My�li nieuczesane Przez ca�e �ycie nie uda�o mu si� stan�� pod pr�gierzem opinii publicznej. W domu powieszonego nie m�wi si� o stryczku. A w domu kata ? Bogowie dziedzicz� po sobie przymioty i wiernych. Z recenzji: "Poet� tego cechowa�o szlachetne ub�stwo my�li". Rak rumieni si� po w�asnej �mierci. C� za przyk�adu godna subtelno�� u ofiary! Sam widzia�em raz cud. By�o to wtedy, gdy obesz�o si� bez cud�w. B��d staje si� b��dem, gdy rodzi si� jako prawda. Czy mo�na do platfus�w nosi� ostrogi? Mo�na. Ale nie nale�y nimi dzwoni�. Na procesach przyznawa�y si� czarownice do obcowania z diab�em. Krew w nas si� burzy! Jak mo�na by�o je do tego zmusi�, przecie� diab�a nie ma! Ale g�os rozs�dku w nas wo�a: "Nieprawda, nieprawda, nieprawda!" Diabe� istnieje, by� w�a�nie inkwizytorem. Pami�tajcie o tym, �e je�li diabe� chce kogo� kopn��, nie uczyni nigdy tego swym ko�skim kopytem, lecz sw� ludzk� nog�. Burz�c pomniki, oszcz�dzajcie coko�y. Zawsze mog� si� przyda�. �ni� mi si� koszmar: Przerost biurokracji w pa�stwie, gdzie niedawno uko�czono likwidacj� analfabetyzmu. Co trzyma nas na tym globie pr�cz si�y ci��enia? "Z eunuchami mo�na m�wi� d�ugo" - opowiada�a pewna pani z haremu. Zmartwychwsta� mog� jedynie trupy. �ywym trudniej. Korzystajcie z do�wiadcze� ornitolog�w. �eby pisarze mogli rozwin�� skrzyd�a, musz� mie� swobod� korzystania z pi�r. Wielu d�ubie w prze�omowych chwilach narodu w nosie. Najcz�ciej pochodz� oni z rodzin, w kt�rych uwa�a si� d�ubanie w nosie za rzecz brzydk�. Na �adnym zegarze nie znajdziesz wskaz�wek do �ycia. Wszystko jest w r�kach cz�owieka. Dlatego nale�y my� je cz�sto. Nie ka�da salwa zwiastuje rewolucj�. Cz�owiek z cz�owiekiem si� nie zejdzie, ale g�ra z g�r� zawsze. Nawet brod� Proroka mo�na ogoli�! Fakt b�dzie zawsze nagi, cho�by by� ubrany wed�ug ostatniej mody. Wierz�, �e cz�owiek stworzy kiedy� "homunculusa", cz�owieka sztucznego, ale na mi�o�� Boga zaklinam, niech nie powtarza jego b��du i nie stwarza tego cz�owieka na podobie�stwo w�asne. G�upota jest matk� zbrodni. Ale ojcowie s� cz�stokro� genialni. Nie nale�y dopuszcza� do tego, by tabor transportowy miasta nadawa� si� jedynie na barykady. Czy za kar�, �e nie wierz� w dusz�, nie mam duszy? Na konfrontacji trup nie rozpozna� swego mordercy. �ni�a mi si� we �nie rzeczywisto��. Z jak� ulg� si� obudzi�em. Wol� napis "Wst�p wzbroniony" ani�eli "Wyj�cia nie ma". Uwa�ajcie, satyrycy! I w krzywym zwierciadle hieny ostrz� sobie z�by. Zawsze znajd� si� Eskimosi, kt�rzy wypracuj� dla mieszka�c�w Konga Belgijskiego wskaz�wki zachowywania si� w czas olbrzymich upa��w. "Czuj�, �e rosn� mi skrzyd�a!" - rzek�a mysz. No i c� z tego, panie nietoperzu? �eby �mier� mo�na by�o na raty odespa�! Pierwszym warunkiem nie�miertelno�ci jest �mier�. Konstytucja pa�stwa powinna by� taka, by nie narusza�a konstytucji obywatela. Gdy mit zderzy si� z mitem, jest to bardzo realne zderzenie. Do g��bokiej my�li trzeba si� wspi�� A mo�e B�g sobie mnie upatrzy� na ateist�? Je�li� bez kr�gos�upa, nie wy�a� ze sk�ry! Nawet na tronie wycieraj� si� spodnie. Chocia� krowie dasz kakao, nie wydoisz czekolady. Okno na �wiat mo�na zas�oni� gazet�. Ja jestem pi�kny, ja jestem silny, ja jestem m�dry, ja jestem dobry. I ja to wszystko odkry�em! Niekt�rym ludziom nale�a�oby wytoczy� proces my�lenia. B�oto stwarza czasem pozory g��bi. M�wiono mi o nim: "To lew!" No i c�, nie mamy pustyni. Nale�y go da� do cyrku lub do ZOO. Albo po wypchaniu do muzeum. Wolno�ci nie mo�na symulowa�! Nie mo�na zagra� "Pie�ni Wolno�ci" przy pomocy instrumentu przemocy. Jak pch�y skacz� my�li z cz�owieka na cz�owieka. Ale nie wszystkich gryz�. Uwa�ajcie, satyrycy, z rodzeniem pomys��w! W filmie R. Claira "Niech �yje wolno��" z roku 1931 brzmi refren jednej z ironicznych piosenek: "Le travail c'est la libert�", a w roku 1940 na bramie o�wi�cimskiego obozu pojawi� si� napis "Arbeit macht frei!" Wiem, sk�d legenda o bogactwie �ydowskim. �ydzi p�ac� za wszystko. W d�ungli nosz� he�my szturmowe przykryte siatkami, w kt�re wplataj� najrozmaitsze maskuj�ce zielska. Ja nosz� czapk� frygijsk� obszyt� b�aze�skimi dzwonkami. "Pogro�� mu tylko palcem" - rzek�, k�ad�c go na cynglu. Czasem dzwony ko�ysz� dzwonnikiem. Rozmaicie mo�na dzieli� ludzi! O tym wiemy. Mo�na na ludzi i nieludzi. Rzek� zdziwiony kat: "A ja dziel� ich na g�owy i tu�owie". Koniom i zakochanym inaczej pachnie siano. Gdyby� jeszcze koz�a ofiarnego mo�na by�o doi�! Nie nale�y si� powtarza�! Pssst! Niech tego nie us�yszy szcz�cie! Zdarza si�, �e haczyk zostaje po�kni�ty razem z rybakiem. Biada dyktatorom, kt�rzy uwierzyli, �e nie s� dyktatorami! Gdy zapachnia�y fio�ki, rzek�o �ajno: "No c�, dzia�aj� tanim kontrastem!" "Jak nale�y si� zachowa�" - pyta� mnie m�j znajomy - "gdy znajdzie si� u siebie w domu przyjaciela �ony w ��ku z obc� kobiet�?" Gdy stawimy si� kiedy� w dezabilach z r�nych epok w dolinie Jozafata, co b�dziemy wspomina� w rozmowach, czy ten kr�tki szmat �ycia, czy d�ugi okres nieboszczykostwa? Trzeba tak pomno�y� ilo�� my�li, by nie starczy�o dla nich dozorc�w. Zna�em osobnika, co mia� tak absolutnie fa�szywy s�uch, �e gdyby by� go podbudowa� teori�, zaj��by niechybnie prze�omow� pozycj� w dziejach muzyki. Pi�kne k�amstwo? Uwaga! To ju� tw�rczo��. Pytasz si�, o pi�kna pani, jak d�ugo l�gn� si� moje my�li. Sze�� tysi�cy lat, o urocza. Nie m�w o cz�owieku �le. On pods�uchuje w tobie. W pewnym kraju powiedzia� do mnie literat S.: "W�adza le�y na ulicy". - "Nie ma po�piechu" - odrzek�em - "tu nie sprz�taj� ulic". Dziwny jest cz�owiek. Czasem morduj�c si� jako skazaniec