Rafa� Klunder �mietnisko W fabryce pracowa� Chrystus. Tak o nim m�wiono, cho� naprawd� ani nie by� Chrystusem, ani nie pracowa�. To znaczy, przypomina� wygl�dem powszechne wyobra�enie Chrystusa: by� w�t�y, raczej chudy ni� szczup�y, mia� niezdrow� cer� i zapadni�te policzki, kt�re ukrywa� pod rudziej�c� na ko�cach, d�ug� brod�. Nie mia� jednak w sobie ani odrobiny chrystusowej charyzmy. Za to z ca�� pewno�ci� cherlawa postura utrudnia�a mu prac� w ku�ni, kt�r� wykonywa� lub m�wi�c dok�adniej, kt�r� stara� si� wykonywa� najlepiej jak umia�. Sta� na wiotkich nogach, w granatowym, wiecznie poplamionym i o kilka rozmiar�w zbyt obszernym kombinezonie, w zbyt du�ych butach o szerokich, metalowych nosach i trzymaj�c w �ylastych r�kach d�ugie kleszcze, zdejmowa� z ta�moci�gu pieca pi�ciokilowe bry�y m�ot�w. Godzina po godzinie, dzie� po dniu, robi� to z mozo�em, wolno, znacznie wolniej ni� nale�a�o, st�d te� nikt w fabryce nie rozumia�, dlaczego w�a�ciwie przyj�to go do pracy i co wi�cej, nie wyrzucono jeszcze na ulic�. Chyba tylko przez lito��, szeptano. Najbardziej irytowa� Chrystus Wani�. Wania mia� to nieszcz�cie, �e urodzi� si� ambitny, a pracowa� musia� do pary z Chrystusem - po drugiej stronie pieca, do kt�rego wk�ada� �elazne bry�y m�ot�w. Nie mo�na powiedzie�, �e by� g�upi; na przerwach w fabrycznej kantynie rozprawia� �ywo o polityce i sporcie, interesowa� si� histori� i literatur�, czym bez w�tpienia zadziwia� swoich wiernych a cierpliwych s�uchaczy. Mia� przy tym du�e �adne oczy, rumian� twarz, by� ros�y i silny, co tylko dodawa�o mu uroku. Jednak gdy stawa� przy piecu, wst�powa� w niego jaki� oszala�y potw�r, kt�remu nie m�g� i chyba nie chcia� si� oprze�. Z dziko�ci� w oczach wyjmowa� m�oty z drucianego kojca, dwa-trzy za jednym razem i ciska� je do paszczy hucz�cego pieca jak styropianowe cegie�ki. Co kilka minut uwa�nie spogl�da� na zegarek, liczy� sekundy i m�oty, kalkuluj�c w ten spos�b wykonane m�otogodziny i u�miecha� si� rado�nie, ilekro� wysz�o mu, �e w ci�gu ostatnich pi�ciu minut pobi� o dwa m�oty rekord sprzed poprzednich pi�ciu minut. Jednak�e gdy wynik oblicze� okazywa� si� gorszy, najpierw robi� si� bardzo powa�ny i wida� by�o, �e my�li, potem smutnia�, by wreszcie ze zdwojon� energi�, rado�nie i lekko ciska� kolejne m�oty. Mo�na powiedzie�, �e pora�ki mobilizowa�y go do jeszcze wi�kszego wysi�ku. Ludzie co prawda czasami m�wili mu, �eby si� nie wyg�upia�, �e nie o ilo��, lecz o jako�� w tej pracy chodzi, �e fabryka zdoby�a �wiatow� renom� w�a�nie dzi�ki sta�ej i wysokiej jako�ci i dlatego jego, Wani, najwy�sz� powinno�ci� jest dba� o jako��. Szydercy dodawali, �e tytu�u przodownika pracy i tak nie dostanie, lecz on nie dawa� si� przekona�; wiedzia�, �e jest w fabryce najlepszy i nawet mia� po temu wyra�ne dowody. Mianowicie ilekro� zdarza�o si� jakie� pilne zam�wienie, na przyk�ad seria m�ot�w dla oddzia��w kwatermistrzowskich wojsk l�dowych Arabii Saudyjskiej, boss zwraca� si� z pro�b� o pomoc nie do kogo innego, jak w�a�nie do niego. Po prostu tylko jemu m�g� powierzy� tak odpowiedzialne, o znaczeniu strategicznym zadanie. Oczywi�cie, by�by Wania jeszcze lepszy, gdyby nie ten nieszcz�sny Chrystus po drugiej stronie pieca, kt�ry nigdy nie m�g� nad��y�. Pocz�tkowo Wania prosi� i przekonywa�, u�ywaj�c jak najbardziej logicznych i rzeczowych argument�w: - Przecie� obu nas wyrzuc� - t�umaczy� b�agalnym g�osem. - Ty nie wiesz, Chrystus, ty jeste� nowy. W tej fabryce, tak jak w �yciu, licz� si� tylko najlepsi. Je�li nie jeste� najlepszy, jeste� na ulicy i na twoje miejsce przychodzi najlepszy. Ale g�uchy na wszelki g�os rozs�dku, Chrystus zawsze ko�czy� rozmow� prosz�c o drobn� po�yczk� na bochenek chleba i pude�ko margaryny, bo rzekomo od kilku dni nic nie jad�. A Wania czego jak czego, ale po�yczania pieni�dzy to nie znosi�. - Pieni�dzy, dziewczyny i samochodu nie po�yczam - odpowiada� zdenerwowany i chc�c nie chc�c, odchodzi� nie