z mozo�em ci�ki, barokowy sekretarzyk (ko� zaprz�gni�ty do owego wozu kopn�� w zezowatego, kt�ry dokona� cudu akrobatyki, w ostatniej chwili uskakuj�c o w�os spod kopyta z�o�liwego zwierz�cia); pogrozi� pi�ci� garbusowi w brudnym roboczym kombinezonie, opr�niaj�cemu samotnie pod �cian� magazynu dwulitrow� flach� siwuchy; przeszed� pomi�dzy czterema ponurymi �andarmami, przeliczaj�cymi jakie� pieni�dze, pozdrowi� po imieniu trzech spo�r�d nich, na co odpowiedzieli uk�onami i zdj�ciem czapek - i w ko�cu wszed� pod wysoki dach zajezdni, gdzie, przy czwartym peronie, sta�a zaparkowana ty�em pusta wojskowa ci�ar�wka, a obok niej wyra�nie podenerwowany Zenon Trupia G��wka wyk��ca� si� w swym �amanym niemieckim z m�odym podporucznikiem Wehrmachtu. Na oko pi��dziesi�cioletni kierowca oficera, r�wnie� w mundurze, pali� papierosa w szoferce ci�ar�wki i z melancholijnym wyrazem twarzy przys�uchiwa� si� owej konwersacji. - Co si� dzieje? - zwr�ci� si� Trudny do Zenona. - Ten sukinsyn w og�le nie przyni�s� forsy. M�wi, �e genera� nie kaza� mu p�aci�. �e, cholera, ma to dosta� za darmo! S�ysza� pan kiedy wi�kszy idiotyzm? - Gdzie rzeczy? - A, o, przygotowane - Trupia G��wka wskaza� otwarte wewn�trzne wrota do magazynu. Rzecz sz�a o wyposa�enie willi Generalmajora, a konkretnie o wyposa�enie jej �azienek; Trudny podczas jednego z przyj�� zaoferowa� si� by� dostarczy� genera�owi trzy komplety z�oconych armatur, dwie zabytkowe wanny i lustra o ramach tego samego rytu. Lecz, jako �ywo, nie przypomina� sobie, by wspomina� w�wczas cho� s�owem o jakichkolwiek filantropijnych aspektach swej dzia�alno�ci. Odni�s� nawet wra�enie, i� suma, kt�r� uzgodnili, nie budzi wi�kszych sprzeciw�w Generalmajora. W istocie Trudny potraktowa� transakcj� jako promocyjn� i sporo opu�ci� cen�. Co, rzecz jasna, nie oznacza�o, i� zamierza na interesie straci�. Niemniej by� pewien, �e nie da� Niemcowi �adnego pretekstu do wysuwania podobnie stanowczych ��da�. Zapyta� podporucznika o nazwisko. Hoffer. - Herr Trudny - rzeki Hoffer. - Otrzyma�em wyra�ny rozkaz od genera�a. Nie by�o w nim mowy o pieni�dzach. Jestem przekonany, �e panowie om�wili wszystko ju� wcze�niej. - Ot� to, om�wili�my. Pan powinien mie� przy sobie te pieni�dze. - Ale nie mam i na pewno nie stworz� ich z powietrza. Widz� zatem tylko dwa wyj�cia z sytuacji: albo odjad� st�d z obiecanymi wannami i ca�� reszt�, albo bez. Odjecha� musz� -zerkn�� na zegarek - za p� godziny. No wi�c, jak pan chce, panie Trudny. Trudny spojrza� Hofferowi w oczy i zrozumia�, �e okrutnie zmyli� go m�ody wiek podporucznika. W szarych oczach mia� on staro�� i l�d. A cwany skurwysyn, pomy�la� z podziwem Jan Herman; on ma te pieni�dze, ma, ale liczy na to, �e si� wystrasz� i dam wszystko za darmo, a genera� nie b�dzie sobie zawraca� g�owy jakim� Polaczkiem. Gdyby Hoffer uszczkn�� zaledwie cz�� sumy, posiada�oby to wszelkie znamiona defraudacji, a �e zagarnia wszystko, to nawet je�li genera� dowie si� o przewal�, istnieje wysokie prawdopodobie�stwo, i� mimo wszystko zwyci�y w nim podziw dla strace�cze odwa�nego m�odzie�ca. Nad Hofferem musi wisie� jaki� miecz, najpewniej honorowe d�ugi