murator PORADNIKI Szko�a budowania - wydanie II Redaktor naczelny: Anna Kami�ska Redaktor prowadz�cy: Gra�yna Skibicka Konsultacje: Agata Kosiarska, Piotr Laskowski, Jolanta Pietrucha, Janusz Strzy�ewski, Ewa Trusewicz Korekta: Aleksandra Hofman, Agnieszka Pietrzak Projekt graficzny: Zygmunt Zaradkiewicz Opracowanie graficzne: Joanna Jaszu�ska-Kobielska Rysunki: Agnieszka i Marek Sterniccy Opracowanie techniczne: Katarzyna Zelichman Autorzy tekst�w: Jaki ma by� dom Kazimierz Kirejczyk; Nasz wyb�r Jolanta Pietrucha; Architektura i funkcjonalno�� Iwona Szy-manik; Wykopy i fundamenty Krzysztof Traczy�ski, Jolanta Pietrucha; �ciany fundamentowe Monika Jurek, Jolanta Pietrucha; �ciany Ewa Trusewicz; Stropy Beata Kerntopf-�lusarczyk, Ewa Trusewicz; Schody Magdalena Pyszkowska, Wojciech Pakuta vel Rutka, Agnieszka Wroc�awska; Konstrukcja dachu Pawet Dominiak, Dominika Merek; Pokrycia dachowe Agnieszka Wroc�awska; Rynny Dorota Czernek, Agnieszka Wroc�awska; Ocieplanie dachu Ma�gorzata Majkowska, Jolanta Pietrucha; Wyka�czanie poddasza u�ytkowego Mariusz Go��bek, Agnieszka Wroc�awska; Jak dobrze wybudowa� komin Konrad Koper, Agnieszka Wroc�awska; Kominki i piece Konrad Koper, Agnieszka Wroc�awska; Okna i drzwi Jan C�odek, Agnieszka Wroc�awska; Bramy gara�owe Dorota Czernek, Agnieszka Wroc�awska; Wyka�czanie elewacji Magdalena Pyszkowska, Agnieszka Wroc�awska; Instalacje Irena Walczak; Pod�ogi, �ciany, sufity Joanna Jankowska, Katarzyna Klimm, Mariusz Go��bek, Agnieszka Wroc�awska; Czas na ogr�d El�bieta Borkowska-Gor�czko; Zu�ycie podstawowych materia��w Iwona Wysi�ska Autorzy zdj��: Hanna D�ugosz ss. 118, 203g; W�odzimierz Eche�ski ss. 63, 143p; Micha� Glinicki ss. 18, 19g, 20dl, 23g, 26�; Micha� Glinicki, Jacek Kucharczyk ss. 21, 22g, 189dp; Andrzej Jastrz�bski s. 144d; Jaros�aw K�kol s. 169; Konrad Koper s. 119; Magdalena Kosihska ss. 78,111p; Beata Kerntopf-�lusarczyk ss. 53p, 74; Jacek Kucharczyk s. 173; Piotr Liegiers. 194dp; Piotr Mastalerz ss. 77�, p, 98,104,105, 110,126,131,144g, 153g, 168,172; Mieczys�aw Michalak s. 55I; Andrzej T. Papli�ski s. 90; Mariusz Pasek s. 202; Jolanta Pietrucha ss. 32, 34, 35, 36, 40, 41, 42, 43, 169pd; Jerzy Romanowski s. 204d; Aleksander Rutkowski ss. 25g, 25dl, I92dl; Andrzej Szandomirski s. 19dp, 23dl, 23dp, 25dp, 27g, 27�, 54p, 771,109, mi, �; Ewa Trusewicz s. 1431; Jan Wajszczuk ss. 179�, p; Krzysztof Zasuwik ss. 20dp, 26dl, 541,153�, d, 1791 Pozosta�e zdj�cia: Mariusz Bykowski Druk: Crafznak Adres redakcji: ul. Kamionkowska 45, 03-812 Warszawa tel. (22) 59 05 296, faks (22) 59 05 422 www.murator.pl, [email protected] Wydawnictwo MURATOR nie ponosi odpowiedzialno�ci za tre�� og�osze� i reklam, i ma prawo odm�wi� publikacji bez podania przyczyny. � Copyright by Wydawnictwo MURATOR Wszystkie materia�y s� obj�te prawem autorskim. Ich przedruk w jakiejkolwiek formie i w jakimkolwiek j�zyku bez wcze�niejszej pisemnej zgody Wydawcy jest zabroniony. Wydawca zabrania bezumownej sprzeda�y ksi��ki �Szko�a budowania". Dzia�anie wbrew powy�szemu zakazowi skutkuje odpowiedzialno�ci� prawn�. murator WYDAWNICTWO Wydawca: Wydawnictwo MURATOR Sp. z o.o. ul. Kamionkowska 45, 03-812 Warszawa tel. (22) 59 05 000, 59 05 001, faks (22) 59 05 444 www.wydawnictwo.murator.pl, [email protected] zarz�d Prezes: Agnieszka Anielska Wiceprezesi: Renata Krzewska, Ewa R Por�bska Biuro Reklamy - Budowa i Architektura Dyrektor: Anna Dygasiewicz-Piwko tel. (22) 59 05 017, faks (22) 59 05 321 [email protected] Telefoniczna Obs�uga Klient�w (i zamawianie ksi��ek) tel. (22) 59 05 555, 0 801 322 555 (w godzinach 9.00-17.00), faks (22) 59 05 444, [email protected] Jaki ma byc dom 4 SPIS TRE�CI Nasz wyb�r 12 Architektura i funkcjonalno�� 18 Kominki i piece 118 Wykopy i fundamenty 30 Lekcja dwunasta 121 Lekcja pierwsza 33 Okna i drzwi zewn�trzne 124 �ciany fundamentowe 38 Lekcja trzynasta 128 Lekcja druga 41 Bramy gara�owe 135 �ciany 44 Lekcja czternasta 137 Lekcja trzecia 46 Wyka�czanie elewacji 143 Stropy 53 Lekcja pi�tnasta 146 Lekcja czwarta 55 instalacje 150 Schody 60 Ogrzewanie 151 Lekcja pi�ta 65 Lekcja szesnasta 156 Konstrukcja dachu 67 woda 163 Lekcja sz�sta 70 Lekcja siedemnasta 165 Pokrycia dachowe 74 �cieki 167 Lekcja si�dma 80 Lekcja osiemnasta 169 Rynny 90 Elektryczno�� 171 Lekcja �sma 93 Lekcja dziewi�tnasta 174 Ocieplanie dachu 98 Pod�ogi, �ciany, sufity 178 Lekcja dziewi�ta 101 Lekcja dwudziesta 184 Wyka�czanie poddasza u�ytkowego 104 Lekcja dwudziesta pierwsza 192 Lekcja dziesi�ta 106 Czas na ogr�d 202 Jak dobrze wybudowa� komin 109 Lekcja dwudziesta druga 204 Lekcja jedenasta 113 Zestawienie podstawowych prac stanu surowego 213 Jaki ma by� dom Pocz�tki my�lenia o domu, powody, dla kt�rych kto� decyduje si� na budowanie domu, mog� by� bardzo r�ne: dla jednych impulsem sta� si� mog� uci��liwo�ci mieszkania w bloku, dla innych - niemo�no�� uzyskania mieszkania w jakikolwiek inny spos�b, niekt�rzy widz� w budowie domu szans� na rozwi�zanie problemu oddzielenia wszystkich, wzajemnie przeszkadzaj�cych sobie cz�onk�w rodziny, inni - przeciwnie - marz� o miejscu integruj�cym pokolenia, chc� stworzy� prawdziwe gniazdo rodzinne dla dzieci, wnuk�w lub dziadk�w, przyjaci� i zwierz�t. Na problem pieni�dzy mo�na spojrze� na dwa sposoby - albo najpierw oszacowa� dost�pne fundusze, a potem okre�li� wielko�� i standard domu, na kt�ry b�dzie sta� inwestora i jego rodzin� (metoda zalecana zw�aszcza przy ograniczonych �rodkach), albo wcze�niej zdefinio- s wa� potrzeby i �yczenia, na tej podstawie okre�li� wielko�� domu i wst�pnie oszacowa� jego koszt, sprawdzaj�c nast�pnie, czy mie�ci si� on w granicach posiadanych i przeznaczanych na budow� funduszy. Przy szacowaniu koszt�w trzeba sobie zdawa� spraw� z tego, �e koszt budowy samego domu to najwi�ksza, ale nie jedyna cz�� czekaj�cych inwestora wydatk�w. Opr�cz tego uwzgl�dni� nale�y koszt zakupu dziatki, przy��czy instalacji komunalnych lub lokalne rozwi�zanie problemu �ciek�w czy zasilania w wod� (szczelny zbiornik na nieczysto�ci, studnia), koszt ogrodzenia i urz�dzenia terenu wok�t budynku, dokumentacji projektowej oraz optaty urz�dowe ponoszone zar�wno w fazie starania