Krzysztof Jaworski KAMERADEN KAMERADEN Rzuci�em ziemi� sk�d m�j r�d, co do mowy to te�, ani me ani be. Pokazali mi muzeum, pokazali mi ko�ci�. Nie chodzi�em pijany, nie krad�em po sklepach. Wszyscy tam mieli mnie chyba za chorego umys�owo? To bardzo pi�kny kraj, mo�e i dorobi�bym si� na czyszczeniu wychodk�w, mo�e nawet powsta�by z tego jaki� nowy kierunek w sztuce (jestem utajonym przyw�dc� duchowym swego pokolenia). - Jeste� chyba jedynym Polakiem, kt�ry przywi�z� tu pieni�dze, �eby je wydawa�, za�mia� si�. Sam jest bez pracy - nie chce dorobi� si� na czyszczeniu wychodk�w, a sztuk� ma w dupie. My�l�, �e si� lubili�my zanim wyjecha�. Gdyby by� luty czterdziestego trzeciego, my�la�bym o tym czy Niemcy zdob�d� Stalingrad. Jest znacznie p�niej. Czekanie nie ma sensu. Krzysztof Jaworski K�OPOTY, K�OPOTY Wstawali, kt�rych dr�czy� g��d, mnie nie dr�czy�, ja nie wstawa�em. Ucieka�em si� do kalambur�w (oczywi�cie - ju� wisz�). Tego lata chodzi�em po Renie opowiadaj�c o Wi�le, kt�ra jak roztopiony ser ci�gnie si� przez Polsk�. Ojczyzn� pizzy s� W�ochy. Polska jest jak pizza, ka�dy chcia�by uszczkn�� co� dla siebie. Tego lata gazety nie reagowa�y na wydarzenia w kraju, Ren by� zatruty, wszystko m�wi�o, �e sp�ni�em si� z wyjazdem. A czy to moja wina? Czy m�odo�� jest grzechem? Czy m�odo�� jest grzechem w grze, w kt�rej wszystkie pizze zosta�y rozdane, a my gramy znaczonymi? TEN NIEPOKOJ�CY WYRAZ SMUTKU W ZNU�ONYCH OCZACH NASZEGO BOHATERA A �ycie ju� nigdy nie b�dzie takie jak przed wielb��dem. On my�li, �e ka�dy kiedy� takiego wielb��da zobaczy. Centrum miasta, maj, sobota ko�o drugiej godziny. Tyle o wielb��dzie. Patrzy na mnie 500 lat nienawi�ci. Bez przesady z tym milczeniem kamieni. Zaraz p�jd� na Ehrenfeld, �eby po raz kolejny przeczyta� na wystawie �e �Optyk to cwel�. Kopernikowate s�o�ce ugania si� po niebie. Jego dociekliwo�� staje si� chorobliwa. Bezdomni grzebi� w �mietnikach jak ocipiali. Wsz�dzie jest m�j dom. Prawdziwy burdel sta� za dworcem w D�sseldorfie. Zale�y od kt�rej strony patrze�. Prawdziwy, wielki, zaraz przy torach. Z numerami na oknach i p�go�ymi babami, co ciekawie wygl�da�y z tych okien. Przygl�dam si� Japo�czykom, pisze. Z tymi ich oczami to faktycznie co� nie w porz�dku jest. Prawd� m�wi�c nie z oczami tylko z powiekami. Por�wnywa�em z innymi lud�mi i okaza�o si�, �e te japo�skie powieki nie marszcz� si� jak cz�owiek oczy otworzy, tylko chowaj�, gdzie� tam do �rodka. I to nie ca�e, tylko cz�� si� chowa. Reszta zostaje. Tak jest u Japo�czyk�w (Chi�czyk�w?). U Wietnamczyk�w (Du�czyk�w?) jest ca�kiem inaczej. Chyba odkry�em najwi�ksz� tajemnic� Azjat�w - oni wcale nie maj� sko�nych oczu. Lepiej ostrzec Optyka, �e kto� go nie lubi. W tym milionowym mie�cie nieprzemy�lanych sk�onno�ci to zapewne przywilej. ZAPYTAJCIE SWOJE EWY BRAUN CZY PODOBA IM SI� AUSTRIA Ale si� rozdokazywali. Nacieraj� sobie uszu. Ale czy pustynia powinna skomle� o wod�, je�eli chce pozosta� tym czym jest - - wyrzutem sumienia apatycznego morza? Noc jest rezultatem przymykania oczu. Tak przynajmniej m�wi� ci, kt�rzy nie �pi�, z rozmys�em zliczaj�c dni. Krytyka spo�ecze�stwa rz�dzonego tward� r�k� g�upoty zawsze przychodzi bez trudu. Gorzej z rozpami�tywaniem swoich cia� w obcych miastach, dla zachowania ci�g�o�ci czego�, co nie istnieje. Potem powo�uj�c si� na rozwag� og�aszaj� er� cynizmu, logiki czy sprawiedliwo�ci. A� strach pomy�le� co b�dzie, kiedy wyczerpi� poj�cia abstrakcyjne. Nasz ratunek w j�zyku, tym jedynym cierpliwym policjancie w�r�d odg�os�w �wiata. NA ZACHODZIE BEZ ZMIAN Przy malutkiej uliczce jak dla Japo�czyka, przed malutkim domkiem jak dla Japo�czyka, w malutkim ogr�dku jak dla Japo�czyka, stoi obrzydliwy niemiecki krasnal i szczerzy z�by. Facet w garniturze zabiera si� w�a�nie do strzy�enia trawy, chocia� �d�b�a stercz� r�wno jak oddzia� Wehrmachtu. Przyspieszamy kroku, ale to na nic, za rogiem czekaj� ju� na nas gipsowe g�si. Byle do muru, pod kt�rym odlewa� si� Cygan, a st�d biegiem przed siebie do automatu z papierosami, w kt�ry jeszcze nie wstawiono prezerwatyw i z g�ow� na wysoko�ci �ywop�otu szybko kierunek �mietnik, gdzie dopiero wtedy trafia nas w czo�o pierwsza, bolesna kropla b�ogos�awionego deszczu. DZIECI CYGANA Dzieci Cygana s� niespe�na rozumu. Cygan