Anna Brzezi�ska A kocha� j�, �e strach Z Wil�y�skiej Doliny wsz�dzie by�o daleko. Go�ciniec omija� j� szerokim �ukiem, tak, �e do cywilizacji wiod�y jedynie dwie kr�te i mocno poro�ni�te traw� �cie�ki. Wysoka �cie�ka wspina�a si� pomi�dzy trzema zawieszonymi nad dolin� szczytami, Palem, Maczug� i tym, kt�ry zwano Mnichem, a� do kupieckiego traktu. Niska �cie�ka opada�a �agodnie wzd�u� Wil�y�skiego Potoku i poprzez ziemie starosty prowadzi�a ku odleg�ym posiad�o�ciom opactwa. Co prawda, by�a jeszcze trzecia �cie�ka, ale ona bynajmniej nie zmierza�a ku cywilizacji. Raczej w kierunku zupe�nie przeciwnym. Szymek jednak nigdy nie pow�drowa� hen, hen w sin� dal ani wysok�, ani nisk� �cie�k� - a w ka�dym razie nie dalej, ni�li na skraj pastwisk, na kt�rych zgodnie wypasano owce ze wszystkich trzech wiosek Wil�y�skiej Doliny. Raz tylko, nas�uchawszy si� nieopatrznie gadek w�drownego kap�ana, postanowi� si� zaci�gn�� na staro�ci�skiego pacho�ka. Zamarzy�y mu si� wojenna s�awa, gorza�ka w karczmach przy trakcie i przychylne wojakom dziewuchy. I z tego rozmarzenia wykrad� si� z wioski g��bok� nock� i pogna� w d� wil�y�skim potokiem. Jednak�e jeszcze nie zacz�o dnie�, kiedy dopad� go w�adyka, dopad�, po czym wym��ci� Szymkowi grzbiet i gwoli przestrogi wsadzi� w pr�gierz. Gdyby sz�o o kogo innego, pewnie by w�adyka, cz�ek bardzo nieprzychylny zbiegostwu, nie poprzesta� na pr�gierzu, ale Szymek by� persona w Wil�y�skiej Dolinie znaczna. Mianowicie, by� Szymek dworskim �winiopasem i powierzon� swej opiece trzod� wybornie wprawi� do wyszukiwania trufli. Wkr�tce jednak okaza�o si�, �e bez Szymka uparta nierogacizna �adnym sposobem nie daje si� nam�wi� do wsp�pracy. Nad�sane �winie nie chcia�y odst�pi� pr�gierza, za� wielki ry�y wieprz, kt�ry przewodzi� stadu, z czystej z�o�liwo�ci poszarpa� ulubionego pa�skiego ogara. Na koniec zniech�cony w�adyka musia� ch�opca wypu�ci�. I tak si� sko�czy�o Szymkowe w�drowanie. Czas mija� mu spokojnie, nie tyle bieg�, co pe�zn�� dostojnie i z godno�ci�. Nowiny nie nadchodzi�y, ani kupcy, ani zb�jcy do Wil�y�skiej Doliny nie zagl�dali. Zreszt� i jedni, i drudzy nie mieli tu czego szuka�. Okolica by�a bowiem nieurodzajna, a ludek ubogi, spokojny i p�ochliwy, jak tylko konie na trakcie us�ysza�, chwyta� na gwa�t dobytek i zmyka� w g�ry. A ju� najbardziej jesieni�, kiedy poborcy podatkowi ci�gn�li. Szymek by� r�wnie p�ochliwy, jak s�siedzi i przewa�nie siedzia� pospo�u ze swymi �wi�mi g��boko w lasach. A� do przesz�ego tygodnia. Gdy� ostatniej niedzieli, kiedy wedle zwyczaju zamiast s�ucha� kazania sta� w gromadzie znajomych pod star� lip� i g�sto spluwa� na placyk przed kapliczk�, zakocha� si� w Jaros�awnie, c�rce Betki m�ynarza. I to zakocha� si�, �e strach. By�o to uczucie wielkie, obejmuj�ce Jaros�awn� razem z jej cudnymi br�zowymi oczami (szczeg�lnie kocha� lewe - zdawa�o mu si�, �e nieustannie zezuje w jego kierunku), pi�cioma krowami posagu, puchow� pierzyn�, trzema haftowanymi poduchami, dostrze�onymi przez czujnego Szymka w komorze, i z czternastoma morgami gruntu, kt�re Jaros�awna dostanie po ojcu. Ojca wybranki, Betk� m�ynarza, obejmowa� sw� mi�o�ci� nader niepewnie, poniewa� nie bez s�uszno�ci podejrzewa�, i� jego g��bokie uczucie mo�e pozosta� nieodwzajemnione. Dlatego w�a�nie chy�kiem przekrada� si� trzeci� �cie�k� do chatki Babuni Jag�dki, pospolicie nazywanej star�, parszyw� wied�m�. Jednak�e w owej chwili Szymek stara� si� usilnie zapomnie� o jej przezwisku. Mia� nadziej�, �e Babunia b�dzie w cierpliwym, przyjaznym ludziom nastroju. Poci�gn�� nosem. A jak nie b�dzie, pomy�la�, i to i tak zd��� uciec. Na szcz�cie na wiosn� Babuni� strasznie pokr�ci�a podagra. Chatka Babuni, ginekologicznej znakomito�ci dw�ch powiat�w, sprawia�a wra�enie stosowne