"8 tygodniowa dieta antycholesterolowa" WPROWADZENIE DO WYDANIA POLSKIEGO Choroby uk�adu kr��enia powstaj�ce na tle mia�d�ycy uchodz� za najwi�ksz� epidemi� jakiej kiedykolwiek do�wiadczy�a ludzko��. W krajach ekonomicznie rozwini�tych �rednio 50% wszystkich zgon�w powodowane jest tymi chorobami. Przyczyn nale�y szuka� we wsp�czesnym modelu �ycia, cechuj�cym si� mi�dzy innymi nieracjonalnym �ywieniem, ma�� aktywno�ci� fizyczn� i nasileniem codziennego stresu. Du�y odsetek ludzi nie jest w stanie przystosowa� si� do takich warunk�w bytowania i p�aci za nie rozwojem nadci�nienia krwi, wysokim poziomem cholesterolu i innych lipid�w w surowicy, cukrzyc�, jak r�wnie� innymi chorobami. Wysokie poziomy cholesterolu w surowicy i inne wymienione wy�ej schorzenia zyska�y miano czynnik�w ryzyka mia�d�ycy, bowiem ich istnienie wybitnie przyspiesza rozw�j tej choroby oraz zwi�ksza wyst�powanie jej powik�a�, w szczeg�lno�ci zawa��w serca i udar�w m�zgu. Profilaktyka zawa��w polega g��wnie na zwalczaniu czynnik�w ryzyka mia�d�ycy. Obni�anie podwy�szonych poziom�w cholesterolu w surowicy nale�y do najwa�niejszych. W licznych badaniach wykazano, �e obni�aj�c poziom z�ego cholesterolu mo�na nie tylko zahamowa� rozw�j mia�d�ycy, ale spowodowa� nawet jej ust�powanie. Ujawniono to badaniami radiologicznymi t�tnic wie�cowych u pacjent�w po przebytych zawa�ach serca. Ci spo�r�d nich, kt�rzy poddali si� konsekwentnie leczeniu wysokich poziom�w cholesterolu do�wiadczyli znacznej poprawy ukrwienia mi�nia serca. Zwalczanie wysokich poziom�w cholesterolu okaza�o si� r�wnie� skuteczne na skal� spo�eczn�. Przeprowadzono na �wiecie szereg bada� na du�ych grupach ludzi, w kt�rych wykazano, �e leczenie hipercholesterolemii owocuje znacznym zmniejszeniem cz�sto�ci zawa��w serc. Mia�d�yca i zawa� serca nie s� obowi�zkow� cen� za rozw�j cywilizacji. Dowiod�y tego Stany Zjednoczone Ameryki P�nocnej i inne kraje rozwini�te ekonomicznie nale��ce do kr�gu kultury zachodniej. Od 1968 roku w USA i nieco p�niej w innych krajach cz�sto�� zawa��w serca wyra�nie spada. W USA zawa�y s� obecnie o po�ow� rzadsze ni� przed laty. Nast�pi�o to w efekcie wdro�enia kompleksu dzia�a� profilaktycznych zmierzaj�cych mi�dzy innymi do racjonalizacji �ywienia i obni�ania poziomu cholesterolu w surowicy. W odmiennej sytuacji jest Polska i inne kraje Europy wschodniej. Zaniedbanie w minionych latach profilaktyki kardiologicznej owocuje systematycznym wzrostem umieralno�ci na chorob� zawa�ow� w tych krajach. Polska nale�y pod tym wzgl�dem do kraj�w przoduj�cych. Podj�cie w�a�ciwych dzia�a� zapobiegawczych staje si� wi�c pal�c� konieczno�ci�. Nieodzownym warunkiem profilaktyki chor�b uk�adu kr��enia jest uporz�dkowanie stylu �ycia wyra�aj�ce si� g��wnie w racjonalizacji �ywienia, unikaniu palenia tytoniu i nadu�ywania alkoholu oraz zwi�kszeniu aktywno�ci fizycznej. Dokona� tego powinien ka�dy we w�asnym zakresie korzystaj�c z rzetelnych informacji i wytycznych pochodz�cych z wiarygodnych �r�de�. Za ma�o jest w�a�ciwych publikacji na ten temat w Polsce. Ksi��ka Roberta E. Kowalskiego na temat leczenia hipercholesterolemii jest cenn� pozycj� wype�niaj�c� cz�ciowo luk� na naszym rynku wydawniczym. Jej niebagateln� cech� jest to, �e Autor doszed� do zrozumienia istoty profilaktyki kardiologicznej poprzez w�asne doznania nie pozbawione dramatycznych akcent�w. Ci�ka choroba serca w wieku 41 lat i dwukrotna operacja na t�tnicach serca nie uwie�czona zadowalaj�cym rezultatem postawi�y Autora wobec dramatycznego wyboru: "By� albo nie by�". By� za cen� zastosowania we w�asnym �yciu surowych wymaga� profilaktyki mia�d�ycy, lub zgodzi� si� na istotne skr�cenie swego bytu za cen� utrzymania dotychczasowych nawyk�w i modelu �ycia. Autor dokona� s�usznego wyboru z bardzo dobrym skutkiem. Jest przyk�adem dla innych, stoj�cych wobec podobnego dylematu. A jest ich bardzo wielu. Trafiaj�cy do przekonania opis w�asnych dozna� Autora mo�e by� cenn� zach�t� do wytrwania dla tych co zw�tpili w sens profilaktyki. Autor nie ogranicza si� rzecz jasna do kre�lenia s��w zach�ty czy pocieszenia. Podaje wypr�bowane przez siebie sposoby obni�ania poziomu cholesterolu w surowicy. Maj� one pe�ne uzasadnienie naukowe. Mno�� si� doniesienia w pi�miennictwie lekarskim o korzystnym dzia�aniu otr�b owsianych. Ich systematyczne spo�ywanie w ramach prawid�owo przestrzeganej diety przeciwmia�d�ycowej mo�e mie� du�e znaczenie zdrowotne. Drug� metod� stosowan� przez Autora jest systematyczne spo�ywanie niacyny. Ta witamina znana jest jako skuteczny lek obni�aj�cy poziom cholesterolu w surowicy. Jej stosowanie wymaga jednak pewnej umiej�tno�ci. Decyzj� o wyborze tej w�a�nie metody leczenia powinien podj�� lekarz. Autor zreszt� wielokrotnie podkre�la w swej ksi��ce, �e zastosowanie leczenia farmakologicznego wymaga decyzji lekarskiej. Podkre�lenia wymaga sens tytu�u ksi��ki. "8-mio tygodniowa kuracja przeciwcholesterolowa" oznacza, �e mo�na obni�y� poziom cholesterolu w ci�gu 8 tygodni. Nie oznacza natomiast mo�liwo�ci zako�czenia tej kuracji po 8 tygodniach. Hipercholesterolemi� trzeba leczy� przez ca�e �ycie, co zreszt� podkre�la tak�e i Autor. Jako lekarz zajmuj�cy si� od kilkudziesi�ciu lat leczeniem hipercholesterolemii polecam t� ksi��k� wszystkim, kt�rych poziom cholesterolu wymaga odpowiedniej interwencji. Prof. dr hab. med. Wiktor B. Szostak Oto co m�wi� czytelnicy o 8-tygodniowej kuracji przeciwcholesterolowej "Zrobi� Pan tyle dla mnie dobrego! Poziom mego cholesterolu spad� z 225 do 162. Jestem niezmiernie Panu wdzi�czny za pomoc w osi�gni�ciu tych wynik�w". - Dr Ian Brown; Beverly Hills, California "Kupno ksi��ki Pana nie by�o tak niewielkim wydatkiem, a jednak stosuj�c plan opisany w niej prawie co do joty, obni�y�em poziom cholesterolu w organi�mie z 308 do 188 i to jedynie w przeci�gu 6 tygodni". - J Keith Shackelton; Rancho Palos, Verdes, California " Z 289 mg/dl poziom cholesterolu spad� mi do 174. Obydwoje, ja i lekarz, byli�my zaskoczeni. Powiedzia� mi, �e to niesamowite. Jednocze�nie, tak jak Pan powiedzia�, nast�pi�a utrata wagi z 91 kg do obecnych 81 i wydaje mi si�, �e nadal chudn�". - P Del Giudice; Convent Station, New Jersey "Dosta�em Pana ksi��k� 9-go maja na moje 61 