Bo�ena Budzi�ska TRANS 2 Trans (I) Zesp� �Depresionic Small� zaraz zacznie nast�pny kawa�ek. M�wi� ci, to dopiero kapela! Lider suchy jak wi�r, gitara wisi na nim jak na szkielecie, koszulka sk�rzana nad p�pek i opadaj�ce portki, wszystko z tatuowanej ma�piej pow�oki, najczystszy okaz trupa z naczelnych, a jak przygrzeje przed wyst�pem, nie ma sobie r�wnych; chrypi, naprawd� daje g�os i rozdziera be�kocik babskiego ch�rku, kt�ry ca�y czas stoi na scenie i potrz�sa czerwonymi szmatkami, oczywi�cie w odpowiednim �wietle i niech mnie struna pod pr�dem przeleci, je�li ���. Opr�cz tego czterech identycznych ch�optasi�w, od perkusji po organki, nie rozpoznasz, bracie, kt�ry na czym rz�poli, �ebki ogolone i peruki blond, makija�e czerwono-czarne i styl pod p�aski cycek, �e to niby nie wiadomo, ch�op czy baba, ale wprawne oko si� pozna i gwizd, gwizd to podstawa, niech ci na estradzie wiedz� po co wyle�li zza kulis, pod��czyli si� do instalacji i wal� jak w kamienio�omach, echo pluszcze nawet w kieliszku po powierzchni drinka, w okularach samochodowych, miseczce do lod�w, a potem zwala si� na parkiet z brz�kiem metalowych obcas�w i rz�zi, jakby spodziewa�o si� zst�pi� pod ziemi�. Nigdzie dalej nie trzeba chodzi�, �eby zabi� czas, st�d na czworakach do domku doleziesz, panie Tomku, gdyby znalaz� si� frajer z pe�n� kabz� i sypn�� na bar troch� grosza. Po co pcha� si� do autoklapu, gna� gdzie� do obcej dzielnicy, chyba, �e specjalnie na panienki, m�wi�, to m�g�by by� pow�d, tu ci�gle te same, sto razy przeleciane glizdy, wiesz nawet przez kogo i w jakim k�cie, ale za to swojskie, bo one te� lubi� kiwa� si� przy �Depresionic Small�, a sikaj� w tym samym rytmie, co i ty, bracie, no i kiedy zabraknie im na kibel, p�dz� w krzaki; chi!, chi! wo�aj� i mo�esz wtedy zadzia�a�, ale uwa�aj, i one, te ma�e, bez gazu nie chodz�, a co niekt�re z no�ykiem, widzisz, niby dla szpanu, ale mog� ci� za�atwi� na cacy, poczyta sobie taka gazety i zaraz bierze ka�dego faceta za perwersa, no to po co, powiesz, tu przy�azi, rozkracza si� i mruga, gdy �Depresionic Small� rozpoczyna przeb�j, nie brak takich, kt�re pchaj� si� i na stopnie estrady. Ale ty nie o tym chcia�e�, rozumiem, zaraz przejd� na tamten temat, niech tylko pogasn� �wiat�a i zabrzmi zn�w akord na Cienie, numer jeden listy przeboj�w na ten miesi�c. Utrzyma si� do ko�ca sezonu, nie kumasz? To szlagier nad szlagiery, ju� sam tekst przekona ka�dego z nas albo byle dziwk�, m�g�by� zarobi�, m�wi� mi, gdyby� przyjmowa� zak�ady od alfons�w, kt�ra zostanie pierwsz� dup� sezonu, niechby cipiarze stawiali na blondyny, rude i czarne, na cycate i p�askie, ka�dy na t� najdoskonalsz� swego ekranu. Zauwa�y�e� to? Wszystko trwa tu tak kr�tko i szybko si� zmienia, w�a�ciciele urz�dzili sal� tak, �e czujesz si� jak w �rodku telewizora, siedzisz przy o�wietlonym stoliku, a wok� ciemno, z mroku dochodz� g�osy i szmery, nie wiadomo, kto ci� fotografuje, a kto mo�e strzela, ot, przemyci� bro� i wybra� pierwsz� lepsz� ofiar�, niepotrzebnie to robi, promienie same d��� za tob�, masz pietra, �ledz� ci� jakie� moce i czego� chc�, wy��czy� telewizor albo zrobi� jeszcze co� gorszego, nie, ty nie umiesz sobie wyobrazi� �ycia poza ekranem, jeste� ju� w nim n a p r a w d � i b�dziesz, dop�ki kto� go nie roztrzaska na po�yskuj�ce drobinki. Wtedy ustanowisz si� w ka�dej z nich z osobna, taki powielony i pomniejszony, zobacz, ten klub tak dzia�a muzyk� i rozmowami, zdaje ci si�, �e wci�� gadaj� o tobie przy stolikach i dziwisz si� podchodz�c bli�ej, oto zupe�nie inne tematy, rozmowy i ploty, tylko �Depresionic Small�, wszystko zbli�a, miesza, muzyczny koktajl czy jak sobie chcesz, mo�esz ka�dy akord przyj�� za wyzwanie i ruszy� na ulic�, mi�dzy bezbronne samochody, im zawsze �atwo do�o�y� w szyb� albo w blach� par� kopniak�w i jeszcze raz, niech si� wij� i sk�adaj� jak le�aki, a bebechy wypluj� na chodnik, o tym te� trzeba �piewa�, chod�my na parkiet, tu wolno wy� w ka�dym stylu, a j�ki przydeptanych podkutym butem i tak zag�uszy gitara 3 lidera, a p�kaj�cy od uderze� b�ben zaskomli niczym pies. Ale mi si� pysk rozgada�, paplam jak nadmuchana g� albo go��bek na jesiennym wietrze, pal licho, i tak wiem, �e masz do mnie t� sam� spraw�, co i wszyscy, ale powiedz, powiedz, dupku pieprzony, kto ci pozwoli� w�azi� na nie sw�j teren i wk�ada� paluchy do ognia, kiedy najg�upszy grajek w mie�cie wie, gdzie jego biznes. Siadaj! Zrobimy tu sobie audycj� w najprawdziwszym telewizorze, z czym pan do nas przychodzi, k�opoty jakie� czy co, pomo�emy w miar� naszych, no, rzygni��, jak daleko si�ga paw, ale�my si� ubzdryngolili, codziennie by si� tak chcia�o, jeszcze jedno winko lepkie jak jasna cholera, s�odkie winko z sokiem, portwajn taki dla ubogich, ale kto raz go spr�bowa�, nie poci�gnie niczego innego, m�wi� ci, kole�, zostaw tego szampana dla piczek, one tak s�odko polizuj� b�belek za b�belkiem, najlepiej pod lody, no i je�eli chcesz, cz�owieku, tak� nieu�ywan�, musisz zapycha� sobie �o��dek s�odyczami i innym �wi�stwem, gardenie czy pistacje, jeden to syf, a na dodatek gazowa� w portki, bo taka pilnuje jeszcze, by� si� nape�ni�, nim trunek utraci szampa�skie w�a�ciwo�ci. Jej nie przeszkadza, �e bekniesz, twoje prawo czka� i pierdzie� przy stoliku, musisz to sobie tylko zawarowa�, ona ma tam te swoje perfumy, nie poczuje nawet smrodu albo pomiesza si� jej duch z duchem, widzisz, wszystkie one znakomicie blefuj�, �e niczego nie zauwa�y�y, a potem lej� si� z ciebie, on nie ma za grosz dobrego wychowania, a my przecie� tylko udajemy r�wne i wyzwolone, aby si� jak najlepiej sprzeda�. Jasne! Masz k�opoty z cieniem. Od razu wiedzia�em. Przez �wier� wieku s�u�y� ci wiernie, wstawa� razem z tob� o �smej, nie, o dziesi�tej, ty przecie� nie nale�ysz do tych parszywych roboli, kt�rych trzeba odgania� od baru, �eby si� napi� kulturalnie, w r�wnym towarzystwie: Jim, Jack i ja, zawsze we trzech robili�my tu klimacik, szkoda wysila� bluesa dla byle kogo, takiemu od ta�my nie udzieli�bym porady za �adn� sum�, no bo sam pomy�l, po co mu cie�? Jeszcze jeden obowi�zek, jeden wydatek, wiesz, w centrum urz�dzili specjalny sklepik dla cieni � kurtki, p�aszcze, kapelusze i szaliki, bielizny