"Afryka" I. Afryka 1 Rzek� mi N'Goto: - O, nie. Ja nie wierz� w czas. Czas nie istnieje. Tylko popatrz na S�o�ce. Popatrz na S�o�ce. A po wielokro� przeczy swej niewierze. M�wi: "kiedy by�em m�ody..."; m�wi: "za chwil�"; m�wi: "zabij� go". W prostocie swego umys�u radzi sobie z niezliczonymi sprzeczno�ciami czasu - starannie omijaj�c je my�l�; ignoruj�c. Psychologia dziecka: nakryj� g�ow� ko�dr�, czego nie widz�, tego nie ma. Lecz N'Goto jest z t� swoj� filozofi� szcz�liwy. C� go obchodzi ilo�� wschod�w i zachod�w S�o�ca i Ksi�yca pomi�dzy posi�kami, c� go w og�le obchodzi przysz�o�� i przesz�o��? Dzieje si�, co dzia� si� musi; bogowie wiedz�, bogowie rz�dz�, bog�w prawo. A czas? Czas nie istnieje. Rzecz jednak w tym, �e owszem, istnieje. No�e, kt�rych nie ma, nie rani�. Afryko, Afryko, uwodzisz mnie, by zniszczy�. Tw�j �miertelny urok drapie�nika zniewoli� mnie. Konasz, ale mimo to - wci�� jeste� pi�kna. Zadurzy�em si� w tobie od pierwszej nocy na pustyni, pierwszego �witu na sawannie. I tak jak dostrze�ona u ukochanej raz i drugi jaka� skaza, wada, skryty cie� przysz�ej szpetoty - jedynie podkre�la niesko�czone pi�kno kobiety; tak i ta druga strona twego oblicza, mroczna, cuchn�ca �mierci� i cierpieniem, tylko wzmaga moc paj�czego czaru, jakim mnie oplot�a�. Chora mi�o�� do ciebie jest jedyn� przyczyn� mego wygnania. Kara mnie spotka�a w nagrod�. A mo�e nagroda za kar�. Czy� nie �ni�em o przedwiecznej samotno�ci w sercu twej dziczy? Czy� zmrocznie nie roi�em sobie rozpustnie ascetycznego �ycia na twojej rozpalonej malaryczn� gor�czk� ziemi? Ty znasz noc mego serca. Ach, okrutna, po stokro� okrutna. Kopi� sobie gr�b. Ludzie z wioski N'Goto pal� swoich zmar�ych - natomiast kobiety, dzieci i zha�bionych w walce wynosz� na po�arcie padlino�ercom; odwiedzi�em ten ich cmentarz: suche, brudnopylne pole, poznaczone bia�owapiennymi plamami czaszek i miednic, krzywymi kreskami ko�ci, �eber i kr�gos�up�w, na niebie nad nim szerokie krzy�e s�p�w, a wszystko to w dotykalnej zawiesinie �aru i o�lepiaj�cej jasno�ci wielkiego S�o�ca. Nie chc� tak sko�czy�, kopi� sobie ko�cian� �opat� gr�b za kraalem. Podchodzi Batanabe, pyta, co robi�; ju� rozumiem to narzecze na tyle, by m�c bez �wiadomych stara� wychwytywa� sens niezbyt skomplikowanych w nim wypowiedzi, a oni raczej nie buduj� zda� wielokorotnie z�o�onych. Pomagaj�c sobie r�kami odpowiadam, i� przygotowuj� podziemny dom dla mego cia�a. U�miecha si�: to dobrze, dobrze, kop dalej. Nie wiem, co on z tego zrozumia�. Oddala si�, szczerz�c do siebie z�by. Ciekawym, jak� now� wie�� o mnie przyniesie wieczorem Ma�y Ptak. O czym�e by oni plotkowali, gdyby nie ja? Odk�d przesta�em nosi� ubranie - a w�a�ciwie odk�d przesta�y si� jego n�dzne resztki nadawa� do noszenia - usta�y, do tej pory nieustanne, zapalenia sk�ry, drobne owrzodzenia oraz parchy odpotne; i poc� si� niepor�wnanie mniej. Zaczynam nabiera� jednolitego, rzemiennobr�zowego koloru, jakiemu jeszcze nie tak dawno temu nie mog�em si� nadziwi� u van der Broetela. (...Nie tak dawno? A ile� to dni min�o? Ile miesi�cy? Dni i miesi�ce nie istniej�... Co si� sta�o... co si� stanie... co si� dzieje z moim burskim przewodnikiem, z wszystkimi naganiaczami, nosicielami broni, ca�ym safari, za kt�re tyle zap�aci�em? Te� wygnani? Gdzie? Kiedy? �yj�, nie �yj�? ...Co za r�nica, kiedy� tam ich �ycie trwa.) Czy i pomarszczy�em si� wietrznie wzorem van der Broetela? Nawet w stoj�cej wodzie bardzo trudno si� przejrze�, i niewiele w niej wida� pr�cz cienia. Ma�y Ptak m�wi, �e jestem stary i brzydki, ale to chyba kwestia rasy; nie wiem, nikogo innego o barwie sk�ry r�nej od g��bokiego hebanu nie widzia� tu nikt za wyj�tkiem N'Goto, a jego przecie� o tak� rzecz nie spytam, i tak Batanabe rozpowiada, �e siedzi we mnie dziesi�� razy po dziesi�� i jeszcze dziesi�� diab��w. Nie mog� si� przyzwyczai� do tych dzieci. Wsz�dzie ich pe�no. Tyle si� m�wi - b�dzie m�wi� - o �miertelno�ci afryka�skich niemowl�t. To ile�, do cholery, przychodzi ich na �wiat, po siedem w miocie? Inna rzecz, �e nie u�wiadczysz tu kobiety, kt�ra albo nie by�aby w ci��y, albo nie d�wiga�a ju� niemowl�cia w nosidle na plecach. Rodz� jak maszyny. P�odne niczym szczurzyce. Poj�cia nie mam, jak ci twardziele nad��aj� z zap�adnianiem, taki M'Banu ma szesna�cie �on (co prawda trzy ju� cokolwiek przeterminowane), a N'Goto trzyna�cie lub czterna�cie, najstarsza dwadzie�cia osiem lat, wygl�da na pi��dziesi�t, najm�odsza lat jedena�cie, wygl�da na szesna�cie, dziewi�� zachod�w S�o�ca temu j� kupi�, zreszt� chyba od siebie samego. Musz� popyta� Ma�ego Ptaka, ona b�dzie wiedzie� - je�li co� przebija mnie jako temat plotek, to chyba w�a�nie kwestia potencji poszczeg�lnych wojownik�w; przy okazji wzbogac� s�ownictwo. Jak to N'Goto zrobi�? Dra� jest kuty na cztery nogi. Uch, ale� ta ziemia twarda... Cholerne dzieciaki! B�dzie mi tu szcza� do grobu! Won! Czyj to szczeniak, dlaczego �adna go nie pilnuje? Bo zdziel� �opat� po ty�ku! Oho, co� si� dzieje. Byd�o czemu� niespokojne. Ogl�dam si� na wyrostk�w wyznaczonych na pasterzy. Wstali z kuck�w, co� krzycz�, nie rozumiem, s� na wzg�rzu za rzek�, za daleko, za daleko. Czy�by znowu trz�sienie ziemi? Zwierz�ta to wyczuwaj�. Aaaaahh...! O�lep�em! Bo�e, moje oczy! Co si�... Gwiazdy. Gwiazdy, noc najprawdziwsza... Chryste, co ja bym pocz��, gdybym rzeczywi�cie o�lep�... Ludzie wychodz� z chat, krzycz�, �piewaj�, Batanabe wyje op�ta�czo, dzieci p�acz�; wszyscy gapi� si� w niebo, ja te�. Noc, noc w u�amku sekundy. Jasno, bo Ksi�yc w pe�ni. Jeszcze upa� zmale� nie zd��y�, ale zaraz zmaleje; lekki wietrzyk na opotnia�ej sk�rze twarzy... Ocean jest wystarczaj�co blisko. Cholera, nie znam si� na meteorologii - b�dzie huragan? nie b�dzie? W Afryce i tak zawsze noc i dzie� nastaj� po sobie w szale�czym tempie, wahania temperatur s� tu ogromne. Wi�c? N'Goto, zdaje si�, m�wi�, �e ju� im si� zdarza�y nag�e ucieczki i ataki S�o�ca. Trzeba by si� dowiedzie�. Noc. No noc, jak Boga kocham... Podnosz� �opat�, schodz� ku wiosce. Oni te� wracaj� do siebie. Uch, znowu wdepn��em w jakie� g�wno, i do tego musz� si� przyzwyczai�; wycieram stop� w traw�. Kobieta z dzieckiem na r�ce przygl�da mi si� z otwarto�ci�, kt�r� dawno przesta�em uwa�a� za bezczelno��. Ma�y Ptak wo�a mnie sprzed chaty, macha r�k�. Spokojnie; przecie� ju� id�, id�. 