urodziny. Odczyt cholesterolu w kwietniu wynosi� 310, 17 lipca spad� do 141. By� to spadek o 54,5%. Serdecznie Panu za to dzi�kuj�". - Adam J Herman; Cumberland Center, Maine "Stosuj� program Pana od trzech miesi�cy. Poziom mego cholesterolu obni�y� si� o 32%. Wynosi teraz 202, a zawsze dochodzi� do 300. Chcia�bym podzi�kowa� Panu za umo�liwienie mi osi�gni�cia celu i wynik�w, kt�re wydawa�y mi si� nieosi�galne". - Robert E Kushell; Glen cove, New York "Dzi�kuj� bardzo za umo�liwienie mi obni�enia poziomu cholesterolu". - Virginia Picard; Lawrence, Massachussets "Przeczyta�em i zastosowa�em rady z ksi��ki pana Kowalskiego. Poziom mego cholesterolu spad� z 284 do 182 w ci�gu 8 tygodni. Mam 173 cm wzrostu, moja waga zmala�a z 73 kg do 68-69 kg i nadal utrzymuj� si� na tym samym poziomie". - Robert W. Marling; Libertyville, Illinois "Serdecznie dzi�kuj� za Pana ksi��k�, kt�ra okaza�a si� dla mnie zbawieniem. W po�owie kwietnia, dzie� przed rozpocz�ciem Pana programu poziom mego cholesterolu wynosi� 250, a HDL'u 73, r�wne proporcji 3.4. Trzy dni temu odczyt wynosi� 204 dla cholesterolu, 73 HDL'u, czyli proporcja r�wna 2.8. Jeszcze raz dzi�kuj� za t� ksi��k�. Czuj�, �e przed�u�y�a mi ona �ycie". - Fred P Kreis, Jr; Treasure Island, Florida "Zako�czy�em ostatnio Pana 8-tygodniow� kuracj� przeciw cholesterolowi i z przyjemno�ci� donosz�, �e daje ona rezultaty. Poziom mego cholesterolu spad� o 54 jednostki". - M C Ellis; Birmingham, Alabama "Wiernie stosowa�am Pana rady. W ci�gu dok�adnie 3 tygodni m�j poziom cholesterolu spad� o 40 jednostek. Najwa�niejsze dla mnie jednak okaza�o si� to, �e poprawi� si� m�j poziom HDL'u, LDL'u i ich proporcja z 6.2 na 3.6. Jestem zachwycona. Dieta wcale nie jest trudna, ma w sobie du�o sensu i co najwa�niejsze dzia�a! Chcia�am podzieli� si� z Panem moimi ekscytuj�cymi wiadomo�ciami i podzi�kowa�. Polecam wszystkim Pana ksi��k�. Czuj� si� wspaniale". - M Yvonne Thomas; Hillsboro Beach, Florida "Tak daleko jak tylko si�ga moja pami��, poziom mego cholesterolu wynosi� �rednio 360. W ci�gu 8 tygodni poziom ten spad� do 140. M�wi� wszystkim o Pana ksi��ce. Powiedzia�am memu lekarzowi, �e powinien j� przeczyta� i zaleca� swoim pacjentom. Wykona� Pan wspania�� prac�. Nazywam j� Bibli� Zdrowia. Warta jest tyle z�ota ile wa�y". - Sybil B Ibey; Enfield, New Hampshire "Si�gn��em po Pana ksi��k� kiedy niedawno sprawdzono mi poziom cholesterolu i okaza�o si�, �e w wieku 30 lat wynosi on a� 261 mg/dl. Moje ostatnie badania wykaza�y, i� spad� on do 161 mg/dl, niezwyk�y wynik, bo a� 36% ni�szy w przeci�gu jedynych 7 tygodni. Ksi��ka Pana to wa�ny dodatek do zdrowia naszego narodu. Dzi�kuj� Panu za jej napisanie". - Charles R. Cross; Seattle, Washington "Jestem kobiet� w wieku lat 49 i 3 czerwca 1987 roku poziom mego cholesterolu wynosi� 276 mg/dl. Tydzie� temu, 23 lipca, wynosi� tylko 204 mg/dl. Stosowa�am Pana kuracj� tylko przez 2 tygodnie. Teraz wierz� w ni� zupe�nie". - Sue Genter; Bradenton, Florida "Oko�o 6 lat temu zda�em sobie nagle spraw� z tego, �e mam wysoki poziom cholesterolu (286) i od razu pr�bowa�em co� z tym zrobi�. Stosowa�em wszystko co si� da�o: lecytyn�, tran, olej lniany, witamin� C, a wszystko to w po��czeniu z niskot�uszczow� diet�. Nie musz� chyba m�wi�, �e nic to nie pomog�o. Poziom mego cholesterolu pozostawa� w granicy ponad 200 jednostek. Ksi��k� Pana przeczyta�em z du�� doz� sceptycyzmu. Ale jestem zadowolony, �e to zrobi�em. Zacz��em stosowa� program przez Pana zalecany. W maju i w sierpniu cholesterol spad� do 181, a HDL wzr�s� z 37 do 48, podczas gdy tr�jglicerydy obni�y�y si� z 236 do 203. Nie zdziwi wi�c to Pana, �e podzi�kuj� za ten program". - Bill Manor; Wyandotte, Michigan. "Kupi�em Pana ksi��k�, przeczyta�em dok�adnie i zastosowa�em 8-tygodniow� kuracj�. Rezultaty przekroczy�y wszelkie moje oczekiwania. Cholesterol spad� z 277 do 155 mg/dl (o 44%). Waga spad�a z 78 kg do 70 kg i co wi�cej, nadal si� na tej wysoko�ci utrzymuje, pomimo �e nie porzuci�em jedzenia i sprawia mi ono du�� przyjemno��. Polecam t� ksi��k� wszystkim moim przyjacio�om i wsp�pracownikom. Prosz� nadal prowadzi� t� dzia�alno��, zmieni� Pan moje �ycie i przed�u�y� je". - Ralph B. Dinsman; Las Vegas, Nevada "Przeczyta�em ksi��k� Pana z zainteresowaniem i zastosowa�em jej zalecenia. M�j cholesterol spad� z 288 do 150 mg/dl w ci�gu 7 tygodni. Kiedy opowiedzia�em o tym memu kardiologowi nie chcia� mi wierzy�. Powiedzia�, �e nie s�ysza� jeszcze o niczym tak efektywnym i zapyta�, jak to zrobi�em. Przyczyni� si� Pan do poprawy �ycia cz�owieka. Szczerze przyznam, �e bardzo doceniam to, co Pan zdzia�a�". - David B. Boller; Los Angeles, California "Przez 15 lat m�� m�j pr�bowa� prawie wszystkiego, zastosowa� diet� Pritkina po diecie opublikowanej przez Ameryka�skie Stowarzyszenie Serca - wszystko spali�o na panewce! Pritkin pom�g�, ale us�yszawszy program Pana w radiu par� miesi�cy temu, kupi� Pana ksi��k� i od razu przyst�pi� do wprowadzania w �ycie Pana zalece�. No i pomog�o! Poziom cholesterolu mego m�a utrzymuje si� poni�ej 200, a raz nawet wynosi� 125. Dzi�kuj� za Pana badania, ksi��k� i biuletyn. Ofiarowa� nam Pan najlepsz� jak dotychczas pomoc". - Ramona Taylor; Tucson, Arizona "Wyniki moich bada� by�y dosy� dramatyczne: poziom cholesterolu spad� mi z 293 do 101! Opowiedzia�em wszystkim o 8tygodniowej kuracji. M�j lekarz daje teraz swoim pacjentom egzemplarze Pana ksi��ki. I po raz pierwszy w �yciu nie mam k�opot�w z trawieniem. Uwa�am, �e ksi��ka ta jest niezwykle wspania�a, inteligentna, uczciwa, napisana w stylu nie do przesady osobistym i bardzo pomocna". - Michael Padnos; Cambridge, Massachussets "Od 3 miesi�cy stosuj� Pana re�im i to z dobrymi rezultatami. M�j cholesterol wynosi� 265, a teraz wynosi 183". - Josephine Dinsmore; Lake Charles, Louisiana "W 1978 roku zrobiono mi operacj� serca w zwi�zku z powa�nymi zablokowaniami moich arterii. Nie mog�em obni�y� cholesterolu do wystarczaj�co niskich poziom�w. W marcu 1987 roku przeczyta�em Pana ksi��k�. 