w kamienio�omach upatruje ju� sobie jaki� blok z granitu na w�asny pomnik. "Dlaczego" - zapyta�em pewnego krytyka - "napisa� Pan o tym jako o epokowym wydarzeniu, kt�re b�dzie mia�o prze�omowe znaczenie?" "O czym?" - zapyta�. �ni�em, �e X wypowiedzia� jak�� "My�l nieuczesan�". Wynika�a ona z jego sytuacji, harmonizowa�a z jego idea�ami, by�a konsekwencj� jego uroczej inteligencji. Rano zrodzi�o si� zagadnienie: Czy to jego my�l, czy moja? XI przykazanie: "Nie cudzos��w!" Co to jest Chaos? To ten �ad, kt�ry zniszczono przy Stworzeniu �wiata. Gdyby kunszt konwersacji sta� u nas wy�ej, ni�szy by�by przyrost ludno�ci. Transfuzja krwi odbywa si� cz�sto z kieszeni do kieszeni. Pion z poziomem maj� z sob� krzy�. Historia smutna z optymistyczn� point�: By�o ich czterech. Ka�dy mia� ostatni� desk� ratunku. Wszystkie cztery starczy�y ledwie na jedn� trumn�. Kt�r� sprzedali. Czy z oka Opatrzno�ci spad�a ludzka �za? Ludzie, nie b�d�cie skromni. Nie udawajcie lw�w. Komu po�lubi� wolno��, �eby by�a p�odn�? Nie mog� p�on�� z oburzenia na d�wi�k imienia Herostratesa, dop�ki nie widzia�em architektury �wi�tyni Diany w Efezie. Nie�atwo jest �y� po �mierci. Czasem trzeba na to straci� ca�e �ycie. Nie porywaj si� z motyk� na s�o�ce. Musi nam ono starczy� jeszcze na miliardy lat. Otyli �yj � kr�cej. Ale jedz� d�u�ej. Onegdaj dosta�em list od czytelnika: "By zrozumie� Pa�skie (Nieuczesane(, trzeba by� oczytanym". Odtelegrafowa�em z miejsca: "A trzeba, trzeba!". Gdyby B�g nas znowu nagich wpu�ci� do raju, na pewno uderzy�aby dzi� tam nasza nago�� niemodnym ju� fasonem. Czy w okre�leniu "to cz�owiek m y � l � c y" kryje si� komplement dla ludzko�ci? Nawet w jego milczeniu by�y b��dy j�zykowe. Nie wiem, kto jest praworz�dny, ja jestem prawo��dny. S�o�ce, kt�re wpada do wi�ziennej celi, rysuje na pod�odze cienie krat. W tych kwadratach mog� sobie wi�niowie uk�ada� krzy��wki. Mo�liwo�ci owych krzy��wek zale�� od wielko�ci krat. Ju� sam znak paragrafu wygl�da jak narz�dzie tortury. Nie otwieraj nigdy drzwi takim, kt�rzy je otwieraj� i bez twego pozwolenia. Nie opowiadajcie swoich sn�w. A mo�e przyjd� do w�adzy freudy�ci! W jednych krajach banicja jest kar� najdotkliwsz�, w innych powinni o ni� walczy� co najhumanitarniejsi obywatele. Nie podcinaj ga��zi, na kt�rej siedzisz, chyba, �e ci� chc� na niej powiesi�. W razie zmiany politycznej w niebie skorzystaj� na pewno �wi�ci w swoich �yciorysach z oskar�e� "advocatus diaboli" w ich procesach kanonizacyjnych. I masochi�ci wyznaj� wszystko na torturach. Z wdzi�czno�ci. Nie odchodzimy od zmys��w, nie zap�aciwszy uprzednio. Kto ma dobr� pami��, temu �atwiej o wielu rzeczach zapomnie�. Litera prawa powinna by� w��czona do alfabetu. W piekle diabe� jest postaci� pozytywn�. Mo�na by wynale�� kar� do�ywotniego wi�zienia obostrzon� sztucznym przed�u�aniem �ycia. "Kawiarniany inteligent" nie jest epitetem jednoznacznym, trzeba doda�, z kt�rej kawiarni. I bezstronni nie s� bezstronni. S� za sprawiedliwo�ci�. On przypomina mi wesz na �ysinie. Wok� pe�no blasku - a jednak wesz. Dzwon na trwog� musi mie� odwa�ne serce. Widzia�em raz tytana ceruj�cego skarpetki. By� to jego pierwszy tytaniczny wysi�ek. My�li niekt�rych ludzi s� tak p�ytkie, �e nie si�gaj� nawet i c h g�owy. Marz� o takiej kotwicy, kt�ra by za sob� poci�ga�a l�dy Najwierniej podtrzymuj� mity - najmici. Owca, co mia�a z�ote runo, nie by�a bogata. R�e pachn� zawodowo. Poca�unek Judasz�w zamyka usta poetom. Wiatry wiej� bardzo przezroczy�cie. Wszystko nale�y po�wi�ci� cz�owiekowi. Tylko nie innych ludzi. Mo�na umrze� na Wyspie �w. Heleny nie b�d�c Napoleonem. Bogu co boskie, cesarzowi co cesarskie. A co ludziom? W jednej z damskich �azienek pa�acu w �a�cucie stoi uroczy rokokowy bidecik Marii Antoniny. Jestem chyba zdegenerowany: na widok tego kunsztownego naczy�ka kr�lowej musia�em my�le� o rewolucji francuskiej. Nie b�d� snobem. Nie k�am nigdy, gdy prawda si� lepiej op�aca. �e dopuszczono w�wczas do Stworzenia �wiata!!! "Z jednego krzy�a mo�na by zrobi� dwie szubienice" - rzek� fachowiec z pogard�. My podzielili�my si� bogami, ale jak oni podzielili si� nami? Je�li mia�bym moich morderc�w spotka� na innym �wiecie, wol� z nimi �y� ju� na tym. Zaproponowano mi z prowincji, bym za ni�sze honorarium pisa� im ta�sze my�li. �atwiej powiedzie� na kogo� k...., ni� by� ni�. Spotka�em cz�owieka tak nieoczytanego, �e musia� cytaty z klasyk�w wymy�la� sam. Marionetki naj�atwiej zamieni� na wisielc�w. Sznurki ju� s�. Kto nabiera wody w usta, niech ni� przynajmniej nikogo potem nie opluwa. Stosy nie roz�wietlaj� ciemno�ci. Do wykszta�cenia �onglera powinna obowi�zkowo nale�e� nieznajomo�� praw fizyki. Ka�dy wiek ma swoje �redniowiecze. Byle smr�d, co walczy z wentylatorem, uwa�a si� za Don Kiszota. Tempo! Tempo! Mo�na prze�y� �ycie w jednym dniu. Ale co zrobi� z pozosta�ym czasem? Nie odwraca� si� ty�em do rzeczywisto�ci? Czy�by rzeczywisto�� nie otacza�a nas zewsz�d? Och!! Ide� mo�na d o g m a t w a � do ko�ca. Je�li dwaj wrogowie maj� wsp�lnego przeciwnika, podnieca to jeszcze bardziej ich wzajemn� nienawi��. Ka�dy z nich bowiem chce by� jedynym zwyci�zc� swego nieprzyjaciela. Niejeden bumerang nie wraca. Wybiera wolno��. Ciemne okna s� czasem bardzo jasnym dowodem. Jak �wiczy� pami��, by umie� zapomnie�? Osiki dr�� w ka�dym ustroju. Ale psiako��! W ka�dym si� zieleni�. Cz�owiek z cz�owiekiem prowadzi od wiek�w jeden monolog. Nawet szklane oko widzi sw� �lepot�. Czasem nawet g�upi but pozostawia po sobie niezniszczalny �lad. Czy wolno mija� si� z prawd�? Tak, je�li