do profesji w�a�cicielki: by�a zaniedbana, brudna i cuchn�a kozimi odchodami. Jednak�e s�awa gospodyni nios�a si� znacznie dalej, ni�li od�r inwentarza. Wie�niacy powtarzali szeptem, �e Babunia pok�tnie kuruje poszczerbionych zb�jc�w z Prze��czy Zdech�ej Krowy, a podobno zdarza�o si� r�wnie�, �e posy�ano po z ni� z dworu w�adyki. Co to si� na �wiecie porobi�o, sarkali, kiedy w samo po�udnie Babunia Jag�dka kroczy�a hardo poprzez wioskowy plac. Kiedy� wied�my zna�y swoje miejsce, ledwie nock� �mia�y si� na �wiat wychodzi�, a i wtedy pokornie u wr�t sta�y, wedle szubienicy. A teraz? Krzywym okiem spogl�dano te� na ho�ubionego przez Babuni� capa, gdy�, jak powszechnie wiadomo, wied�my maj� zwyczaj hodowa� w obej�ciu rozmaite potwory i kto to m�g� wiedzie�, co si� pod ta ko�l� sk�r� kry�o? Wie�niacy nie raz si� na niego zasadzali, ale bydl� by�o sprytne i szybko ucieka�o. A poza tym to i za bardzo nie gonili, bo si� zwyczajnie bali - jak na wied�m�, Babunia Jag�dka by�a nad zwyczaj rozumna i chyba do ko�ca sprzyja�a mieszka�com Wil�y�skiej Doliny. Plotki o jej knowaniach o�ywa�y szczeg�lnie w czas nieurodzaju, �e za� ostatnimi czasy lata by�y suche i pom�r owce straszliwie trzebi�, miejscowy w�adyka poczyna� si� coraz bardziej niepokoi�. Po prawdzie to w�adyka przemy�liwa�, jak tu cichutko Babuni� Jag�dk� ogniem umorzy�. Jako cz�owiek ostro�ny, odby� najpierw stosown� narad� z miejscowym proboszczem, kt�ry jednakowo� da� w�adyce stanowczy odp�r, rozumiej�c, �e jak �wiat �wiatem, ka�da okolica mia�a, ma i mie� b�dzie swoj� wied�m�. Ponadto Babunia Jag�dka kr�ci�a niezwykle skuteczne czopki na hemoroidy, kt�re od dawna dr�czy�y czcigodnego pasterza. My�l, �e zdumiewaj�ca tajemnica owego remedium mia�aby sp�on�� wraz z Babuni�, nape�ni�a proboszcza szczerym przera�eniem. Wkr�tce te� wysz�o na jaw, �e zdrada zal�g�a si� w samym domostwie w�adyki. Spostrzeg� bowiem, �e nawet jego w�asna �ona, Wisenka, spiskuje z Babuni�. W�adyka podejrzewa�, �e ma to co� wsp�lnego z napitkiem, kt�ry spragniona potomstwa po�owica wlewa�a w niego ka�dej niedzieli; ca�y dzie� odbija�o mu si� potem czym� obrzydliwym. Poniewa� jednak ba� si� Wisenki, a jeszcze bardziej jej ojca, s�ynnego starosty W�yka, pana na Pomieszczenicy, postanowi� trzyma� si� od Babuni z daleka - na razie, bo obserwuj�c okoliczne niewiasty w�adyka wykoncypowa� sobie, �e najp�niej przy czwartym bachorze Wisenka po�egna si� z ziemskim pado�em i w�wczas wied�ma odpowie za wszystko, w��czywszy niedzielny kordia�. Na razie jednak praktyka Babuni rozwija�a si� wy�mienicie, bowiem Szymek dostrzeg�, jak z wied�miej chatki wymyka si� m�oda �ona so�tysa i gor�czkowo �cieskaj�c co� na podo�ku p�dzi w las. Zza niedomkni�tych drzwi dobiega� szyderczy rechot wied�my. Stropiony Szymek nerwowo potar� nog� o nog�, ale widmo jasnej przysz�o�ci u boku Jaros�awny przewa�y�o nad strachem. - Yhm, yhm - chrz�kn�� uprzejmie. Babunia otwar�a drzwi energicznym pchni�ciem kosturka. Przez chwil� wpatrywa�a si� w ch�opaka, �uj�c po��k�y paznokie� kciuka, po czym odezwa�a si� skrzekliwym, starczym g�osem: - O lala! O lala! - powt�rzy�a z cieniem podziwu w g�osie. - Ale� wyr�s�, Szymek. Kto by pomy�la� - zachichota�a, bez zmieszania kontynuuj�c ogl�dziny. Poczu� si� dosy� nieprzyjemnie i nie�mia�o zagai� rozmow�: - W�deczki, Babuniu? S�ysza�, �e wied�ma lubi sobie czasami popi� i zaopatrzy� si� u karczmarza w stosown� dawk� okowity. - W�deczki? - spyta�a z politowaniem. - Nie pijam ju� w�deczki. Odk�d Wisenka zapewni�a sta�y zbyt na wyci�g z mi�ostki, pijam tylko skalmierskie wina z piwnicy jej m�a. Ty mnie nie zagaduj, Szymek, tylko wykrztu�, czego chcesz. Kt�ra to? - Jaros�awna - odpowiedzia� z zapa�em i u�miechn�� si� g�upawo. Babunia z dezaprobat� pokr�ci�a