2 Smak wielom�cznych plack�w, sma�onych na rzecznym kamieniu, rozpalonym �arem oszcz�dnego ognia z podpalonych bydl�cych odchod�w - smak ten �ni� mi si� b�dzie do �mierci; w istocie przypuszczam, �e m�j j�zyk przeczuwa� go na d�ugo zanim spr�bowa�em ich po raz pierwszy. Tak, w�a�nie tak smakuje Afryka. - Jedz, jedz. Dobre. - Jem. Coraz zimniej; ch��d nag�ej nocy przenika do wn�trza naszej chaty mimo jej trzcinowo-b�otnej izolacji, pomimo tego ogniska na nawozie. Kiedy� w nocy wyszed�em w pole - by�o to jeszcze za czas�w mej nieustaj�cej biegunki - i zobaczy�em blady nalot szronu na falach ostrych �dziebe� trawy oraz na asymetrycznych koronach pobliskich akacji. Na pustyni nie tak trudno zamarzn��; tym bardziej teraz. Mog�c wybiera� pomi�dzy imaas, zsiad�ym mlekiem samic tej nieznanej rasy byd�a, a nieprawdopodobnie g�stym piwem z tutejszej odmiany prosa - wybieram imaas, tym si� jeszcze nikt na moich oczach nie zatru�. Potem Ma�y Ptak podsuwa mi suszone mi�so, ale mam do��. Czeka�em cierpliwie, widz�c t� dzieci�c� rado�� w jej oczach, ale d�u�ej nie wytrzymam. Najpierw wo�a mnie, jakby si� pali�o, a teraz nie chce m�wi�. Tej �obuzerskiej przekory, mieszaj�cej powag� spraw wa�nych i humor w sprawach b�ahych w schizofreniczny chaos reakcji - po prostu nie jestem w stanie sobie przyswoi�; w takiej atmosferze trzeba si� wychowa�. Wzrok b��ka mi si� wok� p�ku stalowych assegai i �wie�ych trzcin, w p�mroku chaty myl� jedne z drugimi. Mo�e powinienem sprawi� jej porz�dne lanie, N'Goto podczas ostatniego polowania czyni� jakiej� aluzje, Ma�y Ptak traci pono� przeze mnie twarz. Szlag by go, nie b�d� bi� kobiety. (B�d�; wiem, �e b�d�). Na mi�y B�g, o co chodzi tej dziewczynie?? - Wojownik nie kopie dziur w ziemi - odzywa si�, ale patrzy na swoje uda i wiem, i� nie jest to to, co chcia�a rzec - �le widzie� wojownika przy pracy kobiety. - Kopa�em sobie gr�b. To ju� grobu wykopa� sobie nie mog�? - Ah-ah, nie, nie, panie; tobie wszystko wolno; kop, kop. Jak�e bym mog�a czegokolwiek ci zabroni�? - Ciesz� si�. - Oh-oh, Bia�y S�o� jest wielkim wojownikiem, robi co chce, wszyscy widz�, �e robi co chce, nikt nie my�li inaczej, wszyscy widz�, kopie w ziemi, Bia�y S�o� jest pot�nym wojownikiem, ale mo�e jaki� g�upiec, jaka� g�upia, stara kobieta pomy�li sobie, dlaczego kopie, ma m�od�, siln� �on�, czy ta �ona jest leniwa, czy ta �ona nie ma godno�ci, potem �ona s�yszy jak powtarzaj� to wszystkie stare, g�upie kobiety w wiosce i s�yszy ich �miech, kiedy idzie nad rzek�... Rozmowa z Ma�ym Ptakiem przypomina walk� z cieniem. M�wi dalej, ale ju� sobie nie t�umacz� jej szczebiotu; i tak zawsze postawi na swoim, nie mam szans, ani razu nie zdo�a�em zmieni� jej postanowie�; mo�e i nazywa si� tu m�czyzn wojownikami, lecz pozbawieni kobiet byliby jak niezaprogramowane komputery. Co? Co ona powiedzia�a?! - Co� ty powiedzia�a?! - Jest czas, dziewi�� ksi�yc�w, a po czasie jest dziecko, i to jest syn. Nawet nie zwracam uwagi na jej mimowolne przyznanie istnienia czasu: w�a�nie stwierdzi�a, �e jest w ci��y. - Nieprawda. K�amstwo. Wywija wargi. - By�am u Samabati. Samabati powiedzia�a. Samabati, tutejsza akuszerka-czarownica. Pono� nigdy si� nie pomyli�a, przepowiada p�e� dziecka w pierwszym miesi�cu. Ale to niemo�liwe, niemo�liwe. Tym razem musia�a si� pomyli�, nie ma innego wyt�umaczenia. Opieram si� plecami o wkl�s�� �cian� chaty; siadam - mimo wszystko wol� siedzie�, ni� kuca� na pi�tach, za stary jestem na nowe prostowanie sobie ko�ci i trenowanie mi�ni. Mru�� oczy - Ma�y Ptak trwa w bezruchu, tylko p�ynne �wiat�ocienie pe�gaj� na jej mi�kko czarnej sk�rze, ma piersi pe�niejsze, twardsze i ci�sze, ni� u jakiejkolwiek bia�ej kobiety, ma biodra szersze i w�sz� tali�, pod sk�r� t�uszczu nawet mniej, ani�eli u innych �on w wiosce; ma pi�tna�cie lat. Mo�e i nie tyle; m�wi: "kiedy czas si� sko�czy�, mia�am lat dwana�cie". Zak�adam, u�redniaj�c, up�yw w chaosie trzydziestu miesi�cy. Jest c�rk� mego brata w �mierci, N'Goto. Darem. Czasami budz� si� w nocy, widz� jej okr�g�e, i we �nie u�miechni�te oblicze - i nie wiem, kim jestem. Szepcz�: - Dziewczyno, ja jestem bezp�odny. - M�wi� to jednak po serbochorwacku, i ona rozumie tylko m�j smutek. Wyci�ga do mnie r�k�, ale ignoruj� j�. A widz�, widz� przecie� logiczne wyja�nienie. Czy mam jednak czeka� te dziewi�� ksi�yc�w, by przekona� si� o mej racji, a Ma�ego Ptaka skaza� na ukamieniowanie? I jak�e mog� j� wini�? Swoj� drog� powinna by� jednak bardziej przewiduj�ca, jestem tu wszak jedynym bia�ym... Czy mog�a po prostu o tym nie pomy�le�, nie znaj�c w og�le poj�cia miesza�ca, Mulata? Czy mog�a bez�wiadomie przyj��, i� ka�de dziecko zrodzone z czarnej matki r�wnie� jest czarne? A