ESTHER M. FRIESNER Urodziny Budz� si� pami�taj�c, �e dzi� jest szczeg�lny dzie�. Urodziny Tessy. Sko�czy sze�� latek. Oznacza to, �e p�jdzie do szko�y i ju� w og�le nie b�d� mog�a widywa� jej w ci�gu dnia. Moi przyjaciele wydaj� z tej okazji przyj�cie dla Tessy i dla mnie. Zaproszenie le�y na moim nocnym stoliku, oparte o telefon, �ebym przypadkiem nie zapomnia�a. A naprawd� chcia�abym m�c zapomnie�. Na brzegach kartki kozio�kuj� r�owe pandy, a w �rodku moja przyjaci�ka Paula swoim pi�knym odr�cznym pismem wypisa�a miejsce i godzin� rozpocz�cia uroczysto�ci. Wstaj�, ubieram si� i przygotowuj� na czekaj�cy mnie dzie�. Przed wyj�ciem z mieszkania upewniam si�, �e nie zamkn�am Kwika w szafie, jak mi si� to ju� nieraz zdarza�o. Kwik to m�j kot. Mog�oby si� wydawa�, �e kotu nie�atwo przyjdzie ukry� si� w maciupe�kiej kawalerce, ale Kwikowi jako� zawsze udaje si� ta sztuka. Tessa uwielbia koty i pandy, tak jak ja. Sama mi to powiedzia�a. Jestem ju� na klatce schodowej, kiedy przypominam sobie o zaproszeniu. Tessa jeszcze go nie widzia�a. Dzi� b�dzie ostatnia okazja, by pokaza� jej t� �liczn� kartk�. Wci�� zapominam zabra� j� ze sob�. Nie dlatego, �ebym odmawia�a mojej c�rce jakichkolwiek rado�ci, ale ze wzgl�du na to, co jej urodziny znacz� dla nas obu. Nie chc� o tym my�le�. Wk�adam zaproszenie do torebki i udaj� si� do pracy. Jestem na miejscu tu� przed dziewi�t�. Mama zawsze narzeka�a, �e nie potrafi� niczego porz�dnie zaplanowa�, ale teraz to ju� przesz�o��. Na moim biurku stoj� kwiaty, sze�� �licznych r�owych r�yczek w wysokim wazoniku z r�ni�tego szk�a z l�ni�c� bia�� wst��k� oplataj�c� jego w�sk� szyjk�. Specjalna okoliczno�ciowa kartka z napisem WOLNA le�y otwarta na klawiaturze mojego terminalu, podpisana niemal przez wszystkie kobiety z biura. Zdejmuj� i wieszam �akiet, po czym sprawdzam moj� przegr�dk� w poszukiwaniu materia��w do pracy, ale niczego w niej nie znajduj�. Nie mam wi�c �adnego pretekstu, by uruchomi� terminal. Jednak�e dobry pracownik zawsze wyszuka dla siebie jak�� robot�, nawet je�li nie przydzielono mu �adnych zada�, a ja przecie� a� p�on� z niecierpliwo�ci, �eby wreszcie m�c pochyli� si� nad klawiatur�. Siadam i si�gam po arkusz pr�bnika, aby potrze� o niego kciukiem i wsun�� go do terminalu. Cholera, bloczek jest pusty! Wiem dobrze, �e wczoraj zostawi�am w nim jeszcze kilka arkuszy. Co si� sta�o? Nie mog� w��czy� terminalu bez wprowadzenia pr�bki moich kom�rek nask�rka do systemu, kt�ry inaczej nie b�dzie w stanie mnie rozpozna�. Ciekawe, kt�ra grzeba�a w moich rzeczach? Zabij� j�, s�owo daj�! Nie. Nie powinnam a� tak si� unosi�. Musz� dawa� dobry przyk�ad mojej c�reczce. Kobieta winna by� ostoj� pokoju, zawsze okazywa� gotowo�� do kompromisu. Na wojnie nie ma zwyci�zc�w. Mo�e ta, kt�ra zabra�a moje ostatnie pr�bniki, potrzebowa�a ich bardziej ni� ja. Mo�e musia�a zosta� do p�na, pracowa� w nadgodzinach, a wszystkie inne pozamyka�y swoje bloczki w biurkach, wi�c musia�a si�gn�� do mojego. - Dzie� dobry, Lindo. - To m�j szef, pan Beeton. Jego twarz przypominaj�ca wielki melon promienieje dobrotliwym u�miechem. - Widz�, �e znalaz�a� ju� moj� ma�� niespodziank�. - Nie rozumiem, prosz� pana - odpowiadam. - Och, nie udawaj. Przecie� zdaj� sobie spraw� co to dla ciebie za dzie�, r�wnie dobrze jak ty sama. Czy my�lisz, �e nasze panie to jedyne osoby, kt�re pragn� ci �yczy� wszystkiego najlepszego na przysz�o��? To, �e moje biuro ma drzwi, wcale nie oznacza, �e pozostaj� odci�ty od �wiata, nie�wiadom tego, co dzieje si� w �yciu moich dziewczyn. - Delikatnie poklepuje mnie po plecach. - Daj� ci p�atny dzie� wolnego. Zabaw si� troch�. - To m�wi�c, odchodzi - wielki mors w stalowoszarym garniturze cz�api�cy pomi�dzy d�ugimi rz�dami terminali. Wcale nie chc� wolnego dnia. Co ja zrobi� z tak� ilo�ci� czasu? Dok�d p�jd�? Przyj�cie zaczyna si� dopiero o sz�stej wieczorem. Zanim nadejdzie ta godzina, musz� jej jeszcze powiedzie� tyle rzeczy. My�l�, �e mog�abym uda� si� do banku, ale to da mi zaledwie dziesi�� sekund. Poza tym to do�� daleko. Tu, w pracy, �atwo przysz�oby mi znale�� jaki� pretekst, aby... Pan Beeton przygl�da mi si� bacznie z drugiego ko�ca sali. Pewnie zastanawia si�, po co jeszcze siedz� tutaj, wpatruj�c si� w pusty ekran. Lepiej b�dzie, jak ju� sobie p�jd�. Wk�adam �akiet i odchodz� od terminalu. Moje stanowisko wci�� b�dzie tu jutro. Podobnie jak jaka� cz�� mojej osoby. Id�c w kierunku drzwi, s�ysz� st�umione szepty. Kobiety �miej� si� do mnie, kiedy je mijam: smutne u�miechy, u�miechy maj�ce doda� mi otuchy, u�miechy, kt�rym towarzyszy delikatne mu�ni�cie d�oni� mojej d�oni. - Tak si� ciesz� - s�ysz�. - Jeste� taka silna. - Modli�am si� za ciebie. - Baw si� dobrze. - Szcz�liwego nowego �ycia. - Do jutra. Ciekawe, jak b�d� wygl�da� nast�pnego dnia? Zastanawiam si�, ile mam niewykorzystanych dni chorobowego. Za ma�o. B�d� musia�a wr�ci� tu jutro i pracowa�, jak gdyby nic si� nie sta�o. Id�c korytarzem w stron� windy, przechodz� obok damskiej toalety. S�ysz� dobiegaj�ce stamt�d nieprzyjemne, przejmuj�ce odg�osy. Tam w �rodku kto� p�acze. Dzisiaj nie musz� pracowa�, mam wi�c czas, �eby wej�� do �rodka i zobaczy�, kto to jest i co mu si� sta�o. Mo�e oka�� si� pomocna. Mo�e uda mi si� w ten spos�b zabi� troch� czasu. P�acz dochodzi od strony jednej z kabin. - Kto tam jest? - wo�am. �kanie ustaje. Zapada cisza zak��cana jedynie kapaniem wody z nieszczelnego kurka i nag�ym g��bokim wci�gni�ciem powietrza przez kogo� zamkni�tego w kabinie. - Co si� sta�o? - pytam. - Mo�e w czym� pom�c? - Linda? - Ten g�os jest zbyt w�t�y, zbyt si� �amie, abym mog�a go rozpozna�. - Czy to ty? My�la�am, �e Beeton da� ci