tylko tam nie ma. Podobno cienie nie marz�, mog� si� wi�c lekko ubiera�, maj� za to wi�cej fantazji i fasony trzeba im wybiera� takie postrz�pione, m�wi� sprzedawca, ale m�j klient i tak kupi� swojemu kurtk� wojskow�, troch� d�u�sz� ni� moja, �eby naprawd� wygl�da� jak cie�, poza tym p�aski kapelusik, bo jeszcze zacz��by upomina� si� o kask. Nie wystarczy od cienia wymaga�, trzeba o niego dba�! Wr�cz kosmetycznie, palancie. Wprawdzie milcz�ca wi�kszo�� utrzymuje, i� ta w�a�nie nasza cz�� nie �mierdzi, ale ja mimo wszystko poleca�abym delikatny dezodorant barwy wczesnej konwalii, kosmiczny to nonsens, jakby g�wno godzi�o si� ze zbyt mocno wyperfumowanym myde�kiem. Musia�e� czym� zarazi� ten tw�j delikatny element, w przeciwnym razie nie da�by si� tak �atwo porwa� albo kupi�, nie ustalili�my zreszt�, co tak naprawd� mu si� sta�o, nie mo�na wykluczy�, �e zwyczajnie uciek� do zasobniejszego w�a�ciciela. Nikt nie da� ci gwarancji na trwa�e dzia�anie �wietlnego odbicia w ciemno�ci, s�ysza�em od wielu os�b, �e drugi cie� wcale im nie przeszkadza, m�g� wi�c do��czy� do korowodu, by� mo�e zawsze chcia� by� bli�niakiem i teraz dobrze bawi si� z tym drugim. Ale tu smr�d! Sto szklanek i fury pet�w, zmi�tych serwetek, na kt�rych nikt nie wypisuje mi�osnych prowokacji, w og�le trudno chyba oczekiwa� pozytywnych uczu� w takim ha�asie, telewizja nie umywa si� do d�wi�k�w �Depresionic Small�, ja ci to m�wi�. Jest taka piosenka, w kt�rej zesp� zbli�a si� do samego kra�ca estrady i przytupuj�c nieregularnie, rozmawia z w�asnym cieniem. �piewa: Gdzie� na granicach �wiata, a s� tacy, co wierz� w jego sko�czony, p�aski wymiar, dziej� si� rzeczy niewiarygodne, zawody mi�dzy cieniami i pojedynki, a mo�e nawet romanse, wcale nie musimy o tym wiedzie�, w tajemnicy przed nami nasze ciemne odbicia mog� umawia� si� na schadzki i obgadywa� nas przy tym, a maj� nad nami przewag�, nie my�l, idioto, �e tego nie do�wiadczy�em, one nie jedz� ani nie pij�, nie 4 mam tylko pewno�ci, czy aby na pewno nie kopuluj� skrycie na murach, jak dot�d nikt nie da� �wiadectwa za ani przeciw. Trudno je podpatrywa�, wychodz� z nas o dowolnej porze, a jesieni� i zim� maj� tysi�ce okazji, �eby si� od��czy�, �wiat�a gasn� na ulicach, �aden w�zek nie skr�ca w zau�ek, a neony te� jako� si� zafajda�y, mo�e kto� pocz�stowa� butelk� przewody, przypadki chodz� po ludziach, czemu wi�c nie po cieniach? Nie rozumiem, dlaczego w tej piosence nie ma by� troch� prawdy. A co ty o tym my�lisz? B�dziesz d�ugo tak siedzia� skurczony i speszony, niedorobiony jaki�? Milczysz i wzdychasz, jakbym ci� kopa� po jajach albo cho�by wali� w ryj, a ja si� staram i g��wkuj�, co te� tw�j cie� przeskroba�, rozpacz� niczego nie osi�gniemy i zostaniesz ju� taki po�owiczny, b�d� ci� straszy� cebul� albo czosnkiem, lustrami zaciemnionymi rt�ci�, a co, mo�e nie s�ysza�e� o najnowszej metodzie rozpoznawania wampir�w, robi si� taki zieloniutki jak stare mas�o i cuchnie tak samo, nawet nie musi udawa�, �e oddycha i otwiera� ust: O, z�ote wargi jedz�cych krew, ty, ma�y, zaczyna�e� pewnie od kaszanki i salcesonu, tylko potem ci� skrzywdzili, przestawili na �wie�� farbk� pod ci�nieniem, chod� tu teraz i baw si� razem z nami, trzeszcz szkieletem, kt�ry krzepnie w tobie, zafajdany truposzu, boisz si� nas, bo mo�emy o tobie za�piewa�. A jak piosenk� roznios� po �wiecie, s�owa i rytm zna� b�d� ka�dy �ebrak i �obuz, nie popijesz sobie, o nie! Usi�d� w k�ciku, zaburczy ci w brzuchu, ale i tak u�miechniesz si�, s�uchaj�c naszej piosenki. My si� ciebie nie boimy, wcale a wcale, przyjd� do nas i napij si� z cieniami nalewki na kurzu. Bo my kochamy ka�dy cie�, zmierzch i zmrok, wyp�dzeni z dnia, wygnani spod s�o�ca. A im bardziej wchodzimy w jesie�, wciskamy si� w wiatr jak w pokurczony p�aszcz, tym nas wi�cej, g�osu, kt�rym jeste�my i b�dziemy jeszcze jaki� czas. Taki to ju� jest �Depresionic Small�, te ich teksty rozrastaj� si� i gin� potem w muzyce, ale ty sam, chc�c s�ucha� dalej, komponujesz w pami�ci i uk�adasz wiersz, i ty te�, cieniem jeste� czy cz�owiekiem, wszystko jedno, powiesz i ruszysz na parkiet, pod spadaj�ce p�atki sztucznych kwiat�w, nieco przykurzone, tak samo jak zbyt d�ugo u�ywany cie�, taki cwaniak mo�e �y� wielokrotnie d�u�ej ni� jego pierwszy pan, pierwowz�r czy jak chcia�by� si� nazwa� w obliczu stadka cieni, kt�re oczekuje od ciebie tej nominalizacji, ��da okre�lenia, jaki to byt �mie wymaga� pos�usze�stwa, ustawia� cie� na swoje podobie�stwo, a potem jeszcze z niego szydzi�, wywala� j�zor, czego nie wida� na �cianie, cho�by wok� ustawiono najsilniejsze reflektory, ciemno�� to ciemno��, nie przecisn� si� przez jej uog�lniaj�cy kszta�t �adne zbyteczne szczeg�y, dlatego pewni dawni kochankowie gasili �wiat�o, zanim w siebie wst�pili powoli i ceremonialnie, �eby i ta czynno�� mia�a poz�r ostateczno�ci. A mo�e cie� jest wieczny i jako zagadka nie�miertelno�ci pr�buje i nas zaszyfrowa�, to bardzo zabawny pomys� � odwr�ci� proces, niech kod sam siebie rozwi��e i poda nam na tacy swoje parametry. Jak�e m�dry musia�by by� taki tu�aj�cy si� cie�! Pi��dziesi�t lat przy jednym, ko�o setki przy drugim cz�owieku, tyle do�wiadcze�, ciekawe czy mia� czas na odpoczynek, mi�dzy tak trudnymi obowi�zkami nale�y si� oddech, ale ci�ko doj�� swego, ka�dy o tym wie. M�wisz, �e by�by� zazdrosny o to przed�u�one trwanie? Nie wzi��em pod uwag� takiej reakcji, co ze mnie za idiota, doprawdy, a� ci�ko przyzna� si� do takiej przypad�o�ci. Rzeczywi�cie, w pe�ni u�wiadomiona zawi�� mo�e utrudni� wsp�prac� mi�dzy form� cielesn� a jej cieniem. A gdyby by�a to obustronna zazdro��? Cie� wpada�by w sza� na my�l o orgazmach swego uciele�nienia, a znamionuj�c si� prawdziwym bytem, wnosi�by reklamacje do stw�rcy, �wietlistego pogrzebacza czy jak go tam inaczej nazwa� przy o�tarzu dla cieni. Przepraszam, rozgada�em si� w fachowym j�zyku, masz prawo mnie nie rozumie�, ale kiwasz �epetyn�, dobrze, nie b�d� przek�ada� tych zda� na mow� kawiarnian�. I tak mam du�o roboty, kiedy �cigam cienie, a to ostrzegaj je w ich j�zyku, a to gro� i wydawaj polecenia, je�li te zwidy s� gotowe do wsp�pracy. Najcz�ciej nie�atwo godz� si� na powr�t 5 do w�a�ciciela, trzeba im