karciane, on nie wygl�da na syna ch�opa ma�orolnego. - Bardzo dobrze - zdecydowa� spokojnie Trudny. - Za�adujemy. Pan za�, Herr Leutnant Hoffer, b�dzie mi winny ca�� sum� plus naliczane tygodniowo odsetki. -1 przeszed� na polski: - �adujcie. Dalej, dalej, dawaj, Trupia G��wka. Zenon pokr�ci� g�ow� z dezaprobrat�, ale zakrzykn�� na ludzi w magazynie i ci, zbiorowo j�kn�wszy, chwycili si� za pierwsz� wann�, a by� to naprawd� kawa� cholernie ci�kiego �elastwa. - Co� ty powiedzia�? - sykn�� Hoffer, podchodz�c do Trudnego jeszcze bli�ej. - Ja mam ci by� co� winien? Co ty sobie roisz w tej durnej polskiej g�owie? - Poczekam, je�li ju� umoczyli�cie gdzie� t� fors�, ale nie b�d� czeka� wiecznie. Popytam ludzi, rozeznam si� w waszej sytuacji; nie jestem bez serca. Macie bezpo�redni przydzia� do sztabu genera�a, prawda? Jako kto? Hoffer za�mia� si�. - Ty po prostu zwariowa�e�! - Zauwa�cie, �e mo�ecie jeszcze po prostu zap�aci� za towar i ca�ej sprawy nie b�dzie, a ja strac� podstaw� do szanta�u. - Jakiego szanta�u? - Ja zamierzam was szanta�owa�, Herr Leutnant Hoffer. Trudny m�wi� to wszystko, nie zmieniaj�c tonacji ani nat�enia g�osu i do Hoffera powoli ju� zaczyna�o dociera�, w co wdepn��. - Uwa�asz, �e genera� cho� na chwil� zawierzy twoim s�owom? - Dlaczego mia�bym od razu i�� z tym do genera�a? S� inni ludzie, kt�rzy gotowi mi jeszcze zap�aci� za informacj� o finansowych machinacjach m�odego oficerka ze sztabu. Prosto po przeszkoleniu, co? Podporucznik. Nie pow�cha� jeszcze prochu na froncie, mhm? Tamci tymczasem ju� za�adowali na ci�ar�wk� pierwsz� wann� i zawr�cili po drug�. Hoffer obejrza� si� i wtedy zobaczy� wychylonego z szoferki swego kierowc�, kt�ry zas�ucha� si� by� w toczon� par� metr�w ode� rozmow� do tego stopnia, �e nawet nie zauwa�y� doszcz�tnego spopielenia trzymanego mi�dzy palcami ko�cistej d�oni papierosa. Teraz szybko odwr�ci� wzrok. Hoffer zacisn�� szcz�ki. Spojrza� na Trudnego z nienawi�ci�. - My�lisz, �e uda ci si� zastraszy� niemieckiego oficera? - warkn��. Trudny u�miechn�� si�. �wiczy� ten u�miech przed lustrem, by� to grymas dopracowany do najmniejszego drgni�cia mi�ni, bardzo skuteczny. - Ja z tego �yj� - rzek�. Stoj�cy przy ko�cu peronu Grzeczny parskn�� t�umionym chichotem. Trudny wiedzia�, co Hoffer powinien teraz uczyni�. Powinien mianowicie wyj�� z futera�u pistolet i strzeli� Janowi Hermanowi w �eb. Ka�da inna reakcja Leutnanta oznacza jego kl�sk�. Strza� zreszt� te�, ale najmniejsz�. Mia� jednak Trudny racj�: podporucznik by� prosto po szkole i zapewne jeszcze nawet nie widzia� zabitego cz�owieka. �mier� nie przysz�a mu do g�owy. Skapitulowa�. - Wr�c� tu za dwie godziny. Dostaniesz t� fors�, skurwysynu. - Danke sch�n. Heil Hitler! Trudny odszed� wraz z Grzecznym w k�t hali. Zezowaty pozosta� na zewn�trz; spacerowa� w t� i we w t�, wci�� nie wyjmuj�c d�oni z kieszeni. Grzeczny by� pod wra�eniem, szczerzy� krzywe z�by. - Pan to masz jaja...! Tak si� stawia�, to� to samob�jstwo. Nas od strace�c�w wyzywasz, a sam co robisz? Oj, panie Trudny, panie Trudny. - No i c�e� taki uchachany? Cz�owieku, ja z nimi robi� interesy, dzie� w dzie�, tydzie� po tygodniu. D�ugo