Benedykt Chmielowski Nowe Ateny Copyright 2001, by the Instytut Filologii UG and Marek Adamiec Copyright 2001, for the electronic edition by eBook.pl ALIAS O BOGU, BO�K�W MN�STWIE, S��W PI�KNYCH WYBORZE, KWESTYJ CUDNYCH WIELE, O SYBILL�W ZBIORZE, O ZWIERZU, RYBACH, PTAKACH, O MATEMATYCE, O CUDACH �WIATA, LUDZI RZ�DACH, POLITYCE, O J�ZYKACH I DRZEWACH, O �YWIO�ACH, WIERZE, HIEROGLIFIKACH, GADKACH, NAROD�W MANIERZE, CO KRAJ KT�RY MA W SOBIE DZIWNYCH CIEKAWO�CI, CA�Y �WIAT OPISANY Z GRUNTU W S��W KR�TKO�CI. CO WSZYSTKO STA�O SI� WIELK� PRAC� AUTORA TU ENIGMATICE WYRA�ONEGO: IMI� WIOSNA ZACZYNA WIELKIEJ NOCY BLISKO G�OW� W PIWIE I MIODZIE ZAWRACA NAZWISKO. TO JEST PRZEZ XI�DZA BANEDYKTA CHMIELOWSKIEGO DZIEKANA ROHATY�SKIEGO, FIRLEJOWSKIEGO, PODKAMIENIECKIEGO PASTERZA DO CZYTELNIKA Nie z Szkolnych szparga��w, kt�re cz�ciej pod placki do piekarni, ni� do m�drej Kleantesa zdadz� si� latarni, ani te� z cudzej, jak inni, zarwa�em pracy; zaczym nie boj� si� Zoila okrzyknienia: Dicit tibi tua pagina, fur es. Lecz kilka set Autor�w od deszczki do deszczki przeczytawszy, tu i �wdzie po�yczaj�c, to skupuj�c, na ich fundamencie te NOWE dla Ciebie Czytelniku wystawi�em ATENY. Cokolwiek m�drego, ciekawego, do erudycji s�u��cego wyczerpn��em, to sine invidia na Theatrum moich ATEN wystawiam Cunosis. Radbym (Superi mea vota secundent) do gustu Czytelnika mego by� Placentinus we wszystkim, b�d�c w ka�dej rzeczy Authoritate wyprobowanej Yeronensis, w kr�tko�ci s��w Curtius, nie d�ug� amplifikacy� D�ugossus. Nie sadz� si� tu na wysok� Polszczyzn�, abym ni� nie za�mi� sens�w: nie rzucam nie potrzebnych dygresji, nie paszkwiluj� nikogo, tylko M�drym przypominam, niedouczonych nauczam, ciekawych kontentuj�. Wiele wyk�adam s��w i rzeczy, �eby mi zadawszy Czytelnik owo: Et quo modo possum intelligere, si non aliquis ostenderit mihi?, nie szpera� explikacyi po Lexikonach, Dikcionarzach, lecz tu mia� zupe�n� dla siebie in verbis & rebus informacj�. Ka�d� rzecz probuj� powag� Autor�w, maj�c w tym Purpurata Rzymskiego Baroniusza przestrog�, Quod a recentiore authore de rebus antiquis sine alicujus vetustioris Authoritate profertur, contemnitur. �e za� rzucam cz�sto �acin�? nie dziwuj si�: bo ta do mojej nale�y proprie Akademii. Druga, �e t� elukubracj� moj� nie formalnym pisz� Idiotom, Infimistom, ale tym, kt�rzy w wy�szych Szko�ach, w Dworskiej Polityce, i nad Ksi�gami bawi� si� sedentari�. Trzecia, racja �aciny za�ywanej ta jest, aby ta Polska Ksi�ga nie od Polszczyzny - sk�pej w s�owa wyboryczne, ile scientificzne, przynajmniej a Latinitate mia�a okras�. Ma w tym Opusculum moim, czego si� nauczy� Ekleziastes, Polityk, Statysta, dopiero� Studiosus; kt�rym wszystkim to mnie Promptuarium jructuin dahit abs�ue Labore, aby , po ambonach, exedrach, in publicis rostris i Sejmik�w i Sejm�w, mieli jakiekolwiek lumen. Jednym Damom, jako te� Illiteratom tu si� nie przys�u��, bo nie Panie�ski Sejmik, nie Romanse, nie �ywoty albo Przyk�ady pisz�. Je�li mi za� jaki zada Zoilus: �e Nihil sub Sole novum; odpowiadam mu: �e i S�o�ce jedno co dnia wschodzi, przecie�, ludzkie rekreuje oko; Non novus, sed noviter. Ten�e dzi� Rzymianin, Hiszpan, Francuz, Anglik, co by� i przedtym, ale w innym, bo bogatszym i modniejszym stroju: Jedna u Gospodarza rola, ale �wie�o sprawiona i dobrym zasiana nasieniem. Musia�by� wielkie przewraca� Volumina, skupowa� Biblioteki, a tu masz bez pracy multa scienda, kt�re gotowe czytai�c, zwa�, �e non jacet in molli, veneranda Scientia lecto; a tak nie b�d� krwawego potu mego i wiele kosztuj�cego Censorem, ale Jubilerem i Apprecjatorem; tudzie� �askawym Mecenasem. Cho�bym na jak� zas�u�y� cenzur�, powinienem by� excusabilis, bo non inter Doctorum Collegia, non in Orbis Capite, nie w Alexandryjskiey, Carogrodzkiej, Watyka�skiej siedz� Bibliotece, ale w domu moim, w lesie Firlejowskim, jak w beczce Diogenes, gdzie tak jedwabniczek dum operor, operior. Samych umar�ych, to jest Ksi�g radzi�em si�, nie �ywych M�drc�w. Tam nocte dieque a� do utraty wzroku desudans, wszystek pot m�j Mare Immenso (Morzu Niezmiernemu) BOGU dedykuj�c, i Tobie Czytelniku ad usum. Je�lim Autor w czym zb��dzi�, cho� ostro�ny, raczy Dyssymulowa� M�dry, Nieuk nie obaczy. W Druku te� bez error�w nie iest Ksi�ga �adna: Te m�dremu poprawie, lub przebaczy� snadna. TEOLOG w BOSKICH RZECZACH IDIOTA, THALES w Niebo wlepiony, w d� OBALONY, Albo G��BOKO�� MIERZONA NIE ZMIERZONA, OKO W S�O�CU UTOPIONE, O�LEPIONE. SCYENCYA KR�TKA i PROSTA o BOGU O nim dyszkuruj�ca, nie pojmuj�ca. Najpierwsza, Naj�wi�tsza Corde & ore tractanda przychodzi mi Materya o BOGU, STW�RCY Visibilium & Invisibilium; kt�ry jest ENS ENTIUM. Tego nie rozumem pojmowa�, nie dyskursem okre�la� mnie nale�y, ale in abyssum mei nihili rzuci� si�, serce ogniem mi�o�ci spali�, Jemu in holocaustum: o Nim nigdy inaczej nie trzyma�, tylko jak sentit Sancta Romana Catholica & Apostolica Ecclesia. Nie wchodz� Ja tedy w Teologiczne trudno�ci, bo bym Czytelnikowi nie ka�demu w tej Sciencyi bieg�emu wstr�t uczyni� zaraz in ipsa fronte do czytania dalszego hujus mei Operis; albo mniej mu przyni�s� Owocu z moich folia��w. Nie przelewam, m�wi�, tego Morza to jest BOGA w Dobroci, M�dro�ci, Wszechmocno�ci, Sprawiedliwo�ci niewyczerpanego w ma�y do�ek z Anio�em od Augustyna widzianym teste Cantipratano, raczej mi� w ten EURYP nie poj�ty rzucam z Aristotelesem m�wi�c: Quia te non capio, tu me capias teste Bessaeo. Dosy� na ukontentowanie Twojej tu kuryozyi Czytelniku powiedzie�, co B�G sam Moj�eszowi o sobie effari raczy� Exodi cap. 3. Ego sum qui sum. Te w�asne Imi� moje: wiecznie by�, nigdy si� nie poczynaj�c, nigdy nie ko�cz�c, niczego i nikogo do konserwacyi Mojej Istoty, nie potrzebuj�c. �WIAT NA WIOSN� OD BOGA STWORZONY JOSEPHUS, Historyk �ydowski, Scaliger, Calvisius i inni trzymaj�, �e Stw�rca wszech rzeczy, �wiata machin� stworzy� w JESIENI pod czas Aequinoctium Jesiennego; probuj�c, �e to by� czas Jesienny, poniewa� by�y w Raju frukta, ale ta racja non convincit. M�g� B�G tak �liczne Niebo, Luminarze, i Cz�eka na sw�j Obraz kreowa� ex nihilo, a mizernych frukt�w nie m�g�by extra czasu swego? A po tym w Azyi, osobliwie ko�o Palestyny, Syrii, w Afryce, ca�y Rok Drzewa wydaj� frukta jedne odchodz�ce, drugie nastaj�ce. Druga Sentencya jest, �e �wiat od BOGA stworzony na WIOSN� podczas Aequinoctium Wiosnowego; i ta sentencya probabilior, dla wi�kszej liczby pewniejszych Autor�w, bo Nowy Adam CHRYSTUS, �wiat restauruj�cy, pocz�� si� na Wiosn� 25. Marca w �ywocie Naj�wi�tszej MARYI, to� i Stary Adam, psuj�cy �wiat, w takim�e Wiosnowym czasie mia� by� stworzony. 