si� j� wyprzedza. Ecce homo! - homini lupus est. I miedziane czo�a s� pe�ne blasku. Pegaz nie powinien by� kuty na wszystkie cztery nogi. Pami�taj, nie zdradzaj nigdy prawdy! Zdradzaj prawd�!! "Zaj�c l u b i buraczki" - takie jest zdanie kucharza. C� eunuchowi po cywilnych �lubach? Na pocz�tku by�o S�owo - a na ko�cu Frazes. Gdy plotki si� starzej�, staj� si� mitami. �y� jest bardzo niezdrowo. Kto �yje, ten umiera. On? Posiada encyklopedyczn� niewiedz�! Gdyby si� by�a jeszcze bardziej sp�ni�a na randk�, by�bym zosta� Petrark�. Czy cz�owiek nie umiej�cy liczy�, kt�ry znalaz� czterolistn� koniczyn�, ma te� prawo do szcz�cia? Chcia�em powiedzie� �wiatu tylko jedno s�owo. Poniewa� nie potrafi�em tego, sta�em si� pisarzem. Czy nagie kobiety s� inteligentne? Nie w�azi si� kaloszami do duszy bli�niego, wytarcie n�g nie pomaga. Pocieszam si� zawsze, �e gwiazdy, kt�re ton� w jeziorze, s� niezamieszkane. Ta brudna woda by�a bia�ym �niegiem. Omin��em j� pe�en uszanowania. Salto m o r a l e jest bardziej niebezpieczne ni� salto mortale. Przywarli do siebie tak blisko, �e nie by�o ju� miejsca na �adne uczucia. "Styl to cz�owiek". Jak�e nie zamieszkana by�aby nasza ziemia! Rada dla pisarzy: W pewnej chwili trzeba przesta� pisa�. Nawet przed zacz�ciem. Pad� na niego cie� podejrzenia. I w tym cieniu si� ukrywa. Pluskwy gnie�d�� si� nawet w ramach obrazu �wiata. Niejeden, co pcha� si� na �wiecznik, zawis� na latarni. Nie wzywaj noc� pomocy. Jeszcze zbudzisz s�siad�w. I na nas m�wi� Zach�d na Wschodzie, i na nas m�wi� Wsch�d na Zachodzie.. Czy sceptycyzm jest wygodnym �wiatopogl�dem? Sceptycy zapatruj� si� na to sceptycznie. G�upota nie zwalnia od my�lenia. "Nie dra�ni� lwa!" - "Dlaczego?" - zapyta�em dozorcy. - "Dostaje biegunki" - odrzek�. Za ka�dym rogiem czyha kilka nowych kierunk�w. Optymizm i pesymizm r�ni� si� jedynie w dacie ko�ca �wiata. I pomy�le�, �e na tym ogniu, kt�ry ukrad� Prometeusz bogom, spalono Giordana Bruno! Dialog p�inteligent�w r�wna si� monologowi �wier�inteligenta. Pokazywano mi w Wiedniu ��ko, w kt�rym sypia� Grillparzer. Ba! Widz� cz�sto ��ko pani X., w kt�rym spa� poeta A., muzyk B., malarz C., aktor D. Jak dot�d. Jedni ukrywaj� przed drugimi prawd�, bo jej si� boj�, drudzy ukrywaj� j� przed pierwszymi, bo chc� j� uchroni� do w�a�ciwej chwili. A jest to jedna i ta sama prawda. Ypsylon to wielki cz�owieczek! Czy je�eli ludo�erca je widelcem i no�em - to post�p? Oburzenie nigdy nie powinno by� tak g��bokie, by nie mog�o wybuchn��. Podaj� wam gorzkie pigu�ki w s�odkim lukrze. Pigu�ki s� nieszkodliwe, trucizna jest w tej s�odyczy. "Kr�l jest nagi", ale pod wspania�ymi szatami. Czasem mnie diabe� kusi, by uwierzy� w Boga. Ci, kt�rzy maj� ide� wci�� w g�bie, maj� j� zazwyczaj i w pobliskim nosie. Pog�d�cie si�! Niech teologowie rozmy�laj� nad tajemnic� "bytu, co okre�la �wiadomo��". Mo�na kr�ci� wstecz katarynk�, ale nie melodi�. Sady�ci i masochi�ci powinni tworzy� z sob� samowystarczalne sp�ki, trusty i pa�stwa. My�my z czerwonych wsyp�w na poduszki robili sztandary, a inni ze sztandar�w robili wsypy na pierzyny. Czas robi swoje. A ty cz�owieku? Do my�lenia potrzebny jest m�zg, nie m�wi�c ju� o cz�owieku. Nikt nie chce czu� smaku dro�d�y w cie�cie, kt�re w�a�nie dzi�ki tym dro�d�om wyros�o. Gniewni s� Prometeusze. "Czy macie co� na w�trobie?" - zapyta�em. "S�pa - panowie poeci - s�pa!" - odpowiedzieli. �mierci klientela nie wymiera. Podobno mi�dzy mn� a Adolfem R. Jest ta r�nica, �e Adolf jest w sobie szcz�liwie zakochany, a ja w sobie nieszcz�liwie. Poprawi�bym tu jedynie sformu�owanie dotycz�ce mnie na "bez wzajemno�ci". Mam przed sob� bardzo wiele tajemnic, czy zdo�am je utrzyma�? Wobec coraz silniejszego zainteresowania si� w niekt�rych krajach islamem, nale�y przypomnie�, �e religia muzu�ma�ska surowo zakazuje spo�ycia alkoholu. Ona? Nawet okulista nie wyczyta�by w jej oczach niczego wi�cej ni� trzy dioptrie. Kiedy Kain zabi� Abla, a ten ostatni pozosta� na to nieczu�y, by� to pierwszy precedens: "Martwa ofiara nie zg�asza sprzeciwu". Wieko trumny od strony u�ytkownika nie jest ozdobne. Ciekawy okaz samor�dztwa: pisarz rodzi przymiotniki przed narodzeniem przymiot�w. Dramaturg: brzuchom�wca duszy. A zawsze u�miechali�cie si� z niedowierzaniem, gdy wspomina�em mimochodem, �e zabawiam si� czasem opowiadaniem sobie w�asnych anegdot. Z raju wygnano przecie� jedynie Adama i Ew�. A jak si� stamt�d wydosta�y na wolno�� lwy, or�y, ma�py, pch�y itd. A nawet jab�ka? Nie pisz Credo na parkanie! Bezmy�lno�� zabija. Innych. Zawsze istnieje jeszcze ostrzejsza t�pota. Gdy ludo�ercy wypluj� z niesmakiem ofiar�, czy to despekt dla delikwenta? Katarynka zemle ka�d� melodi�. "Dzika �winia" - to brzmi szlachetniej ni� po prostu "�winia". Jest rok 1957. Zrodzi� si� pierwszy goryl w niewoli. Jest to wielki sukces nauki. Teraz b�dziemy mogli obliczy�, od ilu milion�w lat istnieje cz�owiek. Najtrudniej o prawd� w czasach, gdy wszystko mo�e by� prawd�. I ja mam chwile filozoficznej zadumy. Staj� sobie na mo�cie nad Wis��, od czasu do czasu spluwam na fale i my�l� przy tym: "Panta rhei". Zwracaj si� zawsze do bog�w obcych. Wys�uchaj� ci� poza kolejk�. "Ach, jak�e chcia�bym by� jeszcze raz stary!" - rzek� m�ody nieboszczyk. I czas Einsteina zale�a� od zegara miejskiego. Nie ka�da palma pierwsze�stwa rodzi kokosy. Kt�ry pisarz zrezygnowa� dobrowolnie z genialno�ci? Tylko ja musia�em si� wcze�nie z tym pogodzi�. Pozna�em, �e brak mi elementu nudy. Walczymy o prawo do wyj�tk�w. Niech "wyj�tek potwierdza regu��" tylko wtedy, gdy chce. Ka�da miot�a zmiata si� powoli