wolne. - Da� - odpowiadam kobiecie ukrytej za drzwiami kabiny. - W�a�nie wychodzi�am. - Wi�c nie przeszkadzaj sobie . - Teraz g�os jest mocniejszy, brzmi znacznie pewniej, kiedy wydaje bezpo�rednie polecenie. - Baw si� dobrze. - Tym razem dr��cy oddech �agodzi szorstki ton, z jakim s� wypowiadane te s�owa. Wydaje mi si�, �e ju� wiem, z kim rozmawiam. Zawsze jednak warto si� przekona�, czy dobrze odgad�am. - Panna Thayer? C� ona tutaj robi! Kadra kierownicza ma przecie� osobne toalety. S�ycha� stuk odsuwanej zasuwki i drzwi kabiny staj� otworem. Panna Thayer jest osob�, jak� sama bardzo pragn�am zosta�, kiedy jeszcze studiowa�am na pierwszym roku zarz�dzania: mened�erem, kt�ry nigdy nie zmarnuje swojego �ycia na podrz�dnym stanowisku w po�owie drabiny wiod�cej na szczyt firmowej hierarchii, rokuj�c� wielkie nadzieje dynamiczn� kobietk�, kt�ra nieprzerwanie pnie si� w g�r� dzi�ki uporowi i sile woli twardej jak diament, zdolnej przebi� si� przez wszystkie szklane sufity, jakie jej zwierzchnicy nieopatrznie umieszcz� na jej drodze. Elegancka i emanuj�ca profesjonalizmem, wysoka i pe�na wdzi�ku, w �wietnie dopasowanym kostiumie, kt�ry przy ca�ym swym skromnym kroju nie pozostawia najmniejszych w�tpliwo�ci, �e kosztowa� tyle, ile wynosi moja miesi�czna pensja. Panna Thayer to wzorzec perfekcji. Ka�dy kawa�ek kosztownego materia�u idealnie le�y na ciele, kt�re zosta�o odpowiednio upi�kszone, uj�drnione i ubarwione wed�ug obowi�zuj�cych kanon�w doskona�o�ci. Tyle �e co� wydaje si� burzy� jej nienagann� lini� w g�rnej cz�ci w�skiej sp�dniczki. Zauwa�am tam nieznaczne wybrzuszenie, jakby... jakby... Och. - Mo�e potrzebuje pani towarzystwa? - pytam j�. Nie musz� wys�uchiwa� jej zwierze�. - Oczywi�cie, je�li to dzisiaj. - Je�eli si� myl�, za chwil� na pewno us�ysz� sprostowanie. Kiwa g�ow�. Nos ma czerwony, a na g�rnej wardze pozosta�y resztki �luzu z nosa. Na policzkach wida� czerwone pr�gi, a wp�przymkni�te powieki usi�uj� powstrzyma� nap�ywaj�ce �zy. - Ju� dzwoni�am - wyznaje. - Jestem um�wiona na czwart�. Ci na g�rze my�l�, �e mam wizyt� u dentysty. - A wi�c spotkamy si� w holu o wp� do czwartej - obiecuj�. I dodaj� s�owa, jakie najbardziej pragnie ode mnie us�ysze�. - To nic strasznego. �ciska moj� d�o� i z powrotem chroni si� w kabinie. Zn�w s�ysz� jej szloch, tym razem nieco mniej dramatyczny. Ju� si� tak nie boi. Mog�abym uwolni� j� od smutku w podobny spos�b, w jaki uwolni�am j� od strachu. Mog�abym powiedzie� jej, �e istnieje spos�b na to, by zmieni� czekaj�cy j� koszmar w czas b�ogos�awiony. Mog�abym, ale tego nie zrobi�. I tak by mi nie uwierzy�a. Wiem, �e ja w swoim czasie r�wnie� nie uwierzy�abym nikomu, kto by powiedzia� mi co� podobnego. Poza tym ja by�am jeszcze na studiach. Wiedzia�am wszystko lepiej ni� ktokolwiek inny przede mn�, a wieczorne wiadomo�ci w owych czasach obfitowa�y w przyk�ady, kt�rych g��wne zadanie polega�o na przekonaniu mnie, �e wybra�am czy�ciec zamiast piek�a. Od przeci�tnego cz�owieka mo�na oczekiwa�, �e b�dzie w stanie prze�y� czy�ciec. Powinnam to by�a przewidzie�. Prze�y� to wcale nie znaczy �y�. To jest jak oddech, kt�ry nie ustaje, jak serce, kt�re nie przerywa pracy, odmierzaj�c kolejne uderzenia jeszcze przez d�ugi czas po tym, jak znikn�y ostatnie powody, by wci�� jeszcze bi�, i bi�, i bi�. Pope�ni�am b��d. Ale by�am studentk�. Mama i tato odmawiali sobie tak wielu rzeczy, �eby zarobi� na op�acenie r�nicy pomi�dzy moim mizernym stypendium a rzeczywistym kosztem czesnego, podr�cznik�w, stancji i wy�ywienia. M�wili mi: "Spraw, aby�my mogli by� z ciebie dumni". Kiedy rzuci�am uniwerek na przedostatnim roku i dosta�am t� posad� sekretarki, nie odezwali si� do mnie ani s�owem. My�l�, �e musz� napi� si� kawy. Wiem, �e potrzeba mi teraz jakiego� miejsca, gdzie mog�abym usi��� i pomy�le� o tym, jak wype�ni� te godziny dziel�ce ranek od trzeciej trzydzie�ci, a p�niej ten czas pomi�dzy trzeci� trzydzie�ci a sz�st�. Jedn� przecznic� za biurem jest ma�a, przytulna kafejka. P�jd� tam i rozsi�d� si� przy stoliku. Poranne godziny szczytu ju� si� sko�czy�y - nikt nie b�dzie mia� nic przeciwko temu. Kelnerka mnie zna. Na imi� ma Caroline. Ma dwadzie�cia sze�� lat, tylko dwa lata wi�cej ni� ja. Zazwyczaj przychodz� tutaj na lunch, kt�ry zjadam przy barze. Wtedy lokal jest pe�en klient�w, ale jako� udaje nam si� znale�� czas na ma�� pogaw�dk�. Ona mnie zna i ja j� znam. R�owy fartuch opina jej wielki brzuch, w kt�rym nosi swoje sz�ste dziecko. Dziwi si�, �e tak �atwo przychodzi mi �artowanie sobie z ni� na ten temat. - Czy ten dzieciak nie ma zamiaru wyj��? - pytam. - Pewnie to ch�opak - odpowiada Caroline. - M�czy�ni zawsze si� sp�niaj�. Obie wybuchamy �miechem. - Wi�c ile ci jeszcze zosta�o? - To ju� tu�, tu�. Lepiej niech pani nie pyta. - Naprawd�? Wi�c co ty jeszcze... - ...tutaj robisz? - �mieje si�. - Jakbym mia�a jaki� wyb�r. Odbiera ode mnie zam�wienie i przynosi mi tac� z jedzeniem. Zjadam jajecznic� na boczku i grzank� obficie nas�czon� mas�em. Wypijam trzy fili�anki kawy, czarnej. Nie chc� �y� wiecznie. Zostawiam Caroline du�y napiwek, bo pi�tka... sz�stka dzieciak�w do wychowania to nie �arty przy dzisiejszych cenach i m�u, kt�ry zarabia niewiele ponad najni�sz� p�ac�. Kiedy rozsmarowuj� truskawkowy d�em na ostatnim kawa�eczku grzanki, przychodzi mi do g�owy wspania�y pomys�: Centrum Obs�ugi Kobiet. Pracuj� tam w weekendy jako wolontariuszka, ale nie ma �adnych przeszk�d, abym uda�a si� tam dzisiaj, �eby sprawdzi�, czy znajd� dla mnie jakie� zaj�cie. W ko�cu mam wolne. Usi�uj� zatrzyma� taks�wk�, ale wszystkie s� zaj�te, g��wnie przez biznesmen�w. W ko�cu dostrzegam jedn� woln�, kt�ra przeje�d�a tu� obok, ale