Phil Clements "My�l pozytywnie. Poradnik dla mened�er�w" Wydawnictwo Profesjonalnej Szko�y Biznesu Krak�w 1996 Wydanie pierwsze Biblioteka mened�era Prze�o�y�a Magdalena Wojciechowska ISBN 83-85441-34-4 + Wprowadzenie Je�eli kilku osobom poka�e si� szklank� nie do ko�ca nape�nion� wod�, cz�� z nich z pewno�ci� stwierdzi, �e szklanka jest w po�owie pusta, a druga cz�� - �e jest do po�owy pe�na. Na spotkaniu roboczym w firmie kto� ma wspania�y, nowatorski pomys�. Cz�� uczestnik�w spotkania na pewno b�dzie chcia�a porozmawia� o korzy�ciach p�yn�cych z tego projektu, reszta za� zrobi wszystko, co mo�liwe, �eby temu przeszkodzi�. Je�eli zapyta si� pracownik�w dowolnej firmy, co s�dz� o �wiadczeniu us�ug swoim klientom, mo�na by� pewnym, �e znajd� si� w�r�d nich tacy, kt�rych sta� b�dzie tylko na cyniczne uwagi i stwierdzenia, �e to wszystko przysparza im jedynie samych k�opot�w. Jest co�, co ��czy ludzi, kt�rzy widz� szklank� "do po�owy pe�n�", kt�rzy postrzegaj� trudn� sytuacj� raczej jako wyzwanie ani�eli problem i kt�rzy pragn� wy�wiadczy� klientom i przyjacio�om jak najlepsz� us�ug�. Tym czym� jest pozytywny spos�b my�lenia. Niniejsza ksi��ka m�wi o umiej�tno�ci pozytywnego my�lenia oraz o tym, jak mo�e ono dopom�c w zarz�dzaniu lud�mi. Pomy�lmy przez chwil�: jakie umiej�tno�ci s� najbardziej potrzebne, �eby si� sprawdzi� na stanowisku kierowniczym. Porozumiewanie si� z lud�mi, planowanie czasu, motywowanie siebie i innych, planowanie dzia�a�, kierowanie pracownikami i stwarzanie im warunk�w do samodzielnej pracy, podejmowanie decyzji i prowadzenie negocjacji... lista nie ko�czy si� na tym. Aby ka�da z tych umiej�tno�ci prowadzi�a do ko�cowego sukcesu, musi by� wcze�niej bardzo mocno osadzona w pozytywnym nastawieniu. W latach dziewi��dziesi�tych naszego stulecia pozytywne nastawienie sta�o si� jednym z najwa�niejszych wymaga� stawianych przed lud�mi, kt�rzy zarz�dzaj� przedsi�biorstwami. Co wi�cej, dzisiaj bez pozytywnego nastawienia trudno nawet marzy� o zdobyciu jakiejkolwiek pracy. Techniki wykorzystywane do doboru pracownik�w staj� si� coraz doskonalsze, wskutek czego ci, kt�rym brakuje pozytywnego my�lenia o sobie samych, swoich umiej�tno�ciach, celach i sposobach organizacji pracy, kt�r� chc� wykonywa�, odpadaj� ju� w przedbiegach. Pog��bia si� ponadto tendencja do zatrudniania ludzi na ograniczony, kr�tki okres. Coraz mniej os�b szuka pracy na ca�e �ycie! Czy w takiej sytuacji mo�na sobie pozwoli� na brak pozytywnego my�lenia? Po prostu szkoda na to czasu, nawet gdy nam si� wydaje, �e dysponujemy jeszcze stosunkowo du�ym zapasem energii. Czy pracujesz mo�e w firmie, w kt�rej obni�a si� zar�wno poziom odpowiedzialno�ci, jak i zarz�dzania? Obecnie we wszystkich prywatnych i pa�stwowych dzia�ach gospodarki ludzie na stanowiskach kierowniczych - czy tylko do takich stanowisk pretenduj�cy - a nawet cz�onkowie rad nadzorczych znale�li si� w sytuacji wymagaj�cej od nich du�o wi�kszej odpowiedzialno�ci ni� dotychczas. Obci��eni s� oni znacznie wi�ksz� ilo�ci� pracy i konieczno�ci� podejmowania trudnych decyzji. Oznacza to, �e i Ty musisz zacz�� pracowa� nad wyrobieniem w sobie umiej�tno�ci pozytywnego my�lenia. Ju� s�ysz�, jak Czytelnik tej ksi��ki wo�a: "Ale� ja tego nie potrafi�!". Nie ma obaw! Pozytywnego my�lenia mo�na si� nauczy�, podobnie jak mo�na naby� umiej�tno�� lepszego porozumiewania si� z lud�mi, planowania czasu i podejmowania decyzji. Przyjrzyjmy si�, co tak naprawd� znaczy "my�lenie pozytywne", jak si� go nauczy� i jak z niego korzysta� w r�nych sytuacjach. W ksi��ce zamieszczamy kr�tkie �wiczenia, zadania i testy, kt�re maj� za zadanie pom�c Czytelnikowi oceni� post�py w nauce. Prosz� podej�� do nich z pozytywnym nastawieniem! Gwarantuje to du�o lepsze efekty ko�cowe. + Rozdzia� 1.& Pozytywne nastawienie - dar wrodzony czy efekt wychowania? Po przeczytaniu tego rozdzia�u Czytelnik pozna odpowiedzi na nast�puj�ce pytania: * Co si� sk�ada na pozytywny stosunek do �ycia oraz rzeczywisto�ci? * Czy pozytywne nastawienie to co�, z czym si� rodzimy, czy te� mo�na si� tego nauczy�? * Czym w�a�ciwie jest takie, a nie inne nastawienie wobec �ycia, sk�d si� ono bierze i w jaki spos�b ��czy si� z pozytywnym my�leniem? * W jakim stopniu "pozytywny" jest nasz spos�b my�lenia, czy du�o musimy nad sob� popracowa�, �eby sta� si� bardziej pozytywny? Co si� sk�ada na pozytywne nastawienie Tematem tej ksi��ki jest pozytywny stosunek do rzeczywisto�ci, dlatego te� ju� na samym pocz�tku dobrze by�oby wyt�umaczy�, co te s�owa znacz�. Bywa tak, �e w zrozumieniu jakiej� sprawy pomaga wyja�nienie, czego ona nie dotyczy. Tak wi�c osoba charakteryzuj�ca si� pozytywnym stosunkiem do rzeczywisto�ci nie jest kim�, kto chodzi po �wiecie z z�bami wyszczerzonymi w nieustannym u�miechu i ca�y czas promieniuje rado�ci�. Dalecy jeste�my tak�e od twierdzenia, �e kto� taki nie zauwa�a negatywnych stron �ycia. Czytaj�c t� ksi��k�, przekonamy si�, �e dostrzega je w takim samym stopniu jak inni, ale w przeciwie�stwie do nich potrafi sobie z nimi r�wnie� poradzi�. Wyja�nijmy wi�c, co oznacza pozytywne my�lenie. Jest kilka kluczowych poj�� i okre�le�, kt�re mog� nam w tym pom�c: * postawa nieos�dzaj�ca, * panowanie nad sob� i sytuacj�, w kt�rej si� znajdujemy, * tw�rczy spos�b my�lenia i planowania, * umiej�tno�� radzenia sobie ze zmianami i wprowadzanie ich w �ycie, * zdolno�� efektywnego przekazywania powy�szych cech innym. G��wnym celem rozdzia�u wprowadzaj�cego b�dzie przyjrzenie si� pokr�tce ka�dej z tych cech. Zastan�wmy si�, kt�r� z nich - i w jakim stopniu - posiadamy. W dalszej cz�ci rozdzia�u Czytelnik b�dzie mia� mo�liwo�� przyjrzenia si� samemu sobie, tak by m�g� oceni�, na ile potrafi pozytywnie my�le�. Postawa nieos�dzaj�ca Ludzie o pozytywnym podej�ciu do rzeczywisto�ci staraj� si� nie przejawia� postawy krytycznej wobec innych ludzi i sytuacji, w kt�rych si� znajduj�. Pr�buj� oni raczej dostrzec w innych ich dobre, a nie