g�ow�. - I czterna�cie m�rg - mrukn�a niezrozumiale. - Czy wy si� nigdy niczego nie nauczycie? Czy ty nie wiesz, �e mi�ostka ro�nie na bagnach? Czy ty my�lisz, �e ja lubi� gania� go�o w pe�ni� ksi�yca? Czy ty nie mo�esz sobie znale�� jakiej� mi�ej, rozs�dnej dziewuchy? - Nie! - stanowczo zaprzeczy� Szymek. - Jaros�awna albo �adna. Babunia zamrucza�a co� pod nosem. - A masz czym zap�aci�? - spyta�a podejrzliwie. Szymek stropi� si� do reszty. Kilka lat temu w�adyki poswarzy� si� z dzier�awc� s�siedniej doliny i w trakcie forsowania wra�ego dworca ojciec Szymka pad� na polu chwa�y (faktycznie chodzi�o o fos� chwa�y, sk�d wy�owiono wci�� jeszcze cuchn�ce gorza�k� �cierwo, ale w�adyka mia� zaci�cie krasom�wcze). Odt�d nie powodzi�o im si� z matk� najlepiej. Zagon za cha�up� nie rodzi� do�� fasoli na zim�, chatynka z ka�dym rokiem pochyla�a si� coraz ni�ej i nawet ocieniaj�ca podw�rko jab�onka obdarowywa�a ich jedynie male�kimi parszywkami. Wprawdzie Szymek mia� dwa �winiaki., podarowane przez w�adyk� w chwili s�abo�ci Ale pr�dzej rozsta�by si� z w�asnym �yciem, ni� z nimi. - No... widzicie - zacz�� z oci�ganiem. - Co mam widzie�?! - zaperzy�a si� starowinka. - Czy� ty, Szymek, my�la�, �e ja tak z dobrego serca b�d� si� po rosie w��czy�? Ja ju� nie m��dka jestem, podagra mnie po�ama�a, zda si� na zapiecku grza� i mi�d popija�, nie go�o pod ksi�ycem gania�! Nie zap�acisz, nie dostaniesz! I basta! - A mo�e by tak w naturze, Babuniu? Wied�ma rzuci�a mu spod rzadkich, spl�tanych kosmyk�w grzywki zamy�lone spojrzenie, omiataj�c ponownie jego siln�, strzelist� sylwetk�. - No, no! - oznajmi�a. Szymek si� zaczerwieni� (chocia� w�a�ciwie nie wiedzia�, dlaczego). - My�la�em, �e posprz�tam, drew narobi� - sprostowa� szybko (chocia� w�a�ciwie nie wiedzia�, co). - Dach za�atam... To� widzicie, �e strasznie wam przecieka... Gn�j rozrzuc� - doko�czy� w ostatnim, rozpaczliwym porywie. Babunia Jag�dka milcza�a wystarczaj�co d�ugo, by �zy stan�y mu w oczach. - Siedem dni s�u�by - zadecydowa�a wreszcie sucho. - I ani dnia kr�cej. - Jacy wy dobrzy jeste�cie - rozpromieni� si� Szymek. - To ja tu wpadn� jutro, jak tylko s�onko zajdzie, i zrobi�, co trzeba. - Mia�am na my�li s�u�b� stacjonarn� - skrzywi�a si� Babcia. - Znaczy si�, ty i twoje �winie sprowadzacie si� na tydzie� do mnie. W�z albo przew�z. Przez pokryty sku�tunionym ��tym w�osem �eb Szymka przemkn�o tragiczne przeczucie drwin, jakimi obrzuc� go s�siedzi. Wyb�ka� podzi�kowanie i przybity powl�k� si�, by oznajmi� �winiom wie�� o przeprowadzce. Wbrew jego obawom Babunia Jag�dka nie nalega�a, by zamieszka� w chacie, i zakwaterowa�a go ca�kiem przyzwoicie, w ob�rce. - Id� do dworu - oznajmi�a. - Wisenka ostatnio zalega z zap�at�, wino ju� na wyczerpaniu. Wr�c� wieczorkiem, a ty tymczasem za�ataj daszek. Tylko do studni nie zagl�daj. To bardzo szczeg�lna studnia. - Nic si�, Babuniu, nie martwcie - zapewni� j� skwapliwie. - Ja nie z tych. Babunia u�miechn�a si� pod nosem (a nos mia�a wielki jak czerwona bulwa, z nieodzown� kapk� zawieszon� na ko�cu) i �wawo oddali�a si� �cie�ynk�. Skoro tylko znikn�a, Szymek odetchn�� swobodniej. Ko�o wychodka znalaz� poka�n� stert� trzciny do krycia dachu i bez zw�oki wdrapa� si� na drabin�. My�l o Jaros�awnie dodawa�a mu skrzyde�. Bo te� kocha� j�, �e strach. Kiedy ko�o po�udnia s�o�ce przygrza�o mocniej, uzna�, �e najwy�szy czas odpocz��. Upewni� si�, �e �winie spokojnie ryj� u podn�a trzech d�b�w ocieniaj�cych polank�, pogrozi� pi�ci� ulubionemu capowi Babuni, naplu� na p�ot, napi� si� kwa�nego mleka - ale wci�� co� go dr�czy�o. Wreszcie powoli, ostro�nie, zbli�y� si� do studni. Cembrowina wyda�a mu si� ca�kiem zwyczajna. Czujnie rozejrza� si� wok�, jednak nic nie zwiastowa�o rych�ego nadej�cia wied�my. - Ja