je�li rzeczywi�cie wszyscy tu �yj� w takim przekonaniu? Nie: N'Goto. N'Goto - on si� zorientuje. I c�e� ty najlepszego uczyni�a? �mier� w m�czarniach ci� czeka. ...Lecz je�li mimo wszystko urodzi si� o sk�rze zaledwie jasnobr�zowej...? Niemo�liwo��, niemo�liwo��. A kt� jest ojcem? To oczywiste: Fanduga. To jemu by�a� przyrzeczona przed powrotem N'Goto, to on nigdy mu tej decyzji nie wybaczy� i nigdy si� do mnie s�owem nie odezwa�. Jak�e mog� ci� wini�? To m�ody b�g, demon wojny, wojownik pos�gowy; s�ysza�em �wist ci�ni�tej przez niego assegai, widzia�em go w ta�cu my�liwego. Masz racj�, jestem brzydki i stary. ...Lecz je�li tak - czemu zatem u�miechasz si� do mnie, sk�d ta rado�� w twych oczach, �w entuzjazm wyznania matki pierwszego dziecka? Ty nie potrafisz k�ama�. Nie potrafisz udawa�. Nie patrzy�aby� tak na mnie. Po prawdzie - jakie to ma znaczenie? �adnego. Nied�ugo umr�; wiem. Musz� si� pospieszy� z grobem. To ju�. Coraz bli�ej. Troch� wysi�ku i przypomn� sobie swoj� �mier�. Zdaje si�, �e b�dzie nag�a; zdaje si�, �e nie b�d� cierpia�. Dobre i to. Dzi�ki Ci, Panie, za nieliczne �aski Twe. Gr�b. Gdzie �opata? Musz� si� pospieszy�. Nie ze�r� mnie hieny i s�py. Wstaj�. Ona oczywi�cie r�wnie�. - Ciesz� si� - m�wi�, bezbronny w swym sztucznym u�miechu. - Ciesz� si�. �ona, kt�ra nie rodzi dzieci, nie jest �on�. Syn. Ciesz� si�. Na pewno b�dzie wielkim wojownikiem. Wybierz dla niego dziecinne imi�. - Oh-oh... - rozpromienia si�. - Ja... Podnosz� �opat� i wychodz�. Gr�b czeka. Noc mnie zrozumie. 3 Musia�o mu powiedzie� kt�re� z dzieci. Przyszed� ze sk�r� lamparta narzucon� na plecy; �eb drapie�nika wystaje mu znad prawego barku, oczy zwierza spogl�daj� na mnie z g�ry: N'Goto jest wy�szy o p� g�owy. Zatrzymuje si� dwa kroki od do�u, potem kuca. Patrzy na mnie. Machinalnie wywijam �opat�. Trwa noc - o tak, trwa noc - i l�ni w �liskim �wietle Ksi�yca sk�ra pierworodnego syna wodza, dziedzica w�adcy tego sp�achetka ziemi (N'Kosi M'Banu! N'Kosi M'Banu!), okrutnego tyrana, humorzastego, pomarszczonego niczym papier toaletowy starucha, kt�ry dla w�asnej rozrywki potrafi skaza� niewinnego na tortury, a dla mojej - darzy mnie bowiem niebezpieczn� sympati� - darowa� mu szybk� �mier�; tyrana, kt�ry wymordowa� swych braci i ich rodziny do ostatniego pokolenia, a kt�rego kochaj� szczerze ponad wszelkie wyobra�enie bia�ego cz�owieka wszyscy cz�onkowie plemienia i gotowi s� odda� za� �ycie, co zreszt� czyni� do�� cz�sto - ot� l�ni�c mokro sk�ra syna owego despoty zdaje mi si� w tym ch�odnym wielocieniu rytualnie pomazana �wie�� krwi�, tak bowiem l�ni� potrafi tylko czer� ludzkiej posoki - i wiem, wiem, �e obj�wszy w�adz� po M'Banu, m�j przyjaciel N'Goto, najodwa�niejszy m�czyzna, jakiego znam, m�j wybawiciel, i przeze mnie od �mierci wybawiony, szlachetny ponad wszelkie wyobra�enie bia�ego cz�owieka - �e b�dzie w�wczas wodzem jeszcze okrutniejszym i wi�cej krwi sp�ynie za jego panowania, a ksi�ycowe refleksy na opotnia�ych jego ramionach teraz mnie o tym ostrzegaj� wbrew czasowi, poniewa� bliska jest ma �mier� i nie zagrozi mi ju� szale�stwo. - To gr�b. - Tak. - Dla ciebie. - Tak. - Umrzesz? - Tak. - Nie mog� razem z tob� stan�� do walki? - Nie b�dzie walki. - Wspieram si� na �opacie. - Czy walczysz z deszczem? Czy walczysz z wiatrem? - Gdy deszcz i wiatr chc� mnie zabi�. - To moja �mier�, N'Goto. Nie podoba mu si� to. Wojownik nie rezygnuje, wojownik si� nie poddaje, nie ma takiego s�owa, a wi�c nawet pomy�le� o tym nie jest w stanie. - Teraz nie istnieje r�wnie� przeznaczenie. Mo�esz oszuka� los. Je�li chcesz. Czy chc�? Nie mam si�y na analityczn� szczero��. Trzeba kopa�. - �ycie jest dobre - akcentuje milczenie N'Goto. To nie m�j aksjomat. On m�wi, �e �ycie jest dobre; bli�sze orygina�owi by�oby inne t�umaczenie tego stwierdzenia: �ycie jest smaczne. Jemu smakuje. By� mo�e - ale tylko by� mo�e - N'Goto ma racj�: nie chce mi si� �y�. - Pami�tasz - zaczyna, i po intonacji tego s�owa wprowadzaj�cego w przesz�o�� (kt�ra nie istnieje) poznaj� g��boko�� zanurzenia N'Goto w trans wspomnieniowy - pami�tasz, Shetozah, jak przez noce i noce szed�e� sam przez piaski pustyni, ku wodzie, by nie umrze�? Pami�tasz, pami�tasz, jak walczy�e� z �owcami i zabi�e� dw�ch, by zachowa� wolno��, nie zosta� zakutym w �elazo, nie zgin��? Pami�tasz, pami�tasz, jak uciekali�my rybom-ludojadom, p�yn�li�my szybciej od �odzi, szybciej od statku, pomimo kajdan, pomimo sztormu? Pami�tasz, jak wyci�gn��e� mnie przez dziur� w burcie z dolnego pok�adu, jak ja rozerwa�em tw�j �a�cuch? Pami�tasz, jak ukr�ci�e� g�ow� tamtemu Arabowi? Tak, on wie: duma i pycha potrafi� mi zast�pi� ka�d� motywacj� do �ycia; on to rozumie. W gruncie rzeczy nie r�nimy si� a� tak bardzo. Przerywam na moment kopanie; gr�b jest ju� dosy� g��boki, ale ma by� jeszcze g��bszy, by padlino�ercy nie dogrzebali si� cia�a. - Pos�uchaj, N'Goto. Przypomnia�em sobie swoj� �mier�. I spodoba�a mi si�. Wol� umrze� tak. Niech si� dokona. Nie chc� niepewno�ci. Pozw�l mi. Tego pragn�. - Tylekro� sta�e� ju� naprzeciw niej. M�wi�e�: nie. - Wystarczy. - Ja wiem, dlaczego. To Batanabe, prawda? To przez dym jego krwi. - A je�li tak? - Chcesz wr�ci� do swojej rodziny. Chcesz wr�ci� na sw� ziemi�. W dymie zobaczy�e� �ycie utracone. Batanabe jest z�y. Cieszy si� zasmucaj�c innych. Zapomnij o tym. Id� do Samabati, poka�e ci zwierz�ta, kt�rych nigdy nie upolujesz, kobiety, kt�rych nigdy nie posi�dziesz, krainy, kt�rych nigdy nie zobaczysz, skarby, kt�rych nigdy nie zdob�dziesz; wr�ci ci