godzinami t�umaczy�, �e bez kontaktu z cielesn� form� cie� po jakim� czasie mo�e wpa�� w r�ce �apacza, takiego hycla na nie�mia�e byty, no i kto wtedy nieszcz�nika wykupi? Pan przyzwyczai si� do �ycia bez cienia, znajomi do pana. A cie�, czy b�dzie umia� obej�� si� ze smakiem, gdy wypadnie pora kolacji i m�g�by drog� przenikaj�cych go woni bra� w niej udzia�, pochyli� si� nad pe�nym p�miskiem i scali� swoje refleksy na �cianie w wyra�n� posta�? Pyta�em o to gitarzyst�w �Depresionic Small�. I wiesz, co mi odpowiedzieli? Zbli�yli si� do kulis i na tle oddzielaj�cej je kotary dali spektakl specjalnie dla mnie, lubi� to � jeden widz i plejada aktor�w, jakby pomno�y�y si� nagle cienie, gdy zapalasz wszystkie �wiat�a, a zza mrugni�� reflektor�w migaj� do ciebie portrety, zniekszta�cone na tysi�c sposob�w, cho� naturalnymi gestami wywo�ane. Ale mo�na ustawi� si� tak, �e odbicie �ci�gni�te w lini�, w�skie i niemrawe, b�dzie chwia� si� jak struna gitary i cztery takie r�wnoleg�e mog� utworzy� magiczny instrument, kt�rego muzyk� s�ycha� tylko w �wiecie ciemnych odbi�, nawet sko�noocy specjali�ci od teatru cieni pochwalili ten pomys�, gdy zacz�li�my go wykorzystywa� podczas przedstawie� dla turyst�w, ale miejscowi nie byli zadowoleni, zaniechali�my wi�c tej zabawy i dopiero gdy wszyscy go�cie zachlej� dzi�b albo wynios� si� spa� do pokoj�w, zn�w pr�bujemy tamtych efekt�w. Chcesz, to mo�esz zosta� na dzisiejszym przedstawieniu, od pewnego czasu ka�dego wieczora kto� pr�buje przekroczy� t� migoc�c� lini�, zerwa� j� nawet; a zacz�o si� tak: jaki� atleta, nie z cyrku, sk�d�e, ale prawdziwy sportowiec z medalami, taki co to dla wyczynu zaryzykuje par� �ci�gien, fors� mo�na robi� i b�d�c dziadkiem, powiesz, a on tymczasem �ci�gn�� dres i zwo�a� z ulicy par� os�b, og�aszaj�c pr�b� zerwania linii cienia, wszed� na estrad� przy prawie pustej widowni, c�, epokowych wyczyn�w dokonuje si� bez publiczno�ci. A znu�ony, pijany, bo wszyscy mu stawiaj�, �Depresionic Small� i dzi� podniesie si�, �piewaj�c raz jeszcze dla naszego bohatera: Zerwana linia cienia nie odejdzie w noc, o, bro�cie si� przed jej uderzeniem Kt�rzy- Przyst�pili�cie-Na-Drodze! Dobrze wam tu i bezpiecznie te�, wiadomo, t�dy nie przeje�d�aj� dzicy rowerzy�ci. Dzisiejszego wieczora powinni�cie post�pi� o krok, nie zagradza� przej�cia zbola�ej linii i jej w�adcy! Kto wie, jak cierpi cie�? No kto? I jak boli od niego cios, gdy pada w przestrze� oderwany od muru? Chce cho�by chodnika si� uchwyci�, po�o�y�, a tu krach, krach ca�ej jego jedno�ci! Pr�buje znowu nap�cznie� ciemno�ci�, ale z�e �wiat�o dotar�o ju� wsz�dzie! Reflektory ta�cz�, �cigaj� kurz, bij� si� kolorami. Ruszajcie wi�c i nie zatrzymujcie si�, p�ki �wit nie zwo�a cieni na poranny podzia� kryj�wek. Najlepszy detektyw nie wytropi cienia w zenicie waszych mo�liwo�ci, ale gdzie tam wam do s z c z y t u ! Zaj�li�cie pierwszy lepszy kawa�ek chodnika, a na nim dom, schronienie bardziej niedoskona�e ni� wam si� wydaje. Oszala�y cie� mo�e je zdmuchn��. Z�apie wiatru w usta i dopiero wam poka�e! O, nie igrajcie z cieniami, mieszka�cy! Uwaga, uwaga, powracaj�! Mo�e wasz dom wybra�y na kolejne nocne spotkanie? Nie s�uchaj� ju� waszej muzyki, ale powr�c�, wszyscy go�cie wracaj� za jaki� czas, wchodz� zn�w do naszego pude�ka posiedzie� albo zata�czy�. I zn�w rytm �Depresionic Small� podpowiada, co powinienem zrobi�. Zaczekamy na naszego si�acza, b�dziesz mo�e �wiadkiem zerwania linii, paniki i barw, zamieszania i rado�ci, a je�li z p�kaj�cej nici wyp�ynie zbieg�y cie�, przywo�asz go i razem p�jdziecie szuka� pasjonuj�cych zaj��, a czy b�dzie ci pomaga� czy przeszkadza�, zale�y tylko od was. Mo�ecie si� nawet zamieni� rolami, zdarza si�, �e ludzie zazdroszcz� umar�ym, mog� wi�c szale�czo pragn�� pozna� natur� cienia albo... mam co� nowego, sprzedam ci to, �achmanie cz�owieczy, za nast�pne trzy ba�ki, do�� no, do��, nie �a�uj! Pi�knie dzi�kuj�. Stopisz si� z twoim cieniem, wch�oniesz go i nie rozdzielicie si� ani na chwil�, b�dziesz mia� go w sobie jak drugie �ja�, g�os obcy i r�wnocze�nie w�asny, a gdy ci� ludzie spytaj�, dlaczego jeste� taki 6 szary, �mia� si� im w nos ci nie zabroni�. Bo cie� nauczy si� swoich sztuczek, przenikania i ucieczek, nie wydasz na taks�wki wieczorami, po co je bra�, gdy nie grozi niebezpiecze�stwo, on otoczy ci� ca�ego jak drug� sk�r� odporn� na kule, zimno i uderzenia. Nie bredz�, o, nie! Dlaczego nikt przede mn� tego nie wymy�li�? A sk�d mam wiedzie�, ciapciaku, szkoda czasu na twoje marudzenie, zapytaj innych odkrywc�w, wzrusz� ramionami tak samo jak m�j cie�, zobacz, dobrze go wychowa�em, wykonuje za mnie r�ne g�upie gesty, nie musz� si� wysila�. Chyba i za to nale�y mi si� patent? Cie� w duchowym kaga�cu i na sznurku, popatrz, kto tak potrafi ujarzmi� fizykalny fakt i jeszcze przewidzie�, �e za chwil� mnie zaatakujesz, bez skutku oczywi�cie, bowiem stan� mi�dzy nami dwa cienie, m�j i tw�j, kt�ry ju� prawie udusi� si� w kieszeni twej kurtki i ma najszczersz� ochot� rozsadzi� stalowy suwak. 7 Sprzedawca kadzid�a Pochylony nad stolikiem, poprawi� okulary, potrz�sa� zabawnym warkoczykiem i podnosz�c powoli g�ow�, patrzy� uwa�nie na przechodz�cych ludzi. Mo�e szuka� wzrokiem klient�w w�r�d wymalowanych jaskrawo kobiet i t�pych twarzy pryszczatych m�odzie�c�w, wyobra�aj�c sobie, jak s�odkie zapachy t�umi� t�ust� wo� ma�ci, szminek czy tandetnych perfum, a przede wszystkim papieros�w i mi�sa, kiedy trwa sobotni wiecz�r, ludzie siedz� przy stole, jedz� i my�l� o tej spokojnej nocy, kt�ra nadejdzie niczym wyrok, �e w�a�nie teraz musz� si� kocha�, bo je�li si� na to nie zdecyduj�, minie �w �askawie dany im czas, b�d� musieli czeka� do nast�pnego tygodnia, a to bardzo, bardzo d�ugo i wiele z�ego mo�e si� wydarzy� przez siedem dni. Twarz mia� nieprzeniknion�, wi�c tylko domy�la�em si�, o czym marzy. Chce pojecha� tam, gdzie wyrabiaj� olejek lotosowy albo te cudowne p�on�ce patyczki najwy�szej jako�ci, kt�re same wiedz�, kiedy zdusi� p�omie� i zacz�� si� tli� powoli, wype�niaj�c dymem pomieszczenie �wi�tyni albo mieszkania, wszystko jedno, przecie� dom, my�la�em, to naj�wi�tsze miejsce i w nim powinno najpi�kniej pachnie�. By�o bardzo zimno