kierowca nie zatrzymuje si� pomimo mojego energicznego machania. By� mo�e jest kr�tkowidzem i nie jest w stanie dostrzec mnie przez grub�, kuloodporn�, wypuk�� szyb�. Mo�e zabrak�o mu pr�bnik�w do automatycznego taryfomierza i teraz p�dzi do bazy po �wie�e arkusze. By� mo�e zak�ada, �e to absolutnie niemo�liwe, aby kobieta w moim wieku naprawd� chcia�a jecha� taks�wk�. Id� jedn� przecznic� w kierunku zachodnim i wsiadam do autobusu. W autobusach nie ma taryfomierzy, poniewa� zawsze p�aci si� tyle samo za ka�d� jazd�, nie potrzeba wi�c specjalnych terminali do wpisywania nale�nej kwoty. Wystarcz� �etony. Jad� na przedmie�cia usadowiona naprzeciwko kobiety z dwoma ma�ymi dzieciakami, ch�opcem i dziewczynk�. Ch�opak ma na oko dwa lub trzy lata, siedzi mamie na kolanach i bawi si� ma��, plastykow� ci�ar�wk�, g�o�nym "wrrr-wrrr" na�laduj�c odg�osy silnika. Dziewczynka wygl�da na cztery latka i przygl�da si� braciszkowi z wyra�n� drwin� w oczach. Zajmuje osobny fotel, na kt�rym siedzi z r�kami z�o�onymi na kolanach okrytych d�ugim p�aszczykiem w kolorze brzoskwini. Najwyra�niej chce, aby �wiat dowiedzia� si�, �e jest ju� doros�a i tylko czeka, aby zostawi� za sob� dzieci�ce sprawy. Zastanawiam si�, czy w przedszkolu podoba�oby si� jej tak samo jak Tessie. Moja c�reczka wcale nie p�aka�a, kiedy trzeba by�o tam i��, chocia� oznacza�o to, �e nie b�d� mog�a widywa� jej rankami. W Centrum Obs�ugi Kobiet panuje niczym nie zm�cona cisza. W ko�cu jest to powszedni dzie�, dzie� pracy. �eby �y�, trzeba pracowa�. Ale Oralee jest na swoim miejscu. Oralee zawsze jest na swoim miejscu: wysoka, czarna i brzydka jak psie �arcie, �eby zacytowa� powiedzonko mojej mamu�ki. Jest kierowniczk� Centrum. Nie ma z tego zbyt wielkich pieni�dzy, ale jest to praca, kt�ra daje jej satysfakcj�. Siedzi przy swoim biurku - starym, drewnianym rupieciu z jakiej� dawno zburzonej publicznej szko�y - najwyra�niej zaskoczona moim przybyciem. W ko�cu jednak przypomina sobie o wszystkim. - Witaj, Lindo, �ycz� ci szcz�liwej wolno�ci! - Podnosi si� z krzes�a i p�dzi przez pok�j, by zamkn�� mnie w swoich obj�ciach. Jej mi�ciutka sk�ra pachnie jak bez. Nie wiem, co mam zrobi� ani co powiedzie�. Oralee mieszka ze swoj� kochank�, Corinne, tak wi�c czuj� si� troch� niezr�cznie, �ciskaj�c j� w ten spos�b, niezale�nie od tego, jak bardzo j� lubi� ani jak wdzi�czna jestem jej za to, co dla mnie zrobi�a przez wszystkie te lata. By�oby mi �atwiej, gdyby nie podzieli�a si� ze mn� prawd� o sobie. Lesbijka to lesbijka. Nie mam �adnych opor�w przed obejmowaniem Corinne, ale Oralee budzi we mnie obawy. Kurczowo trzyma si� Corinne wcale nie dlatego, �e j� kocha, ale dlatego, �e tak jest bezpieczniej, poniewa� w ten spos�b nigdy nie b�dzie musia�a wystawia� si� na �adne ryzyko, a przecie� jej cia�o t�skni za pieszczotami. Oralee zawsze powtarza, �e musimy by� dzielne, ale sama jest tch�rzem, kt�ry udaje, �e jest kim� innym ni� naprawd�, ze zwyk�ego strachu. Mog� to zrozumie�, ale trudno mi j� za to lubi�. Oralee prowadzi mnie do swojego biurka i daje znak, bym usiad�a. Pochyla si� do przodu z �okciami wspartymi na swym ogromnym zeszycie, obracaj�c w palcach pi�ro. - Czemu� to zawdzi�czamy ten zaszczyt? - pyta, a u�miech przecina jej pobru�d�on� twarz, kt�ra przypomina plastyczn� map� topograficzn� z wypi�trzonymi g�rami i zapadni�tymi dolinami. Dzisiaj ma niebieskie szklane oko, zupe�nie nie pasuj�ce do jej zdrowego oka, barwy ciemnego piwa, co na og� przera�a ludzi, kt�rzy jej nie znaj�. - M�j szef da� mi wolny dzie� - m�wi� jej. - P�atny. - Jasne, masz do tego prawo. Pewnie dupek my�li, �e zrobi� ci nie wiedzie� jak� frajd�. - Jestem um�wiona o trzeciej trzydzie�ci, ale pomy�la�am sobie, �e do tego czasu na pewno znajdziesz tu dla mnie co� do roboty. Oralee odsuwa si� ze swym obrotowym fotelem od biurka. K�ka fotela skrzypi� niemi�osiernie, pocieraj�c o linoleum pokrywaj�ce pod�og�. Zamy�lona szefowa Centrum g�adzi si� palcami po wygolonej czaszce. - Joan i Cruz ju� si� zaj�y papierkow� robot�... Nasza wielka zbi�rka pieni�dzy zaczyna si� dopiero w nast�pnym tygodniu... do nikogo dzwoni� nie trzeba... wszystkie listy s� ju� w kopertach i gotowe do wysy�ki... Serce we mnie zamiera, kiedy Oralee powoli dociera do ko�ca listy rzeczy, kt�rych ju� nie trzeba robi�. Staram si� nie my�le� o tych d�ugich, pustych godzinach, z kt�rymi b�d� musia�a si� zmierzy�, je�eli nie znajdzie dla mnie �adnego zadania. Aby zaj�� czym� uwag� w oczekiwaniu na jej werdykt, spogl�dam na rzeczy zawalaj�ce blat jej biurka. Jest tam jaka� stara puszka po zupie oklejona bibu�� w ��te kwiaty, po brzegi wype�niona spinaczami i druga, pe�na d�ugopis�w i o��wk�w. Obok wida� trzy figurki Bogini le��ce na plecach niczym opalaj�ce si� kobiety, z olbrzymimi, rozlanymi piersiami i nabrzmia�ymi brzuchami wystawionymi ku bezwstydnemu niebu. Najwi�ksz� z nich Oralee ulepi�a sama na kursie ceramiki. U�ywa jej jako przycisku do papier�w. Oralee szczerze wierzy, i� nale�y cieszy� si� tym, co si� ma. Pan Beeton na pewno wybuchn��by �miechem na widok jej przedpotopowego terminalu. �eby uzyska� do niego dost�p, wystarczy�o zwyk�e has�o wklepywane przy u�yciu klawiatury, tak wi�c ktokolwiek, komu uda�oby si� je odgadn��, m�g� bez trudu dosta� si� do jej plik�w. Ale przynajmniej w ten spos�b Centrum ogranicza wydatki na zakup pr�bnik�w, cho� to wcale nie jest prawdziwy pow�d tego technicznego zacofania. Fotografia stoj�ca na biurku jest w�o�ona w ramk� z autentycznego srebra. Oralee musi j� nieustannie polerowa�, aby nie pojawi� si� brzydki nalot. Na zdj�ciu wida� m�od� Murzynk�, kt�ra u�miecha si� szeroko. Ma oboje