apetyt. - Jeste� bardzo m�dry, N'Goto. - Wiem. Ale nie wie, �e tak naprawd� nie posiada�em �adnej rodziny, ani �adnej ziemi; ostatni mego nazwiska zgin�li pod megatonowymi uderzeniami ponadatmosferycznych rakiet w Trzeciej Wojnie Jugos�owia�skiej, a mymi posiad�o�ciami by�y ci�gi cyfr w pami�ciach komputer�w bankowych Brukseli, Z�richu, Amsterdamu i Kajman�w Wielkich. S�awa mych czyn�w by�a mroczn� s�aw�: od moich s��w i dzia�a� ludzie gin�li tysi�cami. Och, gdyby� wiedzia�, ilu zabi�em (zabij�) w rzeczywisto�ci! Nie potrafisz sobie wyobrazi�, m�j drogi N'Goto, co to znaczy prawdziwe ludob�jstwo; przekracza tw� imaginacj� ju� liczba niewolnik�w w jednym transporcie na Zanzibar, nie by�e� w stanie obj�� umys�em ogromu tego systemu nawet jako jego cz��, wt�oczony w ciemno��, smr�d, �mier� i b�l ciasnych podpok�ad�w "Per�y", przepe�nionej �ywym �adunkiem, w sk�ad kt�rego wchodzi�em i ja. Czy wiesz, co to znaczy "milion"? Czy wiesz, co to znaczy "eksterminacja"? Czy znasz pot�g� s�owa? Najbardziej �mierciono�n� broni� wymy�lon� przez cz�owieka jest telefon. Ale w jednym ma racj�. T�skni�. T�skni� za utraconym... czym? Kt�ra ze zmian by�a zmian� na gorsze? ...Afryka mnie zwyci�y�a. Przygniot�a. Wypali�a ognistymi promieniami swego S�o�ca. - Ty nawet nie umiesz wym�wi� mego imienia. Nazwiska. Zrozumia�. Opuszcza g�ow�, spogl�da w mrok grobu. - Ma�y Ptak... Ma�y Ptak nie daje ci rado�ci. - Nie wi� jej. - Ju� tego nie czyni�. Skojarzy�em. - To ona ci powiedzia�a. - Tak. Przysz�a do mnie. B�dziesz mia� syna. To wa�ne. Dziewczyno, dziewczyno, czy� nie widzisz, �e sama siebie pogr��asz? Co ty najlepszego robisz? - Na pewno urodzi du�ego i silnego. - Na pewno. B�dzie cierpie� przez twoje odej�cie. Mo�e. Nied�ugo w ka�dym b�d� razie. Fanduga j� pocieszy. Zbieram si� w sobie, by poprosi� N'Goto o lito�� dla niej. Wtedy pada strza�. Wa�na jest kolejno�� wydarze�. Najpierw trzask uderzenia pocisku w drewniany trzonek �opaty, b�l odpry�ni�tych drzazg wbijaj�cych si� w mi�nie mego przedramienia; potem, pozosta�y w tyle, d�wi�k przelotu kuli, �w niesamowity �wist, kt�ry parali�uje �o�nierzy; za� sam grzmot wystrza�u nie dobiega do nas w og�le. Nie czekam, ju� le�� w grobie. To okop sobie wygrzeba�em. Tu jestem bezpieczny. �ci�gam we� zdezorientowanego N'Goto; zgubi� gdzie� sw� lamparci� sk�r�. Kto strzela do nas z nocy? Kto chce zabi�? I kt�rego z nas? Nie N'Goto przecie�. Czy�by wi�c w�a�nie w tej chwili omin�a mnie �mier�? Czy na t� kul� czeka�em? Mo�e zatem lepiej wsta� i spokojnie przyj�� nast�pn�? Dlaczego si� przed ni� kryj�? Co si� dzieje?... To choroba pyta�, dopust niepewno�ci. Ziemia. Ziemia, sypki py� afryka�skiej gleby, szorstki piasek, twarda glina - ona istnieje. Czuj� j�. Tak. Ju� dobrze, ju� dobrze. - Widzia�e� p�omie�? - Co? - B�ysk jasno�ci, kreska S�o�ca. Widzia�e�? Nie widzia�. Karabin snajpera wyposa�ony jest zapewne r�wnie� w t�umik ognia. A dlaczeg�by nie, w tym osiemnastym-dziewi�tnastym wieku tak samo to nieprawdopodobne. W efekcie nie mam poj�cia z kt�rej strony zamachowiec do mnie mierzy. Nie pozostaje mi nic innego, jak czeka�, ewentualnie spr�bowa� przeczo�ga� si� w d� zbocza, ku wiosce, ten kierunek wydaje si� najbardziej bezpieczny; lub krzycze� o pomoc. Obracam si� ku N'Goto, jego pr�dzej pos�uchaj� - ale N'Goto ju� tu nie ma. Wyskoczy�, biegnie pod Ksi�ycem. Oszala�, nie inaczej. Zaraz go snajper ustrzeli jak kaczk�. Mimowolnie wychylam si� niebezpiecznie z do�u: g�owa i ramiona ponad poziom gruntu. N'Goto niczym czarny gepard - on, czy jego cie�? Tam, tam i tam, i nie ma go. Skry� si�! Jednak jeszcze szybki rzut oka: nigdzie nikogo, snajper niewidoczny. Skry� si�, schowa�! Przecie� tak naprawd� - nie chc� umrze�. Wtem - op�ywa mnie gor�cy oddech, tchnienie rozpalonego wiatru. Fala ciep�a uderza ze strony wioski. Dezorientuje mnie utrzymuj�ca si� nadal cisza afryka�skiej nocy. Co� si� dzieje dooko�a mnie, jakie� niepoj�te, niepojmowalne rzeczy. A ja kul� si� we w�asnym grobie. Spojrzenie wstecz: w wiosce spok�j, bezruch, ciemno��. Wiatr z inferna przewia�; powietrze zasypia ponownie. Snajper nie daje znaku �ycia, podobnie jak wch�oni�ty przez mrok N'Goto: le�y gdzie� tam na ciep�ej ziemi, z d�ugimi ko�czynami rozrzuconymi marionetkowato, i wys�cza mu si� krew z roz�upanej niechybnym pociskiem g�owy; stygnie m�j N'Goto. Ile to czasu min�o od strza�u w �opat�? Minuta? Dwie? M�g�bym liczy� w�asne oddechy - lecz ledwo zacz��bym zwraca� na nie uwag�, zak��ci�bym tym ich rytm. Czas nie istnieje. Czy� ma zatem sens oczekiwanie? I na co mam czeka�, tu, w swej mogile? - Ty! - krzycz�, odruchowo po angielsku. - Poka� si�! Czego chcesz?! - Potem powtarzam to po francusku, niemiecku, arabsku i w farsi, a nawet po serbochorwacku i w miejscowym narzeczu. Wrzeszcz� tak sobie w noc, niczym muezzin meczetu wie�y Babel, a p�ki wrzeszcz�, on przecie� nie mo�e mnie zabi�. W ko�cu jednak wyczerpuj� me lingwistyczne zdolno�ci i wydaj� z siebie ci�kie milczenie. Na to odpowiada ze �miertelnych g��bin nocy N'Goto. - Ha-ah! - rozdziera strach jego tryumfalny ryk. - Po�ar�em! Odetchn�wszy z ulg�, wychodz� z grobu skrytob�jczego snajpera. 