si� o pozwolenie na budow�, jak i oddawania kolejnych przy��czy i samego budynku do u�ytku. Oszacowania kosztu budowy w oparciu o przewidywan� powierzchni� domu i bardzo og�lne za�o�enia (na przyk�ad technologia tradycyjna lub szkielet drewniany, dom podpiwniczony lub nie, poddasze u�ytkowe lub nie) dokona� mo�na praktycznie wy��cznie na podstawie wska�nika kosztu budowy metra powierzchni u�ytkowej. Wska�niki takie publikowane s� raz na kwarta� przez wydawnictwa takie jak BISTYP-CONSULTING (Zbi�r jednostkowych wska�nik�w cenowych z zakresu budownictwa og�lnego, mieszkaniowego oraz przemys�owego) czy �Promocja sp. z o.o." (dane z systemu SEKOCENBUD, w kt�rym mo�na tak�e znale�� wska�niki dla poszczeg�lnych region�w kraju). Warto jednak skonfrontowa� te wska�niki z informacjami uzyskanymi od kilku lokalnych wykonawc�w. Trzeba jednak pami�ta�, aby informacje zawsze byty por�wnywalne, czyli d�tyczyty powierzchni u�ytkowej (albo netto - w zale�no�ci od wska�nika), okre�lonego zakresu rob�t i standardu wyko�czenia. 5 Rozwa�ania o technologiach Dokonanie wyboru lub przynajmniej �wiadome uczestniczenie w wyborze technologii, w jakiej ma by� wybudowany dom, jest jednym z wa�niejszych praw i obowi�zk�w inwestora. Technologia wi��e si� bowiem z kosztami robocizny i materia��w potrzebnych do budowy oraz sprz�tu i kwalifikacji, jakie musi posiada� wykonawca. Oznacza cz�sto tak�e decyzj� co do czasu trwania budowy. Mo�e mie� r�wnie� wptyw na kszta�towanie przysz�ej warto�ci budynku. Z drugiej strony wiele projekt�w gotowych zaprojektowano tylko w jednej wersji technologicznej. Inwestor, kt�remu odpowiada projekt, ale wola�by zastosowa� inn� technologi�, musi si� liczy� z konieczno�ci� dop�aty za zaadaptowanie istniej�cej dokumentacji. Oczywi�cie, wysoko�� takiej do-ptaty zale�y od tego, jak du�e zmiany w stosunku do pierwotnej dokumentacji s� konieczne. W skrajnym wypadku, czyli na przyk�ad zamianie z technologii tradycyjnej na lekki szkielet drewniany, oznacza to opracowanie ca�ej dokumentacji na nowo. Technologie �suche", w kt�rych podstawowym budulcem jest drewno, pozwalaj� na wybudowanie domu w kilka miesi�cy. Budowanie tradycyjne - �na mokro" - wymaga wi�cej czasu, g��wnie ze wzgl�du na konieczno�� wysuszenia domu z wilgoci wprowadzonej do budynku podczas murowania, wykonywania element�w betonowych i tynkowania. Z czego budowa� Do technologii tradycyjnych mo�na zaliczy� te, w kt�rych zak�ada si� murowanie �cian z element�w drobno-wymiarowych (ceg�a ceramiczna lub wapienno-piasko-wa, bloczki z betonu kom�rkowego, pustaki ceramiczne lub betonowe). W ramach udoskonalania technologii tradycyjnej buduje si� coraz cz�ciej �ciany wykonywane tak�e z element�w drobnowymiarowych, ale z innych materia��w (pustaki trocinobetonowe, keramzytobetonowe z wk�adk� termiczn�, gipsowe) lub ��czonych inaczej ni� tradycyjn� zapraw� (bloczki z betonu kom�rkowego lub pustaki ceramiczne uk�adane na klej). Rzadziej stosowana w budownictwie jednorodzinnym jest technologia szalunk�w traconych, na przyk�ad ze �cianami i stropami z element�w styropianowych lub trocinobetonowych wype�nianych betonem. Spo�r�d technologii suchych najpopularniejsze w ostatnich latach sta�o si� budowanie w lekkim szkielecie drewnianym. Podobne w podstawowych zasadach jest budowanie z lekkiego szkieletu stalowego (z ocynkowanych profili cienko�ciennych). Inne technologie drewniane to: lekkie prefabrykaty drewniane (panele i p�yty), �ciany z bali, tradycyjny szkielet drewniany o zmiennych przekrojach element�w konstrukcji (tak powszechnie budowano w Polsce domy na wsi jeszcze sto lat temu), szkielet z okr�glak�w wype�niony bloczkami z gliny. Osobn� grup� stanowi� technologie rzadko spotykane w projektach gotowych, kt�rych wyb�r powinien w zasadzie oznacza� decyzj� zar�wno projektanta dokonuj�cego adaptacji, jak i jednocze�nie wykonawcy ze wzgl�du na specyfik� wykonywania. Zaliczy� tu mo�na budowanie z dyli z PCW wype�nianych betonem oraz budownictwo z gliny lub ziemi. Potocznie poj�cie technologii odnosi si� w zasadzie do sposobu wybudowania �cian no�nych, ale powinno obejmowa� tak�e spos�b wykonania strop�w. W wypadku szkieletu drewnianego stropy i �ciany dzia�owe tak�e s� stawiane z element�w drewnianych. W technologiach murowanych stropy mog� by� g�sto�ebro-we z pustak�w wype�niaj�cych i belek prefabrykowanych (lub robionych na placu budowy) oraz betonu uk�adanego na budowie lub �elbetowe robione na placu budowy. W domach jednorodzinnych rzadziej stosuje si� stropy p�ytowe (filigran, p�yta kana�owa), do przesz�o�ci odchodz� tak�e te na belkach stalowych. Mo�liwe jest tak�e, i racjonalne ze wzgl�du na koszty, zw�aszcza na kondygnacjach pod poddaszem nieu�ytkowym, po��czenie murowanych �cian ze stropami, w kt�rych elementy no�ne stanowi� belki lub d�wiga-ry drewniane. Takie rozwi�zanie ma jednak istotny wptyw na wytrzyma�o�� stropu i zastosowanie go nad parterem w domach z poddaszem u�ytkowym praktycznie bardzo utrudnia wykonanie ci�kich, murowanych �cianek dzia�owych. Ponadto stropy z element�w drewnianych lepiej przenosz� d�wi�ki, inaczej m�wi�c - gorzej izoluj� akustycznie. �ciany dzia�owe mog� by� zrobione jako murowane z cegty (najcz�ciej ze wzgl�du na koszty i ci�ar stosuje si� w tym celu cegt� dziurawk�). Mo�na je tak�e murowa� ze specjalnych pustak�w ceramicznych do �cian dzia�owych, z cienkich bloczk�w gazobetonowych, z bloczk�w gipsowych lub dyli gipsowych. Ostatnio coraz bardziej popularne jest wykonywanie �cian dzia�owych metod� such� i lekk�, jako �cian z p�yt gipsowo--kartonowych na szkielecie z cienko�ciennych, ocynkowanych profili stalowych z blachy gi�tej na zimno. Zalet� takich �cianek jest szybki monta� (a w razie potrzeby demonta�), mo�liwo�� postawienia praktycznie w ka�dym miejscu na stropie o normalnej wytrzyma�o�ci, tatwo�� wyko�czenia, brak prac mokrych. �atwo prowadzi si� we wn�trzu takiej �ciany kable elektryczne i inne instalacje. Wad� jest akustyczno��, kt�r� mo�na zmniejszy�, uk�adaj�c wewn�trz �cianki we�n� mineraln� jako izolacj�. Inna niedogodno�� to niska wytrzyma�o�� na uderzenia i obci��enia (np. powieszenie ci�kich mebli wymaga wzmocnie�, dla