za�atwiwszy sprawy. Pr�bowa� tak�e nak�oni� bossa, aby ten wyrzuci� Chrystusa z pracy albo przynajmniej, w przypadku gdyby by�o to dla fabryki niewskazane, przesun�� go na inne, bardziej odpowiednie dla jego t�yzny fizycznej - w tym miejscu drwi�co si� u�miecha� - stanowisko pracy. Ale boss, z sobie tylko wiadomych i doprawdy niejasnych powod�w, r�wnie� pozostawa� g�uchy. Wida� - pomy�la� w ko�cu Wania - co� musi by� w tym Chrystusie takiego, �e nikt nie chce si� go pozby�. Wtedy postanowi� si� z nim ostatecznie i po m�sku rozm�wi�. Czwartki by�y w fabryce dniem szczeg�lnie wa�nym, gdy� boss rozdawa� koperty. Ju� od rana praca sz�a jako� sprawniej, ludzie zdawali si� by� pogodniejsi i weselej ni� zwykle pr�bowali �artowa�, nawet huk maszyn wydawa� si� cichszy, a od�r spalonego oleju mniej dusz�cy, nawet s�o�ce wpada�o przez zadymione szybki w blaszanym dachu ja�niej i rado�niej, niczym promyki nadziei. Wani tak�e udziela�a si� podnios�a atmosfera tego dnia - lubi� czwartki. Gdy tylko dostawa� do r�ki kopert�, a odbywa�o si� to podczas przerwy na lunch, rzuca� wszystko i bieg� do ubikacji, by schroniony w kabinie przed ludzkim w�cibstwem, ogl�da� i liczy� �wie�utkie banknoty. Nie by� chciwy, by� oszcz�dny. Lubi� dotyka� wypuk�ego druku, czyta� napisy, lubi� szelest najlepszej jako�ci papieru. �y� skromnie, wynajmowa� ma�y pokoik u starej kobiety, kt�ra bra�a niedrogo, gdy� - Wania to w zasadzie rozumia� - nie ujawnia�a dochod�w w corocznym zeznaniu podatkowym. W fabryce nie zarabia� wprawdzie du�o, ale i tak by� bogaty, prawdopodobnie najbogatszy ze wszystkich, je�li wzi�� pod uwag� jego m�ody wiek i nied�ugi sta� pracy, przeliczony na m�otogodziny. Nast�pnie, nacieszywszy si� widokiem tygodniowej sumki, a w�a�ciwie us�yszawszy d�wi�k syreny w hali, oznajmiaj�cy koniec przerwy, bieg� do pieca i do ko�ca dnia ciska� m�oty my�l�c o tym, z jakim szacunkiem spojrzy na niego kasjerka w banku, gdy zobaczy powi�kszony stan konta. Tego czwartku postanowi� jednak zmieni� rutyn� i zaprosi� Chrystusa na symboliczne piwo do pobliskiego pubu. Musia� to w ko�cu zrobi�, tak d�u�ej by� ju� nie mog�o. Chrystus, o kt�rym m�wiono, �e jest alkoholikiem, ch�tnie przysta� na zaproszenie. Od dawna dokucza�a mu samotno��, cz�sto miewa� dr�cz�ce l�ki egzystencjalne, waha� si� d�u�ej �y�, wi�c mo�e - pomy�la� - rozmowa z Wani�, kt�ry na og� klepie trzy po trzy, nie bardzo si� nad tym zastanawiaj�c, oka�e si� do pewnego stopnia po�yteczna. Mo�e niezm�cone samozadowolenie bij�ce z tego p�ch�opaka-p�m�czyzny przyniesie odpowied� na dot�d retoryczne pytania o sens �ycia, ci�g�o�� czasu, przemijanie, spok�j duszy w �wiecie zwyrodnia�ym w przemocy i totalnie wyzutym z prawdziwych warto�ci? W ka�dym razie nie zaszkodzi napi� si� po pracy piwa. Gdy zawy�a ostatnia syrena i stan�y maszyny i piece, w hali nasta�a niemal idealna cisza. Ludzie pobiegli do szatni, niekt�rzy zrzucili brudne kombinezony, kobiety fartuchy, inni tylko wyszarpn�li z metalowych szafek swoje puste, foliowe torby z supermarketu i wszyscy stan�li w nerwowej kolejce do zegara, aby odbi� karty. Chrystusowi wydawa�o si� to irracjonalne, albowiem uwa�a�, �e �ycia cz�owieka nie mo�na mierzy� fabrycznym zegarem i tekturow� kart�; zawsze wychodzi� na samym ko�cu, protestuj�c w ten spos�b przeciwko upodleniu jednostki ludzkiej w �wiecie patologicznej technokracji. Wania przeciwnie, by� przekonany, �e szybki bieg do zegara w celu natychmiastowego odbicia karty jest jak najbardziej uzasadniony, poniewa� zwlekanie, jak to robili niekt�rzy, stanowi�o nieuczciwo�� wobec pracodawcy, a ponadto by�o niepotrzebnym marnotrawieniem czasu. - To niewa�ne - argumentowa� teraz, stoj�c obok Chrystusa - �e pracodawca nie p�aci za ani jedn� minut� po ostatniej syrenie, niezale�nie od tego, jak p�no odbije si� kart�. Wa�ne jest, �eby nie oszukiwa�, bo oszukuj�c mo�na �atwo straci� zaufanie pracodawcy, na kt�re tak ci�ko