oczu, jedwabist� cer� l�ni�c� jak wn�trze morskiej muszli, a jej mi�kkie w�osy przypominaj� czarn� chmur�, kt�ra stanowi dla jej u�miechu du�o pi�kniejsz� opraw� ni� l�ni�ce srebro. W dolnej cz�ci ramki, poni�ej fotografii, znajduje si� wycinek z gazety. Jest to niewielki nag��wek. Wydarzenie, o kt�rym donosi, nie by�o na tyle niezwyk�e, by zas�ugiwa� na u�ycie wi�kszej czcionki: WYBUCH BOMBY W KLINICE ABORCYJNEJ. DWIE OSOBY ZABITE, TRZY RANNE. Wycinek pochodzi� ze specjalnej gazety, a raczej biuletynu dla tego rodzaju ludzi, kt�rym wiadomo��, �e DWIE OSOBY ZABITE, TRZY RANNE sprawia�a niek�aman� satysfakcj�. Oralee twierdzi, �e wi�kszo�� prasy wcale nie u�ywa�a okre�le� nacechowanych emocjonalnie, w powszechnym u�yciu by�y takie terminy jak: klinika kontroli urodze� lub klinika planowania rodziny, b�d� po prostu klinika dla kobiet. Tak jakby�my by�y zbyt m�ode, �eby pami�ta�, kiedy to wszystko si� zmieni�o. Gdy opowiada o tamtych czasach - czasach nasilenia si� bombowych zamach�w, barbarzy�skich napad�w na kobiety pr�buj�ce dosta� si� do klinik, wiecznej nagonki, a nawet mord�w pope�nianych na lekarzach albo cz�onkach ich rodzin - mo�na odnie�� wra�enie, �e ten ponury okres trwa� mniej wi�cej tyle, ile mroki �redniowiecza, a nie po prostu cztery lata. Na szcz�cie wszystko si� jako� unormowa�o. W ko�cu jeste�my cywilizowanymi lud�mi. Potrafimy wypracowa� kompromis. - Wiem! - Oralee strzela palcami, co sprawia, �e przenosz� wzrok na jej twarz. - Dzi� mo�esz robi� za go�ca. To znaczy... - Nagle zaczyna mie� w�tpliwo�ci. - Jasne, mog� to robi� - potwierdzam swoj� gotowo��. - Jeste� pewna? - Po prostu daj mi wszystko, co potrzeba i powiedz, dok�d mam si� uda�. To �aden k�opot. Sama musz� p�j�� do banku, tak czy siak. - Czy naprawd� jeste� pewna? - pyta mnie ponownie. Dlaczego we mnie nie wierzy? Czy rzeczywi�cie wygl�dam na przewra�liwion� neurotyczk�? Nie. Dbam o swoje cia�o, myj� w�osy ka�dego dnia, a nawet czasem u�ywam szminki. Nie jestem ju� taka jak kiedy�, w tamtych trudnych dniach, gdy po raz pierwszy przyjecha�am do miasta, gdy by�am jeszcze g�upi� siks�. Wtedy omal nie straci�am pracy przez to, �e w og�le o siebie nie dba�am. Teraz ju� wszystko wiem. Moim obowi�zkiem jest dawa� dobry przyk�ad. Dzieci w pewnym wieku zaczynaj� uwa�nie obserwowa�, jak mamusia wygl�da i jak mamusia si� zachowuje. Czyta�am wszystkie ksi��ki na ten temat. Ma si� takie dziecko, na jakie si� zas�uguje. Oralee idzie do pomieszczenia na zapleczu, gdzie trzymaj� lod�wk�. Wraca, trzymaj�c w r�ku miniaturow� ch�odziark� wielko�ci koktajlowej torebki z licznymi przegr�dkami w �rodku, fabrycznie nowy bloczek z arkuszami pr�bnik�w i kartk� papieru. - Je�li chcesz, mo�esz w�o�y� to do torebki - m�wi, podaj�c mi ch�odziark�. - Tylko pami�taj, nie zostawiaj jej otwartej zbyt d�ugo i zawsze wyjmuj lub wk�adaj tylko jedn� pr�bk� naraz. I na mi�o�� bosk�, nie pomieszaj pr�bek! �miej� si�, widz�c, jaka jest przej�ta. - Robi�am to ju� wcze�niej, Oralee - przypominam jej. - Jasne, przepraszam. Tutaj masz nazwiska i adresy. �etony na autobus znajdziesz w glinianej doniczce na stole przy drzwiach frontowych. Kiedy ju� wszystko za�atwisz, nie musisz przynosi� ch�odziarki z powrotem. Mo�esz podrzuci� j� przy nast�pnej wizycie. - Przekrzywia g�ow�, rzucaj�c mi pytaj�ce spojrzenie. - O ile oczywi�cie planujesz nast�pn� wizyt�? - Pewnie, �e tak - m�wi� zdziwiona pomys�em, �e mog�abym si� tu ju� nie pojawi�. - Aha... Bo wiesz, my�la�am, �e... po dzisiejszym dniu... Zreszt�, wszystko jedno. Powodzenia. Na li�cie jest pi�� nazwisk. Wi�kszo�� kobiet mieszka w bliskim s�siedztwie Centrum, tylko jeden z adres�w wskazuje na mieszkanie zlokalizowane na peryferiach miasta. Mamy prze�liczny, wiosenny dzie�. Zbli�aj� si� �wi�ta. W tym roku przypadaj� nieco p�niej, niemal w pocz�tkach maja. Maja - to pi�kne imi� dla dziewczyny, pe�ne nadziei, radosnej obietnicy, pe�ne wiosennego pi�kna. Mo�e powinnam by�a nazwa� moj� c�reczk� Maja. Odp�dzam t� my�l wybuchem �miechu. Tego ju� nie da si� odkr�ci�, teraz jest ju� za p�no, by zmienia� Tessie imi�. O wiele za p�no. Kiedy docieram pod pierwszy adres, jestem zaskoczona podesz�ym wiekiem kobiety, kt�ra otwiera mi drzwi. Przedstawiam si� i m�wi�, �e przysy�a mnie Centrum Obs�ugi Kobiet. Pokazuj� jej ma�� ch�odziark� i bloczek z pr�bnikami, wyja�niaj�c, co mog� dla niej zrobi� w banku. Jej czarne w�osy s� tak g�sto poprzetykane siwymi nitkami, �e wydaj� si� szare, a palce ma upstrzone ��tymi plamami od tytoniu. Stoi w drzwiach, wpatruj�c si� we mnie kamiennym wzrokiem i zagradzaj�c mi drog� do mieszkania za jej plecami, ka��c mi sta� na korytarzu przez ca�y czas, jaki zajmuje mi wyja�nienie celu mojej wizyty. Kiedy ko�cz� swoj� przemow� i wyci�gam w jej stron� arkusz pr�bnika, kobieta odzywa si� wreszcie: - Nie jestem Vicky. Jestem jej matk�. B�g was kiedy� os�dzi, podli ludzie. Id� do diab�a - i zatrzaskuje mi drzwi przed nosem. Czuj� si� strasznie g�upio, ale uczucie to opuszcza mnie, kiedy docieram pod nast�pny adres. Tutaj wszystko przebiega znacznie przyjemniej. Kobieta ma na imi� Maris i mieszka sama. Zaprasza mnie do �rodka na fili�ank� herbaty, ciasteczka i cokolwiek, na co jeszcze mia�abym ochot�. Jej mieszkanko jest malutkie, ale bardzo gustowne. Zalane s�onecznym �wiat�em, urz�dzone meblami z wikliny. - Niech pani� B�g b�ogos�awi - m�wi do mnie. - By�am ju� bliska szale�stwa. My�la�am, �e je�li jeszcze raz b�d� musia�a przej�� przez to wszystko, to po prostu zwariuj�. M�wi�, �e z czasem mo�na si� przyzwyczai�, ale mnie jest z dnia na dzie� coraz ci�ej. Zosta�y mi jeszcze trzy lata. Nigdy wi�cej, niech mi pani wierzy, nigdy wi�cej. Pociera kciukiem