l�ejszych wymy�lono specjalne zawiesia). Wci�� do�� wysoka jest tak�e cena �cian gip-sowo-kartonowych, nawet przy uwzgl�dnieniu konieczno�ci wzmacniania stropu pod �ciank� murowan�. W pomieszczeniach nara�onych na wilgo� cena jest jeszcze wy�sza, gdy� nale�y tam zastosowa� p�yty o zwi�kszonej odporno�ci na zawilgocenie. P�yty gipso-wo-kartonowe s� jednak chyba najpraktyczniejsze przy wyko�czeniu pochy�ych wewn�trznych po�aci pomieszcze� na poddaszach, a z pewno�ci� s� ta�sze od drewnianej boazerii. Warto doda�, �e gips jest bardzo zdrowym materia�em dzia�aj�cym jak regulator wilgotno�ci w pomieszczeniu. Kolejnym elementem wymagaj�cym �wiadomej decyzji inwestora jest materia� na pokrycie dachu. Tak jak w wypadku innych element�w wygl�d, elementy praktyczne i cena tworz� niez�� �amig��wk�. Wiele os�b marzy o dachach krytych dach�wk�. Ka�dy projektant wska�e na to, �e dach�wka wymaga wi�kszych spadk�w i mocnej konstrukcji dachu. Je�li takiego rozwi�zania nie przewidziano w projekcie gotowym, mog� okaza� si� konieczne odpowiednie obliczenia i zmiany przekroj�w element�w drewnianych. Za to pod dach�wk� zamiast pe�nego deskowania mo�na zastosowa� du�o ta�sz� foli� wst�pnego krycia na tatach. Dach�wka bitumiczna jest ta�sza ni� dach�wka ceramiczna i doskonale spisuje si� na dachach o niewielkich spadkach, wymaga jednak szczelnego deskowania lub jeszcze dro�szego pod�o�a ze sklejki lub p�yt wodoodpornych. Kompromisem jest zastosowanie pokrycia z blachy dach�wkopodobnej lub trapezowej powlekanej wieloma warstwami antykorozyjnymi. Zalet� takiego rozwi�zania jest trwa�o�� bliska dach�wce, unikni�cie wykonywania pe�nego deskowania, mo�liwo�� zastosowania na dachach o �rednich spadkach, mniejszy ni� w wypadku dach�wki ci�ar. Wad� - praca pokrycia, czyli kurczenie si� i rozszerzanie, powoduj�ca efekty akustyczne i konieczno�� pogodzenia si� z efektem b�bnienia kropli deszczu w dach, je�li blacha jest g�rn� warstw� stropodachu. Najta�szym, ale i najmniej trwa�ym rozwi�zaniem jest pokrycie dachu zwyk�� blach� ocynkowan� lub pap�. Wybieraj�c takie rozwi�zanie, musimy zdawa� sobie spraw� z jego tymczasowo�ci, co nie oznacza jednak trwa�o�ci dwuletniej, lecz w zale�no�ci od agresywno�ci atmosfery od kilku do kilkunastu lat. Takie rozwi�zanie mo�e by� wi�c bardzo praktyczne, je�li planuje si� budow� �domu rosn�cego" - budowanego etapami. Rozwi�zania instalacji Jednym z atut�w wi�kszo�ci projekt�w gotowych s� starannie opracowane projekty bran�owe, czyli szczeg�owe rozwi�zania konstrukcyjne i projekty instalacji wewn�trznych. Podobnie jak w wypadku technologii tak�e rozwi�zanie instalacji wewn�trznych i zewn�trznych jest istotnym ograniczeniem swobody projektanta domu taniego w budowie. Najpowa�niejszym wyborem jest spos�b ogrzewania domu. Stosunkowo najprostsza zar�wno w projektowaniu, jak i wykonaniu jest instalacja elektryczna. Zastosowanie oleju jako paliwa wymaga zaprojektowania miejsca na zbiornik. Na wyb�r rodzaju paliwa istotny wptyw ma to, czy w bezpo�rednim s�siedztwie dziatki jest sie� gazowa. Jako alternatyw� dla ogrzewania gazowego mo�na traktowa�: ogrzewanie energi� elektryczn�, kociot na olej opatowy, kociot na w�giel, ewentualnie inne paliwa state. Teoretycznie mo�na tak�e naby� dziatk� w takim miejscu, gdzie istnieje mo�liwo�� pod��czenia do istniej�cej sieci cieplnej lub �r�det geotermalnych. Warto zastanowi� si� nad tym, czy w wypadku bardzo silnych mroz�w jako dodatkowe �r�dto m�gtby stu�y� kominek. Nowoczesny i prawid�owo wykonany w zale�no�ci od wielko�ci jest w stanie sam ogrza� pomieszczenia o powierzchni kilkudziesi�ciu metr�w! Uwzgl�dnienie kominka albo kr�tkotrwa�ego dogrzewania pr�dem elektrycznym pozwoli na takie dobranie pieca centralnego ogrzewania, aby przy przeci�tnych mrozach praco-wat on petn� moc�, czyli - w sumie - bardziej oszcz�dnie. Kominek mo�e si� tak�e bardzo przyda� w wypadku wy��cze� pr�du czy innej sytuacji awaryjnej. Kolejnym elementem jest kanalizacja. Generalnie na obszarach skanalizowanych przy��czenie wewn�trznej instalacji kanalizacji sanitarnej do sieci miejskiej b�dzie bezwzgl�dnie wymaganym warunkiem. Na terenach miast, gdzie jeszcze nie ma takiej mo�liwo�ci, zapewne konieczne b�dzie przygotowanie szczelnego zbiornika na nieczysto�ci, potocznie zwanego szambem, przy czym - cz�sto - trzeba go b�dzie tak usytuowa� i wykona�, aby bez problemu w przysz�o�ci do��czy� si� do sieci miejskiej. Na terenach pozamiej-skich po�o�onych z dala od projektowanych sieci kanalizacyjnych alternatyw� dla szamba mo�e by� lokalna oczyszczalnia �ciek�w i ich rozs�czkowanie. Dom energooszcz�dny Na temat budowy energooszcz�dnych dom�w pisze si� ostatnio bardzo wiele, ale dla wi�kszo�ci os�b taki budynek to dom dobrze ocieplony, bo taki potrzebuje mato energii do ogrzania. Jednak ten sam efekt, czyli zminimalizowanie ilo�ci ciep�a koniecznego do ogrzania domu, zale�y nie tylko od grubo�ci warstwy izolacji termicznej w �cianie. Zastan�wmy si�, po co potrzebna jest w domu energia. Wsp�cze�nie przeci�tna rodzina w naszych warunkach klimatycznych najwi�cej energii zu�ywa do ogrzewania powietrza i wody u�ytkowej (czyli do mycia i k�pieli), zasilania urz�dze� domowych i o�wietlenia. Oszcz�dno�� energii mo�n� uzyska� poprzez: mniejsze straty ciep�a, mniejsze zu�ycie energii (oszcz�dne urz�dzenia i zachowania u�ytkownik�w), efektywniejsze wykorzystanie paliw oraz wykorzystanie naturalnych, �darmowych" �r�det energii. Na to, kt�r�dy dom traci ciep�o, maj� wptyw takie czynniki widoczne w projekcie jak: H bryta budynku (jej zwarto��) - domy pi�trowe s� rozwi�zaniem korzystniejszym, gdy� mniejsza jest powierzchnia �cian zewn�trznych; B usytuowanie i wielko�� otwor�w, zw�aszcza okien (wi�ksze p�aszczyzny okien od potudnia, mniejsze od p�tnocy); B os�ona lub brak oston przed wiatrem, zw�aszcza przy du�ych przeszkleniach i drzwiach wej�ciowych; � usytuowanie pomieszcze� o ni�szej temperaturze wn�trz przy �cianach zewn�trznych, nara�onych na silny wiatr; � uktad wn�trz - uktad jednoprzestrzenny jest trudniejszy do ogrzania ni� wn�trze podzielone na pomieszczenia. Oszcz�dno�ci energii mog� stu�y� tak�e szczeg�to-we rozwi�zania: � zastosowanie takich przegr�d zewn�trznych (�ciany, strop, dach, r�wnie� pod�oga z odpowiednich materia��w i odpowiedniej grubo�ci) i takie rozwi�zanie szczeg��w (unikanie tzw. mostk�w termicznych), aby straty ciepta byty jak najmniejsze; � rodzaj okien i oszklenia (przy du�ych przeszkleniach powinno si� pami�ta� zar�wno o dodatkowej izolacji okien zim�, jak i ochronie przed s�o�cem latem); � dodatkowe os�ony okien, np. rolety; � dobrze zaprojektowana i wykonana instalacja grzewcza umo�liwiaj�ca tatwe oszcz�dzanie energii; 8 i* uzupe�niaj�ce �r�dto ciepta (na zim� stulecia); l'o oszcz�dne urz�dzenia do podgrzewania wody do mycia; B kratki wentylacyjne z �aluzjami. Nie wszyscy zdaj� sobie spraw�, �� instalacja grzewcza - tak�e w domu jednorodzinnym - powinna by� �ci�le dostosowana do budynku i wykonana wedtug projektu. To zapewni du�e oszcz�dno�ci zar�wno w fazie jej wykonywania, jak i - przede wszystkim - podczas eksploatacji budynku. Elementem sk�adowym takiego opracowania jest analiza izolacji termicznej poszczeg�lnych element�w budynku, a wynikiem m.in. dobranie optymalnego modelu kotta. Ale, jak zawsze dodaj� w takiej sytuacji specjali�ci, wielki wptyw na ostateczn� wysoko�� rachunk�w ma �wiadomo�� u�ytkownik�w - systematyczne oszcz�dzanie energii przez wszystkich domownik�w. Bezpieczny dom Dom musi by� tak�e bezpieczny. Problemy zwi�zane z bezpiecze�stwem mo�na podzieli� na: bezpiecze�stwo u�ytkownik�w, zwi�zane z korzystaniem z budynku (balustrady, schody, tarasy); % ochron� przed po�arem lub wy�adowaniami atmosferycznymi (piorunami); ii ochron� przed w�amaniami i napadami, zw�aszcza w rejonie wi�kszych miast. Teoretycznie prawo budowlane narzuca projektantom takie wymagania, kt�re powinny uchroni� mieszka�c�w przed wypadkami: schody powinny mie� odpowiednie wymiary, drzwi odpowiedni� wysoko��, pod�ogi nie mie� uskok�w itp. W wypadku dom�w jednorodzinnych prawo pozostawia architektom i u�ytkownikom do�� du�� swobod�. Przyk�adem tego mo�e by� form� i wysoko�� balustrad schod�w i balkon�w. Odpowiednie rozporz�dzenie okre�la jedynie, �e powinny one mie� co najmniej 90 cm wysoko�ci, nie precyzuj�c innych wymaga�. Tymczasem w wielu publikowanych projektach pojawia si� tzw. rzymska balustrada, przez kt�r� raczkuj�ce dziecko mo�e wypa�� z balkonu na pierwszym pi�trze! - prawo budowlane pozwala na projektowanie takich balustrad w budynkach jednorodzinnych. Jedynie w domach wielorodzinnych musz� one by� zaprojektowane tak, aby uniemo�liwia� wypadni�cie lub wspinanie si� dzieci pozostawionych bez opieki. W wypadku ochrony domu przed po�arem i piorunami rola architekta jest ograniczona do doboru materia��w odpowiednio odpornych na ogie� i ewentualnego zaprojektowania instalacji odgromowej. Dla dom�w jednorodzinnych takiej konieczno�ci, wynikaj�cej z prawa budowlanego, nie ma. Oznacza to, �e dopuszcza si� w nich stosowanie wi�kszej ilo�ci materia��w budowlanych nieodpornych na ogie� ni� np. w budynkach wielorodzinnych czy u�yteczno�ci publicznej. Uzasadnione jest to przede wszystkim �atwo�ci� ewakuacji w razie po�aru. Je�li u�ytkownik nie zamknie sobie licznych dr�g ucieczki trudnymi do sforsowania kratami, a ogie� nie odetnie mu drogi poprzez drzwi wej�ciowe, opuszczenie domu w czasie po�aru nie powinno by� trudne. Cz�stsz� przyczyn� �miertelnych wypadk�w w domach jest nie tyle otwarty ogie�, ile zatrucie spalinami lub gazami powstaj�cymi w rezultacie powolnego spalania tl�cych si� wyk�adzin pod�ogowych czy mebli. Poza lekkomy�lno�ci� u�ytkownik�w (zasypianie z papierosem) nierzadk� przyczyn� po�ar�w s� uszkodzenia instalacji elektrycznej. Z bezpiecznym domem kojarzy si� jednak przede wszystkim dom odporny na w�amania, kradzie�e oraz napady. Marzenia o domu otwartym na cztery strony �wiata, z przeszklonymi �cianami, wieloma wej�ciami do domu mog� ulec znacznej zmianie pod wp�ywem lektury kroniki kryminalnej w lokalnej gazecie. Jakim zasadom powinien odpowiada� dom bezpieczny? Nale�y unika� zbyt du�ej liczby wej�� do domu, zapewni� dogodn� kontrol� wzrokow� wej�cia na dzia�k� i g��wnego wej�cia do domu, przewidzie� odci�cie gara�u od pozosta�ej cz�ci domu drzwiami antyw�a-maniowymi oraz ochron� okien kratami lub szybami antywtamaniowymi, a najlepiej - w rejonie du�ych miast - system alarmowy z po��czeniem z ochron� oraz sygnalizacj� zewn�trzn�. Istotne jest tak�e o�wietlenie terenu wok� domu. 12 Nasz wyb�r Wybudowane w J�zefostawiu pod Warszaw� modelowe domy jednorodzinne zrealizowano wedtug czterech r�nych projekt�w gotowych. Te i inne projekty mo�na obejrze� na stronie www.projekty.murator.pl Budynki r�ni� si� wielko�ci� i uktadem funkcjonalnym. Ka�dy z nich jest przeznaczony dla mniej lub bardziej licznej rodziny - zaspokoj� wi�c odmienne potrzeby i gusty. Wszystkie domy s� niepodpiwniczone. Ujednolicono elewacje tak, aby pasowa�y do siebie pod wzgl�dem kolorystycznym. Zaadaptowano je tak�e do warunk�w panuj�cych na dziatce. Wszystkie domy s� murowane, natomiast zbudowano je w r�nych technologiach i z r�nych materia��w: ceramiki, betonu kom�rkowego, keramzytobetonu i cegty silikatowej. Buduj�c domy, starano si� wybra� materia�y najnowszej generacji produkowane przez firmy znane z jako�ci i nowoczesno�ci swoich wyrob�w. Wykonawc� prac budowlanych wszystkich dom�w byta firma KOREX Zbigniew Ryczywolski. 