2do. W ten czas mia� by� Mundus creatus, kiedy recreatus. Trzymaj�cych te zdanie wylicza Ojc�w �wi�tych Torniellus 20, Ascanius Martinongus 25. Za t� id� sentency� Genebrardus, Clavius, g��wny matematyk, Delrio a Lapide, Saltanus, i Rabin Jozue. Synod Palesty�ski konwokowany przez Teofila Biskupa Cezarye�skiego, ex Mandato Wiktora Papie�a, decydowa� swoim Dekretem, �e �wiat na Wiosn� od BOGA stworzony, jako �wiadczy Wielebny Beda. O RAYU ZIEMSKIM, CZY JEST? i GDZIE JEST? Ciekawi pytaj� si�: Si est, ubi est? Tym ciekawym i poniek�d potrzebnym Kwestyom jedni w ten odpowiadaj� spos�b: �e ten Ray, czyli Ogr�d rozkoszy i pi�kno�ci, w niedost�pne i g��bokie od BOGA przeniesiony miejsce, Ludziom nieznajome. Ormianie odpowiadaj�, ale futili wsparci fundamenta, �e ten Ogr�d rozkoszy na wysokich od BOGA lokowany g�rach, st�d, teste Kirchero in Arca Noe, twierdz�, �e widuj� wielkiej powagi i S�dziwo�ci wychodz�cego Cz�eka, maj�c go za Eliasza. Ale w tym Ormia�skim Raju, gdzie� tam s� cztery Rzeki, kt�re Najwi�ksze s� signa Paradisi? Brunus, vulgo Brunin, in Theatro Urbium broni tej swojej Sentencyi, �e ten Ogr�d wdzi�czno�ci jest moc� Wszechmocnej r�ki przeniesiony do Krainy sub polo Antartico le��cej, Oceanem oblanej. Ale pytam si�: czy s� tam cztery Rayskie Rzeki, Gebon, Philon, Euphrates, Tygris? Inni te� asserunt, �e Raju translacya sta�a si� na insu�� Zeilan, sub Zona torrida, pe�n� wonno�ci� kwiat�w, wszelakiego drzewa, wszelkich i wielkich delicyi sedem, gdzie extraordynaryjn� �ycia d�ugo�ci� s� udarowani od Nieba Obywatele; ale i tam Rzek Rajowi przyzwoitych �adnego nie masz vestigium; owszem tam podczas letniego czasu niezno�ne gor�ca (c� to za locus deliciarum), a w zimie ustawiczne panuj� deszcze. S� i tacy Authores, kt�rzy na ziemi nie mog�c Rajowi znale�� miejsca, na powietrzu go lokuj� nad g�rami �okci pi�tna�cie, ministerio Cherubin�w tam zawieszony subsistens, ich stra�� nikomu nie przyst�pny, ale �e i tam Rzek czterech nie masz, fluxa ich Sententia, i cale ruens, bo na powietrznych wsparta fundamentach. Innym si� zdaje rzecz non improbabilis, �e Ray actu jest na miejscu swym dawnym, ale invisibilis. Inni jeszcze, cale �adnego nie mog�c upatrzy� miejsca Rajowi, rezolwowali si� twierdzi� i trzyma�, �e Text �wi�ty o Raju ma by� ad sensus Mysticos detorquendus, to jest, �e ta Historya o Raju, i o Adamie, ma si� bra� w sensie Duchownym, albo Allegorycznym. Tych nale�y refutowa� opini�, �e Pismo �wi�te bra� trzeba literaliter, & ut sonat, kiedy in contra nihil obest, kiedy z takowego brania �adnej nie masz z�ej konsekwencyi przeciwko jakiej prawdzie Wiary �wi�tej. Jako i tu �e expresse litera dyszkuruje Pa�ska o Ogrodzie Rozkoszy, to� tak rozumie� potrzeba, non anagogice ani allegorice. Inni tandem, osobliwie Sensatiores & Recentiores na wszystkie cyrcumstancje Centoculi tak racjocynuj�: �e Wszechmocna BOGA R�ka, Adama z Damasce�skiej uformowawszy Ziemi, jako wszyscy prawie rozumiej� Ojcowie �wi�ci, stamt�d go do bliskiego miejsca rozkoszy, to jest do Raju nowo fundowanego przenios�a. Kt�ra Ziemia alias Damascena dotychczas chwalebna, supponendum, �e tu� zaraz gdzie� i miejsce Rajowi olim deputowane znajduje si� w Krainie Edem, albo Edenij le��ce, pod kt�rej Edenii Krainy imieniem, wed�ug t�umaczenia Sensatorium includuje si� Assyrya Kraina ko�o Libanu i ko�o Jordanu, item Babilonia, Mezopotamia, Armenia; (sama Mezopotamia, od mi�ej, pi�knej, zdrowej, we wszystko obfituj�c pozycji, Rajem si� zwa� mo�e); w tej tedy wyliczonych Krain cyrcumferencyi Rajowi Sensatiores miejsce naznaczaj�, albo ca�e te spacium Rajem by� rozumiej�; poniewa� i Cornelius a Lapide mi�dzy Mezopotami� i Armeni� temu� Ogrodowi rozkoszy naznacza locationem. Rzek tez czterech alias Gebona, to jest Nilu, Phisana, to jest Gangesu Eufratesa i Tygra w tych si� Krainach znajduje okurrencya. �wi�ci te� Patryarchowie nie gdzie indziej sedes suas mieli, tylko w cyrcumferencyi Kraj�w namienionych, niby te miejsca maj�c za Raj, albo wierz�c, �e tam gdzie� actu si� znajduje, ale im invisibilis; i tak tylko imaginaryjn� jego, tam mieszkaj�c, cieszyli si� bytno�ci�, kontentuj�c si� loco, nie widz�c locatum. Tych Rzek s� wszystkich podleg�e oczom ludzkim fontes, albo capita, a samego Raju dociec nie mog� i nad tym haerent Attoniti. Tedy tak �. Augustyn (jako i wszyscy Ojcowie �wi�ci dawniejsi trzymali) decyduje, ze te cztery Rzeki vere & realiter actu z jednego �rz�d�a wypadaj� z miejsca rozkosznego Raju, ale od nas odleg�ego; dopiero stamt�d wyp�yn�wszy, pod ziemi� si� kryj� i podziemnemi meatami i wykr�tnemi �rz�d�ami przez wielkie spatia ziemi up�yn�wszy, secundarios w tera�niejszych miejscach pokazuj� fontes, oko ciekawe decipiendo, rozumiej�ce, �e to tu pierwsze tych Rzek s� scaturigines. Takie s� Rzeki Alpheus w Ardadyi, pod Achaj� w ziemi� si� kryj�cy i a� w Sycylii ad Syracusas znowu spod ziemi wyp�ywaj�cy. Taka rzeka i Aretusa, trzecia Anas w Hiszpanii, kt�ra jak nurek skrywszy si�, znowu z podziemnych loch�w i meat�w �wiatu daje si� widzie�. To� samo o Rayskich discurendum Rzekach. Geben albowiem to jest Nil, wypada de Montibus Lunae albo z Jeziora Kr�lestwa Congi, albo te� wed�ug �wie�ej obserwacyi Xi�dza Pais Soc. Jezu, RP. 1618 2. Aprilis in praesentia Imperatora Abyssin�w uczynionej, z Prowincji Agoas, bliskiej Kr�lestwu Goyam, z Powiatu Sachala, albo Sagela, na g�rze jednej obszernej i pi�knej, Okno, a pod g�r� fontes suos mie� si� znajduj�, jak daleko a loco putatitio Raju, metire Czytelniku. Druga Rzeka Rajska Phison, to jest Ganges, op�ywaj�cy