si� pracowa�o. - Wobec tego na co komu te karty? - zapyta� Chrystus. - Chrystus! Jak to, na co? Te karty to podstawowa sprawa w naszej fabryce! Tak dyskutuj�c znale�li si� na utulonej w wiosennym s�o�cu ulicy i wkr�tce doszli do naro�nego pubu. W �rodku panowa� p�mrok rozja�niany czerwonawym �wiat�em lamp, zawieszonych na d�ugich sznurach nad stolikami i rozlega�y si� d�wi�ki spokojnej, popowej muzyki. Mimo wczesnej pory by�o ju� par� os�b. Barman leniwie przeciera� szklank� bia�ym r�czniczkiem, jaki� m�czyzna wbija� bia�e, mocne z�by w pot�ny kawa� befsztyku, kto� inny pochyla� si� i buja� nad sto�em bilardowym. Przy kontuarze, skryte za szklanicami piwa, u�miecha�y si� dwie znajome z fabryki twarze. - Drogo tu? - zapyta� Wania, rozgl�daj�c si� po sali, jak gdyby spodziewa� si�, �e z kt�rej� strony nadleci kamie�. - Nic si� nie przejmuj, ja stawiam - odpar� Chrystus i zam�wi� dwa piwa, jedno ciemne, bezalkoholowe, drugie jasne, pe�ne. - A co ty, nie b�dziesz pi�? - zdziwi� si� Wania. - Nie, ja ostatnio tylko ciemne - zmusi� si� do u�miechu Chrystus. Usiedli przy stoliku w k�cie sali i przez chwil� w milczeniu gasili pragnienie. Wania pierwszy otar� usta wierzchem d�oni; mia� min� su�tana. - Wiesz, w�a�ciwie to chcia�em pogada� - zacz�� nie�mia�o, szukaj�c w my�lach odpowiednich s��w. - Chodzi o t� prac�. Widzisz, na pewno s�ysza�e�, �e boss chce mnie zrobi� swoim pomocnikiem. To cholernie odpowiedzialna praca i, boss mi jeszcze nie m�wi�, ja sam wiem, ja si� nadaj�. Widzisz, to jest taka u nas hierarchia - ustawi� palce na blacie stolika, po czym drug� r�k� zacz�� je kolejno przestawia� - robotnik, pomocnik bossa, boss, dyrektor, w�a�ciciel. Jak boss odejdzie - zgi�� jeden palec - to wiesz kto b�dzie bossem? A jak dyrektor odejdzie? - A jak w�a�ciciel? - Chrystus pomimo ca�ej swojej �agodno�ci nie m�g� si� powstrzyma�. - No w�a�nie. Ty si� �miejesz, ale tak jest. Taki jest porz�dek... Tylko �e... no, g�upia sprawa... Ty si� albo musisz zmieni�, albo... Zrozum mnie dobrze, ja musz� dosta� t� pozycj�. Ty mi stoisz na przeszkodzie. Albo si� zmienisz, albo musisz odej�� - te ostatnie s�owa wypowiedzia� ju� bez wahania. - W jakim sensie mam si� zmieni�? - Chrystus zainteresowa� si� rozmow�, gdy� zwr�ci�y jego uwag� pewne aspekty filozoficzne tego zagadnienia, kt�re mog�y okaza� si� kluczowe dla istoty cz�owiecze�stwa Wani. - W sensie wydajno�ci pracy powiniene� si� zmieni�. Ty mi obni�asz moj� wydajno�� i przez to nara�asz moj� reputacj�. A na to nie mog� pozwoli�. - C�, tak zwana reputacja cz�owieka jest poj�ciem wzgl�dnym i zale�y od rozmaitych czynnik�w kulturowych. Na przyk�ad aleksandryjskie kurtyzany cieszy�y si� najwy�sz� reputacj� wsp�czesnych, a dzisiaj kobieta pi�kna, zmys�owa, kt�ra uprawia pos�ug� seksualn�, jest w spo�ecze�stwie napi�tnowana. Lecz nie zmienia to faktu, �e w�a�nie spo�ecze�stwo wraz z demokratycznym reprezentantem, jakim jest parlament, nie tylko korzysta z jej us�ug, ale przede wszystkim to ono je stwarza. Inny przyk�ad: poeci. Staro�ytny Rzym, Hellada, Mezopotamia, Chiny - poeci byli w�adcami i dusz� narod�w. Albo wsp�cze�ni naukowcy. Jak� rol� odgrywa�a nauka w �redniowiecznej rzeczywisto�ci? Naukowc�w palono na stosach. Jak� odgrywa obecnie, jak� zajmie w przysz�o�ci? Jeste�my �wiadkami budowania si� fundament�w spo�ecze�stwa scjentystycznego, w kt�rym naukowcy zajm� miejsce polityk�w i wojskowych, tak jak niegdy� oni zaj�li miejsce poet�w. Sam widzisz, �e reputacja i w og�le ta ca�a obyczajowo��, to opium dla mas, aby nimi �atwiej sterowa�. - No, tak, zgadzam si�, ale ja chc� mie� t� pozycj�. Mnie interesuje moje... - chcia� powiedzie�, �ycie, lecz pomy�la� przez chwil� i poprawi� si�: - Mnie interesuje moja egzystencja teraz i tutaj. Chrystus zrobi� weso�� min�. Poci�gn�� d�ugi �yk piwa i powiedzia�: - Nigdy nie osi�gniesz szcz�cia, je�li b�dziesz �y� tylko �yciem doczesnym. �ycie doczesne jest marne i nic nie znaczy, a