z�e strony, za� w sytuacjach trudnych - cho�by �lad czego� korzystnego. Jest to bardzo cenna cecha u os�b na stanowiskach kierowniczych. Pomaga w prowadzeniu skutecznej oceny pracownik�w, szczeg�lnie w takich okoliczno�ciach, kiedy trudno jest powiedzie� o kim� co� dobrego. Ludzie pozytywnie my�l�cy po�wi�caj� mniej czasu na ocenianie innych, a wi�cej na zastanawianie si�, jak rozwi�za� bie��ce problemy i jak wykona� konkretne zadania. Panowanie nad sob� i nad sytuacj� Osoby charakteryzuj�ce si� pozytywnym podej�ciem do rzeczywisto�ci nie ukrywaj� poczucia zaufania, jakie posiadaj� wobec swoich umiej�tno�ci i wobec siebie samych. Nie oznacza to, �e zawsze musz� rz�dzi� i wyst�powa� w roli ludzi panuj�cych dok�adnie nad wszystkim, co ich otacza. Wr�cz przeciwnie, s� w stanie bardzo umiej�tnie kierowa� innymi, przede wszystkim dlatego, �e nie maj� wewn�trznych opor�w przed sprawowaniem w�adzy. Z tego te� wzgl�du mened�erowie o nastawieniu pozytywnym potrafi� zazwyczaj skutecznie dzieli� si� w�adz� i odpowiedzialno�ci� ze swoimi podw�adnymi b�d� wsp�pracownikami. Tw�rczy spos�b my�lenia i planowania Z pewno�ci� mi�o si� b�dzie Czytelnikowi dowiedzie�, �e "tw�rczo��" to nie tylko umiej�tno�� malowania obraz�w czy komponowania muzyki. Dla os�b na stanowiskach kierowniczych "bycie tw�rczym" oznacza zdolno�� tw�rczego my�lenia, czyli znajdowania nowych rozwi�za�, pomys��w i sposob�w radzenia sobie z problemami i wyzwaniami, kt�re napotykaj� na co dzie�. Ludzie z pozytywnym nastawieniem to tacy, na kt�rych mo�na liczy� w trudnych sytuacjach. To oni zaproponuj� zawsze jak�� drog� wyj�cia, wiedz�c przy tym dok�adnie, do czego zmierzaj�. Umiej�tno�� radzenia sobie ze zmianami i wprowadzanie ich w �ycie Ten wa�ny problem porusza wi�kszo�� autor�w pisz�cych o teorii zarz�dzania. Ludzie cechuj�cy si� pozytywnym nastawieniem podchodz� do zmian jako do czego�, co przyniesie im korzy��. Zmiana - to dla nich co� ekscytuj�cego: daje mo�liwo�� odkrycia nowych, nieznanych dot�d teren�w, sprawdzenia si� w nowych okoliczno�ciach, nabycia nowych do�wiadcze� i poszerzenia granic rzeczy dotychczas niemo�liwych. Zmiana nie jest przez nich postrzegana jako zagro�enie. Potrafi� sobie z ni� poradzi�, bo maj� zaufanie do samych siebie, swoich umiej�tno�ci adaptacyjnych i zdolno�ci wykorzystywania swojej wiedzy w r�nych okoliczno�ciach. Optymizm Wi�kszo�� ludzi uwa�a, �e pozytywne nastawienie do �ycia to nic innego, jak po prostu optymizm. Trudno temu zaprzeczy�, jednak wydaje si� nam, �e jest to tak�e co� wi�cej. By� optymist� to by� radosnym, widzie� zawsze pozytywne strony danej sprawy i - og�lnie rzecz ujmuj�c - mie� nadziej� na lepsz� przysz�o��. Oczywi�cie, osoba z pozytywnym stosunkiem do rzeczywisto�ci w wi�kszym lub mniejszym stopniu posiada te wszystkie cechy. Niekt�rzy ludzie maj� jednak sk�onno�� do "�lepego optymizmu", kt�ry nie bierze pod uwag� reali�w. A taka postawa jest daleka od tego, co nazywamy tutaj nastawieniem pozytywnym, zawsze mocno zakorzenionym w rzeczywisto�ci i oceniaj�cym rzeczy takimi, jakie s� naprawd�, a nie jakimi by� powinny. Mened�erowie o nastawieniu pozytywnym demonstruj� optymizm nie oderwany od rzeczywisto�ci! Umiej�tno�� przekazywania swoich pomys��w innym To ostatni element sk�adaj�cy si� na pozytywn� postaw� �yciow�. Ludzie dowiaduj� si� o naszym nastawieniu dzi�ki temu, �e potrafimy to wyrazi�. Wyobra�my sobie sytuacj� ekstremaln�, gdy ludzie ani nie rozmawiaj� ze sob�, ani niczego sobie nie przekazuj� w spos�b pozawerbalny. W jaki spos�b mo�na by si� by�o czego� o nich dowiedzie�, pozna� ich nastawienie do �wiata? W rzeczywisto�ci porozumiewamy si� ca�y czas - czy to przy pomocy s��w, czy to poprzez nasze zachowanie. Umiej�tno�� efektywnego przekazywania informacji jest wa�nym sk�adnikiem postawy pozytywnej. Mo�emy mie� najlepszy, najbardziej perspektywiczny, nowatorski i skuteczny plan zarz�dzania przedsi�biorstwem, ale je�li nie potrafimy przekaza� go naszym wsp�pracownikom, na nic nam si� nie przyda. Pami�tajmy wi�c: pozytywna postawa musi by� �ci�le powi�zana z umiej�tno�ci� komunikowania innym naszych pomys��w. Czy pozytywne nastawienie jest czym� wrodzonym, czy te� mo�na si� go nauczy�? Od czasu, gdy pojawi�o si� poj�cie "inteligencja", a wi�c od bardzo dawna zastanawiano si� i k��cono, czy jest to co�, z czym dziecko przychodzi na �wiat, czy te� trzeba to w cz�owieku wykszta�ci� poprzez w�a�ciwe wychowanie i nauczanie. Sp�r ten znany jest pod nazw� "natura - wychowanie". Nie dotyczy on wy��cznie inteligencji, lecz tak�e pewnych aspekt�w do�wiadczenia ludzi. Czy niekt�rzy rodz� si� przest�pcami? Czy tak naprawd� istniej� osoby urodzone do roli wodz�w, przyw�dc�w? Czy arty�ci przychodz� na �wiat ju� ze swoimi talentami? Je�li kto� od urodzenia by� nie�mia�y, to czy musi taki pozosta� do ko�ca �ycia? Odpowiedzi na te pytania nie s� zupe�nie oczywiste i aby je pozna�, trzeba si� przyjrze� teoriom psychologicznym dotycz�cym wykszta�cenia i osobowo�ci. Zanim to jednak zrobimy, prze�led�my cztery g��wne za�o�enia tej ksi��ki. * Z pozytywnym nastawieniem si� nie rodzimy. * Postaw� pozytywn� mo�na wybra�. * Pozytywnego nastawienia mo�na si� nauczy�. * Nasze umiej�tno�ci pozytywnego my�lenia mo�emy �wiczy� lub nie - zale�nie od naszego wyboru. Za�o�enia te s� wa�ne dla dalszej tre�ci naszej ksi��ki - je�li bowiem nie zaakceptujemy faktu, �e pozytywna postawa to co�, co mo�na wybra� - nadzieja na zmian� w tej materii nie jest wielka. Innymi s�owy: wiara czyni cuda. Aby si� przekona� o s�uszno�ci powy�szych wywod�w, spr�bujmy zrobi� nast�puj�ce �wiczenie: Zastan�wmy si�, sk�d si� wzi�y nasze sk�onno�ci, takie jak: * Preferencje wyborcze - Wrodzone..., Nabyte..., Jedno i drugie... * Stosunek do pieni�dzy - Wrodzone..., Nabyte..., Jedno i drugie... * Stanowisko w sprawie ochrony �rodowiska - Wrodzone..., Nabyte..., Jedno i drugie... * Poczucie humoru - Wrodzone..., Nabyte..., Jedno i drugie... * Gusta muzyczne - Wrodzone..., Nabyte..., Jedno i drugie... * �r�d�a energii �yciowej - Wrodzone..., Nabyte..., Jedno i drugie... * Gazeta, kt�r� zwykli�my czyta� - Wrodzone..., Nabyte..., Jedno i drugie... 