Ziemi� Hevilath, to jest Indy�, gdzie Z�oto Najwyborniejsze, owszem sam Fluvius Aurifer, wed�ug naturalisty Pliniana, nazwany Phison, to jest multitudo, gdy� w niego dziesi�� wielkich rzek wpada, testibus Josepho & Isidoro. Pocz�tek sw�j bierze z g�ry Kaukazu w Indyi, to� nie z Raju. Trzecia Rzeka Rajska Euphrates, Czwarta Tygris. Te obie z Armenii g�r wyp�ywaj�. Te m�wi� Rzeki, co raz gdzie indziej Fontes suos maj�c, da�y, i daj�, motivum do r�nej o Raju opinii i Jego lokacyi. Ale �e te fontes s� powt�rne ludziom, jakokolwiek poznane, prowadz� nas do tego mniemania, �e maj� w samym Raju pierwsze swoje initia. Dok�d, indagando veritatem, trzebaby si� sta� Nurkiem i przeciw wodzie p�yn�� poty, p�kiby do Raju i pierwszych pocz�tk�w Rzek wspomnianych nie dop�yn��. Annotandum, �e jako Nil co raz si� kryje pod ziemi� i znowu si� nam pokazuje, tak Rzeka Tygrys; jak Nurki kaczki, tu si� poka�� i znowu gdzie indziej z pod wody wyrn�, podobne swoje zapadania mog� wszystkie cztery Rzeki wspomniane czyni� a zatym primos fontes suos zatai� incognitos. Jest te� i ta wielu M�drych Autor�w opinia, a ta constans, jako to Saliana z wielu Ojcami �wi�tymi od niego cytowanemi, tudzie� i Kirchera wielkiego Sciendorum Indagatora, ze Raj, w cale Potopem zalany uniwersalnym i zupe�nie zg�adzony, �adnego nie ma vestigium. A za� Enoch i Eliasz (dla kt�rych jedynie tylko drudzy Autorowie Ray utrzymuj�, nie wiedz�c gdzie ich podzie�) albo s� na osobliwym �wiata miejscu, od ludzi nie wiadomym i nie widomym, starego Raju rozkoszom aequivalente, b�d�c in statu �uietis & contemplationis, ale nie maj�c Visionem Beatificam P. BOGA; albo te� B�G jako Wszechmocny Ich Osoby na powietrzu konserwuje, bez jedzenia i napoju, & sine omni indigentia miraculose, p�ty, p�ki Ich nie poszle ad praedicandam paenitentiam i dla dania �wiadectwa przy dokonaniu �wiata. Tej Sentencyi zdaje si� i Text �wi�ty favere m�wi�cy 4. Regum cap. 2. Et ascendit Elias per turbinem in Caelum trzeba rozumie� aereum. Tandem po tej d�ugiej dyssertacji concludendum, �e Ray jest actu, ale niewypowiedzianie ab habitato orbe daleko, a� przy pierwszych rzek Nilu, Gangesa, Eufratesa, Tygra �rz�d�ach, nie przy tych powt�rnych nam widzianych i wiadomych, i ta jest Sentencya �wi�tych Ojc�w i wielu M�drych ju� cytowanych tu odemnie. Albo te� tenendum, �e Kraina Eden, albo Edenia, ca�� Assyry�, miejsca ko�o Libanu i Jordanu, item Mezopotami� i Armeni� inkluduj�ca w sobie, by�a olim Rajem nazwana, jako Cornelius a Lapide z wielu sentit Autorami: w tych te� miejscach i Rzeki Rajowi przyzwoite znajduj� si�. Tej Sentencyi wielu subscripserunt Autor�w Albo tandem fatandum, �e Ray cale Potopem zg�adzony, zniesiony, zgubiony, a in locum jego inne miejsce Rajowi aequivalens od BOGA Enochowi, i Eliaszowi, i wed�ug niekt�rych Sentencyi (lubo mniej dowodnej) Janowi Ewangeli�cie lub na ziemi, lub na powietrzu, ale utroque loco nam ignoto zgotowane. Z tych tedy m�j Zacny Czytelniku kt�r� chcesz, sequere Sententiam; i to te� dla rekreowania Czytelnika & ad risum os�dzi�em apponendum, ze Turcy wierz� z swego Alkoranu, i� Mahomet ich Prorok fa�szywy, maj�c klucze od Raju na Dniu S�dnym, obr�ci si� w barana, a Mahometani w pch�y, i tak w niego powskakawszy dostan� si� do Raju, czyli do Nieba, bo to u nich jedno zdaje si�. Oto bestyalskiemu �yciu bestyalskie zak�ada B�ogos�awie�stwo? Z�ej wiary z�e te� sentymenta. Powiada w tym�e Alkoranie, �e Ray jest tak wielki, jak Niebo i Ziemia, a w nim Drzewo ca�y Ray nape�niaj�ce, li�cie srebrne i z�ote maj�ce, temi popisane s�owy: Nie jest B�G, tylko B�G, i Mahomet Aposto� jego. Obiecywa� Mahometanom w tym�e Raju z Pannami wszystk� pi�kno�� przechodz�cemi rozkoszn� zabaw� i plezyry. Godzien za takowe swoje sentymenta, aby na drzewie raju swego by� na ga��zi fruktem. �WI�TE OSTATKI, NASZE DOSTATKI, Albo LOSY KATOLICKIEGO SZCZʌCIA �wi�tych Bo�ych Ko�ci lub NOWE KATAKUMBY �WI�TYCH CIA� PE�NE. Materia ta jest �wi�ta i pi�kna, bardziej by powinna Czytelnika do siebie zwabi�, ni�eli Ovidius de Arte amandi, ni�eli Ovenus, kt�remu multa dominatur Venus; Argenida dowcipnie pisana, ale sine ullo fructu dla Czytelnika; gdy� takowa i tej podobna lekcja Katolikowi czasem nie ujdzie bez grzechu. A za� t� czytaj�c i uwa�aj�c matery�, mo�e i Dusz� swoj�, i rozum pascere. Doczyta si� tu ka�dy, �e Relikwie s� dla nas Murus Aheneus. Czcili je bardzo pierwsi Chrze�cianie, jako za Chrystusa zm�czone, i wiele doznawali cud�w, protekcyj, dla tego apetyczniejsi byli na �wi�te zw�oki, ni� na z�oto i klejnoty. Nie wszystkich ja ci Katoliku �wi�tych wystawiam kostnice, i Relikwiarze, bo jak piask�w morskich, tak tych zregestrowa� nie potrafi�. Gdy� nie ma�a s�ug Chrystusowych liczba od. tyran�w okrutnych i zajad�ych jest w popi� obr�cona, rozrzucona na wiatry, w rzeki wrzucona, lub w jeziora, lub w morze; to te� drapie�nym bestiom dana na po�arcie; to� chyba ich �wi�te cz�onki na dniu s�dnym uwenerujemy, kiedy omnis caro videbit salutare Dei. Heretycy te� swoich przeciwko naszym stawiaj� m�czennik�w, a raczej Pseudo- m�czennik�w, kt�re na rozstajne drogi, nie do Ko�cio��w przenosi�; na szubienicach wiesza�, nie w Relikwiarze osadza�; stosami ognistemi, nie lampami o�wieca� nale�y. Cia�a Luterskie, Kalwi�skie wytuczone jak wieprze, post�w nieznaj�ce nigdy, dopiero� pask�w nienosz�ce, dyscyplin nie czyni�ce, w kontr wierze �wi�tej si� opponuj�ce, czy mog� si� zwa� Swi�temi? czy mog� tytu�owa� si� M�czennikami, kiedy nie za wiar�, lecz przeciw wierze upornie & hostiliter powstai�c, gin� jako psy, jako z�oczy�ce, nie jak �wiadkowie jej i wyznawcy. Wyliczaj� obszernie suos Martyres, a raczej hultaj�w, herszt�w, �otr�w ci Autorowie Dyssydenci, Joannes Foxus, Pantaleon, Adrianus, Flandryjskim, Francuskim, Angielskim j�zykiem. A c� to s� ich za m�czennicy? oto kt�rzy Katolickie Ko�cio�y powykradali, porabowali, SAKRAMENT Naj�: podeptali, obrazy, Relikwie zdespektowali, Xi�y, Biskup�w pobili, Zakonne Panienki violarunt; kt�rzy oczywistej wierze Katolickiej tot saeculis nauk� Ojc�w �wi�tych, cudami utwierdzonej, z pychy, ze z�o�ci