sama. I drzewa by na pewno zmienia�y od czasu do czasu kraje, tylko w ich spo�eczno�ci obowi�zuje widocznie zasada ustanowiona dla ludzi: "Glebae adscriptus". Dno nie istnieje. Istniej� tylko przeszkody g��bi. I s�owo mo�e by� kneblem. Niekt�rzy ch�tnie nosiliby czapk� frygijsk�, gdyby by�a czapk�-niewidk�. Czasem czyje� drzewa tak wyrastaj�, �e ich owoce spadaj� na g�owy s�siadom. Historycy sztuki, czy wynale�li�cie ju� styl dla stworzonego �wiata? Gdyby nie to, �e cz�owiek �yje na �wiecie, w�tpi�, czy interesowa�by si� polityk�. Kto straci� g�ow�, tego ona cz�sto boli. Jeste�my nadal spo�ecze�stwem stanowym - z przewag� stanu nietrze�wego. I g�ry dziel� przepa�cie. Czasem wzdrygam si� na my�l, �e mog� w sardynce uk�si� jakiego� Jonasza z biblii dla krasnoludk�w. "Czy op�aca si� by� ba�wanem na tak kr�tko?" - my�l� sobie, gdy go dzieci zim� lepi�. Mo�na przej�� na pozycje wroga pozostaj�c na w�asnych. "Nie wylewajcie dziecka z k�piel�." Ha, Ha! - przys�owie kiepskich hydraulik�w. Najcz�ciej z�eraj� "martwe dusze" wi�cej ni� �ywe brzuchy. Wzruszaj�ce s� wspomnienia po wspomnieniach. Mo�na zmieni� wiar� nie zmieniaj�c Boga. I odwrotnie. Dno jest dnem, nawet je�li jest obr�cone do g�ry. Pytasz mnie, jak gra� �w wirtuoz? W jego grze by�o co� ludzkiego: pomyli� si�. Kanonizacja zabija w moich cz�owieka, kt�rego m�g�bym uwa�a� za �wi�tego. Kto wyci�ga losy ludzkie? C� za gigantyczna myszka czy papuga kosmiczna! Kto stoi przy katarynce? Jedynie melodi� znamy. Nauka jest spraw� wielkich. Maluczkim dostaj� si� nauczki. Przepis: "Niech �ywi zachowaj� cisz� na cmentarzach, je�li to potrafi� nawet umarli". I przezroczyste cele rzucaj� na siebie cie�. Za ka�dego trupa zapisujemy �mierci plus krzy�ykiem na cmentarzu. Masowa hodowla czterolistnej koniczyny na pewno przynosi korzy�ci. Nie ma z�ego, co by� Gdy Ikar z Dedalem spadli, stali si� anio�ami, wyros�y im w�asne skrzyde�ka i mogli potem fruwa�, ile ich dusze zapragn�y. Gdy samodzielnie odkry�em my�li wypowiedziane ju� gdzie� przez wielkich filozof�w, nie podnosi�o to mnie w moich oczach, lecz umniejsza�o ich. Mikro- czy megalomania? Niekt�rzy ludzie patrz� przez w�asne oczy jak przez judasze. Podziemne klozety maj� wi�ksz� szans� przetrwania ni� najpi�kniejsze gotyckie wie�e. Tajemnica: ni�ej poziomu. Tragedia R. Polega na tym, �e kocha si� w sobie, a sob� by� nie mo�e. Rany si� zabli�niaj�, ale blizny rosn� wraz z nami. Czy wa�na jest pielgrzymka, je�li droga zaprowadzi�a p�tnika do innego celu? Pewien sodomita podnieca� si� ogl�daniem podr�cznika zoologii. Czy nale�y ksi��k� t� uzna� za wydawnictwo pornograficzne? Nie ka�da noc ko�czy si� �witem. Czy wyobra�acie sobie kobiet�, kt�ra da�aby swojemu oblubie�cowi opowiada� przez 1001 nocy bajeczki? Odciski palca bo�ego nie s� nigdy identyczne. Nawet kiedy si� poluje na s�onie, trzeba czasem zabi� pch��. Byli i tacy m�czennicy, co szli drog� krzy�ow� z powrotem. Rzeczy �miesznych nie bior� ludzie na serio. Tak jak gdyby zastrzelono kogo� z rewolweru w kszta�cie �winki morskiej, a facet zabity nie chcia� tego uzna�. Czasem trzeba zamilkn��, �eby zosta� wys�uchanym. "Ma ptasi m�zg" - m�wiono o pewnym orle. W co wierz�? W Boga, je�eli jest. Nosoro�ec nie powinien w rubryce "znaki szczeg�lne" wpisywa�: r�g na nosie. Ma��e�stwo jest instytucj�. Wi�c czy nie za ma�o pracownik�w? Twarz wroga przera�a mnie wtedy, gdy widz�, jak bardzo jest podobna do mojej. Uczcie si� j�zyk�w. Nawet nie istniej�cych. Odkrycie Ameryki nie jest zas�ug� Amerykan�w. Wstyd! W przedpieklu nie powo�uj si� jeszcze na szatana. Kto w piekle mia� szlify - i w niebie nosi akselbanty. Bezsilna w�ciek�o�� dokonuje cud�w. Czym staje si� diabe�, kiedy przestaje wierzy� w Boga? Jest ma�e nic i jest Wielkie Nic. Nie mlaska� oczyma! Na szyi �yrafy pch�a zaczyna wierzy� w nie�miertelno��. �ni�a mi si� reklama �rodk�w antykoncepcyjnych: "Nie urodzeni b�d� was b�ogos�awi�!" Sk�d wiatr wie, w kt�r� stron� wia�? Nie tw�rzcie sobie bog�w na swoje podobie�stwo! Czasem s� "wtyczki", ale nie ma kontaktu Mia� tak wysokie wyobra�enie o swojej osobie, �e wydawa� si� sobie czasem kar�em. Nie spoufalaj si� ze sob�! Klucz sytuacji tkwi cz�sto w zamku s�siada. Uwa�aj, by si� nie dosta� pod czyje� ko�o szcz�cia. Czy ryby, kt�re przelatuj� przez oka sieci, cierpi� na kompleks ni�szo�ci? C� za nietakt gra� na czyim� piszczelu melodi�, kt�rej nieboszczyk nie lubi�. Mam nowe zmartwienie: Co by by�o, gdyby ludzie zacz�li nagle rosn��? Czy nale�a�oby ich przykr�ci�, czy urz�dzi� �wiat dla nich? Nie wysy�ajcie daltonist�w po niebieskie migda�y. Mog� wr�ci� z niczym. Nie wyrastaj ponad miar� panteonu! Ideali�ci pragn� materializacji duch�w. I lwi� cz�� lwa kto� ze�re. Pope�ni� zbrodni�: zabi� cz�owieka! W sobie. Nasze wszystkie odr�bne fikcje sk�adaj� si� na jedn� wsp�ln� rzeczywisto��! W�asna �mier� nie jest dla d�entelmena �adn� wym�wk�! Bohaterowie dawnych mit�w byli prawie nadzy, bohaterowie dzisiejszych s� zupe�nie nadzy. Cz�owiek, kt�ry jest geniuszem, a nie wie o tym - nie jest nim chyba. Im cz�owiek ma bogatsz� fantazj�, tym czuje si� ubo�szy. I brak owoc�w rodzi fermenty. Przeludnienie �wiata doprowadzi�o do tego, �e w jednym cz�owieku �yje wielu ludzi. Trzeba by r�wnie� Izby Wytrze�wie� dla ludzi pijanych szcz�ciem. Zdarza si�, �e chor��y wieje w inn� stron� ni� sztandar. To, �e umar�, nie jest jeszcze dowodem, �e �y�. Mi�dzy jedn� mi�o�ci� a drug� trzeba dla przyzwoito�ci przeby� kwarantann� z trzeci�. I anio�owie maj� swoich szatan�w, i szatani swoich anio��w. Perspektywa - rzecz s�odka: zobaczy� wrog�w