1. Tacy w�a�nie si� urodzili�my. 2. Jeste�my tacy, bo tak nas nauczono, tak nas ukszta�towano. 3. Jest to efekt zar�wno cech wrodzonych, jak i wychowania. Nasz spos�b my�lenia, pogl�dy polityczne, gusty nabywamy i rozwijamy przez ca�e �ycie. Z wyj�tkiem poczucia humoru, entuzjazmu i energii �yciowej, kt�re mog� by� po trosze wynikiem urodzenia i wychowania, wi�kszo�� odpowiedzi przypadnie zapewne na �rodkow� kolumn� ("nabyte"). Mo�na uzna� powy�sze twierdzenia za nieco skrajne, ale je�li za�o�ymy, �e pozytywne nastawienie to co� wrodzonego, to musimy si� te� pogodzi� z faktem, �e je�li osobie zarz�dzaj�cej lub jej pracownikom brak postawy pozytywnej, to ju� si� jej nie naucz�. Ale tak nie jest! Bez w�tpienia, geny odgrywaj� tu jak�� rol�: prawie wszyscy ludzie potrafi� biega�, ale tylko nieliczni s� mistrzami �wiata w lekkoatletyce. Wi�kszo�� ludzi umie pisa�, ale tylko niewielu napisze nowatorsk� powie��. Wszyscy potrafimy zanuci� kilka d�wi�k�w, ale nie ka�dy b�dzie Pavarottim czy Mari� Callas. Gdyby�my jednak �wiczyli i trenowali, mogliby�my biega� szybciej, pisa� lepsze opowiadania i �piewa� czy�ciej. Podobnie rzecz si� ma z pozytywnym my�leniem. Mo�na by� w tym lepszym. Na dobry pocz�tek trzeba zacz�� my�le� pozytywnie o potencjalnych mo�liwo�ciach zmiany swojego nastawienia. Czym tak naprawd� s� nastawienia ludzkie? Ka�de nastawienie musi by� nastawieniem do czego�. Wyra�a nasz� og�ln� sk�onno�� w jakim� kierunku. Psychologowie od lat pr�buj� zdefiniowa� poj�cie "nastawienie". Nie jest to �atwe. Zobaczymy, na czym polegaj� trudno�ci, kiedy zajmiemy si� osobowo�ci�. Teraz jednak zastan�wmy si� nad definicj�. Powinna ona zawiera� pewne aspekty, takie jak: * �wiadome przekonania i opinie, * pozytywny lub negatywny spos�b my�lenia, * pewien �adunek emocjonalny lub przynajmniej jaki� element uczucia, * bodziec lub ch�� dzia�ania. Mo�na m�wi� o nastawieniu ludzi wobec wszystkich aspekt�w �ycia: idei, instytucji, obiekt�w (ludzi zaliczymy do obiekt�w). Niniejsza ksi��ka ma na celu przekona� Czytelnika, �e nastawienia ludzi, zw�aszcza te dotycz�ce zarz�dzania, musz� by� pozytywne. Zastan�wmy si� nad nast�puj�cym stwierdzeniem: "Nastawienie pozytywne jest chyba najwa�niejsz� cech� dobrego kierownika." Je�eli zgadzamy si� z tym twierdzeniem, to prawdopodobnie zgodzimy si� te� z innymi zawartymi w tej ksi��ce. Je�li si� nie zgadzamy, to by� mo�e potrafiliby�my poda� inne wa�niejsze cechy charakteryzuj�ce dobrego kierownika. Je�li tak, to proponujemy uwa�nie przeczyta� t� ksi��k� do ko�ca (co samo w sobie b�dzie ju� wyra�nym przejawem pozytywnego nastawienia) i pod koniec wr�ci� do powy�szego stwierdzenia, zadaj�c sobie pytanie, czy mo�emy si� z nim ju� zgodzi�. Pozytywne nastawienie poprawia umiej�tno�� zarz�dzania, ale i odwrotnie: mo�na znale�� wiele przyk�ad�w na to, �e w spos�b naturalny wyp�ywa ono z umiej�tno�ci kierowniczych. Poni�sze �wiczenie pozwoli nam oceni�, czy nasze nastawienie jest pozytywne. We�my pod uwag� wszystkie s�owa-klucze i stwierdzenia (rozdzia� 1.1.). Spr�bujmy zaznaczy� na skali 1 - 10, jak wygl�da�o nasze nastawienie w pewnych ekstremalnych momentach naszej pracy na stanowisku kierowniczym. Przyk�ad: Zastan�wmy si�, kiedy nasza postawa jako kierownika by�a postaw� cz�owieka najbardziej os�dzaj�cego innych (1), a kiedy najmniej (10). Zr�bmy to samo dla pozosta�ych cech. Jak wypad� ten test dla nas samych? Czy znajdujemy si� po jednej ze stron skrajnych, czy raczej gdzie� po�rodku? Cechy: * os�dzaj�cy - nie os�dzaj�cy * panuj�cy nad sob� i sytuacj� - nie panuj�cy nad sob� i sytuacj� * kreatywny w my�leniu i planowaniu - niekreatywny w my�leniu i planowaniu * radz�cy sobie ze zmianami - nie radz�cy sobie ze zmianami * pesymistyczny - optymistyczny * zdolny do porozumiewania si� z innymi - niezdolny do porozumiewania si� z innymi W kt�rym miejscu na skali zaznaczyli�my swoje wyniki? Oczywi�cie, �aden wynik nie �wiadczy ca�kowicie o pozytywnym nastawieniu - sami musimy zdecydowa�, czy nasze nastawienie w chwili obecnej jest pozytywne czy nie, czy musimy co� zmieni�, czy nie? Mo�emy te� sami wyr�ni� cechy r�wnie wa�ne, a tu nie wspomniane, naszego zachowania i my�lenia, kt�re pomog� nam okre�li�, jakie jest nasze nastawienie. Im wy�szy wynik osi�gn�li�my w powy�szym �wiczeniu, tym wi�ksze mamy szanse na pozytywne nastawienie w zarz�dzaniu. Podsumowanie W tym rozdziale otworzyli�my dyskusj� maj�c� na celu okre�lenie sedna pozytywnego nastawienia. * Pozytywne nastawienie nie polega na nieustaj�cym szczerzeniu z�b�w w u�miechu. * O pozytywnym nastawieniu �wiadczy grupa cech: od postawy nieos�dzaj�cej do umiej�tno�ci skutecznego porozumiewania si�. * Postawy pozytywnej mo�na si� nauczy�, rozwin�� j� w sobie i wy�wiczy�. * Nastawienie to og�lna sk�onno�� do pewnych rzeczy. * Pod koniec rozdzia�u mieli�my mo�liwo�� oceny, na ile pozytywne jest nasze nastawienie. + Rozdzia� 2.