i sprzedawca kry� d�onie w r�kawach kurtki. Sam nie wiem dlaczego zdecydowa�em si� wraca� z pracy piechot�. Wisz�ca nad centrum mgie�ka, wilgotna i przenikliwa, nie przeszkadza�a mi zupe�nie, pierwszy raz w �yciu ogarn�o mnie pragnienie i�� tak przez p�nojesienny, bezs�oneczny mrok dnia, jakby ta przechadzka mog�a zauroczy� wszystkie k�opoty albo przynajmniej op�ni� gwa�towne pukanie do drzwi pi�ci listonosza b�d� s�siada, kt�ry zn�w pomyli� pi�tra, pewnie specjalnie po to, aby oderwa� mnie od pasjonuj�cej ksi��ki. Ale czy tak naprawd� czeka�a na biurku wspania�a powie�� czy tomik wierszy, nie, po co oszukiwa� siebie, �e czyj� �wiat mo�e wci�gn��, zaproponowa� podr� albo par� nowych, drobnych odkry�, cho� podobno z nich sk�ada si� �ycie. Nie, wtedy nie czyta�em niczego, nie mia�em tak�e komu odpisa� na list czy na kartk�, listonosz od tygodni omija� m�j dom jak siedzib� kr�lowej wszelkiej zarazy, a ja sam te� pewnie zaniedba�em korespondent�w, cho� nie jestem pewien, czy nie pomyli�em na przyk�ad adres�w, miast czy pocztowych numer�w adresowych, wysy�aj�c nie tam gdzie trzeba grzeczne �yczenia imieninowe lub podzi�kowania za �yczliw� pami��. Jeszcze tysi�ce innych rzeczy migota�o w pami�ci i natychmiast gas�o, kiedy oboj�tnie mija�em zabytkowe budowle, dla mnie mog�yby nie istnie�, m�wi�em w tym okresie �ycia przer�nym znajomym, nie potrafi� kontemplowa� kamiennego pi�kna, wszystko mi jedno, czy id� drog�, kt�r� niegdy� prowadzono kr�l�w na uroczysty obiad albo zbuntowanych rajc�w na �ci�cie toporem, czy te� drepc� ubit� �cie�k� mi�dzy ruinami, byle tylko co� os�ania�o mnie przed wiatrem. Wiatr! To on przygna� do mnie inny ni� zwykle aromat, zmuszaj�c bym podni�s� g�ow�. Id�c patrz� zwykle pod nogi, ale wtedy spojrza�em w prawo i w cieniu bramy zobaczy�em mego sprzedawc�. Mog� go chyba tak nazwa�, moim, gdy� potem, przez kilka miesi�cy, podni�s�szy dzielnie ko�nierz, w ciep�ych r�kawicach i szalu, sprawia�em sobie przyjemno�� tym cotygodniowym spacerem, kt�ry wi�d� mnie niezmiennie do stolika z p�on�cym kadzid�em. Ale to pierwsze spotkanie zrobi�o na mnie najwi�ksze wra�enie, mo�e dlatego, �e �w cz�owiek zachowywa� si� odmiennie ni� pozostali sprzedawcy, ze sklep�w spo�ywczych i cukierniczych, straganiarze i dostojni jubilerzy, kt�rzy trac� zainteresowanie klientem, kiedy ju� zamkn� w kasie jego pieni�dze. Kamieniej� jak mijane w po�piechu domy patrycjuszy sprzed kilkuset lat, oni te� ka�d� ceg�� op�acali przecie� z zysk�w handlowych, wysysali klientom z �akomej �liny i krwi. Nienawidzi�em sklep�w od zawsze, tak jak liczenia drobnych sum, nawet po gazet� dla mamy chodzi�em do kiosku z dziwn� odraz�, a by�o u nas jako� tak, �e przy �niadaniu to ona 8 czyta�a og�oszenia, za� ojciec siedzia� ze znudzon� min�. Dok�adnie odwrotnie ni� w dowcipach rysunkowych. Ten jednak prowizoryczny straganik na stoliku kempingowym przyci�gn�� m�j wzrok i zatrzyma� na d�u�ej ni� powinien. Mia�em nawet pieni�dze w kieszeni, cho� rano zwykle zapominam ich zabra�, spiesz� si� nie wiadomo dok�d i musz� jecha� na gap� autobusem, bo nie sta� mnie na bilet. Postanowi�em potargowa� si� z wychudzonym m�czyzn�, bladym jak mg�a, kt�ra zasnu�a ratuszowy zegar, uniemo�liwiaj�c mi jak�kolwiek orientacj� w czasie, a �e kieszonkowej �cebuli� po dziadku oczywi�cie nie w�o�y�em rano do kieszeni, nic nie goni�o mnie, nie ponagla�o, �e w�a�nie straci�em pi�� minut i powinienem przyspieszy� kroku, nie zwa�aj�c na szybkie bicie serca, ucisk w skroniach, to nic, trzeba zd��y� na czas, punktualnie o trzeciej w�o�y� klucz do zamka i przekr�ci� go szybkim ruchem jak tysi�ce innych os�b, na tym w�a�nie polega film, w kt�rym wyst�pujemy z woli wszechmocnego re�ysera i taki sprzedawca kadzid�a niepotrzebnie komplikuje akcj�, pcha si� w kadr na si��, nie pasuje do krajobrazu ani do scenariusza, jak ten cz�owiek si� tu dosta�, kto mu pozwoli�, przecie� miejskie m�ty powinny go stratowa�, zaplu� i zadepta� ten straganik, roz�o�ony blisko kamiennej �awy, na kt�rej popijaj� wino, pal� papierosy i kln� na wszystko, co pojawi si� w odleg�o�ci kilkuset metr�w. W�o�y�em r�k� do kieszeni kurtki, jakby chc�c pokaza� sprzedawcy, �e by� mo�e przeliczam pieni�dze albo po prostu je mam i zamierzam wyda� na rzeczy niekoniecznie najbardziej potrzebne. On tymczasem poprawi� na nosie druciane okularki, kt�re � o dziwo � nie zaparowa�y na tym zimnie, a za chwil� zacz�� cicho zachwala� sw�j towar. Wtedy nie przywi�zywa�em jeszcze wielkiej wagi do zapach�w, wiesza�em tylko w pokoju saszetk� z zio�ami, a smrody i odory, jakimi przesi�k�em na mie�cie, zwalcza�em, myj�c si� ile si� i cz�sto pior�c ubranie. � Mam dzi� tylko pi�tna�cie rodzaj�w � powiedzia� � ale mo�e znajdzie pan co� dla siebie. Prosz� sprawdzi�. � Podsun�� mi otwarte kolorowe opakowania. Bra�em je do r�ki po kolei i w�cha�em zawarto��. A wok� mg�a nabiera�a barw, jakby kto� macha� p�dzlem zza niewidzialnej kurtyny, wszechmocn� r�k� zag�szczaj�c opadaj�ce chmurki lub rozszerzaj�c je wedle upodobania. � Odpowiada panu? � zapyta� sprzedawca po raz kolejny, kiedy zastanawia�em si�, jaki kszta�t przybierze t�czowy ob�oczek mg�y. Wydawa�o mi si�, �e ja rozumiem, �e jest tak samo samotna jak ja i chce teraz ze mn� wsp�pracowa�, da si� opisa� albo utrwali� w muzyce, koncercie na klasyczn� gitar� lub flet, mog� przecie� przez noc nauczy� si� tej prostej sztuki Apollina, kt�ra nie wymaga talentu ani specjalnych stara�, wypruwania flak�w czy stymulacji uczu�. Pokiwa�em g�ow� w milczeniu i wyj��em banknot warto�ci po�owy miesi�cznej pensji. By�bym przysi�g�, �e mam tylko tyle na bilet i bu�k�, je�li chcia�oby mi si� bardzo je��, jestem przecie� beznadziejnie nieostro�ny i m�g�bym tak du�� sum� zgubi� w autobusie albo zosta� okradziony. � Oj, chyba nie b�d� mia� wyda�! � us�ysza�em. � A gdybym wzi�� ca�e opakowanie? � wyrwa�o mi si�, ale nie po�a�owa�em tych s��w. Narasta�o we mnie przekonanie, �e chc� u�ywa� kadzid�a, potrzebuj� go bardziej ni� chleba czy mleka, za kt�rym zreszt� nie przepadam od dziecka. � Prosz� zaczeka�. � Sprzedawca przeliczy� swoje zasoby i okaza�o si�, �e mo�e mi wyda� reszt�, ale nie zostanie mu drobnych dla nast�pnego klienta. Mia�em si� jednak