tak ma�ych! Wchod� w siebie bez pukania! Mo�na otworzy� usta z zachwytu, by zamkn�� je ziewni�ciem. Chcesz ukry� twarz - wyjd� nago. Serce cz�owieka bije drugiego niemi�osiernie. Wykupi� siebie z niewoli obcej, ale dalej uwa�a� si� za niewolnika w�asnego. Straszne s� s�abostki si�y. I lekko�� ma sw�j ci�ar gatunkowy. Z Ksi�gi Przeznaczenia: "A jedni musz� by� czopkami!" Nie chod� utartymi drogami, bo si� po�li�niesz. Dziur� w my�li trudno zatka� rzeczywisto�ci�. A mo�e jeste�my jedynie czyim� wspomnieniem? Bosy nie st�pa po r�ach. "E pur si muove!" - krzykn�� rozw�cieczony kat po egzekucji. Najcz�ciej tam jest wyj�cie, gdzie by�o wej�cie. Kto krzyczy: "Niech �yje!" - musi p�aci� za pogrzeb. Nie zadawaj si� z idiotami, je�li nie jeste� psychiatr�. S� za g�upi, by p�aci� niefachowcom za towarzystwo. I g�os sumienia przechodzi mutacj�. Uwa�aj, �eby nie chwyci�o ci� za gard�o czyje� wzruszenie. Gdy lud nie ma g�osu, poznaje si� to nawet przy �piewaniu hymn�w. Samotno�ci, jaka� ty przeludniona! Nie wystarczy m�wi� do rzeczy, trzeba m�wi� do ludzi. Wiecie, gdzie zawsze mo�na znale�� nadziej�? W garderobie przed piek�em, pod napisem: "Lasciate ogni speranza!" Nie nale�y wyci�ga� konsekwencji z b�ota. Czasem s� noce zbyt ciemne, by je ujrze�. Najwi�cej kszta�t�w ma abstrakcja. Czas jest nieruchomy. Tylko si� w nim posuwamy w niew�a�ciwym kierunku. To odwa�ny pisarz! Postawi� kropk� po nie napisanym, zdaniu. Kapitan schodzi z okr�tu ostatni. Dlatego admira�owie �pi� tak spokojnie podczas burzy. I kaftan bezpiecze�stwa powinien by� na miar� szale�stwa. Wiatry zmieniaj� drogowskazy. Nie ka�dy umie ta�czy� do muzyki przysz�o�ci. Przedostatni Mohikanin zabija cz�sto ostatniego Mohikanina, by nim zosta�. Mia� samopoczucie widma, kt�re si� jeszcze nigdy nikomu nie przywidzia�o. I pies w stolicy szczeka centralniej. Je�li tw�j wr�g zrobi fa�szywy krok - uwa�aj! Ta�czycie do jednej melodii. �ycie zabiera ludziom zbyt wiele czasu. Duch czasu straszy nawet ateist�w. Wszyscy bogowie b y l i nie�miertelni. I na drogach my�li czatuj� rozb�jnicy. Oczywi�cie i oni czuj� si� intelektualistami. Niekt�re charaktery s� niez�omne, ale rozci�gliwe. Niejednemu zeru wydaje si�, �e jest elips�, po kt�rej �wiat si� kr�ci. Kto nie ma sumienia, musi kompensowa� to jego brakiem. W walce idei gin� ludzie. Kto jest bez winy, niech rzuci pierwszy kamieniem. Pu�apka. Wtedy ju� nie b�dzie bez winy. Ludziom przyda�by si� czasem "dzie� wolny od �ycia". I jasnowidze to czarnowidze. W zupie grzybowej zosta�o tak ma�o z urok�w lasu! Ludzie, nie odwracajmy si� od siebie! Mo�emy jeszcze zobaczy�, �e jeste�my pomalowani tylko z jednej strony. Ka�dy krzak mo�e by� ognistym, je�li zdo�asz go podpali� swoj� wyobra�ni�. Dlaczego pisz� te kr�tkie fraszki? Bo s��w mi brak! Kiedy wystrzelimy pocisk my�li poza granice rozumu? Powiedz mi, z kim sypiasz, powiem ci, o kim �nisz. Warszawa, czasy Hitlera. Wczesny poranek. Na murze obok �andarmskiej wachty �wie�� farb� w po�piechu wykrzyczane: "Niech �yje wolno��!" "To w�a�ciwie komuna�" - rzek� spiesz�cy ze mn� z noclegu znakomity logik X. Trzeba mie� du�o cierpliwo�ci, by si� jej nauczy�. Ukrywa� si� za j�zykiem, kt�ry pokazywa� �wiatu. Co� si� psuje w pa�stwie du�skim! O, jak olbrzymi� jest Dania! I z marze� mo�na zrobi� konfitury. Trzeba tylko doda� owoce i cukier. Mie� sobowt�ra, pope�ni� na nim samob�jstwo i �y� jako tamten dalej - co za mo�liwo�ci do schizofrenii! Przyznaj si�: kiedy grasz w czerwone i czarne, �yje w tobie nadzieja, �e wygrasz w zielone! Figury s� najcz�ciej z kamienia. I ty�ki nosz� maski. Ze zrozumia�ych powod�w. Je�li podoba ci si� worek, kup go razem z kotem, kt�rego ci chcieli w nim sprzeda�. Pechowcy, kiedy ju� �pi�, �ni�, �e ziewaj�. Pami�tajcie: stanowisko ma zawsze tylko my�liwy, nigdy zwierzyna. Je�li� zna� przed laty hien� i po latach spotka� j� jako wiewi�rk�, niech to, �e� j� pozna� da ci chwil� zadumy. Ka�da krowa by�a kiedy� bycza. Ba�em si� zawsze nie nabitych karabin�w. Rozbijano nimi g�owy. Istniej� r�wnie� perfidei�ci. Oduczyli�my si� odr�nia� nagrobki od pomnik�w Im mniejsi obywatele, tym wi�ksze zdaje si� imperium. Naj�atwiej zab��dzi� w borze, gdy go zr�bi�. "Chcia�bym, �eby �wiat by� Grand Guignolem!" "Jeste� sadyst�!" "Nie! Tylko tam to wszystko jest na niby!" Smutne, gdy najdro�sz� istot� jest dla kogo� jedynie istota zagadnienia. Spieraj� si� o istnienie Boga. Obie strony chc� zatrze� �lady zbrodni, �e go zabi�y. Oczywi�cie - nim zdo�a� zaistnie�. Negacja jest elementem pozytywnym ca�o�ci. Wymiar Niesprawiedliwo�ci jest zawsze we w�a�ciwych r�kach. C� z tego, �e �ycie przemija, je�li jest tak kosztowne? Mia� mas�o na g�owie. Ile takiego mas�a przypada na g�ow� luedzko�ci? Na jedn� indywidualno�� mo�e si� sk�ada� ca�a instytucja. To, czego sobie wyobrazi� nie mo�na, mo�na cz�sto kupi�. I co do wahania si� nale�y powzi�� decyzj�. Pomy�l, zanim pomy�lisz. Gdyby cz�owiek zna� miar� swej wielko�ci, nie musia�by rosn�� wy�ej. Burzliwe jest Morze Oboj�tno�ci. Czy surrealizm przestaje nim by�, je�li jest urzeczywistniony? Szkoda, �e nie b�dziemy �y� ju� w czasie, gdy oka�e si�, �e nasz rachunek czasu by� z�udzeniem. I wcale nie starzeli�my si�. Moralno�� jest kwesti� umown� albo natychmiast p�atn�. Wielu z moich przyjaci� sta�o si� moimi wrogami, wielu nieprzyjaci� zaprzyja�ni�o si� ze mn�, ale oboj�tni pozostali mi wierni. Ostatnia ksi��ka Iksa to powie�� z kluczem. U str�a. Czy starczy s��w, by nasyci� nimi wszystkie g�by? W ka�dym "strachu na wr�ble" drzemi� ambicje grozy. Dajcie nawet �lepym bawi� si� w