& Nauka o pozytywnym my�leniu Pozytywne nastawienie, o kt�rym by�a mowa w rozdziale pierwszym, nie jest jak�� przej�ciow� mod�, tzw. "hitem miesi�ca". W tym rozdziale przyjrzymy si� �r�d�om, korzy�ciom i efektom pozytywnego my�lenia, wywodz�cym si� z psychologii, socjologii i metodyki wychowawczej. Lektura tego rozdzia�u powinna zach�ci� Czytelnika do zastanowienia si� nad nast�puj�cymi kwestiami: * Osobowo��: jakie s� zwi�zki pomi�dzy pozytywnym nastawieniem i optymizmem? * Zachowanie ludzi w grupach; pozytywne i negatywne bod�ce zachowania; jakie zachowanie wp�ywa na postaw� innych? * Jaki wp�yw ma pozytywne my�lenie na uczenie si�: czy naprawd� uczymy si� na b��dach? Jakie znaczenie dla pozytywnego my�lenia ma osobowo��? Zacznijmy od psychologii: powiedzmy sobie, czym jest osobowo��. Osobowo�� to... Jak posz�o? By�o to zapewne trudniejsze, ni� mogliby�my si� spodziewa� - o ile nie jeste�my wykwalifikowanymi psychologami. Tak zwykle bywa z poj�ciami pozornie oczywistymi i og�lnie znanymi, do kt�rych nale�y te� osobowo��: wydaje si� nam, �e wiemy doskonale, czym jest, dop�ki nie przyjdzie nam jej zdefiniowa�. By� mo�e zaskoczy nas informacja, �e oko�o czterdzie�ci lat temu pewien psycholog stworzy� list� pi��dziesi�ciu pr�b definicji osobowo�ci. Bli�ej wsp�czesno�ci pojawi�y si� kolejne okre�lenia maj�ce cechy definicji. Oto niekt�re z nich: * Osobowo�� jest czym� sta�ym - nie mo�emy si� zmieni� w zupe�nie innego cz�owieka. * Osobowo�� jest struktur� zorganizowan�: jej sk�adniki ��cz� si� jeden z drugim i maj� na siebie wzajemny wp�yw. * Osobowo�� powstaje jako wynik interakcji pomi�dzy naszymi wrodzonymi cechami i �rodowiskiem, w kt�rym �yjemy. * Osobowo�ci r�ni� si� mi�dzy sob�: ka�dy cz�owiek jest wyj�tkowy. Przyjrzyjmy si� teraz naszej w�asnej definicji osobowo�ci i zastan�wmy si� jeszcze raz, jakie warunki powinna ona spe�nia�, a wtedy zobaczymy, czy nasza definicja je spe�nia. Mo�e trzeba j� jako� zmieni�? No tak, ale co to wszystko ma wsp�lnego z pozytywnym my�leniem w zarz�dzaniu? Skoro ju� wiemy, co powinna zawiera� definicja osobowo�ci, do��my do niej nast�puj�ce czynniki, kt�re zwykli�my uwa�a� za cz�ci sk�adowe osobowo�ci: * cechy afektywne: wszystko to, co dotyczy emocji, emocjonalno�ci, uczu� i nastroj�w, * uczucia: przyj�ta postawa lub uczucia wobec ludzi i sytuacji, * nastawienia, * zainteresowania, * idea�y. Widzimy teraz, �e istnieje bardzo �cis�y zwi�zek pomi�dzy psychologi� osobowo�ci a pozytywnym my�leniem w zarz�dzaniu. Nastawienia to jeden z g��wnych sk�adnik�w naszej osobowo�ci. Nastawienie pozytywne jest tak�e sk�adnikiem naszych uczu�. ��czy si� z naszymi nastrojami, odczuciami i emocjami. Rozw�j osobowo�ci ludzkiej to problem nieustannie nurtuj�cy psycholog�w. Podobnie jak w przypadku rozwoju innych aspekt�w ludzkiej psychiki, np. inteligencji, mo�na tu m�wi� o r�wnowadze pomi�dzy tym, co wrodzone, i tym, co czerpiemy ze �rodowiska. Zastan�wmy si�, co ma wi�kszy wp�yw na nasz� osobowo��: cechy odziedziczone czy wykszta�cone przez �rodowisko? Chocia� cechy dziedziczone odgrywaj� wa�n� rol� w kszta�towaniu naszej osobowo�ci, jednak wi�kszo�� z nas musi si� zgodzi�, �e czynnikiem decyduj�cym jest �rodowisko. Wida� to szczeg�lnie u dzieci przechodz�cych przez r�ne fazy dorastania, by doj�� w ko�cu do dojrza�o�ci. Optymizm Wielu z nas u�ywa poj�� "optymista" i "pesymista" do okre�lenia czyjej� osobowo�ci. Powoduje to "przyklejenie" danej osobie etykietki - w efekcie staje si� ona optymist� lub pesymist� w�a�nie dzi�ki naszym okre�leniom. Ma to te� wp�yw na nasze my�lenie o pozytywnym nastawieniu: kiedy nazywamy kogo� pesymist� lub optymist�, rzadko go uwa�amy za wiecznego optymist� lub pesymist�. Te dwa okre�lenia nie daj� mo�liwo�ci opisania pe�nej osobowo�ci cz�owieka. Pomy�lmy teraz o dw�ch momentach w naszym �yciu: jednym, kiedy patrzyli�my na �wiat optymistycznie, i drugim - kiedy byli�my pesymistami. Jakie by�y w�wczas nasze odczucia, co si� wtedy dzia�o i dlaczego tak si� czuli�my? Je�li jeste�my w stanie znale�� w naszym �yciu przyk�ad na pesymizm i optymizm, znaczy to, �e w pewnych okresach jeste�my optymistami, w innych - pesymistami. Nie jeste�my skazani wy��cznie na pesymizm lub optymizm przez ca�e �ycie. Pr�bujemy wykszta�ci� w sobie pozytywne nastawienie w zarz�dzaniu - zwr��my wi�c uwag� na te czynniki, o kt�rych napisali�my, �e nastawiaj� nas pozytywnie do �wiata. Widzimy wyra�nie, �e pozytywne nastawienie i osobowo�� s� ze sob� powi�zane. Podsumujmy g��wne my�li zawarte w tym rozdziale: * Nastawienie to cz�� osobowo�ci: mo�e ulega� zmianom i rozwija� si�. * Nie mo�emy powiedzie�, �e tacy ju� si� urodzili�my i nie jeste�my w stanie nic zmieni� w naszej osobowo�ci. * Cho� osobowo�� jest do�� stabilna u wi�kszo�ci ludzi, jej poszczeg�lne sk�adniki mog� si� zmienia� i zmieniaj� si�. To w�a�nie sprawia, �e jeste�my lud�mi, a nie robotami. * Ludzie s� w stanie kontrolowa� w znacznej mierze przejawy swojej osobowo�ci (czyli swoje zachowanie). * Optymizm i pozytywne my�lenie �ci�le si� ze sob� wi���. Pozytywne my�lenie w pracy Na pocz�tek nieco psychologii i socjologii. Psychologowie i socjologowie od lat badaj� nastawienie ludzi w pracy. W tym rozdziale przyjrzymy si� pokr�tce kilku zwi�zanym z tym kwestiom, koncentruj�c si� - jak zwykle - na pozytywnym nastawieniu. Kwestie te mo�na podzieli� na cztery grupy: 1. Nastawienie i dzia�anie Nasze rozmy�lania na temat nastawienia i dzia�ania mo�emy podsumowa� w nast�puj�cy spos�b: * Nastawienie i dzia�anie cz�sto si� ze sob� ��cz�, cho� nie zawsze w spos�b, jakiego si� spodziewamy. Zale�no�� mi�dzy nimi jest wyr�wnana - nastawienie mo�e mie� wp�yw na dzia�anie i dzia�anie mo�e wp�ywa� na nastawienie. Je�li na przyk�ad nastawienie pewnej osoby do punktualno�ci jest bardzo negatywne (punktualno�� nie jest dla niej czym� istotnym), to najprawdopodobniej oka�e to ona przez sp�nianie si�. Z drugiej strony, u osoby, kt�ra pocz�tkowo by�a pozytywnie nastawiona do punktualno�ci, ale z jakiego� powodu sp�ni�a si� w kilka miejsc, a nikt jej nie zwr�ci� na to uwagi - mo�e tego nie zauwa�ono - i sp�nienie nie mia�o �adnych powa�niejszych konsekwencji, pozytywne nastawienie mo�e si� zmieni� w negatywne (i teraz ta osoba zacznie si� regularnie sp�nia�). * Si�a danego nastawienia �wiadczy o tym, jak wa�ne jest ono dla danej osoby. Zachowanie i post�powanie ludzi, kt�rzy potrafi� zdecydowanie i konsekwentnie popiera� lub odrzuca� pewne rzeczy, umacnia ich pozytywne - lub negatywne - nastawienie. * Nastawienie i dzia�anie s� powi�zane z wolno�ci� wyboru jednostki. Ten problem wymaga wyja�nienia. Ludzie, kt�rzy nie pracuj� na stanowiskach kierowniczych lub pracuj� w sektorze us�ug, rzadko miewaj� du�� mo�liwo�� wyboru w swojej pracy. To bardzo ogranicza osobist� swobod� wyboru i mo�e mie� silny wp�yw na nastawienie i dzia�anie. Osoby na stanowiskach kierowniczych maj� niejednokrotnie znacznie wi�ksz� swobod� osobistego wyboru i w du�o wi�kszym stopniu panuj� nad swoim losem. Ich pozytywne nastawienie mo�e si� w ten spos�b lepiej rozwija�. 