tylko tak... - usprawiedliwi� si� w duchu. - Raz rzuc� okiem. W ko�cu niby czemu mam nie zajrze�? A mo�e z�oto tam Babunia chowa wy�udzone od Wisenki? No, raz kozie �mier�. Zagl�dam. I zajrza�. Zobaczy� w�asne wytrzeszczone ze strachu niebieskie �lepia i niem�drze rozdziawion� g�b�. Ale kiedy si� tak gapi�, w g��bi studni co� zabulgota�o, zaszumia�o rzewnie i dobieg� go ukochany, s�odki g�os Jaros�awny. - Co tak stoisz, leniu ty �mierdz�cy! - przem�wi� g�osik m�ynarz�wny, a za plecami Szymka-W-Studni pojawi�o si� jej wdzi�czne rami� i zdzieli�o go w �eb t�uczkiem do kartofli. - Znowu si� obijasz? Ze zbo�em przyjechali, migiem gnaj w�z roz�adowa�, bo ojcu poskar��! - i na powierzchni studni z bulgotem pocz�a formowa� si� posta� Betki m�ynarza. Szymek przezornie nie czeka�, co zrobi Betka, kt�ry by� znany z ci�kiej r�ki i plugawego charakteru. Odskoczy� od studni, nim zd��y� sobie przypomnie�, �e to tylko obrazek na wodzie, i do wieczora nie odrywa� si� od dachu. Wszak�e wizerunek Jaros�awny nape�ni� jego serce s�odk� b�ogo�ci�. Byli razem w studni! Przem�wi�a do niego! Przekomarza�a si� z nim! Robota wprost pali�a mu si� w r�kach. Babunia Jag�dka wr�ci�a o zmierzchu i z podziwem rzek�a: - Ale� si� uwin��, Szymek! - A potem pocz�stowa�a go skalmierskim winem. Napitek rozrzewni� ch�opaka i jeszcze bardziej wzm�g� t�sknot� za Jaros�awn�. W po�owie drugiej flaszki gospodyni te� najwidoczniej wpad�a w dobry nastr�j, bo zacz�a nachalnie zwo�ywa� do flaszki nietopyrki; nieszcz�sne nietopyrki, kt�re dotychczas spokojnie zwisa�y z belek i bynajmniej nie mia�y ochoty na dworski rarytas, w pop�ochu furkota�y po izbie. Zach�cony swobodnym nastrojem biesiady ch�opak zada� dr�cz�ce go od po�udnia pytanie: - A co takiego dziwnego z wasz� studnia, Babuniu? - Widzisz, Szymek - wied�ma czkn�a i przyja�nie klepn�a go po ramieniu - to studnia czarowna jest i podst�pna, bo to ju� taka tradycja w tej profesji, �e ka�da wied�ma musi mie� co� czarownego i podst�pnego, czy to wrednego demona we flaszce po porzeczkowej nalewce, czy kije-samobije, czy to os�a, co raz sra z�otem, a raz czystym g�wnem i nigdy nie wiadomo, na co mu ochota przyjdzie. Ja mam studni�. Znaczy si�, jak kogo� polubi, to �adnie �piewa i pokazuje mu przysz�o��. A jak kogo� nie lubi, to starczy, �e zajrzy, czy wody si� napije, a stanie si� co� strasznego. - Ojejej - przel�k� si� Szymek. - A co strasznego? - No, z tym to r�nie bywa - pogodnie wyja�ni�a Babunia. - Jedni si� zmieniaj� w �aby, inni zasypiaj� na sto lat, a by� te� jeden taki, co tylko raz si� przejrza� i z beczeniem pogna� w las. Wydawa�o mu si�, �e jest jeleniem. Podobno potem naprawd� si� w niego zmieni�. Wisenka powiada, �e ten wieniec przy palenisku w staro�ci�skim dworcu jest po nim, ale to niesprawdzona wiadomo��. Wiesz, jak jest z Wisenk�. Szymek nie wiedzia�, ale zimny dreszcz sp�yn�� mu po kr�gos�upie a� do l�d�wi i z powrotem. Po�egna� si� pospiesznie, �yczy� Babuni dobrej nocy i pogna� do swojej szopy. Nietopyrki skorzysta�y z okazji i wypad�y za nim przez niedomkni�te drzwi, a zaczajony za rogiem chaty cap dotkliwie ub�d� go w zadek. - Czekaj, cholero! - rozdar� si� ch�opak. - Rych�o ty sko�czysz w kotle! Spa� �le. �ni�o mu si�, �e znowu zajrza� do studni i zmieni� si� w koz�a. O poranku Babunia Jag�dka obudzi�a go waleniem kosturka w �cian� szopki i zagna�a do czyszczenia szamba. Smr�d by� taki, �e nawet �winie uciek�y, ale Szymek pracowa� wytrwale i marzy� o Jaros�awnie. Marzy� tak intensywnie, �e pod wiecz�r zn�w zajrza� do studni. Co prawda, w nic si� nie zmieni�, lecz troch� zdziwi�o go to, co ujrza�. By�a tam jego umi�owana Jaros�awna. Dostojna i dostatnia, na kszta�t p�katej dzie�ki do ciasta, z dwoma zasmarkanymi dzieciakami przy sp�dnicy, wyp�dza�a �winie z warzywnika. Ch�opak popatrzy� na ni� podejrzliwie: nie, �eby mu si� przesta�a podoba�, ale by�a jaka� odmieniona, min� mia�a kwa�n� i nie szcz�dzi�a nierogaci�nie kopniak�w. C� i tak kocha� j� okrutnie, a� strach. Ale najgorsze by�o to, �e cudne lewe oko Jaros�awny zezowa�o na niego w jaki� z�o�liwy, zimny spos�b. Posmutnia�y powr�ci� do czyszczenia szamba. - Co� ty taki markotny, Szymek? - spyta�a po powrocie Babunia. - �mierdzi strasznie - burkn��. - Przez ciernie d��y si� do mi�o�ci - filozoficznie oznajmi�a starowinka. - Tylko przez ciernie. Potem zn�w urz�dzili sobie pijatyk�. Wied�ma opowiada�a zamkowe plotki, pi�a, jak ch�op i podtyka�a mu pod nos marynowane �ledzie z cebul�. Szymek uzna�, �e naprawd� niez�a z niej babina. Wygra� w karty dwa sznury prawdziwych korali, a Babunia na koniec tak si� spi�a, �e tylko be�kota�a: - Przez ciernie, przez ciernie... Mamrotanie zaniepokoi�o troch� Szymka i wyni�s� si� po cichu - nigdy nie wiadomo, czy po pijaku nie rzuci w niego nieopatrznie jakim� zakl�ciem. Nim usn��, w jego g�owie zako�ata�a my�l, �e ze zm�czenia musia� co� przeoczy�. To� to niemo�liwe, �eby Jaros�awna krzywo na niego patrzy�a. Postanowi� sumiennie to nazajutrz sprawdzi�. Co te� uczyni�. Jaros�awna nie tylko krzywo na niego patrzy�a, ale te� dono�nie przeklina�a ku uciesze s�siad�w. Z rozpaczy Szymek-W-Studni poszed� si� upi� do karczmy, a Jaros�awna m�ciwie nie wpu�ci�a go na noc do komory. Na koniec u�o�y� si� w krzakach za m�ynem, z daleka od drogi, �eby si� wie�� o jego m�owskim poha�bieniu nie roznios�a po ca�ej wsi. W krzy�u go k�u�o od targania wor�w z m�k�, w brzuchu burcza�o z g�odu, nawet studnia bulgota�a jako�... szyderczo. Szymek tak si� zasmuci�, �e pocieszy�a go dopiero dok�adka pierog�w z jagodami. A Babunia Jag�dka robi�a wy�mienite pierogi. Tego wieczoru nawet nie pow�cha� wina, bo w zapale porz�dk�w uprz�tn�� te� g�r� koziego �ajna zalegaj�cego pod p�otem na ty�ach chatki. Niestety, okaza�o si�, �e Babunia ma jak�� teori� na temat u�yteczno�ci kozich odchod�w. Wrzeszcza�a strasznie i wygra�a�a mu kosturkiem, za� Szymek, cho� nie rozumia� s�owa "destylacja", poj��, �e Babunia jest bardzo z�a i postanowi� nie wchodzi� jej w drog�. Na wszelki wypadek przespa� si� przy �winiach. Jako� mu bydl�tka dodawa�y odwagi. Jeszcze przed �witem pogna� do studni, jednak nie spotka�a go �adna przyjemna niespodzianka. Jaros�awna wybi�a warz�chwi� z�ba Szymkowi-W-Studni, a kiedy chcia� jej m�owskim prawem z�oi� sk�r�, zagrozi�a, �e niech tylko zakrzywi na ni� palec, a tatu� przegna go z domu na zbity pysk. Wyg�osi�a d�ug� mow� o tym, �e musia�a ca�kiem zg�upie� po�lubiaj�c �winiopasa, spotwarzy�a go od go�odupc�w, a na ko�cu skrupulatnie wyliczy�a cztery krowy posagu, pierzyn�, poduchy oraz morgi, kt�re ma odziedziczy�. Potem pojawi� si� Betka i zagna� go do roboty w m�ynie. K�tem oka Szymek-W-Studni dostrzeg�, �e jego ukochana, cudna Jaros�awna �mieje si� w ku�ak, a m�ynarczycy wt�ruj� jej z zapa�em. Zacisn�� z�by i postanowi�, �e nie b�dzie wi�cej zagl�da� za cembrowin�. Babunia mia�a racj�. Studnia by�a niebezpieczna. Niebezpieczna, z�o�liwa i wredna. Naprawi� p�ot, za� Babunia najwyra�niej mu wybaczy�a, bo w po�udnie kaza�a mu odpocz��. S�oneczko przygrzewa�o, muchy bzycza�y sennie i reszt� dnia ch�opak spokojnie przedrzema� pod d�bem. Na kolacj� by�a potrawka w zaj�ca. Szymek na�ar� si� jak �winia. - Sk�d to macie, Babuniu? - zapyta� z respektem. - Ot, przypa��ta�o si� - wied�ma otar�a z brody t�usty sos. - Chcesz jeszcze? - Po was, Babuniu - odpowiedzia� uprzejmie, podstawiaj�c talerz. - A wy tak mo�ecie, znaczy si�, w dworskim lesie na zwierza mo�ecie k�usowa�? - K�usowa�? - obruszy�a si� Babunia Jag�dka. - Ja mam na to przywileje. Jeszcze