kontradykuj�. Za to tedy ich s�usznie i �wi�tobliwie Kr�lowie, Xi���ta, Panowie, Magistraty, a najlepiej �wi�ta Inkwizycja jako �otr�w, kryminalist�w, buntownik�w, �wi�tokradc�w, toporem, mieczem, ogniem, szubienic� karze, a oni ich maj� za niewinnych, �wi�tych m�czennik�w, �e za niecnoty ukarani, za powstanie przeciw �. Wierze. A CZY WSTA�Y JU� KT�RE CIA�A �wi�tych? Jeszcze nie by�o generalnej Rezurrekcji cia�, a� chyba przy konsummacji wiek�w i �wiata. Wsta�y jednak ju� dwie osoby, Primogenitus Mortuorum Chrystus Pan i Najb�ogos�awie�sza Matka jego MARYA. Niekt�rzy na czas byli Zmartwychwstali, jako Samuel Prorok w starym testamencie; wiele �wi�tych w nowym, jako Piotrowin, Krystyna etc. ale znowu pomarli. Wi�cej rzek�: i� to artyku� wiary, �e wed�ug Rozdzia�u 27 Mateusza �wi�tego, umar�ych z grobu powsta�y cia�a �wi�tych podczas �mierci Chrystusowej: Monumenta aperta sunt & multa Corpora Sanctorum, qui dormierant, surrexerunt; a nie tylko wsta�y, ale te� w mie�cie Jeruzalem wielom da�y si� widzie�. To jest wed�ug Korneliusza a Lapide powstali wtedy z grob�w: Adam, Abraham, Izaak, Jakub, Melchisedech, Dawid, Job, Jonasz, Moj�esz, Jozue, Samuel, Izaiasz, Jeremiasz, Ezechiel, Zachariasz i inni; kt�rzy wszyscy albo w �wi�tej ziemi pochowani, albo konnexi� mieli jak�� z Chrystusem, albo go figurowali, albo opowiadali; do ich liczby, niekt�rzy przydaj� �otra dobrego, Ew�, J�zefa, Jana Chrzciciela &c. Ci tedy wszyscy z Chrystusem w dni 40 po rezurrekcji wst�pili do Nieba, jako trzymaj� Origenes, Epifaniusz, Klemens Alexandryiski, Euzebiusz, Hieronim, Beda, Anzelm, Drexeliusz i wielu innych. Je�eli by tedy ta prawdziwa by�a sentencja, toby�my niemieli Relikwii namienionych �wi�tych, kiedy z cia�ami i ko��mi do Nieba wst�pili, chyba szaty ich. E contra �wi�ty Augustyn, Teofilakt, Eutymiusz, Tomasz, Barradiasz trzymaj�, �e namienieni �wi�ci chocia� wstali, co jest de Fide dla �wiadectwa Chrystusowi, ale znowu pomarli, do grob�w si� powr�ciwszy. Wyliczam tu porz�dkiem �wi�to�ci r�ne. CHRYSTUSA PANA ZBAWICIELA �wiata �wi�to�ci l. Pieluchy, w kt�re po narodzeniu od Naj�: Panny uwiniony by�, a ta jest w Raguzie, mie�cie Dalmackim. Jest jej cz�� w Pary�u u �. Dionizego. 2. Koszulka Chrystusowa jest w Ko�ciele Laterane�skim, albo �. Jana w Rzymie. 3. Suknia spodnia inconsutilis, nie szyta, z we�ny od Matki najdro�szej tkan� robot� uczyniona; by�a fia�kowa, kt�ra z nim ros�a cudownie, o kt�r� zdj�t� z Chrystusa pod Krzy�em losy �o�nierze rzucali: sortiamur de illa, cujus sit. Joannis c. 19. v. 24.; jest teraz w Augu�cie Trewire�skiej, alias w Niemczech, teraz koloru ciemnego, sczernia�ego z fia�kowego; Pi�at, Starosta Jerozolimski, t� sam� sukni� wzi�� by� na si� pod sukni�, b�d�c pozwany przed Tyberiusza Cesarza o niewinn� �mier� Chrystusa Pana, wierz�c, �e ucaleje; tako� dwakro� stawiwszy si� w tej sukni by� z respektem przyj�ty od Cesarza; za trzecim razem, czyli zapomniawszy wzi��, czyli postponuj�c, zaraz na wygnanie kondemnowany; jako pisze Didacus Vega in Psal. 3. Paenitentiale Conci. 1. Drexelius. By�a ta suknia najpierwej w Rzymie, sk�d do Treweru sprowadzi� j� Agricus �wi�ty, pierwszy Arcy-Biskup Patriarcha Antioche�ski, Roku 330, a jeszcze pierwej by�a w mie�cie Galatei, w Ko�ciele ��. Archanio��w, od Stambu�u na krok�w 1150, alias wi�cej troch� ni� �wier� mili, podobno to w Galacie, jednym przedmie�ciu Stambulskim, albo Carogrodzkim, w pieczarach, w skrzyni drzewianej, jako czytam in Gregorio Turonensi libr. 1. de Gloria Mart, cap: 8. Szata za� bia�a, w kt�rej na si� w�o�onej Chrystus wy�miany u Heroda, nie co innego by�a, tylko p��tno jak szkaplerz na �rodku przer�ni�te i na Chrystusa wrzucone, jako mniema X. Drexelius in Christo moriente, i powiada: �e ta Szata jest w Rzymie w Ko�ciele �. Jana, vulgo Laterane�skim. 4. Wierzchnej za� sukni Chrystusowej by�y cztery sztuki, bo tak j� rozdzielili �o�nierze (czterech ich by�o katowskiej professji wed�ug �. Augustyna), jako �wiadczy Ewangelia �. Jana w Rozdziale 19, w wierszu 23: Acceperunt vestimenta ejus & fecerunt �uatuor partes, unicuique militi portem. Z tych tedy czterech cz�ci sukni dosta�o si� po kawa�ku Ko�cio�om Katolickim. Jest cz�� znaczna jej w Assy�u w W�oszech, w Ko�ciele �. Franciszka w trumience srebrnej, dana od Syxtusa IV, gdy nawiedza� Cia�o �. Franciszka; znajduje si� kawa�ek w Krakowie na Ty�cu wed�ug Pruszcza Autora. 5. P�aszcz z Chrystusa Pana w Ogrojcu zdarty od ha�astry go bior�cej, jako �wiadczy Eutymiusz; niedoczyta�em si�, gdzie si� podzia�. 6. ��obek, w kt�rym by� z�o�ony Chrystus Pan, gdy si� narodzi� w Betleemskiej szopie (chyba w jaskini), w kamieniu wykowany, jest w Betleem, mie�cie judejskim, w Ko�ciele jeszcze od �wi�tej Heleny fundowanym, nad�upany na Relikwie, a drugi ���b drzewiany, w tamten wk�adany, jest w Rzymie w Ko�ciele Naj�wi�tszej Panny Majoris, cz�sto si� od tego ��obu ad Praesepe zowi�cym, czasem te� Naj�: Panny Snie�nej, w Kaplicy podziemnej, od Syxtusa V Papie�a wystawiony. 7. Praeputium albo Obrzezek Cia�ka Chrystusa Pana podczas Obrzezania jego; kt�re w Betleem mie�cie �smego dnia po Narodzeniu uczyni�a sama Naj�: Panna wed�ug ��. Hieronima i Bernarda; albo �. J�zef wed�ug Efrema in Homilia de Transfiguratione, czyli jaki� podr�ny Kap�an, b�d�cy wtedy w Betleem, wed�ug Wielebnej Maryi de Agredo; kt�ry to Obrzezek, z uczciwo�ci� wtedy schowany, dosta� si� potem Rzymowi, naostatek we wsi Kalkata zosta�, pod Rzymem, nast�puj�cym sposobem. Gdy Roku 1525 wojsko Luterskie z Borboniuszem Rzym napad�o i rabowa�o, wtedy �o�nierz jeden wpad�szy w Ko�ci� �. Jana in Laterano do miejsca Sancta Sanctorum zwanego, porwa� mi�dzy innemi Relikwiami �wi�to�� Obrzezek Pa�ski, a uchodz�c z�apany blisko Rzymu od ch�op�w w Kalkacie wsi nale��cej do Familii Angwyllari�w, na 20 tysi�cy s��ni�w od Rzymu odleg�ej, w tej�e wsi w sklepie jednym osadzony, �w skarb nie oszacowany w ziemi zakopa�; wkr�tce z wi�zienia uwolniony wr�ci� si� do Rzymu, zachorzawszy w szpitalu �. Ducha, in saxia zwanym, lokowa� si�, a b�d�c bliskim �mierci �wi�to�ci owych przez si� zakopanych w