4 - �lina S�o�ca - stwierdza Batanabe. - S�o�ce splun�o na ciebie. - W �rodku nocy? - Nie ma nocy, nie ma dnia. - Noo, w ka�dym razie po ciemku nie trafi�o. Sklnie mnie rozw�cieczony? Ale� sk�d, nie uczyni tego, czego si� spodziewam, przesta�by wzbudza� strach zachowuj�c si� w spos�b przewidywalny. Wybucha �miechem. Znajdujemy si� w centrum uwagi ca�ej wioski, nie mam wyj�cia, musz� si� �mia� razem z nim. Zreszt� - to rzeczywi�cie jest �mieszne. Po chwili �miej� si� ju� wszyscy wok�. Rechocze, �lini�c si� ohydnie, sam M'Banu. Odsuwa przepask� i oddaje mocz na szklan� tarcz�: z wg��bienia unosi si� z sykiem s�up pary. I znowu - nie mija pi�� oddech�w, a wszyscy szczaj� w brudnobursztynowe ko�o pogorzeliska. Chichocz� g�upkowato, niczym upo�ledzone umys�owo dzieci. Lekki wiatr porusza powietrze; przez nikogo nie zatrzymywany, wycofuj� si� z amoniakalnych opar�w, poza kr�g czarnych cia� popad�ych w nag�e szale�stwo m�czyzn, kobiet i dzieci. To ma jaki� zwi�zek z owymi op�ta�czymi ta�cami plemiennymi, intuicyjnym poczuciem wsp�lnoty - ta niesamowita podatno�� na nastr�j zbiorowo�ci; to jest jedna z rzeczy, kt�rych nigdy nie zrozumiem, poniewa� jestem Europejczykiem i poniewa� urodzi�em si� o kilka wiek�w za p�no. Ma�y Ptak czeka przy obej�ciu N'Goto. �yje, bo posz�a si� poskar�y� na swego m�a swemu ojcu. Inaczej by�aby cz�ci� popio�u wtopionego w szkliwo ko�a spieczonej ziemi, na kt�rej sta�a nasza chata. Teraz nie wie, jak zareaguj�. W srebrnym �wietle Ksi�yca b�yszcz� �zawo jej oczy. Noc nie pasuje do sytuacji: w wiosce gwar, ruch, p�on� ogniska, pl�cz� si� w mi�dzychatnych wielocieniach nie do ko�ca rozbudzone, wielkog�owe dzieci. W oddali odzywa si� w urywanych pytaniach b�ben. - Ojciec ci� zaprasza. - Tak. - Mieli�my szcz�cie. Bogowie ci sprzyjaj�, Bia�y S�oniu. - Tak. - Twoja r�ka... - Nic. Wchodz� do chaty, kt�r� mi wskaza�a; to jedna z mniejszych nale��cych do N'Goto. Zamo�niejszy ode� jest jedynie M'Banu. I tak by� powinno. Rosn�cy w si�� wbrew woli wodza rych�o okazuj� si� zdrajcami. Wewn�trz p�onie tylko ma�y ogienek z suszonych traw; wystarczy�yby Ksi�yce, ale wej�cie musi pozosta� zas�oni�te. N'Goto kuca nad trupem. Jego bezruch to s�owo. Teraz znaczy: czekaj. Kucam naprzeciwko. Cia�o snajpera pomi�dzy nami. N'Goto jest jedynym cz�owiekiem, z kt�rym mog� milcze� bez skr�powania. W ko�cu dotyka czo�a nieboszczyka i podnosi na mnie wzrok. - Tw�j. Zostawia mnie samego. Musi si� jeszcze pokaza� u boku M'Banu, nikt nie powinien bowiem zauwa�y� nieobecno�ci najstarszego syna wodza - poprosi�em N'Goto o zachowanie sprawy nocnego strzelca w tajemnicy i spe�ni� m� pro�b� bez s�owa, niepoj�te zniszczenie mej chaty tylko u�atwi�o mu spraw�. Jestem wi�c posiadaczem �wie�ych zw�ok. Tyle przynajmniej �e nie w�asnych. Straci�em co prawda dom, ale nie ma nic darmo. Wi�cej takich nocy, a Batanabe wyjdzie przy mnie na Pi�taszka. Tak nie mo�na �y�, to nie komiks. Bo�e m�j, czy ja nie mog� si� wreszcie zezwyczajni�...? Wida� nie... Nie ma cz�owieka, kt�ry wytrzyma�by nerwowo podobne szale�stwo. To niedawne przeczucie �mierci (niemal s�uszne przecie�!) stanowi�o prawdopodobnie sygna� ostrzegawczy; ot� ja naprawd� pragn��em umrze�. Ul�y�oby mi. Nic nie robi�; podda� si�... Tymczasem wessany zosta�em w jeszcze wi�kszy chaos. Co prawda min�y mi te samob�jcze ci�goty, ale i tak �yj� tylko si�� inercji. Piek�o to brak nadziei. ...Jak N'Goto go zabi�? Chyba kark mu skr�ci�. C�, przyjrzyjmy si�, kog� to zes�a� mi los na kata. Ubranie, jak na Afryk�, raczej dziwne. To d�insy? Co� podobnego w ka�dym b�d� razie. Szpanerska kurtka. Co on tu ma... Rozebra� go. No, poka� bu�k�, m�j ma�y. Albinos, nordyk, tylko �e kurdupel; faktycznie, chyba nie mo�na by� bielszym, wygl�da jak wyprany we wszystkich najbardziej �r�cych proszkach i wybielaczach. M�ody chyba... No, teraz druga r�czka; taak. Kieszenie potem. Teraz spodnie. Buty. Troch� to trwa�o, chocia� snajper nie zd��y� jeszcze zesztywnie�; nie mia� prawa, wiem przecie�, po jakim czasie zaczyna przeszkadza� w tego typu czynno�ciach rigor mortis. (O, wiem doskonale!) Ostatecznie przesun��em trupa pod �cian�, a rzeczy - �up - roz�o�y�em przy ogniu. Badam je, sztuka po sztuce - podr�wnikowy porucznik Columbo. Zacz�� od drobnostek: papierosy, bilet, kwit, kolczyk, bilon, p�atnicze karty, d�ugopis, zapalniczka, breloczek... �mieci pospolite. Wszystko wa�ne; to s� niepodwa�alne �wiadectwa anachroniczno�ci albinosa w tym czasie, w tej Afryce. A on dziecko mojego wieku, tak. B�d� si� modli� do tych papieros�w. C� to za marka, swoj� drog�...? Dingtony. Pierwsze s�ysz�. O, w kieszeni mia� n�. Jak to cudo si� otwiera? Mhm, sprytne; zdaje si�, �e �w w�ski czarny pasek reaguje na ciep�o dotyku ludzkich palc�w. A ten drugi, szerszy? Czy to od migotu p�omienia dr�y mi w spojrzeniu skalpelowe ostrze no�a skrytob�jcy? Nie, ono naprawd� wibruje; przy�o�ywszy kling� p�asko do sk�ry odczuwam lekkie sw�dzenie; przy�ozy� inaczej si� nie odwa��, wypr�buj� jej ostro�� na pude�ku. O cholera; przeci�te bez najmniejszego nacisku - zaiste, jak skalpel; dobrze, �e wysypa�em papierosy, szkoda by by�o. No-no-no; sk�d to przyby� m�j zab�jca? Skiedy? Karty p�atnicze bij� w oczy wielokolorowymi holograficznymi logo nieistniej�cych system�w bankowych. Breloczek reklamuje motel w Niedelskraad. D�ugopis pisze na czarno. Kwit jest wystawiony na przechowalni� baga�u w Nowym Madrycie, datowany dwudziestego pierwszego marca dwa tysi�ce sto drugiego roku. Czyli jednak kilkadziesi�t lat do przodu. Ten bia�as zatem nie urodzi� si� za mojego �ycia. Nie nale�a� do mojego czasu. Nie istnia� w moim �wiecie. Pochodzi z przysz�o�ci mojej przysz�ej przesz�o�ci. Wiedzia�em. Gdy si� odrzuci wszystko, co prawdopodobne... A jednak - szok. Podr�e w czasie to si� ogl�da w kinie, w telewizji, w ksi��kach si� o nich czyta; ale tak naprawd� nikt przecie� w nie nie wierzy, czas