przez dziada Wisenki piecz�towane, jak ta wielka wojna w G�rach �mijowych nasta�a. Starosta na po�udnie poci�gn��. Wojaczki mu si� zachcia�o, grzybowi staremu. No, a jak z tej wojaczki wr�ci�, to i bez konia, i bez siod�a paradnego, nawet szub� z niego zdarli, a �eb mia� tak poszczerbiony, �e mu rozum szczerbami wycieka�. No, to akurat ma�a by�a strata - zachichota�a - bo rozumu to w tym czerepie nigdy za du�o nie by�o. Tyle, �e przez bez ma�a niedziele musia�am go kurowa�... Szymek stropi� si�. W�a�ciwie nie mia� wcale ochoty wys�uchiwa� babcinych historii, wierz�c, �e od w�adyki i jego rodziny najlepiej trzyma� si� z daleka - z nieszcz�ciem jak z robactwem, starczy blisko podej��, a oblezie ze szcz�tem. Babcin brak szacunku dla porz�dku �wiata nape�nia� go niepokojem. - A ty, Szymek, co chcia�by� robi�? - zagadn�a z chytr� min�. - Mo�e chat� pobiel�? - zaryzykowa�, nie czekaj�c, a� wymy�li co� gorszego od czyszczenia szamba. - Oj, Szymek - j�kn�a Babunia. - Jutro pi�tek, �adna szanuj�ca si� wied�ma w obej�ciu palcem nie ruszy. Co w �yciu chcia�by� robi� pyta�am. - No... - z namys�em podrapa� si� po g�owie. - Chcia�bym mie� spok�j. Zup� na mi�sie i s�odki placek ze �liwkami co niedziel�. Parobka... Babunia dostrzeg�a, �e wysi�ek intelektualny staje si� dla Szymka zbyt bolesny i oznajmi�a: - Dobrze, placek b�dzie jutro. We�miesz kawa�ek i zaniesiesz matce, lepiej, �eby� mi si� tu pa��ta�. O �winie si� nie martw, zadbam nale�ycie. Nazajutrz zwolniony ze s�u�by i radosny Szymek zaczai� si� w krzakach, by kontemplowa� krz�taj�c� si� przy m�ynie Jaros�awn�. Jednak�e ze zdziwieniem spostrzeg�, �e jego mi�o�ci jakby zacz�o ubywa�. Mn�stwo jej uby�o zw�aszcza wtedy, kiedy m�ynarczykowie go wypatrzyli i zacz�li pokpiwa�, �e Jaros�awna ma nowego zalotnika. Dziewczyna zaperzy�a si�, krzykn�a: - Wyno� si� st�d, �winiopasie jeden! Przesta� za mn� �azi�! Przesta� si� ze mnie na�miewa�! Wynocha! - i uciek�a z p�aczem, �cigana szyderczym �miechem m�ynarczyk�w. Zdesperowany jej nieczu�o�ci� powl�k� si� z powrotem do wied�miej chatki. - Och, Jaros�awna! - my�la� z wyrzutem. - Jaros�awna, moja s�odka Jaros�awna! - I czterna�cie morg - dopowiada� jaki� uparty g�os w jego czaszce. - Cztery krowy. Puchowa pierzyna... - Ale to si� zmieni - przekonywa� si� stanowczo. - Jeszcze dwa dni, wywar z mi�ostki i wszystko si� zmieni. Tak si� rozmarzy�, �e dopiero solidne bodni�cie �ci�gn�o go z powrotem na ziemi�. Cap Babuni zabecza� szyderczo i uciek�. Czemu� ten cap strasznie Szymka nie cierpia�, i b�d� go przy ka�dej okazji. Ze�lony ch�opak ruszy� za z�oczy�c�. Kozio� przemy�lnie umkn�� do chaty, jednak popychany s�usznym gniewem Szymek nie zawaha� si�. - Ju� jeste�? - zdziwi�a si� Babunia Jag�dka, a g�ba Szymka sama otwar�a si� ze zdumienia. Bowiem przy stole Babuni Jag�dki siedzia�y trzy dorodne, m�ode dziewuchy, a jedna z nich w�a�nie przem�wi�a g�osem Babuni (tylko m�odszym i mniej piskliwym). Mia�y na sobie rozche�stane, g��boko wyci�te kiecki, jak nie przymierzaj�c wioskowa ladacznica. Tylko gdzie� by�o wioskowej ladacznicy o wdzi�cznym mianie Gronostaj do odmienionej Babuni! - Ja tak... za capem... przepraszam - wyj�ka� przej�ty Szymek i uciek�. Z wn�trza chaty dobieg� go zgodny rechot trzech wied�m. Pok�ada�y si� ze �miechu. Szymek przezornie nie wr�ci� na kolacj� i zn�w spa� ze �winiami. Rano Babunia wygl�da�a ca�kiem zwyczajnie. - Ty si� mnie boisz, Szymek? - zagadn�a. - No, nie... - sk�ama� niezdarnie. - Nie bardzo. - Bo nie ma si� co ba� - pokiwa�a g�ow�. - Racj� maj� dziewuchy, strasznie si� ostatnimi czasy rozleniwi�am. Zepsu�am miot��, przesta�am si� odmienia� zakl�ciem "m�oda i pi�kna", nawet z nietopyrkami od dawna si� nie w��cz�. Ech, prowincja, stagnacja. Nie to, co