na pewno nic nie znaczy twoja wzgl�dnie dostrzegana reputacja. Co ma znaczenie, to reputacja wzgl�dem samego siebie, to, czy ty sam siebie szanujesz. I tu zasadza si� sedno twojego losu: chcesz tej pozycji, bo chcesz by� szanowany, bo tylko wtedy ty sam b�dziesz si� szanowa�. A jako zwyk�y robotnik czujesz si� niedoceniony, niedowarto�ciowany. - Przecie� to normalne, �e chc� i�� w g�r�, tym bardziej �e boss widzi, �e si� nadaj�. - Ach, ty nic nie rozumiesz. Dla ciebie wchodzenie na coraz wy�sze poziomy spo�eczne jest celem samym w sobie, podczas gdy w istocie to w�a�nie spo�ecze�stwo umieszcza ci� na takim poziomie, na jakim ci� widzi, przewa�nie zreszt� na najni�szym, �eby trzyma� ci� nisko przy ziemi. W�wczas spo�ecze�stwo czuje si� bardziej dowarto�ciowane. �yj�c dla spo�ecze�stwa, �yjesz �yciem fa�szywym, �yjesz nie dla siebie, lecz na pokaz, cieszysz si� �yciem nie swoim, lecz �yciem pokazanym. - A ty nie masz takiej potrzeby? Nie chcesz, �eby ci�... w�a�nie spo�ecze�stwo umie�ci�o? No, chyba nie masz, bo jak ty wygl�dasz? Twoja broda... twoje w�osy... Jeste� spo�ecznie odra�aj�cy. I w og�le nie umiesz pracowa�. Gdyby to ode mnie zale�a�o, dawno bym ci� zwolni�. - Broda te� nie zawsze by�a spo�ecznie odra�aj�ca. Dla mnie wa�ne jest osi�ganie coraz wy�szych poziom�w rozwoju wewn�trznego, dla mnie istotne jest to, jak ja postrzegam �wiat, a nie, jak �wiat postrzega mnie. Dla mnie najwa�niejsze jest poznanie, kt�re jest fundamentem cz�owiecze�stwa. A zreszt� sp�jrz na to obiektywnie: obaj jeste�my nic nie znacz�cymi elementami w �yciu spo�ecznym, powiedzmy, �e w tej fabryce. Umrzesz, spo�ecze�stwo nawet nie zauwa�y, odejdziesz z fabryki, m�oty b�dzie robi� kto� inny. - To odejd�, skoro nie jest to dla ciebie wa�ne, bo dla mnie jest. Musisz odej��. Nie potrzebujemy filozof�w, tylko wydajnej pracy. Wcze�niej czy p�niej i tak ci� wyrzuc�, zobaczysz. Tylko �e przez ciebie mog� wyrzuci� i mnie. - Wcze�niej czy p�niej, cha, jak to brzmi. Wcze�niej czy p�niej, drogi przyjacielu, wszyscy p�jdziemy do piachu i tyle po nas zostanie co kupa ko�ci. Tak naprawd� �ycie nie ma sensu - Chrystus zamilk� nagle i spos�pnia�. Poczu�, �e zaczyna go przejmowa� l�k egzystencjalny. W gruncie rzeczy zazdro�ci� Wani jego prostoty my�lenia i, co tu du�o m�wi�, prostoty �ycia. Je�li kt�ry� z nich mia�by kiedykolwiek osi�gn�� szcz�cie, to pewnie by�by to Wania. By�oby to g�upie szcz�cie, niepe�ne, �lepe, fa�szywe, ale daj�ce spok�j sko�atanej �wiadomo�ci. - Przynios� jeszcze piwa - powiedzia� po chwili. Siedzieli ju� do�� d�ugo, Chrystus mia� m�tne oczy i d�ugie usta, gdy� jednak zdecydowa� si� na mocniejsze piwo, a Wania �mia� si� z byle powodu i wlepia� krowie oczy w jedyn� obecn� na sali kobiet�. Muzyka gra�a teraz g�o�no, przyby�o go�ci i od zapachu piwa i dymu z papieros�w zrobi�o si� duszno. Wania z coraz wi�kszym trudem rozumia� rozlewaj�ce si� w ustach s�owa Chrystusa, wi�c gdy dostrzeg� wchodz�cego z dworu Kryg�, weso�o zacz�� macha� r�k�. Kryga pracowa� kiedy� w fabryce, lecz zwolni� si�, bo za�o�y� w�asny biznes. Jaki, tego nie chcia� powiedzie�. Jednak widocznie dobrze sobie radzi�, gdy� ubrany by� jak z �urnala, mia� z�oty sygnet osiemnastokaratowy i gruby �a�cuch na szyi, do kompletu. Wani szalenie imponowa�a jego przedsi�biorczo��; jeszcze w fabryce wymy�li� spos�b, �eby za jednym poci�gni�ciem drutu przy prasie, kt�r� obs�ugiwa�, jednocze�nie zamkn�� ochronn� siatk� i zwolni� peda� pneumatyczny. Dzi�ki tej metodzie napracowa� si� mniej, a zrobi� wi�cej, z po�ytkiem dla siebie i fabryki. Lecz p�niej przyszed� jaki� cz�owiek z biura, obejrza� maszyn� i kaza� drut odczepi�, �e niby to by�o niebezpieczne. Kryga chcia� nawet sw�j pomys� opatentowa� i sprzeda� fabryce, ale w�a�nie wtedy zacz�� chodzi� ko�o biznesu i d�ugo ju� nie popracowa�. - No, i jak tam? - poda� r�k� Wani i nie czekaj�c na odpowied�, powiedzia�: - Ty wiesz, co te cholery w banku mi