tym nie przejmowa�, przecie� bogate sklepy i restauracje o krok, �atwo w nich rozmieni� pieni�dze. � Dzi�kuj� � powiedzia�em, cho� nigdy dot�d nie by�em uprzejmy wobec handlarzy. Gardzi�em nimi w doros�ym �yciu, jako dziecko nienawidzi�em za posiadanie owej ogromnej ilo�ci towar�w, kt�rych nie mog�em kupi� ani nie potrafili mi ich da� rodzice. Z czasem zoboj�tnia�em na widok drogich zabawek, samochod�w i dom�w z bajki, ale irracjonalna niech�� do ich w�a�cicieli pozosta�a. 9 Biegn�c przez most, a potem przez drugi, dziel�ce moj� ulic� od centrum miasta, nie mia�em pewno�ci, czy zabra�em kadzid�o, zacz�o w�a�nie zmierzcha� i sprawdzi� by�oby nie�atwo, m�g�bym co� zgubi�, wyjmuj�c paczuszk� z kieszeni. Zaufa�em wi�c sobie, �e mam to co�, mam cokolwiek nowego, czego jeszcze wczoraj nie zna�em, no i p�dzi�em tak a� do drzwi mieszkania. Mg�a osiad�a na zewn�trz domu, nie nabra�a jeszcze w�wczas takiej si�y, �eby wpe�za� szparami w ramach okiennych do pokoju, zaszumia�a wi�c tylko, kiedy zatrzasn��em zamek. �ledzi�a mnie, ale chyba nie chcia�a skrzywdzi�, tylko zaprzyja�ni� si� na d�u�ej, zamieszka� gdzie� i z kim�. O�ywi�em j� w marzeniach, zapalaj�c kadzid�o. Dopiero kiedy aromat wype�ni� ca�y pok�j, obejrza�em opakowanie. Dziwne, �e nie uczyni�em tego wcze�niej, ja, kt�ry sprawdzam nazwy firm i daty wa�no�ci produkt�w, �eby nie wci�ni�to mi przeterminowanych galaretek, jak to zdarzy�o si� kilka lat temu. Bezdomne psy i tak zjad�y ten towar, nie przejmuj�c si� terminami ustalonymi przez ludzi. Kadzid�o nie mia�o �adnej daty, kt�ra informowa�aby, kiedy utraci sw� moc przyci�gania mg�y oraz inne tajemnicze w�a�ciwo�ci. Mia�em dopiero pozna� ich �wiat, wi�c nie spieszy�em si� z odczytywaniem napis�w, a kiedy to wreszcie zrobi�em, dowiedzia�em si�, �e mg�a nam�wi�a mnie, bym wdycha� zapach drzewa sanda�owego. W kolejnych tygodniach listopada i grudnia nie omieszka�em kupi� kilku innych rodzaj�w kadzid�a i zacz��em zastanawia� si�, co to b�dzie, kiedy memu sprzedawcy zabraknie nowo�ci. Dotychczas nie znalaz�em jeszcze, jego zdaniem, tego co odpowiada mi najbardziej. Moja dusza o tym wie, czuje to, tylko jestem za s�abo skoncentrowany i nie umiem powiedzie�, czego potrzebuj� i pragn�. Ch�tnie s�ucha�em sprzedawcy, zw�aszcza gdy zaczyna� opowiada� o m�dro�ci ludzi Wschodu, ich subtelnych gustach i pomys�ach, tysi�cach sposob�w na zaspokojenie ludzkich kaprys�w i nami�tno�ci. Sta�em zawsze troch� z boku stoiska, nie chc�c zas�ania� towaru, bowiem od czasu do czasu pojawiali si� inni nabywcy, ale pr�dko odchodzili, nie wyra�aj�c ochoty na przy��czenie si� do rozmowy. Zrazu sprzedawca mniema�, ze nie mam poj�cia o hinduskich tradycjach, ale kiedy rozpozna�em wizerunki b�stw na ok�adkach ksi��ek, kt�re specjalnie dla mnie przyni�s�, oraz podj��em dyskusj� na temat w�dr�wki dusz, zacz�� si� do mnie u�miecha�. Kupowa�em oczywi�cie i ksi��ki, ale nie mia�em czasu ich czyta�, wi�c ustawi�em w biblioteczce na jednej p�ce wszystkie nowo nabyte dzie�a, w wi�kszo�ci po�wi�cone filozofii Dalekiego Wschodu. Na p�k� pow�drowa�y te� s�oniki z p�szlachetnych kamieni, deseczki z drzewa sanda�owego, maj�ce s�u�y� jako podstawki do kadzid�a, srebrne puzderka i olejki, s�owem ca�y asortyment, wystawiony na sprzeda� na tym jednym stoliku, do kt�rego z przyjemno�ci� podchodzi�em. Nie umia�bym ju� bez tej p�ki �y�, to na niej zatrzymywa�em wzrok, opuszczaj�c rano pok�j i po powrocie do domu tak�e wita�em si� z ni� spojrzeniem, czasem zdejmowa�em jaki� przedmiot i stawia�em go na biurku, ale zaraz potem przychodzili ludzie, kt�rymi musia�em si� zaj��; mama zdecydowa�a, bym po po�udniu tak�e pracowa�, wr�c z kart i popio�u z papieros�w, chocia� nie znosi dymu. Z czego� musimy przecie� �y�, m�wi, a ja przyjmuj� czasem i trzy osoby dziennie, p�niej tylko musz� my� r�ce mocno pachn�cym myd�em, w�osy za� spryskiwa� olejkiem, �eby pozby� si� dusz�cej woni tytoniu. Mama wietrzy potem go�cinny pok�j, a� ch�odne powietrze osiada na kryszta�owych wazonikach kolorow� ros�. Wreszcie zapalamy kadzid�o, chc�c raczej przep�dzi� zapachy obcych ludzi ni� papieros�w. Gdyby nie wskaz�wki mego sprzedawcy, przep�dzi�bym chyba tych klient�w. Doradzi� mi miesza� r�� i pi�mo, najs�odsze, najbardziej g�ste aromaty, kt�re t�umi� nawet najbardziej mi nienawistne opary t�uszcz�w z frytkami, prowadz�ce wyg�odzonych ludzi najpierw tam, gdzie mo�na szybko co� przek�si�, a dopiero potem do wr�bity. Nieraz chcia�em zbuntowa� si� i wywiesi� kartk� z napisem �zafrytczonym frytkomanom wst�p wzbroniony�, ale mama nie chcia�a si� na to zgodzi� i za�amywa�a nade mn� r�ce, wi�c jeszcze raz ust�pi�em, �eby mie� spok�j chocia� wieczorami. Przyj��em nawet pomywaczk� z tego baru, kt�ra p�ac�c 10 wyci�ga�a taki plik got�wki, �e nie mog�em uwierzy� w�asnym oczom, ile dobra zgromadzi�a. Na szcz�cie nie spodoba�y si� jej moje wnioski z uporczywie uk�adaj�cych si� w koliste wzory papierosowych pozosta�o�ci. Przepowiedzia�em z�o�liwie rych�e bankructwo baru i doradzi�em zmian� pracy. Mama darowa�a sobie komentarz mej lekkomy�lno�ci. Klient powinien przychodzi� przynajmniej raz w miesi�cu, a wr�bicie wierzy� bezgranicznie, po roku nie mog�c si� ju� bez niego obej��. W�wczas mo�na, ale tylko kiedy go�� b�aga o to, narzuca si�, telefonuje i wystaje pod drzwiami, zwi�kszy� mu cz�stotliwo�� wizyt, kaza� czeka� na korytarzu cho�by pi�� minut, �eby nie bra� nas za naci�gaczy i doceni� starania. Dobrze, �e mamie przypad�y do gustu moje nowe zainteresowania, jak i ca�a wschodnia kolekcja, kiedy za� od s�siad�w dochodzi�y nieprzyjemne wonie, zw�aszcza w porze obiadowej, nie musia�em si�ga� po zapa�ki, gdy� rodzicielka uprzedza�a mnie i szybko ca�e mieszkanie wype�nia�o si�, niczym egzotyczna kwiaciarnia, smakiem orchidei; zamkn�wszy oczy wyobra�a�em sobie tysi�ce opadaj�cych p�atk�w lub czu�em na piersiach ci�ar wie�ca z kwiat�w, jakbym dopiero co wyl�dowa� w samym sercu Indii i by� witany przez przychylnie nastawiony t�um. Zaraz, zaraz, dlaczego niby miano by mnie tam oczekiwa�? Czy Hindus, wychowany w takim bogactwie wra�e�, potrafi�by cokolwiek zrozumie� z moich zimnych wr�b, z film�w, kt�re wydaj� ludziom w kolorowych pude�kach i nawet