trzyma je na balkonie. Ale nie zawsze. Kiedy pada deszcz, dzieci Cygana uciekaj� z domu i Cygan stoi wtedy na balkonie samotny jak Kriszna, t�uk�c pi�ci� w metalow� harf� o dwunastu pr�tach. W tym samym czasie (albo znacznie p�niej) my ogl�damy spokojnie film fabularny produkcji Burkina Faso, a na drugi dzie� odkrywamy jego druzgoc�c� recenzj� w poczytnym tygodniku. Maj� tu takie gazety, �Gwiazda� albo �Lustro�. U nas te� maj�: �Rozbite Lustro�, albo �Umieraj�ca Gwiazda�. Dlaczego dobre filmy nie s� doceniane? Czekamy na pogod�, na d�wi�ki panosz�ce si� w powietrzu, na kogo�, kto wreszcie zrecenzuje nasze �ycie. Chocia� jak si� nad tym g��biej zastanowi�, to Cygan wcale nie wygl�da jak harfiarz. Jego g�os nie si�gnie nawet Ouagadougou. WYRWANY Z KORZENIAMI Tadzik dzwoni z Madrytu, m�wi �e nie ogl�da ju� polskich film�w, nie czyta Mieszkam u Wojtka, jest to facet, kt�ry przywi�z� bulteriera dwuletniego do sprzedania. Nikt nie chce kupi�, wi�c on go trzyma w baga�niku. Chodzi�em z nim dwa dni pod rz�d na spacery, boj�c si� dotkn��. Trzeciego dnia wypi�em piwo i poszed�em do samochodu wydoby� bydl�. Strasznie ten bulterier �mierdzi, ale jest zadowolony, �e widzi �wiat. Zasugerowa�em Wojtkowi mo�liwo�� �lepoty u psa, przypominaj�c s�ynn� lektur� ��ysek z pok�adu Idy�. - Nie - on odpowiedzia�. Chodzi�em z psem p� godziny, wstydu si� najad�em, bo kiedy dzwoni�em z dworca kolejowego ona zesra�a si� na hali. Rozumiem bydl�tko bo siedzi ca�y dzie� w baga�niku. Wr�ci�em do samochodu i tu zacz�y si� problemy. Trzeba j� w�o�y� z powrotem. Kiedy schyla�em si� na tym bulterierem, on zamiera� i patrzy� si� tymi swoimi oczami, kt�re wygl�daj� jak �lady po ciosie no�em, jak oczy rekina, bez wyrazu. Nie wiadomo co ten bydlak my�li, a �mierdzi ci�gle. Ba�em si� go wzi�� na r�ce i w�o�y� do sypialni. Zamkn��em wi�c baga�nik i zacz��em znowu chodzi�. Tak przechodzi�em z godzin�, by�o zimno, i po wypiciu jeszcze piwa w�o�y�em bydl� na miejsce. Chodz� teraz z ni� na spacery, bardzo mnie polubi�a, mam bulteriera Jak si� uda zrobi� sobie zdj�cie polskich ksi��ek, tylko raz by� na polskim filmie Niejaki J�zek z Zakopanego kupi� sobie kamer� wideo i postanowi� nakr�ci� film o Frankfurcie dla rodziny w PL. Pojechali�my na lotnisko, gdzie kr�ci� odloty samolot�w. Przy 20 odlocie opierdolili�my go, �e w PL te� widzieli samoloty, to on stwierdzi�, �e takich jak tu, to nie. Film o samolotach. Zrobi�o si� ciemno, a on kr�ci� przyloty. Potem autostrad� jecha� transport czo�g�w i to te� nakr�ci�, po ciemku. Wr�cili�my do domu i pokaza� swoje dzie�o. Pierwsza rewelacja zaczyna�a si� epopej� samochodu. Kamera ma mikrofon, wi�c film by� d�wi�kowy. Uj�cie ko�a trwa�o dziesi�� sekund. - To jest m�j samoch�d - obraz wn�trza z w��czonym odtwarzaczem i muzyk� disco, w tym momencie s�ycha� gdzie� silniki samolotu, kamera natychmiastowym rzutem pokazuje kresk� na niebie. Drugie wiekopomne uj�cie to sam Frankfurt. J�zek jad�c samochodem kr�ci� Keiserstra�e, jest to ulica, przy kt�rej jest najwi�cej burdeli. Jednym s�owem, dla niego najciekawsze miejsce. Obraz skaka�, przecie� musia� prowadzi� samoch�d. Drga�o wszystko. Do tego komentarz J�zka: - To s� te wszystkie dzielnice burdelowe, handlarze narkotyk�w (w kadrze normalni przechodnie), narkomani (w kadrze dziadek jaki� z babk� i wnuczkiem). Spad�em z krzes�a. Potem zobaczyli�my dokument pobytu wsp�lnego na lotnisku. J�zek nie opanowa� sztuki �apania kadrem ca�o�ci, dlatego po ekranie lata�y z wielkim hukiem ogony, dzioby i �rodki filmowanych samolot�w. Przyloty by�y jeszcze ciekawsze (by�o ciemno), huk silnik�w i dwa �wiat�a pozycyjne, przesuwaj�ce si� nad filmuj�cym J�zkiem. C�, rodzina wybitnie poszerzy sobie horyzonty. Brawo J�zek. �adnych czo�g�w nie widzia�em, to dobrze. J�zek nazywa si� Fiut. No w�a�nie z Hiszpank�, kt�rej daje lekcje niemieckiego, Tadzik W Niemczech przynajmniej siedzia�em sobie na kursach z niejak� Janik� Ericksen, przepi�kn� Szwedk� o kocich oczach, kt�r� roz�miesza�em w spos�b nast�puj�cy. Chodzi� do naszej klasy gruby, g�upi, t�py Turek Herr Salam. Kiedy odpowiada�, ju� my we dw�jk� skr�cali�my si� ze �miechu. Ale tego by�o mi ma�o i dlatego, kiedy pani Wirth-Heding prosi�a o kolejn� beznadziejn� odpowied� pana Salama, ja