murator PORADNIKI Szkoła budowania - wydanie II Redaktor naczelny: Anna Kamińska Redaktor prowadzący: Grażyna Skibicka Konsultacje: Agata Kosiarska, Piotr Laskowski, Jolanta Pietrucha, Janusz Strzyżewski, Ewa Trusewicz Korekta: Aleksandra Hofman, Agnieszka Pietrzak Projekt graficzny: Zygmunt Zaradkiewicz Opracowanie graficzne: Joanna Jaszuńska-Kobielska Rysunki: Agnieszka i Marek Sterniccy Opracowanie techniczne: Katarzyna Zelichman Autorzy tekstów: Jaki ma być dom Kazimierz Kirejczyk; Nasz wybór Jolanta Pietrucha; Architektura i funkcjonalność Iwona Szy-manik; Wykopy i fundamenty Krzysztof Traczyński, Jolanta Pietrucha; Ściany fundamentowe Monika Jurek, Jolanta Pietrucha; Ściany Ewa Trusewicz; Stropy Beata Kerntopf-Ślusarczyk, Ewa Trusewicz; Schody Magdalena Pyszkowska, Wojciech Pakuta vel Rutka, Agnieszka Wrocławska; Konstrukcja dachu Pawet Dominiak, Dominika Merek; Pokrycia dachowe Agnieszka Wrocławska; Rynny Dorota Czernek, Agnieszka Wrocławska; Ocieplanie dachu Małgorzata Majkowska, Jolanta Pietrucha; Wykańczanie poddasza użytkowego Mariusz Gołąbek, Agnieszka Wrocławska; Jak dobrze wybudować komin Konrad Koper, Agnieszka Wrocławska; Kominki i piece Konrad Koper, Agnieszka Wrocławska; Okna i drzwi Jan Cłodek, Agnieszka Wrocławska; Bramy garażowe Dorota Czernek, Agnieszka Wrocławska; Wykańczanie elewacji Magdalena Pyszkowska, Agnieszka Wrocławska; Instalacje Irena Walczak; Podłogi, ściany, sufity Joanna Jankowska, Katarzyna Klimm, Mariusz Gołąbek, Agnieszka Wrocławska; Czas na ogród Elżbieta Borkowska-Gorączko; Zużycie podstawowych materiałów Iwona Wysińska Autorzy zdjęć: Hanna Długosz ss. 118, 203g; Włodzimierz Echeński ss. 63, 143p; Michał Glinicki ss. 18, 19g, 20dl, 23g, 26ś; Michał Glinicki, Jacek Kucharczyk ss. 21, 22g, 189dp; Andrzej Jastrzębski s. 144d; Jarosław Kąkol s. 169; Konrad Koper s. 119; Magdalena Kosihska ss. 78,111p; Beata Kerntopf-Ślusarczyk ss. 53p, 74; Jacek Kucharczyk s. 173; Piotr Liegiers. 194dp; Piotr Mastalerz ss. 77ś, p, 98,104,105, 110,126,131,144g, 153g, 168,172; Mieczysław Michalak s. 55I; Andrzej T. Papliński s. 90; Mariusz Pasek s. 202; Jolanta Pietrucha ss. 32, 34, 35, 36, 40, 41, 42, 43, 169pd; Jerzy Romanowski s. 204d; Aleksander Rutkowski ss. 25g, 25dl, I92dl; Andrzej Szandomirski s. 19dp, 23dl, 23dp, 25dp, 27g, 27ś, 54p, 771,109, mi, ś; Ewa Trusewicz s. 1431; Jan Wajszczuk ss. 179ś, p; Krzysztof Zasuwik ss. 20dp, 26dl, 541,153ś, d, 1791 Pozostałe zdjęcia: Mariusz Bykowski Druk: Crafznak Adres redakcji: ul. Kamionkowska 45, 03-812 Warszawa tel. (22) 59 05 296, faks (22) 59 05 422 www.murator.pl, murator@murator.com.pl Wydawnictwo MURATOR nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam, i ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyny. © Copyright by Wydawnictwo MURATOR Wszystkie materiały są objęte prawem autorskim. Ich przedruk w jakiejkolwiek formie i w jakimkolwiek języku bez wcześniejszej pisemnej zgody Wydawcy jest zabroniony. Wydawca zabrania bezumownej sprzedaży książki „Szkoła budowania". Działanie wbrew powyższemu zakazowi skutkuje odpowiedzialnością prawną. murator WYDAWNICTWO Wydawca: Wydawnictwo MURATOR Sp. z o.o. ul. Kamionkowska 45, 03-812 Warszawa tel. (22) 59 05 000, 59 05 001, faks (22) 59 05 444 www.wydawnictwo.murator.pl, wydawnictwo@murator.com.pl zarząd Prezes: Agnieszka Anielska Wiceprezesi: Renata Krzewska, Ewa R Porębska Biuro Reklamy - Budowa i Architektura Dyrektor: Anna Dygasiewicz-Piwko tel. (22) 59 05 017, faks (22) 59 05 321 reklama_budowa@murator.com.pl Telefoniczna Obsługa Klientów (i zamawianie książek) tel. (22) 59 05 555, 0 801 322 555 (w godzinach 9.00-17.00), faks (22) 59 05 444, klienci@murator.com.pl Jaki ma byc dom 4 SPIS TREŚCI Nasz wybór 12 Architektura i funkcjonalność 18 Kominki i piece 118 Wykopy i fundamenty 30 Lekcja dwunasta 121 Lekcja pierwsza 33 Okna i drzwi zewnętrzne 124 Ściany fundamentowe 38 Lekcja trzynasta 128 Lekcja druga 41 Bramy garażowe 135 Ściany 44 Lekcja czternasta 137 Lekcja trzecia 46 Wykańczanie elewacji 143 Stropy 53 Lekcja piętnasta 146 Lekcja czwarta 55 instalacje 150 Schody 60 Ogrzewanie 151 Lekcja piąta 65 Lekcja szesnasta 156 Konstrukcja dachu 67 woda 163 Lekcja szósta 70 Lekcja siedemnasta 165 Pokrycia dachowe 74 Ścieki 167 Lekcja siódma 80 Lekcja osiemnasta 169 Rynny 90 Elektryczność 171 Lekcja ósma 93 Lekcja dziewiętnasta 174 Ocieplanie dachu 98 Podłogi, ściany, sufity 178 Lekcja dziewiąta 101 Lekcja dwudziesta 184 Wykańczanie poddasza użytkowego 104 Lekcja dwudziesta pierwsza 192 Lekcja dziesiąta 106 Czas na ogród 202 Jak dobrze wybudować komin 109 Lekcja dwudziesta druga 204 Lekcja jedenasta 113 Zestawienie podstawowych prac stanu surowego 213 Jaki ma być dom Początki myślenia o domu, powody, dla których ktoś decyduje się na budowanie domu, mogą być bardzo różne: dla jednych impulsem stać się mogą uciążliwości mieszkania w bloku, dla innych - niemożność uzyskania mieszkania w jakikolwiek inny sposób, niektórzy widzą w budowie domu szansę na rozwiązanie problemu oddzielenia wszystkich, wzajemnie przeszkadzających sobie członków rodziny, inni - przeciwnie - marzą o miejscu integrującym pokolenia, chcą stworzyć prawdziwe gniazdo rodzinne dla dzieci, wnuków lub dziadków, przyjaciół i zwierząt. Na problem pieniędzy można spojrzeć na dwa sposoby - albo najpierw oszacować dostępne fundusze, a potem określić wielkość i standard domu, na który będzie stać inwestora i jego rodzinę (metoda zalecana zwłaszcza przy ograniczonych środkach), albo wcześniej zdefinio- s wać potrzeby i życzenia, na tej podstawie określić wielkość domu i wstępnie oszacować jego koszt, sprawdzając następnie, czy mieści się on w granicach posiadanych i przeznaczanych na budowę funduszy. Przy szacowaniu kosztów trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że koszt budowy samego domu to największa, ale nie jedyna część czekających inwestora wydatków. Oprócz tego uwzględnić należy koszt zakupu dziatki, przyłączy instalacji komunalnych lub lokalne rozwiązanie problemu ścieków czy zasilania w wodę (szczelny zbiornik na nieczystości, studnia), koszt ogrodzenia i urządzenia terenu wokót budynku, dokumentacji projektowej oraz optaty urzędowe ponoszone zarówno w fazie starania się o pozwolenie na budowę, jak i oddawania kolejnych przyłączy i samego budynku do użytku. Oszacowania kosztu budowy w oparciu o przewidywaną powierzchnię domu i bardzo ogólne założenia (na przykład technologia tradycyjna lub szkielet drewniany, dom podpiwniczony lub nie, poddasze użytkowe lub nie) dokonać można praktycznie wyłącznie na podstawie wskaźnika kosztu budowy metra powierzchni użytkowej. Wskaźniki takie publikowane są raz na kwartał przez wydawnictwa takie jak BISTYP-CONSULTING (Zbiór jednostkowych wskaźników cenowych z zakresu budownictwa ogólnego, mieszkaniowego oraz przemysłowego) czy „Promocja sp. z o.o." (dane z systemu SEKOCENBUD, w którym można także znaleźć wskaźniki dla poszczególnych regionów kraju). Warto jednak skonfrontować te wskaźniki z informacjami uzyskanymi od kilku lokalnych wykonawców. Trzeba jednak pamiętać, aby informacje zawsze byty porównywalne, czyli dótyczyty powierzchni użytkowej (albo netto - w zależności od wskaźnika), określonego zakresu robót i standardu wykończenia. 5 Rozważania o technologiach Dokonanie wyboru lub przynajmniej świadome uczestniczenie w wyborze technologii, w jakiej ma być wybudowany dom, jest jednym z ważniejszych praw i obowiązków inwestora. Technologia wiąże się bowiem z kosztami robocizny i materiałów potrzebnych do budowy oraz sprzętu i kwalifikacji, jakie musi posiadać wykonawca. Oznacza często także decyzję co do czasu trwania budowy. Może mieć również wptyw na kształtowanie przyszłej wartości budynku. Z drugiej strony wiele projektów gotowych zaprojektowano tylko w jednej wersji technologicznej. Inwestor, któremu odpowiada projekt, ale wolałby zastosować inną technologię, musi się liczyć z koniecznością dopłaty za zaadaptowanie istniejącej dokumentacji. Oczywiście, wysokość takiej do-ptaty zależy od tego, jak duże zmiany w stosunku do pierwotnej dokumentacji są konieczne. W skrajnym wypadku, czyli na przykład zamianie z technologii tradycyjnej na lekki szkielet drewniany, oznacza to opracowanie całej dokumentacji na nowo. Technologie „suche", w których podstawowym budulcem jest drewno, pozwalają na wybudowanie domu w kilka miesięcy. Budowanie tradycyjne - „na mokro" - wymaga więcej czasu, głównie ze względu na konieczność wysuszenia domu z wilgoci wprowadzonej do budynku podczas murowania, wykonywania elementów betonowych i tynkowania. Z czego budować Do technologii tradycyjnych można zaliczyć te, w których zakłada się murowanie ścian z elementów drobno-wymiarowych (cegła ceramiczna lub wapienno-piasko-wa, bloczki z betonu komórkowego, pustaki ceramiczne lub betonowe). W ramach udoskonalania technologii tradycyjnej buduje się coraz częściej ściany wykonywane także z elementów drobnowymiarowych, ale z innych materiałów (pustaki trocinobetonowe, keramzytobetonowe z wkładką termiczną, gipsowe) lub łączonych inaczej niż tradycyjną zaprawą (bloczki z betonu komórkowego lub pustaki ceramiczne układane na klej). Rzadziej stosowana w budownictwie jednorodzinnym jest technologia szalunków traconych, na przykład ze ścianami i stropami z elementów styropianowych lub trocinobetonowych wypełnianych betonem. Spośród technologii suchych najpopularniejsze w ostatnich latach stało się budowanie w lekkim szkielecie drewnianym. Podobne w podstawowych zasadach jest budowanie z lekkiego szkieletu stalowego (z ocynkowanych profili cienkościennych). Inne technologie drewniane to: lekkie prefabrykaty drewniane (panele i płyty), ściany z bali, tradycyjny szkielet drewniany o zmiennych przekrojach elementów konstrukcji (tak powszechnie budowano w Polsce domy na wsi jeszcze sto lat temu), szkielet z okrąglaków wypełniony bloczkami z gliny. Osobną grupę stanowią technologie rzadko spotykane w projektach gotowych, których wybór powinien w zasadzie oznaczać decyzję zarówno projektanta dokonującego adaptacji, jak i jednocześnie wykonawcy ze względu na specyfikę wykonywania. Zaliczyć tu można budowanie z dyli z PCW wypełnianych betonem oraz budownictwo z gliny lub ziemi. Potocznie pojęcie technologii odnosi się w zasadzie do sposobu wybudowania ścian nośnych, ale powinno obejmować także sposób wykonania stropów. W wypadku szkieletu drewnianego stropy i ściany działowe także są stawiane z elementów drewnianych. W technologiach murowanych stropy mogą być gęstożebro-we z pustaków wypełniających i belek prefabrykowanych (lub robionych na placu budowy) oraz betonu układanego na budowie lub żelbetowe robione na placu budowy. W domach jednorodzinnych rzadziej stosuje się stropy płytowe (filigran, płyta kanałowa), do przeszłości odchodzą także te na belkach stalowych. Możliwe jest także, i racjonalne ze względu na koszty, zwłaszcza na kondygnacjach pod poddaszem nieużytkowym, połączenie murowanych ścian ze stropami, w których elementy nośne stanowią belki lub dźwiga-ry drewniane. Takie rozwiązanie ma jednak istotny wptyw na wytrzymałość stropu i zastosowanie go nad parterem w domach z poddaszem użytkowym praktycznie bardzo utrudnia wykonanie ciężkich, murowanych ścianek działowych. Ponadto stropy z elementów drewnianych lepiej przenoszą dźwięki, inaczej mówiąc - gorzej izolują akustycznie. Ściany działowe mogą być zrobione jako murowane z cegty (najczęściej ze względu na koszty i ciężar stosuje się w tym celu cegtę dziurawkę). Można je także murować ze specjalnych pustaków ceramicznych do ścian działowych, z cienkich bloczków gazobetonowych, z bloczków gipsowych lub dyli gipsowych. Ostatnio coraz bardziej popularne jest wykonywanie ścian działowych metodą suchą i lekką, jako ścian z płyt gipsowo--kartonowych na szkielecie z cienkościennych, ocynkowanych profili stalowych z blachy giętej na zimno. Zaletą takich ścianek jest szybki montaż (a w razie potrzeby demontaż), możliwość postawienia praktycznie w każdym miejscu na stropie o normalnej wytrzymałości, tatwość wykończenia, brak prac mokrych. Łatwo prowadzi się we wnętrzu takiej ściany kable elektryczne i inne instalacje. Wadą jest akustyczność, którą można zmniejszyć, układając wewnątrz ścianki wełnę mineralną jako izolację. Inna niedogodność to niska wytrzymałość na uderzenia i obciążenia (np. powieszenie ciężkich mebli wymaga wzmocnień, dla lżejszych wymyślono specjalne zawiesia). Wciąż dość wysoka jest także cena ścian gip-sowo-kartonowych, nawet przy uwzględnieniu konieczności wzmacniania stropu pod ściankę murowaną. W pomieszczeniach narażonych na wilgoć cena jest jeszcze wyższa, gdyż należy tam zastosować płyty o zwiększonej odporności na zawilgocenie. Płyty gipso-wo-kartonowe są jednak chyba najpraktyczniejsze przy wykończeniu pochyłych wewnętrznych połaci pomieszczeń na poddaszach, a z pewnością są tańsze od drewnianej boazerii. Warto dodać, że gips jest bardzo zdrowym materiałem działającym jak regulator wilgotności w pomieszczeniu. Kolejnym elementem wymagającym świadomej decyzji inwestora jest materiał na pokrycie dachu. Tak jak w wypadku innych elementów wygląd, elementy praktyczne i cena tworzą niezłą łamigłówkę. Wiele osób marzy o dachach krytych dachówką. Każdy projektant wskaże na to, że dachówka wymaga większych spadków i mocnej konstrukcji dachu. Jeśli takiego rozwiązania nie przewidziano w projekcie gotowym, mogą okazać się konieczne odpowiednie obliczenia i zmiany przekrojów elementów drewnianych. Za to pod dachówką zamiast pełnego deskowania można zastosować dużo tańszą folię wstępnego krycia na tatach. Dachówka bitumiczna jest tańsza niż dachówka ceramiczna i doskonale spisuje się na dachach o niewielkich spadkach, wymaga jednak szczelnego deskowania lub jeszcze droższego podłoża ze sklejki lub płyt wodoodpornych. Kompromisem jest zastosowanie pokrycia z blachy dachówkopodobnej lub trapezowej powlekanej wieloma warstwami antykorozyjnymi. Zaletą takiego rozwiązania jest trwałość bliska dachówce, uniknięcie wykonywania pełnego deskowania, możliwość zastosowania na dachach o średnich spadkach, mniejszy niż w wypadku dachówki ciężar. Wadą - praca pokrycia, czyli kurczenie się i rozszerzanie, powodująca efekty akustyczne i konieczność pogodzenia się z efektem bębnienia kropli deszczu w dach, jeśli blacha jest górną warstwą stropodachu. Najtańszym, ale i najmniej trwałym rozwiązaniem jest pokrycie dachu zwykłą blachą ocynkowaną lub papą. Wybierając takie rozwiązanie, musimy zdawać sobie sprawę z jego tymczasowości, co nie oznacza jednak trwałości dwuletniej, lecz w zależności od agresywności atmosfery od kilku do kilkunastu lat. Takie rozwiązanie może być więc bardzo praktyczne, jeśli planuje się budowę „domu rosnącego" - budowanego etapami. Rozwiązania instalacji Jednym z atutów większości projektów gotowych są starannie opracowane projekty branżowe, czyli szczegółowe rozwiązania konstrukcyjne i projekty instalacji wewnętrznych. Podobnie jak w wypadku technologii także rozwiązanie instalacji wewnętrznych i zewnętrznych jest istotnym ograniczeniem swobody projektanta domu taniego w budowie. Najpoważniejszym wyborem jest sposób ogrzewania domu. Stosunkowo najprostsza zarówno w projektowaniu, jak i wykonaniu jest instalacja elektryczna. Zastosowanie oleju jako paliwa wymaga zaprojektowania miejsca na zbiornik. Na wybór rodzaju paliwa istotny wptyw ma to, czy w bezpośrednim sąsiedztwie dziatki jest sieć gazowa. Jako alternatywę dla ogrzewania gazowego można traktować: ogrzewanie energią elektryczną, kociot na olej opatowy, kociot na węgiel, ewentualnie inne paliwa state. Teoretycznie można także nabyć dziatkę w takim miejscu, gdzie istnieje możliwość podłączenia do istniejącej sieci cieplnej lub źródet geotermalnych. Warto zastanowić się nad tym, czy w wypadku bardzo silnych mrozów jako dodatkowe źródto mógtby stużyć kominek. Nowoczesny i prawidłowo wykonany w zależności od wielkości jest w stanie sam ogrzać pomieszczenia o powierzchni kilkudziesięciu metrów! Uwzględnienie kominka albo krótkotrwałego dogrzewania prądem elektrycznym pozwoli na takie dobranie pieca centralnego ogrzewania, aby przy przeciętnych mrozach praco-wat on petną mocą, czyli - w sumie - bardziej oszczędnie. Kominek może się także bardzo przydać w wypadku wyłączeń prądu czy innej sytuacji awaryjnej. Kolejnym elementem jest kanalizacja. Generalnie na obszarach skanalizowanych przyłączenie wewnętrznej instalacji kanalizacji sanitarnej do sieci miejskiej będzie bezwzględnie wymaganym warunkiem. Na terenach miast, gdzie jeszcze nie ma takiej możliwości, zapewne konieczne będzie przygotowanie szczelnego zbiornika na nieczystości, potocznie zwanego szambem, przy czym - często - trzeba go będzie tak usytuować i wykonać, aby bez problemu w przyszłości dołączyć się do sieci miejskiej. Na terenach pozamiej-skich położonych z dala od projektowanych sieci kanalizacyjnych alternatywą dla szamba może być lokalna oczyszczalnia ścieków i ich rozsączkowanie. Dom energooszczędny Na temat budowy energooszczędnych domów pisze się ostatnio bardzo wiele, ale dla większości osób taki budynek to dom dobrze ocieplony, bo taki potrzebuje mato energii do ogrzania. Jednak ten sam efekt, czyli zminimalizowanie ilości ciepła koniecznego do ogrzania domu, zależy nie tylko od grubości warstwy izolacji termicznej w ścianie. Zastanówmy się, po co potrzebna jest w domu energia. Współcześnie przeciętna rodzina w naszych warunkach klimatycznych najwięcej energii zużywa do ogrzewania powietrza i wody użytkowej (czyli do mycia i kąpieli), zasilania urządzeń domowych i oświetlenia. Oszczędność energii możną uzyskać poprzez: mniejsze straty ciepła, mniejsze zużycie energii (oszczędne urządzenia i zachowania użytkowników), efektywniejsze wykorzystanie paliw oraz wykorzystanie naturalnych, „darmowych" źródet energii. Na to, którędy dom traci ciepło, mają wptyw takie czynniki widoczne w projekcie jak: H bryta budynku (jej zwartość) - domy piętrowe są rozwiązaniem korzystniejszym, gdyż mniejsza jest powierzchnia ścian zewnętrznych; B usytuowanie i wielkość otworów, zwłaszcza okien (większe płaszczyzny okien od potudnia, mniejsze od pótnocy); B osłona lub brak oston przed wiatrem, zwłaszcza przy dużych przeszkleniach i drzwiach wejściowych; ¦ usytuowanie pomieszczeń o niższej temperaturze wnętrz przy ścianach zewnętrznych, narażonych na silny wiatr; ¦ uktad wnętrz - uktad jednoprzestrzenny jest trudniejszy do ogrzania niż wnętrze podzielone na pomieszczenia. Oszczędności energii mogą stużyć także szczegóto-we rozwiązania: ¦ zastosowanie takich przegród zewnętrznych (ściany, strop, dach, również podłoga z odpowiednich materiałów i odpowiedniej grubości) i takie rozwiązanie szczegółów (unikanie tzw. mostków termicznych), aby straty ciepta byty jak najmniejsze; ¦ rodzaj okien i oszklenia (przy dużych przeszkleniach powinno się pamiętać zarówno o dodatkowej izolacji okien zimą, jak i ochronie przed słońcem latem); ¦ dodatkowe osłony okien, np. rolety; ¦ dobrze zaprojektowana i wykonana instalacja grzewcza umożliwiająca tatwe oszczędzanie energii; 8 i* uzupełniające źródto ciepta (na zimę stulecia); l'o oszczędne urządzenia do podgrzewania wody do mycia; B kratki wentylacyjne z żaluzjami. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, żę instalacja grzewcza - także w domu jednorodzinnym - powinna być ściśle dostosowana do budynku i wykonana wedtug projektu. To zapewni duże oszczędności zarówno w fazie jej wykonywania, jak i - przede wszystkim - podczas eksploatacji budynku. Elementem składowym takiego opracowania jest analiza izolacji termicznej poszczególnych elementów budynku, a wynikiem m.in. dobranie optymalnego modelu kotta. Ale, jak zawsze dodają w takiej sytuacji specjaliści, wielki wptyw na ostateczną wysokość rachunków ma świadomość użytkowników - systematyczne oszczędzanie energii przez wszystkich domowników. Bezpieczny dom Dom musi być także bezpieczny. Problemy związane z bezpieczeństwem można podzielić na: bezpieczeństwo użytkowników, związane z korzystaniem z budynku (balustrady, schody, tarasy); % ochronę przed pożarem lub wyładowaniami atmosferycznymi (piorunami); ii ochronę przed włamaniami i napadami, zwłaszcza w rejonie większych miast. Teoretycznie prawo budowlane narzuca projektantom takie wymagania, które powinny uchronić mieszkańców przed wypadkami: schody powinny mieć odpowiednie wymiary, drzwi odpowiednią wysokość, podłogi nie mieć uskoków itp. W wypadku domów jednorodzinnych prawo pozostawia architektom i użytkownikom dość dużą swobodę. Przykładem tego może być formą i wysokość balustrad schodów i balkonów. Odpowiednie rozporządzenie określa jedynie, że powinny one mieć co najmniej 90 cm wysokości, nie precyzując innych wymagań. Tymczasem w wielu publikowanych projektach pojawia się tzw. rzymska balustrada, przez którą raczkujące dziecko może wypaść z balkonu na pierwszym piętrze! - prawo budowlane pozwala na projektowanie takich balustrad w budynkach jednorodzinnych. Jedynie w domach wielorodzinnych muszą one być zaprojektowane tak, aby uniemożliwiać wypadnięcie lub wspinanie się dzieci pozostawionych bez opieki. W wypadku ochrony domu przed pożarem i piorunami rola architekta jest ograniczona do doboru materiałów odpowiednio odpornych na ogień i ewentualnego zaprojektowania instalacji odgromowej. Dla domów jednorodzinnych takiej konieczności, wynikającej z prawa budowlanego, nie ma. Oznacza to, że dopuszcza się w nich stosowanie większej ilości materiałów budowlanych nieodpornych na ogień niż np. w budynkach wielorodzinnych czy użyteczności publicznej. Uzasadnione jest to przede wszystkim łatwością ewakuacji w razie pożaru. Jeśli użytkownik nie zamknie sobie licznych dróg ucieczki trudnymi do sforsowania kratami, a ogień nie odetnie mu drogi poprzez drzwi wejściowe, opuszczenie domu w czasie pożaru nie powinno być trudne. Częstszą przyczyną śmiertelnych wypadków w domach jest nie tyle otwarty ogień, ile zatrucie spalinami lub gazami powstającymi w rezultacie powolnego spalania tlących się wykładzin podłogowych czy mebli. Poza lekkomyślnością użytkowników (zasypianie z papierosem) nierzadką przyczyną pożarów są uszkodzenia instalacji elektrycznej. Z bezpiecznym domem kojarzy się jednak przede wszystkim dom odporny na włamania, kradzieże oraz napady. Marzenia o domu otwartym na cztery strony świata, z przeszklonymi ścianami, wieloma wejściami do domu mogą ulec znacznej zmianie pod wpływem lektury kroniki kryminalnej w lokalnej gazecie. Jakim zasadom powinien odpowiadać dom bezpieczny? Należy unikać zbyt dużej liczby wejść do domu, zapewnić dogodną kontrolę wzrokową wejścia na działkę i głównego wejścia do domu, przewidzieć odcięcie garażu od pozostałej części domu drzwiami antywła-maniowymi oraz ochronę okien kratami lub szybami antywtamaniowymi, a najlepiej - w rejonie dużych miast - system alarmowy z połączeniem z ochroną oraz sygnalizacją zewnętrzną. Istotne jest także oświetlenie terenu wokół domu. 12 Nasz wybór Wybudowane w Józefostawiu pod Warszawą modelowe domy jednorodzinne zrealizowano wedtug czterech różnych projektów gotowych. Te i inne projekty można obejrzeć na stronie www.projekty.murator.pl Budynki różnią się wielkością i uktadem funkcjonalnym. Każdy z nich jest przeznaczony dla mniej lub bardziej licznej rodziny - zaspokoją więc odmienne potrzeby i gusty. Wszystkie domy są niepodpiwniczone. Ujednolicono elewacje tak, aby pasowały do siebie pod względem kolorystycznym. Zaadaptowano je także do warunków panujących na dziatce. Wszystkie domy są murowane, natomiast zbudowano je w różnych technologiach i z różnych materiałów: ceramiki, betonu komórkowego, keramzytobetonu i cegty silikatowej. Budując domy, starano się wybrać materiały najnowszej generacji produkowane przez firmy znane z jakości i nowoczesności swoich wyrobów. Wykonawcą prac budowlanych wszystkich domów byta firma KOREX Zbigniew Ryczywolski. 2389 cm 2168 cm 1894 cm 2550 cm ----- *- --------*f----------- Usytuowanie Domów Modelowych na osiedlu ____Legenda do opisu projektów___ Powierzchnia domu (h>i,90 m) -jest to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń mieszkalnych, w których wysokość - w catości lub części - przekracza 1,90 m. W pomieszczeniu ze skosami, w którym część wysokości nie osiąga 1,90 m, nie jest ona wliczana. Nie wliczamy do niej także powierzchni: piwnic, garaży, oranżerii, loggii, tarasów naziemnych, wiat, grillów. Powierzchnia zabudowy - podana zgodnie z normą PN-ISO 9836:1997 oznacza powierzchnię terenu zajmowaną przez budynek w stanie wykończonym. Wyznacza się ją poprzez rzut pionowy bryty budynku na płaszczyznę terenu wraz z elementami zabudowanymi ścianami (np. wykuszami). Nie wlicza sie do niej powierzchni elementów drugorzędnych (np. schodów zewnętrznych, ramp, daszków, altan, szop, loggii i balkonów). Powierzchnia netto - wyliczona wg normy PN-ISO 9836:1197, tzn. po obrysie podtogi w świetle wykończonych ścian wszystkich pomieszczeń. Na poddaszu użytkowym do powierzchni tej wlicza się catą powierzchnię podtogi, niezależnie jaką wysokość ma pomieszczenie pod skosami. Kubatura - wyliczona wg normy PN-ISO 9836:1997 to objętość domu liczona jako iloczyn powierzchni rzutu każdej kondygnacji (mierzonej po zewnętrznym obrysie ścian) i wysokości danej kondygnacji. Na poddaszu - podano powierzchnię pomieszczenia o wysokości powyżej 1,90 m, a w nawiasach powierzchnię po podłodze. Dom Modelowy Murator Di2b - Przytulny - wariant III 13 sypialnia (27,2) 15,8 garderoba -. (4,8) 1,3 hol (6,2) 6,2 -- tazienka -(8,5) 6,3 ,- schody (4,8) 4,8 - sypialnia (20,3) 12,1 - sypialnia (17,7) 10,3 plan poddasza przedpokój hol i schody 4,3 21,9_ sypialnia 18,3 tazienka 6,0 x sypialnia lub gabinet WC 1 pomieszczenie gospodarcze 3,0 garaż 18,7 , taras 20,0 pokój dzienny 28,4 jadalnia 10,5 pochylni\kuchnia 12'° przedsionek 2,7 14,9 m plan parteru Autor projektu arch. Barbara Kierejewska-Zielińska powierzchnia domu (h>l,90 m) 173,9 m2 powierzchnia netto 225,3 m2 powierzchnia zabudowy 178,3 m2 kubatura 799,0 m3 Jest to duży, funkcjonalny dom przeznaczony dla siedmiu osób. Jest niepodpiwniczony, parterowy, ale z użytkowym poddaszem. Ma też garaż na jeden samochód. W części dziennej pokój (salon) tączy się z jadalnią. Do częściowo otwartej kuchni można wejść zarówno z jadalni, jak i bezpośrednio z holu. Prywatna część domu na parterze jest oddzielona od części dziennej holem i schodami. Znajdują się w niej dwa pokoje sypialne i tazienka. Na poddaszu natomiast umieszczono trzy sypialnie, garderoby oraz dużą łazienkę. Technologia i konstrukcja. Dom ten posadowiono na żelbetowych lawach i stopach fundamentowych. Ściany fundamentowe wymurowano z bloczków betonowych, zewnętrzne ocieplono ptytami z polistyrenu ekstrudowa-nęgo. Ocieplenie ścian fundamentowych zabezpieczono dodatkowo warstwą z bloczków betonowych. Ściany parteru i poddasza wykonano z bloczków z betonu komórkowego. Ściany zewnętrzne są jednowarstwowe i mają grubość 36,5 cm, wewnętrzne natomiast - 24 cm. Strop nad parterem zrobiono z żelbetowych ptyt prefabrykowanych PS, a żelbetowy wieniec stropu - w deskowaniu na budowie. Do wykonania nadproży zastosowano systemowe belki ze zbrojonego betonu komórkowego. Drewnianą konstrukcję dachu zmontowano na placu budowy z elementów przyciętych na wymiar. Instalacje. Dom podłączono do miejskich sieci - gazowej i wodociągowej. Jako źródto ciepta wybrano jed-nofunkcyjny kociot gazowy z zasobnikiem cieplej wody użytkowej o pojemności 160 I. Budynek wyposażono w wodną instalację centralnego ogrzewania wykonaną w systemie zamkniętym (z pompą obiegową). W holu, kuchni, jadalni i salonie utożono ogrzewanie podtogo-we, natomiast w sypialniach - grzejnikowe w układzie rozdzielaczowym (zastosowano stalowe grzejniki ptyto-we). Instalację cieplej i zimnej wody zrobiono z rur wielowarstwowych. Wykończenie zewnętrzne. Zamontowano okna z profili PCW od zewnątrz wykończone okleiną imitującą drewno. Drzwi zewnętrzne wyposażono w okucia an-tywtamaniowe. Elewację pokryto cienkowarstwowym tynkiem silikatowym. Cokót, taras oraz kominy obłożo-no cegłami klinkierowymi. Dach domu pokryto blacho-dachówką z posypką mineralną. Wykończenie wewnętrzne i wyposażenie. Wewnątrz ściany pokryto tynkiem gipsowym układanym na mokro. Poddasze ocieplono wełną szklaną i wykończono ptytami gipsowo-kartonowymi. Na poddasze prowadzą ażurowe schody drewniane. Posadzki w łazienkach, kuchni, jadalni, pokoju dziennym i holu zrobiono z płytek ceramicznych. Natomiast w sypialniach na parterze i na poddaszu utożono panele podłogowe. Wewnątrz zamontowano drzwi fornirowane. Łazienki domu są wyposażone w komplet urządzeń. W salonie zainstalowano kominek. 14 Dom Modelowy Murator D2aL - z wykuszami - typ II pomieszczenie gospodarcze 6,6 tazienka 9,9 sypialnia 12,5 sypialnia 15,9 sypialnia 14,6 pokój dzienny 27,1 jadalnia spiżarnia 2,2 12,9 garaż 28,0 przedsionek 3,9 16,7 m Autor projektu: arch. Piotr Matuszewski powierzchnia domu (h>l,90 m) 146,0 m2 powierzchnia netto 174,0 m2 powierzchnia zabudowy 216,1 m2 kubatura 732,0 m3 Ten dom również nie jest podpiwniczony. Jest parterowy, z garażem na dwa samochody. Przeznaczony dla rodziny pięcioosobowej. Wewnątrz z centralnie usytuowanego holu wchodzi się do części dziennej, do pomieszczenia gospodarczego oraz części nocnej oddzielonej drzwiami. Z pokoju dziennego, połączonego z jadalnią, można wyjść na taras. Z okien kuchni i jadalni widoczne jest wejście i wjazd na dziatkę. W projekcie przewidziano również spiżarnię, garderobę oraz miejsca na szafy. Technologia i konstrukcja. Dom posadowiono na żelbetowych tawach i stopach fundamentowych. Ściany fundamentowe wymurowano z pustaków betonowych, zewnętrzne ocieplono ptytami z polistyrenu eks-trudowanego - ocieplenie zabezpieczono warstwą dociskową z bloczków betonowych. Ściany wykonano z pustaków z ceramiki poryzowanej. Zewnętrzne -jednowarstwowe - mają grubość 44 cm, wewnętrzne konstrukcyjne - 25 cm, pozostałe - 11,5 i 8 cm. Ściany zewnętrzne zwieńczono wieńcem żelbetowym wykonanym w szalunku na budowie. Nadproża także zrobiono na budowie, stosując systemowe belki ceramiczne. Konstrukcję dachu tworzą prefabrykowane wiązary drewniane przygotowane w wytwórni. Dolne pasy wią-zarów są jednocześnie belkami stropu nad parterem. Instalacje. Dom podłączono do gazowej i wodociągowej sieci miejskiej. Zastosowano dwufunkcyjny wiszący kociot gazowy turbo (z zamkniętą komorą spalania). W holu, kuchni, jadalni i salonie ułożono ogrzewanie podłogowe. W sypialniach zamontowano stalowe grzejniki płytowe, natomiast w łazienkach - drabinkowe. Instalację ciepłej i zimnej wody wykonano z rur wielowarstwowych. Wykończenie zewnętrzne. Zamontowano okna z profili PCW - od zewnątrz wykończone okleiną imitującą drewno, od wewnątrz białe. Okna wyposażono zarówno w szyby, jak i okucia antywtamaniowe. Elewację najpierw pokryto podkładowym tynkiem cie-płochronnym, a następnie cienkowarstwowym tynkiem silikatowym. Cokół elewacji obłożono bloczkami betonowymi o łupanej fakturze. Dach pokryto zakładkową dachówką ceramiczną. Wjazd do garażu zamknięto sterowaną pilotem segmentową bramą garażową, z ocieplonym poszyciem. Brama i drzwi wejściowe mają ten sam brązowy kolor. Wykończenie wewnętrzne i wyposażenie. Ściany wewnątrz budynku wykończono tynkiem gipsowym układanym na mokro. Drewniany strop nad parterem ocieplono wełną mineralną i wykończono ptytami gip-sowo-kąrtonowymi. Posadzki w salonie, jadalni, holu, kuchni i łazienkach utożono z płytek ceramicznych. W sypialniach zastosowano panele podłogowe. Wewnątrz zamontowano drzwi sosnowe. Łazienki kompletnie wyposażono. W salonie zainstalowano kominek i wykończono go piaskowcem. Dom Modelowy Murator D03 - Doskonały 15 sypialnia (14,5) 11,1 łazienka (9,2) 6,8 korytarz (3,8) 3,8 plan poddasza pomieszczenie gospodarcze 4,4, sypialnia (15,4) 11,7 sypialnia (11,8) 9,0 schody biblioteka (10,3) 10,3 pokój dzienny 50,1 garaż 21,1 kuchnia łazienka 7,5 4,0 plan parteru Autor projektu: aren. Barbara Kierejewska-Zielińska powierzchnia domu (h>l,9 m) 121,4 m2 powierzchnia netto 175,3 m2 powierzchnia zabudowy 111,9 m2 kubatura 610,0 m3 r Jest to najmniejszy z wybudowanych Domów Modelowych. Mimo niedużej powierzchni wygodnie może w nim mieszkać czteroosobowa rodzina. Dom jest niepodpiwni-czony, ma za to użytkowe poddasze i garaż na jeden samochód. Pokój rodzinny połączony z kuchnią ma prawie 60 m2. Przy kuchni znajduje się pomieszczenie techniczne, z którego można przejść do garażu. Atrakcyjnym miejscem jest pótpiętro, można je bowiem dowolnie wykorzystać - na bawialnię, bibliotekę itp. Na poddaszu znajdują się trzy sypialnie i duża łazienka. Technologia i konstrukcja. Posadowienie jest tu takie jak opisywanych wcześniej domów - żelbetowe tawy i stopy fundamentowe. Ściany fundamentowe wymurowano z bloczków betonowych, zewnętrzne ocieplono ptytami z polistyrenu ekstrudowanego i obtożono warstwą dociskową z bloczków betonowych. Wszystkie ściany wymurowano z bloczków silikato-wych. Ściany zewnętrzne są dwuwarstwowe - z bloczków grubości 18 cm - i docieplone wetną mineralną. Ściany wewnętrzne konstrukcyjne mają grubość 24 cm, działowe - 8 i 12 cm. Nad parterem ułożono strop prefabrykowany z belek i pustaków Teriva I bis, a strop pótpiętra (nad wejściem) - ptytę żelbetową - wykonano na budowie. Wieńce domu są żelbetowe. Do zamknięcia otworów okiennych i drzwiowych użyto nadproża prefabrykowane typu L19. Jętkową konstrukcję dachu wykonano na placu budowy. Dach opiera się na ściance kolankowej. Instalacje. Ten dom także podłączono do gazowej i wodociągowej sieci miejskiej. Zastosowano dwufunkcyjny wiszący kocioł gazowy turbo. Wykonano instalację centralnego ogrzewania w systemie rozdzielaczowym. W sypialniach i pomieszczeniach dziennych zamontowano grzejniki stalowe z listwami poziomymi, w łazienkach - grzejniki drabinkowe. Instalację centralnego ogrzewania oraz ciepłej i zimnej wody zrobiono z polibutylenu. Wykończenie zewnętrzne. Dom wyposażono w drewniane okna jednoramowe w kolorze dopasowanym do wykończenia drzwi wejściowych. Ściany zewnętrzne ocieplono metodą lekką mokrą. Użyto płyt z wełny mineralnej grubości 15 cm, które pokryto tynkiem cienkowarstwowym. Cokół i ściany garażu wykonano jako trójwarstwowe, warstwę elewacyjną stanowi tu cegła silikatowa tupana. Dach pokryto blachodachówką. W garażu zamontowano bramę uchylną. Wykończenie wewnętrzne i wyposażenie. Ściany od wewnątrz wykończono ptytami gipsowo-kartonowy-mi. Dach ocieplono wetną mineralną. Posadzki w kuchni, holu, łazienkach i pomieszczeniu technicznym ułożono z ptytek terakotowych. W pokoju dziennym, bawialni i sypialniach zastosowano natomiast panele drewniane. Łazienki kompletnie wyposażono. Żelbetowe schody prowadzące na poddasze wykończono drewnem bukowym. W salonie, w miejscu przeznaczonym na kominek, ustawiono żeliwny piec wolno stojący. 18 Architektura i funkcjonalność Murator D03 - Doskonały Oto niewielki dom z poddaszem mieszkalnym. Jego kształt zostat podporządkowany zasadzie: jak najwięcej powierzchni mieszkalnej na jak najmniejszej powierzchni zaPudowy. Konsekwentna realizacja tej zasady sprawita, że dom nie potrzePuje dużej dziatki. Zrezygnowanie z garażu, który może, lecz nie musi zostać zPudowany, daje szansę na kolejne, znaczne ograniczenie powierzchni zaPudowy. Bryta domu jest zwarta i prosta, jego proporcje i skromność elewacji są sygnałem, że wnętrza zostały zaprojektowane oszczędnie i racjonalnie. Uktad funkcjonalny jest typowy dla domów dwukon-dygnacyjnych ze strefą dzienną na parterze i sypialniami wraz z łazienką na poddaszu. Wyraźnie zaakcentowane w bryle Pudynku wejście wprowadza do niewielkiego przedsionka, skąd po kilku stopniach dostajemy się wprost do pokoju dziennego. Jest to duże, wielofunkcyjne pomieszczenie zajmujące wraz z otwartą kuchnią niemal caty parter. Strefy pokoju wyznaczają jedynie ażurowe fragmenty ścian oraz uktad posadzki. I tak - niemal na wprost wejścia - przy dużym oknie i drzwiach na taras stanąt stót, który wyznacza miejsce jadalni. Wygodne sąsiedztwo z kuchnią, bliskość tarasu, a dalej - ogrodu sprawiają, że jest to najwłaściwsze miejsce do spożywania posiłków. Część pokoju na prawo od wejścia została zaaranżowana do wypoczynku: fotele, niski stolik, niewiele mebli, być może telewizor, sprzęt muzyczny. O przeznaczeniu tej części pokoju dziennego zadecyduje styl życia mieszkającej tu rodziny. Przylegające do garażu pomieszczenie gospodarcze może pełnić funkcję pralni, schowka albo spiżarni. Jako tącznik między częścią mieszkalną domu a garażem prawie 20 Poddasze mieści trzy sypialnie i dużą łazienkę. Pomieszczenia doświetlone są przez okna w ścianach szczytowych (sypialnia rodziców - dodatkowo oknem potaciowym), korytarz - przez okno w dachu, ale też pośrednio - przez bibliotekę. Dosyć duże, racjonalnie zaprojektowane sypialnie pozwalają zamieszkać w nich wygodnie czterem osobom. Wnętrza poddasza kształtują potacie dwuspadowego dachu, jednak znacznej wysokości ścianki kolankowe umożliwiają wygodne korzystanie niemal z catej powierzchni znajdującej się pod dachem. Na dachu garażu urządzono taras dostępny z sypialni rodziców. Gdyby jednak w miejscu okna łazienkowego znalazły się drzwi balkonowe, tę doskonale wyposażoną tazienkę można byłoby zmienić w letni pokój kąpielowy. Murator D08b - Przestronny - wariant 22 wejściowy okno pozwala wyjrzeć na ulicę albo... podać filiżankę kawy sąsiadce, by potem poplotkować z nią na ganku. Sypialnie znalazty się w niezależnej, sześćdziesięcio-metrowej części domu, którą można oddzielić od reszty drzwiami. Cztery pokoje przeznaczone dla pięciu osób nie są duże, jednak - co warto podkreślić - wszystkie zo-staty wyposażone w garderoby lub szafy. W zespole sypialni znajduje się dobrze wyposażona ta-zienką (wanna, natrysk, umywalka, WC i bidet). W czasie porannego oblężenia część domowników może też korzystać z niewielkiej łazienki z natryskiem położonej w części gospodarczej. Jest to niekonsekwencja zatożone-go przez projektanta sztywnego uktadu funkcjonalnego, wydaje się jednak nie do uniknięcia. Sypialnie, wprawdzie wygodnie zaaranżowane, nie są duże, dlatego warto wrócić w tym miejscu do pomystu rozbudowania ich na zewnątrz. Zacienione pergolami, otoczone roślinami, przylegające do nich tarasy mogą stać się pokojami letnimi. Drzwi balkonowe w miejscu okien to jedyna niewielka zmiana otwierająca drogę do tego luksusu. Część gospodarcza domu sktada się z garażu na dwa samochody, pomieszczenia techniczno-gospodarcze-go z wyjściem do ogrodu oraz łazienki z natryskiem, która oprócz narzuconej przez projekt funkcji dziennej łazienki (mycie rąk po powrocie z ogrodu, przed posiłkami, korzystanie z WC) dla części domowników będzie łazienką główną. Jest to dom o dużej powierzchni zabudowy. Prostokąt, w który wpisuje się jego rzut, ma 20,5 m długości i 12,6 m szerokości. Oznacza to, że dziatka, na której mógtby stanąć, powinna mieć przynajmniej 28,5 im 23 szerokości. Rozłożyste domy wymagają odpowiedniego do ich skali otoczenia. Wprawdzie ograniczenie powierzchni w ramach dopuszczalnych przez przepisy prawa budowlanego jest możliwe, jednak niekonsekwencja polegająca na ograniczaniu przestronnych wnętrz widokami ogrodzenia wyrastającego tuż za oknami będzie bolesnym dyskomfortem dla mieszkańców dużych domów w małych ogrodach. Murator D24L - z wykuszami - typ II Obszerny parterowy dom pod dużym dachem. Zaprojektowany na planie litery L w taki sposób, że za ścianą elewacji frontowej znalazły się pomieszczenia części dziennej i garaż. Sypialnie umieszczono w skrzydle wchodzącym w ogród. W rezultacie powstał dom o dość zwartym, chociaż nie prostokątnym obrysie. Jego kształt pozwala racjonalnie wykorzystać działkę, a urozmaicone dzięki formie rzutu elewacje nie wymagają dodatkowych, zdobiących je zabiegów. Charakterystyczną cechą architektury tego domu są okienne wykusze pokoju dziennego, atrakcyjne także jako elementy wnętrza. Płaszczyzny szyb wszystkich okien podzielono szprosami, a stolarka, chociaż z profili PCW, od zewnątrz została wykończona drewnopodobną okleiną. Pozwoliło to wystylizować dom na wiejską, rodzinną posiadłość. 