5-go maja zrobiono mi badania. Wyniki by�y zaskakuj�ce. Nast�pi� spadek z 245 do 165. Nie potrafi� wyrazi� s�owami mego zadowolenia. Pierwszy raz czuj�, �e kontroluj� w�asne zdrowie. Dzi�kuj� za otwarcie mi oczu na co�, co mo�e ocali�o mi �ycie. A tak�e za dodanie mi otuchy i nadziei". - George D White; Oceanside, California "Po operacji serca czu�em si� znacznie lepiej, ale m�j cholesterol pozostawa� na wysoko�ci 250, za wysoko jak na m�j wiek i sytuacj�. Par� dni p�niej zobaczy�em Pana ksi��k�. Dzisiaj zako�czy�em 8-tygodniow� kuracj� i zrobi�em badania krwi. Zapar�o mi dech, gdy maszyna wykaza�a, �e poziom cholesterolu wynosi teraz 184 - o 66 jednostek mniej". - Earl E Lane; Alexandria, Virginia PRZEDMOWA Dr Albert A. Kattus By�y Dyrektor Centrum Kardiologii Rehabilitacyjnej szpitala w Santa Monika, Kalifornia USA. Profesor Honoris Causa Akademii Medycznej Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. W ostatnim stuleciu profilaktyka medyczna odnios�a wielki sukces, �miertelno�� spowodowana chorobami zaka�nymi zosta�a opanowana. Pasteur wskaza�, jak niszczy� zarazki gru�licy i tyfusu brzusznego. Czysta woda, czyste jedzenie, szczepionki i antybiotyki po�o�y�y kres wielkim plagom, ratuj�c niezliczone ilo�ci ludzi. Ostatnie zwyci�stwo nad chorobami jest potwierdzone przez statystyki zgon�w spowodowanych chorob� serca. W latach 1950 do 1980 ilo�� zgon�w spowodowanych t� chorob� spad�a o 40 procent w Stanach Zjednoczonych. W pierwszej po�owie naszego wieku g��wn� przyczyn� zgon�w by�y choroby zaka�ne, obecnie s� to choroby mia�d�ycowe serca, m�zgu i innych g��wnych narz�d�w. Mimo �e �miertelno�� z powodu tych chor�b zosta�a zmniejszona nie oznacza to, i� owa epidemia jest opanowana. Faktem jest, �e choroba kr��enia spowodowana zablokowaniem t�tnicy serca i innych organ�w, jest g��wn� przyczyn� �mierci w naszych czasach. By odnie�� zwyci�stwo nad t� chorob�, konieczna jest wsp�praca ca�ego spo�ecze�stwa kraju w celu stworzenia stylu �ycia, kt�ry zatrzyma wewn�trzny proces powoduj�cy blokowanie t�tnic. Co by�o przyczyn� tego, �e �miertelno�� w latach 1950 do 1980 w Stanach Zjednoczonych spad�a o 40 procent? By to zrozumie�, trzeba rozpatrzy� wydarzenia tamtych lat. U schy�ku wojny i w pierwszych latach po wojnie �miertelno�� z powodu choroby serca osi�gn�a statystyczny szczyt pomimo tego, �e weterani wojenni otrzymali dobre odprawy, poziom wykszta�cenia wzr�s�, by�y tanie po�yczki na domy i dobra opieka lekarska. I oto ci, kt�rzy nie polegli na polu bitwy, padali teraz od chor�b serca. W tym to czasie rz�d federalny USA powzi�� cz�ciow� odpowiedzialno�� za zdrowie narodu, powo�uj�c Narodowy Instytut Zdrowia, kt�ry zajmuje si� higien� �ywno�ci, lekarstw, szczepieniami i czysto�ci� wody pitnej. Kiedy okaza�o si�, �e choroby serca i choroby t�tnicze zabijaj� wi�cej Amerykan�w ni� inne choroby, powo�ano Narodowy Instytut Serca. Ta organizacja rozwin�a i sfinansowa�a programy badawczo-naukowe w akademiach medycznych i najwa�niejszych o�rodkach naukowo-badawczych. W tym samym czasie, Ameryka�skie Towarzystwo Kardiologiczne rozpocz�o promocje bada� nad chorobami serca poprzez finansowanie badaczy, wybitnych naukowc�w, jak r�wnie� m�odych naukowc�w i nauczycieli, z prywatnych dotacji. W ten spos�b silny front naukowy rozpocz�� badania nad podstawowymi przyczynami chor�b serca i nad tym, co mo�na zrobi�, by zredukowa� straszliwe straty �ycia, cz�sto w�r�d ludzi w sile wieku. Wynikiem tych bada�, mi�dzy innymi, by� rozw�j oddzia��w intensywnej opieki kardiologicznej, aparatury umo�liwiaj�cej kr��enie pozaustrojowe przy otwartych operacjach serca, aparatury reanimacji kardiologicznej, lekarstw reguluj�cych nieprawid�owo�ci rytmu serca, elektroniczny rozrusznik, by serce nie bi�o za wolno. W ten spos�b uratowano wielu ludzi. �miertelno�� z powodu zawa�u serca zosta�a znacznie zmniejszona. Jednak�e koszta tego rozwoju by�y astronomiczne, a choroba le��ca u pod�o�a �miertelno�ci z powodu serca pozosta�a nietkni�ta, gotowa do ataku w ka�dej chwili. Nie znaleziono niezawodnej kuracji. Czarodziejski "wycior" do oczyszczania naszych t�tnic nie zosta� wynaleziony. Sta�o si� najwa�niejszym, by zrozumie� proces, kt�ry powoduje nawarstwianie blaszki mia�d�ycowej na �ciankach t�tnic i w ten spos�b blokuje swobodny przep�yw krwi, a nast�pnie prowadzi do udaru i zawa�u serca. My�l� przewodni� jest fakt, �e je�eli ten mechanizm jest zrozumiany, wtedy mo�liwe b�dzie zatrzymanie procesu chorobowego zanim si� jeszcze rozpocznie. Dla pacjenta by�oby znacznie korzystniej i taniej, by unikn�� choroby, kt�ra zagra�a �yciu, ni� leczenie si�, kiedy choroba poczyni�a daleko id�ce spustoszenia. (Je�eli takie leczenie jest w og�le mo�liwe). Badania z lat 50. i 60. utorowa�y drog� dla kardiologii zapobiegawczej. Odkrycie trzech g��wnych przyczyn chor�b wie�cowych serca otworzy�o drog� dla profilaktyki. Tymi przyczynami s�: nadci�nienie, palenie papieros�w i podwy�szony poziom st�enia cholesterolu we krwi. Epidemiolodzy stwierdzili, �e �miertelno�� spad�a bardziej dzi�ki u�wiadomieniu spo�ecznemu ni� leczeniu klinicznemu. Ludzie poznali g��wne przyczyny choroby serca i naczy� i zaadoptowali zdrowszy styl �ycia. Sami wzi�li w r�ce odpowiedzialno�� za to, jak najlepiej pom�c samemu sobie. Wiemy, �e w latach 1963 do 1977 spo�ycie tytoniu spad�o o 30 procent, a 40 milion�w Amerykan�w rzuci�o palenie. W ostatnich latach spo�ycie t�uszczu zwierz�cego spad�o o 47 procent, a spo�ycie mas�a o 33 procent. Te dane wskazuj�, �e spo�ecze�stwo ameryka�skie podj�o akcj� w celu poprawy stylu �ycia i osi�gn�o wielki sukces. Palenie mo�na rzuci�, nic w tym skomplikowanego nie ma, albo si� to zrobi, albo nie. Ci�nienie krwi mo�na regulowa� odpowiedni� wag� cia�a, unikaniem zwi�kszonej dawki sodu i je�eli zachodzi potrzeba, pobieraniem odpowiednich lek�w. Regulacja poziomu st�enia cholesterolu we krwi jest najbardziej skomplikowanym zadaniem. Wiemy, �e niekt�re osoby mog� zmniejszy� poziom cholesterolu jedynie poprzez zmniejszenie ilo�ci t�uszczu, kt�ry spo�ywaj�. Jednak�e s� osoby, kt�re maj� wysoki poziom cholesterolu nawet kiedy prawie nie spo�ywaj� t�uszczu. Niekt�re osoby reaguj� dobrze na lekarstwa redukuj�ce poziom cholesterolu we krwi, niekt�re nie. G��wnym wi�c zadaniem jest zapewnienie, �e st�enie cholesterolu jest na odpowiednim poziomie, potrzebnym do wype�niania swoich podstawowych funkcji, takich jak udzia� pzy budowie kom�rek cia�a i udzia� przy wytwarzaniu �yciodajnych hormon�w, a jednocze�nie nie tworzy materia�u blokuj�cego t�tnice. Pan Robert E. Kowalski przytacza wszelkie informacje pomocne przy obni�eniu poziomu cholesterolu. Jest to ksi��ka z cyklu "POM�� SOBIE SAM". Radzi on, jak znale�� jedzenie, kt�re nie spowoduje podwy�szenia poziomu cholesterolu i jak korzysta� ze specjalnych produkt�w �ywno�ciowych, kt�re maj� w�a�ciwo�ci obni�ania cholesterolu. Jest to praca wszechstronna o stylu �ycia i post�powaniu tak, by cholesterol przyczyni� si� do u�wietnienia naszego zdrowia, a nie blokowa� �yciodajnych t�tnic, zagra�aj�c w ten spos�b naszemu �yciu. WST�P Program optymalnie zdrowego stylu �ycia Bior�c t� ksi��k� do r�ki, czynisz pierwszy krok w kierunku poprawy zdrowia. Nagroda, kt�ra czeka na Ciebie po zastosowaniu programu "optymalnie zdrowego stylu �ycia", opisanego w tej ksi��ce, jest wielka. Przemy�l nast�puj�ce dobrodziejstwa: - b�dziesz w stanie kontrolowa� swoj� wag� bez wyrzecze�, - zmniejszysz osobiste ryzyko choroby serca i zwi�kszysz szans� na zdrowe �ycie. Poziom st�enia cholesterolu w Twojej krwi zmniejszy si� bez u�ycia lek�w lub stosowania drako�skich diet, - Twoje szanse na zdrowe i d�ugie �ycie ogromnie wzrosn�. Zdziwisz si�, jak �atwy do zastosowania jest ten program. To jest program m�wi�cy "tak, tak, tak", zamiast "nie", "nie wolno", "zabronione". Mo�esz je�� ile chcesz, nie obawiaj�c si�, �e utyjesz. B�dziesz �wietnie wygl�da�, a Twoje zapasy energii wzrosn� do poziomu Tobie dot�d nieznanego. Nikt nie mo�e Ci przyrzec, �e jutro nie wpadniesz pod samoch�d, albo nie zostaniesz trafiony przez piorun. Mo�esz jednak ogromnie zmniejszy� ryzyko choroby serca i innych gro��cych Twemu �yciu chor�b. Jest to moja obietnica. W dalszych rozdzia�ach wyt�umacz� Ci, jak je��, by �y�, stosuj�c program kontroli poziomu cholesterolu i d�ugowieczno�ci. Moje osobiste do�wiadczenie Zanim zaczn� opisywa� program, pragn� przytoczy� w�asne, smutne do�wiadczenie, kt�re niemal zabra�o mi �ycie, kt�re tak bardzo kocham i osieroci�o moj� rodzin�. To do�wiadczenie te� pchn�o mnie do intensywnego poszukiwania drogi, programu, stylu post�powania, by ratowa� moje �ycie. Drog� t� znalaz�em i jestem �yj�cym dowodem, �e program dzia�a. Dlatego te� pragn� podzieli� si� z innymi moim do�wiadczeniem, by mogli unikn�� cierpienia. Studiowa�em na Uniwersytecie lowa, gdzie uzyska�em dyplom magisterski z dziennikarstwa naukowego oraz, dodatkowo, dyplom Studium Fizjologii Medycznej. Zosta�em dziennikarzem specjalizuj�cym si� w problemach zdrowia. I oto, kiedy pisa�em o zdrowiu, moje w�asne bardzo si� pogarsza�o i to w zastraszaj�cym tempie. Choroba serca by�a nasz� chorob� rodzinn�. M�j ojciec zmar� na zawa� serca w wieku 51 lat. Kiedy mia�em 29 lat, uczestniczy�em w kongresie medycznym, gdzie demonstrowano, za darmo, analizy krwi na poziom st�enia cholesterolu. Moja analiza (oznaczenie) wykaza�a, �e cholesterol w mojej krwi by� na poziomie 250 miligram�w na decylitr. Narodowy, przeci�tny wska�nik poziomu wynosi� 210 mg/dl. Ju� w owym czasie eksperci byli zdania, �e poziom 200 mg/dl jest niebezpieczny. Ja jednak�e zignorowa�em wynik analizy. W roku 1978 mia�em zawa� serca, kt�ry prze�y�em. Badania kliniczne wykaza�y zablokowane t�tnice i jedynym ratunkiem by�a operacja serca - potr�jny przeszczep omijaj�cy (bypass). Trzy t�tnicedoprowadzaj�ce krew do mojego serca by�y zablokowane i musia�y by� zast�pione kawa�kami �y� wyci�tymi z moich n�g. Pomimo tego ja w dalszym ci�gu ignorowa�em niebezpiecze�stwo. Nawet chwali�em si� przyjacio�om, �e mam "nowe rury", czyste jak u noworodka. Niewiele robi�em, by powstrzyma� post�p choroby, kt�rej rezultatem by�y zablokowane t�tnice. Lekarze oczywi�cie zalecili mi diet� bezt�uszczow� i bezcholesterolow�. Lecz kiedy ja przestrzega�em diety wed�ug wskaz�wek Ameryka�skiego Towarzystwa Kardiologicznego, poziom mojego cholesterolu zmniejszy� si� bardzo nieznacznie. Pomy�la�em r�wnie�, �e ca�a sprawa wp�ywu cholesterolu na chorob� serca jest ci�gle kontrowersyjna i nikt naprawd� niczego nie jest pewny. Zaprzesta�em robienia regularnych oznacze� poziomu cholesterolu i �y�em w b�ogiej nie�wiadomo�ci przez 6 lat. A� do nast�pnego szoku. Podczas corocznego badania lekarskiego okaza�o si�, �e m�j stan jest kiepski. Jak�e to mo�liwe? - zapyta�em. - Przecie� regularnie p�ywam p�tora kilometra dwa, trzy razy w tygodniu. Waga moja jest w normie, a papieros�w nie pal�. M�j kardiolog poleci� zrobienie koronarografii. Nagle si� przestraszy�em, �wi�cie zacz��em przestrzega� diety; mo�e jednak co� w tym by�o? A poziom mojego cholesterolu wynosil 284 mg/dl. By�o �le. Przeszed�em na bardzo niskot�uszczow� i niskocholesterolow� diet�, kt�rej �ci�le przestrzega�em przez 2 miesi�ce. Nie jad�em jaj, czerwonego mi�sa, sera i praktycznie tego wszystkiego, co lubi�em. Jednak�e analiza krwi wykaza�a spadek poziomu tylko o 13 miligram�w. By�em zawiedziony i zrozpaczony. I oto r�wnie� przysz�y wyniki mojej koronarografii. Natychmiast musia�em podda� si� operacji serca, tym razem poczw�rnego bypass'u (przeszczepu omijaj�cego). M�j kardiolog nie by� nastawiony zbyt optymistycznie. Wr�ci�em do domu i p�aka�em jak dziecko. Tak bardzo chcia�em �y�! Ub�stwia�em moje ma�e dzieci; moja c�reczka Jenny mia�a trzy lata, syn Ross sze��. Oni mnie bardzo potrzebowali. Nigdy przedtem �ycie nie wydawa�o mi si� tak cenne. Mia�em jednak szcz�cie; operacja si� uda�a i powr�ci�em do zdrowia. Tym razem jednak zrozumia�em, �e dalej tak by� nie mo�e. Co� nale�y zrobi�, by wyeliminowa� ryzyko cholesterolowe raz na zawsze, bo inaczej grozi�y mi zn�w zablokowane t�tnice i to wszystko, co one powoduj�. Tylko jak? Poprzednio sama dieta mi nie pomog�a. Wywnioskowa�em z literatury medycznej, �e organizmy pewnych ludzi - tak jak w moim wypadku - nie przyswajaj� w�a�ciwie cholesterolu. Nawet niewielka ilo�� cholesterolu pobrana w �ywno�ci gwa�townie podnosi poziom cholesterolu we krwi. Widzia�em dwie mo�liwo�ci pomocy sobie. Pierwsza to Program Pritikina. Czyta�em prace Nathana Pritikina i s�ysza�em o doskona�ych wynikach osi�ganych przez ludzi �ci�le stosuj�cych ten program. Chocia� bardzo szanuj� tw�rc� tego programu, to wydaje mi si�, �e jego program czyni �ycie pe�nym sta�ych