jest sta�� niewzruszon�; wczoraj by�o wczoraj i nigdy nie b�dzie jutro, nie powr�cisz do dni minionych i nie spojrzysz w twarz sobie samemu sprzed roku, ani nie zabijesz swojego dziadka i nie trafisz na dw�r kr�la Artura; zegar tyka - tik, tak, tik, tak - a ka�da odmierzona sekunda zapada w niezmienialn� przesz�o��, w histori�, po kres wszech�wiata taka sama, jaka ci si� prze�y�a i nic nie naruszy baga�u tych lat, kt�re zu�y�e�. Wszystko mo�e si� zdarzy�, ale nie �wit o zmierzchu. �wit o zmierzchu ju� si� zdarzy�, nie raz jeden zreszt�; teraz si� zdarzaj� wi�ksze niemo�liwo�ci. Nowomadrycki albinos z dwudziestego drugiego wieku w dziewi�tnastowiecznej Afryce chce mnie zabi� za pomoc� strzelby jak z komiksu. C� to za dziwo futurologiczne, elektroniczna zabawka? Ujmuj� delikatnie w d�onie czarny, prostopad�o�cienny skrzep metalowych, plastikowych i ceramicznych cz�ci; pozbawiony lufy, kolby, spustu, celownika; ci�ki niesamowicie; wygl�daj�cy jak gruby, z�o�ony laptop, z wystaj�cymi asymetrycznie naro�lami, wyp�cznia�y, rozci�gni�ty; por�czny dzi�ki mi�kko wyprofilowanemu otworowi na d�o�. Wiem, �e to bro�, bo rozpoznaj� wci�ni�ty we� magazynek (ale zaraz potem, obok - drugi, o innym kszta�cie) oraz odczytuj� niemiecki grawer: Egzemplarz nr 0023097 wyprodukowany w zak�adach w Stroegen 12.02.2098. Patent Rieger Korporation. TAC-1030 132+ Goerner. Kaliber .73 mm. Zasi�g absolutny 6,8 km. System-system. Jak to si� w��cza? �adnych cz�ci ruchomych, prze��cznik�w czy owych pask�w sensorycznych. W ko�cu przypadek: potrz�sam Goernerem za uchwyt i bro� rozkwita mi w d�oni czarnym kwiatem, w p� drgni�cia powieki, bezd�wi�cznie. Wypycha si� wstecz kolba, wyskakuje r�koje�� z wbudowanym p�askim, szerokim cynglem, odkrywa si� mikroskopijny wr�cz otw�r lufy, ona sama wysuwa si� nie wi�cej jak na dziesi�� centymetr�w. Lufa nie ma muszki, strzelba nie ma celownika. Po lewej, powy�ej magazynk�w, wyros�y co prawda trzy przyciski - szary, bia�y i czerwony - ale po naci�ni�ciu �adnego z nich nic nowego si� nie dzieje, i oto staj� bezradny wobec tej zagadki. Jak z tego celowa�? Obawiam si� skutk�w oddania pr�bnego strza�u w zamkni�tej przestrzeni i ostatecznie rezygnuj� z pomys�u. Unosz� Goernera do ramienia, le�y doskonale, kolba przylega do barku jak �ywa (chyba faktycznie reaguje na zmiany uk�adu ko�ci i mi�ni), tylko �e tam, gdzie powinna znajdowa� si� lunetka celownicza, znajduje si� pustka. A wszak to or� snajpera. Przymykam lewe oko, sk�adam si� do strza�u w �rodek czo�a zw�ok albinosa... Albinos si� porusza. Zamieram. Nagle pot wyst�puje mi na sk�r�. Wysycha mi w ustach. Przecie� ja sprawdza�em: nie oddycha�, nie bi�o mu serce! Przecie� nie �y�! Martwy by�! Trup! Trupy si� nie poruszaj�. Na mi�o�� bosk�. Ju� mia�em palec na spu�cie i strzeli�bym do niego, bynajmniej nie pr�bnie; strzeli�bym - gdyby nie to cierpienie na jego twarzy, j�ki dziecinne. - Och, Boooo�e... - j�czy po niemiecku. - Bo�eeee m�j, Boooo�eee... Haaaahahh... Tylko wsp�czu� takiego zmartwychwstania. Ale� on si� m�czy; c� znaczy�a w por�wnaniu z tym jego szybka �mier� w ramionach N'Goto? Wstaj�, podchodz� do niego, wci�� z Goernerem w r�ce. Stoj� nad o�ywie�cem, ognisko mam z ty�u i po lewej, �wiat�o pada na obficie wyperlon� potem twarz zombie. Krzywi� si� jego wargi, przygryza je do krwi (kt�ra p�ynie, cho� p�yn�� nie powinna, zatrzymana w bezruchu jego serca), marszczy brwi i czo�o, i - nadal j�cz�c - unosi wreszcie powieki. Widzi mnie, niebieskooki. Szept: - Bo�e, to on... To ja. Przestraszy� si�? Raczej zdziwi�. Przystawiam mu czarn� luf� Goernera do piersi. - Kim jeste�? - i ja pos�uguj� si� pi�kn� mow� Hitlera. - Sk�d jeste�? I dlaczego, dlaczego? Ale on patrzy gdzie� poza mnie, w cie�. Intensywno�� jego spojrzenia prowokuje mnie do zerkni�cia wstecz. Nic. Lecz to nie by�a pu�apka, prostacki blef. Nadal si� tam gapi; widzi co�, czego ja dojrze� nie jestem w stanie. W moim w�asnym cieniu. - M�w! Co robi�, zagrozi� mu �mierci�? Wszak raz ju� umar�. - M�w, bo znowu b�dziesz musia� si� wskrzesi�. Nareszcie oprzytomnia�, skupi� na mnie wzrok - to zmartwychwstania si� boi. - Svetozar Crnjenski. - Ja. - Umrzesz. - Ka�dy umiera. Niekt�rzy wida� po wielokro�. - Umrzesz wkr�tce, taka jest wola Boga. Czy�by fanatyk? Czy tak wygl�daj� oczy szalonego fundamentalisty? - Nie wierz� w Boga - stwierdzam i zaraz absurdalnie przecz� temu stwierdzeniu: - Boga nie ma. Podnosi si� na �okciach, u�miecha krzywo; od krwi z w�asnych warg wampirzy to u�miech. - B�g jest samo�wiadom� i samoorganizuj�c� si� form� sta�ego wypaczenia czasoprzestrzeni, kszta�tem pustki - m�wi. - B�g jest inteligencj� skrzepu cia�a wszech�wiata. B�g jest wiecznym nowotworem continuum. B�g jest istot� �adu w �onie chaosu. B�g jest dzieckiem przypadku, zrodzonym ze zmarszczenia i sfa�dowania wszechwymiarowej powierzchni uniwersum w echu eksplozji praj�dra. Ja jestem s�ug� Boga. B�g chce twojej �mierci, Svetozarze Crnjenski. 