sklepie Kalkackim szuka� kaza�. Co gdy si� do Klemensa VII Papie�a donios�o, do Pana owej wsi Jana z Angwyllari�w i Lukrecyi Ursyny ma��onk�w napisa� kaza�, aby tego �wi�tego depozytu na miejscu przez owego �o�nierza umieraj�cego determinowanym szukano; jako� tak uczyniono, ale nie znaleziono. A� Roku 1557 in 8-bri Kap�an doz�r maj�cy Ko�cio�a Kalkackiego pod tytu�em ��. Korneliusza i Cypriana, znalaz� w owym sklepie �wi�to�� ow� w skrzyneczce, d�ugiej na p� d�oni, a na cztery palce albo cale wysokiej, z wieczkiem puklastym, zani�s� j� do wsi Stabium nale��cy do Kalkaty, o mil� od niej, do Pani Magdaleny Strocyi �ony P. Flaminiusza, possessorki owych d�br. Ta z Kap�anem i z Lukrecj� ow� Ursyn� tam b�d�ca wtedy i z C�reczk� swoj� o�mioletni� Klarix imieniem, otworzy�a t� skrzyneczk�, widzi zbutwia�e kitajki i na pargaminie staro�ci� spe�z�e litery, na tac� je wyk�ada�a, de novo uwija�a, pisz�c imiona. Mi�dzy �wi�to�ciami temi by�a sztuczka cia�a Walentego M., cz�� szcz�ki z z�bem �. Marty, siostry �. Magdaleny. By� te� woreczek jedwabny jak orzech w�oski z napisem JESUS, kt�ry gdy pru�a i rozwi�zywa�a Pani Magdalena, trzy razy jej r�ce str�twia�y i skamienia�y, a� do p�aczu i desperacji przysz�o, a dom ca�y wonno�� nape�ni�a. Domy�li�a si� P. Lukrecja Ursina, i� to mia� by� Obrzezek Pa�ski, o kt�rej pisa� do nich nie dawno Klemens VII Papie�. Wi�c Kap�an i wszyscy si� na to zgodzili, aby owa Panienka Klarix kontynuowa�a rozwicie owej Naj�wi�tszej Relikwii, ali�ci si� pokaza� obrzezek w srebrnym naczyniu g�sty, zawity na poz�r czerwonego grochu w�oskiego. Z strachem tedy i rewerencj� wszystko uwin�wszy, Kap�anowi owemu Kalkaty�skiemu odda�a, aby w miejscu dobrze zamkni�tym w zakrystii w Kalkacie reponowa�. Roku potym 1559 na same Obrzezania Pa�skiego �wi�to, gdy publiczne osoby o mile z Messanu wsi pieszo z �wiecami przysz�y i ow� �wi�to�� sobie prezentowan� z rewerencj� ogl�da�y, ob�ok cudowny Ko�ci� nape�ni�, gwiazdy lataj�ce widziane, uderzeniem w dzwony lud si� zdaleka zbiega�, Kap�an na tenczas Aristantus od siebie odszed�, P. Flaminius z Dywertymentu przyby� z zadziwieniem. Wkr�tce Pani owa Magdalena, Dziedziczka Kalkaty, w Rzymie b�d�c, cuda te Paw�owi IV Papie�owi donios�a; wi�c naznaczeni Papinellus i Attilius Cecius, Kanonicy Laterane�scy, na rewizj�; w Kalkacie stanowszy, owe osoby oczywiste cudu �wiadki pod przysi�g� wyexaminowali Roku 1559 w Maju; gdzie nowy cud rzecz potwierdzi�. Bo gdy jeden z Kanonik�w owych z dworno�ci pr�bowa�, czy mi�tki, czy twardy ten obrzezek, palcami �cisno�, na dwoje roz�upa�; wlot w po�udnie same pogodne, grzmoty, b�yskawice, ciemno�� raptem powsta�y. Donie�li to wszystko Ojcu �. XX. Kommissarze; z kt�rego woli w Archiwum i Inwentarzach Ko�cio�a Laterane�skiego znaleziono dokument pisany, i� ten Obrzezek Naj�wi�tszy, quondam by� w naczyniu kryszta�owym in Sancto Sanctorum Laterane�skiej Bazyliki reponowany, od dw�ch Anio��w szczeroz�otych po bokach trzymany. Nie odbierany ten , �. depozyt z Kalkatu jest dotychczas tam w przerzeczonym ��. Korneliusza i Cypriana ko�ciele. O czym pisze Franciscus Toletus Kardyna� Hiszpan Soc. JESU, pisz�c na Ewangeli� �. �ukasza. X. Andrzej Ka�ski Jezuita w �yciu Naj�: Panny fol. 128. S� tacy, kt�rzy pisz�, �e Obrzezek Pa�ski znajduje si� w mie�cie Podium, vulgo Puy, albo Puis, w Katedrze w Francji, w Prowincji Okcitanii, albo Langwedocji, mi�dzy wielu Relikwiami. Ale Toleta Historya prawdziwsza, dopiero namieniona. 8. St� kwadratowy z ostatniej Wieczerzy Pa�skiej jest w Rzymie u �. Jana in Laterano, od �. Heleny przys�any, kawa�ek jego jest w Assy�u w W�oszech, w Ko�ciele �. Franciszka. Tam�e jest kawa�ek sto�u innego, to jest z wesela w Kanie Galilejskiej sprawionego, dany od �. Bonawentury Kardyna�a. 9. Obrus z ostatniej Wieczerzy Pa�skiej, wyszywany w lilie od Naj�: Panny, jest w Lisbonie, sto�ecznym Luzyta�skim Mie�cie, w Ko�ciele �.Rocha u OO. Jezuit�w. Valterus Engelgrave. Kawa�ek go jest w Krakowie w Ko�ciele �. Andrzeia. Pruszcz Autor. 10. Tuwalnia, albo Chusta, kt�r� Pan Chrystus by� przepasany, umywaj�c nogi Uczni�w swoich, jest tak�e u �. Jana in Laterano w Rzymie. 11. Dzban jeden, czyli st�giew, w kt�rej woda w Wino si� przemieni�a w Kanie Galilejskiej, jest w Podium, vulgo Puy, mie�cie Langwedocji Prowincji Francuskiej. 12. W�osy z g�owy Chrystusa Pana znajduj� si� w mie�cie Treki, vulgo Troyes, w Katedrze w Kampanii Francuskiej, albo Szampanii. Tam�e jest talerz jeden z Wieczerzy ostatniej Pa�skiej. Sudarium albo chustka z g�owy Pana Chrystusa, z kt�r� by� do grobu w�o�ony, znajduje si� w Francji w Burgundii wy�szej, w mie�cie Wezoncie vulgo Besancon, d�uga wed�ug W. Bedy na st�p 8, jako pisze Anselmus Solenius w Ksi��ce de Pileo. Opisanie za� Rzymu �wiadczy, �e takie�, czyli tego� cz�� Sudarium albo chustka jest w Ko�ciele Laterane�skim w Rzymie. 13. Kosz�w siedm i drugich dwana�cie z u�omk�w rozmno�onych od Chrystusa, chowanych w Antiochii w Ko�ciele teste Procopio, w�o�onych pod postument kolumny Konstantyna Wielkiego Cesarza w Carogrodzie; jako �wiadczy Cedrenus. 16. Krzy�, na kt�rym Zbawienie nasze wisia�o: wed�ug jednych Autor�w z oliwnego drzewa zrobiony, wed�ug drugich z Palmowego, wed�ug Ksi�gi Canticorum Cap. 7. v. 8: Dixi ascendam in Palmam &c.; czyli z d�biny wed�ug �. Grzegorza, albolite� z jab�oni, aby �wiat medelam ferret inde, hostis unde laeserat. 18. W��cznia, kt�r� Bok Chrystusa Pana przebodzony od Longina setnika, jest w Rzymie u �. Piotra. 19. Korona Cierniowa, kt�r� by� Kr�l Kr�l�w ad ignominiam ukoronowany znaleziona wraz z Krzy�em od �. Heleny. 