ciuciubabk�! Dmijmy sami w nasze �agle! Cezar�w zabijaj� zazwyczaj przyjaciele. Bo s� wrogami. I pusta, zalakowana koperta zawiera tajemnic�. Mie� n� na gardle przeciwnika - niebezpieczna chwila! Do celu? Tam si� wysiada. Posiad� wiedz�, ale jej nie zap�odni�. Brzydko jest pos�dza� kogo�, gdy ma si� zupe�n� pewno��. Chamstwo ma tylko wtedy racj� bytu, gdy jako zjawisko wywo�uje r�wn� sobie reakcj� intelektu. Gdy nie wiej� �adne wiatry - i kurek na ko�ciele ma charakter. Nie znaj�c obcego j�zyka, nie zrozumiesz nigdy milczenia cudzoziemc�w. Istoty mi�so�erne, nie zjadajcie wszystkich kr�lik�w, bo gdy nie starczy kr�lik�w do�wiadczalnych... wiecie ju�! Owoce zwyci�stwa? Gruszki na wierzbie. Nawet fl�dra nie jest bezstronna. Nie u�y�niajcie nieu�ytk�w umys�owych! Nawet m�d�ek ciel�cy wie, jak smakowa� ludziom. Dopiero po Stworzeniu �wiata powsta�o mn�stwo niestworzonych rzeczy. Lubi� tych, co by byli, gdyby ich nawet nie urodzono. Gdy si� mit zmienia w rzeczywisto��, czyje to zwyci�stwo - materialist�w czy idealist�w? Uderz w struny, a no�yce si� odezw�.. Nie z ka�dego jaja wykluwa si� Kolumb. Przestrzegano mnie przed Iksem: "Nie uspo�eczniony!" Pozna�em go. Bardzo ucz�owieczony. Zawsze kiedy cz�owiek zaczyna w�tpi� w siebie, palnie takie g�upstwo, kt�re go zachwyci. S� urodzeni m�owie stanu - wyj�tkowego. Przys�owia sobie przecz�. I to jest w�a�nie m�dro�ci� ludow�. �aden Torquemada nie wyci�gnie z ludzi tylu sekretnych my�li, co ��dza s�awy. Dlaczego spadamy z ksi�yca zawsze na t� sam� ziemi�? Mo�na oczy zamkn�� na rzeczywisto��, ale nie na wspomnienia. Widz� pana my�li: "Ex oriente lux, ex occidente luxus!" Gasn�cy entuzjazm powinien zostawi� osad, kt�rym by mo�na posmarowa� sobie twarze dla niepoznaki. Gdy krzykn�: "Niech �yje post�p!" - pytaj zawsze: "Post�p czego?" To dziwne, jak trudno wywo�a� echo w najbardziej pustych g�owach. "To tylko meteor" - powiedzia�a pogardliwie �wieczka. Wzi�li go za kogo� innego, ale oddali lojalnie jego w�asnego trupa. Od zbrodni nie p�aci si� podatku. Za tanioch� ludek ch�tnie drogo p�aci. W tych 1957 latach po Chrystusie ile� zmie�ci�o si� lat wi�zienia! Kogut opiewa nawet ten ranek, w kt�rym idzie na ros�. Szkoda, �e do raju jedzie si� karawanem! Cierpie� na b�l serca i nie by� lirykiem? Po co? M�odociani przest�pcy nie maj� zapewnionej przysz�o�ci. Mog� z nich wyrosn�� jeszcze porz�dni ludzie. Reforma kalendarza nie skr�ci ci��y. W swej skromno�ci uwa�a� si� za grafomana, a by� donosicielem. Czy jestem wierz�cy? B�g jedyny raczy wiedzie�. Nie sztuka powiedzie�: "Jestem!" Trzeba by�. Czy w�r�d ludo�erc�w s� jarosze? M�j m�zg by� zbyt zm�czony, by stworzy� jak�� fa�szyw� my�l. Nie wszystkich Abl�w sta� na w�asnych Kain�w. Musz� si� zadowoli� zbiorowymi. Ludzie nie maj�cy ze sztuk� nic wsp�lnego - nie powinni z ni� mie� nic wsp�lnego. Proste? Nie wiem, czy ryba by�aby niema, gdyby mia�a tyle tajemnic, co my. Trzeba by� zawsze tylko sob�. Ko� bez u�ana jest zawsze koniem. U�an bez konia tylko cz�owiekiem. Na ka�dym szczycie jest si� nad otch�ani�. Mo�na by� wirtuozem fa�szywej gry. Ach, co to by�a za m�ka! Doko�a same nagie kobiety, ubrane a� po szyj�. Po niekt�rych wspomnieniach nie wystarczy jedynie zimny prysznic, trzeba przede wszystkim prawdziwej, gor�cej k�pieli. Purytanie powinni nosi� dwa listki figowe na oczach. Ten, co budzi si� w ��ku, do kt�rego si� nie k�ad�, niech natychmiast sprawdzi swoj� to�samo��. Z�ama� sobie �ycie! I teraz ma dwa oddzielne, bardzo przyjemne �ycia. Cz�owiek ro�nie w cenie, kt�r� p�aci. R�ne my�li chodz� po g�owie. Niekt�re j� nawet opuszczaj�. Ciekaw jestem, czy jakie� zwierz�, patrz�c na nas, my�li: "Ecce homo!" My�l autora zap�adnia cz�sto krytyk�w do poronie�. Wykrzyknik, kt�ry sflacza�, staje si� znakiem zapytania. Pomnik mo�e by� doskona�ym zegarem s�onecznym. Nawet p�niej, gdy go nie ma, wie si�, co za godzina wybi�a. Maczugi by�y zabawk�. Dzi� zrozumia�by to nawet zabity nimi. Ka�dy kr�ci sobie sznur na szyj� w kolorze, kt�ry mu odpowiada. �y� poza swym cia�em, ale lojalnie stara� si� o jego utrzymanie. Ci, kt�rzy zjedli wszystkie rozumy, powinni nakarmi� wszystkie brzuchy. I dusza musi by� czasem na diecie. Trzeba ci�gle zaczyna� od ko�ca. Nie pytaj Boga o drog� do nieba, bo wska�e ci najtrudniejsz�. Nasze punkty widzenia pokrywaj� si�. Idzie tylko o to, kt�ry kt�ry pokrywa. "Nie zabijaj!" - w Dekalogu - brzmi jak napomnienie, a jest przecie� odkryciem! Uwa�ajmy! Lekcewa�ony przez nas analfabeta mo�e postawi� kropk� nad i. A mo�e wykorzystamy kiedy� przemys�owo dusze ludzkie? Przy po�arze Getta upiek�o wielu swoj� w�asn� piecze�. Ce� s�owa! Ka�de mo�e by� twoim ostatnim. Rozumiemy wszystko, dlatego nie mo�emy niczego zrozumie�. Mo�na si� zaplu� nie otwieraj�c ust. Czy musz� by� ludzie ze stali? Czasem zdaje mi si�, �e powinni by� z krwi i ko�ci. Waga zagadnienia liczy si� brutto. Z nami. Jak t�umaczy� westchnienia na obce j�zyki? Nie ka�demu z �yciem do twarzy. Proteza duszy musi by� niewidzialna. Mo�na kogo� skaza� na zapomnienie, ale wyrok trzeba wykona� na pami�taj�cych. Wysoki to poziom, je�li na g�ow� ludno�ci przypada p� g�owy. A mo�e wymy�limy szybko jak�� inn� rachub� czasu, by�my nie znajdowali si� w XX wieku? Zdania s� zwykle podzielone - mi�dzy silnych. Zapyta�a mnie uroczo: "To chyba bardzo trudno wymy�li� wszystko z g�owy, tak jak Pan?" - "Trudno" - odrzek�em - "ale my�l�, �e z nogi by�oby jeszcze trudniej". Drogowskazy stoj� na miejscu. "Lepsze jutro" nie zawiera asekuracji przed "jeszcze lepszym pojutrzem". Rasowa plotka nie powinna si� nigdy