szepta�em do Janiki: - Herr Salam, bitte. Fr�ulein Ericksen p�aka�a. A p�niej pojecha�a do siebie w te lody i ja p�aka�em, bo te rozmowy, te spotkania, te gry w tenisa, te p�ywania nie pami�ta filmu, bo dziewczyna zaraz zacz�a mu majstrowa� Prze�laduje mnie koszmar monogamii, bo zniewoli�em niejak� Auror�, co jest arystokratk� z sygnetem rodowym na paluchu, tak, na paluchu, bo Aurora chocia� mierzy oko�o 160 cm, to wa�y za to tyle, ile pies mojego szefa, 70-80 kg. Ma fa�dy t�uszczu jak wieloryb. Jak b�dzie tu jeszcze w zimie, to j� zawioz� w g�ry i na golasa wygoni� na �nieg, �eby sobie pobryka�a. Niech si� zagrzebie w �niegu i ziaja przy rozporku, pami�ta za to jak mia�a na imi�. Niejaki Tomasz zwany Zasma�k�, po libacji szed� do pobliskiego kana�u, wchodzi� w ubraniu do wody i p�ywa� za kaczkami, �piewaj�c: nie b�dzie Niemiec plu� nam w twarz. Twierdzi�, �e usi�uje w ten spos�b zmusi� do my�lenia te zakute �by niemieckie Oj, Tadzik, Tadzik, we� ty si� za ksi��ki. Pracowa�em w firmie produkuj�cej repliki samochod�w. Przed wystaw� trzeba by�o wyczy�ci� tablic� rozdzielcz� Porsche 959 przy pomocy specjalnego p�ynu. Ja, myl�c kolory specyfik�w, u�y�em odrdzewiacza, co da�o zamiast efektu po�ysku, efekt zmatowienia. Ernst Scheib nazwa� mnie wtedy po raz pierwszy sabota�yst� i poszed� do siebie do biura. Ja za nim, pytaj�c, co mam dalej robi�. Pytaj�c si� sekretarki czy jest Herr Scheib widzia�em go siedz�cego bokiem do mnie, on podni�s� r�ce do g�ry i krzykn��: - Nie ma mnie, polecia�em do Leningradu! My�la�, �e to jest w Polsce Pytam, czy nie wraca. Nie. 15 III 93 ZIMA Tymczasem ziele� zszarza�a, staj�c si� poj�ciem z podr�cznika dla sadownik�w. Za oknem najspokojniej kwitnie cywilizacja rozumu. Eksperci od pogody wyliczaj� zalety pogody, a przypadkowa radiostacja nawo�uje do spacer�w zaplanowanych na lipiec. Lawa �niegu. Wiecznie podgl�dana przyroda odkrywa swe tajemnice i prasa zamieszcza fotografi� zwierz�t przy�apanych na zamarzaniu. Przepa�� mi�dzy kultur� i natur� pog��bia si�, by sprawiedliwo�� triumfuj�c zst�pi�a na ziemi�. Sprawiedliwo�� zst�puje. Natura zawsze by�a g�upsza od cz�owieka. Ponad nami, w bezimiennym pustkowiu, dyszy gigantyczna huta zimy. DOBRZY LUDZIE POB�OGOS�AWCIE JACKA ST�PNIA KT�RY PRZEMIERZAJ�C KORYTARZE SZPITALA POD WEZWANIEM CICHYCH ST�P UJRZA� S�ONECZNE OKO BOGA Nie jest �le, mam 65 lat. Tu skrz�tnie przypomina sobie po kolei tytu�y tomik�w swej poezji i opowiadania (nie wydane tomiki poezji: �Ca�uj mnie z j�zyczkiem� - z lat m�odo�ci, p�niejsze - �Dupa rz�dzi �wiatem�, �Trzynasta 00�; nie wydane opowiadania: �Kiedy b�d� oficerem� i wydany w gazecie �S�owo Ludu� anons o tre�ci: �Sprzedam SHL-k�). Jacek St�pie� Tylko dlatego, �e zwalcza�em odg�osy wiertarki udarowej przy pomocy �Purple Haze� Jimiego Hendrixa nie spostrzeg�em Jacka St�pnia, kt�ry przyszed� do mnie z opowiadaniem �Rybie o�ci w odbytnicy ratlerka�. Tak, napisa� kiedy� takie opowiadanie, a jego mama rzek�a: �Jacusiu kochany, zanim co� napiszesz, zastan�w si�, dziecko drogie�. Teraz Jacek pisze co� strawnego. Podchodzi do problemu w spos�b matematyczny, a wi�c serce od minus do plus niesko�czono�ci. Namalowa� taki obrazek, ilustracj� do zagadnienia pod nazw�: �M�j najwi�kszy problem�. I wyruszy� Jacek St�pie�, od�nie�a� wszystkie drogi �wiata. I u�cisn�li�my sobie d�onie. Bo dla mnie to bardzo wa�ne, m�c u�cisn�� d�o� Jacka St�pnia. MADAME BLAVATSKY NASZYCH CZAS�W Czy ju� wiecznie wszystko spadnie na anio�y, ich ch�opi�ce skrzyd�a, p�on�ce miecze, o�lepiaj�cy gniew? Czy�by rzeczywisto�� nie by�a nazbyt gorliwym oprawc�? Otch�a� ust pomna�a marno�� wypowiedzianego - chude, rachityczne cia�o kobiety, z biodrami zaostrzonymi na ko�cach, oparta o karciany stolik, ikona zamiast g�owy, wydrapuje paznokciem A.... CH..... by mo�na rozkoszowa� si� poznaniem sekretnych los�w �wiata. Krajobraz za oknem p�onie. To stulecie usycha z t�sknoty za cudem. Nie mo�na powiesi� si� w pr�ni, ze scen� woln� od nadmiaru statyst�w, trzeba zadba� o szczeg�y, po�egnalne listy, zawiedzione twarze, symbole �ywcem wyj�te z policyjnych raport�w. Nikt nie �yje dla siebie. To zbyt proste zawisn�� z plecami oplutymi przez s�o�ce, z twarz� zasikan� przez ksi�yc, widz�c swoje dyndaj�ce stopy na przek�r prawu