24 Na wejście naprowadza ściana wysuniętego przed elewacje garażu. Spod matego, zadaszonego ganku wchodzimy do niewielkiego przedsionka i dalej - do obszernego holu. Jest to centralne miejsce domu - stąd na prawo kierujemy się do pokoju dziennego i jadalni lub na wprost - do strefy sypialń. 0 charakterze tego pomieszczenia świadczy liczba drzwi i prowadzących z niego przejść. Pokój dzienny został zaaranżowany w taki sposób, że część wypoczynkowa znalazła się w bliskim sąsiedztwie ogrodu, a jadalnia z dużym rodzinnym stołem - obok kuchni, przy wykuszu skierowanym w stronę wejścia. Obszerna, bardzo wygodnie urządzona kuchnia ze spiżarnią, oddzielona od części wypoczynkowej ścianą z kominkiem, jest otwarta na jadalnię. To rozwiązanie sprawia, że jadalnia staje się jednocześnie fragmentem dwóch niezależnych, a nawet odseparowanych pomieszczeń - pokoju dziennego i kuchni. Umieszczony na zewnętrznym narożniku kuchni kominek, widoczny zarówno z kanapy, jak i od strony stotu, należy do catego wnętrza tej części domu. Wykusze - architektoniczne wyróżniki domu - tworzą w jego wnętrzu szerokie, dekoracyjne parapety. Może szkoda, że przynajmniej jeden z nich nie stat się prawdziwą użytkową wnęką schodzącą niemal do poziomu podtogi, w której stanąłby, w otoczeniu zieleni, na przykład fotel. Taki jak te, w których angielskie panny w czasach wiktoriańskich czytały listy z Indii od narzeczonych. 25 Część nocna domu sktada się z trzech sypialń - dwóch dwuosobowych i jednej jednoosobowej. Znajduje się tam również bardzo duża tazienka. Do sypialni rodziców przylega garderoba. Część domowników będzie najprawdopodobniej stale korzystała z sąsiedniej łazienki z uboższym programem. Założenie, że będzie to tazienka używana awaryjnie, jest przy pięcioosobowej rodzinie mato prawdopodobne. Dobrze zdać sobie z tego sprawę zawczasu i tak wyposażyć oba pomieszczenia, aby uniknąć biegania za ścianę po ręcznik czy przybory toaletowe. Warto zwrócić uwagę na ogrodowe wnętrze utworzone przez ściany domu. Projekt przewiduje w tym miejscu niewielki taras celowo odsunięty od okna sypialni. Wydaje się, że rozbudowanie go w stronę pokoju rodziców przyniesie sporo korzyści. Uzyskane zaciszne wnętrze warto ocienić pergolą i wygodnie urządzić. Jeżeli orientacja dziatki w stosunku do stron świata pozwoli na takie usytuowanie domu, aby ogród znalazt się w jej południowej części - siedzący na tarasie mieszkańcy będą mogli cieszyć się ciepłem popołudniowego stońca aż do zachodu. 26 Garaż na dwa samochody i dostępne z holu pomieszczenie gospodarcze uzupełniają program tego wygodnego domu. Warto zwrócić uwagę, że chociaż powierzchnia zabudowy jest zbliżona do powierzchni Muratora D08b - Przestronny - wariant III, to jednak wymagania tego domu co do szerokości dziatki są znacznie mniejsze. Murator Di2b - Przytulny - wariant Oto największy z prezentowanych domów - parterowy z poddaszem mieszkalnym. Zostat zaprojektowany dla licznej, nawet siedmioosobowej rodziny. Caty parter przystosowano do potrzeb domownika poruszającego się na wózku. Uktad funkcjonalny tego domu nie jest tak klarowny, jak w większości domów z użytkowym poddaszem, w których podziat na części - dzienną na parterze i umownie nocną na wyższej kondygnacji -jest niemal zasadą. Ze względu na liczbę mieszkańców i potrzeby niepełnosprawnego domownika parter przejął część funkcji mieszkalnego poddasza. Ten dom, o poziomie parteru nieznacznie wzniesionym nad poziom terenu, jest wyposażony w krótką pochylnię o niewielkim spadku, pozwalającą na dojechanie wózkiem przed drzwi wejściowe. Niewielki przedsionek wprowadza do obszerniejszego holu pet-niącego funkcję pomieszczenia rozprowadzającego. Na prawo znalazt się duży pokój dzienny z jadalnią tuż przy kuchni. Takie usytuowanie pozwala, w zależności od sytuacji, wtaczać ją do kuchni (na co dzień) lub do pokoju dziennego (od święta). Jest to trafne rozwiązanie 28 Wyposażona w natrysk z kratką odpływową bezpośrednio w podtodze oraz kilka poręczy i uchwytów umożliwia osobie na wózku samodzielne korzystanie z łazienkowych przyborów i toaletę bez krępującej asysty. Łazienkę wyposażono w zwyczajną ceramikę sanitarną. Uzupełnieniem programu parteru jest dostępne z przedsionka pomieszczenie gospodarcze oraz dodatkowe niewielkie WC. Na poddaszu, pod wielospadowym dachem znalazły się łazienka i trzy sypialnie. Do dwóch z nich światło dociera przez lukarny, do trzeciego pokoju i łazienki - przez okna potaciowe. Sypialnie są duże, a do pokoju rodziców przylega blisko pięciometrowa garderoba. Wysokość pomieszczeń na poddaszu jest zróżnicowana, a liczne skosy dachu wymagają specjalnej, uwzględniającej to aranżacji wnętrz. 30 Wykopy i fundamenty Decyzję o sposobie fundamentowania podejmuje konstruktor na podstawie dokumentacji geotechnicznej, w której opisane są warunki wodno-gruntowe panujące na dziatce. Wymiary fundamentów projektuje się w zależności od wielkości obciążeń, jakie muszą przenieść, oraz rodzaju i stanu gruntu, w jakim będą wykonywane. W gruntach piaszczystych określa się ich zagęszczenie, a w gruntach spoistych - plastyczność. Fundamenty muszą być tak dobrane, aby w sposób bezpieczny (bez nadmiernych osiadań) przenosiły obciążenie na grunt. Ławy i stopy Jeśli na dziatce występują grunty o dobrej nośności, czyli takie, które obciążone budynkiem nie będą osiadać, domy jednorodzinne najczęściej posadawia się na lawach fundamentowych. Na nich opiera się ściany fundamentowe lub ściany piwnic. Ławy pod domy jednorodzinne najczęściej są betonowe i mają 30-40 cm wysokości oraz 40--80 cm szerokości. Jeśli w budynku część obciążeń jest przekazywana na grunt nie przez ściany, lecz przez stupy, to wtedy pod nimi wykonuje się stopy fundamentowe. Jeżeli grunt jest staby, a obciążenia fundamentu mają być znaczne, należy zrobić bardzo szeroką tawę żelbetową. Wtedy w jej dolnej części uktada się zbrojenie poprzeczne (czasami wystarczy zwiększyć jej wysokość). Zbrojenie poprzeczne (a nie podłużne) decyduje o tym, czy tawa jest żelbetowa, czy nie. W domach jednorodzinnych zwykle jednak nie ma potrzeby stosowania taw żelbetowych. Płyta fundamentowa To jeszcze inny rodzaj fundamentu. Rozkłada ona ciężar budynku na catą powierzchnię zabudowy. Dzięki temu na każdy centymetr obciążonego gruntu przypada znacznie mniejszy nacisk. Dla przykładu: płyta fundamentowa pod budynkiem o wymiarach 12 x 10 m będzie miata 120 m2 powierzchni, a ławy fundamentowe pod ten sam budynek będą miaty powierzchnię okoto 40 m2. Podłoże pod płytą będzie więc obciążone trzy razy mniej niż pod ławami fundamentowymi. Dletego posadowienie na płycie fundamentowej stosuje się wtedy, gdy w podłożu występują grunty o małej nośności, na przykład mady (gliny pochodzenia rzecznego) oraz gdy w podłożu występują niejednorodne warunki gruntowe: pod częścią budynku występują grunty mocniejsze, pod częścią - słabsze. Taki typ podłoża powoduje nierównomierne osiadanie budynków. Żelbetowa płyta będąca sztywną konstrukcją może uchronić dom przed uszkodzeniem. Na płycie fundamentowej posadawia się zarówno budynki podpiwniczone, jak i niepodpiwniczonę. strzemiona \ ~ ściana strzemiona s s^ fundamentowa -- ^^- ściana -^"^ fundamentowa \ \ \ \ \' d _z- \\\ \ r \ \ \s \ ^ \ W chudy beton zbrojenie chudy beton podłużne Ława betonowa zbrojenie zbrojenie poprzeczne podłużne Ława żelbetowa Dom niepodpiwniczony Stopy i tawy fundamentowe powinny sięgać poniżej strefy przemarzania, która w zależności od rejonu kraju sięga 0,8-1,4 m poniżej poziomu terenu. Ceotechnik musi oznaczyć uziarnienie gruntu i określić, czy grunty na dziatce są gruntami wysadzinowymi, czy nie. W gruntach niewysadzinowych (większość piasków), czyli takich, które zamarzając, nie zwiększają swojej objętości, fundamenty można posadowić w strefie przemarzania, ale nawet wtedy głębokość posadowienia nie powinna być mniejsza niż 0,5 m. Wykopy w domach bez piwnic robi się na ogót nie pod caty dom, ale tylko pod tawy fundamentowe. Zwykle są płytkie, dlatego nie trzeba ich specjalnie zabezpieczać, nawet jeśli ich skarpy są pionowe. Z terenu budowy należy usunąć humus (ziemię roślinną), który przyda się po zakończeniu budowy do urządzania przydomowego ogrodu. Jeżeli dom będzie posadowiony w gruntach spoistych (gliny, iły), tawy można betonować bezpośrednio w gruncie. Wtedy robi się wykop dokładnie o wymiarach tawy i uktada w nim zbrojenie, a następnie mieszankę betonową. Jeśli po zrobieniu wykopu spadnie deszcz i na jego dnie będzie stata woda, można ją wybrać (na przyktad pompą), ale i tak dno wykopu nie będzie już twarde. Dlatego po usunięciu wody należy tam wsypać suchą, nierozrobio-ną z wodą mieszankę betonową. Na dnie wykopu powstanie w ten sposób betonowa warstwa, na której będzie można utożyć zbrojenie, a następnie betonować tawę. Na naszych budowach często w podobny sposób robi się wykopy w gruntach niespoistych (piaskach, żwirach). Nie jest to dobre rozwiązanie, gdyż podczas uktada-nia betonu część zaczynu cementowego wnika w piasek, a to powoduje osłabienie betonu. Nie wystarczy też utoże-nie na dnie wykopu warstwy 5-10 cm chudego betonu (w którym jest mniej cementu niż w zwyktym), gdyż zabezpiecza się tylko dno wykopu, a zaczyn i tak ucieka bokami. Wyjściem z sytuacji jest zrobienie wykopu 5-10 cm szerszego, niż ustalono w projekcie. Beton będzie co prawda stabszy, bo część zaprawy ucieknie, ale szersza tawa przeniesie przewidywane obciążenia. Stosując to rozwiązanie, zużyje się więcej mieszanki betonowej. Najlepsze i niezbyt kosztowne jest utożenie w wykopie folii hydroizolacyjnej, która nie tylko zabezpieczy mieszankę betonową przed wypływaniem z niej zaczynu cementowego, ale też utatwi wiązanie betonu. Folię można bowiem wywinąć i przykryć nią tawę, chroniąc w ten sposób beton przed zbyt szybkim wysychaniem. 31 Jffl Hz = 1,2 m HO Hz = 1,0 m ? Hz = 0,8 m Podział Polski na strefy - zależnie od głębokości przemarzania gruntu. Minimalna głębokość posadowienia fundamentów zależy od głębokości przemarzania gruntu, a więc od strefy klimatycznej, w której budujemy dom. W Polsce wyodrębniono cztery takie strefy Ławy i stopy fundamentowe można też betonować w deskowaniu ustawionym na dnie wykopu. W gruntach niespoistych warto wtedy utożyć warstwę chudego betonu, a dopiero potem ustawić deskowanie i wykonać tawę. Sposób ten zapewnia największą precyzję robót, jest jednak pracochłonny i kosztuje więcej niż betonowanie bezpośrednio w gruncie. Sytuacja komplikuje się, gdy w pod-tożu zalegają grunty, na których nie można opierać fundamentów. Do takich nienośnych gruntów należą wszystkie grunty organiczne (torfy, namuty), luźno usypane grunty nasypowe i plastyczne grunty spoiste. Jeśli grubość warstwy gruntu nienośnego pod planowanym domem jest niewielka, można wymienić grunt. Nie-nośny grunt wybiera się i wywozi, a na jego miejscu uktada się piasek warstwami po 20-30 cm, każdą dokładnie zagęszczając. Można zastosować piasek wymieszany z cementem (piasek stabilizowany cementem). Gdy grunty nienośne sięgają okoto 2 m poniżej poziomu terenu, można jeszcze stosować tradycyjne fundamenty (tawy i stopy), zwiększając jedynie gtębokość ich posadowienia tak, aby sięgały gruntów nośnych. Kiedy grubość warstwy gruntów nienośnych jest większa i wynosi na przyktad 3 m, budynek można oprzeć na stopach fundamentowych wykonanych na warstwie gruntów nośnych. Na stopach robi się stupy, a na nich I 32 Po zdjęciu humusu wytyczono lawy fundamentowe: wapnem wysypano granice ław Przed betonowaniem law chudym betonem trzeba usunąć piasek, który się zsunął do środka Ława przygotowana do betonowania - wykonano deskowanie i ułożono zbrojenie podłużne opiera belki podwalinowe. Dopiero na nich opiera się ściany i samonośną konstrukcję podtogi parteru (nie jest wtedy oparta na gruncie, tak jak w większości niepodpiwniczo-nych domów jednorodzinnych, tylko stanowi samodzielną konstrukcję, taką jak stropy kolejnych kondygnacji). Nadal spotykanym rozwiązaniem jest posadowienie domu na studniach z kręgów opuszczonych do nośnych warstw gruntu. Ten typ posadowienia wykonuje się metodą studniarską, wybierając grunt spod dolnego kręgu i dostawiając od góry następne. Podkopywane kręgi opuszczają się stopniowo niżej, aż dochodzą do poziomu gruntów nośnych. Wzdtuż projektowanych ścian robi się ciąg kręgów, które stanowią oparcie dla belek podwalinowych. Jeżeli warstwy gruntów nośnych zalegają bardzo gtębo-ko, fundamenty trzeba posadawiać na palach żelbetowych sięgających do nośnych warstw gruntu. Rozwiązanie to jest jednak bardzo drogie. ¦ Uwaga! Jeśli warstwy gruntów nośnych znajdują się dużo poniżej poziomu terenu, fundamenty należy posadowić bardzo głęboko. Warto wtedy sprawdzić, jaki jest poziom wody gruntowej, i jeśli jest niski, zastanowić się, czy nie podpiwniczyć domu. Wobec kosztów związanych z wykonaniem głębokiego wykopu budowa nawet nieplanowanych piwnic to niewielki wydatek. należy pamiętać o odpowiednim wyprofilowaniu skarp. W domu podpiwniczonym posadowionym na lawach i stu- pach można: pod catym domem zrobić wykop do poziomu posadzki piwnicy, a następnie w jego dnie wykonać mniejsze wykopy pod tawy i stopy fundamentowe; zrobić caty wykop do głębokości posadowienia i na jego dnie ustawić deskowanie, w którym będą wykonane tawy i stopy. Przestrzeń pomiędzy tawami wypełnia się potem piaskiem i zagęszcza go. Postępuje się tak, gdy wokót domu ma być utożony drenaż. Wtedy ściana wykopu musi być odsunięta o okoto 0,5 m od boku tawy fundamentowej. Dom podpiwniczony W domu podpiwniczonym wykop robi się pod catą powierzchnią zabudowy. Ze względu na bezpieczeństwo r r r r r r r r r W dzienniku budowy kierownik budowy musi wpisać przejęcie placu budowy i termin rozpoczęcia prac oraz potwierdzić następujące czynności: tf wytyczenie osi budynku (najlepiej, by zrobit to geodeta) •" wykonanie deskowań i ułożenie zbrojenia |/ ułożenie izolacji poziomych i pionowych l/ wykonanie ścian fundamentowych %/ pozostawienie przepustów na instalacje %/ zasypanie wykopów */ wykonanie warstw podłogi na gruncie 33 wytopy I fundamenty Projekty gotowe, na podstawie których budowano Domy Modelowe, zawierają wszystkie potrzebne rysunki fundamentów i obliczenia wykonane przy zatożeniu nośności gruntu 150 kPa i głębokości posadowienia 1 m. Przyjęto też, że poziom wody gruntowej jest znacznie poniżej poziomu posadowienia. W domach z użytkowym poddaszem - Murator D03 - Doskonały i Murator D12b - Przytulny - wariant III - ze względu na większe niż w domach parterowych obciążenia (dodatkowy ciężar stropu oraz ścian poddasza) tawy pod ściany zewnętrzne mają 60 cm, oprócz tej pod zewnętrzną ścianę garażu, która ma 50 cm. Lawy pod ściany wewnętrzne mają 50 lub 60 cm. W miejscu stupów zaprojektowano stopy fundamentowe. W parterowym domu Murator D24L - Z wykuszami - typ II - pod ściany zewnętrzne przewidziano lawy szerokości 50 cm, a pod wewnętrzną ścianę garażu tawę szerokości 40 cm. W drugim parterowym domu - Murator D08b - Przestronny - wariant III - pod ściany zewnętrzne zaprojektowano tawę szerokości 40 cm, a pod ścianę wewnętrzną podpierającą dach tawę szerokości 30 cm. Pod kominy we wszystkich domach zaplanowano stopy. Wszystkie stopy i tawy mają wysokość 30 cm. ¦ Uwaga! Do projektu gotowego musi być wykonany projekt adaptacyjny, który dopasuje rozwiązanie gotowe do warunków gruntowych konkretnej dziatki. Badania geotechniczne Przed przygotowaniem projektów adaptacyjnych przeprowadzono badania geotechniczne. Wykonano sześć otworów badawczych głębokości od 2 do 4,5 m. , . Pod warstwą ziemi roślinnej grubości od 0,2 do 0,5 m występują piaski z przewarstwieniami gliny i pytów, których nośność przekracza 200 kPa. W czasie wierceń (byt to lipiec - okres niskiego stanu wód gruntowych) do gtębokości 4 m poniżej poziomu terenu nie stwierdzono wody gruntowej. Jej poziom zmienia się jednak w zależności od pory roku i opadów atmosferycznych. Dlatego w dokumentacji geotechnicznej Domów Modelowych uwzględniono, że na tej dziatce woda może się pojawiać 2,5 m poniżej poziomu terenu. Na podstawie badań gruntu stwierdzono, że nie trzeba wprowadzać zmian do projektu ze względu na nośność gruntu i warunki wodne ani głębokość przemarzania gruntu. Fundamenty wykonano zgodnie z rysunkami zawartymi w projekcie gotowym. Wytyczanie osi budynku Na terenie budowy przeprowadzono pomiary geodezyjne. Wytyczone przez geodetę punkty oznaczono na dziatce palikami z zaznaczoną rzędną względem rzędnej zero, którą w Domach Modelowych jest poziom posadzki parteru. Osie fundamentów zaznaczono na dziatce za pomocą taw drutowych. Wokót planowanego wykopu, w odległości okoto 0,5 m od jego planowanej krawędzi, wbito paliki z przymocowaną deską. Wytyczoną przez geodetę oś oznaczono linką i zamocowano ją do desek umieszczonych po przeciwległych stronach wykopu. Wykopy pod fundamenty Posadowienie fundamentów Domów Modelowych zostato zaprojektowane metr poniżej poziomu terenu. Ławy miaty być zrobione na warstwie chudego betonu (10 cm), wykop trzeba byto więc odpowiednio pogłębić. Ponieważ dziatka była okoto 50 cm niżej od projektowanej ulicy, a w projekcie przewidziano podniesienie jej do poziomu ulicy, wystarczyło zrobić wykop gtębokości okoto 60 cm. Zgodnie z zasadami, aby nie naruszyć dna wykopu, koparką usunięto ziemię do gtębokości okoto 40 cm. Pozostałe 20 cm usunięto ręcznie bezpośrednio przed utożeniem chudego betonu. Wszystkie prace ziemne byty przeprowadzane w listopadzie i choć pogoda sprzyjała, o tej porze roku trzeba się byto liczyć z możliwością opadów oraz mrozem. Dlatego wykopy wykonano bezpośrednio przed betonowaniem. Zmniejszało to ryzyko gromadzenia się wody opadowej na dnie wykopu i jego przemarznięcia. Mogłoby to spowodować rozluźnienie gruntu i trzeba by byto go usunąć. tawy fundamentowe Na budowę Domów Modelowych zarówno beton na tawy (B15), jak i chudy beton (B7,5) byt dostarczony z wytwórni. Gdy chudy beton stwardniał, w wykopie ustawiono deskowanie, następnie umieszczono w nim przygotowane wcześniej zbrojenie i ułożono beton. 