sprawdza� w stu procentach. Czasem czuje si� cz�owiek jak "amen", co nie zna�o pacierza. Tylko poeta m�g�by wystawi� kwestionariusz dla Pana Boga. Troglodyta nie by� troglodyt�. Sta� na poziomie �wczesnej cywilizacji. Wierz�, �e zdziwi�oby ci�, gdyby nagle krowa zacz�a m�wi� po angielsku. Ale uwierz mi, �e za dziesi�tym razem mia�by� do niej �al, �e nie ma oksfordzkiego akcentu. Oczywi�cie, gdyby� zna� si� na tym. Niewypa� my�li zale�y r�wnie� od g�owy, w kt�r� trafia. Zdarza si�, �e kto� stawia sobie pomnik za to w�a�nie, �e stawia sobie ten pomnik. Wszystko jest z�udzeniem. Oczywi�cie i poprzednie zdanie. Gdy z rado�ci podskoczysz do g�ry, uwa�aj, by ci kto� ziemi spod n�g nie usun��. Spotka�em na drodze mego �ycia ludzi, kt�rych zwyk�em spotyka� r�wnie� gdzie indziej. "Deszcz pada do g�ry" przyzna� cz�owiek powieszony do g�rny nogami. Dopisano: "Zgodnie z prawd�". Kt� pyta tezy i antytezy, czy chc� zosta� syntez�. Dwie linie r�wnoleg�e spotykaj� si� w niesko�czono�ci - i one w to wierz�. Ile p r z e p a d a na g�ow� ludno�ci? Oto miara kultury. Mamy w kraju bogate zasoby nie wykorzystanej energii. Tupet �wier�inteligent�w. W�r�d wielkolud�w staraj si� by� kar�em, w�r�d kar��w wielkoludem, ale w�r�d sobie r�wnych staraj si� by� im r�wny. Nasza niewiedza si�ga coraz dalszych �wiat�w. Mi�o�� ojczyzny nie zna granic cudzych. Wola�bym, gdyby Dawid by� zabi� Goliata harf�. Demostenes przemawia� swobodnie z kamykiem w ustach. Te� mi przeszkoda! �miejcie si� do �ez! Dla optymist�w i pesymist�w. Palce s�ug powinny pozostawia� odciski pan�w. Uczciwo�� artystyczna przeszkadza czasem narodzi� si� arty�cie. Obserwujemy ciekawe zjawisko: be�kot jako �rodek porozumiewawczy mi�dzy lud�mi. Co kuleje - idzie. By� swoim w�asnym ministrem spraw wewn�trznych! Za ka�dym krzakiem siedzi zaj�c wyobra�ni. Czasem okazuje si� duchem go�ego ty�ka. Ludzie nie s� egoistami. Nikt nie nosi �a�oby po sobie. Sukces Heinego! Sta� si� na ca�y �wiat znanym "nieznanym poet�"! Nigdy ton nie powraca do struny. C� za snobizm! Chcie� zosta� Wielkim Eunuchem. Z wielkiej chmury - ma�y cie�? To dziwne! S� tacy, co nigdy nie mieli nadziei, i tacy, co wiecznie j� trac�. Straszne jest, je�li jeden pan posiada olbrzymi� ilo�� niewolnik�w. My�l� jednak, �e nie lepiej jest, gdy niewolnik posiada wielu pan�w. Wielu z tych, co wyprzedzili sw�j czas, musieli na� czeka� nie w najwygodniejszych pomieszczeniach. Widzia�em cz�owieka przelewaj�cego z pustego w pr�ne. Spyta�em go, po co to robi. "Jestem unowocze�nion� klepsydr�". Uwa�aj, �eby� przez nieuwag� nie stworzy� czego� wiekopomnego. Ilu� ludzi b�dzie musia�o po�wi�ci� �wiadomie swoje �ycie, by to zniweczy�. Analfabeci musz� dyktowa�. Gdy wszystko musi si� zgadza�, musi si� co� nie zgadza�. Poeta X stawia zawsze na dobrego konia. Nie jest nim nigdy Pegaz. Wielu ludzi nie podpisa�o "Listy obecno�ci na �wiecie". Pora �witu zale�y od po�o�enia geograficznego. Co nazywam marzeniem? Chocia�by my�lenie o par�wkach przy jedzeniu kabanosa. Wielu pr�bowa�o stworzy� kamie� filozoficzny przez petryfikacj� my�li. W niekt�rych s�ownikach brak s�owa honoru. I s�owa bez pokrycia bywaj� wysoko notowane. Gdy fatamorgana oka�e si� rzeczywisto�ci�, ��dajcie odszkodowania. Idea�y nie s� dla idealist�w. Niekt�rzy smakosze chcieliby, �eby rybka pluska�a w t�uszczu, w kt�rym j� sma��. Skazaniec nigdy nie dorasta do szubienicy. "Jestem synem s�o�ca!" - m�wi� do mnie pieg na nosie Lody X. Prawdziwa m�dro�� nie opuszcza g�owy. Patrzyli�my sobie w oczy, i ja widzia�em tylko siebie, i ona jedynie siebie widzia�a. Ech! Grzybobranie z nagonk�! Nale�y �y� przez kalk�, by w razie znikni�cia mie� dow�d istnienia. Nietrudno sobie piosenk� do�piewa� do ko�ca, tym bardziej �e refren zazwyczaj si� powtarza. Kiedy zd��y� sam cel do celu? T�um krzyczy jednymi wielkimi ustami, ale je tysi�cem ma�ych. Czy ludo�erca ma prawo m�wi� w imieniu zjedzonych przez siebie? Dmuchaj�c na zimne, mo�na ostudzi� w�asne zapa�y. Prawa fizyki s� prawami zwyczajowymi przyrody. S� i tacy Robinsonowie, co si� rozbili jad�c ze swego odludzia i wyl�dowali tragicznie w zaludnionym �wiecie. Odejd�, szatanie! Diablica jest u mnie. Najs�absze ogniwo �a�cucha jest najsilniejszym. Zrywa wi�. A mo�e czyste r�ce powinny by� d�u�sze? Pewien m�drzec bi� zawsze pok�ony w�adcy w ten spos�b, by m�c pokaza� r�wnocze�nie ty�ek jego s�ugusom. Jedni chcieliby rozumie� to, w co wierz�, drudzy uwierzy� w to, co rozumiej�. Suma k�t�w, za kt�rymi t�skni�, jest na pewno wi�ksza od 360. Ach, zna� prywatny adres Pana Boga. O, my lirycy! Piszemy chytrze kijem na wodzie przez kalk�. Celny strza�: Nie trafi� w cz�owieka. I d e a : j� mie�! M�w m�drze, wr�g pods�uchuje. ��damy o�miogodzinnego dnia my�lenia! Zaludni� �wiat jest �atwo. Wyludni� �wiat jest �atwo. Wi�c gdzie trudno��? Gdy strach jest blady, trzeba mu krwi. By�y czasy, �e niewolnik�w trzeba by�o legalnie kupowa�. Nie nazywaj rzeczy po imieniu, gdy nie znasz jej nazwiska. I pch�a nie skacze z rado�ci. Nosi w�osienic�, ale co do kroju grymasi zawsze. Chwila poznania swego beztalencia jest b�yskiem geniuszu. Pegazowi wk�ada si� w�dzid�a w usta je�d�ca. Z genialnej my�li mo�na usun�� wszystkie s�owa. Nie bud�cie asocjacji, gdy nie potraficie ich u�pi�. Istniej� parodie rzeczy nie istniej�cych. Samowystarczalni umys�owo s� jedynie geniusze i g�upcy. Sezamie, otw�rz si� - ja chc� wyj��! S�yszycie ten be�kot? To ch�ry sp�g�osek po eksterminacji samog�osek. Z szeregu zer �atwo stworzy� �a�cuchy. Zegar tyka. Wszystkich. I happy end jest tylko ko�cem. Vox populi vox Dei