bym si� utrzyma�, ulegaj�c byle poruczniczynie! Zaraz bym z torbami poszed�. Przecie� oni jeden w drugiego bior� w �ap�, ile si� da! To jest morale zwyci�skiej armii: po prostu czuj�, �e si� im to nale�y. Widzia�e� te wanny. W �yciu by� nie zgad�, jak niska jest pensja Generalmajora Wehrmachtu. - Ale teraz masz zajad�ego wroga. - Wy wrog�w macie miliony. Grzeczny, mamrocz�c co� pod nosem, wyj�� i zapali� kolejnego papierosa - by� to jaki� ruski ci�kodymny morderca p�uc, koiciel frontowych strach�w, opapierzona mieszanka suszu, w kt�rej akurat tytoniu by�o zapewne najmniej. - No wi�c sprawa jest taka - rzek�, odkaszln�wszy mokro. - Potrzebujemy faktur, zam�wie� i kwit�w celnych na dwie�cie dwufuntowych puszek wo�owiny. - A sk�d one? - No jak to? Z Niemiec, rzecz jasna. Ostatecznie mo�e by� Belgia, ale lepiej nie wychodzi� poza stereotypy; mia�bym skrzynie szampana, powiedzia�bym, �e od zab�j ad�w, ale wo�owina z Niemiec. - Jak to idzie? Jako front�wka? - Yhm. Gdzie� za zielon�. Niewa�ne. Mnie chodzi o te papiery, gubi� si� pod Tatrami, dalej mnie nie obchodzi. - Co wy, idziecie w szmugiel w odwrotn� stron�? Co to za interes? Je�li front�wka, to sk�d kwity celne? Co w tych puszkach, amunicja? - Wo�owina, nie s�ysza�? - Ty, Grzeczny, nie podskakuj. Jak ja b�d� ludzi prosi� o piecz�tki, to chc� wiedzie� pod czym. - Nic trefnego, no, s�owo daj�. - Co ty mi b�dziesz s�owo dawa�; jakby to nie by�o trefne, to, primo: wy by�cie si� tym, ch�opcy, nie zajmowali; secundo: nie przychodziliby�cie z tym do mnie; tertio: w og�le nie przejmowaliby�cie si� papierami, tylko pojechali na �ap�wkach, w ko�cu co to jest, dwie�cie puszek, �wier� ci�ar�wki, i nawet �adnej granicy po drodze, a przecie nie spu�cicie ich bacom w Zakopanem. - O Jezu, panie Trudny, c�e� pan taki upierdliwy, my�la�by kto: prosz� pana o nie wiadomo co... - Bo te� i prosisz mnie o nie wiadomo co. A bo ja wiem, co b�dzie w tych puszkach? Wpadacie komu� w oko, otwieraj� jedn� i drug�, a tam, na ten przyk�ad... no nie wiem, co� diabelnie �mierdz�cego. Wy wymachujecie tymi fakturami, oni nawiedzaj� bladym �witem piecz�tkowych, piecz�tkowi m�wi�: to ten cholerny Trudny... i upierdliwy pan Trudny jest za�atwiony. - Dobra, dobra. Nie ma pan czego� in blanco? Trudny uni�s� brew. - A to jest ju� inna rozmowa. Po co by�a ta durna gadka o puszkach i wo�owinie? Trza by�o od razu. Pewnie, �e mam druki in blanco, musz� mie�; ale niewiele i na w�asny u�ytek. Gdybym mia� je opyla�, na pewno nie zszed�bym poni�ej ceny rynkowej, a wiesz, po ile chodz� teraz dobre dziewiczki? No co tak �lepia wywalasz? - Ale� z was dra�, Herr Trudny. Czy wy w og�le nie odr�niacie nas od tych bazarowych cwaniak�w? - A jak�e, odr�niam. Za przekr�ty bazarowych cwaniak�w to ja mog� co najwy�ej nieco zbiednie�, a za wasze utrupi�mnie i moj� rodzin�, wi�c nie wyje�d�ajcie mi tu przypadkiem z Marsza�kiem, Rac�awicami, Grunwaldem i, kurwa, chrztem Polski, bo sam was przechrzcz� i b�dziecie se mord� na kowadle prostowa�. - No, no! - No co: no, no?! - wrzasn�� mu Trudny w twarz, a� obejrzeli si� na nich Zenon i jego ludzie, i obu Niemc�w. Grzeczny odwr�ci� wzrok. Obraca� nerwowo