34 Chudy beton i deskowanie zabezpieczają przed wyciekaniem zaczynu cementowego z mieszanki betonowej. Deskowanie umożliwia też zrobienie fundamentów o takich wymiarach, jak przewidziano w projekcie. Przy wykonywaniu fundamentów ważne jest prawidłowe przygotowanie i utożenie zbrojenia. W deskowaniu zbrojenie umieszczono na podkładkach dystansowych, tak by betonowa otulina prętów miata co najmniej 5 cm. Pręty połączono na zaktad długości okoto 54 cm i zagięto w narożach i łączeniach taw. Zanim zaczęto murować ściany, na tawie utożono izolację poziomą. W trzech domach zastosowano dwie warstwy papy na lepiku, a w czwartym - folię. ¦ Uwaga! Nie zostawiaj wykopu na zimę. Nawet przykrycie dna matami nie będzie skutecznym zabezpieczeniem podczas dlugotrwa-tych mrozów. Dlatego, jeżeli masz wątpliwości, czy zdążysz przed zimą wykonać fundamenty, lepiej całość prac przełóż na wiosnę. To zdecydowanie lepsza pora na rozpoczęcie budowy. Kiedy poprosić o pomoc fachowca? I Po zrobieniu wykopu wezwij geotechnika, aby sprawdził, jak został wykonany. Jest to szczególnie ważne, gdy nie przeprowadzono badań geotechnicznych. I Zanim zabetonujesz ławę, wezwij inspektora nadzoru, aby skontrolował zbrojenie, albo przynaj sam sprawdź, czy pręty są tak ułożone, jak zalecił projektant. I Przed zasypaniem fundamentów, wezwij inspektora nadzoru, aby skontrolował ich wykonanie. Działkę kupiono już ogrodzoną Drogę tymczasową wykonano tuż przy ogrodzeniu Ziemię roślinną, czyli humus, zdjęto koparką 38 Ściany fundamentowe Na tawach wykonuje się ściany fundamentowe, które wystają 30-50 cm ponad teren, zwykle do poziomu konstrukcji podtogi parteru. Ich szerokość wynosi 25-45 cm i zależy przede wszystkim od projektowanej grubości ścian nośnych. Ściany fundamentowe mogą być betonowane w deskowaniach lub - co jest obecnie bardzo popularne - murowane z bloczków albo pustaków betonowych. Ściany fundamentowe ociepla się styropianem od zewnątrz lub od wewnątrz. W murowanych ścianach trójwarstwowych styropian oddzielony jest od gruntu 12-centymetrową ścianką z bloczków. Nawet wtedy, gdy woda gruntowa jest nisko, ściany fundamentowe powinno się zabezpieczyć od zewnątrz izolacją przeciwwilgociową, stosując przynajmniej jednokrotne smarowanie lepikiem asfaltowym. Pod parterowymi budynkami murowanymi ściany fundamentowe można robić bez taw, jeśli ich grubość jest wystarczająca do bezpiecznego przeniesienia obciążeń z budynku na grunt. Ściany takie betonuje się albo w catości w deskowaniu, albo powyżej terenu ściana fundamentowa ocieplenie beton zagęszczony piasek grunt rodzimy tawa fundamentowa Ocieplenie na zewnętrznej stronie ściany fundamentowej - w deskowaniu, a poniżej terenu - bezpośrednio w gruncie. W tym drugim wariancie z oczywistych powodów rezygnuje się z pionowej izolacji przeciwwilgociowej, a gdyby okazata się potrzebna, trzeba przed jej utożeniem dokonać pracochłonnego czyszczenia i wyrównywania powierzchni ściany. izolacja ścian fundamentowych W domu bez piwnic podtoga parteru może być wykonana na gruncie lub nad gruntem - utożo-na na stropie nad przestrzenią wentylowaną, czyli takim jak wykonuje się nad parterem czy piętrem. Trudno przesądzić, które rozwiązanie jest lepsze albo tańsze. Zależy to od wielu czynników, między innymi od usytuowania poziomu podtogi parteru w stosunku do powierzchni terenu, ukształtowania terenu dziatki, a także od rodzaju gruntów, na jakich ma być posadowiony budynek. Decyzję, które rozwiązanie wybrać, należy pozostawić projektantowi. Najczęściej jednak podtogę parteru wykonuje się bezpośrednio na gruncie. ściana fundamentowa n ocieplenie -ffST^f^.-j , beton ¦ zagęszczony piasek grunt rodzimy - tawa fundamentowa Ocieplenie na wewnętrznej stronie ściany fundamentowej 39 ¦ Uwaga! Nie zapomnij o izolacji poziomej pomiędzy lawą a ścianą fundamentową lub ścianą piwnicy oraz pomiędzy tymi ścianami a ścianą parteru. Tylko wtedy ściany nie będą podciągać kapilarnie wody z gruntu. Po wymurowaniu ścian fundamentowych na gruncie rodzimym uktada się warstwami piasek, każdą warstwę odpowiednio zagęszczając. Zamiast piasku można użyć pospótki, żwiru lub keramzytu. ¦ Uwaga! Niewystarczająco zagęszczony grunt pod wpływem obciążenia zagęści się i osiądzie. Może to spowodować pękanie samej podłogi, a także postawionych na niej ścianek działowych. Izolacja cieplna ścian fundamentowych. Może być utożona na wewnętrznej lub zewnętrznej stronie jednowarstwowej ściany fundamentowej. W ścianie trójwar-stwowej ocieplenie jest jej środkową warstwą. Jeżeli izolację cieplną utoży się na wewnętrznej stronie ściany fundamentowej, wtedy ocieplany jest tylko grunt pod podtogą. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest ocieplenie ściany na zewnątrz lub wykonanie ściany trójwar-stwowej. Ściany fundamentowe ociepla się zwykle styropianem albo polistyrenem ekstrudowanym. Izolacja przeciwwilgociowa. Zabezpiecza ściany przed wilgocią przenikającą z gruntu. Pierwszą izolację poziomą należy utożyć na tawie fundamentowej i dopiero na niej można murować ścianę fundamentową. Druga izolacja pozioma oddziela ścianę domu znajdującą się nad ziemią od ściany fundamentowej. Powinna mieć pozostawiony zaktad do połączenia z izolacją poziomą podtogi. Oprócz izolacji poziomej należy wykonać w budynku również pionową izolację przeciwwilgociową na ścianach fundamentowych od zewnątrz. Wtedy woda wsiąkająca w grunt przy ścianach fundamentowych nie będzie ich zawilgacać. Ściany fundamentów najlepiej zabezpieczy przed zamakaniem izolacja utożona ze wszystkich stron: od spodu, od środka i od zewnątrz. Rozwiązanie to jest jednak najdroższe. Izolację przeciwwilgociową fundamentów (poziomą, pionową) można zrobić z papy, folii płaskiej lub ttoczo-nej. Izolację pionową fundamentów często wykonuje się też z gotowych mas asfaltowo-kauczukowych. Ważne szczegóły. Izolacje będą dobrze petnić swoje funkcje, jeśli sposób ich ułożenia będzie przemyślany, a wykonanie staranne. Sposób ocieplenia fundamentów dobiera się do rodzaju ściany domu. Jeżeli ściany są trój warstwowe, lepiej będzie, jeżeli ściany fundamentowe również będą trójwarstwowe. Można je wtedy wymurować tak, że izolacja cieplna będzie ciągta i nie będzie mostków termicznych, czyli miejsc, którymi ciepto ucieka z domu. Ponadto zewnętrzna warstwa ściany chroni ocieplenie przed uszkodzeniami podczas zasypywania wykopu, a na jej wyrównanej powierzchni tatwiej uktada się izolację przeciwwilgociową. gtadź cementowa 4 cm izolacja cieplna najlepiej 8 cm zagęszczony piasek minimum 30 cm izolacja przeciwwilgociowa z papy lub folii grunt rodzimy Podłoga na gruncie 40 Po wymurowaniu należy sprawdzić, czy ściany fundamentowe kończą się na tym samym poziomie. Jeśli nie-poziom trzeba wyrównać, układając warstwę betonu Po zasypaniu przestrzeni pomiędzy ścianami piasek trzeba zagęścić wibratorem Izolację poziomą ściany fundamentowej należy szczelnie, bez zatamań, połączyć z izolacją podtogi tak, by tworzyły jedną płaszczyznę. Żeby dźwięki uderzeniowe nie przenosiły się z podłogi na ściany, warstwa wyrównawcza powinna być oddzielona od ściany materiatem izolacyjnym (trzeba go ułożyć również w dolnej części ściany). ¦ Uwaga! Zanim zrobi się podłogę na gruncie, należy rozprowadzić przewody instalacji kanalizacyjnej, wodociągowej i elektrycznej. izolacja pozioma ściany izolacja pionowa na zewnętrznej stronie - ściany zaprawa połączenie izolacji poziomej z pionową ściana fundamentowa izolacja pozioma tawy izolacja pionowa na zewnętrznej stronie ściany izolacja pozioma ściany izolacja pionowa na wewnętrznej stronie ściany ściana fundamentowa izolacja pozioma tawy Izolacja przeciwwilgociowa ścian i ław fundamentowych: izolacje poziome lawy i ściany oraz pionowa na zewnątrz ściany (a); izolacje poziome lawy i ściany oraz pionowe z obu stron ściany (bj LekCJ3 ściany fundamentowe 41 W dwóch domach - Murator D03 - Doskonały i Mu-rator D12b - Przytulny - wariant III ściany fundamentowe wymurowano z bloczków betonowych szerokości 25 cm na zaprawie cementowo-wapiennej. Ściany zewnętrzne muszą być ocieplone - zastosowano do tego ptyty grubości 6 cm z polistyrenu ekstrudo-wanego. Warstwę dociskową ścian zewnętrznych do poziomu terenu utożono z bloczków betonowych 10 cm. Wyżej w jednym domu zastosowano cegtę wapienno-piasko-wą, w drugim - cegtę klinkierową. W domu Murator D24L - Z wykuszami - typ II ściany fundamentowe wymurowano z pustaków betonowych szerokości 29 cm na zaprawie cementowo-wapiennej. Mają one lepszą izolacyjność termiczną i mniejszy ciężar niż bloczki. Mniejsze jest zużycie zaprawy, którą nanosi się na cienkie ścianki pustaka, a nie na całą powierzchnię bloczka. Pustaki układane w narożach wypełniono betonem - dzięki temu ściana ma dużą nośność. Przy wyższych ścianach fundamentowych (na przykład w domach podpiwniczonych) betonem należy wypełnić również pierwszą warstwę pustaków. Ścianę zewnętrzną ocieplono płytami z polistyrenu ekstrudowanego grubości 6 cm, a następnie obmurowano warstwą dociskową z bloczków betonowych szerokości 9 cm. Od poziomu terenu zastosowano bloczki 0 fakturze łupanej. Ściany fundamentowe z pustaków z keramzytobe-tonu. Dom Murator D08b - Przestronny - wariant III został zbudowany z keramzytobetonu. Pustaki z ke-ramzytobetonu mogą być stosowane również do wznoszenia ścian fundamentowych i ścian kondygnacji naziemnych. Na wewnętrzne ściany fundamentowe zastosowano bloczki szerokości 24 cm, a na zewnętrzne - szerokości 36,5 cm. Do murowania użyto zaprawy klasy M10. Mur wykonano, układając w spoinach poziomych systemowe zbrojenie. Aby zapewnić prawidłowe otulenie prętów, najpierw na bloczkach utożono zaprawę, na niej zbrojenie, a następnie zbrojenie lekko wciśnięto w zaprawę 1 ułożono kolejną warstwę bloczków. Zewnętrznych ścian fundamentowych nie trzeba ocieplać. Bloczki betonowe to obecnie najbardziej popularny mateńal na ściany fundamentowe Po ułożeniu ocieplenia wykonano ścianę dociskową z bloczków betonowych Bloczki betonowe w kolorze ceglastoczerwonym zastosowane powyżej terenu mają jedną płaszczyznę o fakturze łupanej Podłoga na gruncie Po wykonaniu ścian fundamentowych do zaprojektowanego poziomu uktadano piasek warstwami grubości 15 cm i zagęszczano go mechanicznie. Gdyby tego nie zrobiono, podtoga mogtaby osiadać i pękać. Następnie na podkładzie z piasku utożono ptytę betonową grubości 10 cm z betonu B7,5, zbrojoną siatką stalową o oczkach 10 x 10 cm z prętów średnicy 6 mm. W domu Murator D03 - Doskonały na ścianie fundamentowej ułożono izolację poziomą z folii ¦ Uwaga! Ściany fundamentowe to jedne z najważniejszych elementów domu. Pamiętajmy, że sposób i jakość ich wykonania, zabezpieczenia przed wilgocią lub wodą gruntową oraz przed zimnem powinny być sprawdzone przez kierownika budowy i inspektora nadzoru. Zaleca się, by kierownik budowy odnotował ten etap w dzienniku budowy. W domu Murator D08b - Przestronny - wariant III zaprawę ułożono na krawędziach pustaków keramzytobetonowych i wciśnięto w nią zbrojenie. Dzięki temu pręty zbrojenia zostały właściwie otulone zaprawą Po ułożeniu rur instalacji kanalizacyjnej i wodociągowej między ścianami fundamentowymi warstwami układano i zagęszczano piasek 44 Ściany jednowarstwowe Ściany Dawniej ściany budowano z kamienia, cegty lub gliny. Cdyby stawiać z nich ściany, które spełniają wymagania dziś obowiązującej normy cieplnej, musiałyby być bardzo grube. Zaczęto więc budować inaczej: z materiału wytrzymałego, ale ciężkiego robiono warstwę nośną, a materiałem lekkim i dobrze izolującym ocieplano ją, najczęściej od zewnątrz. Następnie osłaniano ją cieńszą ścianką elewacyjną. W ten sposób powstały ściany trójwarstwowe. Coraz więcej ścian wznosi się z dwóch warstw. Stało się to możliwe od czasu pojawienia się eiewacyjnych tynków cienkowarstwowych (odpornych na działanie czynników zewnętrznych), dzięki którym można zrezygnować z murowanej warstwy zewnętrznej chroniącej izolację cieplną. Dziś znane są już materiały o wysokiej wytrzymałości i dobrej izolacyjności termicznej. Z produkowanych z nich bloczków lub pustaków można murować ściany jednowarstwowe, których nie trzeba ocieplać. Oczywiste jest, że taką ścianę łatwiej wymurować niż ścianę dwu- lub trójwarstwową. Dla ścian o budowie warstwowej, z izolacją cieplną z materiałów o współczynniku przewodzenia ciepła poniżej 0,05 W/(m-K) obniżono maksymalną wartość współczynnika przenikania ciepła U (dawniej k0); nie może być większy niż 0,3 W/(m2-K). Jeśli ściana jest jednorodna, czyli z jednego materiału o właściwościach jednocześnie konstrukcyjnych i izolacyjnych, to współczynnik U nie może być większy niż 0,5 W/(m2-K). Jeżeli ściany naszego domu mają spełnić warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki w zakresie izolacyjności cieplnej, powinniśmy zadbać o to, by miały współczynnik U odpowiednio mniejszy niż Umax. Na ile powinien być obniżony współczynnik U w stosunku do Umax, żeby nie stało się to powodem odmowy wydania pozwolenia na budowę domu? Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Wystarczy, jeśli zaprojektujemy ściany o współczynniku U, którego wartość będzie jedynie o 10--15% mniejsza od Umax. Średnia izolacyjność wszystkich ścian w domu powinna być wtedy większa od wymaganej przepisami, pod warunkiem że słabsze termicznie miejsca będą dobrze ocieplone. tynk cementowo -wapienny zaprawa klejowa ściana z betonu komórkowego tynk cementowo- -wapienny zaprawa cieplochronna Termor ściana z betonu komórkowego tynk cementowo- -wapienny 1,5 ściana z keramzytobetonu tynk cementowo- -wapienny zaprawa cieptochronna bloczek z betonu komórkowego odmiany 400 tynk cementowo- -wapienny U = 0,29 W/(m!k) całkowita grubość ściany: 39 cm bloczek z betonu komórkowego odmiany 400 tynk cementowo- -wapienny U = 0,31 W/(m2-k) całkowita grubość ściany: 39 cm pustak keramzytobetonowy tynk cementowo- -wapienny U = 0,29 W/(nf-K) całkowita grubość ściany: 39,5 cm I pustak POROTHERM 44 P+W ściana z ceramiki U = 0,31 W/(m2k) całkowita grubość ściany: 47 cm 46 Lekcja trzecia: Przy budowie Domów Modelowych zastosowano różne technologie wznoszenia ścian. Ściany zewnętrzne Muratora D03 - Doskonaty to ściany dwuwarstwowe z bloczków silikatowych ocieplone metodą lekką mokrą z wetną mineralną. Tylko ściana garażu jest trójwarstwowa, z warstwą elewacyjną z cegty tupanej. W Muratorze D12b - Przytulny - wariant III zastosowano beton komórkowy - materiat, z którego można wybudować cieple zewnętrzne ściany jednowarstwowe. Ściany Muratora D24L - Z wykuszami - typ II są jednowarstwowe i zrobiono je z pustaków z ceramiki po-ryzowanej. W Muratorze D08b - Przestronny - wariant III zarówno ściany fundamentowe, jak i parteru są też jednowarstwowe i w catości wymurowane z pustaków ke-ramzytobetonowych. Dom z silikatów Ściany zewnętrzne Muratora D03 - Doskonaty zaprojektowano jako dwuwarstwowe ocieplone metodą lekką mokrą z wetną mineralną. Tylko ściana garażu będzie trójwarstwowa, z warstwą elewacyjną z cegty tupanej. Ściany zewnętrzne. Na izolacji poziomej trójwarstwo-wych ścian fundamentowych rozpoczęto murowanie jeśli dom ma zaprojektowane ściany warstwowe, zazwyczaj buduje się najpierw warstwę konstrukcyjną, na niej opiera strop i buduje następną kondygnację. Ocieplenie i elewacja to następne etapy i ścian parteru. Konstrukcyjną warstwę ściany wymurowano z bloczków silikatowych grubości 18 cm. Układano je na spoinę poziomą z tradycyjnej zaprawy cementowo-wapiennej. Spoin pionowych nie trzeba byto robić, ponieważ bloczki mają boki wyprofilowane we wpust i wypust, poza tym precyzja wymiarów osiągana w produkcji silikatów pozwala Murator D03 - Doskonały ściana domu tynk mineralny wetna mineralna ściana parteru polistyren ekstrudowany cegta silikatowa bloczki sllikatowe izolacja pozioma ściana garażu cegta silikatowa ściana parteru {ZJ!: polistyren ekstrudowany wełna mineralna bloczki silikatowe izolacja przeciwwilgociowa Przekroje przez ściany zewnętrzne (wymiary na wszystkich rysunkach podano w cm) Tabela. Ściany Domów Modelowych Dom Ściany zewnętrzne ^¦¦¦¦¦¦¦¦^^^¦^¦¦i Murator DO3 Ściany dwuwarstwowe z bloczków silikatowych grubości 18 cm ocieplone wetną mineralną grubości 15 cm Murator D12b Ściany jednowarstwowe z betonu komórkowego odmiany 400 grubości 36,5 cm Murator D24L Ściany jednowarstwowe z pustaków z ceramiki poryzowanej grubości 44 cm Murator D08b Ściany jednowarstwowe z pustaków keramzytobetonowych grubości 36,5 cm 47 Współczynnik przenikania ciepła 0,24 0,29 0,36 0,29 Współczynnik przenikania ciepła L/dla ścian powinien być mniejszy niż 0,3 W/(m2 K) - ściany kilkuwarstwowe, 0,5 W/(m2K) - ściany jednowarstwowe. na uzyskanie bardzo szczelnej spoiny pionowej bez stosowania zaprawy. Spoiny pionowe z zaprawy zrobiono tylko tam, gdzie nie można połączyć bloczków na wpust i wypust, czyli w narożnikach, i tam, gdzie w ścianie znajdują się przycięte fragmenty bloczków. W ścianach garażu w co drugiej spoinie poziomej umieszczano kotwy drutowe średnicy 6 mm. Będą one tączyć ścianę elewacyjną ze ścianą konstrukcyjną. Kotwy rozmieszczano co półtora bloczka, czyli co 50 cm. W ten sposób na każdy metr kwadratowy ściany wypadają cztery kotwy. W projekcie między dwoma otworami okiennymi przewidziano maty filar. Wykonany z takiego samego materiału jak ściana bytby za wiotki, dlatego zrobiono go z żelbetu. Ponieważ na naszej budowie ściany zaczęto wznosić na przełomie listopada i grudnia, ocieplanie metodą lekką mokrą odłożono do wiosny. Zdecydowano się jedynie na dokończenie ścian garażu. Wetnę nabito na kotwy, zaczynając od dołu ściany, od jednego z narożników. Płyty trzeba układać tak, Z nadproża nad wjazdem do garażu wypuszczono pręty średnicy 12 mm, które połączą je z nadprożem w ściance elewacyjnej z cegły aby pomiędzy nimi nie powstały szczeliny. Po nabiciu wełny na czas murowania warstwy elewacyjnej kotwy lekko podgięto do góry - wtedy płyty się nie zsuną i łatwiej układa się cegły elewacyjne. Murowanie warstwy elewacyjnej wymaga szczególnej staranności, Mały filar między otworami jest z żelbetu. Stanowi podparcie prefabrykowanych belek nadprożowych L Podczas murowania ściany konstrukcyjnej garażu w spoinach Na kotwy nasadzano wełnę mineralną, a następnie wymurowano Wiotkie ścianki działowe zbroi się kratownicą z cienkich prętów mocowano kotwy drutowe warstwę elewacyjną 48 ponieważ tupanych cegiet wapienno-piaskowych już się nie tynkuje. Ścianki kolankowe. Ścianki, na których będzie opie-rat się dach, wzmocniono co 170 cm stupkami żelbetowymi. Stupki zazbrojono prętami, które zakotwiono w wieńcu stropowym. Ścianki zakończono jeszcze jednym wieńcem - oczepowym. Wieniec i stupki betonowano razem, dzięki czemu tworzą solidną, monolityczną konstrukcję. Do wieńca oczepowego zamocowane będą murtaty, czyli drewniane belki, na których oparta zostanie więźba dachowa. Ściany wewnętrzne. Ścianę oddzielającą część mieszkalną od garażu wymurowano z bloczków grubości 24 cm. Pozostałe ściany działowe są cieńsze - zrobiono je z bloczków grubości 8 i 12 cm. Na co drugiej warstwie bloczków utożono zbrojenie - kratownicę z cienkich prętów. Nadproża. Dzięki temu, że zewnętrzne ściany domu mają budowę warstwową, nad otworami można byto zrobić nadproża żelbetowe szerokości równej grubości muru. Nie będą one mostkami termicznymi, gdyż cata powierzchnia ścian łącznie z nadprożami będzie ocieplona. Zastosowano prefabrykowane nadproża żelbetowe typu L. Jedynie nadproże nad wjazdem do garażu, ze względu na dużą rozpiętość, wykonywano na budowie. W deskowaniu podpartym stemplami utożono zbrojenie i mieszankę betonową. Dom z betonu komórkowego Beton komórkowy jest materiałem, z którego można wybudować ciepte zewnętrzne ściany jednowarstwowe. Wtaśnie takie ściany zaprojektowano w Mura-torze D12b- Przytulny-wariant III. Do ich budowy zastosowano materiaty z jednego systemu. Ściany zewnętrzne. Na izolacji poziomej trój warstwowych ścian fundamentowych układano bloczki grubości 36,5 cm z betonu komórkowego odmiany 400. Murowano je na cienką, 2-3-milimetrową spoinę z zaprawy klejowej. Jednak pierwszą warstwę bloczków utożono na grubą spoinę z zaprawy cemen-towo-wapiennej. Utatwia to wypoziomowanie pierwszej warstwy, co