ci��enia. Nic bardziej poni�aj�cego na ziemi pr�cz prawa wyobra�ni. Wyobrazi� sobie pok�j, krzes�o i siebie. Na wi�cej �ycie mu nie pozwoli�o. - �ycie jest okrutne - powiedzia�. Wn�trze pokoju przypomina�o wn�trze pokoju hotelowego. Pok�j pami�ta� lepsze czasy. - Czasy si� zmieniaj�. DEKLARACJA LOJALNO�CI NR 1 Rechot wody kapi�cej z kranu. Tu jest moje miejsce. Tu b�d� bezimiennym nawozem. Kap. Kap. Kropla wody dr��y naw�z. MICKIEWICZ DOJADA S�OWACKIEMU Po jednym pozosta� tylko ko�nierzyk, drugi zabiega� o tani� popularno��, przypiecz�towawszy j� w niefortunnym Konstantynopolu, w roku, w kt�rym �wiat wyda� Iwana Miczurina, by doskonali� gdy doro�nie metody hodowlane. O kontaktach Mickiewicza z Rosj� powszechnie wiadomo. Co do S�owackiego, ostro pot�pia� zdrajc�w narodu. S�ynne by�y tak�e ich pojedynki na s�owa, jako mistycy bowiem, nie mogli sobie da� publicznie po mordzie. - Ca�e swoje �ycie po�wi�c� dla sprawy - powiedzia� Miczurin. Nie wierzy� w �adne duchy czy pierdo�y, wierzy� w niejadalne warzywa. Mo�na po�wi�ci� �ycie dla idei. MIEJSCE URODZENIA By� tu Ginsberg, Jaruzelski i papie�. Ginsberg jest peda�em, Jaruzelski genera�em a papie� Polakiem. Literatura te� �askawa, par� niepochlebnych wierszy z nazw� w tytule: Witkacy, Lenartowski; kilka pomnik�w, kilka ulic, kt�re jeszcze nie nosz� mojego nazwiska. Dzie� swoje d�onie pracowicie zaciera. Natchnienie trzeba tu czerpa� z wybrzusze� terenu, zasadzi� dom, sp�odzi� drzewo, zbudowa� syna. B��kam si� jak tramwaj i my�l�. Jakie to �ycie g�upie - Witkacy si� otru�, Lenartowski mnie straszy trzydziestk� i Karcz�wk�. Ostatecznie niech strac�, wdrapuj� si� na pi�tro, wystawiam �eb przez okno a tam ptaki jakie� takie chude, postrz�pione, siedz� na antenach. Za granic� w pewnym muzeum kultur wschodnich te� widzia�em ptaka. Sta� na jednej nodze na kamieniu i �wiczy� zen. Sprawdza�em co pi�� minut czy si� nie rusza. Podawano wschodnie herbaty. Nie rusza� si�. �wiczy� zen. Ale to by�o k�amstwo, bo okaza�o si� kiedy wychodzi�em, �e ptak by� wypchany. No i tak. Andrzej chce wyjecha� do Kudowy. Czy tam wypychaj� ptaki? KRAJOBRAZ AZJATYCKI Najd�u�sza jest ulica Armii Czerwonej. Ci�gnie si� od lewej do prawej albo z g�ry na d�. Ja tam nie mieszkam, ale s� tacy co pytaj� o drog�. Mi�dzy pustk� a ciemno�ci�, m�wi� wtedy. Od pustki po ciemno�� rozci�ga si� ulica Armii Czerwonej. Ale ja tam nie mieszkam. Bli�ej ciemno�ci skr�cam w rozpacz, tu gdzie kiwa si� ksi�yc. Bo nawet na ksi�ycu, my�l�, musi by� ulica Armii Czerwonej, od horyzontu po horyzont. Jak t�cza. MUCHA Pytanie czy zabi� much�. Czy zabi� gazet� tak by przypatrzy�a si� z bliska zdj�ciu George�a gaw�dz�cego z ch�opcami po zbi�rce dru�yny lub trafi�a w zdanie �George Patterson zachowuje pogod� ducha� czy te� r�bn�� szkolnym warsztatem naprawy obuwia, co ma gorliwych uczni�w i nie uskar�a si� na brak roboty? To jest pomys� - m�ski but. Nadci�ga zmierzch. Koniec dziennej zmiany w zak�adach obuwniczych. Moda zn�w zaleca os�oni�cie po�czoch r�nymi kombinacjami sk�ry i tkaniny a muchy przekonuj� si� na w�asnej sk�rze, czy kosmetyczki opanowa�y ju� sw�j fach. Gdzie� dalej trwa pr�ba przewiercenia skorupy ziemskiej. Nasze �ycie nie jest ani lepsze, ani gorsze ni� �ycie insekta. Jego ostatecznym celem, bez wzgl�du na pras� czy obuwie, jest przetrwanie. �MIERDZ�C OKRUTNIE S�AWN� MIESZANIN�: G�WNO, BRAK WODY, TANIE PERFUMY Dlaczego nie mog� zrozumie�, �e ludzie po prostu dziel� si� na tych, kt�rzy bardzo lubi� wtorek w tym tygodniu (ale tylko w tym, bo jutro jest �roda w tym tygodniu, to znaczy kiedy indziej te� jest �roda chyba, ale inna ni� w tym tygodniu. W �rod� w tym tygodniu to znaczy jutro, maj� mianowicie �wi�to. Dlatego jeszcze bardziej od wtorku w tym tygodniu, a jeszcze bardziej od �rody w tym tygodniu, lubi� wiecz�r wtorkowy w tym tygodniu. W przysz�ym tygodniu odwrotnie. Natomiast w czwartek, w zesz�ym tygodniu, mogli na przyk�ad za�o�y� nowy garnitur) i na tych, kt�rzy korzystaj� ze sposobno�ci, by nie wy�ama� si� z pospolitego schematu: trampki ze �Stomilu�, zbutwia�a walizka, znajomo�� nazwisk, sugeruj�ca opanowanie w spos�b zadowalaj�cy jakiego� starego wydania �Ma�ego S�ownika Pisarzy �wiata�. Ale wszyscy, wszyscy spotkamy si� w szpitalu dla socjolog�w. NAGLE PO