wyrzecze�. Ja lubi� dobrze je�� i pr�bowa� wszelkiego rodzaju kuchni i da�, podczas gdy on zaleca prawie wy��czn� konsumpcj� ry�u i jarzyn gotowanych na parze. Dla mnie by�a to niemal tortura; ale by�em gotowy na wszystko, by ratowa� zdrowie. Druga mo�liwo�� to stosowanie lek�w obni�aj�cych poziom cholesterolu. Zosta�o udowodnione, �e te leki s� skuteczne. Pozosta� tylko problem pieni�dzy, poniewa� leki te s� drogie. Dawka miesi�czna cholestyraminy, najpowszechniej zapisywanego leku, w owym czasie kosztowa�a 100 dolar�w ameryka�skich. Znaczy�o to wydatek 1200 dolar�w rocznie. Ale co zrobi�, zdrowie jest najwa�niejsze. Jak widzicie, �adna z powy�szych mo�liwo�ci nie by�a idealna. Prowadzi�em dalsze poszukiwania. Praca dziennikarza medycznego daje mi dost�p do wszelkiej literatury medycznej. Nigdy nie wch�ania�em tylu wiadomo�ci w tak szybkim tempie, jak wtedy. M�j wysi�ek nie poszed� na marne. Znalaz�a si� trzecia, praktyczna metoda do zastosowania. Z wielu r�nych prac, r�nych autor�w z ca�ego �wiata, wy�oni�y si� nast�puj�ce fakty. S� trzy g��wne przyczyny powoduj�ce podwy�szenie poziomu st�enia cholesterolu we krwi: - spo�ywanie produkt�w zawieraj�cych du�� ilo�� cholesterolu, - organizm nie wydala wystarczaj�cej ilo�ci cholesterolu, - organizm sam produkuje za du�o cholesterolu. Wyda�o mi si� logicznym, by rozwa�y� te fakty jako ca�o��. Z literatury medycznej i bada� wynika�o, �e ka�da z tych przyczyn leczona osobno daje cz�ciowe pozytywne rezultaty. By�y to rezultaty dobre, ale nie w pe�ni zadowalaj�ce. Wywnioskowa�em, �e usuwanie i przeciwdzia�anie tym trzem przyczynom jednocze�nie przyniesie oczekiwany skutek. Tak jest! Obni�y�em sw�j poziom cholesterolu z niebezpiecznego 284 mg/dl na bezpieczne 169 mg/dl i to w przeci�gu o�miu tygodni. M�j lekarz i piel�gniarki byli zdziwieni i szcz�liwi. Takiego rezultatu, w tak kr�tkim czasie jeszcze nikt nie osi�gn��. Magiczna formu�a by�a w moim zasi�gu: by�o to po��czenie spo�ycia "zwyk�ych" otr�b owsianych w r�nych postaciach, pobieranie niacyny - witaminy dost�pnej w aptekach, zr�wnowa�ona i zdrowa dieta oraz prosty program �wicze� gimnastycznych. A najwa�niejsze, �e jest to program dost�pny dla wszystkich ludzi na �wiecie, bez cierpienia niezno�nych ogranicze� w jedzeniu, bez drogich lekarstw i bez superatletycznych �wicze�. Nast�pnie, we wsp�pracy z kardiologiem, poddali�my program sprawdzianowi, by przekona� si�, czy inni m�czy�ni i kobiety te� mog� skorzysta� z jego dobroczynno�ci. Rezultaty tego do�wiadczenia by�y doskona�e i przynios�y wr�cz rewelacyjn� popraw� zdrowia wielu ludziom. Ale oto okaza�o si�, �e czeka�y na mnie dodatkowe nagrody, kt�rych si� nie spodziewa�em. Straci�em na wadze i utrzymuj� si� w granicach statystycznej normy przy dobrym apetycie i sutym jedzeniu. Przestudiowa�em dalej literatur� medyczn� i zrozumia�em, �e spo�ycie otr�b owsianych, w r�nych postaciach, i dodanych do innych potraw, wywo�uje w�a�nie ten skutek. Otr�by nie tylko wi��� i wydalaj� t�uszcz i cholesterol z przewodu pokarmowego, ale r�wnie� daj� poczucie przyjemnej syto�ci. Nie czuj� si� g�odnym pomi�dzy posi�kami i nie si�gam do r�nego rodzaju przek�sek. Okaza�o si� r�wnie�, �e nie cierpi�, jak poprzednio, na niestrawno��, a zgaga, to niemi�e wspomnienie z przesz�o�ci, ust�pi�a ca�kowicie. Na koniec chc� doda� par� s��w na temat d�ugowieczno�ci; o tym, jak d�ugo, sprawnie i zdrowo �y�. Prawd� powiedziawszy, nigdy przedtem na ten temat nie my�la�em. M�j ojciec i inni cz�onkowie mojej rodziny umierali m�odo, dlatego te� s�dzi�em, �e jest to moje dziedziczne przeznaczenie. Jednak�e teraz, kiedy pozby�em si� cech charakterystycznych mojej rodziny, patrz� inaczej na przysz�o��. W przeciwie�stwie do nich, m�j poziom cholesterolu jest niski, ci�nienie krwi jest prawid�owe, waga moja jest w normie, a ja oczekuj� d�ugiego �ycia. Dnia 5-go pa�dziernika 1987 roku, w sze�� miesi�cy po pierwszej publikacji tej ksi��ki, rz�d federalny USA wsp�lnie z g��wnymi organizacjami zdrowia og�osi� wojn� przeciw cholesterolowi i chorobie serca. Podczas pami�tnej konferencji prasowej opublikowano pierwsze dyrektywy post�powania w tej kwestii dla u�ytku os�b prywatnych i praktykuj�cych lekarzy. Jednog�o�nie stwierdzono, �e poziom cholesterolu w surowicy nie powinien przekracza� 200 mg/dl, bez wzgl�du na p�e� i wiek. By� to poziom znacznie ni�szy ni� zalecano poprzednio, a zgodny z radami opublikowanymi w mojej ksi��ce. Prasa i inne �rodki masowego przekazu rozpocz�y kampani� informacyjn� na temat rozpoznawania i leczenia podwy�szonego poziomu cholesterolu. Autorytety w tej sprawie stwierdzi�y, �e prawid�owy spos�b �ywienia jest pierwszym i najwa�niejszym krokiem. W wypadku, kiedy zachodzi potrzeba, nale�y uciec si� do lekarstw. Wartym do zanotowania by� fakt, ze wiele reporta�y z pami�tnej konferencji prasowej donios�o, i� spo�ywanie otr�b owsianych i przyjmowanie niacyny jest skutecznym sposobem zwalczania cholesterolu, tak, jak to opisa�em w mojej ksi��ce. "8-miotygodniowa kuracja przeciwcholesterolowa" wywo�a�a niezwyk�y odd�wi�k w spo�ecze�stwie. Kiedy wyst�powa�em w programach telewizyjnych i radiowych odpowiadaj�c na pytania telefoniczne s�uchaczy, linie by�y prze�adowane. Producenci i re�yserzy m�wili mi, �e jeszcze �aden wywiad nie spowodowa� tak masowego zainteresowania. Wynika�o z tego, �e spo�ecze�stwo czeka�o na praktyczne informacje i rady na temat, jak przeciwdzia�a� ryzyku choroby serca, kt�ra zabija po�ow� ameryka�skiej ludno�ci. Poprzednio opublikowane rady i zalecenia nie by�y wystarczaj�ce. Wynika�o to z tysi�cy list�w, kt�re otrzyma�em. Wielu czytelnik�w pisa�o, �e nigdy nie oczekiwali, by zdrowie ich by�o zagro�one z powodu cholesterolu, poniewa� stosowali si� do poprzednio dost�pnych rad: ograniczenia spo�ycia t�uszczu i cholesterolu. Byli oni zaszokowani, kiedy otrzymali wyniki analiz, wykazuj�ce wysoki poziom cholesterolu, a ich zdziwienie wzrasta�o, kiedy lekarze nie wiedzieli, �e ten poziom by� wr�cz niebezpieczny. Z drugiej strony, byli oni niezwykle zadowoleni i szcz�liwi, gdy poziom cholesterolu we krwi opad� do poziomu bezpiecznego, po zastosowaniu prostych rad zawartych w tej ksi��ce. Na szcz�cie, r�wnie� �rodowisko lekarskie powita�o t� prac� z zadowoleniem, og�aszaj�c j� "milowym krokiem naprz�d" w walce przeciwko chorobie serca. Wielu lekarzy opisa�o w listach do mnie, jak stosuj� niniejszy program w leczeniu siebie i swoich pacjent�w. Oczywi�cie, �e znalaz�y si� pewne autorytety, kt�re niezupe�nie zgodzi�y si� z moimi radami. Szczeg�lnie dotyczy�o to przyjmowania niacyny. Obawiano si�, �e niekt�re osoby b�d� przyjmowa� du�e dozy niacyny bez nadzoru lekarskiego, pomimo tego, �e kilkakrotnie powtarzam w ksi��ce, i� porada lekarska jest konieczna. Korzystam z tej okazji, by jeszcze raz podkre�li�, �e nikt nie powinien przeprowadza� programu obni�aj�cego poziom cholesterolu na w�asn� r�k�, bez lekarza. 