2389 cm 2168 cm 1894 cm 2550 cm ----- *- --------*f----------- Usytuowanie Dom�w Modelowych na osiedlu ____Legenda do opisu projekt�w___ Powierzchnia domu (h>i,90 m) -jest to suma powierzchni wszystkich pomieszcze� mieszkalnych, w kt�rych wysoko�� - w cato�ci lub cz�ci - przekracza 1,90 m. W pomieszczeniu ze skosami, w kt�rym cz�� wysoko�ci nie osi�ga 1,90 m, nie jest ona wliczana. Nie wliczamy do niej tak�e powierzchni: piwnic, gara�y, oran�erii, loggii, taras�w naziemnych, wiat, grill�w. Powierzchnia zabudowy - podana zgodnie z norm� PN-ISO 9836:1997 oznacza powierzchni� terenu zajmowan� przez budynek w stanie wyko�czonym. Wyznacza si� j� poprzez rzut pionowy bryty budynku na p�aszczyzn� terenu wraz z elementami zabudowanymi �cianami (np. wykuszami). Nie wlicza sie do niej powierzchni element�w drugorz�dnych (np. schod�w zewn�trznych, ramp, daszk�w, altan, szop, loggii i balkon�w). Powierzchnia netto - wyliczona wg normy PN-ISO 9836:1197, tzn. po obrysie podtogi w �wietle wyko�czonych �cian wszystkich pomieszcze�. Na poddaszu u�ytkowym do powierzchni tej wlicza si� cat� powierzchni� podtogi, niezale�nie jak� wysoko�� ma pomieszczenie pod skosami. Kubatura - wyliczona wg normy PN-ISO 9836:1997 to obj�to�� domu liczona jako iloczyn powierzchni rzutu ka�dej kondygnacji (mierzonej po zewn�trznym obrysie �cian) i wysoko�ci danej kondygnacji. Na poddaszu - podano powierzchni� pomieszczenia o wysoko�ci powy�ej 1,90 m, a w nawiasach powierzchni� po pod�odze. Dom Modelowy Murator Di2b - Przytulny - wariant III 13 sypialnia (27,2) 15,8 garderoba -. (4,8) 1,3 hol (6,2) 6,2 -- tazienka -(8,5) 6,3 ,- schody (4,8) 4,8 - sypialnia (20,3) 12,1 - sypialnia (17,7) 10,3 plan poddasza przedpok�j hol i schody 4,3 21,9_ sypialnia 18,3 tazienka 6,0 x sypialnia lub gabinet WC 1 pomieszczenie gospodarcze 3,0 gara� 18,7 , taras 20,0 pok�j dzienny 28,4 jadalnia 10,5 pochylni\kuchnia 12'� przedsionek 2,7 14,9 m plan parteru Autor projektu arch. Barbara Kierejewska-Zieli�ska powierzchnia domu (h>l,90 m) 173,9 m2 powierzchnia netto 225,3 m2 powierzchnia zabudowy 178,3 m2 kubatura 799,0 m3 Jest to du�y, funkcjonalny dom przeznaczony dla siedmiu os�b. Jest niepodpiwniczony, parterowy, ale z u�ytkowym poddaszem. Ma te� gara� na jeden samoch�d. W cz�ci dziennej pok�j (salon) t�czy si� z jadalni�. Do cz�ciowo otwartej kuchni mo�na wej�� zar�wno z jadalni, jak i bezpo�rednio z holu. Prywatna cz�� domu na parterze jest oddzielona od cz�ci dziennej holem i schodami. Znajduj� si� w niej dwa pokoje sypialne i tazienka. Na poddaszu natomiast umieszczono trzy sypialnie, garderoby oraz du�� �azienk�. Technologia i konstrukcja. Dom ten posadowiono na �elbetowych lawach i stopach fundamentowych. �ciany fundamentowe wymurowano z bloczk�w betonowych, zewn�trzne ocieplono ptytami z polistyrenu ekstrudowa-n�go. Ocieplenie �cian fundamentowych zabezpieczono dodatkowo warstw� z bloczk�w betonowych. �ciany parteru i poddasza wykonano z bloczk�w z betonu kom�rkowego. �ciany zewn�trzne s� jednowarstwowe i maj� grubo�� 36,5 cm, wewn�trzne natomiast - 24 cm. Strop nad parterem zrobiono z �elbetowych ptyt prefabrykowanych PS, a �elbetowy wieniec stropu - w deskowaniu na budowie. Do wykonania nadpro�y zastosowano systemowe belki ze zbrojonego betonu kom�rkowego. Drewnian� konstrukcj� dachu zmontowano na placu budowy z element�w przyci�tych na wymiar. Instalacje. Dom pod��czono do miejskich sieci - gazowej i wodoci�gowej. Jako �r�dto ciepta wybrano jed-nofunkcyjny kociot gazowy z zasobnikiem cieplej wody u�ytkowej o pojemno�ci 160 I. Budynek wyposa�ono w wodn� instalacj� centralnego ogrzewania wykonan� w systemie zamkni�tym (z pomp� obiegow�). W holu, kuchni, jadalni i salonie uto�ono ogrzewanie podtogo-we, natomiast w sypialniach - grzejnikowe w uk�adzie rozdzielaczowym (zastosowano stalowe grzejniki ptyto-we). Instalacj� cieplej i zimnej wody zrobiono z rur wielowarstwowych. Wyko�czenie zewn�trzne. Zamontowano okna z profili PCW od zewn�trz wyko�czone oklein� imituj�c� drewno. Drzwi zewn�trzne wyposa�ono w okucia an-tywtamaniowe. Elewacj� pokryto cienkowarstwowym tynkiem silikatowym. Cok�t, taras oraz kominy ob�o�o-no ceg�ami klinkierowymi. Dach domu pokryto blacho-dach�wk� z posypk� mineraln�. Wyko�czenie wewn�trzne i wyposa�enie. Wewn�trz �ciany pokryto tynkiem gipsowym uk�adanym na mokro. Poddasze ocieplono we�n� szklan� i wyko�czono ptytami gipsowo-kartonowymi. Na poddasze prowadz� a�urowe schody drewniane. Posadzki w �azienkach, kuchni, jadalni, pokoju dziennym i holu zrobiono z p�ytek ceramicznych. Natomiast w sypialniach na parterze i na poddaszu uto�ono panele pod�ogowe. Wewn�trz zamontowano drzwi fornirowane. �azienki domu s� wyposa�one w komplet urz�dze�. W salonie zainstalowano kominek. 14 Dom Modelowy Murator D2aL - z wykuszami - typ II pomieszczenie gospodarcze 6,6 tazienka 9,9 sypialnia 12,5 sypialnia 15,9 sypialnia 14,6 pok�j dzienny 27,1 jadalnia spi�arnia 2,2 12,9 gara� 28,0 przedsionek 3,9 16,7 m Autor projektu: arch. Piotr Matuszewski powierzchnia domu (h>l,90 m) 146,0 m2 powierzchnia netto 174,0 m2 powierzchnia zabudowy 216,1 m2 kubatura 732,0 m3 Ten dom r�wnie� nie jest podpiwniczony. Jest parterowy, z gara�em na dwa samochody. Przeznaczony dla rodziny pi�cioosobowej. Wewn�trz z centralnie usytuowanego holu wchodzi si� do cz�ci dziennej, do pomieszczenia gospodarczego oraz cz�ci nocnej oddzielonej drzwiami. Z pokoju dziennego, po��czonego z jadalni�, mo�na wyj�� na taras. Z okien kuchni i jadalni widoczne jest wej�cie i wjazd na dziatk�. W projekcie przewidziano r�wnie� spi�arni�, garderob� oraz miejsca na szafy. Technologia i konstrukcja. Dom posadowiono na �elbetowych tawach i stopach fundamentowych. �ciany fundamentowe wymurowano z pustak�w betonowych, zewn�trzne ocieplono ptytami z polistyrenu eks-trudowanego - ocieplenie zabezpieczono warstw� dociskow� z bloczk�w betonowych. �ciany wykonano z pustak�w z ceramiki poryzowanej. Zewn�trzne -jednowarstwowe - maj� grubo�� 44 cm, wewn�trzne konstrukcyjne - 25 cm, pozosta�e - 11,5 i 8 cm. �ciany zewn�trzne zwie�czono wie�cem �elbetowym wykonanym w szalunku na budowie. Nadpro�a tak�e zrobiono na budowie, stosuj�c systemowe belki ceramiczne. Konstrukcj� dachu tworz� prefabrykowane wi�zary drewniane przygotowane w wytw�rni. Dolne pasy wi�-zar�w s� jednocze�nie belkami stropu nad parterem. Instalacje. Dom pod��czono do gazowej i wodoci�gowej sieci miejskiej. Zastosowano dwufunkcyjny wisz�cy kociot gazowy turbo (z zamkni�t� komor� spalania). W holu, kuchni, jadalni i salonie u�o�ono ogrzewanie pod�ogowe. W sypialniach zamontowano stalowe grzejniki p�ytowe, natomiast w �azienkach - drabinkowe. Instalacj� ciep�ej i zimnej wody wykonano z rur wielowarstwowych. Wyko�czenie zewn�trzne. Zamontowano okna z profili PCW - od zewn�trz wyko�czone oklein� imituj�c� drewno, od wewn�trz bia�e. Okna wyposa�ono zar�wno w szyby, jak i okucia antywtamaniowe. Elewacj� najpierw pokryto podk�adowym tynkiem cie-p�ochronnym, a nast�pnie