22. �zy Chrystusowe, podczas p�aczu jego nad miastem Jeruzalem wylane, od Anio�a zebrane i w s�oiku �. Magdalenie dane, by�y w Gallii Narbone�skiej, dosta�y si� potym Konstantynowi Wielkiemu, Cesarzowi, potym znowu miastu Vindocinum vulgo Vendosme w Prowincji Aurelii w Francji le��cemu, w Ko�ciele Opackim, Belf. Tomo 2. Cosmog. Lobet. Engelgrave. �ez Chrystusowych wylanych r�nego czasu liczy Petrus Calenticus in, via Crucis sze��dziesi�ty i dwa tysi�ce i dwie�cie. 29. Kielich z Wieczerzy Pa�skiej ostatniej, w kt�rym Wino na Krew Naj�wi�tsz� swoj� po�wi�ci� i rozdawa� Aposto�om, jest in Laterano, alias u �. Jana w Rzymie. Idem. W Walencji mie�cie Hiszpa�skim pokazuj� Kielich agatowy, twierdz�c, i� jest z Wieczerzy tak�e Pa�skiej. Sit sub judice lis. 30. Weronika, alias wyobra�enie Twarzy Pana Chrystusa na chustce, kt�r� poda�a do ucierania potu Zbawicielowi podczas d�wigania Krzy�a �. Weronika albo Beronika (akcentem i Dialektem m�wj�c Greckim), jest w Rzymie u �. Piotra. W Genui mie�cie W�oskim pokazuj� chust� u �. Bart�omieja, powiadaj�c: �e to jest �wi�tej Weroniki chustka, mo�e by� o tamte pocierana, lub inna jaka. 35. Jan Hybners w swojej �wie�ej Geografii wylicza, i� Ko�ci� Magdeburski w Saxonii ni�szej ma Drabin�, na kt�rej kogut pia�, gdy si� Piotr zaprza� Chrystusa. 2-do Latarni�, przy kt�rej brany Chrystus w Ogrojcu. 3-tio Cztery Palmy, kt�re rzucano Chrystusowi, wje�d�aj�cemu do Jeruzalem. 4-to �ebro ryby Jonaszowej, ale sk�d by si� wzi�o, jakim sposobem, kto to ryb� z�owi�? zostawuj� disputationi m�drych. Ogon owego os�a, na kt�rym Pan Chrystus wje�d�a� do Jeruzalem, jest w Kompostelli, mie�cie Hiszpa�skim, przy grobie �. Jakuba Aposto�a. Jan Hybners. O GO�DZIACH, kt�remi CHRYSTUS Pan by� do Krzy�a przybity, gdzie s�, i sk�d ich tak wiele po �wiecie? Naprz�d z Ko�cielnej Historii certum est, �e �wi�ta Helena przy Krzy�u CHRYSTUSA Pana w Jeruzalem znalaz�a trzy GO�DZIE, z kt�rych jeden Konstantyn Wielki Cesarz Syn �. Heleny w Koron� swoj� osadzi� Cesarsk�: wed�ug drugich Autor�w w Szyszak. Drugi sobie przerobi� na W�dzid�a na Konia swego, aby si� spe�ni�o Zachariasza Proroctwo cap. 14 v. 20: In die illa erit, quod super frenum est, Sanctum Domino, jako explikuje i applikuje Theodoretus i z nim �. Cyril, Ambro�y, Sozomenus, Nicephorus, Grzegorz Turo�ski u Tirina. Trzeci GӏD� lokowany w Ko�ciele �wi�tego Krzy�a w Rzymie z tablic� ow�: JESUS NAZARENUS REX JUDEORUM. Te tylko trzy GO�DZIE wspomina Historia Ko�cielna i generalna sentencja. A za� Grzegorz Turo�ski Biskup w Ksi�dze de Gloria Martyrum, i Jan Toletus twierdz� u Drexeliusza, �e by�y cztery GO�DZIE, z kt�rych jeden w Adriatyckie po owe czasy dziwnie niespokojne Morze wrzucony, drugi obr�cony na Szyszak, trzeci na w�dzid�a Konstanynowi Wielkiemu obr�cony, a czwarty jest w Trewirze, Mie�cie Sto�ecznym Elektoratu Trewirskiego. Ci� racjocynuj� Authores, �e osobie Nogi Chrystusowe GO�D�MI by�y przybite do Krzy�a, dwiema, nie jednym. To� twierdzi �. Justyn i Irenaeus i inni u Gretsera Autora, probuj�c tego, �e takie Ukrzy�owanie by�o konnaturalne, Prawem Rzymskim uchwalone; �e te� wiele jest Krucyfix�w staro�ytnych, cudownych, dwiema Go�dziami CHRYSTUSA przybitego reprezentuj�cych, jaki jest srebrny w Rzymie u �. Piotra, w Lovanium u �. Micha�a, w Burgach w Hiszpanii, teste Drexelio in Christo moriente. To� trzymaj� rewelacje �. Brygidy. �e za� �wi�ta Klara de Monte Falcone w sercu po �mierci mia�a Chrystusa jednym GO�DZIEM przez obie Nogi przebitego, na to odpowiadam, �e zna� przed takim modli�a si� i medytowa�a Krucyfixem, taki si� te� w sercu jej wypi�tnowa�. Jako�kolwiek b�d�, m�wi�, �e teraz GO�DZI tych wi�cej po �wiecie ni�eli cztery; bo jeden jest w Ko�ciele �. Jana in Laterano w Rzymie. Drugi u �. Krzy�a tam�e; Trzeci w Ko�ciele Naj�wi�tszej Panny za Tybrem; Czwarty, wed�u assercji Grzegorza Turone�skiego, w Trewirze. Pi�ty w Wenecji, w Skarbcu �. Marka ca�y. Sz�sty w Mediolanie wisi w Urnie przed Wielkim O�tarzem. Si�dmy w Krakowie w Kaplicy Zygmuntowskiej, darowany od Marcina Papie�a W�adys�awowi Jage��owi, Kr�lowi Polskiemu. W tym�e Mie�cie przy Katedrze w Kaplicy ��. Kosmy i Damiana jest p� GO�DZIA Chrystusowego. Jako te� w Ko�ciele ���. TR�JCY sztuka GO�DZIA takiego�. Teraz si� formuje kwestia: sk�d tak wiele GO�DZI tych? odpowiada Baroniusz Kardyna�, ze tak ich Pan B�G rozmno�y�, jak Drzewo Krzy�a �. M�g� kilkoro chleba cudem i rybek kilka rozmno�y�, a czemu nie mo�e Drzewa i Go�dzi? Druga racja by� mo�e, �e jedne GO�DZIE s� ca�e, a drugie na kilka cz�ci podzielone i udzielone r�nym miejscom. Trzecia, �e gdy Zbawiciela �wiata przybijano, nie jeden m�g� si� z�ama� GO�D� i by� porzucony, a inny wzi�ty ca�y i mocny, a tamte po�amane przez wiernych schowane, lubo o tym niemasz tradycji. Czwarta racja, �e �w w Adriatyckie morze wrzucony, m�g� by� od Chrze�cijan znaleziony i oddany do Ko�cio�a., Pi�ta racja, �e GOZDZIE inne mog� by� o prawdziwe i rzetelne owe pocierane i rozdane Prawowiernym, te� moc i �wi�to�� maj�ce przy �asce Pana Boga i wierze ludzi. Sz�sta tandem racja mo�e cogitari non repugnans, �e �w GO�D� z szyszaka czyli z Korony Konstantyna Cesarza m�g� by� wzi�ty, a tamten z w�dzide� znowu na GO�D� m�g� by� przeformowany, przyczyni�y regestru GO�DZI albo raczej trzech albo czterech GO�DZI pierwszych weryfikuj� Tradycj�. Kwestia druga mo�e concipi: z iakiej materyi owe GO�DZIE by�y robione? Izaak, z �yda Chrze�cianin, twierdzi z Hebrajskich Tradycji: �e te GO�DZIE mirabili dispositione P. BOGA by�y przerobione z Lichtarza tr�jpromienistego, wzi�tego na to umy�lnie czyli quo casu z Ko�cio�a Salomonowego; a ten sam by� zrobiony z miecza owego, kt�rym Abraham Izaaka chcia� Bogu zabi� na ofiar� na g�rze Moria. MARYI PANNY BOGARODZICY Relikwie te s�: 10. Mleko Najczystszej Dziewice MARYI, kt�rym Zbawiciela �wiata karmi�a, jest w Assy�u w Ko�ciele �. Damiana u WW. Panien �. Klary, jako te� w Bazylice �. Franciszka tam�e; item w Tolecie, w Owecie albo Asta i w Walencji miastach Hiszpa�skich; Marinaeus Siculus libr. 5, de rebus Hispanicis. jest i w Pary�u, w Katedralnym Ko�ciele. Petrus Bonfinius libr. 2. Festor. Paris. Ma te �wi�to�ci i Krakowski Ko�ci� ���. Tr�jcy. Mym zdaniem nie tylko to mo�e by� Mleko �yj�cej jeszcze na �wiecie Naj�: Panny, ale te� po �mierci z Nieba wizytuj�cej swoich Dilekt�w i Dewot�w, jakoto gdy na j�zyk schorza�y �. Fulberta Karnote�skiego krople z Piersi swoich Naj�wi�tszych spu�ci�a. Nadasi in anno Caelesti. �. Bernarda Opata tak�e Mlekiem z swych Piersi posili�a MARYA; tego Mleka mogli co zachowa�. 