umożliwia wznoszenie prostych i równych murów. Bloczki murowano tylko na spoiny poziome. Elementy wystarczy dosunąć jeden do drugiego - mają wyprofilowane na bokach wpusty i wypusty, które zapewniają potączenie. Podnoszenie, przenoszenie i ustawianie bloczków jest tatwe dzięki wyżłobionym uchwytom. Murator D12b - - Przytuli iy - wariant III y bloczki f / z betonu y/ komórkowego i ściana parteru / izolacja / pozioma cegła klinkierowa . / podtoga / / na gruncie ^^^ bloczki betonowe ¦- ^~^ polistyren ekstrudowany r cokół 9I6J 25 * i 40 Przekrój przez śc ianę zewn{ trzną i Ścianki kolankowe. W tym domu poddasze jest w części użytkowe i dach opiera się na niskiej ściance kolankowej. Ma ona wysokość dwóch bloczków, czyli 40 cm, i co 120 cm jest usztywniona żelbetowymi stupkami. Aby uniknąć mostków cieplnych, słupki żelbetowe są nieco węższe niż szerokość muru i od zewnątrz ocieplone. Zaprojektowano je nad wieńcem stropu, a ocieplono płytkami z betonu komórkowego z doklejoną 4-centymetrową warstwą wetny mineralnej. Ptyt-ki pozwolą zachować jednorodny materiat na licu muru. Łatwiej taką ścianę otynkować i nie ma ryzyka, że na elewacji żelbetowe stupki będą się w jakikolwiek sposób odznaczać. Murator D12b - Przytulny - wariant III wybudowano z betonu komórkowego. Jednowarstwowe ściany z bloczków odmiany 400, wymurowane na cienkie spoiny mają współczynnik przenikania ciepła U = 0,29 W/(m2-K) 49 Ściankę kolankową wzmocniono słupkami żelbetowymi i ocieplono je od zewnątrz płytkami z betonu komórkowego z naklejoną warstwą wełny mineralnej grubości 4 cm Nadproża systemowe to belki ze zbrojonego betonu komórkowego W każdym słupku osadzono śrubę, która umożliwi połączenie konstrukcji dachu ze ścianką kolankową Zaprawę układano cienką, 2-3-milimetrową warstwą, używając specjalnego dozownika Kolejne bloczki łatwo było dostawiać dzięki uchwytom na ich bokach Nim stwardnia! beton, w każdym stupku od góry osadzono śrubę. Na śruby nasadzi się odpowiednio nawiercone murlaty, na których oprze się konstrukcję dachu. Ściany wewnętrzne. Konstrukcyjne ściany wewnętrzne wybudowano z bloczków grubości 24 cm, pozostałe zaś z bloczków grubości 17,5 cm. Na ściany wewnętrzne użyto bloczków z betonu komórkowego odmiany 600. Mają one co prawda nieco gorsze parametry cieplne niż bloczki z betonu odmiany 400 czy 500, ale w wypadku ścian wewnętrznych nie jest to tak istotne. Mają za to bardzo dobrą wytrzymałość na ściskanie. Nadproża. Nad wszystkimi otworami drzwiowymi i okiennymi wykonano nadproża prefabrykowane - belki o przekroju prostokątnym ze zbrojonego betonu komórkowego. Ich dtugość jest o 45-50 cm większa niż szerokość otworu. Belki te mają szerokość równą grubości ściany. Innym systemowym rozwiązaniem są ksztattki o przekroju u. popularnie nazywane U-szalami, o rozmiarze bloczka. Aby zrobić z nich nadproże, trzeba najpierw ufo-żyć deskowanie podparte stemplami. Na deskowaniu oraz na bloczkach przylegających do góry otworu ustawia się ksztattki nadprożowe U. Tworzą one formę, w której ukła-da się zbrojenie i wypełnia betonem. Dom z ciepłej ceramiki Ściany Muratora D24L - Z wykuszami - typ II zaprojektowano jako jednowarstwowe i wykonano z pustaków z ceramiki poryzowanej. Ściany zewnętrzne. Na izolacji poziomej trójwar-stwowych ścian fundamentowych murowano ściany zewnętrzne z pustaków ceramicznych grubości 44 cm. Aby spoiny z tradycyjnej zaprawy cementowo-wapien-nej nie staty się mostkami termicznymi i nie pogorszyły parametrów cieplnych ściany, nie układano jej na całej powierzchni pustaków, lecz w trzech równoległych pasach. Zaprawy jest jednak na tyle dużo, że zapewnia ona dobre połączenie poszczególnych warstw muru. Narożniki domu. Aby ściany łączące się w narożniku były ze sobą dobrze przewiązane, w każdej warstwie muru zrobiono spoinę pionową między pustakami ułożonymi I/" 50 Murator D24L - Z wykuszami - typ II ściana parteru bloczki betonowe tupane cokół pustaki z ceramiki poryzowanej izolacja pozioma podtoga na gruncie pustaki betonowe polistyren ekstrudowany Przekrój przez ścianę zewnętrzną prostopadle do siebie. Bardzo istotne jest także przesunięcie w kolejnych rzędach spoin pionowych tak, aby nie wypadały nad sobą. Zapewnić to można przez rozpoczęcie murowania narożnika od pustaka połówkowego. W tym Domu Modelowym pierwszy pustak w narożniku to pustak połówkowy z kieszenią, czyli zagłębieniem, w którym układa się zaprawę. Tworzy ona dodatkową spoinę pionową. Ściany wewnętrzne. Ściany konstrukcyjne wymurowano z pustaków grubości 25 cm, pozostate - z pustaków grubości 8 i 11,5 cm. Zaprawę uktadano w dwóch pasach. Wszystkie pustaki mają wyprofilowane na bokach wpusty i wypusty, dzięki czemu muruje się je jedynie na spoiny poziome. Nie wolno jednak zapomnieć, że w narożnikach Parterowy dom wymurowany z ceramiki poryzowanej. Ściany zakończono wieńcem, czas na więźbę dachową i w miejscach połączenia elementów docinanych niezbędne jest zrobienie spoiny pionowej. Wieniec i nadproża. W ścianach działowych (grubości 8 i 11,5 cm) nad otworami drzwiowymi utożono nadproża prefabrykowane - belki ceramiczno-żelbetowe). Ponieważ w tym domu parterowym nie ma stropu, ściany konstrukcyjne - zewnętrzne (grubości 44 cm) i wewnętrzne (grubości 25 cm) - zakończono wieńcem. W tych ścianach wieniec i nadproża są monolitycznym elementem. Aby je wykonać, górę każdego otworu zamknięto poziomym deskowaniem podpartym stemplami. Na deskowaniu ustawiono równolegle do siebie dwa prefabrykowane nadproża i nadmurowano je pustakami grubości 11,5 cm. Pustaki ustawiono też na wszystkich Bardzo istotne jest dobre przemuro-wanie kolejnych warstw w narożniku. Rozpoczęcie murowania narożnika od pustaka z kieszenią umożliwia wykonanie dodatkowej spoiny pionowej V " Nad każdym otworem umieszczono nadproźe systemowe - belkę ceramiczno- -żelbetową 51 Wszystkie ściany konstrukcyjne zakończono wieńcem... ...nad ścianami zewnętrznymi ocieplono go styropianem W wieńcu umieszczono kotwy do mocowania więźby dachowej ścianach zewnętrznych domu. W ten sposób powstaty koryta na wieniec i nadproża. Aby nie tworzyty się mostki termiczne, wewnątrz koryt od strony zewnętrznej powierzchni ściany umieszczono ocieplenie z ptyt styropianowych. Następnie utożono w nich zbrojenie i catość zabetonowano. Zanim beton stwardnia), co 110 cm umieszczono w nim kotwy do mocowania konstrukcji dachu. Dom z keramzytobetonu W Muratorze D08b - Przestronny - wariant III zarówno ściany fundamentowe, jak i parteru są jednowarstwowe i w catości wymurowane z pustaków keramzy-tobetonowych. Ściany zewnętrzne. Na izolacji ścian fundamentowych układano pustaki grubości 36,6 cm. Kolejne warstwy murowano na 12-milimetrową spoinę poziomą z systemowej zaprawy cementowej, używając dozownika do zaprawy. Na co drugiej warstwie pustaków uktada-no zbrojenie Murfor- kratownice z cienkich prętów. Elementy ścienne łączono na wpust i wypust bez robienia spoin pionowych. Ściany wewnętrzne. Wewnętrzne ściany konstrukcyjne wymurowano z pustaków grubości 24 cm, a ściany działowe - grubości 9 i 11,5 cm. Aby usztywnić ściany wewnętrzne, również w nich w co drugiej spoinie poziomej umieszczono zbrojenie. Nadproża i wieńce. Nad otworami okiennymi i drzwiowymi położono prefabrykowane belki nadprożo-we. W systemie, który wybrano do budowy domu, jest kilka typów nadproży gotowych różniących się nie tylko szerokością (dopasowaną do pustaków grubości 9,11,5, 17,5 i 24 cm), ale i przeznaczeniem (do ścian nośnych i osłonowych). W ścianach zewnętrznych grubości 36,5 cm nad każdym otworem trzeba było umieścić po dwa prefabrykowane nadproża - od zewnątrz belkę grubości 11,5 cm, a za nią belkę grubości 24 cm. Między prefabrykatami zrobiono spoinę pionową. W ścianach wewnętrznych nadproża dobrano odpowiednio do grubości pustaków, z jakich byty wymurowane. Ponieważ dom jest parterowy, wszystkie ściany konstrukcyjne zakończono wieńcem żelbetowym, w którym umieszczono kotwy do mocowania dachu. Wieniec zostat ułożony w deskowaniu przymocowanym do ścian. W deskowaniu od strony zewnętrznej utożono ptyty wetny mineralnej. Następnie rozłożono zbrojenie i utożono beton. Murator D08b - Przestronny - wariant III został zbudowany z keramzytobetonu stropy 53 Stropy żelbetowe stosowane w budownictwie jednorodzinnym to zazwyczaj częściowo prefabrykowane stropy gęstożebrowe. Ale mogą to być także stropy z ptyt prefabrykowanych albo typu filigran. Nadal stosuje się również monolityczne ptyty żelbetowe wykonywane na budowie. Wszystkie stropy, zarówno żelbetowe, jak i drewniane, z uwagi na funkcję, jaką petnią w budynku, powinny spełniać wymagania normowe dotyczące ich: II wytrzymałości (nośności) - muszą gwarantować bezpieczne przeniesienie na konstrukcyjne elementy budynku, tzn. ściany i podciągi, oprócz ciężaru wła-snego także obciążenia użytkowego oraz ciężaru ścianek działowych, podłogi i sufitu. Stropy żelbetowe są z reguły znacznie cięższe od drewnianych, stąd konieczność przygotowania odpowiednio ciężkich konstrukcji mających unieść taki strop; is sztywności - nie powinny się nadmiernie uginać; as ognioodporności - muszą spełniać warunki ochrony przeciwpożarowej. Stropy żelbetowe są niepalne i jest to ich główna zaleta w porównaniu ze stropami drewnianymi, które nawet osłonięte płytami gipsowo-karto-nowymi są mniej odporne na działanie ognia; ¦ izolacyjnosci akustycznej - żaden ze stosowanych w Polsce stropów nie zapewnia w wystarczającym stopniu ochrony przed hałasem. Budując dom jednorodzinny, można się jednak zdecydować na zrobienie takiego stropu, nawet bez izolacji akustycznej, ponieważ ewentualne hałasy nie powinny być tutaj zbyt głośne czy uciążliwe. Pamiętajmy też, że stropy żelbetowe mają znacznie większą izolacyj-ność akustyczną niż drewniane. istotne różnice Prefabrykowane stropy żelbetowe zależnie od typu konstrukcji mogą się znacznie różnić rozpiętością i wysokością konstrukcyjną. Parametry te często mają zasadnicze znaczenie przy wyborze stropu. Rozpiętość stropu. Jest liczona jako odległość pomiędzy ścianami powiększona co najmniej o podwojoną minimalną głębokość oparcia stropu na elementach konstrukcyjnych (z reguły 8-12 cm z każdej strony). Rozpiętość prefabrykowanych stropów żelbetowych stosowanych w budownictwie jednorodzinnym często sięga 6-7 m, ale może wynosić nawet 12 m. Metr kwadratowy stropu większej rozpiętości jest wprawdzie nieco droższy (dochodzi koszt dodatkowego zbrojenia belek i wyższych zwykle pustaków), ale zastosowanie na przykład jednego stropu rozpiętości 7,2 m zamiast dwóch stropów rozpiętości 3,6 m każdy, eliminuje kosztowne i pracochłonne roboty fundamentowe oraz inne prace (np. murarskie) związane z wybudowaniem Układanie prefabrykowanych płyt typu filigran Układanie stropu Akermana, tutaj na deskowaniu pełnym 54 Strop Ceram 50 - ułożony na belkach pustaków ceramicznych. Pomiędzy pustakami, poprzecznie do belek, pozostawiono miejsce na żebro rozdzielcze dodatkowej podpory. Ponadto strop większej rozpiętości umożliwia swobodniejsze i bardziej dowolne kształtowanie wnętrza budynku oraz ułatwia ewentualną przebudowę. Wysokość konstrukcyjna stropu. To łączna wysokość stropu po ułożeniu wszystkich jego warstw konstrukcyjnych. Wysokość ta zależy przede wszystkim od maksymalnej rozpiętości danego rodzaju stropu i może wynosić od kilkunastu do 30 cm. Technologia. Na wybór stropu duży wpływ ma też technologia jego wykonania. Bierze się pod uwagę między innymi pracochłonność i koszt przygotowań do montażu stropu. Stropy żelbetowe, zależnie od rodzaju, wykonuje się: - na deskowaniu pełnym (ptyta żelbetowa przygotowywana na budowie); » na deskowaniu ażurowym (strop Akermana); W stosując liniowe stemplowanie (stropy gęstożebrowe z belkami częściowo prefabrykowanymi i wypełnieniem z pustaków); warstwa nadbetonu pustak Strop Akermana zbrojenie Niektóre konstrukcje stropów trzeba wykonywać, stosując deskowanie pełne m bez deskowania oraz podpór tymczasowych (żelbetowe płyty prefabrykowane). Najbardziej pracochłonne i kosztowne jest zrobienie deskowania pełnego. Ale jeśli na czas robót dokładnie zabezpieczy sieje folią, można je potem w 80% wykorzystać powtórnie jako deskowanie (poszycie) dachu. Aby ograniczyć koszt montażu stropu, można też -zamiast kupować drewniane stemple z okrąglaków -wypożyczyć stalowe podpory montażowe, których wysokość da się regulować. Podpory takie zwykle można wypożyczyć w firmach oferujących elementy stropów lub w wypożyczalniach sprzętu budowlanego. Ważnym argumentem przy wyborze stropu jest również sposób jego montażu. Są stropy, których montaż wymaga zastosowania specjalistycznego ciężkiego sprzętu (montaż dźwigiem), oraz takie, w których ciężar poszczególnych elementów jest na tyle maty, że uktada się ję ręcznie w dwie do czterech osób. Zastosowanie dźwigu jest kłopotliwe, a może się zdarzyć, że układ okolicznej zabudowy całkowicie wyeliminuje takie rozwiązanie. Kolejna istotna cecha, na którą warto zwrócić uwagę, to czas, po uptywię którego strop można obciążyć. Stropy catkowicie prefabrykowane można obciążyć bezpośrednio po zakończeniu montażu. Natomiast te catkowicie lub częściowo wykonane z betonu układanego na budowie dopiero po pewnym czasie osiągają wymaganą wy-trzymałość. Bez usuwania stemplowań można na taki strop wcńodzić po jednym lub dwóch dniach, w czasie których beton wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Po 8-14 dniach usuwa się tymczasowe podpory montażowe. Projektowaną petną wytrzymałość strop uzyskuje dopiero po okoto czterech tygodniach. I Lekcja czwarta: stropy 55 Dwa z Domów Modelowych MURATORA są z poddaszem użytkowym, więc po wybudowaniu ścian parteru rozpoczęto montaż stropów żelbetowych. W Muratorze D03 - Doskonaty jest strop gęstożebro-wy, a nad wejściem ptyta żelbetowa. W Muratorze D12b - Przytulny - wariant III zastosowano strop z ptyt prefabrykowanych. Strop gęstożebrowy W Muratorze D03 - Doskonaty zaprojektowano żelbetowy strop Teriva I bis grubości 26,5 cm z częściowo prefabrykowanymi belkami rozstawionymi co 45 cm i betonowymi pustakami. Ponieważ rozpiętość stropu jest znaczna - 6,6 m - w projekcie przewidziano dwa żebra rozdzielcze, czyli dodatkowe elementy usztywniające. Wzdtuż ścian zewnętrznych oraz wzdłuż wewnętrznych ścian nośnych zaprojektowano wieniec obniżony o 4 cm w stosunku do stropu. Jego wysokość wynosi 30,5 cm, a szerokość równa jest grubości ściany, na której się opiera, i wynosi 18 cm. Przed montażem Strop Teriva nie wymaga petnego deskowania. Jest ono jednak potrzebne do wykonania żebra rozdzielczego, zbrojenie podtużne wieniec pustak , stropowy nadbeton częściowo prefabrykowana belka stropowa Strop gęstożebrowy Teriva I bis dlatego pod częścią stropu zrobiono deskowanie. Po-zostatą część jedynie podstemplowano. Co 2 m belki podparto tymczasowymi podporami montażowymi. Można do tego używać także podpór (stempli) drewnianych z okrąglaków. Aby zwiększyć dokładność montażu, podpory montażowe ustawiono także tuż przy ścianach, na których będą oparte belki stropowe. Zanim rozpoczęto układanie W tej części stropu, gdzie będą żebra rozdzielcze, wykonano pełne deskowanie. W pozostałej części wystarczyło jedynie podeprzeć belki co 2 m Wypoziomowanie górnej płaszczyzny częściowego deskowania było ułatwione dzięki zastosowaniu tymczasowych podpór montażowych. Nagwintowana mufa gwarantuje ich prostą regulację. Po ustaleniu wysokości trzeba zablokować ruchomą część stempla, przekładając przez niego metalowy pręt 56 belek stropowych, wypoziomowano górne płaszczyzny wszystkich podpór. Ponieważ wieniec będzie opuszczony względem stropu o 4 cm, wypoziomowa-ne stemple musiaty się znaleźć odpowiednio wyżej nad ścianami parteru. Montaż elementów stropu Belki. Pracę rozpoczęto od ustawienia prefabrykowanych belek. Aby byty rozstawione dokładnie co 45 cm, między końce sąsiadujących belek wstawiono po jednym pustaku. Głębokość oparcia belek na ścianie nie powinna być mniejsza niż 8 cm. Pustaki. Przestrzeń między belkami wypełniono pustakami Teriva tak, aby nie opierały się na ścianach, do których je dosuwano. Otwory wszystkich pustaków, które będą przylegać do wieńca i żeber rozdzielczych, zamknięto zaprawą cementową (zadeklowano). Zapobiega się w ten sposób dostawaniu się betonu do pustaków, a przez to zbędnemu obciążaniu stropu. Zbrojenie. Rozłożono je w miejscach, gdzie po zabetonowaniu stropu powstaną wieńce i żebra rozdzielcze. Wieńce łączą prefabrykowane belki ze ścianą, na której opiera się strop. Dzięki nim dom ma większą sztywność i jest odporny na uszkodzenia wywołane na przykład nierównomiernym osiadaniem gruntu pod fundamentem. Ponieważ ściany w naszym Domu Modelowym są warstwowe, wieniec może być zlicowany ze ścianą z bloczków silikatowych szerokości 18 cm, na której będzie się opierał. Wieniec jest opuszczony względem stropu. Dzięki temu powstanie kilkucentymetrowa warstwa betonu i belki nie będą się opierały bezpośrednio na murze Belki stropowe muszą być solidnym podparciem dla pustaków, dlatego ich rozstaw najlepiej odmierzać właśnie pustakami Żebra rozdzielcze zapobiegają klawiszowaniu, czyli niezależnej pracy elementów stropu, i zmniejszają jego ugięcia. W Domu Modelowym wykonano dwa żebra co 220 cm. Prostopadle do belek ułożono zbrojenie podłużne z dwóch prętów - górnego i dolnego średnicy 12 mm połączone strzemionami z prętów średnicy 6 mm rozstawionymi co 45 cm. Szerokość żebra rozdzielczego po zabetonowaniu powinna wynosić 8-10 cm. Pustaki przylegające do żeber rozdzielczych i wieńców zadeklowano, aby podczas betonowania stropu nie wpływał do nich beton Górne pręty zbrojenia wieńca umieszczono nad zbrojeniem belek, a dolne - pod belkami. Po zabetonowaniu wieniec otuli wszystkie wsunięte w niego belki. Zapewni to dobrą współpracę stropu ze ścianą Żebro rozdzielcze jest prostopadłe do belek. Ponieważ betonuje sieje na budowie, wymaga deskowania. Zbrojenie żebra przekłada się przez zbrojenie belek stropowych i łączy strzemionami Montaż stropu Teriva I bis jest możliwy do wykonania nawet przez dwie osoby. Wynika to z lekkości jego elementów: belka długości 4,2 m waży około 60 kg, a pustak - 15,5 kg ¦ Uwaga! Na tym etapie na budowie powinien pojawić się inspektor nadzoru, który obejrzy, czy wszystko zrobiono zgodnie z projektem i sztuką budowlaną. To on musi zadecydować, czy można rozpocząć betonowanie stropu. Betonowanie Przed ułożeniem betonu na pustakach roztożono taty wysokości 4 cm. Dzięki nim tatwo byto kontrolować, czy warstwa nadbetonu jest już wystarczająca, a jednocześnie utatwiaty one równomierne rozprowadzenie i wyrównanie warstwy mieszanki betonowej. Do betonowania stropu zastosowano beton klasy B15. Po utożeniu mieszanki dokładnie ją zagęszczono wibratorem. Zanim beton zupełnie stwardniał, taty wyjęto, a miejsca po nich uzupełniono betonem. Dopiero po utożeniu betonu z prefabrykowanych belek i betonu pomiędzy pustakami powstały żebra. Razem z betonową ptytą stanowią one element nośny stropu. Jeśli nie jest zbyt zimno, po stropie można chodzić już następnego dnia. Można wówczas rozpocząć murowanie ścian następnej kondygnacji. Stemple spod belek usuwa się najwcześniej po tygodniu, lecz bezpieczniej jest pozostawić je przez dwa tygodnie. 