2. Jakie czynniki maj� wp�yw na nastawienie do spraw zawodowych? W poprzednim rozdziale ustalili�my, �e nastawienie i dzia�anie s� ze sob� powi�zane. Spr�bujmy wykona� kolejne �wiczenie. Poni�ej podano kilka czynnik�w, kt�re - jak ustalili psychologowie - maj� wp�yw na nasze nastawienie do pracy zawodowej. Zastan�wmy si� nad ka�dym z nich po kolei i spr�bujmy je ustawi� w porz�dku od 1 do 5, przy czym najmniej wa�ny oznaczamy cyfr� 5: zarobki, warunki pracy, zachowanie kierownictwa, r�norodno�� wykonywanej pracy, mo�liwo�� wyboru. Nietrudno zauwa�y�, jaki wp�yw na nasze nastawienie mog� mie� niekt�re z powy�szych czynnik�w. Niskie zarobki, nuda wynikaj�ca z monotonnej pracy, brak kontroli nad tym, co si� robi, i z�e warunki pracy wp�ywaj� na nastawienie do pracy i mog� sprawi�, �e b�dzie ono negatywne. Jednak najwa�niejsz� kwesti� pozostaje to, jak wysoko ocenili�my rol� zachowania kierownictwa jako determinant� naszego nastawienia do pracy, poniewa� kierownik mo�e: * nie mie� bezpo�redniego wp�ywu na wysoko�� zarobk�w, * nie by� w stanie zmieni� warunk�w pracy, * nie by� w stanie zmieni� charakteru pracy i sprawi�, by sta�a si� bardziej interesuj�ca. Mo�emy natomiast w�asnym przyk�adem wp�yn�� na nastawienie do pracy naszych pracownik�w, a poprzez to - przypomnijmy tu zwi�zek mi�dzy nastawieniem a zachowaniem - na nasze w�asne nastawienie. Po czym mo�emy rozpozna�, jakie jest nastawienie ludzi w naszym miejscu pracy? 3. Wyznaczniki zachowania w pracy - wska�niki nastawienia Jest wiele wyznacznik�w zachowania w pracy, kt�rymi mo�na si� pos�u�y� jako wska�nikami braku lub obecno�ci pozytywnego nastawienia u tych, kt�rymi kierujemy, a tak�e u nas samych. Czytelnik nie musi oczywi�cie �lepo zaakceptowa� naszych sugestii i za�o�y�, �e poni�sze wska�niki b�d� pasowa� r�wnie� w jego w�asnej pracy. Dlatego proponujemy zastanowi� si� nad ka�dym z nich ujmuj�c je w trzech r�nych aspektach. Spr�bujmy najpierw okre�li� mocne i s�abe strony danego wska�nika, a dopiero p�niej zdecydujemy, czy b�dzie on u�yteczny w naszej sytuacji jako wska�nik naszego nastawienia w miejscu pracy. Je�li tak - postawmy krzy�yk w rubryce: "Wa�ne w mojej pracy". Je�li nie - zostawmy puste pole. Poni�ej przedstawiono tabelk� sk�adaj�c� si� z czterech rubryk. Pierwsza to "Wska�niki nastawienia w pracy", druga - "Mocne strony wska�nika", trzecia - "S�abe strony wska�nika", czwarta - "Wa�ne w mojej pracy". Ostatnie trzy rubryki s� puste i odnosz� si� do wymienionych w pierwszej kolumnie wska�nik�w. A s� to: wydajno�� w pracy; spos�b obs�ugi klient�w; przyk�adanie wagi do szczeg��w; d��enie do osi�gni�cia za�o�onego celu; punktualno��; opuszczanie dni pracy; relacje z kolegami; relacje z klientami; relacje z kierownictwem; rotacja zatrudnionych pracownik�w; wspomaganie cel�w firmy; potrzeba poszukiwania nowej, lepszej pracy; nasz w�asny wska�nik; nasz w�asny wska�nik. 4. Idee dotycz�ce motywacji Pozytywne nastawienie w zarz�dzaniu i motywacja �ci�le si� ze sob� ��cz�. Ten rozdzia� nie by�by pe�ny, gdyby�my cho� pokr�tce nie przedstawili tego, co psychologia odkry�a w kwestii motywacji. Na podstawie naszych obserwacji mo�emy wymieni� trzy g��wne aspekty motywacji: |Potrzeba. Potrzeba bardzo �ci�le ��czy si� z motywacj�. Kiedy jeste�my g�odni lub chce nam si� pi�, to - kierowani instynktem biologicznym - jemy i pijemy. Inne, wy�sze potrzeby ludzi rodz� si� w ich umys�ach. Na przyk�ad ludzie prowadz�cy bardzo aktywny tryb �ycia mog� mie� potrzeb� prowadzenia r�wnie intensywnego �ycia po przej�ciu na emerytur�. Potrzeby motywuj� cz�owieka do podj�cia dzia�ania lub zachowywania si� w spos�b, kt�ry umo�liwi mu zaspokojenie tych potrzeb. |G��wna |si�a |sprawcza. ��czy si� �ci�le z potrzebami. Jest to zas�b energii, jak� cz�owiek wk�ada w zaspokojenie danej potrzeby. We�my jako przyk�ad osob� nastawion� na karier�, odczuwaj�c� siln� potrzeb� w�adzy i sukcesu. Ludzie o przeci�tnie wykszta�conej potrzebie w�adzy i sukcesu nie znaj� tego typu energii. |Bod�ce |do |dzia�ania. Jest to si�a motywacyjna potrzebna do osi�gni�cia danego celu. Bod�cami pozytywnymi mo�emy nazwa� cele, do osi�gni�cia kt�rych ludzie czuj� si� motywowani. Te za�, kt�rych ludzie usi�uj� unikn��, nazwiemy bod�cami negatywnymi. Popatrzmy raz jeszcze na osob� nastawion� na sukces - jednym z najsilniejszych bod�c�w jej dzia�ania b�dzie zazwyczaj wola zrobienia kariery. Ale lud�mi kieruj� w �yciu r�ne bod�ce. Zwykle jest to jaki� zesp� bod�c�w po��czonych ze sob�, odmienny dla r�nych jednostek. Oto kilka przyk�ad�w r�nych bod�c�w: * zdobywanie pieni�dzy i d�br materialnych, * potrzeba prze�y� duchowych, * wiedza, * potrzeba w�adzy, * d��enie do przyjemno�ci - szcz�cia, * d��enie do sukcesu, * osi�ganie sprawno�ci fizycznej, * ch�� zdobycia s�awy. Zrozumienie tego, co nas "nap�dza" w �yciu, pomo�e nam ustali�, sk�d si� bior� nasze nastawienia. Mened�er powinien dobrze rozumie� swoje motywacje, w czym mo�e mu pom�c u�wiadomienie sobie w�asnych potrzeb, bod�c�w i �r�de� energii. To z kolei doprowadzi do zrozumienia, dlaczego do jednych rzeczy jeste�my nastawieni pozytywnie, do innych za� - negatywnie. Odpowiedzmy teraz na zestaw kolejnych pyta� - odpowiedzi na nie maj� do�� osobisty charakter, proponujemy wi�c, by napisa� je na kartce papieru, kt�r� mo�na p�niej wyrzuci�. Moja sytuacja w pracy 1. Jakie s� Twoje, najcz�ciej si� powtarzaj�ce, potrzeby osobiste? 2. Jakiego rodzaju si�y sprawczej do�wiadczasz i na czym si� ona koncentruje? 3. Jakich bod�c�w (d�ugoterminowych) do�wiadczasz w pracy? 4. Bior�c pod uwag� odpowiedzi na trzy powy�sze pytania, oce�my swoj� sytuacj� w pracy; czy sprawia ona, �e nasze nastawienie jest pozytywne czy mniej pozytywne? 