cienkowarstwowym tynkiem silikatowym. Cok� elewacji ob�o�ono bloczkami betonowymi o �upanej fakturze. Dach pokryto zak�adkow� dach�wk� ceramiczn�. Wjazd do gara�u zamkni�to sterowan� pilotem segmentow� bram� gara�ow�, z ocieplonym poszyciem. Brama i drzwi wej�ciowe maj� ten sam br�zowy kolor. Wyko�czenie wewn�trzne i wyposa�enie. �ciany wewn�trz budynku wyko�czono tynkiem gipsowym uk�adanym na mokro. Drewniany strop nad parterem ocieplono we�n� mineraln� i wyko�czono ptytami gip-sowo-k�rtonowymi. Posadzki w salonie, jadalni, holu, kuchni i �azienkach uto�ono z p�ytek ceramicznych. W sypialniach zastosowano panele pod�ogowe. Wewn�trz zamontowano drzwi sosnowe. �azienki kompletnie wyposa�ono. W salonie zainstalowano kominek i wyko�czono go piaskowcem. Dom Modelowy Murator D03 - Doskona�y 15 sypialnia (14,5) 11,1 �azienka (9,2) 6,8 korytarz (3,8) 3,8 plan poddasza pomieszczenie gospodarcze 4,4, sypialnia (15,4) 11,7 sypialnia (11,8) 9,0 schody biblioteka (10,3) 10,3 pok�j dzienny 50,1 gara� 21,1 kuchnia �azienka 7,5 4,0 plan parteru Autor projektu: aren. Barbara Kierejewska-Zieli�ska powierzchnia domu (h>l,9 m) 121,4 m2 powierzchnia netto 175,3 m2 powierzchnia zabudowy 111,9 m2 kubatura 610,0 m3 r Jest to najmniejszy z wybudowanych Dom�w Modelowych. Mimo niedu�ej powierzchni wygodnie mo�e w nim mieszka� czteroosobowa rodzina. Dom jest niepodpiwni-czony, ma za to u�ytkowe poddasze i gara� na jeden samoch�d. Pok�j rodzinny po��czony z kuchni� ma prawie 60 m2. Przy kuchni znajduje si� pomieszczenie techniczne, z kt�rego mo�na przej�� do gara�u. Atrakcyjnym miejscem jest p�tpi�tro, mo�na je bowiem dowolnie wykorzysta� - na bawialni�, bibliotek� itp. Na poddaszu znajduj� si� trzy sypialnie i du�a �azienka. Technologia i konstrukcja. Posadowienie jest tu takie jak opisywanych wcze�niej dom�w - �elbetowe tawy i stopy fundamentowe. �ciany fundamentowe wymurowano z bloczk�w betonowych, zewn�trzne ocieplono ptytami z polistyrenu ekstrudowanego i obto�ono warstw� dociskow� z bloczk�w betonowych. Wszystkie �ciany wymurowano z bloczk�w silikato-wych. �ciany zewn�trzne s� dwuwarstwowe - z bloczk�w grubo�ci 18 cm - i docieplone wetn� mineraln�. �ciany wewn�trzne konstrukcyjne maj� grubo�� 24 cm, dzia�owe - 8 i 12 cm. Nad parterem u�o�ono strop prefabrykowany z belek i pustak�w Teriva I bis, a strop p�tpi�tra (nad wej�ciem) - ptyt� �elbetow� - wykonano na budowie. Wie�ce domu s� �elbetowe. Do zamkni�cia otwor�w okiennych i drzwiowych u�yto nadpro�a prefabrykowane typu L19. J�tkow� konstrukcj� dachu wykonano na placu budowy. Dach opiera si� na �ciance kolankowej. Instalacje. Ten dom tak�e pod��czono do gazowej i wodoci�gowej sieci miejskiej. Zastosowano dwufunkcyjny wisz�cy kocio� gazowy turbo. Wykonano instalacj� centralnego ogrzewania w systemie rozdzielaczowym. W sypialniach i pomieszczeniach dziennych zamontowano grzejniki stalowe z listwami poziomymi, w �azienkach - grzejniki drabinkowe. Instalacj� centralnego ogrzewania oraz ciep�ej i zimnej wody zrobiono z polibutylenu. Wyko�czenie zewn�trzne. Dom wyposa�ono w drewniane okna jednoramowe w kolorze dopasowanym do wyko�czenia drzwi wej�ciowych. �ciany zewn�trzne ocieplono metod� lekk� mokr�. U�yto p�yt z we�ny mineralnej grubo�ci 15 cm, kt�re pokryto tynkiem cienkowarstwowym. Cok� i �ciany gara�u wykonano jako tr�jwarstwowe, warstw� elewacyjn� stanowi tu ceg�a silikatowa tupana. Dach pokryto blachodach�wk�. W gara�u zamontowano bram� uchyln�. Wyko�czenie wewn�trzne i wyposa�enie. �ciany od wewn�trz wyko�czono ptytami gipsowo-kartonowy-mi. Dach ocieplono wetn� mineraln�. Posadzki w kuchni, holu, �azienkach i pomieszczeniu technicznym u�o�ono z ptytek terakotowych. W pokoju dziennym, bawialni i sypialniach zastosowano natomiast panele drewniane. �azienki kompletnie wyposa�ono. �elbetowe schody prowadz�ce na poddasze wyko�czono drewnem bukowym. W salonie, w miejscu przeznaczonym na kominek, ustawiono �eliwny piec wolno stoj�cy. 18 Architektura i funkcjonalno�� Murator D03 - Doskona�y Oto niewielki dom z poddaszem mieszkalnym. Jego kszta�t zostat podporz�dkowany zasadzie: jak najwi�cej powierzchni mieszkalnej na jak najmniejszej powierzchni zaPudowy. Konsekwentna realizacja tej zasady sprawita, �e dom nie potrzePuje du�ej dziatki. Zrezygnowanie z gara�u, kt�ry mo�e, lecz nie musi zosta� zPudowany, daje szans� na kolejne, znaczne ograniczenie powierzchni zaPudowy. Bryta domu jest zwarta i prosta, jego proporcje i skromno�� elewacji s� sygna�em, �e wn�trza zosta�y zaprojektowane oszcz�dnie i racjonalnie. Uktad funkcjonalny jest typowy dla dom�w dwukon-dygnacyjnych ze stref� dzienn� na parterze i sypialniami wraz z �azienk� na poddaszu. Wyra�nie zaakcentowane w bryle Pudynku wej�cie wprowadza do niewielkiego przedsionka, sk�d po kilku stopniach dostajemy si� wprost do pokoju dziennego. Jest to du�e, wielofunkcyjne pomieszczenie zajmuj�ce wraz z otwart� kuchni� niemal caty parter. Strefy pokoju wyznaczaj� jedynie a�urowe fragmenty �cian oraz uktad posadzki. I tak - niemal na wprost wej�cia - przy du�ym oknie i drzwiach na taras stan�t st�t, kt�ry wyznacza miejsce jadalni. Wygodne s�siedztwo z kuchni�, blisko�� tarasu, a dalej - ogrodu sprawiaj�, �e jest to najw�a�ciwsze miejsce do spo�ywania posi�k�w. Cz�� pokoju na prawo od wej�cia zosta�a zaaran�owana do wypoczynku: fotele, niski stolik, niewiele mebli, by� mo�e telewizor, sprz�t muzyczny. O przeznaczeniu tej cz�ci pokoju dziennego zadecyduje styl �ycia mieszkaj�cej tu rodziny. Przylegaj�ce do gara�u pomieszczenie gospodarcze mo�e pe�ni� funkcj� pralni, schowka albo spi�arni. Jako t�cznik mi�dzy cz�ci� mieszkaln� domu a gara�em prawie 20 Poddasze mie�ci trzy sypialnie i du�� �azienk�. Pomieszczenia do�wietlone s� przez okna w �cianach szczytowych (sypialnia rodzic�w - dodatkowo oknem potaciowym), korytarz - przez okno w dachu, ale te� po�rednio - przez bibliotek�. Dosy� du�e, racjonalnie zaprojektowane sypialnie pozwalaj� zamieszka� w nich wygodnie czterem osobom. Wn�trza poddasza kszta�tuj� potacie dwuspadowego dachu, jednak znacznej wysoko�ci �cianki kolankowe umo�liwiaj� wygodne korzystanie niemal z catej powierzchni znajduj�cej si� pod