ju� nie pr�buj� ogl�da�? Musi mi wi�c wystarczy� ta fantastyczna podr� i par� chwil ze sprzedawc� raz na tydzie�. Czuj�, �e staje si� moim przyjacielem, czemu wi�c, skoro tak polubi�em tego cz�owieka, nie zaprosz� go do domu, tylko akceptuj� t� po�owiczna form� zaznajomienia, nie spytam nawet o imi� ani sam si� nie przedstawi�? Dziwne, niejasne przeczucie kaza�o mi tak w�a�nie post�powa�, mo�e w obawie, �eby nie sp�oszy� sprzedawcy, kt�ry nie m�wi� mi wi�cej ni� chcia�em wiedzie�, czasami tylko sugerowa� tematy rozmowy; nie zdradzi� si� r�wnie�, i� domy�la si�, jaki los spotka� kupione przeze mnie ksi��ki, recytowa� pewnym g�osem zawarte w nich frazy, a ja nie protestowa�em, pozwalaj�c t�umaczy� sobie subtelno�� podr�y na inne planety, po�miertnych oczywi�cie, opowiada� o przygodach pana Kriszny, szczeg�ln� przyjemno�� znajduj�c w historiach o z�o�liwych b�stwach, brakowa�o mi ich w naszej rodzimej mitologii, no bo przecie� kto� musi trzyma� drzwi z drugiej strony, kiedy nie mog� przekr�ci� w zamku klucza, kto� te� zamyka mi przed nosem drzwi autobusu, nie m�wi�c ju� o przypalaniu si� moich ulubionych da�, kiedy mam trudnego klienta albo jestem diablo g�odny, czy z�ym nastroju kierownika wypo�yczalni, kt�ry grzebie w kasetach, �eby mi udowodni�, �e po�o�y�em jedn� lub dwie na niew�a�ciw� p�k� albo pomyli�em gatunki filmowe. Sk�din�d czasami mi si� to zdarza, poniewa� nie wykonuj� w domu cz�ci s�u�bowych obowi�zk�w, nie ogl�dam nowo zakupionych film�w, a klasyfikuj� je wed�ug opinii klient�w lub recenzji w gazetach. Tym sposobem oszcz�dzam czas, ukrywaj�c wstydliw� niewiedz� za parawanem wiecznego roztargnienia. Sprzedawca pewnie uzna�by moje post�powanie za bardzo nieetyczne, sam u�ywa wszystkich towar�w, kt�re zachwala, nawet wszelkie przepisy z wedyjskiej ksi��ki kucharskiej, wypr�bowa� i gwarantuje ich znakomite oddzia�ywanie na ludzkie cia�o i dusz�. A ja? Przeczyta�em par� nad wyraz dla mnie nudnych receptur; czas wykonania czyni� wschodnie rarytasy niedost�pnymi dla mojej i matczynej cierpliwo�ci; tak�e niewiarygodnie wielka ilo�� cukru oraz nieznanych przypraw odstrasza�a nas, by podj�� pr�b� kuchennej sprawno�ci. Nie smakowa�yby nam przecie� md�e kulki i piero�ki, placki z owocami albo zupy ro�linne. Popo�udniowi go�cie te� ciekawie zerkali na moj� p�k�, rozpraszaj�c si� w ten spos�b, mia�em wi�c wi�cej mo�liwo�ci manipulowania kartami. Dokupi�em jeszcze w sklepie chi�skim wielobarwny kilimek oraz kilka tandetnych sztylet�w, okopci�em je nad gazem, �eby wygl�da�y na u�ywane i zawiesi�em te akcesoria na wolnym kawa�ku �ciany, w s�abo o�wietlonym miejscu. 11 Nast�pnego dnia, bo by� w�a�nie pi�tek, sprzedawca popatrzy� na mnie jakby z wyrzutem. Uda�em, �e niczego nie dostrzegam, wszak sk�d mia�by wiedzie�, jak robi� w konia klient�w, �aden z nich nie idzie za mn� i nie donosi, czym si� zajmuj�, a nawet gdyby tak by�o, co to mo�e tego cz�owieka obchodzi�? Prowadzimy obaj legalne interesy... chwileczk�, a je�li on nie ma zezwolenia na tyle zapach�w? Nie, sk�d�e! Co za bzdury przychodz� mi do g�owy! Chyba miasto nie zg�upia�o jeszcze na tyle, aby nalicza� podatki od mnogo�ci kolor�w sukienek na straganie b�d� liczby tytu��w gazet w kioskach. A jednak co� gro�nego musia�o mie� do powiedzenia mieszka�com, poniewa� na murach pojawi�y si� zadrukowane czarnymi literami obwieszczenia. Nie zbli�a�em si� do nich nawet, a i mama nie wydawa�a si� specjalnie zaniepokojona, prosi�a tylko, �ebym dla naszego wsp�lnego dobra nie wychodzi� z domu po �smej wieczorem, wi�c poj��em, �e te dwie sprawy maj� g��boki zwi�zek i zacz��em wynosi� �mieci w porze nadawania wiadomo�ci telewizyjnych, przynajmniej nikt z s�siad�w nie gapi� si� przez okno, czy aby wysypuj� wszystko dok�adnie do metalowego pojemnika, czy te� po�owa obierek spada poza jego szczerz�cy si� na mnie pysk. Sprzedawca tak�e nie zmieni� swoich obyczaj�w. Wyra�nie powodzi�o mu si� coraz lepiej, mia� w torbie drewniane r�a�ce i b�benki, ale nie wyk�ada� ich na stolik, by�y przeznaczone dla wtajemniczonych, jak m�wi�, a ja nie �mia�em zapyta� o m�j stopie� wtajemniczenia, cho� taki r�aniec z drzewa sanda�owego bardzo urozmaici�by wystr�j mego sanktuarium. �eby nie m�ci� jego orientalnego klimatu, mama zdj�a ze �cian trzy landszafty w typowo mieszcza�skim gu�cie i zamiast nich koniecznie co� trzeba by�o powiesi�, ale nie mia�em jako� pomys�u, tygodnie mija�y, a klienci patrzyli na te puste miejsca z niepokojem, bior�c znikni�cie obraz�w za dow�d mego zubo�enia. Przyj��em wi�c od kilku os�b propozycje podwy�ki honorarium i postanowi�em zostawi� wszystko po staremu; gdybym mia� galeri�, zdejmowa�bym co tydzie� jeden obraz albo przewiesza� go gdzie indziej; niestety, dysponowa�em jedynie tymi trzema pejza�ami po znanym tylko z inicja��w przodku; aby wi�c porozmawia� z nim spirytystycznie, musia�bym si�ga� po s�ownik imion i odszuka� pasuj�ce do obrazk�w miana, instynkt podszeptywa� mi, �e litera �K� rozpoczyna nazwisko tego cz�owieka, a �M� imi�, ale �ycia bym za to nie da�, wi�c zaprzesta�em studiowania wymy�lonych zawijas�w w prawym rogu najwi�kszego p��tna, a nie mia�em po temu zbyt wielu okazji, gdy� obrazy sta�y teraz w pokoju mamy, oparte o �cian�, jakby nie by�o warto szuka� dla nich nowego miejsca. Robi�o si� coraz ch�odniej, rano marz�y mi r�ce, ale gdy dobrn��em ju� do wypo�yczalni, mog�em zaparzy� sobie herbat� i dzi�ki niej zwykle dotrwa�em w jakiej takiej formie do po�udnia, potem ju� licz�c kwadranse, czeka�em kiedy na ostatnie godziny pracy firmy przyjdzie szef, a ja wr�c� do moich wr�b. Zacz��em notowa� ich tre��, aby nie powtarza� si� zbyt cz�sto, no i to znacznie u�atwi�o mi spraw�. My�la�em nawet za�o�y� katalog na poszczeg�lne dni tygodnia, to przecie� wa�ne, by kaba�a by�a postawiona z uwzgl�dnieniem biorytmu. Przyj��em potem t� zasad� jako sta�y tryb post�powania i je�li klient nie potrafi� powiedzie�, w jakim dniu tygodnia przyszed� na �wiat, ustala�em to za pomoc� specjalnej tabeli. Przerysowa�em j� z kalendarza wraz z instrukcj� i odpowiednio pokolorowa�em, nalepiaj�c w kilku miejscach niby to tajemne znaki firmy. By�em z siebie zadowolony, pomys� chwyci� i nawet ci, kt�rzy byli pewni, �e