kiedy�... - zamy�li�a si� nad czym� pos�pnie. - Ale p�ki tu jeste�, nie b�d� czarowa�. �eby� si� zanadto nie sp�oszy�. - E, mnie tam wszystko jedno - mrukn�a Szymek. - Zmieniajcie si�, Babuniu, jako chcecie. - Tak? - powesela�a Babunia, zamacha�a szybko chudziutkimi ramionami, odwin�a si� �wawo i zn�w przed Szymek sta�a czarnow�osa dziewucha, kt�r� wczoraj widzia� w chacie. - Dzisiaj jarmark w Zielonkach. Wr�c� wieczorem - wyrwa�a sztachet� z p�otu, podkasa�a wysoko kieck�, usiad�a okrakiem i odlecia�a. Szymek pobieli� chat�, pozamiata� klepisko, wyczy�ci� piec, po�ar� resztki pieczystego z wczorajszej wied�miej uczty i kiedy ju� zupe�nie nie wiedzia�, co dalej robi�, poszed� gapi� si� w studni�. Jaros�awna kaza�a m�owi wynosi� si� do m�yna, a potem zamkn�a si� w komorze i strasznie z kim� chichota�a. Szymek-W-Studni zaczai� si� przy �cianie i dozna� nieodpartego wra�enia, �e rozpoznaje g�os proboszcza. Jak d�gni�ty ostrog� dokona� dok�adnych ogl�dzin potomstwa (Jaros�awna dalej chichota�a w komorze) i doszed� do wniosku, �e jego najm�odszy syn wielce przypomina z g�by czcigodnego duszpasterza. Ze z�o�ci Szymek skopa� cembrowin�. Jego serce zosta�o z�amane. Studnia zabulgota�a z oburzeniem i nic wi�cej nie zobaczy�. S�ysza�, �e Babunia wo�a�a go po powrocie, ale si� nie odezwa�. Le�a� skulony pomi�dzy �winiami i rozpacza�, rozpacza� tak straszliwie, �e usn�� dopiero przed �witem. A rano o�wiadczy�, �e w niedziel� robi� nie b�dzie. - Szanuj� twoje uczucia religijne - zgodzi�a si� Babunia. - Mo�emy wpa�� do wioski, jak wszyscy p�jd� na sum�. W�a�ciwie Szymek te� mia� ochot� p�j�� na sum�, ale uzna�, �e nie nale�y prowokowa� Babuni. Nadrabiaj�c min� usiad� za ni� na sztachecie. - Przytrzymaj si� - poradzi�a Babunia. Niepewnie obj�� j� w pasie. Dziewuchy zawsze si� z Szymka wy�miewa�y. Nawet wioskowa ladacznica szydzi�a, �e powinien siedzie� ze �wi�mi w chlewie, a nie w karczmie. Jednak Babunia tylko zachichota�a i zalotnie wierci�a si� na sztachecie, p�ki nie znalaz� sposobu, by si� jej przytrzyma� naprawd� wygodnie. Babunia Jag�dka nie protestowa�a. Wyl�dowali na rynku, przed karczm�. Zza drzwi kaplicy po drugiej stronie placu dobiega� chrapliwy g�os organisty, a ��ty wioskowy kundelek ujadaj�c wczepi� si� w kieck� Babuni. - Sennie tu - Babunia kopn�a psin� w wystaj�ce �ebra i zamaszy�cie zebra�a sp�dnic�. - Co� mi si� widzi, Szymek, �e trzeba ich troch� rozrusza�. Najpierw wpadli do m�yna i wyczarowali robaki w ca�ej m�ce. Dalej zwarzyli piwo w karczmie, ochwacili konia proboszcza, z�amali o� w powozie w�adyki i napu�cili wszy do peruki Wisenki. Szymek nie pami�ta�, kiedy ostatnio tak dobrze si� bawi�. Potem wpadli na obiad do pobliskiego miasteczka i w domu o z�ej reputacji kazali sobie poda� sa�at�, dzika w sosie my�liwskim, pasztet z truflami i pianki malinowe. Babunia zap�aci�a za wszystko bez zmru�enia oka srebrnymi groszami i kaza�a jeszcze doda� trzy butelki czerwonego wina na drog�. O p�nocy przemkn�li nad osad� i zamkiem, zataczaj�c si� na sztachecie i strzelaj�c b�yskawicami. Na koniec Babunia wznieci�a nad sadem feuda�a grad sztucznych ogni, a Szymek r�a� dono�nie i trzyma� si� jej coraz mocniej. Nad ranem obudzi� si� w ��ku Babuni Jag�dki. Mia� mgliste uczucie, �e sp�dzi� dzie� pa�ski niezupe�nie po bo�emu, jednak nie wiedzie�, czemu, u�miecha� si� g�upawo i z zadowoleniem. Wsta�, wci�gn�� portki, przek�si� owsianym plackiem i twarogiem, kt�ry Babunia zostawi�a przy ��ku, zapi� piwkiem. Z podw�rka dobieg� go rozpaczliwy bek wied�miego capa. - A, Szymek! - ucieszy�a si� na jego widok Babunia, wci�� w swej m�odzie�czej postaci. - Strasznie ju� mi si� znudzi� ten stary �mierdziel. Widzia�e� gdzie� n� do uboju? - Le�y w szopce. Zaraz naostrz� - zaofiarowa� si� m�ciwie. Kozio� najwyra�niej