57 Betonowanie stropu można znacznie przyspieszyć, podając mieszankę pompą do betonu Po stropie można chodzić już następnego dnia, jednak stemple lepiej zostawić jeszcze na dwa tygodnie zbrojenie podłużne wieniec v , strzemię pręty odgięte zbrojenie płyty Płyta żelbetowa 58 Płyta żelbetowa W Domu Modelowym Murator D03 - Doskonały zdecydowano się na monolityczną ptytę żelbetową o wymiarach 3,2 x 3 m i grubości 10 cm nad wejściem. Przed betonowaniem Pod płytę żelbetową przygotowano petne, dobrze podstemplowane deskowanie. Tak jak w stropie gęsto-żebrowym podstemplowano je tymczasowymi podporami montażowymi. Deskowanie przygotowano też dla wieńca, który biegnie dookota stropu. Na deskowaniu utożono zbrojenie ptyty. Zrobiono je z prętów średnicy 6 mm, układając je co 10 cm w dwóch kierunkach (prostopadle do siebie). Co drugi pręt przy podporze (na óbu końcach) odgięto do góry. Każdy narożnik dodatkowo wzmocniono ukośnie układanymi prętami, także średnicy 6 mm. Aby mieć pewność, że beton dostatecznie otuli od spodu zbrojenie, dolne pręty utożono na podkładkach dystansowych. Dzięki temu beton nie dociśnie zbrojenia do deskowania. ¦ Uwaga! Ptytę żelbetową powinien zaprojektować projektant. Bardzo ważne jest, aby nie zmieniać przewidzianych w projekcie prętów i ich rozstawów. Źle zbrojona ptyta może się bowiem rysować i uginać. Betonowanie ptyty Tak jak nie powinno się zmieniać prętów na inne, również klasa betonu przewidziana w projekcie nie powinna być zmieniana. W tym stropie decydują one razem o jego nośności, czyli o bezpieczeństwie użytkowania, a także o jego sztywności, czyli komforcie użytkowania. W Domu Modelowym zastosowano beton klasy B15. Utożono go za pomocą pompy i zagęszczono mechanicznie. Wieniec tego stropu jest wyższy niż płyta. Takie rozwiązanie jest często praktykowane, wygodniej jest bowiem zrobić deskowanie. W wieńcu umieszczono zbrojenia słupków wzmacniających ściany kolankowe Aby dolnym prętom zbrojenia wieńca zapewnić odpowiednie otulenie betonem, umieszczono pod nimi podkładki dystansowe. Są to rozetki z tworzywa, które nawleka się na strzemiona. Dzięki nim zbrojenie nie dotyka do ściany, na której stoi Zbrojenie płyty - to siatka prętów ułożonych dokładnie według projektu. Pręty leżące prostopadle do siebie są związane w miejscu styku. Aby zbrojenie nie dotykało do deskowania, pod prętami umieszczono podkładki dystansowe Płyty prefabrykowane 59 W domu Murator D12b - Przytulny - wariant III strop wykonano z żelbetowych ptyt prefabrykowanych. Mają one budowę plytowo-żebrową. Żebra, czyli żelbetowe boki, potączone są z 6-centymetrową płytą betonową - górną warstwą prefabrykatu. Wypełnienie ptyt stanowią bloczki z betonu komórkowego odmiany 600. Ptyty mają szerokość 60 cm, grubość 24 cm, a ich dtugość dobiera się do potrzeb - dostępne są ptyty od 240 do 660 cm w module co 50 cm. Ptyty stropowe są bardzo ciężkie, dlatego muszą być montowane za pomocą dźwigu. Najlepiej tak zorganizować budowę, aby uktadać je na ścianach prosto z samochodu („z kót"), którym zostaną przywiezione na budowę. Zaletą takiego montażu jest to, że w ciągu jednego dnia można utożyć caty strop. Montaż stropu Ptyty. Montowano je za pomocą dźwigu samochodowego. Na obu końcach ptyta ma wysunięte fragmenty nazywane tapami. Stużą one do oparcia ptyty na ścianach (lub podciągach). Ctębokość oparcia nie może być mniejsza niż 10 cm. Dłuższe boki ptyt są profilowane i po utoże-niu między ptytami powstają zamki, które zapobiegają kla-wiszowaniu ptyt i eliminują powstawanie rys na wykończonym suficie w miejscu połączeń. Ptyty ustawiono na ścianach - na przygotowanych z desek elementach nazywanych rygami - w taki sposób, żeby przy układaniu betonu w wieńcach uzyskać pod nimi warstwę grubości 2 cm. Na stropie będą wybudowane ściany działowe poddasza, na których będzie się opierała konstrukcja dachu. Ponieważ będą one usytuowane równolegle do kierunku utożenia płyt stropowych, zamiast ptyt zwykłych zastosowano w tych miejscach ptyty wzmocnione. zbrojenie podtużne , wieniec . strzemię ptyta stropowa 36,5 cm bloczki z betonu komórkowego 1 ocieplenie wieńca - płytki z betonu komórkowego oklejone wełną mineralną Strop z ptyt prefabrykowanych Wieniec. Zbrojenie wieńca wykonano z czterech prętów średnicy 12 mm połączonych co 30 cm strzemionami średnicy 6 mm. We wszystkich narożnikach pręty zbrojenia połączono ną zaktad. Dom Murator D12b - Przytulny - wariant III ma jednowarstwowe ściany grubości 36,5 cm z betonu komórkowego. Aby przy wieńcu ścian zewnętrznych nie tworzyły się mostki termiczne, wykończono go płytkami z betonu komórkowego oklejonymi 4-centymetrową warstwą wetny mineralnej. Elementy te mają grubość 11,5 cm, wysokość - 30 cm, a dtugość jak bloczki ścienne - 60 cm. Betonowanie wieńców Betonowanie tego prefabrykowanego stropu ogranicza się jedynie do utożenia mieszanki w wieńcach. Bardzo ważne jest, by beton dobrze otulit zbrojenie. Aby to osiągnąć, zagęszczono go mechanicznie. Płyta waży kilkaset kilogramów, dlatego Ptyty opierano na ścianach krótszymi układano ją za pomocą dźwigu bokami. Dłuższe boki łączą się na zamek Pręty wystające z ptyty połączono ze zbrojeniem wieńca 60 Schody Żelbetowe to obok drewnianych najpopularniejszy rodzaj schodów, jakie robi się w domach jednorodzinnych. Są tanie, trwate i wytrzymałe, a przede wszystkim pozwalają na dużą swobodę projektowania. Ostatnio coraz częściej ze względu na krótki czas montażu, duży wybór wzorów i ksztattów oraz rodzaju i koloru drewna wykonuje się w domach jednorodzinnych schody gotowe, które montuje się na budowie z elementów. Jakie powinny być wygodne schody? Najmniejszym elementem schodów jest stopień (trep). Szereg stopni o jednakowej szerokości i wysokości tworzy bieg. Płaszczyzna pozioma pomiędzy jednym a drugim biegiem to spocznik (podest). Stopnie opisuje się, podając dwa parametry - wysokość h (podniesienie) i szerokość s (posunięcie). To od nich zależy wygoda chodzenia po schodach. Wysokość stopnia należy dostosować do kroku ludzkiego, powinna wynosić h=14-19 cm. Szerokość zaś powinna być taka, aby mieścita się na niej stopa ludzka, czyli s=25-32 cm. Gdy h=16, a s=30, schody uznaje się za bardzo wygodne. Zależność pomiędzy wysokością i szerokością stopnia wyraża wzór: 2h+s=60-65 cm (im stopień szerszy, tym wysokość mniejsza i odwrotnie). Zgodnie z przepisami prawa budowlanego stopnie schodów prowadzących do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinny mieć wysokość poniżej 19 cm, a ich szerokość nie powinna być mniejsza niż 25 cm. Biegi i spoczniki mogą mieć różny ksztatt w rzucie poziomym. Zależy to od powierzchni, jaką można wykorzystać na schody, wysokości kondygnacji, charakteru i przeznaczenia schodów. Zawsze jednak wielkość klatki schodowej lub miejsca przeznaczonego na schody należy dopasować do liczby i wymiarów stopni, a nie odwrotnie. Najczęściej projektuje się schody o biegach prostych, bo są wygodne i tatwe w wykonaniu. Gdy jest to niemożliwe, choćby ze względu na matą ilość miejsca, robi się schody zabiegowe, kręte (spiralne) lub inne. Rodzaje schodów 448 cm \ 540 cm Schody proste jednobiegowe Schody proste ze spocznikiem 62 339 cm V\ ] 220 cm Schody zabiegowe z górnym biegiem łukowym Schody spiralne Nie tylko kształt schodów jest ważny. Istotne są także: ¦ liczba stopni w biegu - najlepiej 10-12 jednakowej szerokości i wysokości; U minimalna szerokość użytkowa biegu i spocznika - w domach jednorodzinnych bieg schodów powinien mieć szerokość użytkową minimum 80 cm, natomiast spocznik - co najmniej 80 cm; dobrze jest, gdy na schodach mogą wyminąć się dwie osoby - ale wtedy bieg musi mieć szerokość co najmniej 110-125 cm (pomiędzy poręczami); ¦ minimalna wysokość użytkowa nad biegami i spoczni-kami pozwalająca na wygodne i bezpieczne korzystanie ze schodów - mierzona pionowo - powinna wynosić 225 cm (mniej jedynie w schodach pomocniczych, gospodarczych); m solidne balustrady i poręcze - chronią przed upadkiem i są podparciem przy wchodzeniu; wysokość balustrady y określa wzór: y=81+13(h/s). 217 cm Schody zabiegowe kręte Schody zabiegowe ze spocznikiem Konstrukcja Zależy od kształtu schodów oraz możliwości podparcia elementów nośnych. W zależności od sposobu podparcia stopni mamy kilka rodzajów schodów, różny jest także sposób ich zbrojenia: 8 wspornikowe - elementem nośnym jest pojedynczy stopień lub caty bieg; schody są osadzone bezpośrednio w ścianie lub za pośrednictwem ukośnego wieńca; są lekkie, bo pojedyncze elementy (lub ptyta biegu) mają zwykle matą grubość; m policzkowe - elementem nośnym jest stopień lub bieg, swobodnie oparte na ścianach, dwóch belkach policzkowych (policzkach) lub z jednej strony na ścianie, a z drugiej na belce; « płytowe - elementem konstrukcyjnym jest pochylona ptyta biegowa połączona z poziomymi płytami spocznikowymi, czasem wzmocniona poprzecznymi belkami (żebrami) spocznikowymi. 64 zbrojenie gtówne 0 8-12 zbrojenie gtówne 0 8-12 szczegół A w miejscu załamania ptyty zbrojenia rozciąganego nie należy zaginać... dobrze ...lecz wykonywać je z par prętów odpowiednio zakotwionych w strefach ściskanych zbrojenie główne 0 6-8 zbrojenie gtówne 0 8-12 zbrojenie rozdzielcze 06 zbrojenie gtówne 0 6-8 Zbrojenie schodów płytowych: bez belek spocznikowych (a), z belkami spocznikowymi (b) Schody gotowe Często inwestorzy decydują się na zakup schodów gotowych sprzedawanych w elementach lub w catości. i wymiarów, w zależności od przeznaczenia. Łatwo można je dopasować do stylu wnętrza. Ich wymiary określa się tak samo jak w przypadku schodów żel- Mogą być ze stali albo drewna i mieć wiele kształtów betowych. Lekcja piąta: 65 W domu Murator D03 - Doskonały zaprojektowano schody żelbetowe. Wykonano je razem ze stropem, aby do minimum skrócić przerwę technologiczna. Deskowanie można byto zdjąć po 14 dniach, ale w petni obciążać strop i schody - dopiero po 28 dniach od chwili zabetonowania. Są to schody monolityczne. Przygotowano je na budowie z betonu klasy B15 zbrojonego prętami ze stali A-III i A-l. Mają konstrukcję płytową - pierwszy (dolny) bieg jest oparty na fundamencie i ptycie spocznika (pótpiętra), drugi (górny) - na ptycie spocznika i stropie poddasza. Grubość ptyty biegu schodowego określono (na podstawie obliczeń) na 10 cm. Dolny bieg ma 10 stopni, górny - 6. Stopnie mają wysokość 18 cm, a szerokość 26 cm. Można zatem powiedzieć, że są to schody modelowe. Wykonanie schodów Najpierw przygotowano deskowanie pod biegi schodów, z boku ograniczono je szerokimi deskami policzkowymi. W deskowaniu ułożono podtużne (gtówne) i poprzeczne (rozdzielcze) zbrojenie ptyt biegowych. Pręty zbrojenia głównego średnicy 10 mm utożono w rozstawie co 10 cm, a zbrojenia rozdzielczego (średnicy 6 mm) co 20 cm. Zbrojenie uktadano na podkładkach dystansowych, aby były dostatecznie otulone mieszanką betonową - nie będą wtedy wystawać z betonu i korodować Przed zabetonowaniem zbrojenie schodów - ważnego elementu konstrukcji domu - powinien sprawdzić inspektor nadzoru. Kiedy zbrojenie ptyt byto gotowe, biegi podzielono deskami na stopnie (co 26 cm) - deski miaty taką wysokość, jaką później będą miaty stopnie. Następnie utożono mieszankę betonową. Po dwóch tygodniach zdjęto deskowanie schodów, ale pozostawiono jeszcze stemple i elementy podpierające, które usunięto po 28 dniach - dopiero po tym czasie beton nabrat petnej wytrzymatości, a schody mogty być w petni obciążane. W trakcie wykonywania deskowania zwrócono uwagę na dwa miejsca biegów schodów - pierwszy stopień dolnego i ostatni stopień górnego biegu. Zrobienie monolitycznych schodów żelbetowych wymaga zbudowania deskowania Deskowanie schodów z ułożonym zbrojeniem i podziałem na stopnie można już wypełnić mieszanką betonową 66 Wysokość pierwszego stopnia powiększono o grubość podktadu podtogi na gruncie (izolację przeciw-wodną, izolację cieplną i jastrych). Ostatni stopień schodów powinien być natomiast niższy o grubość Po zdjęciu deskowania po schodach można już było chodzić, ale z obciążaniem trzeba było poczekać, aż beton „dojrzeje" Ostatni stopień jest niższy od pozostałych. Zrobiono jednak „nosek", po to aby podkład nie dochodził do krawędzi stopnia - jest ona bowiem najbardziej podktadu podtogi na stropie poddasza. Po ułożeniu posadzek i wykończeniu schodów wysokość tych stopni będzie taka, jak pozostałych. W domu Muratór D12b - Przytulny - wariant III zamontowano schody gotowe. Są to ażurowe schody zabiegowe ze sklejki drewnianej barwionej na kolor zbliżony do wiśni. Bieg schodów ma szerokość 95 cm, jest w nim 17 stopni szerokości 28 cm i wysokości 17 cm. Już po zamówieniu i wybraniu rodzaju schodów przedstawiciel firmy pobrat na budowie wymiary niezbędne do zaprojektowania i przygotowania konstrukcji. Szerokość schodów jest mniejsza od szerokości klatki schodowej. Byto to konieczne, aby wygodnie je w nią wmontować. Schody złożono, gdy klatka schodowa byta już wykończona (otynkowana i pomalowana). Zamontowano także balustradę przy ścianie. Dzięki niej tatwiej będzie wchodzić, a ściany nie będą się nadmiernie brudzić. Gotowe schody zabiegowe ze sklejki. Dzięki temu, że są ażurowe, nie są ciężkie i sprawiają, że w holu jest więcej wolnej przestrzeni narażona na zniszczenie 67 Konstrukcja dachu Dach chroni dom przed niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych oraz wptywa na jego wygląd. W zależności od tego, czy będzie ptaski, czy stromy, jedno-, czy wielospadowy, za każdym razem konstrukcja więźby będzie inna. Na stopień skomplikowania konstrukcji, a tym samym jej koszt (materiałów i robocizny), ma wpływ wiele czynników. Oto najważniejsze: it sposób podparcia więźby - zależy od liczby i rozstawu ścian nośnych, słupków i podciągów. Im więcej podpór, tym rozpiętość więźby mniejsza, a konstrukcja prostsza. Rozpiętość więźby do 6-7 m uznawana jest za niewielką, a powyżej 10-12 m - za dużą; • sposób zagospodarowania poddasza - czy będzie użytkowe, czy nie; m kąt nachylenia dachu - może wynikać z regionalnych tradycji (na przykład na Podhalu), konieczności dostosowania się do otaczającej zabudowy (zgodnie z wymaganiami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) oraz rodzaju pokrycia dachowego, które zostanie zastosowane (na przykład papa, blacha, dachówka, gont); ¦ przewidywane obciążenia - ciężar własny konstrukcji dachu i pokrycia oraz obciążenia wiatrem i śniegiem, które zależą od lokalizacji domu (silne wiatry na Wybrzeżu i w górach, duże opady śniegu na Suwalszczyźnie). Więźby krokwiowe To najprostszy do wykonania i najbardziej ekonomiczny typ więźby (ma najmniej elementów). Stosuje się go przy rozpiętości osiowej podpór (ścian) nieprzekraczającej 7,2 m. Kąt nachylenia połaci do poziomu powinien się zawierać między 30 a 50°. Krokwie nie powinny być dłuższe niż 4,5 m, ale jeśli wybrane zostaje lekkie pokrycie (z papy czy blachy), może to być 5 m. Krokwie mogą opierać się na: m. belce - połączone w kalenicy oraz z belką drewnianego stropu krokwie tworzą trójelementowy wiązar oparty na ścianach zewnętrznych domu. Belki stropu mogą być oparte na murze bezpośrednio lub za pośrednictwem murtaty; na murtatach - połączone w kalenicy krokwie oparte są na murłatach zamocowanych do wieńca. Wiązar tworzą dwa elementy, a funkcję trzeciego boku trójkąta musi przejąć strop (na przykład żelbetowy lub prefabrykowany). Więźby jętkowe Też są proste do wykonania i ekonomiczne, ale nie mają tylu ograniczeń co więźby krokwiowe. Można je stosować przy rozpiętościach ścian od 5 do 12 m i przy kącie nachylenia połaci dachowej 25-67° (zalecane co najmniej 35°). Jest to odmiana więźby krokwiowej, do której dodano poziomy element-jętkę. Umieszczona zwykle powyżej potowy długości krokwi, tączyje i usztywnia. Dolna część wiatrownica j^ ^/ krokwie 11 // przypustnica Więźba krokwiowa belkach stropowych § oparta belki stropowe na drewnianych wiatrownica. . *%. ^/ krokwie murlata /w > \// Więźba krokwiowa oparta na murtatach 68 wiatrownica krokwie murtata Więźba jętkowa krokwie jętki murtata platew 1 miecz t ściana siup f stolcowa podwalina J Więźba jętkowa podparta ścianami stolcowymi krokwie kleszcze murlata platew miecz stup podwalina Więźba płatwiowo-kleszczowa krokwie kleszcze kleszcze platew -\ miecz Ucianka stup f kolankowa podwalina J ściana stolcowa podwalina! Więźba płatwiowo-kleszczowa ze ściankami kolankowymi krokwi (od murtaty do jętki) nie powinna być dtuższa niż 4,5 m, a górna (pomiędzy jętką a kalenicą) - niż 2,7 m. Przy większych rozpiętościach dachu, gdy jętki są zbyt dtugie (powyżej 3,5 m), podpiera się je jedną (przy rozpiętości wiązarów 7,5-10 m) lub dwiema ptatwiami (gdy rozpiętość ta wynosi 9-12 m). Ptatwie podtrzymywane są przez stupy stolcowe ustawione na drewnianych belkach podwalinowych (niezależnie od tego, czy konstrukcja stropu jest drewniana, stalowa czy żelbetowa). Ukośne elementy (miecze) usztywniają konstrukcję ściany stolcowej i stanowią dodatkowe podparcie ptatwi. Więżby jętkowe często robi się w domach z poddaszem użytkowym. Wówczas dolna krawędź jętki powinna się znajdować 2-2,4 m nad poziomem podtogi. W dachach 0 niewielkim kącie nachylenia, żeby zapewnić odpowiednią wysokość wnętrza, muruje się ścianki kolankowe. Więżby platwiouuo-kleszczowe To najbardziej uniwersalny rodzaj więżby stosowany zarówno w dachach ptaskich, jak i stromych (6-70°), jedno- 1 dwuspadowych, z użytkowym poddaszem lub bez niego, i na dodatek przy rozpiętościach do 16 m. Jest to konstrukcja podobna do dachu jętkowego z dwiema ścianami stolcowymi. Jednak ptatwie pośrednie podpierają krokwie, a nie jętki i przez to w obu konstrukcjach występują zasadnicze różnice w sposobie przekazywania obciążeń na ściany i stropy. W dachu jętkowym wszystkie obciążenia przejmowane są przez ściany zewnętrzne. W ptatwiowo-kleszczo-wym większość obciążeń przekazywana jest na strop lub wewnętrzne ściany nośne (za pośrednictwem ścian stolcowych), na ściany zewnętrzne przenosi się jedynie ich część. Typowa więźba ptatwiowo-kleszczowa zbudowana jest z dwóch rodzajów wiązarów: głównych - rozstawionych co 3-5 m, składających się z dwóch krokwi, pary kleszczy i dwóch stupów ścian stolcowych; oraz wiązarów pośrednich - z krokwi opartych na ptatwiach i ewentualnie murta-tach. Taka konstrukcja przy rozpiętości 9-10 m nie wymaga usztywnień w kierunku poprzecznym, ale przy większym rozstawię ścian należy stosować zastrzały lub miecze w płaszczyźnie wiązara głównego. W domach z poddaszem użytkowym zwykle robi się więżbę ptatwiowo-kleszczową z drewnianą ścianką kolankową. Typowa wysokość ścianek kolankowych wynosi 1,2-2 m. Jest to zwykła konstrukcja ściany stolcowej z pta-twią, podwaliną, słupkami i mieczami. Przed wychyleniem ścianki na zewnątrz zabezpieczają ją dodatkowe kleszcze łączące krokiew ze słupem stolcowym ściany wewnętrznej. 