urodzili si� w niedziel�, woleli, bym sprawdzi� ten fakt i wyra�ali zadowolenie, gdy stwierdza�em zgodno�� ich wyliczenia z tabel�. Kr�cili si� za to niespokojnie, je�li nie zapali�em kadzid�a, wida� nale�a�o to ju� do rytua�u, no i w ten spos�b koszta utrzymania salonu ros�y, mama te� zaczyna�a si� skar�y�, �e ludzie nanosz� tyle b�ota, mog�aby sprz�ta� od rana do wieczora, a ja patrzy�em przez okno to na zamarzaj�ce ka�u�e, to na �nieg i zadawa�em sobie pytanie, jak tu dotrwa� do wiosny, wszystko dro�a�o z dnia na dzie� i musia�em przyjmowa� nawet w soboty i niedziele. Mimo to odwiedza�em regularnie mego sprzedawc�. Nie zauwa�y�em, jak min�y �wi�ta i nasta� nowy rok. Od dawna nie prze�ywa�em ju� tych przesile�, zrywaj�c oboj�tnie kartki z 12 kuchennego kalendarza, je�li mama zapomnia�a to zrobi�. Ale ta jedna rozmowa ze sprzedawc� potrafi�a sprawi�, �e brn��em w ulicznym b�ocie bez wysi�ku, oczekuj�c rozumiej�cego spojrzenia przyjaciela i zdania, kt�re rozpoczyna�o nasze porozumienie: � I jak min�� dzie�? Albo: � Mia� pan ci�ki tydzie�, nie? Czy te�: � Bardzo dzi� �lisko. Prosz� uwa�a� pod bram�... A ja odpowiada�em, �e wcale nie jestem zm�czony, wszystko idzie doskonale, buty w�o�y�em odpowiednie na t� �lizgawic� i niestraszne mi oblodzone p�ytki, ostatnio jako� lepiej chodz� po mie�cie, nawet wst�pi�em do muzeum poogl�da� stare monety, nie zwa�aj�c na kr�te schody. I wtedy sprzedawca przerwa� mi, zaczynaj�c opowie�� o skarbach starych �wi�ty�, ukrytych gdzie� daleko, gdzie nigdy pewnie nie pojad�, przymyka� oczy, za� jego mowa stawa�a si� jakby recytacj� wschodniego poematu, dociera�a do mnie nie przez znaczenia, ale przez brzmienie i ci�g�o��, muzyk� dalekich instrument�w i szepty mg�y, kt�ra z uporem powraca�a nad Stare Miasto w pi�tkowe popo�udnia. W mi�dzyczasie pozna�em kolejne zapachy, nie pytaj�c nawet o ich nazwy i �r�d�a, wybiera�em jeden i kupowa�em ca�e opakowanie. Cena kadzid�a nie zmienia�a si�; sprzedawca przywyk�, �e mam odliczone pieni�dze i bra� je ode mnie nie sprawdzaj�c, czy nie pr�buj� go oszuka�. Czy�by chcia� mi zagra� na nerwach albo okaza� wy�szo��, prosz�, i tak wiem, �e pan uczciwie zap�aci, wida� to w pa�skich oczach albo po tej obszarpanej kurtce, kanciarzy sta� na lepsze �achy, pan, drogi przyjacielu, grosza nie oszcz�dzi, tak rozrzutnie pozwalaj�c sobie na najlepsze zapachy, ja to co innego, pojad� po nast�pn� parti� towaru w najwy�sze g�ry �wiata i tam odrobi� wszystkie straty, jestem wysportowany, mog� zosta� przewodnikiem pocz�tkuj�cych wspinaczy, zaufaj� mi, tak jak pan zaufa�. Bo sk�d pan wie, �e nie wciskam klientom fa�szywych zapach�w? Mog� przecie� tylko nosi� szumne nazwy orchidei, lotosu czy rododendronu, w istocie b�d�c pospolitym odcieniem zwi�d�ego fio�ka albo st�ch�� lawend�, jakiej ma pan w nadmiarze w ka�dej drogerii, gdzie prostacy kupuj� krem do golenia i prezerwatywy. Co naprawd� chcia� mi powiedzie�, nie dowiem si� ju� nigdy. Kiedy styczniowa mg�a k�u�a mnie w policzki, zapyta� tylko: � Lubi pan l�duj�cy mr�z? � Nie... rozumiem � odpowiedzia�em, cho� mia�em �wiadomo��, o co toczy si� gra. Zbli�enie jeszcze bardziej pe�ne zrozumienia, poj�te przez obie strony do tych g��bokich warstw my�li, kt�rych istnienia nie podejrzewa si� w najtrudniejszych chwilach, kiedy wszyscy oddalaj� si� od cz�owieka jak od umieraj�cego i odchodz� rozczarowani, kiedy skazany o�ywa i przy��cza si� do tanecznego korowodu. � Prosz� pos�ucha�... mr�z ma skrzyd�a tak samo jak gor�ce powietrze orientu. Mo�na wymienia� te klimaty do woli, wystarczy ws�ucha� si� w nie i zespoli� p�ucami z oddechem tysi�cy tych, co byli przed nami i b�d� w przysz�o�ci t�dy przechodzi�; nie jeste�my osobni, trwamy w zespoleniu i czyim� znakomitym planie. Byty po�rednie, prosz� pana. Tylko ka�demu, kto lizn�� troch� wiedzy lub zdoby� do�wiadczenie, zdaje si�, �e to w�a�nie on stanowi �w koniec, finaln� doskona�o�� oddechu boga. Tymczasem jest tylko kolejn� p�ytk� chodnika, kt�r� przechadza si� Najdoskonalszy, on bowiem wie, czuje i my�li za nas wszystkich. I rozumie, odk�d dost�pi� istoty wszechrzeczy, �e rozw�j polega na ci�g�ym d��eniu i �aden z nas pos�giem nie zostanie. Cho�by unieruchomi�, jak niekt�rzy pr�buj�, wszelkie funkcje �ycia i zapad� w mro�ny trans, w materii i duchu co� b�dzie dzia� si� za jego wiedz� albo wed�ug naszego �yczenia. Zamarzanie nie szkodzi nawet �wiat�u, niech pan sam spr�buje odkry� temperatur�, w kt�rej przestaje ono biec i tuli si�, w ogie� wcielone, do silniejszych od siebie mocy. Potrafi pan tego dokona�? 13 � W �adnym razie! � krzykn��em przera�ony patosem tego wywodu. � To takie proste! Mam pewien pomys� � rzek� sprzedawca i wy�o�y� mi w ci�gu kilku minut, czym m�g�bym si� zaj��, je�li mam jeszcze wolny czas. Um�wili�my si� na nast�pny dzie�. Mama nie chcia�a uwierzy�, �e rusz� gdzie� w sobotnie przedpo�udnie, dopytywa�a si� co mam zamiar robi� i sta�a w drzwiach, p�ki nie zbieg�em po schodach, a potem przy oknie. Obieca�em wr�ci� na trzeci�, kiedy zaczynaj� si� z�azi� krawcowe i ekspedientki, przedszkolanki i nocni str�e, moi stali klienci. Sprzedawca dotrzyma� s�owa. Kiedy tylko przekroczy�em granice Starego Miasta, mg�a pojawi�a si� wok� mnie, prowadz�c prosto do stolika z ogrodem zapach�w. A u celu zg�stnia�a tak bardzo, �e nie widzia�em nic pr�cz twarzy sprzedawcy. � Chcesz rze�bi� we mgle? � us�ysza�em. � Tak. Tylko to potrafi�. Jestem tandeciarzem i pragn� spr�bowa� szcz�cia � odpowiedzia�em. � No to pr�buj! I rozpocz�� si� taniec, przerywany tylko odg�osami z salonu gier elektronicznych, kt�ry mie�ci� si� dziesi�� metr�w za stolikiem mego sprzedawcy. Wzi��em d�uto, kt�re mi poda�, w�o�y�em w ogie� palnika i rozgrzanym do czerwono�ci ostrzem zacz��em wydobywa� z mg�y kolory, o jakich nie mia�em dot�d poj�cia. Odcienie wysublimowane albo szale�czo intensywnie, ich nat�enie zale�a�o wy��cznie ode mnie, ile w�o�y�em w ruch energii albo emocji; doskonale wiedzia�em, �e maluj� sam sob�, wyt�aczam z nowego tworzywa cienie b�d� w�tpliwo�ci, bog�w czy ich n�dzne karykatury, no i tak mi by�o wspaniale, �e przesta�em dopiero us�yszawszy melodi� wygrywan� przez zegar. Wp� do trzeciej! Ale� mi czas szybko