zrozumia�, co si� �wi�ci, gdy� podj�� ostatni, rozpaczliwy wysi�ek. Ale Babunia trzyma�a mocno. - Przykro mi, Kiere�ko - powiedzia�a nieco melancholijnie. - Strasznie zdziadzia�e�, a ja przy tobie. Nawet jako kozio� jeste� do niczego, poza tym potrzebuj� sk�ry na nowy b�benek - i bardzo zgrabnie podci�wszy gard�o zwierzaka zabra�a si� za sprawianie tuszy. - Jak to si� mo�na do gadziny przywi�za� - poci�gn�a nosem. - Tyle lat prze�yli�my z Kiere�kiem. - Na ka�dego przychodzi koniec - refleksyjnie oznajmi� Szymek. - Aha - przytakn�a Babunia. - Twoja s�u�ba te� si� sko�czy�a, Szymek. Mam w chacie gotowy wywar z mi�ostki. Zadaj jej pi�� kropli w napoju i M�ynarz�wna twoja. Ch�opak podzi�kowa� uprzejmie, ale na my�l o powrocie do osady i funkcji dworskiego �winiopasa ogarn�a go czemu� straszliwa melancholia. Dla pociechy pomy�la� o Jaros�awnie, jednak�e nie pami�ta� nic pr�cz tego, jak na niego wrzeszcza�a w studni i zabawia�a si� z proboszczem. I by�o mu coraz bardziej ponuro. - No to �yknijmy strzemiennego - rzek�a Babunia, zapraszaj�c go na po�egnaln� szklanic�. Z jednej szklanicy zrobi�y si� dwie i trzy, potem ca�a butelka, i jeszcze jedna. Nie wiedzie�, jak zapl�ta� si� pod pierzyn� Babuni. W ostatnim przeb�ysku stanowczo�ci wla� do jej szklanki wywar z mi�ostki - i to nie pi�� kropli, ale ca�� flaszeczk�. - Oj, g�upoto� ty moja! - czule zagrucha�a Babunia Jag�dka i pog�adzi�a go po spl�tanych p�owych kud�ach. Jak mo�na si� domy�la�, Szymek nie po�lubi� Jaros�awny M�ynarz�wny. Przeprowadzi� si� za to na dobre do chatki Babuni Jag�dki (kt�ra strasznie z�yma�a si�, kiedy j� tak nazywa� i kaza�a si� wo�a� zwyczajnie Jagna) oraz ku nieskrywanej wrogo�ci w�adyki zrezygnowa� z posady dworskiego �winiopasa. Babunia skrupulatnie dba�a, by nigdy nie brakowa�o mu �wie�ego mi�sa na obiad, ulubionej podpalanki i innych rozrywek. Na pocz�tku w�adyka nieco bru�dzi�, ale uspokoi� si� po stanowczej interwencji Babuni. Szymek domy�la� si�, �e �ona Wisenka znacznie przyczyni�a si� do pokonania jego opor�w: ostatecznie, dziedzic Wil�y�skiej Doliny zaczyna� j� coraz mocniej kopa� i chyba wszystkim zale�a�o na szcz�liwym rozwi�zaniu, prawda?. Nie oby�o si� jednak�e bez walki z oszczerczymi j�zorami. Szymek nie rozumia� co prawda znaczenia s�owa "przydupas", ale po pierwszej samotnej wyprawie do karczmy by� naprawd� przybity. Na szcz�cie Babunia obdarowa�a go wywarem o sile pi�ciu ch�opa i swobodnie zdo�a� z�ama� dwa �ebra Strugale i odbi� nerki Myszy. Odt�d ludzie darzyli go stosownym szacunkiem i omijali z daleka. Babunia Jag�dka hojnie obdziela�a go szcz�ciem we dnie i w nocy. Niemal nie widywa� jej inaczej, jak w ho�ej i pi�knej postaci: jedynie nocami, gdy by�a pogr��ona w szczeg�lnie mocnym �nie, na powr�t stawa�a si� obmierz��, zgrzybia�� starowin�. Czu� si� w�wczas nieco nieswojo, ale d�ga� j� wtedy �okciem pod �ebro i Babunia natychmiast zmienia�a si� w kwitn�c� m��dk�. Na pocz�tku martwi� si� odrobin�, �e wied�ma zmusza go do biegania w sk�rze koz�a, lecz powoli przywyk�. Zreszt�, Babunia te� zmienia�a si� w koz� i czasami a� �al by�o wraca� do ludzkiej postaci. Pasowali do siebie, jak dwie krople wody. Babunia popija�a nawet herbatk� "zr�b to bez obaw", cho� zwa�ywszy na jej wiek, Szymek uwa�a�, �e stanowczo zaczyna przesadza�. Jednak z wied�mami nic nie wiadomo i kto wie, o czym plotkowa�a z przyjaci�kami. Mia�y zwyczaj zmienia� si� w nietopyrki i do��cza� do stadka u powa�y. Szymek zgadywa�, �e robi� tak wy��cznie z czystej, babskiej z�o�liwo�ci - �eby sta� na dole, nic nie rozumia� i gapi� si� g�upawo jak wiruj� pod sufitem. Ale i tak by� szcz�liwy. Wiedzia�, �e nie m�g� trafi� lepiej. Zamy�la�, �eby wreszcie powiedzie� jej, jak j� kocha. A kocha� j�, �e strach. powr�t