1. DLACZEGO NIE MA JU� W�TPLlWO�CI, �E CHOLESTEROL JEST CZYNNIKIEM ZAGRA�AJ�CYM ZDROWIU Po raz pierwszy us�ysza�em o cholesterolu w szkole. M�j profesor stwierdzi�, �e cholesterol to organiczny zwi�zek chemiczny z rodziny alkoholi. Wygl�da i ma konsystencj� mi�kkiego wosku. Cholesterol nale�y do grupy zwi�zk�w nazywanych strolami, kt�re s� niezb�dne do prawid�owego funkcjonowania organizmu. Pobieramy cholesterol razem z jedzeniem, szczeg�lnie pochodzenia zwierz�cego. Jest on r�wnie� produkowany przez organizm w w�trobie. Cholesterol jest zasadniczym sk�adnikiem ka�dego narz�du cia�a, wspomaga budow� �cian kom�rkowych, otoczki nerw�w, jak r�wnie� powstawanie hormon�w. Bez cholesterolu �ycie organizmu jest niemo�liwe. Z drugiej strony, nadmierna ilo�� cholesterolu kr���cego we krwi odk�ada si� na �cianach t�tnic, powoduj�c mia�d�yc�. Ju� dawno temu zauwa�ono, �e choroba serca jest rzadka w grupach etnicznych, kt�rych po�ywienie zawiera ma�� ilo�� t�uszczy nasyconych i cholesterolu. Powsta�o pytanie, czy spo�ywanie cholesterolu prowadzi do choroby serca, czy te� jest to jedna z wielu przyczyn tej choroby, spowodowana naszym stylem �ycia? I tak powsta� sp�r, tak zwana debata "serce a dieta", kt�ra szala�a przez lata. A osobnicy tacy jak ja, pomimo operacji serca i zagro�enia �ycia nie my�leli powa�nie o zmianie sposobu od�ywiania. Wraz z up�ywem czasu ewidencja na rzecz negatywnego wp�ywu poziomu cholesterolu we krwi na chorob� serca ros�a. W chwili obecnej kwestia ta jest bezspornie rozstrzygni�ta; nie ma w�tpliwo�ci, �e wysoki poziom cholesterolu we krwi przyczynia si� do choroby serca i naczy� oraz stanowi niebezpiecze�stwo dla �ycia. Zanim przejd� do przytoczenia fragment�w naukowej ewidencji na ten temat, w skr�cie wyja�ni� terminologi� dotycz�c� tego zagadnienia. Cholesterol i terminologia lipid�w Cholestrol nale�y do grupy t�uszcz�w, zwanych r�wnie� lipidami. Kr��� one we krwi. Niekt�re z tych t�uszcz�w (lipidy) s� szkodliwe, gdy ich poziom st�enia we krwi wzrasta. Sam cholesterol to wsp�lna nazwa dla kilku frakcji cholesterolu. Nazwa cholesterol, kt�rej u�ywamy najcz�ciej, odnosi si� do "cholesterolu ca�kowitego", czyli ca�kowitej ilo�ci cholesterolu we krwi. St�enie cholesterolu we krwi mierzone jest w miligramach cholesterolu na decylitr krwi, w skr�cie mg/dl lub mg/DL. Jest to wska�nik najcz�ciej u�ywany. Kilka lat temu naukowcy odkryli, �e "cholesterol ca�kowity" we krwi mo�na podzieli� na frakcje w zale�no�ci od tego, kt�re lipoproteiny s� no�nikami cholesterolu w ustroju: LDL - lipoproteiny o niskiej g�sto�ci (skr�t od "Low Density Lipoprotein"), VLDL - lipoproteiny o bardzo niskiej g�sto�ci (skr�t od "Very Low Density Lipoprotein"), HDL - lipoproteiny o wysokiej g�sto�ci (skr�t od "High Density Lipoprotein"). LDL jest generalnie uwa�any za g��wnego z�oczy�c�, powoduj�cego chorob� wie�cow� serca. LDL przemieszcza cholesterol we krwi i osadza go na �cianach t�tnic razem z zag�szczonym wapniem i innymi substancjami w formie z�og�w lipidowych. Formowane z�ogi nazywane s� blaszk� mia�d�ycow�, a choroba, kt�r� powoduj�, nazywana jest mia�d�yc�. Samo serce jest zwykle zdrowe, a t�tnice s� zablokowane. Dlatego te� prawid�owa jest terminologia - "choroba wie�cowa serca", gdzie s�owo "wie�cowa" oznacza t�tnice wie�cowe, kt�re doprowadzaj� krew do serca. Im wi�kszy poziom LDL'u we krwi, tym wi�ksze ryzyko wyst�pienia choroby wie�cowej serca. VLDL to substancja wykorzystywana przez w�trob� do produkcji LDL'u. Naukowcy nazywaj� VLDL prekursorem LDL'u. A wi�c, im wy�szy poziom VLDL'u, tym wi�cej mo�e w�troba wyprodukowa� LDL'u. HDL jest frakcj� ochronn�. W rzeczywisto�ci HDL �ci�ga cholesterol ze �cian t�tnic. Im wy�szy poziom st�enia HDL'u we krwi, tym lepiej jest chronione serce. Dlatego te� stosunek ilo�ciowy mi�dzy cholesterolem ca�kowitym a HDL'em, lub stosunek ilo�ciowy mi�dzy LDL'em a HDL'em jest bardzo wa�ny. Im wy�szy stosunek ilo�ciowy LDL'u do HDL'u, tym wi�ksze ryzyko choroby serca, poniewa� LDL powoduje odk�adanie si� cholesterolu na �cianach t�tnic, a HDL oczyszcza �ciany. Dlaczego HDL ma w�a�ciwo�ci ochronne? Naukowcy z Uniwersytetu Alabama zaproponowali nast�puj�ce wyja�nienie. Dr Byung Hong Chung i jego wsp�pracownicy s�dz�, �e HDL chroni �ciany naczy� od krwi po posi�ku. Inni naukowcy twierdz�, �e HDL usuwa t�uszcze i cholesterol ze �cian naczy� i przenosi je do w�troby, gdzie s� przetwarzane i wydalane z systemu przez przew�d pokarmowy. Tak czy inaczej, wiemy, �e cholesterol uszkadza t�tnice. Analizy krwi zlecane przez lekarzy wykazuj� r�wnie� poziom tr�jgliceryd�w. S� to r�wnie� t�uszcze, ale o innych w�a�ciwo�ciach ni� cholesterol. Niemniej jednak naukowcy zgadzaj� si� w pogl�dzie, �e istnieje zale�no�� pomi�dzy podwy�szonym poziomem tr�jgliceryd�w i cholesterolem. Poprzez obni�enie poziomu st�enia tr�jgliceryd�w mo�na obni�y� poziom st�enia cholesterolu. Najlepiej wi�c mie� niski poziom st�enia cholesterolu ca�kowitego, niski poziom st�enia LDL'u, VLDL'u i tr�jgliceryd�w, niski stosunek ilo�ciowy i wysoki poziom ochronnego HDL. Dieta a choroba wie�cowa Pierwsze dowody na wp�yw sposobu �ywienia na rozw�j i cz�stotliwo�� wyst�powania choroby serca i innych dolegliwo�ci pochodzi�y z obserwacji zwyczaj�w �ywieniowych r�nych narod�w. Por�wnano na przyk�ad m�czyzn japo�skich, mieszkaj�cych w Japonii i ich kuzyn�w, kt�rzy osiedlili si� w Stanach Zjednoczonych. Przeprowadzono wi�cej ni� 30 powa�nych bada� na ten temat. Za ka�dym razem rezultat by� taki sam. Po�r�d ludno�ci, kt�re spo�ywaj� mniej nasyconego t�uszczu i cholesterolu