SIEDMIU LATACH CZUJE NOSTALGICZN� POTRZEB� ZAPISANIA SI� DO ORMO* To miasto zabi�o Peipera. W innym kto� nieistotny sp�on�� jak pergamin. Klimat nie sprzyja rozk�adowi cia�a. Ludzko�� trawiona ogniem post�pu. A czego ja dokona�em? �e przeros�em trzepak na podw�rzu kamienicy gdzie jako Nadia Comaneci oddawa�em si� fikaniu koz��w mi�dzy 1973 a 1978. �e wyd�uba�em z szuflady r�k� pacyfisty dziadkowy medal za 39. �e trwoni�em cenne chwile w�asnego szale�stwa na popisywanie si� g�upot� przed kadr� oficersk�. �e lekcewa�y�em organizacje spo�eczne gdzie� maj�c ich wy�sz� u�yteczno��. Niech za to pot�pi� mnie wasze mitologie i wydany mi b�dzie zakaz wspominania przesz�o�ci, a wszystko co robi�, robi� w jej imieniu. *ORMO - Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej, organizacja spo�eczna wy�szej u�yteczno�ci powsta�a 1946 w celu pomocy MO w zakresie utrzymania porz�dku i spokoju publicznego; bra�a udzia� w walce z reakcyjnym podziemiem zbrojnym oraz bandytyzmem. Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1985. O IDEI R�WNO�CI Kolejna rocznica stanu wojennego. Czas ulicznych sond urz�dzanych przez lokalne telewizje. Wi�kszo�� ankietowanych potwierdza s�uszno�� decyzji wydania rozkazu wyruszenia przeciw Czejenom. W porze najwi�kszej ogl�dalno�ci Erich H. kieruje ku nam swoje mistyczne oblicze. W podstaw�wkach trwaj� przygotowania do jase�ek. Ka�dy chce by� Matk� Bosk�. Anio�owie opuszczaj� Sierra Maestre i wkraczaj� do Hawany. Liczy si� tylko tu i teraz. Za �cian� dogorywa produkt niegdy� przyjaznej nam my�li technicznej, lod�wka, kt�r� nazwa�em Towia�ski. Nie mieszam si� do polityki. Towia�ski ko�ysze si� bezbronnie na swoich czterech nogach. DLACZEGO MAJAKOWSKI WIERZY� W BOGA Kawa� t�uszczu skwierczy na patelni. B�g sma�y rewolucj� na g�owie Majakowskiego. NIEBIESKIE OCZY PROLETARIATU f�r Dirk Fabryki nie czekaj� na nasze wiersze. Cygara komin�w spalaj� si� na pr�no. Stal wype�nia bezmy�lnie swoje formy. Lud zaj�� �r�dmie�cia i nikomu ju� nie jeste�my potrzebni. Bieda. Dwa �wiaty moich kieszeni. Dwa puste �wiaty moich kieszeni. LUDZIE LASU Jestem partyzantem zapomnianego oddzia�u. Tutaj to zaj�cie najlepsze z mo�liwych. Jedna ulica, jeden dom. Las. Z g�ow� na karabinie, z sercem w plecaku, przyk�adam ucho do szyn. ODDAJ�CYM �YCIE DLA DOBRA LUDZKO�CI Oddaj�cy �ycie dla dobra ludzko�ci, czy musicie sprawia�, �eby lekcje historii by�y takie smutne? Sokratesie, czy nie mog�e� poprzesta� na stosunkach analnych? Po co ci by� ten kielich? Po co w og�le pi�e� cokolwiek? Ca�� noc p�aka�em i nie mog�em zasn��, nie chcia�em tkn�� jedzenia czy picia, w og�le dwa dni mia�em si� fatalnie. To samo na lekcjach religii. I czy tak ma wygl�da� szcz�liwe dzieci�stwo, o kt�re walczymy? ODSTAJ�CY To prawda. Nigdy nie by�em zbyt uczuciowy. Kiedy� podst�pnie wbito mi pinezk� w udo i ani pisn��em. By�o si� z czego po�mia� (wczesne lata 70-te), kumple pod byle pretekstem wybiegali z lekcji, unosz�c pod swetrami pomi�te fotografie upartych Skandynaw�w (wczesne lata 70-te), a ja wychodzi�em wy��cznie za potrzeb�, w ko�cu musia�em po�yczy� 4 sztuki, �eby brali mnie za swego. W tamtych smutnych czasach nauka nie upora�a si� jeszcze ze wzwodem u dwunastolatk�w. Samotno��, to by� problem. To nie jest autobiografia, to jest poezja. PA�ACE, KULTURA Ulicami tych miast kr�ci si� wi�cej �ebrz�cych Rumun�w, ni� �adnych ty�k�w. Mo�e dlatego wci�� tylu z nas st�d wyje�d�a. Mi�o��, jak powiadaj� w kraju skrzypi�cych sto�k�w i obci�tych skrzyde�, jest �lepa. I odlatuj� do kraju, gdzie pieni�dze le�� na ulicy, a z kranu leci w�dka. A ja zostaj� w kraju, gdzie w�dka le�y na ulicy, a pieni�dze lec� z kranu. Si�a przyzwyczajenia. PAPIEROWE GARDENIE Jedyne pomieszczenie gdzie mo�na je bezkarnie przypina� do bezw�osych miejsc. Pragn��em odr�nia� martwe jaszczurki od ��tego kwiatu - nie ma usprawiedliwienia dla ludzkiej pychy. Zabierzcie mnie st�d. Niekoniecznie na o�le o dwunastej w nocy, bez ca�ej tej hecy: s�oneczne popo�udnie, otwarte okna, a ja przypinam sobie wielki u�miech na po�egnanie. POLICZONO, ZWA�ONO, ROZDZIELONO Policzono, zwa�ono, rozdzielono, 7,9:126:24,5 kg 20 wrze�nia 1974, w�asne ��ko, o�wietlenie elektryczne, odstaj�ce �opatki, zalecane �wiczenia. A wi�c to tak zaczyna si� staro��, w