13. Listy Naj�: Panny leszcze �yj�cej, pisane od niej to do �. Ignacego M�czennika, Biskupa Antioche�skiego, ucznia �. Jana Ewangelisty; to do Messe�czyk�w w Sycylii, b�ogos�awie�stwo im i obron� obiecuj�c; to do Flore�czyk�w w W�oszech wed�ug Ferrariusza; a te wszystkie s� osobliwemi Relikwiami, na tych�e miejscach (suppono) konserwowanemi. 15. Obraz MATKI Naj�: w Cz�stochowie tyle wiek�w cudami s�yn�cy 1-mo z Jeruzalem, 2-do z Carogrodu, 3- tio z Be�za, 4-to do Cz�stochowy Roku 1384 przeniesiony, od �ukasza �wi�tego Ewangelisty malowany z �ywej jeszcze Naj�: Panny, na gruncie �wi�tym, bo na stoliku cyprysowym, robionym r�k� pewnie P. JEZUSA i �. J�zefa; na kt�rym jada�y trzy �wi�te Osoby JEZUS MARYA J�ZEF. Innych cudownych po �wiecie Obraz�w MATKI. Naj�wi�tszej, kt�re tak�e mog� si� zwa� �wi�to�ciami, trudno mi tu wylicza�, bo nie o tej traktuj� materyi. Ale ju� przedemn� podj�� t� prac� i wszystkie dawniejsze Matki Bo�ej cudowne Obrazy opisa� i konterfekty ich odrysowa� �wiatu Katolickiemu Xi�dz Wilhelm Gumpenberg Soc. JESU w Ksi��ce nazwanej Atlas Marianus, na kilka Tom�w rozdzielonej. Widzia�em j� , w m�odszym wieku moim, ale mi si� to dosta�o zakrysti� �mierdzi�, jak m�wi� studenci ordynaryjnie, a teraz by mi balsamem pach�o to Opus, a niemog� dopa��; ale go tobie zalecam Czytelniku. SPECYFIKACYA WIELU �WI�TYCH PA�SKICH Lubo wszystkich trudno porz�dkiem Alfabetu z Wyra�eniem dnia Miesi�ca, kt�rego cze�� swoj� odbiera�a, z wspomnieniem miejsca, gdzie kt�rego ko�ci lub inne Relikwie znajduj� si�; nie opuszcza si� co za Cnoty mia� kt�ry �wi�ty i w jakiej potrzebie jest Patronem, i co z Imienia znaczy. A to wszystko z wielk� prac� i autentycznemi dowodami. Precedencji i czasu koordynacji nie uwa�a�em, bo na to wielkiej potrzeba pracy i czasu, ille ipse mihi Consul, ipse Senatus. ADAM z Hebrayskiego znaczy Cz�eka, albo ziemnego, albo rudego, i� z rudej gliny by� uformowany. Ociec nas wszystkich; lubo nas wszystkich zarazi� grzechem pierworodnym, jednak eduxit eum Sapientia a delicto (wyzwoli�a go M�dro�� z grzechu); a wed�ug Greckiej wersji a lapsu. �y� Adam lat 930. Pogrzebiony by� od Enocha, jednak ko�ci jego podczas potopu w korabiu Noego konserwowane by�y, wed�ug Saliana i Korneliusza a Lapide. Po potopie g�owa jego pochowana by�a na g�rze Moria, kt�rej Kalwaria g�ra jest cz�ci�, jako �wiadcz�: Tertulianus, Origenes, Basilius, Athanasius, Ambrosius. Ko�ci jego, alias g�ow� tam pochowan�, po�wi�ci�a G�owa nasza, CHRYSTUS, Krwi� swoj�, tam w�a�nie b�d�c Ukrzy�owany; �wi�to jego i Ewy 24 Grudnia. Mia� scientiam infusam Adam Ociec nasz. ALOYZEGO GONZAGI �. Jezuity 21 Lipca. jest Patronem czysto�ci, m�odzi szkolnej i Matematyki, ex Decreto Benedykta XIII. �adnego ci�kiego grzechu nie pope�ni�, umar� Roku 1591, le�y w Rzymie. Obraz Naj�: Panny do niego w Madrycie mie�cie Hiszpa�skim przem�wi�: Ingredere Societatem Filii mei, zwany Angelus in Corpore. ALBERTUSA albo Woyciecha B�ogos�awionego, cognomento Wielkiego Zakonu Kaznodziejskiego, 15 Wrze�nia. By� natione Szwab, g��wny Filozof. Matka Naj�: mu si� pokazawszy m�wi�a: Sapientiae studio incumbe. Uczy� w Pary�u, i w Kolonii Agryppininy. Mistrz �. Tomasza z Akwinu, Biskup Ratisbone�ski, kt�re z�o�ywszy �. Zakonnik na publicznej dyspucie, wed�ug Proroctwa Matki Naj�: zamilkn��. On to w Kolonii Wilhelmowi, mniemanemu Cesarzowi, w ogrodzie Dominika�skim podczas zimy ci�kiej sprawi� bankiet, na kt�rym frukta nowe i kwiaty pokaza�y si� i ptastwo �piewaj�ce da�o si� s�ysze�. Potrawy jacy� niewidani nosili pokojowi, jako �wiadczy Kwiatkiewicz sub Anno 1248. Lat maj�c 87 umar� Roku 1280. Le�y w Kolonii u swoich. lego to Opus, magi� zrobione artyficjaln�, gada�o do �. Tomasza, od niego� pokruszone. Albertus z Niemieckiego znaczy: zacnego rodu. APOLLONII �. (to jest zwyci�stwo z Imienia) Panny M�czenniczki 9. Lutego, �y�a oko�o Roku 239, z�by jej wybijano; st�d Patronk� jest od b�lenia z�b�w. Le�a�o jej Cia�o w Alexandrii mie�cie Egipskim teste Eusebio. Dwa jej z�by s� w Krakowie w Ko�ciele Bo�ego Cia�a, u Kanonik�w Regularnych �. Augustyna. AGNIESZKI de Monte Politiano 20 Kwietnia, ona Chrystusa male�kiego piastowa�a. Pan Chrystus poda� jej troch� ziemi krwi� swoj� skropionej, kawa�ek nalewki, w kt�rej umyty by� od Matki Naj�: od SS. Aposto��w Piotra i Paw�a po kawa�ku szat ich mia�a W prezencie. Od Anio�a nic raz Cia�o Chrystusowe przyj�a; umar�a Roku 1317. Le�y in Monte Politiano mie�cie Xi�stwa Florcnckiego. �. Katarzynie Sene�skiej ju� umar�ej chc�c nog� jej uca�owa�, sama jej nog� podnios�a. BRUNONA �. Patryarchy Kartuz�w dnia 6. Pa�dziernika, by� rodem z Kolonu Agryppiny. By� Doktorem Paryskim, Reme�skim Kanonikiem. Na pogrzebie Doktora Paryskicgo, z urny si� porywaj�cego, trzykro� wymawiaj�cego, �e sprawiedliwym S�dem Bo�ym oskar�ony, os�dzony, potopiony, przel�k�szy si�, �wiat po�egna� z sze�ciu innemi towarzyszami samosi�dmy. CYPRYANA �. M�czennika Biskupa Kartaginy w Afryce to 14. to 17. Listopada czczonego, to 2. Czerwca wenerowanego. �y� oko�o Roku 264, katu swemu, kt�ry go mia� m�czy�, 25 Czerwonych z�otych wyliczy�, tak �mierci dla Chrystusa pragn��, uraz nie pomnia�. DOMINIKA �. Patryarchy Zakonu Kaznodziejskiego 4 Sierpnia,. On Autorem R�a�ca i Promotorem. Matka gdy go nosi�a, zda�o si� jej, i� nosi pieska zapalaj�cego �wiat pochodni�. FLORYANA �. M�czennika �o�nierza 4. Maja. Cierpia� w Koryckim kraju, gdzie teraz Austria i Karintia, w mie�cie Laureaku vulgo Ems albo Lorch w Austryi. Kijmi bity, paznogciami drapany, w rzek� Anisum albo Ewezu albo Emscm wrzucony z kamieniem u szyi zawieszonym, na kamie� wy�o�ony, od or�a cudownie strze�ony. Gdy Waleria Cia�o jego prowadzi�a na miejsce naznaczone, a bydl�ta w wozie pi� pragn�y, woda wytrysn�a. Polakom o Patrona dla siebie prosz�cym da� go Lucyusz III Papie� m�wi�c: Vade miles ad Gentem bellicam. Le�a� przy Cia�ach ��. Szczepana i Wawrzy�ca w Rzymie, tam z Noryku sprowadzony. Teraz po sprowadzeniu do Krakowa Roku 1184 na Kleparzu ma sw�j Ko�ci�, �. Floryana zwany, a druga cz�� jego ko�ci z�o�ona w Zamku Krakowskim w Katedrze. Ko�ci� sw�j ten �wi�ty od ognia