5. Je�li odpowied� brzmi: "mniej pozytywne", to co mo�emy zrobi�, by ta sytuacja si� poprawi�a? Czy naprawd� uczymy si� na b��dach? A mo�e uczenie si� polega na czym� bardziej pozytywnym? Troch� teorii z metodyki uczenia: Podajemy tu pewne my�li, kt�re osobom na stanowiskach kierowniczych mog� si� wydawa� do�� nowe. Mened�erowie s� odpowiedzialni za kszta�cenie swoich podw�adnych. Przyjrzyjmy si�, jak to wygl�da w praktyce. Za co konkretnie odpowiada mened�er? * Za dokszta�canie i rozw�j swoich pracownik�w, * za ocen� dokona� swoich pracownik�w, * za wygodne warunki pracy, zadowolenie i satysfakcj� swoich pracownik�w. Wielu mened�er�w nie u�wiadamia sobie niestety, �e powy�sze zadania maj� co� wsp�lnego z organizowaniem trening�w i kurs�w dokszta�caj�cych dla za�ogi. Uwa�aj�, �e kszta�cenie jest spraw� kierownika do spraw personelu lub kierownika do spraw kszta�cenia. Je�eli w danej firmie maj� powsta� warunki sprzyjaj�ce kszta�ceniu za�ogi, odpowiedzialno�� za to powinna ponosi� zar�wno firma, kierownictwo, jak i ka�dy z pracownik�w. Je�li mened�erowie nie zdaj� sobie sprawy z tego, �e s� odpowiedzialni za kszta�cenie podw�adnych, ich stosunek do wszystkiego, co si� z tym wi��e, jest daleki od pozytywnego. Mog� nawet odm�wi� pracownikom wykorzystania mo�liwo�ci dokszta�cania! Ustalili�my ju�, �e kszta�cenie pracownik�w i ich rozw�j, nale�y do zada�, za kt�re odpowiedzialni s� mened�erowie. Przyjrzyjmy si� teraz, w jaki spos�b pozytywne my�lenie mo�e si� wi�za� z kszta�ceniem. Czy musimy si� uczy� na w�asnych b��dach? Musia�em kiedy� wykona� pewne prace na strychu domu, w kt�rym mieszkam. Jedna z ci�kich belek stropowych wystawa�a i, oczywi�cie, uderzy�em w ni� g�ow� - nie raz, nie dwa, ale trzy razy w przeci�gu dw�ch dni! Mam na g�owie trzy blizny, kt�re s� najlepszym dowodem, �e niczego si� nie nauczy�em na w�asnym b��dzie. B��dy i pora�ki s� z natury rzeczy do�wiadczeniami negatywnymi. Ludzie staraj� si� raczej uczy� na pozytywnych, a nie negatywnych do�wiadczeniach. Zdarza si� wprawdzie, �e uczymy si� na b��dach, ale zazwyczaj jest to wynik refleksji czy przemy�lenia danego b��du. Gdybym wi�c przystan�� i zastanowi� si�, dlaczego ci�gle dostaj� belk� w g�ow� na strychu, by� mo�e doszed�bym do wniosku, �e trzeba j� czym� owin�� albo wyznaczy� sobie inn� tras�, na kt�rej nie natkn� si� na stercz�ce przeszkody. Ludzie cz�sto nie potrafi� popatrze� na swoje b��dy pozytywnie, jako na do�wiadczenie mog�ce czego� nauczy�. Dzieje si� tak z wielu powod�w: * nie wiedz�, co zrobili �le, * nawet je�li wiedz�, �e zrobili co� �le, nie wiedz�, dlaczego tak si� sta�o, * je�li wiedz�, �e zrobili co� �le, i wiedz�, dlaczego tak si� sta�o, mog� nie wiedzie�, jak w przysz�o�ci unikn�� tego b��du, * negatywne do�wiadczenie tak �le wp�yn�o na ich wyobra�enie o samych sobie, �e potrzebuj� wsparcia zwierzchnika, kt�ry pomo�e im "wzi�� si� w gar��" i opanowa� zaistnia�� sytuacj�. Aby sobie poradzi� w ka�dej sytuacji, trzeba mie� pozytywne nastawienie do uczenia si�. A za to odpowiedzialny jest w�a�nie mened�er. Przyjrzyjmy si� kilku przyk�adom, w kt�rych pozytywne nastawienie i uczenie si� s� ze sob� powi�zane. Odwo�amy si� do idei zaczerpni�tych z teorii nauczania i kszta�cenia. Pozytywny stosunek do dokszta�cania i rozwoju pracownik�w Wr��my na chwil� do tego, co zosta�o powiedziane na temat bod�c�w i motywacji. Wielu ludzi nie ma wielu bod�c�w do samokszta�cenia i rozwijania si�, poniewa� ich oczekiwania wobec samych siebie nie s� wysokie. �wiadczy to o negatywnym nastawieniu, kt�re mo�na zmieni�. Je�li pomo�emy ludziom uwierzy� w siebie i w ten spos�b wykszta�cimy w nich pozytywne nastawienie, ich oczekiwania wobec samych siebie zmieni� si� w cudowny spos�b. Jest wiele metod na osi�gni�cie tej cudownej przemiany. Zanim jednak podamy kilka z nich, poczy�my pewne za�o�enia, na kt�rych oprzemy dalsz� cz�� rozdzia�u. Oto one: * Podejmujemy si� wzi�� odpowiedzialno�� za dokszta�canie za�ogi - osobi�cie lub do sp�ki z danym pracownikiem, kierownikiem do spraw personelu lub kierownikiem do spraw kszta�cenia za�ogi. * Podejmujemy si� wzi�� odpowiedzialno�� za samokszta�cenie pracownik�w - zach�caj�c ich, planuj�c i stwarzaj�c im mo�liwo�ci trening�w i innych form kszta�cenia. Poni�ej podajemy kilka praktycznych wskaz�wek,jak osi�gn�� pozytywne nastawienie pracownik�w do treningu, nauki i samorozwoju: Nie dopu��, by pracownik poczu� si� g�upio Jedn� z najwi�kszych barier w uczeniu si� wi�kszo�ci os�b doros�ych stanowi l�k,obawa przed tym,�e mog� wypa�� g�upio - na przyk�ad pytaj�c o rzecz,kt�ra innym wydaje si� zupe�nie oczywista - lub strach przed "wygl�daniem g�upio" w oczach koleg�w,innych ucz�cych si�,prowadz�cych trening w lub kierownictwa. B�d� nastawiony pozytywnie do podnoszenia oczekiwa� pracownik�w co do w�asnej osoby Ale b�d� realist�! Inn� wielk� barier� dla ucz�cych si� doros�ych stanowi poziom ich oczekiwa� co do w�asnej osoby. Wielu ludzi mog�oby si� podpisa� pod nast�puj�cymi wypowiedziami: "Nigdy nie by�em dobry w matematyce" (dlatego teraz te� nie sz�oby mi dobrze); "Nie radz� sobie dobrze z komputerem" (dlatego za wszelk� cen� b�d� go unika�); "Lepiej radz� sobie w pracy, w kt�rej nie musz� mie� kontaktu z lud�mi" (tak naprawd� potrzebuj� pomocy, by sta� si� bardziej stanowczy w kontaktach z nimi); "Po prostu nie zas�uguj� na ten awans" (inni s� o wiele lepsi ode mnie): "Mam k�opoty z ortografi�" (nikt nigdy nie pr�bowa� mi w tym pom�c, nigdy nie s�ysza�em o programach komputerowych sprawdzaj�cych ortografi�); "Nie mam odpowiedniej wiedzy, by polepszy� jako�� mojej pracy" (nigdy nie my�la�em o �adnym kursie ani o dalszym podnoszeniu swoich kwalifikacji). Widzimy ju� z pewno�ci�, �e takie my�lenie nie jest pozytywne i w �adnym wypadku nie pomo�e w rozwoju pracownika. Przy odrobinie pozytywnego nastawienia do zainteresowa�, analizy potrzeb, pomocy w poszukiwaniu r�nych sposob�w dokszta�cania si� i zach�ty w