dachem. Na dachu gara�u urz�dzono taras dost�pny z sypialni rodzic�w. Gdyby jednak w miejscu okna �azienkowego znalaz�y si� drzwi balkonowe, t� doskonale wyposa�on� tazienk� mo�na by�oby zmieni� w letni pok�j k�pielowy. Murator D08b - Przestronny - wariant 22 wej�ciowy okno pozwala wyjrze� na ulic� albo... poda� fili�ank� kawy s�siadce, by potem poplotkowa� z ni� na ganku. Sypialnie znalazty si� w niezale�nej, sze��dziesi�cio-metrowej cz�ci domu, kt�r� mo�na oddzieli� od reszty drzwiami. Cztery pokoje przeznaczone dla pi�ciu os�b nie s� du�e, jednak - co warto podkre�li� - wszystkie zo-staty wyposa�one w garderoby lub szafy. W zespole sypialni znajduje si� dobrze wyposa�ona ta-zienk� (wanna, natrysk, umywalka, WC i bidet). W czasie porannego obl�enia cz�� domownik�w mo�e te� korzysta� z niewielkiej �azienki z natryskiem po�o�onej w cz�ci gospodarczej. Jest to niekonsekwencja zato�one-go przez projektanta sztywnego uktadu funkcjonalnego, wydaje si� jednak nie do unikni�cia. Sypialnie, wprawdzie wygodnie zaaran�owane, nie s� du�e, dlatego warto wr�ci� w tym miejscu do pomystu rozbudowania ich na zewn�trz. Zacienione pergolami, otoczone ro�linami, przylegaj�ce do nich tarasy mog� sta� si� pokojami letnimi. Drzwi balkonowe w miejscu okien to jedyna niewielka zmiana otwieraj�ca drog� do tego luksusu. Cz�� gospodarcza domu sktada si� z gara�u na dwa samochody, pomieszczenia techniczno-gospodarcze-go z wyj�ciem do ogrodu oraz �azienki z natryskiem, kt�ra opr�cz narzuconej przez projekt funkcji dziennej �azienki (mycie r�k po powrocie z ogrodu, przed posi�kami, korzystanie z WC) dla cz�ci domownik�w b�dzie �azienk� g��wn�. Jest to dom o du�ej powierzchni zabudowy. Prostok�t, w kt�ry wpisuje si� jego rzut, ma 20,5 m d�ugo�ci i 12,6 m szeroko�ci. Oznacza to, �e dziatka, na kt�rej m�gtby stan��, powinna mie� przynajmniej 28,5 im 23 szeroko�ci. Roz�o�yste domy wymagaj� odpowiedniego do ich skali otoczenia. Wprawdzie ograniczenie powierzchni w ramach dopuszczalnych przez przepisy prawa budowlanego jest mo�liwe, jednak niekonsekwencja polegaj�ca na ograniczaniu przestronnych wn�trz widokami ogrodzenia wyrastaj�cego tu� za oknami b�dzie bolesnym dyskomfortem dla mieszka�c�w du�ych dom�w w ma�ych ogrodach. Murator D24L - z wykuszami - typ II Obszerny parterowy dom pod du�ym dachem. Zaprojektowany na planie litery L w taki spos�b, �e za �cian� elewacji frontowej znalaz�y si� pomieszczenia cz�ci dziennej i gara�. Sypialnie umieszczono w skrzydle wchodz�cym w ogr�d. W rezultacie powsta� dom o do�� zwartym, chocia� nie prostok�tnym obrysie. Jego kszta�t pozwala racjonalnie wykorzysta� dzia�k�, a urozmaicone dzi�ki formie rzutu elewacje nie wymagaj� dodatkowych, zdobi�cych je zabieg�w. Charakterystyczn� cech� architektury tego domu s� okienne wykusze pokoju dziennego, atrakcyjne tak�e jako elementy wn�trza. P�aszczyzny szyb wszystkich okien podzielono szprosami, a stolarka, chocia� z profili PCW, od zewn�trz zosta�a wyko�czona drewnopodobn� oklein�. Pozwoli�o to wystylizowa� dom na wiejsk�, rodzinn� posiad�o��. 24 Na wej�cie naprowadza �ciana wysuni�tego przed elewacje gara�u. Spod matego, zadaszonego ganku wchodzimy do niewielkiego przedsionka i dalej - do obszernego holu. Jest to centralne miejsce domu - st�d na prawo kierujemy si� do pokoju dziennego i jadalni lub na wprost - do strefy sypial�. 0 charakterze tego pomieszczenia �wiadczy liczba drzwi i prowadz�cych z niego przej��. Pok�j dzienny zosta� zaaran�owany w taki spos�b, �e cz�� wypoczynkowa znalaz�a si� w bliskim s�siedztwie ogrodu, a jadalnia z du�ym rodzinnym sto�em - obok kuchni, przy wykuszu skierowanym w stron� wej�cia. Obszerna, bardzo wygodnie urz�dzona kuchnia ze spi�arni�, oddzielona od cz�ci wypoczynkowej �cian� z kominkiem, jest otwarta na jadalni�. To rozwi�zanie sprawia, �e jadalnia staje si� jednocze�nie fragmentem dw�ch niezale�nych, a nawet odseparowanych pomieszcze� - pokoju dziennego i kuchni. Umieszczony na zewn�trznym naro�niku kuchni kominek, widoczny zar�wno z kanapy, jak i od strony stotu, nale�y do catego wn�trza tej cz�ci domu. Wykusze - architektoniczne wyr�niki domu - tworz� w jego wn�trzu szerokie, dekoracyjne parapety. Mo�e szkoda, �e przynajmniej jeden z nich nie stat si� prawdziw� u�ytkow� wn�k� schodz�c� niemal do poziomu podtogi, w kt�rej stan��by, w otoczeniu zieleni, na przyk�ad fotel. Taki jak te, w kt�rych angielskie panny w czasach wiktoria�skich czyta�y listy z Indii od narzeczonych. 25 Cz�� nocna domu sktada si� z trzech sypial� - dw�ch dwuosobowych i jednej jednoosobowej. Znajduje si� tam r�wnie� bardzo du�a tazienka. Do sypialni rodzic�w przylega garderoba. Cz�� domownik�w b�dzie najprawdopodobniej stale korzysta�a z s�siedniej �azienki z ubo�szym programem. Za�o�enie, �e b�dzie to tazienka u�ywana awaryjnie, jest przy pi�cioosobowej rodzinie mato prawdopodobne. Dobrze zda� sobie z tego spraw� zawczasu i tak wyposa�y� oba pomieszczenia, aby unikn�� biegania za �cian� po r�cznik czy przybory toaletowe. Warto zwr�ci� uwag� na ogrodowe wn�trze utworzone przez �ciany domu. Projekt przewiduje w tym miejscu niewielki taras celowo odsuni�ty od okna sypialni. Wydaje si�, �e rozbudowanie go w stron� pokoju rodzic�w przyniesie sporo korzy�ci. Uzyskane zaciszne wn�trze warto ocieni� pergol� i wygodnie urz�dzi�. Je�eli orientacja dziatki w stosunku do stron �wiata pozwoli na takie usytuowanie domu, aby ogr�d znalazt si� w jej po�udniowej cz�ci - siedz�cy na tarasie mieszka�cy b�d� mogli cieszy� si� ciep�em popo�udniowego sto�ca a� do zachodu. 