wyblak�ym atramencie na zapomnianej karcie zdrowia? Ros�a wraz ze mn�. Wiernie, ale dyskretnie towarzysz�c wszystkim organom, szczeg�lnie �opatkom (zalecane �wiczenia), w gderliwym wype�nianiu przykaza� jakiego� genetycznego kodu. Nasze �ycie nie jest zbyt wype�nione obowi�zkami: palenie, picie, jedzenie. Pozostaje jedynie nadzieja, �e kto� w ko�cu nas za to ukarze. Za to nasze lenistwo. Patrzymy tylko jak nam si� sk�ra marszczy. Jeste�my jak list wys�any do dalekiego kraju, w kt�rym toczy si� wojna na pi�ci, a telefony i poczty nie dzia�aj� jak nale�y. POWT�RNA EDUKACJA Rosencrantz i Guildenstern nie �yj� (tym razem powstrzymam si� z dowcipem o zak�adzie krawieckim). Nie jest �atwo u�mierca� postacie z dramatu. �ycie nie g�aska takich po g�owach, raczej kopie po ty�kach. Tak dobrze wszystko idzie, a� tu nagle trach, cz�owiek ma w perspektywie odwali� kit� gdzie� po 29 stronie. Odwal si� William. Jak mog�e� mi to zrobi�? Rosencrantz i Guildenstern nie �yj�. I Rosenstock, ach ten Rosenstock, od 29 lat w ziemi. Doprawdy, nie powt�rz� tego dowcipu. PRAWDZIWA I WIERNA RELACJA O TYM CO PRZEZ KILKA SEKUND DZIA�O SI� POMI�DZY REWOLUCYJNIE NASTAWIONYM T�UMEM A SZTANDARAMI ORGANIZACJI ROBOTNICZEJ Wystarczy mie� swojego boga, lekarza czy poet�, �eby od razu poczu� si� warto�ciowym cz�owiekiem. Na przyk�ad �wi�ty Augustyn zastanawia si� w swoich wyznaniach nad s�owem, kt�re da�o pocz�tek �wiatu, zupe�nie jakby samo istnienie mu nie wystarcza�o. Wsz�dzie te hierarchie. O wszech�wiatowej rewolucji, kt�ra to zmieni na razie g�o�no si� nie m�wi. Pewnego dnia przechodz�ce sztandary u�miechn�y si� do nas, a ja pomy�la�em o pokonaniu �mierci, wypiciu morza, rozproszeniu ciemno�ci, obracaj�c w ustach s�owo: proletariat. SZTUKA NOWOCZESNA W OP�AKANYM STANIE Aktor wyciska �zy z oczu, kurz osiada mu na ramionach i karku. Jeden z dogasaj�cych przedmiot�w w rogu sceny przypomina nam o tym, �e czas kt�ry kupili�my tu za pieni�dze nieodwo�alnie pracuje na nasz� niekorzy��. Powietrze pachnie bezu�ytecznymi pogl�dami na krzywd� spo�eczn�. W przysz�o�ci musimy oduczy� si� reagowania �zami na dym. A gdybym poprosi� go, �eby posta� troch� d�u�ej? Sprzedajna sztuko, krytyka ju� w�szy tw�j upadek! TAK JAK POWINIEN ZROBI� TO KA�DY DORASTAJ�CY SYN WYS�UCHAWSZY JEDNEJ Z FASCYNUJ�CYCH HISTORII Z OBFITUJ�CEGO W PRZYGODY �YCIA SWEGO OJCA Id� Abraham z Izaakiem przez pustyni� a Izaak m�wi: - Tato, dlaczego kosmici i rz�d ameryka�ski steruj� naszym my�leniem z dachu Empire State Building? A potem chce dyskutowa� nad reprodukcj� obrazu Duane�a Hansona Race Riot, 1969-71, czy jest gorszy, czy lepszy ni� Rafaela Canogara, Policja, 1969? Czy� �ycie ludzkie kiedykolwiek nabierze godno�ci? - S�uchaj, synu - powiedzia� ojciec, kt�ry szed�. ZMIERZCH Noc wyci�ga dolara i przylepia go na spoconym czole nieba. Biedni u�miechaj� si� do bogatych bo nie mog� kopn�� ich w dup�. Nic za darmo. Jestem zm�czony. Dzisiaj przez d�ugie godziny nawo�ywa�em do zamieszek, roznosz�c ulotki deszczu. Niebo by�o z�owrogie. Trzyma�em pi�� wzniesion� na wysoko�ci czaszki. Maszerowa�em po pokoju. Kto zamyka oczy dnia? SNUJ�CY SI� JAK NIE DOKO�CZONA HISTORIA Henry, pewien poczciwy staruszek �ysy jak pusta paczka po papierosach sfilmowana gwiazda literatury sarka na wsp�czesn� m�odzie� kiedy kto� prosi go w li�cie o pieni�dze i umiera w 80, roziskrzona czaszka wymyka si� z kadru; mie� i nie dawa� innym - to rola dla mnie; uczynny jak film o Gangesie snuj�cy si� jak nie doko�czona historia Henry zabiera swoje powietrze ze sob�, jedwabi�cie jak uda. PRZEPOWIADACZE �MIERCI PAPUG Mo�e pie�ni, kt�re dla nas �piewa� nie by�y tymi, kt�re chcieliby�my us�ysze�, ale kt� z nas z czystym sumieniem mo�e powiedzie� o sobie, �e zale�y mu na tym co us�ysz� inni. Inni, kt�rym cz�sto nie chce si� s�ucha�, z braku czasu, lub braku uszu, nieistotne. Mo�e mia� n� na gardle, termometr w ty�ku, terminy, kt�re go goni�y. Mo�e mia� nik�e poj�cie o stanie swojego uz�bienia - nie ma nic bardziej zdradliwego ni� zdrowy z�b! - Dzi�ki Bogu, nie trzeba ju� pisa� �adnych ksi��ek o papugach, mawia�. Moim zdaniem przesadza�. Dosz�o do tego, �e spo�ecze�stwo przesta�o go tolerowa�. - Jak d�ugo mo�na tolerowa� faceta, kt�ry wy�piewuje marsze pogrzebowe? mawiali nim go