tym kierunku mo�na sprawi�, �e nastawienie pracownika wobec w�asnych potrzeb i mo�liwo�ci radykalnie si� zmieni. Na jego nastawienie b�d� teraz wp�ywa�y raczej pozytywne ani�eli negatywne bod�ce (b�dzie si� kierowa� raczej tym, co chce osi�gn��, ni� tym, czego pragnie unikn��). Chwal pracownik�w i nagradzaj ich za sukcesy B�d�my szczerzy - nie �yjemy w �wiecie, w kt�rym przyk�ada si� wi�ksz� wag� do pozytyw�w ni� do negatyw�w. Istnieje raczej tendencja do doszukiwania si� negatyw�w i ignorowania pozytyw�w. Rzecz ma si� podobnie, je�li chodzi o nasze reakcje na zachowanie ludzi. Na razie jednak ustalmy jedn� rzecz: aby ucz�cy si� doro�li mogli osi�gn�� maksimum swoich mo�liwo�ci, potrzebuj� silnej zach�ty i utwierdzania ich w tym, co robi� dobrze. Nie mo�emy ulec mniemaniu, �e �atwiej jest dostrzec negatywne strony czyjej� pracy ni� te pozytywne. Mened�er musi wypracowa� w sobie trudn� umiej�tno�� doszukiwania si� u pracownik�w ich dobrych stron i m�wienia im o nich w spos�b, kt�ry podniesie ich na duchu, a jednocze�nie nie da im poczucia, �e s� traktowani protekcjonalnie, "z g�ry". Osoby doros�e od czasu do czasu r�wnie� potrzebuj� pochwa�y. Nie zapominajmy o tym! Dobry spos�b na poradzenie sobie z trudn� osob� lub trudn� sytuacj�, co do kt�rej jeste�my nastawieni negatywnie, to powiedzie� sobie na pocz�tku co� dobrego na jej temat. Pomo�e nam to przezwyci�y� niepotrzebny nawyk szukania we wszystkim wy��cznie z�ych stron oraz brak umiej�tno�ci nagradzania innych. Stwarzaj pracownikom mo�liwo�ci szkolenia Je�li my�limy powa�nie o przyj�ciu na siebie odpowiedzialno�ci za szkolenie pracownik�w, to powinni�my im stworzy� mo�liwo�ci takiego szkolenia. Samo wskazanie, w jakim kierunku powinni pod��a�, mo�e zdzia�a� cuda. A oto kilka sugestii dotycz�cych tego, co mo�emy zrobi�: * da� pracownikowi czas na przyswojenie nowych umiej�tno�ci; * zaproponowa� alternatywne mo�liwo�ci szkolenia, jak: kursy korespondencyjne, treningi wykorzystuj�ce techniki multimedialne, szkolenia rejestrowane na kasetach wideo, ksi��ki-samouczki; * zapozna� si� z mo�liwo�ciami szkolenia w naszym miejscu pracy (sprawdzi�, jaka jest polityka naszej firmy w tym zakresie, i zrobi�, co w naszej mocy, by j� wykorzystywa�); * stworzy� takie struktury pracy, w kt�rych wzajemna pomoc pracownik�w jest czym� naturalnym; * stworzy� atmosfer� sprzyjaj�c� uczeniu si� - poprzez zach�canie pracownik�w do zastanowienia si� nad problemami, do ich analizy i dzia�ania w kierunku osi�gania lepszych wynik�w w pracy; * zawsze zadawa� pracownikom pytanie, czego mog� si� nauczy� w danej sytuacji. Podsumowanie W rozdziale tym chcieli�my pokaza�, �e pozytywne nastawienie to nie tylko modny slogan u�ywany w odniesieniu do mened�er�w, ale jedna z g��wnych umiej�tno�ci niezb�dnych w pracy na stanowisku kierowniczym. Nieomal wszystko, co robi mened�er, musi by� robione z pozytywnym nastawieniem. * Osobowo�� cz�owieka jest kszta�towana przez �rodowisko i cechy dziedziczne, ale nie mo�emy lekcewa�y� znaczenia wychowania. * Nastawienie i dzia�anie s� ze sob� powi�zane. * Nasze zachowanie b�dzie mia�o wp�yw na stosunek do pracy innych pracownik�w. * Jest wiele wska�nik�w nastawienia do pracy. * Mieli�my okazj� zastanowi� si� nad naszymi potrzebami, bod�cami, �r�d�ami energii. Czy kt�re� z nich maj� wp�yw na nasze pozytywne nastawienie? * Je�li faktycznie mamy si� uczy� na b��dach - kto� musi je komentowa�. * Powinni�my by� nastawieni pozytywnie do potrzeb naszych pracownik�w i podejmowa� pr�by ich dokszta�cania. Nauczmy si� postrzega� �wiat w nieco ja�niejszych kolorach! + Rozdzia� 3.& Sztuka pozytywnego my�lenia W poprzednim rozdziale przyjrzeli�my si� pewnym teoretycznym kwestiom zwi�zanym z nauk� pozytywnego my�lenia w zarz�dzaniu. Wi�kszo�� z nich ma korzenie w psychologii, socjologii oraz teorii nauczania. W niniejszym rozdziale zastanowimy si� nad kilkoma bardziej praktycznymi aspektami pozytywnego nastawienia. Pod jego koniec powinni�my: * umie� odpowiedzie� sobie na pytanie, czym s�: sukces i pora�ka; * rozumie�, jak wa�na jest reakcja na nasze zachowanie; * by� sk�onni �wiczy� si� w pozytywnym reagowaniu na zachowanie innych; * rozumie� potrzeb� autentyczno�ci zachowa�; * rozumie� potrzeb� rozwijania pozytywnego wizerunku w�asnej osoby; * odkry�, �e pozytywne nastawienie to nie tylko brak negatywnego nastawienia. W niniejszym rozdziale poruszymy te� r�ne kwestie zwi�zane z pozytywnym nastawieniem w zarz�dzaniu. Rysunek 3.1 ukazuje, jak pewne umiej�tno�ci zwi�zane z zarz�dzaniem mog� ulec korzystnej zmianie pod wp�ywem pozytywnego my�lenia. S� nimi: planowanie czasu; zarz�dzanie lud�mi; kierowanie sob� samym; umiej�tno�� przewodzenia innym; planowanie kr�tko- i d�ugoterminowe; podejmowanie decyzji; kontakty z pracownikami i klientami; wydawanie dyspozycji; tw�rcze my�lenie. Sukces i pora�ka Jak zdefiniowa� sukces i pora�k�? Ludzie definiuj� je na bardzo r�ne sposoby. Wywa�ony, rozs�dny pogl�d na sukces i pora�k� jest bardzo wa�nym sk�adnikiem pozytywnego nastawienia. Przyjrzyjmy si� czterem opisanym poni�ej sytuacjom. Czy oceniliby�my je jako sukces czy jako pora�k�? A mo�e stwierdziliby�my, �e nie tak �atwo wyda� jednoznaczny os�d? W�adys�aw sko�czy� szko�� w wieku szesnastu lat. Od tej pory nie mia� mo�liwo�ci kontynuowania nauki, ale cztery lata temu zacz�� si� w wolnym czasie przygotowywa� do stopnia licencjata w szkole wieczorowej. Pracowa� ci�ko i mia� nadziej�, �e zdob�dzie dyplom, jednak go nie uzyska� - cho� szko�� uko�czy�. Czy mo�na jego osi�gni�cie nazwa� sukcesem czy te� nie? Alicja od kilku lat pracuje na tym samym stanowisku i czuje potrzeb� zmiany. Jej firma og�osi�a konkurs na dwa wolne miejsca pracy. Uzyskanie ka�dego z nich by�oby dla niej awansem. Pierwsza oferta - to znaczny awans i pensja kierownicza. Druga - to niedu�y awans i stanowisko nadzorcy, nie kierownika. Alicja mo�e si� stara� o obydwie posady, ale zale�y jej na pierwszej, bo czuje, �e