porobi�y? Plastyk mi nie dzia�a. Ty sobie wyobra�asz idiot�w? Do jutra nie mam dost�pu do pieni�dzy. Rozumiesz, co za bank, nie mog� wybra� moich w�asnych pieni�dzy. Po�ycz mi na piwo, bo parno jak w kotle, chyba b�dzie pada�. - Wy si� znacie? - Wania po�o�y� d�o� na ramieniu Chrystusa. - Co, ja Chrystusa nie znam? - za�mia� si� g�o�no Kryga. - Ty po�ycz, Chrystus, na piwo, jutro si� spotkamy, to ci oddam. - Drogi przyjacielu, po�yczy�em tobie ze trzy razy na w�dk� i mi nie odda�e�, a zatem co wskazuje na to, �e oddasz mi tym razem? - wyrecytowa� Chrystus. - Cz�owieku, jak Boga kocham, zapomnia�em. No, gdybym po�yczy� na samoch�d, to co innego, ale te par� groszy? Ja mam tak� g�ow� do pieni�dzy - pokaza� r�kami jak� - ale do du�ych pieni�dzy, do du�ych. A propos, mam par� but�w do sprzedania, nie chcecie kupi�? Brazylijskie. - Po ile? - uda� ciekawo�� Wania. - Jak dla ciebie, po p� ceny. Daj trzy tysi�ce zaliczki i jutro ci, rozumiesz, dostarcz� do domu, jak kr�lowi. - Trzy tysi�ce? To ile masz tych but�w? - A, no kontener mi si� trafi�, ile chcesz. Ty Chytrus, cha, cha, cha, co ja m�wi�, Chytrus, Chrystus, we��e przynie� to piwo, bo chyba tu zaraz padn�, tak mnie suszy. Chrystus wsta� i do�� niepewnym krokiem uda� si� do baru. Wani zrobi�o si� nagle przykro. Spojrza� pod sto�em na swoje twarde od odcisk�w d�onie. Taki Kryga to dopiero ma �ycie. No, ale trzeba przyzna�, �e g�ow� do interes�w te�. - No, co tam, w fabryce? Stary jeszcze �yje? - rzuci� Kryga, rozgl�daj�c si� po sali za Chrystusem. - �yje, �yje. Ma mnie awansowa� na pomocnika. Tylko �e mi Chrystus przeszkadza. - Co, on te� karier� robi? - za�mia� si� Kryga. - Nie, tylko �e mi reputacj� psuje - Wania zacz�� zwierza� si� ze swych zmartwie�, a gdy sko�czy�, zapyta�: - Nie wymy�li�by�, jak si� go pozby�? Strasznie mi zale�y na tej pozycji. - Nie takie rzeczy si� robi�o. Chrystusa to spokojnie, rozumiesz, mo�na wys�a� do domu wariat�w albo zamkn�� gdzie� na par� dni, to go sami z roboty wyrzuc� za nieobecno��. Zreszt� mam lepszy pomys�, ale trzeba b�dzie troch� zap�aci� ch�opakom, no, jakie� p�tora tauzena. No, chyba tyle masz, nie? - Jasne, �e mam - rozpromieni� si� Wania, lecz zaraz spochmurnia�. - A nie mo�na inaczej, bez pieni�dzy? W tym momencie wr�ci� do stolika Chrystus, wi�c rozmowa zako�czy�a si� sekretn� wymian� spojrze�. Postawi� na stole trzy du�e szklanki piwa. - Macie, pijcie, a ty Kryga, pami�taj, �e Chrystus nie jest chytry - zanurzy� usta w pianie i opr�ni� spor� cz�� szklanki; �wiat wirowa� coraz szybciej. Gdy opu�cili pub, na dworze by�o ju� ciemno. Ich rozgrzane do krwistej czerwono�ci twarze owia� przyjemny, ch�odny wiaterek wiosennej nocy. Kryga bez chwili wytchnienia perorowa� o swoich interesach, Wania s�ucha� z rozdziawionymi ustami, pocieraj�c kciukiem spracowane d�onie, Chrystus by� prawie nieprzytomny i z trudem utrzymywa� r�wnowag� cia�a, jak gdyby d�wiga� na swych galaretowatych nogach ogromny w�r, balansuj�c nim na wszystkie strony. Jak to w takich sytuacjach cz�sto bywa, �egnali si� p�niej d�u�szy czas, wyznaj�c sobie bezgraniczn� przyja��, ob�apuj�c si�, �lini�c wzajemnie policzki, chuchaj�c sobie w nosy �o��dkowym oddechem i snuj�c odwa�ne plany na wsp�ln� przysz�o��. Po czym, a�eby zrewan�owa� Chrystusowi poniesione koszty, um�wili si� na spotkanie nast�pnego dnia o tej samej porze i w tym samym miejscu, i ka�dy poszed� w swoim kierunku. Nazajutrz Chrystusa nie by�o w fabryce. Wania szala� jak zwykle przy piecu i poniewa� z drugiej strony boss postawi� m�odego, silnego ch�opaka, mo�na by�o spr�bowa� pobi� wszystkie rekordy na raz. Jednak�e z ka�d� up�ywaj�c� godzin� Wania coraz bardziej markotnia�. Niedospana noc i nadmiar alkoholu, do kt�rego jego organizm nie by� szczeg�lnie przyzwyczajony, wywo�ywa�y lodowaty pot i t�tni�cy b�l g�owy. Ponadto im dok�adniej przypomina� sobie wczorajsze rozmowy, tym gorzej czu� si� psychicznie; mia� wyrzuty sumienia, �e