5 S� religie i s� kulty, a to jest szale�stwo. Jak rozmawia� z cz�owiekiem dotkni�tym ob��dem? Nie znacz� dla� me s�owa to, co znacz� dla mnie, gdy je wypowiadam. Wszystko przenicowane. Ja m�wi� "B�g", a on widzi jakie� zwierz� kwantowe. Jedno zrozumie: gro�b�. Strach przed cierpieniem jest uniwersalny. - Wszystko mi powiesz, bo wiesz, co ci� czeka. Ju� siedzi; masuje sobie kark, popatruj�c zmru�onymi oczyma na roz�o�one po drugiej stronie ogniska przedmioty, nie do niego teraz nale��ce. Obaj jeste�my nadzy, lecz w kontra�cie barw naszych sk�r ja zdaj� si� co najmniej Mulatem. Jest ni�szy i mniejszy; on siedzi, ja stoj�; i to ja posiadam bro�. - M�w, m�w. - Nie mam nic do powiedzenia. M�j B�g skaza� ci� na �mier�. Umrzesz. Ja i ty nie posiadamy na to �adnego wp�ywu. Temporystom nie podskoczysz. Umrzesz. Taka jest wola mojego Boga. - Tw�j B�g? Tw�j?? - Jest pi�ciu Bog�w. M�j B�g jest Bogiem Zamkni�cia. S�u�� tylko Jemu i �adnemu innemu. Jest szale�cem niew�tpliwie. Lecz sam tkwi� w �rodku szale�stwa - do jakiego zatem stopnia jego majaki stanowi� moj� rzeczywisto��? On z pewno�ci� wie niepor�wnanie wi�cej ode mnie. Ale jak odr�ni� prawd� od ob��du, kiedy wszystko wok� snem wariata si� zdaje? �redniowieczny kmiotek przeniesiony w dwudziesty pierwszy wiek uwierzy i w nie�miertelno��, bo i czemu� mia�by nie uwierzy�, jednaki to cud. Zatem daleko bardziej nierozwa�n� postaw� by�aby negacja ka�dego jego twierdzenia, ani�eli akceptacja ich wszystkich - przynajmniej dop�ki nie sformu�uj� jakich� obiektywnych kryteri�w selekcji mo�liwego od niemo�liwego. - C� takiego uczyni�em twemu Bogowi, �e ��da mej �mierci? Wzrusza ramionami. - Co za znaczenie? Mo�e co�; mo�e nic; mo�e dopiero w przysz�o�ci m�g�by� uczyni�. Niewa�ne. Jego wola jest jasna. Z kt�rej strony to ugry��? - Jak On wygl�da? �mieje si�. - Wygl�da? Jak wygl�da? A to dobre! - Nie widzia�e� Go? - A czy ty widzia�e� przypadek? Widzia�e� czas? Widzia�e� histori�? Jak ona wygl�da? Jak wygl�da j�dro czarnej dziury? Co za dialog. Za chwil� sam zaczn� gada� jak stukni�ty. A jego to bawi. - W takim razie powiedz mi, sk�d si� tu wzi��e�. W jaki spos�b mnie znalaz�e� i jak tu dotar�e�? - B�g mnie pos�a�. R�ce opadaj�. Mo�e rzeczywi�cie strzeli� mu w �eb, zrozumie, �e nie �artuj�. A jak drugi raz nie zmartwychwstanie? Teraz przynajmniej co� m�wi. Szlag by to. - Zaczynasz mnie denerwowa�. Gadaj, o co w tym wszystkim chodzi! Jakim cudem rzuci�o mnie setki lat w ty�? Ty wiesz. Co si� dzieje ze S�o�cem, Ksi�ycem? Sk�d te trz�sienia ziemi? Kim jeste�? M�w, do jasnej cholery! Znowu si� �mieje. Uderzam go luf� Goernera w twarz; potem kopi� w brzuch. - Gadaj! Od rozci�cia ust zwampirzy� si� ponownie; w blado�ci swej sk�ry zaiste trupio wygl�da. Jaszczurczo przygi�ty do ziemi, ze spojrzeniem w ogniu, syczy: - Jest pi�ciu Bog�w i nie ma we wszechczasie pokoju pomi�dzy Nimi. S� �wiaty i �wiaty i �wiaty. Nic niezmienne. Jedynie w r�wnowadze stagnacja. Ka�dy dzie� jest teraz i ka�de miejsce jest tu. Poza niemo�liwo�ci� tylko B�g. Jestem Mu pos�uszny. Jestem Mu pos�uszny. Jestem Mu pos�uszny. Jest pi�ciu Bog�w i nie ma we wszechczasie pokoju pomi�dzy Nimi. S� �wiaty i �wiaty i �wiaty. Nic niezmienne. Jedynie w r�wnowadze stagnacja. Ka�dy dzie�... To jaka� modlitwa; rodzaj wyznania wiary. Jego credo. To� to rzeczywi�cie fanatyk. Ponownym kopni�ciem wybijam go z transu. Odwraca wzrok od ognia. - Wyt�umacz mi to. Nie wygaduj tu jakich� mistycznych bzdur; wyt�umacz. Szkliste oczy. Jak na�pany. Niemo�liwie przekrzywia g�ow�, zwierz�co spogl�da na mnie z do�u. W mimowolnym strachu post�puj� krok wstecz. Wcale nie wybi�em go z transu - wpad� w inny, silniejszy. �lina cieknie mu z ust wraz z krwi�. Nadal si� u�miecha. W obronnym ge�cie unosz� ku niemu Goernera. - Kim jeste�? - S�ug� mego Boga. - Jak si� nazywasz? - Ivan Drachler. - Sk�d pochodzisz? - Od Boga. - Gdzie mieszkasz? - W Nowym Madrycie. - Gdzie to jest? - Na Ziemi. - Tak, ale gdzie? - Dla ciebie: w Po�udniowej Ameryce. - Nie ma tam takiego miasta. - Jest. - Kiedy? W jakim czasie? - Za�o�ono je w siedemnastym wieku. - Nieprawda. - ... - Wyt�umacz to. - S� �wiaty i �wiaty i �wiaty. - Data twego urodzenia. - Nie znam. - Stulecie przynajmniej. - Nie znam, nie znam. - Potrafisz przenosi� si� w czasie? - Nie jestem temporyst�. - Tempory�ci. Kto to? - Die Zeitgangern, timewalkers; oni chodz� przez wszechczas bez pomocy Bog�w. - A ty? - Jestem s�ug� mego Boga. - Gdzie i kiedy si� znajdowa�e� zanim przyby�e� tutaj? - W domu. - W Nowym Madrycie. - Tak. - Kiedy? - Sz�sty maj tysi�c dziewi��set dziewi��dziesi�ty si�dmy, ranek. - Twoja bro� pochodzi w p�niejszego okresu. - Tak. - Sk�d j� masz? - Od Boga. - Dlaczego chcia�e� mnie zabi�? - Chc� nadal. - Dlaczego? - Taka jest wola... - ...Boga; tak, wiem. Ale dlaczego? - Taka jest Jego wola. - A ty nie domy�lasz si�? - Jestem tylko Jego s�ug�. - Pi�knie. Wspaniale. On jest tylko s�ug�. A to uderzenie orbitalnego lasera w moj� chat�? Te� dzie�o pos�usznego bo�ego s�ugi? - Nie wiem, o czym m�wisz. - A jak�e. I pewnie nie wiesz, jak to si� sta�o, �e rzuci�o mnie tu z dwudziestego pierwszego wieku, i nie wiesz dlaczego S�o�ce pojawia si� na niebie i znika w takich dzikich zrywach, sk�d trz�sienia ziemi i ca�e to szale�stwo... - To proste. B�g Zamkni�cia zwyci�a w walce z Bogami Straty i Pocz�tku. - I co z tego? - Zosta�a zachwiana r�wnowaga w tej �cie�ce prawdopodobie�stwa. - Ale co to znaczy? - Jedynie w r�wnowadze stagnacja. - Co to znaczy?!! - Tylko te �cie�ki pozostaj� zablokowane w pierwotnej swej postaci, kt�re znajduj� si� na granicy wp�yw�w Bog�w; tam, gdzie te wp�ywy r�wnowa�� si�, ingerencje s� trudne b�d� niemo�liwe. Ta �cie�ka - w��cznie ze �wiatem, w kt�rym si� ty si� urodzi�e� - dopiero niedawno zosta�a odblokowana - ale c� znaczy "niedawno"? M�j B�g zwyci�a i wkr�tce ca�kowicie zapanuje nad tym fragmentem wszechczasu. Ale c� znaczy "wkr�tce"? Ka�dy dzie� jest teraz. Tak m�wi B�g, a cz�owiek m�wi tak: zawsze by�o jak jest teraz. C� my�la�by� o istocie ograniczonej do jednego wymiaru przestrzeni? A przecie� my