arkusz pr�bnika i bacznie przygl�da si�, jak chowam go do w�skiej, plastykowej koperty. Koperta zostaje umieszczona w przegr�dce ch�odziarki, kt�r� z kolei wk�adam do torebki. - Czy na pewno pami�ta pani moje has�o? - pyta, odprowadzaj�c mnie do drzwi. - Tak, ale dla pewno�ci niech je pani lepiej jutro zmieni - radz� jej. Trzecia i czwarta kobieta nie s� tak go�cinne jak Maris, ale te� nikt nie wysy�a mnie do diab�a. Jedna jest artystk�, druga w�a�nie straci�a prac�, a Maris, je�li dobrze pami�tam, powiedzia�a mi, �e wzi�a sobie dzie� chorobowego, �ywi�c nik�� nadziej�, �e Centrum znajdzie jakiego� go�ca, kt�ry m�g�by przyj�� jej z pomoc�. W ci�gu tych trzech wizyt wypijam trzy fili�anki kawy, a tak�e odrobin� d�inu, kt�rym pocz�stowa�a mnie bezrobotna kobieta. G�ow� mam pe�n� hase� i szczeg�owych instrukcji, w d�oni kurczowo �ciskam pakiecik trzech br�zowych kopert z naklejonymi znaczkami i adresami zwrotnymi, kiedy chwiejnym krokiem udaj� si� na poszukiwanie domu ostatniej kobiety. Wsiadam do autobusu jad�cego na przedmie�cia. Za oknem widz�, jak �wie�e li�cie na ga��ziach drzew rozp�ywaj� mi si� przed oczyma w plam� wiosennej zieleni. Wra�enie to, wzmocnione dzia�aniem d�inu, po prostu zapiera mi dech w piersiach. Nie powinnam by�a pi�, ale dzi�ki temu, �e mog�am patrze� na dno szklanki, nie musia�am spogl�da� w oczy tamtej kobiety. Decyduj� si� wysi��� na wcze�niejszym przystanku. Ma�y spacer rozja�ni mi umys�. Niebieskie, czerwone i bia�e �wiat�a migaj� mi w oczach. Widz� dwa policyjne radiowozy i ludzi st�oczonych na zewn�trz restauracji urz�dzonej w stylu paryskiej kafejki ze stolikami rozstawionymi na chodniku. Jaki� m�czyzna kurczowo trzyma si� fantazyjnego p�otka z kutego �elaza, otaczaj�cego jedno z drzew przed lokalem. Bladozielony kolor jego twarzy harmonizuje z barw� li�ci zwieszaj�cych mu si� nad g�ow�. Czuj� kwa�ny i ostry zapach wymiocin. Uwa�nie patrz� pod nogi, kiedy przeciskam si� przez t�um. Jeden z policjant�w trzyma w r�ce reklam�wk� i pr�buje zmusi� gapi�w do cofni�cia si� o par� krok�w. Sp�d reklam�wki jest mokry, najwyra�niej co� z niej wycieka. Drugi policjant nieprzerwanie powtarza ludziom, �e nie ma tu nic ciekawego do zobaczenia, ale oni najwyra�niej s� innego zdania. Trzeci stoi z bloczkiem w r�ku i przes�uchuje kelnera. Kelner jest m�ody i sprawia wra�enie przestraszonego. W k�ko powtarza urywane zdania: - Nie wiem, nie spodziewa�em si�, przysz�a i zam�wi�a sa�atk� cesarsk� i herbat�, potem zap�aci�a rachunek i ruszy�a do wyj�cia. Nie widzia�em, �e zostawi�a t� siatk� pod sto�em, dop�ki ten facet nie chwyci� jej i nie pobieg� za ni� - wskazuje na m�czyzn� obejmuj�cego �elazne kraty wok� drzewa. - Sk�d mog�em wiedzie�... Czwarty policjant pilnuje dziewczyny. Na oko dziewczyna wygl�da na szesna�cie lat, ale mo�e by� starsza, tyle �e niedu�a jak na sw�j wiek. Jej twarz jest nieobecna, pozbawiona wyrazu. W co mo�e si� wpatrywa� tym zawieszonym w pr�ni wzrokiem? Policjant pomaga jej wsi��� do wi�ziennej karetki i zatrzaskuje drzwi. - M�wi, �e nie by�a w stanie tego znie��. �e nie mog�a po prostu p�j�� do kliniki i zarejestrowa� si�, jak ka�da przyzwoita kobieta. Suka - s�ysz� jak mruczy pod nosem. - Morderczyni. Kiedy przechodz� obok, przyspieszaj�c kroku jak tylko si� da, lecz staraj�c si� nie biec, s�ysz� jeszcze piskliwy g�osik kelnera: - Nie s�dz�, �eby by�o ju� martwe, kiedy tu przysz�a. Kiedy dzwoni� do ostatniego wyznaczonego mi mieszkania, drzwi otwiera m�czyzna. - Frances Hughes? - pytam nerwowo. Czy�by jaki� �artowni� zadzwoni� do Centrum, podaj�c imi� m�czyzny, kt�re brzmia�o ca�kiem jak �e�skie? Oralee m�wi, �e takie rzeczy ju� si� zdarza�y. Czasami z�o�liwcy podaj� adresy, kt�rych go�cy na pr�no szukaj� po ca�ym mie�cie, a czasem bywa i tak, �e go�ca oczekuje specjalny komitet powitalny. Trudy z�amano kiedy� nadgarstek i zniszczono wszystkie zebrane wcze�niej pr�bki. Takie historie nieuchronnie przypominaj� mi opowie�ci o japo�skich �o�nierzach zagubionych na ma�ych, odci�tych od �wiata wysepkach Pacyfiku, kt�rzy wci�� prowadz� wojn�, oficjalnie zako�czon� kilkadziesi�t lat wcze�niej. M�czyzna u�miecha si� do mnie. - Nie, jestem jej m�em - m�wi. - Wejdzie pani? Frances Hughes oczekuje na mnie w salonie. To jedna z tych kobiet, na kt�rych twarzach lata prokreacji odcisn�y swoje wyra�ne pi�tno. Mo�na tak�e odnie�� wra�enie, �e urodzi�a si� po to, by z namaszczeniem podawa� herbat� w kunsztownym serwisie z cieniutkiej porcelany rozstawionym na srebrnej tacy. Je�li wypij� jeszcze jedn� fili�ank�, mo�e si� to �le sko�czy�, my�l�, lecz mimo to przyjmuj� kruche naczy�ko wype�nione aromatycznym p�ynem, poniewa� wiem, �e dla tej kobiety to bardzo wa�ne. - Nie wiemy, jak pani dzi�kowa� - m�wi jej m��, sadowi�c si� w antycznym fotelu naprzeciwko mnie. Frances siada na sofie, czuj�c si� bezpiecznie za murem z fili�anek, spodk�w, cytryny w plasterkach, cukru w kostkach oraz misternych, srebrnych szczypczyk�w. - Sam chcia�em to zrobi�, ale Frances nalega�a, aby�my wezwali pani�. - Wiesz dobrze, �e nie by�by� w stanie, George - przerywa mu Frances. - Pami�tasz, jak ci�ko prze�y�e� klinik� i to, co dzia�o si� potem? - Da�bym rad� - upiera si� m��. - Ale nie musisz - odpowiada mu �agodnie �ona. - Powiniene� oszcz�dza� si� dla mnie. Pochyla si�, by pog�adzi� go po r�ku. Wida�, �e ��czy ich bardzo stara mi�o��. Czuj�, jak p�omienne uczucie falami mocy przep�ywa od niej do niego. Opuszczam zamieszkiwany przez nich budynek, wci�� trzymaj�c w r�ce trzy br�zowe koperty. Nie chcieli, �ebym przes�a�a im got�wk�, tak jak pozosta�ym kobietom. Chc� tylko, �ebym zamkn�a osobisty rachunek Frances i przela�a fundusze