naci�gn�� biednego w ko�cu Chrystusa na bezsensowne i kosztowne pija�stwo, lecz nade wszystko martwi�a go jego nieobecno�� w pracy oraz s�owa Krygi, �e ma jaki� tajemny pomys�. Im d�u�ej o tym rozmy�la�, tym bardziej stawa� si� podejrzliwy i niespokojny. Mo�e rzeczywi�cie Kryga wynaj�� kogo�, a�eby porwa� lub pobi� Chrystusa i teraz on, Wania, b�dzie musia� zap�aci� p�tora tysi�ca? A je�li Chrystusowi sta�o si� co� z�ego i teraz on i Kryga p�jd� do wi�zienia? Odp�dza� czarne my�li, t�umacz�c sobie, �e takie chuchro, jak Chrystus, na pewno le�y w ��ku i nie ma nawet si�, by wsta� po szklank� wody. Tak czy owak, ten dzie� ci�gn�� si� w niesko�czono�� i gdy wreszcie zawy�a syrena, Wania pop�dzi� co tchu na um�wione spotkanie w pubie, a nast�pnie, poniewa� nikt si� nie zjawi�, pobieg� do domu, w kt�rym Chrystus wynajmowa� pok�j. Lecz i tam go nie by�o, a gospodyni nic nie wiedzia�a, mo�e tylko z wyj�tkiem tego, �e w�a�nie dzisiaj nale�y jej si� op�ata za pok�j. Pogna� wi�c do domu wsp�lnych znajomych, potem do kolejnego i do jeszcze innego, obszed� wszystkie puby, w kt�rych Chrystus najcz�ciej przebywa�, szuka� go po ca�ym mie�cie, lecz wszystko nadaremnie. Pyta� tak�e o adres Krygi, lecz wsz�dzie, gdzie powi�d� go �lad, dowiadywa� si�, �e owszem, mieszka� taki, ale znikn�� przed tygodniem, przed miesi�cem, przed rokiem, nie zap�aciwszy dzier�awy i - co gorsza - po�yczywszy wcale niema�e kwoty pieni�dzy. Wani� zacz�a op�tywa� panika, ba� si� a� do b�lu i im d�u�ej pozostawa� w niszcz�cych szponach strachu, tym bardziej si� ba�. Ba� si� odpowiedzialno�ci za to, co zrobi� i o czym pomy�la�. Ba� si� o Chrystusa i o siebie, ba� si� Krygi i jego "ch�opak�w". Ba� si� o p�tora tysi�ca i o pozycj� pomocnika bossa. Ba� si� wreszcie tego, co powiedzia� w pubie i ba� si� siebie samego. Wieczorem, gdy wyczerpany do granic wytrzyma�o�ci wr�ci� do swojego pokoju, ba� si� samotno�ci i nadchodz�cej nocy, a tak�e tego, �e si� boi, bo przecie� je�li si� ba�, to musia� mie� jaki� pow�d. Ba� si� zatem tak�e abstrakcyjnego powodu. Panika zwolna przemienia�a si� w ob��d, wi�c czuj�c coraz wyra�niej, �e odchodzi od zmys��w, zacz�� wszystkie fakty analizowa� od pocz�tku: - Chrystus jest alkoholikiem, tak? Tak - m�wi� g�o�no do siebie. - Nie musia� upi� si� w pubie, tak? Tak. Ale poniewa� to zrobi�, sam ponosi odpowiedzialno��, tak? Tak. Kryga, czy spowodowa� znikni�cie Chrystusa, czy te� nie, r�wnie� sam ponosi odpowiedzialno��, tak? Tak. Ja ponosz� odpowiedzialno�� za to, co zrobi�em, a �e w�a�ciwie niczego z�ego nie zrobi�em, nie ponosz� �adnej odpowiedzialno�ci, tak? Nie. Jestem winny? Tak. Bo je�eli Chrystus nie �yje, win� ponosz� wszyscy, kt�rzy do tego dopu�cili. S�d, egzekwuj�cy prawa stanowione, uniewinni mnie, to pewne, ale do ko�ca �ycia b�d� czu� si� winny. A mo�e Chrystus postanowi� odej��, �eby nie psu� mi reputacji, przecie� w�a�nie o to go prosi�em. A je�eli wpad� pod samoch�d, pod poci�g, pod tramwaj? Je�li by�a to �mier� przypadkowa? M�g� tak�e przewr�ci� si� i rozbi� g�ow�, m�g� nawet pope�ni� samob�jstwo, przecie� zdrowy na umy�le to on ca�kiem nie by�. Nie by�? Nie jest? Oszo�omiony swoimi my�lami, Wania pobieg� do telefonu i nerwowo �limacz�c palcem po ksi��ce, wydzwania� po wszystkich szpitalach, lecz nigdzie Chrystusa nie by�o. W ko�cu postanowi�, �e p�jdzie na komisariat policji i wszystko powie. Wszystko - to znaczy co? �e Chrystus jest alkoholikiem i nie przyszed� do pracy? Tylko tyle naprawd� wiedzia�. Policja go wy�mieje i wyp�dzi za drzwi. Policja ma powa�niejsze sprawy na g�owie ni� znikni�cie jakiego� Chrystusa, kt�ry by� mo�e wcale nie znikn��, lecz ukry� si�, by zakpi� z Wani, by ukara� go za grzeszne my�li, by pogn�bi� moralnie, zniszczy�, zniweczy� jego dobre samopoczucie i wysokie mniemanie o sobie. Wszak sam m�wi�, �e spo�ecze�stwo trzyma cz�owieka na najni�szym poziomie, nisko przy ziemi, a�eby ono samo lepiej si� czu�o. Z drugiej