ex machina. �wiat bez psychopat�w? By�by nienormalny. Du�o rzeczy nie powsta�o z niemo�no�ci ich nazwania. Ten st�pa po r�ach, co po grz�dkach depce. Unikajmy rozlewu krwi, wprowad�my tytu�y bohater�w honorowych. Czy wysnuto z budowy cz�owieka wnioski, do jakich cel�w by� stworzony? Pami�tajcie, cena, kt�r� p�aci� trzeba za wolno��, maleje, gdy ro�nie popyt. By�y dwie mo�liwo�ci: albo stan�� na gruncie ich zasad, albo zawisn�� nad nimi. �ycie ma i ciemne strony, to resztka jego przyzwoito�ci. Burzmy Bastylie, zanim je zbuduj�. Strze�cie si�, gdy pozbawieni skrzyde� je rozwijaj�. Rewolucja Francuska pokaza�a na przyk�adach, �e przegrywaj� ci, co trac� g�owy. Po stracie z�b�w podobno wi�ksza swoboda j�zyka. Ryba staje si� winna, gdy po�yka haczyk: cudz� w�asno��. Wprost wierzy� si� nie chce, �e szczeg�y nie s� zazwyczaj znane og�owi. Pami�taj, wszystko grawituje w d� na tej ziemi. Nie budujmy przytu�k�w dla n�dzy umys�owej. S� ludzie g��boko wierz�cy, czekaj� jedynie na religi�. W�r�d kar��w szalej� od czasu do czasu epidemie elephantiasis. Dwie gilotyny sta�y obok siebie. Kaci wsp�zawodniczyli. Kt�rego g�owa w�asna spadnie p�niej. P�aszczyzna porozumienia - idealne pole walki. Czy cz�owiek osi�gnie kiedy� taki poziom moralno�ci, �e stworzy dla nomad�w ruchome wi�zienia? Sprawiedliwo�� wymienna - oko za oko, z�b za z�b - podnios�a si� z czasem na poziom sprawiedliwo�ci kupnej. Kto s�yszy, jak trawa ro�nie? Kosiarze. Warto�ci nieprzemijaj�ce nie maj� niestety terminu realizacji. Ludzie myl� ustawodawstwo z prawodawstwem. "My�li s� wolne od c�a?" Gdy nie przekraczaj� granic. Cz�owiek - persona non grata. Moralno�� upada na coraz wygodniejsze pos�ania. I cudzy analfabetyzm utrudnia pisanie. Nie marnujcie energii zrodzonej ze staczania si�. Wiele nauczy�em si� w snach, ludzie m�wi� tam bez ogr�dek. Rzeczywisto�� mo�na zmieni�, fikcj� trzeba na nowo wymy�la�. Jak poznaj� wolno�� ci, co jej nigdy nie znali? Mog� podejrzewa� w niej jeszcze jedn� mask� tyrana. Ile� by�o potop�w bez Noego! Widzia�em lataj�ce klatki, by�y w nich or�y. I�� ca�e �ycie konsekwentnie do celu mo�na wtedy, gdy on si� stale odsuwa. Trzeba si� ci�gle na nowo uczy� pisa� i czyta�. Czy czyta� i pisa�? Istnieje idealny �wiat k�amstwa, gdzie wszystko jest prawdziwe. Z u�miechu rodzi si� �miech, ale dopiero z niego rodzi si� u�mieszek. Czyny nie zaistnia�e wywo�uj� cz�sto katastrofalny brak nast�pstw. Nale�y upowszechni� elitaryzm. Sztuka, kt�ra wychodzi z czterech �cian prywatnych, trafia czasem mi�dzy cztery mury. C� z szerokich horyzont�w, najcz�ciej mo�na je ods�oni� tylko w najw�szym kr�gu. Triumf wiedzy o cz�owieku - akta Tajnej Policji. Na drodze najmniejszego oporu zawodz� najsilniejsze hamulce. B�d�my dyskretni, nie pytajmy ludzi, czy �yj�. "Padnij - powsta�" to zaledwie czas rekruta. "Zgi� - zmartwychwsta�" - dopiero �ycie. Nie ka�da szara masa ma co� wsp�lnego z m�zgiem. Z jego ust wychodz� najszlachetniejsze s�owa. Dziwicie si� im? I pa�ka policyjna jest drogowskazem. Aktor powinien mie� co� do powiedzenia, nawet je�li ma niem� rol�. Wielki aktor w�a�nie dzi�ki szmince, peruce lub sztucznemu nosowi uzyskuje w�asne oblicze. Widzia�em wielkich aktor�w graj�cych samych siebie. Wtedy ujrza�em, jak byliby mali, gdyby nie byli tacy wielcy. Osio� Balaama przem�wi� ludzkim g�osem. Czy�by niekt�rzy aktorzy nie mogli p�j�� za jego przyk�adem? Szekspir m o � e nie by� Szekspirem. X nie jest nim na pewno. �wiat dramat�w Ygreka by� zabity deskami scenicznymi. Najkrwawsza to tragedia, gdy krew zalewa widz�w. Mijajcie si� z celem jedynie w bezpiecznej odleg�o�ci. Ze z�amanego kr�gos�upa wyrasta garb psychiczny. Wyzysk cz�owieka przez cz�owieka? A wi�c ludzki. Niekt�rzy choruj� na przerost gruczo��w politycznych. I mechanizm dyktatury nie perpetuum mobile. Gdyby zwierz� zabi�o z premedytacj�, by�by to ludzki odruch. Z jednego systemu nie wydob�dziemy si� d�ugo: ze s�onecznego. Hamlet powinien ju� by� Krezusem. Kt� nie dorzuca� od wiek�w swoich trzech groszy do jego monologu! Ka�dy widz przynosi do teatru swoj� w�asn� akustyk�. Rasowy aktor, kt�ry po�egna scen�, do ko�ca �ycia gra ju� tylko cz�owieka. Panem et circenses! Wtedy chleb musi by� coraz bielszy, a igrzyska coraz krwawsze. Si�a sztuki: bohaterem jej mo�e by� tch�rz. Aktorzy schodz� ze sceny po odegraniu roli. W teatrze. Cz�sto fars� rzeczywisto�ci mo�e odda� na scenie jedynie tragedia. Pisarze, nie atramentem, krwi� nale�y pisa�! Ale nie cudz�. Jak cz�sto gramy komedi� bez nadziei na oklaski. Nie sztuk� by�o urodzi� si� tragedii greckiej - przy tak niedyskretnym ch�rze. Tylko wieczny niedosyt poet�w mo�e nasyci� literatur�. Plagiatorzy �pi� spokojnie, Muza - kobieta, rzadko wyjawi, kto by� pierwszym. Wielu ludzi prze�ywa tragedi�. Nie ka�demu jednak pisze j� jaki� Sofokles. Decyduj�c� rol� w tej sztuce gra polityka. I k�adzie j�. Ile� wspania�ych tragedii jeden oklask zmieni�by w komedi�! Strze�cie si� temat�w, od kt�rych nie mo�na uciec! W ka�dym kraju inaczej brzmi pytanie Hamleta. Niekt�rzy pisarze przypominaj� mi te damulki berli�skie, kt�re noc� zaczepiaj� mrucz�c jak koty: "Ja jestem taka drapie�na..." Ten, co rodzi si� klasykiem, nie umiera. O nim si� zapomina. Najwi�ksze dzie�a genialnych tw�rc�w zmieszcz� si� w sercu jednego cz�owieka. Sztuczkom partaczy za ma�o miejsca na olbrzymich scenach. Kto pierwszy zrozumia� dowcip, ten ma jeszcze do�� czasu udawa�, �e go nie poj��. Nie nale�y nudy rozprasza� si�ami policyjnymi! Dziwne: "filozofii rozpaczy" boj� si� najbardziej optymi�ci. Pisarz ten powiedzia� w spos�b zupe