pochowano. PRZEKL�TY WYNALAZEK DRUKU Gdyby Moj�esz mia� pewno�� �e jego s�owa uskrzydl� lud, przeprawa przez Morze Czerwone nigdy nie mia�aby miejsca. Ustroje spo�eczne powstaj� i upadaj�, a monologi dramatyczne nadal �ywo dzia�aj� na wra�liw� wyobra�ni�. Podobno w chwili wielkiego i nieodwo�alnego przeludnienia b�d� wysy�a� nas na Marsa. Para azbestowych gumiak�w do r�ki i w drog�. Rozst�pi� si� przed nami ponure ka�u�e zimnego Kosmosu, a umys� stanie si� przejrzysty jak �wiat�o latarki. Dlaczego nie jestem praktykuj�cym buddyst�, nie zasilam kieszeni jakiego� skrupulatnego guru, nie rozsy�am ulotek werbuj�cych armie nowego pokolenia nieograniczonej tolerancji? Poniewa� chcia�bym, �eby ka�dy m�g� by� z siebie zadowolony. Poniewa� chcia�bym �eby ka�dy m�g� by� zadowolony, i, na sw�j ma�y, prymitywny, pod�y spos�b, szcz�liwy. MY�L BLAKE�A Stracone czasy i poj�cia matematyczne; szeroki w ramionach obejmowany ramieniem przez syna �uskaj�cej p�ody (sam dostaje z za�wiat�w listowne propozycje homoseksualne a kilka miesi�cy wcze�niej ma wizj� sp�kuj�cych ze sob� p�g��wk�w w zimnych murach nieznanej mu akademii) Blake budzi si� gwa�townie, zad�awiony odpryskiem snu. Narysowa� to wszystko, zamieni� w rysunek, w �wiecie, gdzie czas jest d�oni� chwytaj�c� za gard�o niesko�czono�ci. Nie spa� po nocach ledwie za kilka kresek, kt�re nie przetrwaj� wi�cej ni� wszech�wiat, to banalne? Mo�e ma z�y dzie�. Pech chce, �e miewa� ju� jednak lepsze z�e dni. I zasypia. JAK TO NIGDY NIE TRAFI�EM DO HARCERSTWA W�r�d zast�p�w niebieskich, zawsze chcia�em zosta� zast�powym. Ostatecznie kolor munduru by� mi oboj�tny. Chodzi�o o przynale�no�� i poczucie wi�zi. Wystarczy�o wnie�� op�at� pieni�n�. Nie przynios�em got�wki, kt�r� roztrwoni�em na gr� hazardow�; by�a to moneta o niespotykanej warto�ci, do�� d�ugo ogrzewana w d�oni, jakbym spodziewa� si�, �e Zeus wyskoczy mi z uda, lub �azarz powiesi si� z osamotnienia, nie mog�c rozpocz�� naboru do klubu wskrzeszonych. Straci�em dwie dychy, a �wiat patrzy� na to z oboj�tno�ci�. Odt�d chodz� samotnie, w mundurku z nask�rka, fa�szywe tony hymn�w pa�stwowych, brzmi� podniecaj�co dla diabelskich uszu. DZI�KUJMY LOSOWI Tego uczy�a wojna, przepuklina, podr�czniki szkolne, hemoroidy, sklerotyczna �ona z zami�owaniem do tycia, serce posy�ane w telegramach jako zapowied� przyjazdu, morze, nasza wielka matka, roczniki statystyczne, niewidzialna ni� porozumienia. Co powiem kiedy stan� przed obliczem chaosu? Tego uczy�y szkolne podr�czniki. Trzydzie�ci pi�� lat, przepuklina, hemoroidy, sklerotyczna �ona z zami�owaniem do tycia. Tego uczy�y matki, roczniki statystyczne. Morze, nasza wielka matka. S�o�ce jest piersi�. Hemoroidy p�kaj�. S�o�ce zachodzi. AUTOPORTRET DLA CEL�W MEDYTACJI Mam �yw� sow� w ustach zamiast s��w, niczego z siebie nie wykrztusz�, p�ki nie zrobi si� ciemno. Czy m�g�bym tego miejsca pozdrowi� lud chi�ski, kt�ry pozwala prowadzi� si� poetom ku zbawieniu? Tylko g�upcy nie doceniaj� si�y metafor. EGOCENTRYZM, SENTYMENTALIZM, MELANCHOLIA B�g da� mu �ycie, w kt�rym skaza� go na prac�. Pa�stwo da�o mu prac�, w kt�rej go systematycznie okrada. �ona da�a mu opierdol za te kilka marnych groszy, na kt�re zapracowa�. Jest tak jak powinno by�. Koniec tygodnia. Dzi�kuj�c Bogu �e do�y�em wracam z pracy, marz�c �eby napisa� o tym jak jest dobrze, ale gdzie tam! I dobrze, tak powinno by�, �adnych zasmarkanych mamrota�. AGONIA W UNIESIENIU Miasto, dwie�cie pi��dziesi�t kilometr�w st�d, przyjed�, zachwala chudy jak reklama �yletek pokonuj�c opuchlizn� kilometr�w, kt�ra nas dzieli (jego k�opoty z z�bami moje k�opoty z eeg). O, nie, ugania� si� za czym� po ca�ym �wiecie? Niech nie b�dzie odleg�o�ci. Niech miasta podadz� sobie r�ce. Niech Oslo u�ciska Aachen. Niech wszystko zgromadzi si� w jednym miejscu. Niech nie b�dzie wspomnie�. Niech wszyscy zgromadz� si� w jednym miejscu. Niech nikt nie wypomina mi, �e ca�ymi tygodniami m�g�bym nie rusza� si� z miejsca. Niech granice pa�stwowe b�d� tylko �ladami po farbie na ziemi i wodzie. Niech umarli powstan� z martwych, abym m�g� umrze� w spokoju. Niech nie trzeba b�dzie nigdzie wychodzi�, �eby dok�d� doj��. PAMI�CI KRZYSZTOFA JAWORSKIEGO Nie, nie umar� Krzysztof Jaworski, �yje. Jest cia�em w martwej przestrzeni, kt�re porusza