papierosa pomi�dzy palcami. - Tylko spokojnie. Tylko spokojnie. Nie ma po co si� tak wydziera�. Ludzie patrz�. Tylko spokojnie. Po ile u was te dziewiczki? Trudny powiedzia�. Blondynek wzruszy� ramionami. - Przeka��. Aha, mam do was ma�� pro�b�. Ten wasz dom na Pi�knej - tam pewnie teraz zamieszanie, masa ludzi i tak dalej. Przenocowaliby�cie par� dni jednego cz�owieka, co? - Kto zacz, ten jeden cz�owiek? - Powoli, powoli, nie maj� go na listach. - Ale wkr�tce pewnie b�d� mieli? Kiedy� im trafi do pokoiku i wtedy przypomni sobie dom na Pi�knej, wtedy przypomni sobie wszystko. Grzeczny za�mia� si�, ju� odzyska� rezon. - No, o to akurat nie musicie si� martwi�! Nie on, nie Siwy. - Co, taki twardziel? Kogo wy mi wpychacie, pistolet na fajrancie? Nie macie gdzie melinowa� swoich kat�w? - Par� nocy, nie b�d�cie �yd, z wami interesy to jak krew z nosa, wsp�czuj� waszym wsp�lnikom, kutwa z was wprost nieziemska. - Ale� wyszukane komplementa mi prawisz, Grzeczny; no wprost rozp�ywam si�. Wezm� tego Siwego, ale ty powiesz Majorowi, �e na mojego syna ma by� szlaban. Ponimajesz? Nawet jakby na kolanach b�aga�. Kopa w dup� i niech wraca do domu. �adnej roboty, nawet najmniejszej. Nic. Konrad ma by� czysty. Inaczej ja dla was nie istniej�. Jedno z dwojga: albo ojciec, albo syn. Obu nie b�dziecie mieli. - �winia jeste�cie, panie Trudny - wymamrota� pojednawczo blondynek. 4. Przyszed� w niedziel�, p�nym wieczorem, jednak jeszcze przed godzin� policyjn�. Sam Trudny - kt�ry dopiero co wr�ci� od Geider-Miillera - otworzy� drzwi na jego kr�tki dzwonek i od razu wiedzia�, kto to, bo facet rzeczywi�cie by� siwy. Mia� siwe w�osy i siwe oczy i nie wi�cej ni� trzydzie�ci lat. Taki m�ody, a taki cichy, spokojny; wyt�umiony, pomy�la� Jan Herman. Ma�o m�wi�, na dodatek niemal szeptem. Szczup�y, nawet chudy, wzrostu Trudnego - nie charakteryzowa� si� jednak ow� brzydk� kanciasto�ci� ruch�w, w�a�ciw� dla os�b ko�cistych. Irytowa� jedynie nawykiem bezlitosnego patrzenia ludziom w oczy; mia� suche i twarde spojrzenie i niemal w og�le nie odwraca� go od �renic rozm�wc�w, a ponadto prawie wcale nie mruga�. Przyszed� w starym, szarym pr�szniku, z go�� g�ow�, na kt�rej wiatr skot�owa� mu d�ugie i wiotkie bia�e w�osy; na d�oniach mia� dziurawe w��czkowe r�kawiczki, a w prawej d�oni dzier�y� r�czk� drewnianej walizki. Prze�o�y� ci�ki baga� do lewej, by przywita� si� z Trudnym, gdy ten ju� zamkn�� za nim drzwi wej�ciowe. - Siwy - powiedzia�. - Mhm, prosz� t�dy. Ulokowa� go Jan Herman w pokoju go�cinnym na parterze - za schodami, przy �azience. Ju� sobie przemy�la�, co powie rodzinie: znajomy sprzed wojny w trakcie tu�aczki po kraju. Standardowa i bardzo wiarygodna legenda; zreszt� tak�e na Szewskiej nocowa�o u Trudnego na podobnych zasadach kilkadziesi�t os�b. Takie czasy. Nikt nie powinien si� dziwi�. A ujrzawszy Siwego, Jan Herman pozby� si� wi�kszo�ci swych obaw - ten cz�owiek nie sprawi k�opotu: on i tak, sam z siebie, zachowuje si�, jakby nie istnia�. Podzi�kowawszy zwi�le, zamkn�� za sob� drzwi pokoju i ju� si� wi�cej tego wieczoru nie pokaza�. Trudny obja�ni� go w kwestii po�o�enia urz�dze� sanitarnych