na konto George'a. W portfelu mam tak�e czek wystawiony przez pana George'a Hughesa na Centrum Obs�ugi Kobiet. Da� mi go, kiedy zbiera�am si� do wyj�cia i po�o�y�am torebk� na malutkiej biblioteczce, aby zapi�� �akiet. "Jak�e si� mylili�my" - powiedzia� wtedy. Nie mia�am poj�cia o co mu chodzi. Lecz gdy si�ga�am po torebk�, m�j wzrok przyci�gn�� tytu� jednego z tom�w stoj�cych na p�ce: "�adnych wyrzut�w?". To w�a�nie ta ksi��ka zmieni�a wszystko na dobre, to znaczy na z�e. Wci�� mo�na j� kupi� w ka�dej ksi�garni. Moja ciotka Lucille podarowa�a jeden egzemplarz mojej matce. Od tamtego czasu mama nie rozmawia z ciotk�. W szko�ach studiuje si� j� z tym samym przej�ciem co "Chat� wuja Toma" czy "Mein Kampf". Niekt�rzy m�wi�: "To ona powstrzyma�a zamachy bombowe. Ocali�a �ycie wielu ludziom". Inni twierdz�: "Nie powstrzyma�a marszu �mierci. Co z tego, �e zmusza si� je, by cierpia�y? Wci�� przecie� dokonuje si� morderstw w majestacie prawa". Jedni odpowiadaj�: "Ta ksi��ka zdo�a�a uspokoi� tych cholernych ekstremist�w. Dzi�ki niej kobiety odzyska�y prawdziw� wolno��". Inni natomiast: "Prawdziwa wolno�� zosta�a przehandlowana za fa�szywy pok�j. Kobiety sta�y si� niewolnicami terroru". Ja si� na ten temat nie wypowiadam. Wiem tylko co sama "zawdzi�czam" tej ksi��ce. Spojrza�am na m�a Frances, gor�co pragn�c wierzy�, �e ten tytu� znalaz� si� w ich domu przypadkiem, pozostawiony przez jakiego� go�cia, kt�ry od tamtego czasu nie bywa mile widziany w tych progach. Ale kiedy zauwa�y�am, jak odwraca wzrok, jak czerwieniej� mu policzki, od razu domy�li�am si� prawdy. Energicznym ruchem zabra�am czek. "Id� do diab�a!" - powiedzia�am mu takim samym tonem, jakim przep�dzi�a mnie matka Vicky. Nie u�yj� has�a ani pr�bek Frances Hughes, �eby dokona� kradzie�y. Mog�abym, ale tego nie zrobi�. Nie zdradz� nikogo, w zamian za co spodziewam si�, �e sama nie zostan� zdradzona. Ale George Hughes nic o tym nie wie. Niech dzwoni do banku, niech zmienia has�o. Niech przekona si� na w�asnej sk�rze, jak naprawd� wygl�da system, kt�ry sam pom�g� stworzy�. Niech sam zakosztuje tego upragnionego, zwyci�skiego, okupionego krwi� pokoju. Niech bezradnie zawi�nie w powietrzu ch�ostany bezlitosnym wiatrem. Kolejka w banku jest bardzo kr�tka. To niewielka filia zatrudniaj�ca tylko jednego �ywego pracownika do obs�ugi bardziej skomplikowanych transakcji. Do pozosta�ych wystarcz� automaty. Tutaj jest tylko jeden bankomat. M�wi�am ju�, �e to male�ka filia. Wol� te ma�e banki. Wi�ksze oddzia�y maj� pracownik�w, kt�rych jedynym zadaniem jest dbanie o to, by nikt nie u�ywa� bankomat�w dla przeprowadzania transakcji w imieniu os�b trzecich. Takie dzia�ania traktowane s� jak oszustwo. Przede mn� stoi jeszcze dwoje klient�w: kobieta i m�czyzna. Ona wygl�da co najmniej na pi��dziesi�tk�, ale kiedy przychodzi jej kolej, nie bierze pr�bnika z podajnika bankomatu. Zamiast tego otwiera torebk�, z kt�rej wyjmuje miniaturow� ch�odziark�, identyczn� jak moja, tyle �e troch� mniejsz�. D�onie jej dr��, kiedy wyjmuje pr�bnik, wk�ada go do automatu i wklepuje has�o. Dzieciak nie ma wi�cej ni� dziewi�� miesi�cy. Potrafi ju� grucha� i gaworzy�. Potrafi ju� przyciska� swoje pulchne, br�zowe d�onie do ekranu. - Cze��, s�odziutki - odzywa si� kobieta dr��cym g�osem. - To babcia, kochanie, witaj. To ja, twoja babcia. Twoja mama nie mog�a dzisiaj przyj��, jest bardzo chora. Ale ju� nied�ugo ci� odwiedzi, obiecuj� ci. Kocham ci�, skarbie. Kocham... Ekran ga�nie. Po chwili pojawia si� b�yszcz�cy napis, kt�ry uprzejmie prosi kobiet� o przeprowadzenie transakcji. Kobieta przez chwil� wpatruje si� w ekran z zaci�ni�tymi ustami, po czym bierze si� do dzie�a. Banknoty jeden po drugim wysypuj� si� na specjaln� tack�. Ona zgarnia je bez s�owa, ani przez chwil� nie spogl�daj�c w d�, wciska zwitek do torebki i wychodzi, staraj�c si� nie rozgl�da� na boki, z wzrokiem wbitym w drzwi prowadz�ce na zewn�trz. Stoj�cy przede mn� m�czyzna energicznie pociera kciukiem o arkusz pr�bnika, wsuwa go do automatu i zabiera si� do swoich spraw. Wygl�da m�odo, pewnie ma jakie� dwadzie�cia lat. Jest przystojny. Dziewczynom na pewno z trudem przychodzi oprze� si� jego namowom, zw�aszcza je�li wie, jak u�ywa� swego wdzi�ku. Najprawdopodobniej potrafi przekona� je, �e szaleje z mi�o�ci do nich, �e kocha je tak jak wielcy kochankowie z romans�w, spontanicznie, intensywnie i od pierwszego wejrzenia. �e uczucie to spad�o na� jak wspania�a niespodzianka. Niespodzianki zdarzaj� si� w �yciu. Niespodzianki mog� to �ycie diametralnie zmieni�, ale tylko wtedy, je�li si� im na to pozwoli. Czekaj�c, a� bankomat zrealizuje wszystkie zlecone mu zadania, m�czyzna obraca lekko g�ow� tak, bym mog�a podziwia� jego profil. Wygl�da jak bohater z komiks�w: sta�y i szlachetny, lojalny i szczery. Gdyby zdarzy�a si� jaka� niespodzianka, bez wahania poszed�by ze sw� wybrank� do kliniki. Przez ca�y czas trzyma�by j� za r�k� i zosta� przy niej tak d�ugo, na ile pozwoliliby mu lekarze. A potem mia�by ju� wszystko z g�owy. M�g�by wr�ci� do domu i zaj�� si� swoimi sprawami. Nikt nie kaza�by mu �a�owa� tego, co si� sta�o. Dla niego nie ma na ekranie �adnego obrazka. Moja kolej. Wpierw zabieram si� do przeprowadzania transakcji dla innych kobiet. Maris ma trzyletniego ch�opaczka, niemal identycznego jak ten, kt�rego widzia�am w autobusie. Potrafi ju� ca�kiem nie�le m�wi� jak na sw�j wiek. Podnosi du�ego niebieskiego misia w stron� ekranu. - Dzi�ki, mamusiu! - wo�a. - Nazwa�em go Misior. Misior, daj mamusi du�ego ca�usa! - przyciska pluszowy pyszczek zabawki do szklanej szyby. Male�ka dziewczynka artystki ma zaledwie kilka miesi�cy. Tu sprawa jest prosta. Nigdy