min��! Po�egna�em si� ze sprzedawc� i pobieg�em do domu. Grudy mokrego piachu przesuwa�y mi si� pod stopami niczym kule do gry w najprawdziwszy �nie�ny bilard. Postanowi�em t� zabaw� opatentowa� przy najbli�szej okazji, kiedy inni b�d� si� chwali� swoimi wynalazkami, ja powiem, �e niczego wi�cej pr�cz �liskich chodnik�w nie potrzeba, by si� sprawdzi� w grze z mrozem, rze�bi� mo�na cho�by w�asn� krwi�. Sprzedawca musia� wzdrygn�� si� na t� my�l, je�li oczywi�cie j� odebra�, by�o pokojowo nastawiony do ca�ego �wiata i nie wyobra�a� sobie walki mi�dzy lud�mi o sztuk�, co wydawa�o si� mi wtedy oczywiste. S� arty�ci i ich wrogowie. Proste. Mam dwa pomys�y, moi przeciwnicy �adnego pr�cz zas�ony dymnej, �e s� oto najwspanialsi, g�osz� t� my�l, a nikt im nie wierzy pr�cz os�b z tego samego kawiarnianego stolika. �eby tylko s�dzi�a nas kawiarnia! �eby! Krytykuj� nas instytucyjki, bezimienne, dopiero co powo�ane uniwersytety niedzielne, drobiny my�li, okruchy zesch�e w bibliotekach. Oto arbitrzy wieku! Zanim si� zejd�, usi�d� i za�o�� magiczne okulary, kt�re broni� przed zobaczeniem czegokolwiek, kto inny ju� stoi przed ich trybuna�em. W jaki spos�b ci ludzie maj� ogarn�� stawanie si� rze�by, a potem jeszcze wy�wietli� j� sobie na ekranach szyb czy parawanie z bezbarwnej mg�y! Za p�no doszed�em do tych wniosk�w. Za p�no! Zd��yli ju� odrzuci� podania o patenty i tytu�y, miasto o tym oczywi�cie wie i szydzi ze mnie. Powinienem do�o�y� temu sprzedawcy kadzid�a, nabra� mnie dra�! Teraz postawi� m�j pos�g przed ratuszem, spal� go albo opluj�, co najmniej przez rok nie b�d� m�g� pokaza� si� publicznie. A tak wierzy�em w moc d�uta! Pozbiera�em si� po dziesi�ciu dniach choroby, kiedy ust�pi�o zapalenie p�uc i mama zacz�a wpuszcza� pierwszych klient�w. Podczas mojej choroby chodzi�a do wypo�yczalni zamiast mnie i wraca�a bardzo zm�czona. W gor�czce wci�� wydawa�o mi si�, �e rozmawiam ze sprzedawc�, s�ucham jego teorii na temat mg�y albo wdycham zapach lilii zmieszany z aromatem olejku sosnowego. Zanim wr�ci�em do obowi�zk�w, min�� stycze�, a w lutym dosta�em urlop. Szef wyjecha� na Hawaje, zamkn�� bud�, nie chc�c zostawi� mnie samego, wida� mi nie ufa�, ale za to zapowiedzia�, �e w lipcu b�dziemy pracowali do si�dmej, bo latem ludzie si� nudz� i ch�tnie wy�wietlaj� sobie nowo�ci. Mia�em wi�c nadal t� sta�� posad� i nawet by�em zadowolony z 14 wolnego czasu, niekiedy zaprasza�em nawet mg�y, coraz ju� rzedsze, do swego pokoju i gdy przybra�y odpowiedni kszta�t, zamyka�em je w przezroczystych pude�kach, butelkach i s�oikach. Mama zdawa�a si� nie zauwa�a� tej pasji albo jej to zupe�nie nie obchodzi�o, niszczy�a jeden po drugim listy z pogr�kami od tropicieli mg�y albo pe�ne drwin odpowiedzi z artystycznych towarzystw, kt�re niezmiennie odmawia�y mi przyj�cia w poczet szacownych cz�onk�w. Nie obchodzi�o mnie to ju� zupe�nie, pragn��em tylko rozliczy� si� ze sprzedawc�. Mr�z przekroczy� wszystkie mo�liwe normy. Termometr za oknem st�a� i pop�ka�. Klienci pytali, kiedy to si� sko�czy, a ja, kryj�c pod sto�em zzi�bni�te r�ce, t�umi�em ostry kaszel u�miechem i snu�em przer�ne opowie�ci o sile mrozu, czarodziejach, kt�rzy pr�bowali z nim walczy� i zostali przeze� poch�oni�ci jak li�cie przez rozmi�k�� ziemi�. Przypadkiem trafi� do mnie pewien student, kt�ry cierpia� na nerwic� klozetow�, tak roboczo nazwa�em owo nieznane dot�d medycynie schorzenie, mianowicie dostawa� amoku na odg�os spuszczania wody w ubikacji, no i zosta� przyprowadzony na seans przez kochaj�c� cioci� czy babci�, �eby spr�bowa� u mnie kilku terapii, zanim nieszcz�nik trafi do wariatkowa. Stamt�d nie tak �atwo potem wyj��, m�wi�a owa starsza pani, kt�ra chcia�a koniecznie asystowa� przy wr�eniu, ale nie zgodzi�em si� nawet za podw�jn� stawk�. Mama jak zwykle znalaz�a wyj�cie � zaproponowa�a owej pani wycieczk� na strych. Jego osobliwo�ci� s� nad wyraz oryginalne dziury w dachu, dw�ch klient�w z o�ciennego kraju fotografowa�o je przez par� minut, ale chyba nic z tych zdj�� nie wysz�o, nie przys�ano nam nawet odbitek, cho� pono� warto utrzyma� z nami kontakt. �w chory student przysi�ga� na wszystkie �wi�to�ci, �e akcesoria, kt�re nabywa�em u sprzedawcy, mo�na dosta� za ni�sz� cen� w klubie, tam, gdzie nocami graj� jazz albo pozwalaj� wyst�powa� trzeciorz�dnym aktorom z monodramami na przer�ne tematy nie do strawienia. Doskonale wiedzia�em, o jaki klub chodzi. By� niegdy� mekk� dla ma�olat�w ze Starego Miasta, a potem, opuszczony i prze�arty wilgoci�, straszy� pustkami. Kiedy go wreszcie odnowiono, ju� nie by�em ma�olatem ani studentem i wolno mi by�o tylko przygl�da� si� szacownym murom z �ezk� w oku, a �e nie jestem sentymentalny, mija�em je oboj�tnie, jak i pozosta�e zabytki. Po wyj�ciu klienta rozz�o�ci�em si� jak nigdy. Na sprzedawc� i na siebie. Jak mog�em da� si� tak nabra�! Pi�� minut drogi od stolika oczekiwa�y p�ki pe�ne kadzid�a i pos��ki ta�sze przynajmniej o po�ow�! �wi�te ksi�gi za bezcen, w najnowszym wydaniu, a nie stare i po��k�e, l�ni�ce puzderka i kasety z nagraniami egzotycznej muzyki, czyli wszystko, co by�o mi potrzebne do prywatnej praktyki. I do utrzymania dobrego nastroju. Przez nast�pne miesi�ce unika�em w�dr�wek centralnym traktem Starego Miasta. Je�li pod nieobecno�� mamy nadszed� list polecony albo paczka, przemyka�em si� boczn� ulic�, aby odebra� przesy�k�. Oczywi�cie sprawdzi�em uzyskane od studenta informacje. Wszed�em nie�mia�o do klubowego sklepiku, ale gdy rozejrza�em si� po p�kach, wzi��em koszyk i wrzuci�em do� wszystko, na co tylko mia�em ochot�. Jeden zapach na tydzie�? Kto to wymy�li�? Na ka�dy wiecz�r potrzebuj� czego� nowego, p�ki nie zapragn� powt�rzenia aromatu. Wyszed�em stamt�d z pe�na siatk� i ju� na dobre zosta�em klientem klubu. Na Starym Mie�cie pojawi�em si� dopiero latem, kiedy nie potrafi�em sobie odm�wi� przejazdu przez kana�. Czu�em si� wtedy Wenecjaninem od pokole� i dziedzicem talent�w wolnych rze�biarzy mg�y. Nie, nie zapomnia�em o tej formie wyrazu. Nosz� w kieszeni flaszeczk� po perfumach, a w niej mg�� o kszta�cie rudego psa. W ci�gu dnia zmienia on wiele razy pozycje � siedzi, kiedy indziej drapie si� za uchem, le�y albo s�u�y, jakby prosi� o jedzenie. B�d