69 Więźbę ptatwiowo-kleszczową zrobi się też na dachach płaskich i jednospadowych (pulpitowych) o rozpiętości do 6 m. Konstrukcja dachu płaskiego przy rozpiętości ścian do 8-9 m i kącie nachylenia dachu 6-18° ma zwykle jedną ptatew kalenicową opartą na ścianie stolcowej. Ścianki kolankowe najczęściej są wtedy murowane. Przy większych rozpiętościach (do 16 m) oprócz ptatwi kalenicowej stosuje się dwie ptatwie pośrednie. Stupy wiąza-ra głównego połączone są parą kleszczy. Miecze w płaszczyźnie wiązara nie tylko usztywniają go w kierunku poprzecznym, ale i zmniejszają rozpiętość kleszczy. W dachach pulpitowych zwykle robi się dwie ściany stolcowe - tylną i środkową, czasami jeszcze ściankę kolankową. Tylna, pionowa, dodatkowo usztywnia ścianę pulpitową. Środkowa zazwyczaj jest pochylona, żeby obciążenia z dachu byty przekazywane jak najdalej od środka stropu. Wiązary kratowe Najlepiej się sprawdzają jako konstrukcje dachów dwuspadowych o niewielkim kącie nachylenia (14-23°). Szczególnie w domach z nieużytkowym poddaszem o rozstawie ścian nośnych (zewnętrznych) do 12 m. Wtedy najlepiej widać ich zalety: lekkość, prostotą i szybkość wykonania powtarzalnej konstrukcji, niewielki koszt konstrukcji stropu i dachu, możliwość swobodnego zagospodarowania wnętrza parteru (niepotrzebne są wewnętrzne ściany nośne). Ważne jest i to, że do ich zrobienia trzeba zatrudnić doświadczonego cieślę. Spośród wielu typów wiązarow kratowych najpopularniejsze są te trójkątne, składające się z pasa dolnego, dwóch pasów górnych i czterech krzyżulców. Dzięki skratowaniu w kształcie litery W mają dużą nośność przy znacznej rozpiętości. Poza tym niewielka liczba elementów to prostota i gwarancja niskiego kosztu wykonania. Więźby prefabrykowane Wstępnym przygotowaniem elementów konstrukcyjnych zajmują się tartaki. Można w nich zamówić elementy przycięte na wymiar, wysuszone i zaimpregnowane, z zacio-sami i wrębami do połączeń ciesielskich. Na budowie wystarczy je zmontować w całość. Można też zamówić gotowe wiązary dachowe w specjalnym zakładzie. Są firmy, które przygotowują prefabrykaty na podstawie dostarczonego projektu. Zalety użycia więźb prefabrykowanych to: skrócenie czasu potrzebnego na zrobienie dachu, duża dokładność wykonania, wysoka jakość połączeń (elementy są zespolone w fabryce za pomocą płytek gwoździowanych). krokwie ptatew kalenicowa krokwie ptatew wiatrownica krzyżulce murtata podwalina ścianka kolankowa pochylona ściana stolcowa pas dolny pas górny wiązara wiązara Więźba platwiowo-kleszczowa na dachu płaskim Więźba platwiowo-kleszczowa na dachu jednospadowym Usztywnienie więźby dachowej Wiązary kratowe na dachu jednospadowym Każda konstrukcja dachu wymaga usztywnienia podłużnego w trakcie montażu i już po zbudowaniu domu. Celem pierwszego jest zabezpieczenie wiązarow przed przewróceniem. Dlatego zaraz po ustawieniu m kolejne krokwie tączy się ukośnie przybitymi deskami (zwanymi wiatrownicami). Mocuje się je od strony poddasza, aby nie przeszkadzały w układaniu pokrycia. Dodatkowym usztywnieniem dachu są łaty lub płatwie kalenicowe. Wiatrownice mogą stanowić usztywnienia docelowe, szczególnie wtedy, gdy dach jest stromy, a na poddaszu nie przewiduje się pomieszczeń mieszkalnych. Kiedy jednak stosuje się sztywne poszycie ze sklejki, z płyty wiórowej czy pełnego deskowania, można je usunąć w końcowej fazie montażu. Same łaty nie są wystarczającym usztywnieniem podłużnym dachu. 70 SZÓSta: dachy o Konstrukcii |«tkowe| i 2 wi^zardw Rodzaj konstrukcji dachu określa projektant. Zależy ona od: ¦ wykorzystania poddasza (użytkowe czy nie); ¦ kąta nachylenia dachu; ¦ rozpiętości więźby (rozstawu ścian nośnych); Murator D03 - Doskonały ma typową więźbę jętkową Murłaty nawiercono w miejscach, w których będą zamocowane do ścianki kolankowej Na izolacji z papy ułożono muńaty, nasadzającje na śruby wystające z wieńca ścianki kolankowej m obciążenia (wiatrem, śniegiem, ciężarem zastosowanych materiałów). W Domach Modelowych z poddaszem użytkowym zastosowano więżby jętkowe, a w parterowych zrobiono dachy z wiązarów kratowych. Konstrukcja wszystkich dachów przewidziana jest pod pokrycie z dachówki ceramicznej. Murator DO3 - Doskonały - z poddaszem, dach dwuspadowy o kącie nachylenia połaci 40°. Ma najprostszy i najmniejszy dach wśród Domów Modelowych. Jego jętkową konstrukcję zrobiono w catości na placu budowy z dostarczonego z wytwórni zaimpregnowane-go drewna. Dach opiera się na ściankach kolankowych. Najpierw utożono na nich warstwę papy. Następnie na śruby zakotwione w wieńcu ścianki nasadzono nawiercone murtaty o przekroju 14x14 cm. Pary krokwi o przekroju 5 x 18 cm potączono na ztącza ciesielskie, a później ustawiano na murtacie. Do murtat przymocowano je gwoździami, a niektóre połączenia dodatkowo wzmocniono kątownikami z blachy stalowej. Miejsca, w których elementy byty tączone na ztącza ciesielskie, zabezpieczono przed wilgocią, dwukrotnie pokrywając je impregnatem do drewna. Jętki o przekroju 3,2 x 14 cm umieszczono na wysokości 2,5 m od projektowanego poziomu podtogi, co pozwoli na swobodne zagospodarowanie poddasza. Do krokwi zamocowano je gwoździami i śrubami. Wia-trownice z desek 3,2 x 12 cm przybito na ukos na jętkach i od spodu krokwi. Muńaty połączono między sobą na złącza ciesielskie Po ustawieniu krokwi mocowano je do murłaty gwoździami, a niektóre dodatkowo kątownikami z blachy stalowej Jętki umieszczono na wysokości 2,5 m od poziomu podłogi Do krokwi przybito je gwoździami i skręcono śrubami 71 Murator Di2b - Przytulny - wariant III - z poddaszem użytkowym, dach czterospadowy (kopertowy) o kącie nachylenia połaci 35°. W tym domu więźba jętkowa zostata podparta ścianami stolcowymi. Więżbę zmontowano na placu budowy z gotowych przyciętych na wymiar, ostruganych i zaimpregno-wanych ciśnieniowo elementów. Ciężar elementów nie byt duży, więc wciągano je na górę ręcznie. Podobnie jak w poprzednim domu na ściance kolankowej na warstwie papy utoźono murtaty o przekroju 14 x 14 cm i zamocowano je śrubami zakotwionymi w wieńcu. Następnie na stropie na izolacji z papy utożono belkę podwalinową o przekroju 12x12 cm. Na niej ustawiono stupy 12x12 cm, a na stupach ptatew kalenicową. Stupy potączone z ptatwiami tworzą ścianę stolcową podpierającą dach w kalenicy. W każdym narożu ustawiono krokwie 12 x 20 cm. Określono w ten sposób kształt dachu i wyznaczono granice potaci. Dopiero potem ustawiano krokwie potaciowe. Więźbę Muratom D12b - Przytulny - wariant III wykonano z dostarczonych na zamówienie elementów Krokwie nad częścią mieszkalną mają przekrój 8x20 cm, natomiast nad wejściem i garażem (ze względu na znacznie mniejszą rozpiętość) zastosowano krokwie 6x18 cm. Do murtat przybijano je gwoździami, a niektóre połączenia dodatkowo wzmocniono stalowymi kątownikami. Jętki o wymiarach 3,2 x 16 cm mocowano na wysokości 2,6 m od podtogi. Ztącza ciesielskie zaimpregnowano. Elementy więźby odizolowano od ścian i stropów papą. Na wieńcu ścianki kolankowej ułożono izolację z papy /A Ułożone na izolacji muńaty dokręcono śrubami zakotwionymi w wieńcu ścianki Po ustawieniu ramy z belki podwalinowej, płatwi kalenicowej i słupów oparto na niej krokwie narożne Po ustawieniu krokwi narożnych rozpoczęto ustawianie krokwi połaciowych Krokwie połączono z muńatą na zaciosy i nawiercono. W nawiercone otwory wbijano gwoździe Więźba jętkowa opiera się na ramie z płatwi kalenicowej, słupów i belek podwalinowych Wszystkie elementy więźby opierające się na ścianach odizolowano warstwą papy 72 W projekcie tego Domu Modelowego przewidziano zamontowanie okien potaciowych o wymiarach 78x118 cm, trzeba więc byto uwzględnić to przy projektowaniu więźby. Tam, gdzie będą montowane, zwiększono rozstaw krokwi z 72 na 90 cm. Murator D24L - Z wykuszami - typ II - parterowy z nieużytkowym poddaszem, dach jest czterospadowy o kącie nachylenia 27°. Konstrukcje dachu stanowią wiązary dachowe trapezowe i trójkątne. Zamówione w wytwórni prefabrykowane wiązary dostarczono na budowę. Murtaty zamocowano do ścian śrubami i odizolowano od nich warstwą papy. Na murtatach ustawiono gotowe wiązary, narożne zamocowano za pomocą stalowych łączników kątowych oraz gwoździ, a pozostałe tylko gwoździami. Po ustawieniu wiązarów konstrukcję usztywniono, przybijając ukośnie na obu połaciach dachu i do pasów dolnych wiatrownice z desek. I Materiały na więźbę W domach jednorodzinnych konstrukcje dachów robi się głównie z drewna sosnowego, ewentualnie świerkowego lub jodłowego. Wymaga się, aby tarcica w postaci desek lub bali była wysuszona (zalecana wilgotność poniżej 18%), impregnowana środkami grzybo- i owadobójczymi oraz ogniochronnymi. Wskazane jest, aby była czterostronnie strugana, bo to zwiększa jej aorność na ogień i grzyby. Dzięki temu, że dach Muratora D24L - Z wykuszami wykonano z prefabrykowanych wiązarów, prace trwały tylko trzy dni Montaż rozpoczęto od zamocowania muńat Elementy wiązarów i zostały połączone płytkami gwoździowanymi już w wytwórni Na muńatach ustawiano gotowe wiązary. Ich dolne pasy będą jednocześnie belkami stropu nad parterem Tam, gdzie połacie dachu się krzyżują, zastosowano mniejsze wiązary 73 Murator D08b - Przestronny - wariant III - parterowy z nieużytkowym poddaszem, dach czterospadowy o kącie nachylenia 25°. Konstrukcję dachu zaprojektowano z wiązarów kratowych. Zrobiono je na budowie z dostarczonych z wytwórni, dociętych na wymiar i zaimpregnowanych metodą ciśnieniową elementów. Ponieważ konstrukcja więźby tworzy catość z belkami drewnianego stropu nad parterem, montaż podzielono na dwa etapy. Murtaty o przekroju 8 x 12 cm - pełniące równocześnie funkcję podwalin dla stropu - utożono na papie i zamocowano do wieńca stropowego na śruby. Na nich utożono belki stropowe 5 x 22,5 cm potączo-ne i usztywnione przewiązkami. Belki stropowe mają rozpiętość do 4,5 m i rozstaw 60 cm, natomiast w części nad salonem, gdzie rozpiętość jest większa (6 m), zastosowano belki podwójne. Podwójne są również wszystkie belki narożne. Belki stropu są jednocześnie pasami dolnymi dźwigarów. Pas górny, czyli krokwie o przekroju 4,5 x 14 cm, mocowano do belek stropowych, dopiero potem zamocowano krzyżulce o takim samym przekroju. Wszystkie elementy połączono gwoździami. Następnie zrobiono 12 ażurowych ścianek i podparto nimi narożne krokwie. r r r r r r r r Dziennik budowy Wpisy dotyczące więźby dachowej powinny pojawić się przed rozpoczęciem wykonywania konstrukcji dachu oraz po jej zrobieniu wraz z oceną techniczną prawidłowości robót. Warto, aby oceny dokonat inspektor budowy. Z zapisów powinna wyraźnie wynikać kolejność i sposób prowadzenia prac. Należy pamiętać o wpisaniu do dziennika budowy wszelkich zmian w konstrukcji i robót odbiegających od tych określonych w projekcie budowlanym. Przygotowane w wytwórni elementy więźby Muratora D08b - Przestronny - wariant III trzeba byio zmontować na placu budowy, dlatego prace trwały dłużej niż w domu z dachem z gotowych wiązarów Konstrukcję dachu wykonywano w dwóch etapach. Najpierw ułożono drewniany strop, którego belki będą jednocześnie dolnymi pasami wiązarów , Potem do belek stropu mocowano krokwie za pomocą gwoździ Narożne krokwie podparto ażurowymi ściankami 74 Pokrycia dachowe Dach musi być nie tylko tadny, ale przede wszystkim trwaty. Od niego bowiem zależy także trwałość budynku. Na wybór rodzaju pokrycia mają wpływ następujące czynniki: m pochylenie połaci dachowych; ' •¦ stopień skomplikowania dachu; możliwości finansowe inwestora; . względy estetyczne. Aby wyznaczyć nachylenie połaci dachu, należy na szczytowej ścianie domu zaznaczyć poziomy odcinek długości 1 m i zmierzyć odległość od końców odcinka do połaci dachu (na rysunku odległość a i b). Różnica otrzymanych wyników jest wartością wzniesienia dachu na długości metra. Nachylenie połaci dachu w stopniach odczytujemy z tabeli. Istnieje norma, w której określono pochylenie połaci dachowych dla najbardziej popularnych pokryć dekarskich - PN-89/B-02361 Pochylenie połaci dachowych. Nie uwzględniono w niej jednak materiałów, Wyznaczanie nachylenia połaci dachu Tabela. Nachylenie połaci dachu Wzniesienie Nachylenie Wzniesienie Nachyl [cmi [°1 Icml l°l 25 14 75 37 30 17 78 38 36 20 84 40 40 22 90 42 45 24 100 45 49 26 104 46 53 28 111 48 58 30 119 50 62 32 133 53 67 34 143 55 73 36 173 60 które pojawiły się na naszym rynku stosunkowo niedawno, np. pap termozgrzewalnych. Warto zwrócić uwagę, że podane w normie wartości pochylenia połaci dachowych zależą nie tylko od rodzaju materiału dekarskiego, ale również od sposobu jego ułożenia. Ogólnie można powiedzieć, że im bardziej szczelne pokrycie, tym mniejszy może być spadek dachu. Istotny wpływ na wybór materiału pokryciowego ma również urozmaicenie dachu. Na tych o skomplikowanej powierzchni lepiej jest (bardziej ekonomicznie) stosować materiały o małych gabarytach, a na dachach o dużych, jednolitych płaszczyznach - pokrycia w kształcie płyt. wstępne krycie Pomiędzy pokryciem a konstrukcją dachu znajdują się elementy zapewniające: « możliwość właściwego i trwałego zamocowania pokrycia do konstrukcji (poszycie, łaty, kontrłaty); ¦ odpowiednią szczelność dachu (folia wstępnego krycia, papa); ¦ właściwą wentylację (np. szczelina wentylacyjna, wloty w okapie, wyloty w kalenicy itd.). 76 deskowanie papa kontrtaty zagęszczone przy okapie Poszycie z desek pokryte papą krokwie folia Wstępne pokrycie folią dachową Poszycie z desek pokryte papą. Stosowanym od lat sposobem wstępnego pokrycia dachu jest poszycie z desek (grubości 2,5 cm) układanych na styk pokryte warstwą papy wstępnego krycia. Na tak przygotowane podtoże przybija się ruszt utworzony przez kontrtaty (prostopadle do okapu) i przybite do nich poziomo taty. Na ruszcie tym uktadane jest pokrycie dachu. Taki sposób wstępnego krycia można zastosować pod prawie każdy materiał dekarski (m.in. dachówki, blachy dachówkowe). To rozwiązanie jest wygodne, gdy chcemy przerwać budowę na kilka lub kilkanaście tygodni. Nie każde pokrycie można uktadać na warstwie papy. Blachy ptaskie (szczególnie szlachetne, np. cynkowo-tytanowe) i tupek powinno się uktadać na folii lub specjalnej macie przeznaczonej pod ten konkretny rodzaj pokrycia. Poszycie sztywne. Są też pokrycia, które należy uktadać na poszyciu sztywnym. Takiego podłoża wymagają na przykład dachówki bitumiczne (gonty bitumiczne). Wtedy deski tączy się na pióro i wpust (rozwiązanie drogie i dlatego rzadko stosowane), przybija pod kątem 45° do krokwi lub robi się poszycie ze sklejki (najlepiej wodoodpornej) lub płyt wiórowych. Folie dachowe. Coraz częściej stosuje się wstępne krycie wykonywane tylko z zastosowaniem folii dachowych i rusztu z kontrtat i tat. To rozwiązanie stosuje się pod dachówki, blachy dachówkowe i fałdowe (trapezowe), płyty bitumiczne. Są dwa podstawowe rodzaje folii dachowych: wysoko-paroprzepuszczalne (takie, których zdolność przepuszczania pary wodnej przekracza 700 g/nf/dobę), niskoparo-przepuszczalne (o paroprzepuszczalności nieprzekraczają-cej 100 g/mYdobę). Rodzaj folii dobiera się w zależności od tego, czy połacie dachu będą ocieplane, czy też nie. Jeśli dach będzie ocieplany (poddasze użytkowe), materiał izolacji cieplnej należy ochronić przed wilgocią pochodzącą zarówno z wnętrza domu, jak i przenikającą przez pokrycie z zewnątrz. Wtedy stosuje się obydwa rodzaje folii - wyso-koparoprzepuszczalną na zewnątrz (od strony pokrycia), a niskoparoprzepuszczalną od wewnątrz. Jeżeli natomiast dach nie jest ocieplany (poddasze nieużytkowe), wystarczy folia niskoparoprzepuszczalną ułożona pod pokryciem. Nie należy pozostawiać wstępnie pokrytego folią dachu na okres zimowy. Obciążona śniegiem folia rozciąga się i zwiesza pomiędzy krokwiami, co może doprowadzić do zmniejszenia wysokości szczeliny wentylacyjnej w ocieplanym dachu i doprowadzić do gorszego funkcjonowania wentylacji dachu. Dachówki Są niepalne, bardzo dobrze tłumią hałas i dobrze znoszą ruchy termiczne. Wykonane z nich pokrycie jest bardzo trwałe. Dzięki małym wymiarom dachówki nadają się do krycia dachów o bardzo skomplikowanych kształtach - podczas układania powstaje niewiele odpadów, łatwa jest także naprawa uszkodzonych fragmentów pokrycia - wymienia się pojedyncze elementy. Masa 1 m2 pokrycia z dachówek wynosi 40-75 kg. Elementy konstrukcyjne dachu pod najcięższe pokrycia mają na ogót większe przekroje niż elementy pod pokrycia lekkie, np. blachę. Dachówki uktada się na drewnianym ruszcie z kontr-tat i tat. Ruszt musi być przygotowany bardzo starannie - ma to wptyw na szczelność pokrycia. Rozstaw tat dobiera się do rodzaju dachówki. Układanie dachówek można rozpocząć dopiero po wykonaniu wszystkich obróbek blacharskich i wyprowadzeniu elementów ponad płaszczyznę dachu oraz otynkowaniu kominów. Układanie rozpoczyna się od okapu. 77 Dachówka mnich-mniszka Dachówka karpiówka ułożona w koronkę Dachówka zakładkowa Barwienie. Dachówkę ceramiczną barwi się poprzez angobowanie (pokrywanie cienką warstwą mieszaniny glinki ceramicznej i składników barwiących przed ostatecznym wypaleniem) lub glazurowanie (szkliwienie). Więcej możliwości daje glazurowanie. Dachówkę cementową natomiast barwi się w masie (w trakcie przygotowania), większość jest dodatkowo malowana powierzchniowo (najczęściej farbami akrylowymi). Rodzaje dachówek: pojedyncza esówka - ma charakterystyczny kształt przekroju poprzecznego - zbliżony do litery S; • podwójna esówka; » podwójna rzymska - ptaska z charakterystycznymi dwoma wyprofilowaniami; • t karpiówka - płaska dachówka oferowana najczęściej w kształtach prostym i zaokrąglonym; mnich-mniszka - dwie dachówki układane parami (mniszka - wklęsła dachówka układana na podłożu, mnich - wypukła układana na mniszce), kształt i sposób układania zapewniają szczelność pokrycia; dachówka gąsior wentylacyjna / , kominek wentylacyjny dachówka krawędziowa stopień kominiarski ' dachówka okapowa " płotek zatrzymujący śnieg zakładkowe - najczęściej proponowane przez producentów, ich charakterystyczną cechą jest zamek wyprofilowany na górnej oraz dolnej powierzchni dachówek. Spadek. Dachówki powinno się układać na dachach o spadku 31-50°. Niektórzy producenci zezwalają na układanie ich produktów nawet przy kącie nachylenia połaci poniżej 20°. Należy jednak pamiętać, że wtedy dachówki trzeba układać z większym zakładem, aby zapewnić szczelność pokrycia. Ile dachówek. Najlepiej zwrócić się o pomoc do dekarza, który będzie pokrywał dach naszego domu, bądź do wykwalifikowanego sprzedawcy. Należy zwiększyć liczbę dachówek o te, które trzeba będzie przyciąć, wykonując obróbki naroży lub koszy. Oprócz dachówek warto zaopatrzyć się w akcesoria: gąsiory, dachówki okapowe i kalenicowe, dachówki wentylacyjne, kominki itp. ¦'¦¦¦¦ Blachy Dachówkowe elementy uzupełniające Są lekkie, dzięki czemu można je układać nie tylko na nowych dachach, ale także na tych już istniejących, często bez konieczności demontażu starego pokrycia. Jeszcze kilkanaście lat temu do krycia dachów używano jedynie blach płaskich (cynkowych, ocynkowanych lub miedzianych). Obecnie stosuje się także profilowane blachy z rdzeniem stalowym lub aluminiowym powleczone warstwami ochronnymi. Rdzeń zabezpiecza się, powlekając stal żywicą akrylową (stosowana rzadko ze względu na znaczną miękkość), poliestrem (odporny na blaknięcie), PVF2 (zachowuje niezmienny kolor i połysk), plastizolem (odporny na korozję i zarysowania) lub puralem (bardzo odporny na korozję, zarysowania i promienie UV). Popularne są także blachy z posypką mineralną. Wyglądem przypominają pokrycie ceramiczne, łupkowe 78 powtoka gruntująca \ . poliester, plastizol, / PVF2 lub pural powtoka \ antykorozyjna ^^^a Ł rdzeń (aluminiowy lub stalowy) cynk lub alucynk Budowa blachy pokryciowej lub gont. Rdzeń jest galwanizowany stopem aluminio-wo-cynkowym (alucynkiem), dzięki czemu blacha jest trwalsza. Warstwa alucynku zabezpiecza rdzeń przed korozją i uszkodzeniami mechanicznymi. Blachę pokrywa się jeszcze powloką żywiczną, który zwiększa przyczepność drobnoziarnistego kruszywa. Posypka tłu-mi hatas kropel uderzających w blachę podczas deszczu, chroni blachę przed przegrzaniem (rozprasza promienie słoneczne). Barwienie. Blachy powlekane są malowane na kilka lub kilkanaście standardowych kolorów, ale producent może dostosować kolor pokrycia do życzenia klienta - może pomalować blachę nawet na różowo. Blachę z posypką maluje się akrylem i jednocześnie natryskuje posypkę zabarwioną na kolor zbliżony do koloru powtoki żywicznej. Spadek. Blachy uktada się na dachach o różnych spadkach: zwykle to 14°, ale może być też mniejszy - nawet 3°. Maksymalne nachylenie potaci to 90°. Dach pokryty blachą powinien być wentylowany. Producenci zalecają zazwyczaj kilkucentymetrową szczelinę pomiędzy blachą a izolacją cieplną dachu. Należy zostawić także otwory wlotowe i wylotowe odpowiednio w okapie i kalenicy. Ile blachy. Decydując się na pokrycie dachu blachą, trzeba pamiętać, że odpady są nieuniknione. Jeżeli pokrywa się dach o nieskomplikowanym kształcie, nie ma większego znaczenia, jakie będą wymiary blachy, bo nie trzeba będzie wiele przycinać. Na dach o skomplikowanym kształcie lepiej kupić blachę w arkuszach mniejszego formatu. Łatwiej będzie ją dopasować i mniej pozostanie odpadów. Dodatkowo trzeba pamiętać, że blachę uktada się na zaktad. Najlepiej o dobór odpowiedniej ilości blachy zwrócić się do producenta lub sprzedawcy, którzy na podstawie projektu oszacują liczbę arkuszy w odpowiednich wymiarach. Gwarancja. Producenci udzielają zwykle gwarancji na 10-15 lat (na trwałość materiatu). Pamiętajmy! Nie stosując się do zaleceń dotyczących transportu i montażu blachy, możemy stracić gwarancję. Oto kilka rad dla osób decydujących się na pokrycie dachu blachą powlekaną: ¦ przewożąc blachę, trzeba ją zabezpieczyć przed przesuwaniem się. Nie wolno ciągnąć jednego arkusza blachy po drugim ani po ziemi. Jeżeli jednak uszkodzi się blachę, należy wszystkie rysy i zadrapania zamalować farbą zaprawkową (nie dotyczy to blach aluminiowych); ¦ blach powlekanych nie należy ciąć szlifierką kątową ani innym urządzeniem, które wydziela ciep-to - wysoka temperatura niszczy powlokę cynku lub alucynku na szerokość kilku milimetrów od linii cięcia, co sprzyja późniejszej korozji blachy; blachy te należy przycinać nożycami elektrycznymi (tzw. niblerem); m opitki pozostałe po cięciu blachy i nawierceniu otworów należy zmieść z blachy, by nie zniszczyć jej powierzchni; * po blasze można chodzić tylko w butach z gumową podeszwą, stawiając stopy w jej zagłębieniach. Przed wejściem na blachę trzeba sprawdzić, czy na podeszwie nie ma opiłków. Najlepiej jednak tak zorganizować montaż, by jak najmniej chodzić po ułożonych wcześniej arkuszach. 