oraz kuchni i nawet zapyta�, czy aby go�� nie �yczy sobie jakiego� posi�ku, lecz go�� niczego sobie nie �yczy�. Wchodz�c na pi�tro, Trudny u�miechn�� si� pod nosem. Mo�e jednak nie wyjdzie na tym uk�adzie z lud�mi Majora a� tak �le. Gwoli prawdy, na uk�adach z lud�mi Majora Trudny zazwyczaj wychodzi� bardzo dobrze. Wynika�o to z prostego faktu, i� oni jego potrzebowali bardziej, ani�eli on ich. M�g� stawia� warunki. Stawia�. Wszak to nikt inny, tylko ludzie Majora, przy okazji przer�nych kurierskich misji, przerzucali do Szwajcarii i lokowali w tamtejszych bankach sukcesywnie zamra�any kapita� Trudnego - Trudny otrzymywa� z powrotem szyfrowane potwierdzenia wp�aty sum na okre�lone konto. Zreszt� r�wnie� wiele krajowych przedsi�wzi�� Jana Hermana nie powiod�oby si� bez pomocy Majora i jego siatki. Violett� zasta� w sypialni ju� pogr��on� we �nie, wcze�nie si� dzisiaj po�o�y�a, zm�czona tym ca�ym zamieszaniem, bynajmniej nie zmniejszaj�cym si� w miar� post�powania prac wyko�czeniowych. Rozdra�ni�a j� autorytatywna decyzja Trudnego o zezwoleniu Konradowi na swobodne buszowanie po strychu. Dla r�wnowagi wywalczy�a kategoryczny zakaz wchodzenia tam dla Lei i Krystiana, pewna, �e strych zagra�a dzieciom w jaki� bli�ej nie sprecyzowany spos�b. Rozbieraj�c si�, Trudny rozmy�la� nad awantur�, jak� rano zrobi� mu ojciec w zwi�zku z Janosem - kt�ry� ze znajomych ojca widzia� Jana Hermana sto�uj�cego si� w niemieckiej restauracji przy jednym stoliku ze Standartenfuhrerem w galowym mundurze Waffen- SS. Nie by� to obraz wzorowego Polaka patrioty daj�cego odp�r teuto�skiej inwazji. Ojciec nigdy nie rozumia�, na czym polega robienie interes�w. Trudny nie mia� dla niego zbyt wiele szacunku; by� mo�e inaczej by si� to wszystko u�o�y�o, gdyby rodzic wcze�nie zmar�. �y� jednak na tyle d�ugo, by doros�y syn dojrza� w nim tak�e po prostu m�czyzn�. A Pawe� Trudny by� m�czyzn� s�abym, o s�abej woli i s�abym poczuciu w�asnej godno�ci. Czu�, i� w por�wnaniu do w�asnego syna wypada wr�cz n�dznie - i budzi�o to w nim najgorsze instynkty. To dramat ka�dego ojca, kt�rego przerasta syn: trudno zdusi� rozkwitaj�c� w sercu zawi��. On, kt�rego sp�odzi�em, uczy�em, wychowywa�em - on teraz zaw�aszcza sobie nale�ne mi szcz�cie. A na dodatek czas: moje dni ostatnie, jego �ycia pe�nia. To zakwasza krew. Jan Herman ju� od dawna pr�bowa� si� uwolni� od owego smutnego ci�aru wsp�zamieszkiwania z rodzicami, nie mia� jednak w tym dziele sprzymierze�c�w, nawet �ona go nie popiera�a: Viola darzy�a te�ci�w spor� sympati�. Czasami odnosi� wra�enie, �e to on w�eni� si� w t� rodzin�, �e to ich c�rka. W domu panowa�a cisza, w sypialni Trudnych p�mrok, szary od ksi�ycowego poblasku na zalegaj�cym za oknem �niegu; po�o�ywszy si� obok �ony, Jan Herman zapatrzy� si� na jej rze�bione mi�kkimi cieniami spokojne, g�adkie oblicze. �adnie wygl�da�a we �nie, lubi� j� tak obserwowa� noc�. Swego czasu uto�samia� szcz�cie z takimi w�a�nie chwilami: zima i mr�z na zewn�trz, a ja tu, w ciep�ym ��ku, u boku kobiety, kt�rej... nie kocham. Jej twarz... dotkn�� wierzchem d�oni at�asowego policzka �pi�cej. Co teraz czu�, o czym my�la�? Jakie