choroba wie�cowa serca wyst�puje rzadziej. R�wnolegle warto zaznaczy�, �e zosta�y przeprowadzone podobne badania dotycz�ce spo�ycia sodu. I tym razem rezultaty s� bezsprzeczne: im wi�cej soli i innych odmian sodu w po�ywieniu, tym cz�ciej wyst�puje wysokie ci�nienie krwi. Tu nale�y wzi�� pod uwag� inne czynniki, zwi�kszaj�ce ryzyko choroby serca. Dla przyk�adu podaj� do�wiadczenie przeprowadzone z grup� ksi�gowych. Okaza�o si�, �e ich poziom cholesterolu wzrasta gwa�townie w miesi�cach poprzedzaj�cych sporz�dzanie bilansu rocznego. Po zako�czeniu bilansu poziom cholesterolu spada. Dzieje si� to z powodu presji, kt�rej w tym czasie ksi�gowi s� poddani. Tak wi�c i stres wp�ywa na poziom cholesterolu. Wiadomo r�wnie�, �e niekt�re osoby maj� genetyczne predyspozycje do podwy�szonego poziomu cholesterolu i innych lipid�w. Nawet najmniejsza ilo�� spo�ytego t�uszczu wywo�uje katastrofalne skutki. S� r�wnie� osoby, kt�re mog� "bezkarnie" je�� to, na co maj� ochot�. M�j brat Tomasz jest najlepszym tego przyk�adem. Tomasz je wszystko, na co ma ochot�, kieruj�c si� jedynie przyjemno�ci� smakow�. Mimo to jego analiza krwi wykazuje niski poziom cholesterolu. I to jest m�j brat. Matka dawa�a nam to samo jedzenie, wychowali�my si� razem. A tymczasem jego organizm radzi sobie z t�uszczami bez najmniejszego k�opotu, a mnie t�uszcze szkodz�. Nikt nam nie obieca�, �e �ycie b�dzie sprawiedliwe! Ale wr��my do literatury naukowej. Czy istniej� jeszcze w�tpliwo�ci, �e spos�b �ywienia ma wp�yw na chorob� serca? By otrzyma� odpowied� na to pytanie, dr Kaare Norum z Uniwersytetu w Oslo, w Norwegii, wys�a� kwestionariusz do ponad dwustu naukowc�w i lekarzy uznanych za autorytety �wiatowe w tej dziedzinie. Zada� im pytanie, czy spos�b �ywienia ma wp�yw na rozwini�cie choroby wie�cowej serca. 97 procent pytanych odpowiedzia�o "tak". Nast�pnie zada� im pytanie, czy jest zale�no�� pomi�dzy cholesterolem, a rozwojem choroby wie�cowej serca. 98 procent pytanych zn�w odpowiedzia�o "tak". W 1984 roku Narodowy Instytut Zdrowia USA zaleci� Amerykanom zmniejszenie spo�ycia produk�w zawieraj�cych t�uszcz i cholesterol, z powodu bezpo�redniego wp�ywu na rozw�j choroby serca. Ameryka�ska Komisja Rz�dowa stwierdzi�a ju� w 1984 r. wysoki poziom cholesterolu u 60% Amerykan�w i zaleci�a zmiany w sposobie od�ywiania. R�wnie� w 1984 roku Narodowy Instytut Serca, P�uc i Krwi opublikowa� wyniki d�ugoletnich bada�. Celem bada� by�o ustalenie, czy obni�enie poziomu cholesterolu we krwi spowoduje zmniejszenie wypadk�w choroby wie�cowej serca. W za�o�eniach badania domy�lano si�, �e sama dieta nie obni�y cholesterolu wystarczaj�co, postanowiono wi�c doda� �rodki farmakologiczne do programu bada�. U�yto cholestyraminy, lekarstwa najcz�ciej wtedy u�ywanego w celu obni�enia st�enia cholesterolu. Lekarstwo wi��e t�uszcze w jelitach, a nast�pnie wydala je z ustroju z ka�em. Lekarstwo nale�y przyjmowa� 3-4 razy dziennie. Jest niesmaczne i nie wszyscy wytrzymuj� t� kuracj�. Uczestnicy do�wiadczenia stosowali odpowiedni� diet� i przyjmowali lekarstwo. Grupa kontrolna otrzymywa�a placebo zamiast leku. Rezultaty bada� zosta�y opublikowane w dzienniku Ameryka�skiego Towarzystwa Medycznego (Journal of the American Medical Association). Stosowanie samej diety obni�y�o poziom cholesterolu o 3,4%. Natomiast dieta w po��czeniu z cholestyramin� spowodowa�a obni�enie poziomu o 14% po roku czasu. Nie zanotowano znacznych zmian w grupie kontrolnej. W nast�pnych o�miu latach do�wiadczenia uczestnicy, kt�rzy pieczo�owicie przestrzegali programu, osi�gn�li znaczne obni�enie poziomu st�enia cholesterolu, tym samym zmniejszaj�c proporcjonalnie ryzyko choroby serca. W przeciwie�stwie do tej grupy uczestnicy, kt�rzy nie przestrzegali programu, do�wiadczyli powrotu poprzedniego wysokiego poziomu cholesterolu. W ci�gu o�miu lat bada� u tej grupy choroba serca wyst�pi�a du�o cz�ciej. Autorzy publikacji stwierdzaj�, �e poziom LDL'u u uczestnik�w przestrzegaj�cych program spad� o 35%, a poziom cholesterolu ca�kowitego spad� o 25%. Autorzy stwierdzaj� dalej, �e ta redukcja zmniejsza wyst�powanie choroby wie�cowej serca o 49%. Zastan�wmy si� nad powag� tego stwierdzenia: Ryzyko choroby wie�cowej serca jest zmniejszone o po�ow� poprzez zredukowanie poziomu LDL'u o 35%. Eksperci z Narodowego Instytutu Zdrowia (National Instytutes of Health) inaczej zinterpretowali wyniki powy�szego eksperymentu. Stwierdzili oni jednoznacznie, �e obni�enie poziomu cholesterolu we krwi o 1% zmniejsza ryzyko choroby wie�cowej serca o 2%. Dla przyk�adu, obni�enie poziomu cholesterolu o 5% powinno obni�y� ryzyko o 10%. Stwierdzili oni dalej, �e po��czenie prawid�owego sposobu od�ywiania z leczeniem farmakologicznym oraz eliminacja innych czynnik�w zagro�enia mo�e zmniejszy� wyst�powanie choroby wie�cowej serca o 50%. Instytut ten natychmiast rozpocz�� akcj� informacyjn� w�r�d praktykuj�cych lekarzy w celu zapoznania ich z wp�ywem poziomu cholesterolu na zdrowie ich pacjent�w. Ale zn�w stoimy przed dylematem, jak osi�gn�� 35-procentow� redukcj� poziomu LDL'u. Autorzy powy�szej publikacji wskazuj�, �e mo�e to by� osi�gni�te za pomoc� diety i �rodk�w farmakologicznych. Ale czy jest to mo�liwe do zrealizowania przez ca�� ludno�� ameryka�sk�? Milionom ludzi grozi choroba serca, ale wydaje si� niemo�liwym, by te miliony ludzi by�y w stanie pobiera� leki u�yte w powy�szym do�wiadczeniu. Druga mo�liwo��, to �cis�a dieta kontroluj�ca cholesterol, wypracowana przez Nathana Pritikina. Zaleca ona, by spo�ycie t�uszczu nie przekracza�o 10 % ca�kowitej ilo�ci spo�ywanych kalorii. Spo�ycie bia�ka powinno kszta�towa� si� na tym samym poziomie. Ca�kowite spo�ycie mi�sa, ryb i drobiu nie powinno przekracza� po�owy kilograma tygodniowo. W praktyce jest to dieta wegetaria�ska i w�tpi�, by wszyscy chcieli t� diet� stosowa�, szczeg�lnie przez ca�e �ycie. Ja sam mia�em te dwie mo�liwo�ci do wyboru, w momencie, kiedy sta�o si� jasnym, �e musz� zredukowa� poziom cholesterolu we krwi, by ratowa� w�asne �ycie. �adna z nich nie by�a zbyt atrakcyjna. Dlatego w�a�nie opracowa�em m�j w�asny program, przez kt�ry zredukowa�em poziom cholesterolu nie tylko o 35%, ale o ca�e 40%. Skoro teraz wiemy ju�, jak skutecznie mo�na obni�y� ryzyko