obroni� Roku 1528; widziany na ob�okach z naczyniem lej�cy wod�, a to wtedy gdy Krak�w gorza�, sk�d go maluj� z wiaderkiem, i jest Patronem od ognia. FILIPPA Neriusza 26. Maja. Wielki to by� mi�o�nik Chrystusa, umar� Roku 1595, le�y w Rzymie. Jest Fundatorem Kongregacji Oratorii. Od mi�o�ci Boskiej serce si� mu rozszerzy�o z pokruszeniem ziobr dw�ch. GRZEGORZA �. Patryarchy Ormia�skiego, M�czennika, 30 Wrze�nia, albo wed�ug innych Kalendarz�w 10. Pa�dziernika. Cierpia� oko�o Roku 300. powiadaj� Ormianie �e Relikwie jego s� w mie�cie Nakczywan, czyli w Uczmiadzin w Armenii. Jest Patronem w wielkich potrzebach: odprawuj� do niego 14 czwartk�w na pami�tk� czternastoletniego wi�zienia jego. On Terydatesa Kr�la w wieprza przemieni� za jego tyra�stwo. GOARA �. Kap�ana dnia 6. Lipca. By� Francuz natione, Jerzego i Waleryi syn, zacnych Rodzic�w. Spotwarzony, od trzydniowego niemowl�cia m�wi�cego od kalumnii obroniony; Umar� oko�o Roku 700, le�y cudowny blisko Trewiru u �. Felixa w Ko�ciele od Pipina fundowanym. HIERONIMA �. Kap�ana 30. 7-bris. Hieronimus z Imienia znaczy sacrum nomen.. By� z Ojczyzny Dalmacyi, z miasta Strydonu, umia� doskonale po Hebrajsku, Grecku, �acinie, Doktor Ko�cio�a Bo�ego, T�umacz Pisma �wi�tego. Za czytanie z dworno�ci Cicerona w m�odszym wieku, od Anio�a ch�ostany: Non sis Ciceronianus, sed Christianus. IANA �. Chrzciciela narodzenia dzie� jest 24. Czerwca, w �ywocie Matki po�wi�conego, Marsza�ka Chrystusa Pana, z rozkazu Heroda Antypy, za non licet tibi habere uxorem Fratris tui, �ci�ty 29 Sierpnia. O G�owie com wyczyta� w Ksi�dze w Rusko-S�owie�skiej, tu summatim k�ad� dla Czytelnika. �e jak tego m�a, wi�cej ni�eli Proroka, Herod, kontentuj�c swoje amory z Herodiad� i jej C�rk�, �ci�� kaza� podczas bankietu i ta�c�w; �. Jana Cia�o uczniowie pogrzebli w Seba�cie, G�ow� do Pokoju przyniesiono dla widzenia i do cieszenia, czy prawdziwie go stracono i jego w�a�nie, a nie jakiego innego sub�tytuta, tam po k�uciu j�zyka Herodias schowa� kaza�a w Zamku Machero�cie, miejscu �ci�cia. Ale B. Joanna Chusai, najwy�szego Herodowego Rz�dcy i prawie Wice-Reia �ona, skryta Chrze�cijanka, na Folwarku swoim w Jeruzalem t� G�ow� pochowa�a. Le�a�a tam lat 373, a� Dworzanin Konstantyna W. Cesarza kupiwszy Folwark Joanny w Jeruzalem i tam na fundacj� Klasztora kopj�c fundamenta dzban znalaz� gliniany, marmurow� nakryty tablic� z pismem Hebrajskim �wiadcz�cym, �e to G�owa �. Jana Syna Zacharyasza; ten drogi depozyt �w wynalazca u siebie konserwowa�. A �e by� hojny dla podr�nych, Mnich�w dw�ch mia� u siebie na noclegu, id�cych do Jeruzalem; tym �. Jan przez sen objawi� si�, i� tam by�, i �eby go z sob� wzi�li. Jako� z ni� w mantya alias w p�aszcz uwinowszy uszli. Nie mia�a ta �wi�ta Relikwia po drogach od nich poszanowania, wi�c si� garnczarz z Egiptu do nich przywi�za�, towarzysz podr�y; dali mu nie�� te zawinienie, nie reweluj�c, co by tam by�o. Jan �. we �nie sam garnczarzowi reweluje o swojej G�owie w tym zawinieniu; z ni� od tej kompanii aby si� oddali� radzi, i �eby wzio� do domu swego, perswaduje. Z�o�y� w swoim domu ten skarb Garnczarz i powoli si� bogaci� pocz��. Umieraj�c siostrze swej odkaza� ten �wi�ty Depozyt, z relacj�, sk�d i jak go dosta�. Ta sama �ycie swe ko�cz�c odda�a m�owi i rewelowa�a okoliczno�ci; tak przez sukcessj� G�owa �. sz�a w owym domu garncarza, a� si� dosta�a Stefanowi Kap�anowi Aria�skiej sekty, a ten w glinianym naczyniu zakopa� w jednym Monastyrze; cuda si� tam dzia�y. Wygnany za Herezj� z Klasztoru Stefan G�owy wzi�� z sob� nie m�g�. Roku tandem 760 za Konstantyna Kopronima, Cesarza Heretyka, Ihumen, albo Superior Klasztoru Marcellus widzenie mia� przez sen, to bramy klasztorne dobrowolnie otwieraj�ce si�, to rzek�, to Zakonnik�w gromadami, to Pa�ace jakie�, to Cerkwie, przed kt�remi Cerkwiami osoby z Pa�ac�w wychodz�ce sk�ania�y si�. Widzia� i dw�ch Zakonnik�w dystyngwowanych w Cerkwi daj�cych B�ogos�awie�stwo; po .kt�re i Marcellus t� wizj� maj�cy zda� si� przyst�powa�, etc. Ockn�� si� Marcellus nad snem takim zdumia�y, gdy Nieszp�r nazajutrz odprawuje i przysz�o do kommemoracyi �. Jana, ogie� si� w drzwiach Cerkiewnych pokaza� Bratu. Dnia pi�tego na Modlitwie Marcellus trzy razy dotykany i okrzykniony, �e si� G�owa �. Jana Chrzciciela wam objawi, i kazano aby szed� za gwiazd�, kt�ra go zaprowadzi�a na miejsce za wielkim O�tarzem, tam pad� z adoracj�, modli� si�, kadzi�, kopa� ze strachem; wykopa� dzban przykryty tablic� marmurow�, odkrywszy uczu� wonno��, widzia� G�ow� �wi�t�, zapali� przy niej �wiece, poszed� w Cerkiew Bogu dzi�kowa�. Wtym Brat Gennadius nadszed� do Cerkwie relacj� czyni�cy o swoim widzeniu, kt�rego Marcellus ukonsolowa� pokazaniem �. G�owy Janowej. Wokowany i Cyriak Postnik takowe� widzenie maj�cy, jak Gennadius namieniony. Doniesiono to Uraniuszowi Ame�skiemu, czyli Emezie�skiemu Biskupowi, kt�ry z Duchowie�stwem przybywszy po G�ow� �. by� spektatorem cudu, bo Malchus Zakonnik, dubituj�cy, aby G�owa �. Jana mog�a si� przez 760 lat a� do owych czas�w konserwowa�, posi�gno� w dzban �w, jeno si� w�os�w dotkn�� na G�owie, r�ka mu usch�a i do dzbana przyros�a, a� za modlitw� Biskupa i ludu r�ka puszczona jest, ale chora. Wyni�s� tedy Biskup ten �wi�ty skarb i w skarbcu Cerkiewnym lokowa�. Cerkiew wymurowa� �. Jana imieniem, do niej przeni�s� G�ow� �. Jana 24. Lutego, wtedy a� �w Malchus w�tpliwy na r�k� cale ozdrowia�, gdy� mia� w objawieniu od �. Jana wtedy r�ki swojej uzdrowienie, gdy jego G�owy b�dzie przeniesienie. Musia�a si� tandem ta �wi�ta G�owa dosta� do Carogrodu (dok�d wszelkich Relikwii ex Oriente, osobliwie z Palestyny, tam by�a r�nemi czasami komportacja), a stamt�d, gdy Francuzi albo �acinnicy oko�o Roku 1204 chytrym i zdradliwym Grekom wzi�li te� miasto Carogr�d albo Konstantynopol, wszystkie do W�och, Anglii, Niemc�w, Flandrii, a najwi�cej do Francji zabrali �wi�te Relikwie; Ko�cio�owi Katedralnemu w Ammarum mie�cie Francuskim, vulgo Ambianum w Prowincji Pikardii, dosta�a si� G�owa �. Jana Marsza�ka Chrystusowego, jako opisuje Szlachetny Pan du Cange wszelk� o tym rozb