w�a�nie tylko jeden wymiar czasu postrzegamy. Sp�jrz w bok od dzisiaj, sp�jrz w g�r� od jutro. Nie potrafisz. A Bogowie widz�. To jest wszechczas. - Ja tu nie umr�. - Umrzesz. - Ja musz� si� st�d wydosta�! - Umrzesz. - Ty mi powiesz... ty mi powiesz, jak... - Chcesz zna� drog� do swej �mierci? - M�w! - Chcesz? Powiedz. Dlaczego on si� �mieje? - Tak, chc�; a teraz m�w. - S�siednie �wiaty tej �cie�ki obj�a ludzka Wojna Czasowa, Timewar. Spu�cili bomb� chronopatyczn� na uj�cie Kongo. By�a wielka metropolia mi�dzy�wiatowa - gdzie twoje Matadi i Boma. Id�, je�li chcesz. Tamt�dy mo�esz wyj��. Tam bije �r�d�o czasu. - Ty mi nie k�amiesz. - Nie. - Pozna�bym. - Umrzesz. - Nie umr�. - Ka�dy umiera. - B�d� �y� wiecznie. - On wie, co zrobisz, Svetozarze Crnjenski. Dla Niego istnieje tylko tera�niejszo��, jedna, niesko�czona, obejmuj�ca wszystko tera�niejszo��. On widzi twoje czyny, o kt�rych nawet jeszcze nie pomy�la�e�. By� mo�e co� sobie planujesz jako bli�sz� i dalsz� przysz�o�� - ale dla Niego nie ma przysz�o�ci, nie ma przesz�o�ci: jest tylko stan, w jakim znajduje si� wszechczas. - Jak to si� zatem sta�o, �e nie zdo�a�e� mnie zastrzeli�? - Ta �cie�ka jeszcze nie w ca�o�ci nale�y do mojego Boga, jeszcze nie; to nie ta wieczno��; musia�by� by� temporyst�, musia�by� by� w stanie stan�� ponad ni�, by to poj��. - U uj�cia Kongo... - Vanarish. - Co? - Vanarish. Imi� miasta, kt�re nigdy nie istnia�o. Tam uderzy�a bomba. - U �r�d�a czasu... czy wr�c�...? - A chcesz? - Tak, oczywi�cie. - Umrzesz. Zabij� go. Spal� cia�o. Nie zmartwychwstanie. Dopilnuj�. Czy on s�yszy moje my�li? Ten wzrok op�tanego. Odwr�ci� spojrzenie. Unosi kolejno r�ce i nogi, odrywaj�c je rytmicznie od ziemi. Wci�� do niej przyp�aszczony, wci�� chorobliwie przekr�ca g�ow�, patrzy na mnie. To jaki� taniec. Nagle przy�piesza i obiega w ten spos�b ognisko; lapp, lapp, lapp - jego stopy i d�onie. Zowadzia� zupe�nie. Ludzkie cia�o nie jest w stanie porusza� si� w tej pozycji. Oszukuje biologi�. Min�� swoje rzeczy, nawet nie zerkn��. Odsuwam si� pod �cian�. Obiega ognisko coraz szybciej i szybciej. Lap-lap-lap-lap! L�ni mu cia�o od potu, pr꿹 si� �miertelnie mi�nie pod bia�� sk�r�. Szczerzy z�by, �lina i krew i piana na nich. Oczy wytrzeszczone: w ogie�. Pe�gaj� w b��kicie jego �renic p�omienie. Oszala�, oszala� doszcz�tnie. Co� do siebie syczy i szepcze. Werbel nie ustaje: stopy i d�onie - laplaplaplaplaplap. Wodz� za nim luf� Goernera. Chwilami nie nad��am. On ju� i na mnie nie zwraca uwagi. Tylko ogie�. Huk! Ciemno��! Wiatr! Zgas�o ognisko, nic nie widz�, oczy chwilowo niemal �lepe. Co on zrobi�? Cisza. Nie biega. Ods�aniam wej�cie do chaty, Ksi�yc us�u�nie o�wietla wn�trze. Nikogo; nie ma albinosa. Gdzie si� podzia�? �adnej dziury w �cianach; nie m�g� wyj��. A jednak - nie ma go. Cud kolejny. Co jest w tym najstraszniejsze: je�li takie absurdy si� zdarzaj�, to w�a�ciwie co pozostaje niemo�liwe? Mo�e prawd� s� i owe chore majaki wskrzesze�ca? Dlaczeg�by nie? Cud podwa�a wszystko. 6 Dla jakich� ciemnych powod�w, kt�rych nie jestem w stanie zrozumie�, uwa�aj� to miejsce za �wi�te. Oczywi�cie to ich �wi�to�� i ja jej nie dostrzegam. Wyschni�te koryto okresowej rzeki: suchy, g��boki w�w�z o stromych, kamienistych zboczach, ci�gn�cy si� z p�nocy prosto jak strzeli�, kilometrami i kilometrami, rozpo�owiony wzd�u� ostrym terminatorem brzeszczotu kraw�dzi cienia - i tylko ten cie� b�ogos�awiony w upale nieustaj�cego po�udnia. Tu: znak szczeg�lny: wklinowany pomi�dzy ska�y pie� drzewa, przywleczonego niegdy� fal� potopu pory deszczowej - po stronie S�o�ca. Gdybym wspi�� si� wzwy� na r�wnin�, dostrzeg�bym tylko par� wzg�rz kopje, par� rachitycznych drzew - w dookolnej pohoryzontalnej przestrzeni bezcienia. Ogrom. Afryka mno�y wszystko po wielokro� - odleg�o�ci, temperatury, ludzi, ro�liny, zwierz�ta, uczucia i odczucia. Od wioski M'Banu do w�wozu zaledwie szesna�cie tysi�cy krok�w, a ju� nie mie�ci si� ona w �wiecie tego miejsca. Tam na g�rze tylko pustka. Niebo i na nim S�o�ce. Szesna�cie tysi�cy krok�w pod jego promieniami. Dopiero w Afryce uczysz si� chodzi�. Marsz to spos�b �ycia. Liczy�em st�pni�cia, bo zegarka Ivan, rzecz jasna, nie posiada�. Czas nie istnieje. A to nie moja wiara. Jeszcze mog� wsta� i odej��. (Cho� tak dobrze w cieniu). Jeszcze nic nie dokonane. Nie powinienem by� m�wi� Ma�emu Ptakowi, nie powinienem teraz czeka� tu na N'Goto, to bez sensu. Nie przewidzia�em, �e ona tkwi� tam b�dzie pomimo nocy, my�la�em, �e �pi w chacie ojca: zaskoczy�a mnie. - Dok�d idziesz, m�u? - Wiedzia�a, �e to ucieczka: m�j ubi�r, moja bro�. Wioska spa�a, ci�gn�a si� bezprawna noc o niekoniecznym �wicie; ch��d i cisza. Krzykn�aby. Rozwrzeszcza�aby si� bez wahania: widzia�em to w jej oczach. Mo�e dla mnie stanowi�a przygodny epizod, posta� trzecioplanow� w nierealnej odysei - ale ja dla niej by�em pierwszym i jedynym m�em, kamieniem milowym na �cie�ce �ycia, najwa�niejszym w nim wydarzeniem. - Tak b�dzie lepiej. - Fanduga, my�la�em, Fanduga ci� pocieszy. Nie wiedzia�a, jak si� sprzeciwi�. Wreszcie znalaz�a spos�b. - Czy N'Goto wie? - Nie. - Odejdziesz bez s�owa? Opu�cisz swego brata? - Sz�o o m�j honor, ale odchodz�c z tej wioski opuszcza�em i tamtejsz� reputacj� - czemu� wi�c, czemu zgodzi�em si� na t� po�egnaln� rozmow�? Niepojmowalna lekkomy�lno��. - Przy martwym drzewie w korycie �wi�tej rzeki. Powiesz mu po wschodzie S�o�ca. - Co mog�o oznacza� dowoln� por�, ale liczy�em na statystyk� w tym chaosie. Skin�a g�ow�. Ona z kolei liczy�a, �e N'Goto