odpowiada ona jej kwalifikacjom. Dostaje ofert� drug� - czy jest to jej sukces czy pora�ka? Jerzy chce zrobi� karier�. Jego celem jest osi�gni�cie w�adzy i mo�liwo�ci wp�ywania na ludzi. Ca�� swoj� energi� po�wi�ca karierze - osi�gn�wszy sukces, kieruje si� natychmiast ku zdobywaniu nast�pnego. Nie przejmuje si� specjalnie lud�mi, kt�rzy staj� na jego drodze, nie ma czasu, by po�wi�ca� si� stworzeniu mo�liwo�ci rozwoju innym, jest skoncentrowany na sobie samym. Dzi�ki niemu firma robi dobre interesy. W ko�cu Jerzy zostaje jednym z szef�w. Czy jest to jego sukces czy pora�ka? Dorota zajmuje si� opiek� nad starszymi lud�mi. Nie czuje potrzeby awansu, cho� co roku jest wysoko oceniana jako pracownik, co kwalifikuje j� do obj�cia kierowniczego stanowiska. Mog�aby z �atwo�ci� zarabia� znacznie wi�cej, ni� zarabia dotychczas; ale jest du�o bardziej zainteresowana lud�mi, kt�rymi si� opiekuje i na kt�rych jej naprawd� zale�y, ni� wysoko�ci� swoich dochod�w. Nie ma wielkiego maj�tku, bo niewiele zarabia. Czy osi�ga sukces czy ponosi pora�k�? Istnieje du�e prawdopodobie�stwo, �e na wszystkie z powy�szych pyta� odpowiedzieli�my: "trudno oceni�". Pozorny sukces i pozorna pora�ka nie zawsze s� rzeczywistym sukcesem czy pora�k�, a pewne jest tylko to, �e ludzie r�nie rozumiej� te dwa s�owa. Niekoniecznie nasza definicja sukcesu i pora�ki musi by� taka sama, jak definicje innych ludzi. Mened�er musi bra� pod uwag� spojrzenie swoich pracownik�w na to, czym jest dla nich sukces, a czym pora�ka. Zobaczmy, jak to wygl�da w podanych powy�ej przyk�adach. W�adys�aw zdoby� wykszta�cenie - by� mo�e nie takie, jak sobie wymarzy�, ale sko�czenie szko�y po do�� kiepskich pocz�tkach edukacji nie mo�e by� przecie� nazwane pora�k�. Prze�o�ony powinien zwr�ci� uwag� na pozytywne aspekty jego osi�gni�cia. Alicja nie osi�gn�a wprawdzie wszystkiego, czego si� spodziewa�a, ale co� przecie� osi�gn�a. Czy jej oczekiwania by�y realne? Czy mog�y si� spe�ni�? Staranie si� o nowe stanowisko na pewno by�o dobrym posuni�ciem. Czy dostanie lepsz� prac�, je�li zapewni si� jej mo�liwo�� rozwoju i pozytywny doping? Jerzy spe�nia najlepiej wszystkie warunki potrzebne do osi�gni�cia sukcesu. Niewiele o nim wiemy, ale mo�emy stwierdzi� z pewno�ci�, �e osi�gn�� on najwi�ksz� pora�k� jako osoba zarz�dzaj�ca innymi. Dorota - wielu ludzi mog�oby nazwa� jej �ycie zawodowe pora�k�, ale je�li we�miemy pod uwag� zaspokojenie w�asnych potrzeb i motywacji, osi�gn�a prawdziwy sukces. Sztuka akceptacji pozytywnego odbioru naszego zachowania Zacznijmy od �wiczenia: Co� w pracy uda�o nam si� bardzo dobrze wykona�. Jeden z naszych pracownik�w, dla kt�rego jeste�my bezpo�rednim prze�o�onym, w rozmowie wyra�a uznanie ca�ej za�ogi dla naszego sukcesu. Jak si� zachowamy? Poni�ej podajemy kilka mo�liwych reakcji. Kt�ra z nich odpowiada�aby nam najbardziej? 1. By�bym zirytowany faktem, �e m�j podw�adny czuje si� upowa�niony do chwalenia mnie. 2. By�oby mi mi�o, �e kto� wyra�a mi swoje uznanie. 3. Za dobrze wykonan� prac� dostaj� zap�at�, nie potrzebuj� pochwa�. 4. By�bym nieco zak�opotany. 5. Czu�bym si� tak, jakby kto� chcia� mi wykaza� swoj� wy�szo��. 6. Stwierdzi�bym, �e musz� cz�ciej odnosi� takie sukcesy. 7. Zastanowi�bym si�, o co mu chodzi... nikt przecie� nie m�wi komplement�w bez wyra�nego powodu. 8. Pomy�la�bym: "wiedzia�em, �e to lizus". 9. Stwierdzi�bym, �e trzeba si� zastanowi�, dlaczego mi tak dobrze posz�o, by powt�rzy� sukces w przysz�o�ci. 10. Podzi�kowa�bym - nic wi�cej. Je�li zakre�lili�my pola: 1, 3, 4, 5, 7 lub 8, to musimy troch� popracowa� nad akceptacj� pozytywnej krytyki naszego zachowania. Wielu z nas przywyk�o do �ycia w �wiecie, w kt�rym tak bardzo koncentrujemy si� na negatywnej krytyce ludzi, �e trudno nam zaakceptowa� krytyk� pozytywn�. Je�li sprawia nam to trudno��, to czy mo�emy przypuszcza�, �e oka�e si� to �atwiejsze dla naszych pracownik�w? We�my te� pod uwag�, �e skoro tak trudno nam zaakceptowa� czyj�� pozytywn� krytyk� naszego zachowania, to o ile� trudniej b�dzie nam samym krytykowa� zachowania innych? W dalszej cz�ci tego rozdzia�u podamy kilka praktycznych rad, jak pozytywnie krytykowa� zachowanie pracownik�w, i podzielimy si� kilkoma uwagami na temat tego, jak by� szczerym. Krytyka pozytywna M�wi si�, �e �wiczenie czyni mistrza. Jest to p� prawdy - ca�a prawda zawiera si� w stwierdzeniu, �e mistrza czyni �wiczenie i pozytywna krytyka. Tu nale�a�oby sobie przypomnie�, co zosta�o powiedziane o skuteczno�ci uczenia si� na b��dach - pod warunkiem, �e zrozumiemy, sk�d si� bior� nasze b��dy; je�li we�miemy pod uwag� ich genez�, wypracujemy sobie spos�b unikania ich w przysz�o�ci. Na czym polega pozytywna krytyka: * na ocenie pozytywnych stron zachowania danej osoby i nagradzaniu jej w odpowiedni spos�b; * na ocenie negatywnej strony zachowania danej osoby i pomocy w zrozumieniu, dlaczego by�o w�a�nie takie; * na koncentracji na zachowaniu, nie na osobie; * na szczerej, ale nie druzgoc�cej krytyce; * na omawianiu szczeg�owych kwestii dotycz�cych danego zachowania, bez negatywnych uog�lnie�. Zanim si� zastanowimy nad bardziej szczeg�owymi kwestiami tego zagadnienia, przyjrzyjmy si� kilku kr�tkim krytycznym wypowiedziom - dlaczego nie s� one dobre? Uczymy si� ca�o�ciowej krytyki, wi�c w tym przypadku wolno nam si� skoncentrowa� na b��dach - na co dzie� jednak powinni�my si� koncentrowa� na pozytywnych stronach zachowa� ludzi. Pami�taj�c, na czym polega pozytywna krytyka, przyjrzyjmy si� teraz podanym ni�ej wypowiedziom krytycznym i spr�bujmy ustali�, co w nich jest nieprawid�owe: 1.Ile razy s�ysz�, jak rozmawiasz przez telefon z klientem, denerwuje mnie twoje nastawienie. 2. M�wi�c szczerze, wydaje mi si�, �e nigdy ci si� nie uda zrobi� dobrego wra�enia. Zawsze wygl�dasz jak strach na wr�ble. 3. Nie uda�o ci si� wykona� pracy na czas. B�d�my szczerzy, na tobie nie mo�na polega�. 4. Wykona�e� swoje zadanie i tego w�a�nie oczekiwa�em. Chcia�bym, �eb