strony, on sam m�wi�, �e je�li umrzesz, spo�ecze�stwo nawet nie zauwa�y. To znaczy, �e nie b�dzie wiedzia�o, i� umar�e�, czyli w oczach spo�ecze�stwa b�dziesz �y� nawet wtedy, gdy umrzesz. Chyba �e spo�ecze�stwo znajdzie twoje martwe cia�o... Mo�e wi�c Chrystus pope�ni� samob�jstwo i ukry� cia�o, �eby spo�ecze�stwo go nie znalaz�o - w oczach spo�ecze�stwa �y�by wiecznie. Chrystus by� wariatem, wi�c m�g� co� podobnie idiotycznego wymy�li�. By�? Jest? Mo�e chcia� osi�gn�� szcz�cie wieczne, o kt�rym ci�gle my�la�? W Boga nie wierzy�, bo m�wi�, �e zostanie z nas kupa ko�ci. Nic nie wspomina� o duszy i raju. Wierzy� w spo�ecze�stwo, kt�rego jednocze�nie nie akceptowa�, a to jest niebezpieczne. Pragn�� zmieni� spo�ecze�stwo, jednocze�nie w to nie wierz�c - by� m�czennikiem spo�ecze�stwa i samego siebie. Wani� nagle zadziwi�y jego w�asne my�li, poczu� l�k egzystencjalny. A mo�e wszystko, co m�wi� Chrystus, to prawda? Tej nocy �ni�y mu si� koszmary: Chrystus z fabryki bij�cy krzy�em Jezusa Chrystusa, spo�ecze�stwo anio��w i diab��w bij�ce zgodnie brawo, on, Wania, wbijaj�cy fabrycznym m�otem z�oty gw�d� w serce Jezusa, Kryga biegaj�cy wok� konaj�cego cia�a, z krawieck� miar�, jak groteskowy w�a�ciciel zak�adu pogrzebowego, w czarnym, kusym garniturze. Przebudziwszy si� rano, spocony, zm�czony, nieuczesany, rozogniony, pop�dzi� do ko�cio�a i znalaz�szy si� w konfesjonale, powiedzia� przez kratk� do ksi�dza: - Ojcze, Chrystus znikn��! Szuka�em go wsz�dzie, lecz nigdzie go nie ma. - Synu, co ty m�wisz? Zagubi�e� si� w tym szalonym �wiecie, potrzebujesz pomocy. Chrystus jest w tobie, otw�rz serce, a uka�e si� tobie, tak jak ukazuje si� wszystkim, kt�rzy w niego wierz�. - Ostatni raz widzia�em go w czwartek przed pubem. By� pijany, ledwie sta� na nogach. Poszed� do domu, lecz nie doszed�. Ojcze, ja si� boj�, �e on pope�ni� samob�jstwo... �e zabi� si� przeze mnie, bo prosi�em, �eby odszed�. - Blu�nisz, synu. Chrystus w og�le nie pije. Odpocznij, jeste� zm�czony, zgubi�e� drog�, ale Chrystus ci pomo�e, pom�dl si� w ciszy, pomy�l o nim. On jest w tobie. Czy� dobro, b�d� pomocny, s�u� Bogu i ludziom. Nie odmawiaj, gdy prosz�, rzucaj chlebem, gdy rzucaj� kamienie, nie kradnij, nie cudzo��, nie wywo�uj imienia... - Gospodyni te� go szuka, nie zap�aci� za pok�j! - Gospodyni niech te� si� pomodli, przy�lij j� do nas, my jej pomo�emy. I ona go znajdzie. I ona tak�e. - Co teraz b�dzie? Ja si� bardzo boj�. Czy ju� zawsze b�d� �y� w strachu i w dr�cz�cej winie? - Czego si� boisz? Strach nie jest grzechem, strach jest pokut� za winy. Dobrze, �e do nas przyszed�e�. Nie jeste� sam. Jeste� w domu Chrystusa. - To on tu jest? Przyprowad� go, ojcze, prosz�, b�agam, ja ju� d�u�ej nie mog�... - Jest, synu, jest. Zaraz go zobaczysz, ale pozw�l, �e przyprowadz� kogo�, kto ci tak�e pomo�e, dostaniesz zastrzyk i zaraz poczujesz si� lepiej. Przyrzeknij mi jednak, �e ju� nigdy nie b�dziesz grzeszy�. - Przyrzekam. Przyrzekam. Nie chc� ju�, aby Chrystus odszed�, niech b�dzie, jaki jest, ale niech si� uka�e, niech mnie d�u�ej nie dr�czy. Ja mam l�ki! - Egzystencjalne? Chrystus te� je ma. Ka�dy ma l�ki egzystencjalne, o ile je sobie u�wiadomi. To nie grzech, to pokuta. Zaczekaj tu na mnie, przyprowadz� Chrystusa, p�jd� po pomoc. Pom�dl si�. Za kratk� nasta�a cisza. Wania my�la� i modli� si� naprzemian. A mo�e modli� si� my�l�c lub my�la� modl�c. A mo�e modlitwa jest my�leniem? Mo�e my�lenie jest modlitw�? Co si� sta�o? Co zasz�o? �wiat, dot�d taki prosty i uporz�dkowany, nagle sta� si� zawi�y, niejasny, niepewny, przewr�ci�y si� jak klocki wszystkie warto�ci: fabryczny zegar, tekturowe karty, broda Chrystusa, z�oty �a�cuch Krygi... Ksi�dz nie wraca�, Chrystusa nie by�o, czas up�ywa�. Nagle otworzy�y si� drzwiczki, wpad�a smuga �wiat�a i w jej promieniach ukaza�a si�, jak �wi�ta, u�miechni�ta twarz Krygi. - Kryga, co zrobi�e� z Chrystusem? - Ty, cz�owieku, bardzo �le wygl�dasz. Ty �le si� czujesz? Ludzie m�wi�, �e biegasz po mie�cie jak oszala�y i krzyczysz, �e nie ma Chrystusa. Czy jeste� chory? - Kryga, przyznaj si�, ja wiem, �e go zabi�e�! - Cz�owieku, ty oszala�e�, ciebie trzeba zamkn��. Ty musisz si� wyleczy�. - Pili�my razem w pubie, ty, ja i Chrystus. Dok�d potem poszed�e�? - Jak to dok�d? Do domu. - S� �wiadkowie, barman, Chrystus kupowa� piwo, ta kobieta, dwaj ludzie z fabryki. Wszyscy widzieli. Zabi�e� Chrystusa! Tacy ludzie jak ty, wyzuci z prawdziwych warto�ci, nikczemni, podli mordercy... - Szalony! Oszala�, nic wi�cej! Wariat! Og�upia�! Ty id� lepiej do psychiatry. Ja nie mam czasu na twoje fanaberie, ja mam interes na g�owie, ja si� spiesz�. Wania poderwa� si� na r�wne nogi i rzuci� si� na Kryg�. Ten uskoczy� w bok, lecz potkn�� si� i upad� na posadzk�. Wania dopad� go i zacz�� dusi�, krzycz�c na ca�y g�os, g�os odbija� si� echem w ko�cielnej ciszy: - Zabi� Chrystusa! Zabi� Chrystusa! Zabi� Chrystusa! Twarz Krygi zrobi�a si� sina, oczy nabieg�y krwi�, na skroniach wyst�pi�y �y�y. �elazne palce szale�ca mia�d�y�y krta�. Nadbieg� ksi�dz, doskoczyli ludzie, ksi�dza przewr�cili, ramiona odci�gn�y op�tane cia�o. Nadjecha�a karetka i wbiegli sanitariusze. Wsp�lnymi si�ami obezw�adniono Wani�, zwi�zano go w kaftan, skr�powano r�ce, wywleczono z ko�cio�a jak worek zmielonego mi�sa. Ksi�dz podni�s� si� z pod�ogi, otrzepa� sutann�, mia� dr��ce r�ce. - Reputacj� mi psuje! Sekciarze przeciwko ko�cio�owi! Spo�ecze�stwo przeciwko sekciarzom! - krzycza�, a g�os jego grzmia� gro�nie i surowo. Ludzie rozsun�li si� na boki i spogl�dali z coraz wi�ksz� niepewno�ci� to na ksi�dza, to na wci�� szarpi�cego si� w kaftanie Wani�, to zn�w na Kryg�, kt�ry sta� jak ra�ony piorunem i patrzy� w jasno�� dnia, bij�c� z dworu przez drzwi �wi�tyni. Wani� zwolniono ze szpitala po kilku dniach, zalecaj�c odpoczynek i kuracj� przeciwko nie tyle chorobie, co stanowi �wiadomo�ci ogarni�tej Depresj� Naszych Czas�w. Wr�ci� do fabryki, gdzie nadal wrzuca� do pieca �elazne m�oty, lecz robi� to jako� ospale, mechanicznie, bez serca. Nie by� ju� najlepszy, nie bi� rekord�w, nie przelicza� m�ot�w i sekund na m�otogodziny. Ogarnia�y go coraz wi�ksze w�tpliwo�ci, nie pragn�� ju� mie� tej pozycji pomocnika bossa, nie biega� w czwartki do ubikacji, nie cieszy� go stan konta w banku, nie widzia� w spojrzeniu kasjerki niczego poza uprzejm� oboj�tno�ci�. Coraz cz�ciej miewa� l�ki egzystencjalne, zastanawia� si� nad sensem �ycia, waha� si� �y�. Ca�ymi dniami rozmy�la� o Chrystusie, lecz im d�u�ej to trwa�o, tym mniej rozumia�. Potajemnie, staraj�c si� nie zwraca� na siebie niczyjej uwagi, prowadzi� prywatne dochodzenie. Owszem, wszyscy potwierdzili zdarzenia zaistnia�e w pubie, lecz nikt nie interesowa� si� dalszym biegiem wydarze�. Znikni�cia Chrystusa nikt nie zauwa�y�. Nawet policjant, do kt�rego zwr�ci� si� Wania sk�adaj�c zg�oszenie o zagini�ciu, zachowa� si� ca�kiem oboj�tnie. P�niej, co pewien czas wzywano go wprawdzie do prosektorium, lecz �adne ze zw�ok, kt�re mia� rozpozna�, nie by�y cia�em Chrystusa. Co pewien czas znajdywano zw�oki brodatych, chudych m�czyzn, to nad rzek�, to przy torze kolejowym, to w lasku na obrze�ach miasta, lecz byli to zwykli miejscy pijacy, przewa�nie bezdomni, niepracuj�cy, najcz�ciej wywodz�cy si� z aspo�ecznych, patologicznych �rodowisk kryminogennych, kt�rymi spo�ecze�stwo interesowa�o si� tylko o tyle, o ile byli niebezpieczni. Z czasem w og�le przestano go wzywa� i w powodzi bie��cych wydarze�, w szale�stwie p�dz�cych dni i miesi�cy zapomniano o ca�ej tej sprawie. Dopiero po wielu latach Wania przeczyta� w gazecie, �e porz�dkuj�cy stare, opuszczone �mietnisko buldo�er odkopa� przypadkiem wyschni�ty szkielet cz�owieka. Wania pomy�la� o wci�� tkwi�cych w jego pami�ci, wci�� pulsuj�cych w skroniach, wci�� prawdziwie brzmi�cych s�owach Chrystusa: tyle po nas zostanie co kupa ko�ci. Rafa� Klunder, Gold Coast, lipiec 1999