si� z umiarkowan� pr�dko�ci�, rozstawiaj�c stopy na odleg�o�� oko�o 80 cm, macha r�kami, zwykle lekko przygarbiony, z oczami w�sz�cymi po ziemi, chodzi, znajduj�c tym sposobem drobne przedmioty: �etony telefoniczne, banknoty stuz�otowe, stare �yletki. Krzysztof Jaworski, zatarty napis na karcie choroby. Dwudziestego kt�rego� mia�o mu si� odmieni� (dziesi�tego?) �ycie, jednak jak dot�d nie zanotowano poprawy. W zwi�zku z tym kr�tkotrwa�y pobyt w miejscu dla Krzysztof�w Jaworskich. �adnych szczeg��w intymnych, jedynie powierzchowna dokumentacja sporz�dzona w po�piechu przez niekompetentnych biograf�w. Krzysztof Jaworski, rozpadaj�cy si� przedmiot w zbutwia�ym pomieszczeniu. Ch��d wyci�ga szyj�, �wiat�o parali�uje. Powiadaj�, �e �ni� mu si� pustynie pe�ne zasadzonych dowod�w osobistych, na niebo wschodzi jego zdj�cie z dowodu osobistego i zaraz zachodzi; w r�ku trzyma atlas �wiata dla szk� podstawowych, Krzysztof Jaworski - osobny rozdzia� w geografii ludzko�ci. Krzysztof Jaworski, ziemia, woda, powietrze i chorobliwe niezadowolenie. Fikcyjne imi� i fikcyjne nazwisko z ksi�gi zagubionych imion i nazwisk. Kurz lgnie do bezbronnych przedmiot�w, dooko�a m�wi� o wojnie lub �Zr�bmy co� w imi� pokoju�. W imi� pokoju Krzysztof Jaworski wypija jedno, dwa piwa, wy��cza telewizor, nie wymienia baterii w zegarku. Otacza si� przedmiotami i to nie jest dobrze. S�dzi, i� ka�dy powinien odda� co� w imi� pokoju i �y� w samotno�ci na chwa�� wszech�wiatowej rewolucji ducha - Krzysztof Jaworski, dwa zdania w barze �Oaza� na temat upadku wsp�czesnej poezji. Poza tym ma jeszcze kilka sprecyzowanych pogl�d�w na r�ne okazje. Tak naprawd� nikt nie czeka na jego telefon. Krzysztof Jaworski nie jest anio�em. Gdyby by� anio�em, by�by pierwszym na �wiecie anio�em o twarzy wie�niaka. Tak przynajmniej twierdzi jego �ona, kiedy opowiada o tym, co m�wi� o Jaworskim jej kole�anki. Niestety, Jaworski nie jest anio�em, na przyk�ad wrzuca pietruszk� do zlewu. Zdaniem pewnego fryzjera z rodziny Jaworskiego, Jaworski jest pochodzenia �ydowskiego, bezustannie dybie na ko�ci� katolicki i katolickich ksi�y, tak przynajmniej fryzjer przeczyta� w gazecie dla fryzjer�w. Zdaniem pewnego, nie znanego Jaworskiemu, psychologa, Jaworski ma nie zrealizowane i g��boko ukryte marzenia seksualne. Zdaniem os�b, kt�re stykaj� si� z Jaworskim na co dzie�, nie jest on zupe�nie normalny. Zdaniem wi�kszo�ci jest zboczony. Zdaniem mniejszo�ci jest pospolitym niemot�. Oto co zwykle m�wi o Jaworskim jego �ona: �Kawa� skurwysyna, nietolerancyjny, pozbawiony wszelkich uczu�, opr�cz nienawi�ci�. Chyba go nie lubi. I komu tu wierzy�? Sam Jaworski twierdzi, �e jest fryzjerem, pisze nawet ksi��ki o fryzjerach pod tytu�em �Dzie�o i �mier� geniusza�, powa�nie. Czasem wyrywaj� go do odpowiedzi: �Jaworski, co wiecie o wieczno�ci?� A on nic nie wie o wieczno�ci, a tylko dowiaduje si� z dobrze poinformowanego �r�d�a, jak trudno si� oprze� m�odym lesbijkom. (P�niej zastanawia si� jak to jest ze starymi?) No, no, kiwa Jaworski g�ow� ze zdumienia, marnotrawi�c sw�j umys� na prawdy doczesne. Wolno��, r�wno��, braterstwo i Krzysztof Jaworski, Quasimodo klasy robotniczej. Kiedy wybuch�a wojna mia� minus dwadzie�cia siedem lat i nie m�g� ws�awi� si� chwalebn� �mierci� w walce z okupantem, b�dzie go to prze�ladowa�. Pozwala sobie na �arty, za kt�re powinno si� pali�, ten Krzysztof Jaworski, brakuj�ce ogniwo w nie wymy�lonej przez nikogo teorii. Krzysztof Jaworski, dwadzie�cia cztery puste butelki po piwie, alkoholizm odziedziczy� w genach (a mo�e panteizm?). Kto z was go widzia�, niech podniesie r�k�. Radzono mu, �eby si� powiesi� albo zastrzeli�, a on nie wie gdzie le�y Pozna� albo Bydgoszcz. Lubi za to s�ucha� opowie�ci o dwustu bezu�ytecznych wiadrach. Czy kogo� takiego mo�na traktowa� powa�nie? Zaburzona symetria, cz�owiek o czterech adresach, wbity w �ycie jak w przyciasny garnitur. Ze wzruszenia chce mu si� rzyga�, a od w�dki p�aka�. M�wi�em, �e to nie jest normalne. G�o�no, wyra�nie: niebo poruszy� wargami, ziemia je�y sier��, �ami� si� przeguby dni. Jak zaraza, na kt�r� znajdzie si� lekarstwo. Drzewa unosz� skrzyd�a. M�wi, �e jest drzewem i skrzyd�ami i ta�czy w p�omieniach. Tak m�wi: Ta�cz� w p�omieniach. G�o�no, wyra�nie. KONIEC KSI��KI