26 Gara� na dwa samochody i dost�pne z holu pomieszczenie gospodarcze uzupe�niaj� program tego wygodnego domu. Warto zwr�ci� uwag�, �e chocia� powierzchnia zabudowy jest zbli�ona do powierzchni Muratora D08b - Przestronny - wariant III, to jednak wymagania tego domu co do szeroko�ci dziatki s� znacznie mniejsze. Murator Di2b - Przytulny - wariant Oto najwi�kszy z prezentowanych dom�w - parterowy z poddaszem mieszkalnym. Zostat zaprojektowany dla licznej, nawet siedmioosobowej rodziny. Caty parter przystosowano do potrzeb domownika poruszaj�cego si� na w�zku. Uktad funkcjonalny tego domu nie jest tak klarowny, jak w wi�kszo�ci dom�w z u�ytkowym poddaszem, w kt�rych podziat na cz�ci - dzienn� na parterze i umownie nocn� na wy�szej kondygnacji -jest niemal zasad�. Ze wzgl�du na liczb� mieszka�c�w i potrzeby niepe�nosprawnego domownika parter przej�� cz�� funkcji mieszkalnego poddasza. Ten dom, o poziomie parteru nieznacznie wzniesionym nad poziom terenu, jest wyposa�ony w kr�tk� pochylni� o niewielkim spadku, pozwalaj�c� na dojechanie w�zkiem przed drzwi wej�ciowe. Niewielki przedsionek wprowadza do obszerniejszego holu pet-ni�cego funkcj� pomieszczenia rozprowadzaj�cego. Na prawo znalazt si� du�y pok�j dzienny z jadalni� tu� przy kuchni. Takie usytuowanie pozwala, w zale�no�ci od sytuacji, wtacza� j� do kuchni (na co dzie�) lub do pokoju dziennego (od �wi�ta). Jest to trafne rozwi�zanie 28 Wyposa�ona w natrysk z kratk� odp�ywow� bezpo�rednio w podtodze oraz kilka por�czy i uchwyt�w umo�liwia osobie na w�zku samodzielne korzystanie z �azienkowych przybor�w i toalet� bez kr�puj�cej asysty. �azienk� wyposa�ono w zwyczajn� ceramik� sanitarn�. Uzupe�nieniem programu parteru jest dost�pne z przedsionka pomieszczenie gospodarcze oraz dodatkowe niewielkie WC. Na poddaszu, pod wielospadowym dachem znalaz�y si� �azienka i trzy sypialnie. Do dw�ch z nich �wiat�o dociera przez lukarny, do trzeciego pokoju i �azienki - przez okna potaciowe. Sypialnie s� du�e, a do pokoju rodzic�w przylega blisko pi�ciometrowa garderoba. Wysoko�� pomieszcze� na poddaszu jest zr�nicowana, a liczne skosy dachu wymagaj� specjalnej, uwzgl�dniaj�cej to aran�acji wn�trz. 30 Wykopy i fundamenty Decyzj� o sposobie fundamentowania podejmuje konstruktor na podstawie dokumentacji geotechnicznej, w kt�rej opisane s� warunki wodno-gruntowe panuj�ce na dziatce. Wymiary fundament�w projektuje si� w zale�no�ci od wielko�ci obci��e�, jakie musz� przenie��, oraz rodzaju i stanu gruntu, w jakim b�d� wykonywane. W gruntach piaszczystych okre�la si� ich zag�szczenie, a w gruntach spoistych - plastyczno��. Fundamenty musz� by� tak dobrane, aby w spos�b bezpieczny (bez nadmiernych osiada�) przenosi�y obci��enie na grunt. �awy i stopy Je�li na dziatce wyst�puj� grunty o dobrej no�no�ci, czyli takie, kt�re obci��one budynkiem nie b�d� osiada�, domy jednorodzinne najcz�ciej posadawia si� na lawach fundamentowych. Na nich opiera si� �ciany fundamentowe lub �ciany piwnic. �awy pod domy jednorodzinne najcz�ciej s� betonowe i maj� 30-40 cm wysoko�ci oraz 40--80 cm szeroko�ci. Je�li w budynku cz�� obci��e� jest przekazywana na grunt nie przez �ciany, lecz przez stupy, to wtedy pod nimi wykonuje si� stopy fundamentowe. Je�eli grunt jest staby, a obci��enia fundamentu maj� by� znaczne, nale�y zrobi� bardzo szerok� taw� �elbetow�. Wtedy w jej dolnej cz�ci uktada si� zbrojenie poprzeczne (czasami wystarczy zwi�kszy� jej wysoko��). Zbrojenie poprzeczne (a nie pod�u�ne) decyduje o tym, czy tawa jest �elbetowa, czy nie. W domach jednorodzinnych zwykle jednak nie ma potrzeby stosowania taw �elbetowych. P�yta fundamentowa To jeszcze inny rodzaj fundamentu. Rozk�ada ona ci�ar budynku na cat� powierzchni� zabudowy. Dzi�ki temu na ka�dy centymetr obci��onego gruntu przypada znacznie mniejszy nacisk. Dla przyk�adu: p�yta fundamentowa pod budynkiem o wymiarach 12 x 10 m b�dzie miata 120 m2 powierzchni, a �awy fundamentowe pod ten sam budynek b�d� miaty powierzchni� okoto 40 m2. Pod�o�e pod p�yt� b�dzie wi�c obci��one trzy razy mniej ni� pod �awami fundamentowymi. Dletego posadowienie na p�ycie fundamentowej stosuje si� wtedy, gdy w pod�o�u wyst�puj� grunty o ma�ej no�no�ci, na przyk�ad mady (gliny pochodzenia rzecznego) oraz gdy w pod�o�u wyst�puj� niejednorodne warunki gruntowe: pod cz�ci� budynku wyst�puj� grunty mocniejsze, pod cz�ci� - s�absze. Taki typ pod�o�a powoduje nier�wnomierne osiadanie budynk�w. �elbetowa p�yta b�d�ca sztywn� konstrukcj� mo�e uchroni� dom przed uszkodzeniem. Na p�ycie fundamentowej posadawia si� zar�wno budynki podpiwniczone, jak i niepodpiwniczon�. strzemiona \ ~ �ciana strzemiona s s^ fundamentowa -- ^^- �ciana -^"^ fundamentowa \ \ \ \ \' d _z- \\\ \ r \ \ \s \ ^ \ W chudy beton zbrojenie chudy beton pod�u�ne �awa betonowa zbrojenie zbrojenie poprzeczne pod�u�ne �awa �elbetowa Dom niepodpiwniczony Stopy i tawy fundamentowe powinny si�ga� poni�ej strefy przemarzania, kt�ra w zale�no�ci od rejonu kraju si�ga 0,8-1,4 m poni�ej poziomu terenu. Ceotechnik musi oznaczy� uziarnienie gruntu i okre�li�, czy grunty na dziatce s� gruntami wysadzinowymi, czy nie. W gruntach niewysadzinowych (wi�kszo�� piask�w), czyli takich, kt�re zamarzaj�c, nie zwi�kszaj� swojej obj�to�ci, fundamenty mo�na posadowi� w strefie przemarzania, ale nawet wtedy g��boko�� posadowienia nie powinna by� mniejsza ni� 0,5 m. Wykopy w domach bez piwnic robi si� na og�t nie pod caty dom, ale tylko pod tawy fundamentowe. Zwykle s� p�ytkie, dlatego nie trzeba ich specjalnie zabezpiecza�, nawet je�li ich skarpy s� pionowe. Z terenu budowy nale�y usun�� humus (ziemi� ro�linn�), kt�ry przyda si� po zako�czeniu budowy do urz�dzania przydomowego ogrodu. Je�eli dom b�dzie posadowiony w gruntach spoistych (gliny, i�y), tawy mo�na betonowa� bezpo�rednio w gruncie. Wtedy robi si� wykop dok�adnie o wymiarach tawy i uktada w nim zbrojenie, a nast�pnie mieszank� betonow�. Je�li po zrobieniu wykopu spadnie deszcz i na jego dnie b�dzie stata woda, mo�na j� wybra� (na przyktad pomp�), ale i tak dno wykopu nie b�dzie ju� twarde. Dlatego po usuni�ciu wody nale�y tam wsypa� such�, nierozrobio-n� z wod� mieszank� betonow�. Na dnie wykopu powstanie w ten spos�b betonowa warstwa, na kt�rej b�dzie mo�na uto�y� zbrojenie, a nast�pnie betonowa� taw�. Na naszych budowach cz�sto w podobny spos�b robi si� wykopy w gruntach niespoistych (piaskach, �wirach). Nie jest to dobre rozwi�zanie, gdy� podczas uktada-nia betonu cz�� zaczynu cementowego wnika w piasek, a to powoduje os�abienie betonu. Nie wystarczy te� uto�e-nie na dnie wykopu warstwy 5-10 cm chudego betonu (w kt�rym jest mniej cementu ni� w zwyktym), gdy� zabezpiecza si� tylko dno wykopu, a zaczyn i tak ucieka bokami. Wyj�ciem z sytuacji jest zrobienie wykopu 5-10 cm szersze