choroby serca poprzez obni�enie poziomu cholesterolu i skoro wiemy, �e znajduje si� przyjemna i skuteczna metoda osi�gni�cia tego celu, zapoznajmy si� dalej z chemicznym dzia�aniem cholesterolu. Prawdopodobnie pami�tasz ju� terminologi�, ale dobrze jest mie� gruntowne zrozumienie tego procesu, by lepiej chroni� w�asne �ycie. Jak du�o jest za du�o Do niedawna lekarze nie zwracali uwagi na poziom cholesterolu, je�eli mie�ci� si� on w przeci�tnej normie ameryka�skiej. Wska�nik przeci�tnej by� jednak problematyczny, skoro wi�kszo�� Amerykan�w, ��cznie z dzie�mi, mia�a za wysoki poziom cholesterolu. Wynika�o to z por�wnania z innymi grupami etnicznymi, u kt�rych rzadko wyst�powa�y choroby serca, a profil cholesterolowy by� ni�szy. Opinia zacz�a si� stopniowo zmienia� od 1983 roku, od chwili publikacji artyku�u dr. Basila Rifkinda i dr. Pesach Segala w Dzienniku Ameryka�skiego Towarzystwa Medycznego (Journal of the American Medical Association). W badaniu wzi�o udzia� sze��dziesi�t tysi�cy ludzi z dziesi�ciu r�nych region�w. Badanie ustali�o poziom osocza cholesterolu i tr�jgliceryd�w u uczestnik�w eksperymentu. Wprowadzono definicje hiperlipidemii (podwy�szony poziom t�uszcz�w) i hipercholesterolemii (podwy�szony poziom cholesterolu). Coraz wi�cej os�b o du�ym autorytecie zgadza si� co do faktu, �e konieczna jest interwencja przy poziomie przekraczaj�cym 200 mg/dl. Dlatego te� przeci�tny m�czyzna ameryka�ski, jak r�wnie� wielu innych Amerykan�w obu p�ci i w r�nym wieku musi co� zrobi�, by obni�y� poziom cholesterolu. Rada do Spraw Nauki przy Ameryka�skim Towarzystwie Medycznym stwierdzi�a ostatecznie, �e "niska �miertelno�� z powodu choroby serca w�r�d doros�ych Amerykan�w kojarzy si� z przeci�tnym poziomem cholesterolu w surowicy w granicach 180 do 200 mg/dl. Dlatego poziom ten powinien by� uwa�any za optymalny. W roku 1987 autorytety medyczne i naukowe dosz�y do zgody i wyda�y dyrektywy dotycz�ce cholesterolu. Komitet Rz�dowy uzna�, �e poziom cholesterolu maksymalnie do 200 mg/dl jest poziomem zadowalaj�cym. Oczywi�cie nie nale�y tu zapomina� o poziomie innych lipid�w i ich wp�ywie na chorob� serca, a przede wszystkim o ochronnym HDL'u. Wiadomo bowiem, �e wysoki poziom HDL'u chroni serce nawet przy podwy�szonym poziomie st�enia cholesterolu ca�kowitego. Z kolei niski poziom cholesterolu ca�kowitego nie gwarantuje zdrowia, skoro poziom HDL'u te� jest niski. Idealnymi wska�nikami HDL'u s�: dla m�czyzn - 40 dla kobiet - 45. W czasie sesji Ameryka�skiego Towarzystwa Serca w Waszyngtonie w 1988 roku dr Wones z Uniwersytetu w Cincinnati wyja�ni�, �e kontrola poziomu cholesterolu ca�kowitego, bardzo popularna w�r�d ludno�ci, mo�e da� mylne rezultaty. Analiza taka mo�e da� poczucie fa�szywego bezpiecze�stwa osobom, kt�rych analiza wyka�e niski poziom cholesterolu ca�kowitego, podczas gdy nie jest im wiadome, �e poziom ich HDL'u jest te� niski, w zwi�zku z czym ich ryzyko choroby serca jest wysokie. I odwrotnie, osoby z wysokim poziomem cholesterolu ca�kowitego nie musz� by� zagro�one, skoro ich HDL jest te� wysoki. Pomy�ki takie mog� wyst�pi� szczeg�lnie w�r�d kobiet, kt�rych HDL ma tendencj� do utrzymywania si� na wysokim poziomie. Lekarze przez d�ugi czas byli zdumieni, �e du�a liczba pacjent�w po ataku serca wykazywa�a normalny poziom cholesterolu. Dwa niedawne badania wykaza�y, �e winnym okaza� si� prawdopodobnie niski poziom HDL'u. Tak zwane Badania Helsi�skie wykaza�y z ca�� pewno�ci�, �e podniesiony poziom cholesterolu HDL chroni przed chorob� serca. Badania Helsi�skie prowadzono przez pi�� lat przy udziale 4081 m�czyzn z bardzo wysokim poziomem cholesterolu. U m�czyzn tych nie wyst�powa�y jednak objawy choroby serca. Podzielono ich na dwie grupy. Pierwsza grupa przyjmowa�a lek Gemfibrozil, podczas gdy grupie kontrolnej podano placebo. Lekarstwo Gemfibrozil obni�a znacznie poziom tr�jgliceryd�w, w mniejszym stopniu obni�a LDL i podnosi HDL. W grupie przyjmuj�cej lekarstwo poziom LDL'u spad� przeci�tnie o 11%, a HDL wzr�s� o 11%. Po pi�ciu latach w grupie przyjmuj�cej lekarstwo Gemfibrozil przeci�tna zachorowa� i zgon�w z powodu choroby serca spad�a o 34%. Autorzy badania, opisuj�c je w "Journal of the American Medical Association" w sierpniu 1988 r. doszli do wniosku, �e zar�wno podniesiony poziom HDL'u jak i zmniejszony poziom LDL'u s� skuteczne w pocz�tkowym zapobieganiu chorobie serca. R�wnie interesuj�ce jest badanie "szcz�liwych" osobnik�w, u kt�rych poziom cholesterolu ca�kowitego jest bardzo niski. Dr William Connor z Uniwersytetu w Oragon przeprowadzi� badania w�r�d Indian Taraumara, zamieszkuj�cych wysokie partie g�r w Meksyku. Prowadz� oni bardzo oszcz�dny spos�b �ywienia, z bardzo ma�� ilo�ci� �ywno�ci pochodzenia zwierz�cego. Ich tryb �ycia pe�en jest �wicze� fizycznych, cz�sto graj� kopi�c pi�k� podczas biegu, nawet przez 24 godziny bez przerwy. Dr Connor i jego wsp�pracownicy odkryli, �e poziom cholesterolu u tej grupy ludno�ci kszta�tuje si� przeci�tnie na poziomie 120 mg/dl i nie przekracza 130 mg/dl. Choroba serca jest nieznana w�r�d tej ludno�ci. Dr Connor wnioskuje, �e w momencie, kiedy poziom cholesterolu ca�kowitego jest bardzo niski, znaczenie HDL'u nie jest wtedy istotne. Widzimy z powy�szego, �e nie nale�y poprzesta� na wykonaniu analizy, lecz trzeba dzia�a�, je�eli wyniki s� niezadowalaj�ce. W tym miejscu wyp�ywa r�wnie� wniosek, �e nie powinno si� poprzesta� tylko na analizie cholesterolu ca�kowitego. Najlepiej poprosi� lekarza o skierowanie do dobrego laboratorium, w celu wykonania analizy na oznaczenie cholesterolu ca�kowitego: HDL'u, LDL'u i tr�jgliceryd�w. Nale�y d��y� do uzyskania proporcji mi�dzy cholesterolem ca�kowitym, a cholesterolem HDL w wysoko�ci 4,5. Oto przyk�ady proporcji cholesterolowej: 200 mg/dl cholesterol ca�kowity / 50 mg/dl cholesterol HDL =4,0 175 mg/dl cholesterol ca�kowity / 55 mg/dl cholesterol HDL =3,0 250 mg/dl cholesterol ca�kowity / 40 mg/dl cholesterol HDL =6,0 210 mg/dl cholesterol ca�kowity / 60 mg/dl cholesterol HDL =3,5 �aden rezultat nie jest zadowalaj�cy, je�eli poziom cholesterolu ca�kowitego nie jest poni�ej 200 mg/dl, a proporcja cholesterolowa poni�ej 4,5. Nie ma jeszcze definitywnej ewidencji o tym, �e podwy�szenie poziomu ch