nie mia�am �adnych k�opot�w, kiedy Tessa by�a taka malutka. Mog�am przed sob� udawa�, �e ogl�dam w telewizji reklam� jednorazowych pieluch. Gorzej by�o, kiedy Tessa nauczy�a si� ju� pewnych rzeczy: obraca� si� na brzuszek, stawa� na czworaka, raczkowa�, gaworzy�... Kobieta, kt�ra straci�a prac�, ma jednoroczne dziecko, zupe�nie bez w�os�w, z wielkimi okr�g�ymi oczami jak u tamtego niebieskiego misia. Nie jestem w stanie rozpozna�, czy to ch�opak, czy dziewczynka, ale wiem, �e dziecko b�dzie blondaskiem. Tessa te� ma blond w�oski. Zanim sko�czy�a dwa latka, jej g��wka tak�e przypomina�a �mieszny, kosmaty �ebek m�odej kaczuszki. Wiem ju�, dlaczego Frances Hughes nie chcia�a, aby George za�atwia� za ni� te sprawy. Jej dziecko le�y na plecach, wpatruj�c si� w przestrze� t�pymi oczami. Po jego rozmiarach poznaj�, �e ma ponad roczek, ale wcale nie pr�buje si� porusza� czy chocia� obr�ci� g�ow�. Przez chwil� �al mi Frances. Potem przypomina mi si� ta ksi��ka w ich domu i czuj� prawdziw� pokus�, by uwierzy�, �e istnieje jaki� sprawiedliwy B�g. Oczywi�cie wiem, �e to nieprawda. Teraz kolej na mnie. Ogl�dam si� przez rami�. Kolejka zd��y�a ju� si� wyd�u�y�. Teraz czworo ludzi czeka za moimi plecami. Wszyscy wygl�daj� na zniecierpliwionych. W�r�d nich jest jedna sze��dziesi�cioletnia kobieta. Wida�, �e jest w�ciek�a. Najprawdopodobniej stoj� ju� dostatecznie d�ugo, by zorientowa� si�, �e za�atwiam nie swoje sprawy. Odchodz� od bankomatu i id� na koniec kolejki. Kiedy mijam innych czekaj�cych, mrucz� pod nosem, jak bardzo mi przykro, �e stracili przeze mnie tyle czasu i �e kiedy podchodzi�am do automatu, nie by�o za mn� jeszcze nikogo. Tr�jka oczekuj�cych, kt�rym po prostu zaczyna�o si� ju� d�u�y�, teraz odwzajemnia moje przeprosiny wybaczaj�cymi u�miechami. Sze��dziesi�cioletnia staruszka stoi na samym ko�cu. Czeka, a� zajm� za ni� miejsce. Wtedy obraca si� i pluje mi w twarz. - Dziwka! - wrzeszczy. - Krwio�ercza suka! Ty i tobie podobne dzieciob�jczynie, przekl�te zdziry, nie macie nawet odwagi spojrze� w prawdzie na swoje ohydne grzechy! Wynocha st�d, ty... - Przykro mi, prosz� pani, ale b�d� zmuszony prosi� pani� o opuszczenie budynku. - Jedyny �ywy pracownik banku staje pomi�dzy nami. To wysoki, pot�nie zbudowany m�czyzna. Tak, nie�atwo znale�� teraz ma�y oddzia� banku, gdzie jedyny �ywy pracownik nie mia�by postury ochroniarza. Funkcja wykidaj�y to cz�� jego pracy. - To j� powiniene� st�d wywali�, nie mnie! - warczy starucha. Rzuca si� do przodu, staraj�c si� dosi�gn�� mnie torebk�. Cofam si� o krok, przyciskaj�c koperty mocno do piersi. Boj� si� je upu�ci�. Mog�aby si� do nich dorwa� i podrze� je na strz�py. M�czyzna powstrzymuje j�. - Prosz� mnie nie zmusza� do wezwania policji. Podzia�a�o. Kobieta opanowuje si�. Wyprostowuje si� z godno�ci� i wychodzi z banku sztywnym krokiem, obrzucaj�c mnie przekle�stwami na ca�y g�os. M�czyzna spogl�da na mnie bez cienia �yczliwo�ci na twarzy. - W przysz�o�ci prosz� si� ograniczy� do w�asnych transakcji - m�wi. - Dzi�kuj� panu - odpowiadam, chusteczk� ocieraj�c z policzka plwocin� tamtej wariatki. Zn�w moja kolej. Chcia�abym poca�owa� arkusz pr�bnika, zanim potr� nim o kciuk, ale wiem, �e je�li to zrobi�, nie b�d� w stanie dosta� si� do mojego konta. Zastanawiam si�, ile b�dziemy mia�y dla siebie czasu. Czasami jest to dziesi�� sekund, czasami pi�tna�cie. Mo�e dadz� nam ca�e dwadzie�cia, w ko�cu dzi� s� urodziny Tessy. Bior� g��boki oddech i wsuwam arkusz pr�bnika, a nast�pnie wprowadzam moje has�o. Jest! O Bo�e, jest moje dzieci�tko, moja c�reczka, moja �liczniutka dziewczynka. �mieje si� i obraca wko�o, �eby pochwali� si� swoj� �liczn�, r�ow�, urodzinow� sukieneczk� z r�wno zaprasowanymi falbankami. D�ugie blond w�osy opadaj� jej na ramiona z�ot� chmur�. - Cze��, mamo! - piszczy weso�o. - Hej, c�reczko! - Wyci�gam d�o�, aby pog�aska� j� po policzku. Musz� si� powstrzyma�. Dotykanie ekranu jest surowo zabronione. Powoduje obci�cie pozosta�ego czasu, jego skr�cenie b�d� wyd�u�enie o nieprzewidywaln� liczb� sekund. Niewiele kobiet decyduje si� na takie ryzyko. Ja nie mog� tego zrobi�. Nie dzi�. Wyjmuj� zaproszenie i podnosz� je wysoko, tak �eby Tessa mog�a zobaczy� kolorowy kartonik. - Sp�jrz, kochanie - wo�am. - Pandy! - Jutro id� do szko�y - m�wi mi Tessa. - Jestem ju� du�� dziewczynk�. Teraz b�d� prawie doros�a. - Moje dzieci�tko... - Zaczynam mruga� oczami, coraz szybciej i szybciej. Tessa rozmywa si� w �liczn� r�owo-z�ocist� plam�. - C�reczko, tak bardzo ci� kocham. Tak �a�uj�, tak bardzo �a�uj� tego, co zrobi�am, ale by�am taka m�oda, nie mog�am... Och, kochanie! Dotkn� jej, musz�! Tak czy siak, wszystko, co nam m�wi�, to stek k�amstw. To nieprawda, �e dotkni�cie ekranu mo�e skr�ci� czas ogl�dania dzieci. To nieprawda, �e teraz jeste�my bezpieczne i mamy wolny wyb�r. To nieprawda, �e nasza zgoda na kompromis wystarczy�a, aby sko�czy� z zamachami na kliniki, polowaniem na lekarzy i strachem. Nie wierz� im! Musz� obj�� moje dziecko! Szk�o, g�adkie i ciemne. - Przykro mi, prosz� pani, ale b�d� zmuszony prosi� pani� o opuszczenie budynku. Wychodz�, nie za�atwiwszy swoich transakcji. M�czyzna wyci�ga z szuflady swojego biurka zmywacz do ekranu w aerozolu i czyst� szmatk�, po czym zabiera si� do usuwania �lad�w moich palc�w i odcisku ust. We wschodniej cz�ci miasta jest jeszcze jeden ma�y bank, do kt�rego lubi� chodzi�. Chyba tam p�jd�. Robi si� p�no. Paula pewnie przeprowadza w�a�nie ostatnie rozmowy telefoniczne w celu uzgodnienia szczeg��w mojego przyj�cia. Nazywaj� to odzyskaniem wolno�ci. Dla mnie to s�owo ju� nic nie znaczy. Tak, na pocz�tku szczerze jej nienawidzi�am. Nienawidzi�am w�asnego dziecka. Towarzyszy�a mi wsz�dzie. Pojawia�a si� na ka�dym urz�dzeniu lampowym, jakiego u�ywa�am na uczelni, w instytucjach publicznych, w domu. Po zako�czeniu wst�pnej procedury, uczelniana klinika przekaza�a odpowiednie dane do centralnej jednostki programuj�cej w celu ustalenia daty jej urodzenia. Razem z informacjami przes�ano tak�e fragmenty tkanki, aby mo�na by�o wygenerowa� genetycznie dok�adny obraz mojego dziecka. Potem wszystko ucich�o, a� do daty urodzenia. I wtedy si� zacz�o! Nie by�o od niej ucieczki. Nie mog�am si� uwolni� od jej obrazu je�li, rzecz jasna, chcia�am korzysta� z komputera, bankomatu lub w��czy� nawet najbardziej staro�wiecki model telewizora. Nienawidzi�am jej. Nienawidzi�am jej w taki spos�b, w jaki niekt�re kobiety nienawidz� dzieci b�d�cych owocem gwa�tu, kt�re r�wnie� musz� ogl�da� potem, jak rosn� za szklanym ekranem. Ale one raduj� si� tym, co zrobi�y, odnajduj� satysfakcj� w tym, �e mia�y ostatnie s�owo, �e to one �miej� si� ostatnie, s� przekonane, �e to one ostatecznie wystrychn�y swych gwa�cicieli na dudk�w, uwalniaj�c si� od ostatniego dowodu wyrz�dzonej im zniewagi. Widywa�am takie kobiety w bankach, przy automatach, a raz tak�e w pracy. "No i kto jest teraz g�r�?" krzycz� do dzieci, a potem wybuchaj� szalonym �miechem, kt�ry najcz�ciej w ko�cu przechodzi w szloch. Czasami ograniczaj� si� do p�aczu. A ja chcia�am si� ukry� przed moj� c�rk�. Ucieka�am - ze studi�w, z domu, z dala od wszystkiego, co kiedy� wype�nia�o moje �ycie. Ucieka�am od Tessy. Ustawowy wyrok sze�ciu lat nieustannego prze�ladowania za jeden b��d, jedn� niespodziank�, jeden wypadek, wydawa� si� trwa� ca�� wieczno��. Dla mnie oznacza� on nie tylko kres wymarzonej przeze mnie przysz�o�ci. Doprowadzi� mnie tak�e do kresu psychicznej wytrzyma�o�ci. I wtedy, pewnego dnia, wszystko si� zmieni�o. Pewnego dnia spojrza�am na ni� i przesta�am widzie� w niej nienawistn� kar�. Sta�a si� dla mnie ukochan� c�reczk�, moj� ma�� Tess� o d�ugich, jedwabistych blond lokach i b�yszcz�cych niebieskich oczkach, o mi�ciutkich policzkach, kt�re pewnie pachn� jak r�yczki, jak jab�uszka. Pewnego dnia mia�am ju� do�� nienawi�ci, do�� uciekania. Pewnego dnia spojrza�am na ni� i poczu�am, jak budzi si� we mnie mi�o��. A teraz zabieraj� mi moje dziecko. Nigdy si� na to nie zgodz�. Wchodz� do pierwszej napotkanej budki telefonicznej. - Halo, panna Thayer? Bardzo przepraszam, ale wypad�o mi co� bardzo wa�nego. Nie mog� p�j�� dzi� z pani� do kliniki... Tak, tak, tu Linda... Nie, naprawd� nic pani nie b�dzie. Nikt nie b�dzie robi� pani wstr�t�w, to wbrew prawu. A potem jako� da sobie pani z tym rad�... Jasne, �e tak. Ja te� sobie z tym poradzi�am. - Halo, czy to pan Beeton? Tu Linda. Chyba nie b�dzie mnie jutro w pracy... Zdaj� sobie spraw�, �e nie mo�e mi pan da� dw�ch p�atnych dni urlopu. Rozumiem, nie mam do pana �alu. - Halo, Paula? Pos�uchaj, moja s�siadka, pani Giancarlo, ma dodatkowy klucz do mojego mieszkania. Trzeba nakarmi� Kwika... Po prostu zr�b to, o co ci� prosz�, teraz nie mog� rozmawia�. I na mi�o�� bosk�, nie pozw�l mu chowa� si� w szafie. Musz� ju� i��. Pa! Id� ku wschodniej cz�ci miasta. Po chwili zdaj� sobie spraw�, �e wci�� �ciskam w r�ku koperty wype�nione pieni�dzmi, na kt�re czekaj� trzy kobiety. Osobno to niewielkie sumki, ale razem... Za takie pieni�dze mog�abym kupi� mn�stwo wspania�ych rzeczy dla Tessy. Na pewno by�abym w stanie j� utrzyma�, gdybym mia�a tyle forsy, co Frances Hughes. W okolicach rzeki nie ma �adnej skrzynki pocztowej. C�, chyba sprawi� im wszystkim wielki zaw�d. Wszystkim pr�cz Frances Hughes i jej m�a. Strasznie mi przykro. Mo�e powinnam zadzwoni� do Oralee...? Nie. Ona jest tch�rzem. Gardz� ni�. Je�li teraz zawr�c�, �eby znale�� skrzynk� pocztow�, by� mo�e zawr�c� na zawsze. Wtedy ja tak�e oka�� si� tch�rzem. A Tessa by�a taka odwa�na, tak pe�na mi�o�ci, zostawi�am j� sam� na tak d�ugi czas, a ona jednak wci�� �mieje si� do mnie. Tylko Tessa naprawd� si� liczy. Opieram si� o balustrad� i patrz� na drugi brzeg. Mewy wrzeszcz� g�o�no i machaj� skrzyd�ami nad nurtem rzeki. Rachityczne drzewa strzelaj� w g�r�, wbijaj�c si� w niebo jak szpony. Koperty z �opotem wylatuj� z moich d�oni i zaraz potem ca�uj� wod�. W pobli�u nie ma �ywej duszy. Zdejmuj� buty, �eby m�c swobodnie przej�� przez barierk�. Przez po�czochy czuj� ch�odny dotyk betonu. Jest. Widz� j� tak�, jak� j� zawsze widzia�am - u�miechaj�c� si� do mnie spod g�adkiej, b�yszcz�cej tafli, kt�ra mnie od niej oddziela. Widz�, jak chichocze, wyci�gaj�c r�k� w stron� opadaj�cych na dno kopert. Och, ma�a zach�anna dziewczynko! Mo�esz wyda� ca�� t� fors�. Teraz masz ju� sze�� lat, wi�c b�dziesz od mamy dostawa� kieszonkowe, jak du�e dziewczyny. W ko�cu jutro zaczynasz szko��. Ale najpierw mamusia musi ci� poca�owa�. Padamy sobie w ramiona. Och, Tesso, twoje wargi s� takie ch�odne! Tw�j �miech wdziera si� w moje uszy. Bior� g��boki wdech, a ty wype�niasz ca�e moje serce. Wszystkiego najlepszego w dniu urodzin, kochana c�reczko. Prze�o�y� Rafa� Wilko�ski ESTHER M. FRIESNER Urodzi�a si� w 1951 r. Uko�czy�a iberystyk� na Uniwersytecie Yale, nast�pnie uczy�a tam hiszpa�skiego, by wreszcie zaj�� si� wy��cznie tw�rczo�ci� literack�. Do tej pory napisa�a 22 powie�ci i kilkadziesi�t opowiada�. W 1986 r. zdoby�a nagrod� dla najlepszego debiutanta w gatunku fantasy, w 1994 r. otrzyma�a nagrod� Skylark, w 1994 r. opowiadanie "All Vows" dotar�o do fina�owego etapu zmaga� o Nebul�, w 1995 r. ta sama sztuka uda�a si� opowiadaniu "Jesus at the Bat". W my�l zasady "do trzech razy sztuka", w 1996 r. Nebul� zdoby�y "Urodziny", kt�rymi Esther debiutuje na naszych �amach. (anak)