80 SiÓdltia: pokrycia dachowe wstępne krycie dachu We wszystkich Domach Modelowych na krokwiach utożono folie dachowe, a na nich taty i kontrtaty. Chociaż w domach z poddaszami użytkowymi zastosowano folie wysokoparoprzepuszczalne, a z poddaszami nieużytkowymi - niskoparoprzepuszczalne, wszystkie folie byty uktadane tak samo. Pierwszy pas rozwijano wzdtuż okapu tak, aby brzeg folii zachodzit na wcześniej przybitą deskę okapową. Następne pasy folii uktadano z 10-15-centymetrowym zaktadem i mocowano zszyw-kami do krokwi. Folię uktadano tak, aby brzeg ostatniego pasa znajdował się okoto 5 cm poniżej kalenicy. Dzięki temu pod kalenicą powstata szczelina, która zapewni odptyw powietrza spod folii. W koszach utożono pasy folii, które wywinięto na po-tacie dachu tak, aby tworzyły mniej więcej 10-centyme-trowe zaktady z folią utożoną na połaciach. Wokót kominów odpowiednio rozciętą folię dachową (najczęściej po przekątnych otworów) wywijano na zewnątrz i mocowano do ścianek komina. Nad kominem folię zawijano do góry i formowano z niej rynienkę odprowadzającą wodę opadową i zabezpieczającą kon- Pierwszy pas folii dachowej ułożono wzdłuż okapu strukcję i izolację termiczną dachu przed zamakaniem, gdyby przez pokrycie przeciekała woda. Przy montażu wywietrzników i anten folię nacinano w kształcie litery H. Nacięte części folii przybijano do najbliższych łat nad i pod otworem. Obróbki koszy, okapów i kominów Obróbki blacharskie mocuje się tam, gdzie dach jest najbardziej narażony na przeciekanie, a także wokót elementów wystających ponad dach. Mogą być robione z blach przycinanych i giętych na budowie. Wielu producentów pokryć oferuje też gotowe obróbki. Są to na przykład specjalnie ukształtowane dachówki, elastyczne taśmy z tworzywa sztucznego lub odpowiednio wygięte blachy. Kosze. Spadek koszy jest mniejszy od spadku połaci dachu, dlatego woda sptywa po nich wolniej, a zimą gromadzi się w nich śnieg. Ich obróbki należy więc wykonać wyjątkowo starannie. Często w koszach wykonuje się deskowanie, ale w Domach Modelowych taty byty rozstawione na tyle gęsto, że obróbki blacharskie kosza można byto zamocować bezpośrednio do nich bez obawy, że blachy będą się wyginać. We wszystkich Domach Modelowych zastosowano blachy koszowe w ksztatcie litery V. Dolne końce docinano równolegle do okapów, a górne - do kalenic. Po ułożeniu blachę mocowano do łat wkrętami, a tby łączników oblutowywano albo uszczelniano silikonem. Okapy. To pas dachu bezpośrednio nad rynną. Dlatego tak ważne są jego obróbki. Do dołu krokwi przybito deski okapowe. Do nich będą mocowane obróbki zabezpieczające okap przed wodą opadową i umożliwiające jej Ułożenie folii na zakład odpowiedniej wielkości ułatwia umieszczony wzdłuż pasa folii drobny kolorowy napis lub wpleciona kolorowa nitka Wokół kominów folię dachową rozcinano i wywijano na zewnątrz Pasy blachy koszowej mocowano bezpośrednio do łat i układano je w kierunku od okapu do kalenicy z 10-centymetro-wym zakładem Kołnierz wokół komina przymocowano do pokrycia wkrętami samowiercącymi, a jego części między sobą zagięto WB. 81 Po wykonaniu obróbki okapu zamocowano grzebień, dzięki któremu pokrycie nad okapem leży pod tym samym kątem co na pozostałej części połaci odprowadzenie z potaci do rynny. Najpierw co 50-70 cm mocowano do okapu haki rynnowe tak, aby zamontowane w nich rynny miaty niewielki spadek. Po zamontowaniu rynien przystąpiono do zrobienia obróbek okapów. Blachy okapowe miaty w przekroju ksztatt litery L. Przykręcono je tak, aby jedna krawędź byta wysunięta za deski okapowe i wchodzita do wnętrza rynien. Dzięki temu woda opadowa nie będzie podcieka-ta pod rynny i ściekała na podbitkę okapu. Kominy. Na komin z potaci dachu sptywa deszcz, może też za nim zalegać śnieg. Dlatego wokót komina wykonuje się obróbkę. Obróbka komina, czyli kotnierz, to cztery odpowiednio wygięte pasy blachy (szerokości okoto 50 cm). Części kołnierza zaginano na rąbek pojedynczy stojący, tworząc szczelne połączenie. Górny pas kotnierza położono pod blachę pokrycia - umożliwi to odprowadzenie wody spływającej połacią wokót komina. Okna dachowe Zamontowano je w dwóch domach z poddaszem użytkowym. Rozpoczęto od wycięcia w folii dachowej otworu na okno Szerokość montowanych okien była mniejsza od odległości między sąsiednimi krokwiami, więc nie trzeba było przecinać krokwi. Wystarczyło wyciąć łaty znajdujące się w świetle otworów Poziom między komnatami i łatami wyrównano za pomocą listewek. Dzięki temu łatwiej było zamocować wywiniętą na zewnątrz folię Przed zamontowaniem okien do każdej z ościeżnic, w odległości 8-10 cm od narożników oraz na środku, przykręcono kątowniki mocujące. Następnie okna umieszczano w przygotowanych otworach, ustawiano i przykręcano do konstrukcji dachu Aby osadzenie okna w dachu było szczelne, zastosowano kołnierz z blachy. Jego montaż rozpoczęto od ułożenia dolnej części połączonej z fartuchem ołowianym. Do ramy ościeżnicy mocowano ją wkrętami ze stali nierdzewnej Następnie do łat za pomocą pasków z blachy przybito boczne części kołnierza oraz część górną 82 Kalenice, naroża i szczyty dachu Kalenica i naroża. Każdy dach stromy ma kalenicę (górną, poziomą krawędź dwóch przecinających się przeciwległych potaci dachowych), niektóre mają też naroża (skośną krawędź, w której przecinają się dwie potacie dachowe). Do przykrycia kalenic i naroży na wszystkich dachach Domów Modelowych zastosowano gąsiory. Najpierw do krokwi przybito wsporniki, a na nich utożono laty kalenicowe i narożne, które przymocowano gwoździami z gwintem. Dzięki wspornikom taty Taśmę uszczelniająco-wentylacyjną mocowano do łaty gwoździami. Układano ją, dopasowując do kształtu dachówek i przyklejano do nich, znajdującym się na bocznych krawędziach taśmy, klejem. Dopiero na tak zabezpieczone kalenice i naroża dachów pokrytych dachówkami układano gąsiory i mocowano je do łat klamrami Krawędzie szczytowe dachu osłoniono deskami wiatrowymi, a deski zabezpiecza obróbką blacharską W dachach pokrytych blachodachówką gąsiory mocowano bezpośrednio do łat są wyniesione ponad krokwie tak, aby gąsiory można byto utożyć na elementach pokrycia. W domach pokrytych dachówką na tatach utożono taśmy uszczelniająco-wentylacyjne. Umożliwiają one odprowadzenie wilgotnego powietrza na zewnątrz i zapobiegają dostawaniu się pod pokrycie wiatru i śniegu. Dopiero wtedy układano gąsiory. Do lat mocowano je klamrami lub przybijano gwoździami. W domach pokrytych blachodachówką najniżej po-tożony gąsior miat otwory wentylacyjne stużące jako wloty powietrza. Szczyty dachu i lukarn. Są to boczne krawędzie potaci. Najczęściej występują w domach z poddaszem użytkowym. W dachach pokrytych blachodachówką ostania się je deskami wiatrowymi, które zabezpiecza się obróbką blacharską. W dachach z dachówką stosuje się specjalne dachówki szczytowe (krawędziowe). Szczyty są w Muratorze D03 - Doskonaty, lukarna zaś w Murator D12b - Przytulny - watiant III, a więc w domach z pokryciem z blachodachówki. Wysokość desek wiatrowych zależy od wysokości fali lub tłoczenia blachy. Deska i jej obróbka muszą bowiem zlicować się z górną powierzchnią blachy po to, aby woda opadowa nie dostawała się pod pokrycie. Szczyty dachu i lukarny obrabiano po ułożeniu pokrycia. Odpowiednio wygięty pas blachy przykręcono wkrętami samowiercącymi do deski wiatrowej, a połączenie między blachą pokrycia a obróbką wiatrownicy uszczelniono kitem silikonowym. 83 Na ten prosty dwuspadowy dach wybrano blachodachówkę w dużych arkuszach. Jest wtedy mniej łączeń, więc prace postępowały bardzo szybko Każdy arkusz blachy miał z prawej strony rowki zapobiegające wnikaniu wody pod pokrycie w miejscach połączeń. Dlatego montaż pokrycia na kolejnych połaciach rozpoczynano od lewej strony Dachy z blachy Murator D03 - Doskonały Ten dom ma poddasze użytkowe, dlatego na krokwiach utożono wysokoparoprzepuszczalną folię dachową. Po jej zamocowaniu na krokwie nabito kontrtaty (5x3 cm), a prostopadle do nich taty (5x3 cm) w rozstawie co 40 cm. Następnie między krokwiami zamontowano okno dachowe o wymiarach 78 x 140 cm, a tuż przy kominie - okno wytazowe 54 x 75 cm. W tym samym czasie do desek okapowych przymocowano haki, na których zawieszono pótokrągte rynny. Montaż pokrycia rozpoczęto od obróbek blacharskich okapu i koszy, dopiero potem utożono blachodachówkę w kolorze ceglastoczerwonym. Blachy na pokrycie przyje-chaty z fabryki przycięte na wymiar (równy dtugości potaci). Obróbki zrobiono z blachy płaskiej na budowie. Montaż blach pokrycia na każdej potaci rozpoczynano od lewej krawędzi. Blachę mocowano do tat ocynkowanymi wkrętami samowiercącymi z podkładkami uszczelniającymi z tworzywa sztucznego. Arkusze blach tączono także ze sobą - wkrętami. Nad okapem wkręty mocowano w każdej fali, podobnie w szczycie dachu (przy deskach wiatrowych) i w kalenicy. Natomiast w środku potaci wkręty umieszczono w co drugiej fali. Po utożeniu pokrycia zrobiono obróbki kominów i szczytu dachu. Na końcu utożono gąsiory na kalenicy. Wkręty mocujące arkusze blachy do łat umieszczano na dnie fali, a wkręty łączące arkusze - na górze fali W miejscach, gdzie arkusze blachy trzeba było dociąć, robiono to w górnej części Murator Di2b - Przytulny - wariant III Także ten dom ma poddasze użytkowe, więc utożono na nim wysokoparoprzepuszczalną folię dachową. Potem do krokwi przybito kontrtaty (5x3 cm), a do nich taty (5x4 cm) w rozstawie co 41 cm. Dach pokryto blachodachówką z posypką mineralną w kolorze czerwonym. Obróbki koszowe, gąsiory i dachówki wentylacyjne byty z tej samej blachy co pokrycie. Pokrycie montowano z typowych arkuszy blachy o wymiarach 45 x 138 cm, więc dopiero na budowie materiat przycinano i gięto. Układanie rozpoczęto od kalenicy. Kolejne pasy blachy wsuwano pod pasy położone wyżej 84 i przybijano gwoździami do tat. Ctówki gwoździ zabezpieczano farbą i posypką z granulatu kamiennego - obydwa te składniki byty dotączone do materiału pokryciowego. W trakcie układania pokrycia zamontowano także trzy okna dachowe 78 x 118 cm oraz dachówki wentylacyjne, wywiewki kanalizacyjne, stopnie kominiarskie i belki śniegowe. Przed ułożeniem ostatniego pasa blachodachówki wzdtuż okapów zamocowano rynny. Po utożeniu całego pokrycia kalenice i naroża dachu wykańczano gąsiorami. Układano je z mniej więcej 10-centymetrowym zakładem i przybijano do tat. Dach tego domu jest bardziej rozczłonkowany, dlatego sprawdziła się na nim blachodachówka w wąskich panelach Montaż tego typu pokrycia rozpoczyna się od góry połaci Na każdy pas blachy stosowano po sześć gwoździ, które wbijano przez zagiętą ku dołowi krawędź blachy Niektóre arkusze trzeba było przyciąć. Najpierw kredą rysowano na niej linie cięcia, zostawiając 5 cm zapasu na podgięcie, a następnie przycinano nożycami do cięcia blachy Dachy z dachówki Murator D24L - z wykuszami - typ II Ten dom jest parterowy. Ocieplenie będzie utożone na stropie nad parterem, a połacie dachu pozostaną nieocieplone, dlatego na krokwiach ułożono niskopa-roprzepuszczalną folię. Po utożeniu folii do krokwi przybito kontrtaty (5x3 cm), a do nich taty (5x5 cm) w rozstawie co 34 cm. Następnie w dachu zamontowano okno wytazowe. W tym samym czasie do desek okapowych zamocowano haki, na których zawieszono półokrągłe rynny. Aby dachówki układane nad okapem leżały pod tym samym kątem co te na połaci dachu, przybito taty okapowe wyższe od potaciowych 2 cm. Po wykonaniu standardowych obróbek koszy i okapów Ceramiczne czy cementowe? Tylko fachowiec może rozpoznać rodzaj ułożonej dachówki Ze względu na kształt Dachówki, które miały być dachówki zakładkowej ułożone w narożu lub układa sieją zawsze koszu dachu, przycinano od strony prawej do lewej skośnie szlifierką kątową przystąpiono do układania pokrycia z ceramicznej dachówki zakładkowej z angobowaną powierzchnią, w kolorze czerwieni miedzianej. Na każdej potaci montaż rozpoczynano od prawego dolnego rogu. Dachówki dopasowywano do kształtu dachu, przycinając je szlifierką kątową. Dachówki nad okapem, pod kalenicą, przy narożach, wokół okien dachowych, wytazów kominowych i kominów mocowano gwoździami. Dla pewności przybijano też co trzecią lub piątą dachówkę na całej potaci. Kalenice i naroża zabezpieczono taśmą uszczelniają-co-wentylującą i wykończono gąsiorami. Do łat przybijano je gwoździami. Do połączenia gąsiorów kalenicowych i narożnych zastosowano specjalnie gąsiory trójniki. W niektórych miejscach zamiast zwykłych dachówek układano dachówki z uchwytami pod stopień kominiarski Do połączenia gąsiorów naroży i kalenicy zastosowano ceramiczne trójniki Murator D08b - Przestronny - wariant III Prace zaczęto od ułożenia folii dachowej. Jest to dom parterowy z izolacją cieplną ułożoną na stropie. Pod pokryciem zastosowano folię paroprzepuszczalną. Do krokwi przybito kontrtaty (5x3 cm), a prostopadle do nich taty (5 x 5 cm) w rozstawie co 34 cm. Następnie w dachu zamontowano wytaz, a do desek okapowych zamontowano haki, na których potem zawieszono rynny. Po wykonaniu standardowych obróbek koszy przystąpiono do układania pokrycia z cementowej dachówki zakładkowej w kolorze czerwonym. Aby dachówki nad okapem leżały pod tym samym kątem co pozostałe, zastosowano grzebień okapu, który zastępuje podkładkę pod tatę. Tak jak w Domu Modelowym Murator D24L - Z wykuszami - typ II, i tutaj układanie dachówek rozpoczynano od strony prawej do lewej. Dachówki mocowano gwoździami stalowymi ocynkowanymi wbijanymi przez przygotowane fabrycznie otwory. Gdy poddasze jest nieogrzewane, otwory wentylacyjne Poszczególne dachówki łączy się ze sobą na zamki wyprofilowane na ich górnych oraz bocznych krawędziach Wszystkie dachówki układane wzdłuż obróbki kosza trzeba było dociąć Pokrycie z dachówki jest efektowne, ale ułożenie tych drobnowymiarowych elementów - pracochłonne Najpierw na wszystkich połaciach rozłożono dachówki - znacznie usprawnia to pracę Dachówki zakładkowe układano od prawej strony do lewej - tak jak w domu D24L - Z wykuszami - typ II umieszcza się w ścianie szczytowej. Ponieważ w tym domu jest dach kopertowy i nie ma ścian szczytowych, trzeba byto umożliwić wywiew powietrza przez otwory w potaci dachu. Zastosowano więc dachówki wentylacyjne. Dachówki, które uktadano przy narożu lub koszu, docinano szlifierką kątową. Kalenice i naroża dachu, tak jak w poprzednim domu, wykończono gąsiorami. euronit Oferta firmy Euronit obejmuje dachówki cementowe oraz kompletny system dodatków pozwalający na stworzenie estetycznego i funkcjonalnego dachu. it EkStra to tradycyjna dachówka charakteryzująca się dwoma symetrycznymi wybrzuszeniami. Stanowi idealne rozwiązanie dla dachów charakteryzujących się matymi powierzchniami ustawionymi pod różnym kątem. Dachówka Euronit Ekstra to tradycja, elegancja i prostota formy. PrOfil S to klasyczna dachówka o charakterystycznym kształcie przypominającym falę. Najciekawszy efekt można uzyskać na dużych prostych połaciach. Dachówka Profil S to niepowtarzalny urok, lekkość i dynamizm. it VerOna to nietypowa dachówka o naturalnym pięknie. Prosta kompozycja delikatnego tuku i wyraźnego wcięcia daje na powierzchni zaskakujący efekt. Piękno nowej dachówki Euronit wzmacnia się wraz z wielkością prostej potaci dachu. Dachówka Euronit Verona to łagodność, oryginalność i ciepto. an 6tGX group 4" company Euronit Sp. z o.o. ul. Wspólna 6, 32-300 Olkusz, www.euronit.pl e-mail: biuro@euronit.pl INFOLINIA: 032 641 37 00 Oferta firmy Pfleiderer obejmuje dachówki ceramiczne, kompletny system dachowy i ceramiczne ozdoby dachowe. Dachówki ceramiczne oferowane są z matową, błyszczącą lub podwójną błyszczącą angobą. Szeroka gama kolorystyczna obejmuje kolor miedziany, brązowy, czarny, szary, tupek i zielony. Do każdego kształtu dachówki Pfleiderer oferuje dachówki systemowe i akcesoria dachowe. ISIT3 H3rm0niC3Qy ze swoją delikatną wypukłością charakteryzuje się łagodną elegancją kształtu, która odzwierciedla klasyczne tradycje w stylistyce dachówek. Ze względu na minimalne zapotrzebowanie - tylko 12,2 dachówek na metr kwadratowy powierzchni dachu, model ten jest bardzo popularny w przypadku wyboru ekonomicznych rozwiązań. ISIT3 I ©Ct3® ze swoimi dwoma nieckami stanowi idealne rozwiązanie w przypadku renowacji dachów. Jest wykorzystywana zarówno na skomplikowanych dachach jak i we współczesnych projektach architektonicznych. Dzięki podwójnemu zamkowi zapewnia podwójną barierę przed opadami atmosferycznymi. ISIT3 r 13113® Prosta elegancja i czysta geometryczna forma dachówki sprawia, że jest ona idealnym rozwiązaniam na wszystkie typy dachów. Jej wszechstronność zastosowań została zauważona i nagrodzona przez organizatorów konkursu Design Prize 2002 w Niemczech. - an CtQX group & company Euronit Sp. z o.o. ul. Wspólna 6, 32-300 Olkusz, www.euronit.pl e-maii: biuro@euronit.pl INFOLINIA: 032 641 37 00 LEKCJA: \ JAK WYBRAĆ OKNA NA PODDASZE? Jakiej długości powinno być okno? Długość okna warunkuje możliwość kontaktu wzrokowego z otoczeniem. Przy wyborze długości okna powinny być brane pod uwagę następujące zasady. Zasada I. Aby osiągnąć najlepszy widok w mieszkaniu na poddaszu optymalna wysokość, na której powinna znajdować się górna krawędź okna do poddaszy powinna wynosić ok. 200 cm. Zasada 2. Dolne krawędzie okien powinny znajdować się na wysokości ok. 90 cm. W ten sposób również w pozycji siedzącej zapewniony jest swobodny widok na zewnątrz. Najłatwiej jest wtedy operować oknem otwieranym i zamykanym od góry. Zasada 3. Długość okna zależy od stopnia nachylenia dachu. Im mniejszy kąt nachylenia dachu, tym dłuższe powinno być okno. jakiej wielkości powinno być okno? W celu uzyskania w pomieszczeniach na poddaszu optymalnego oświetlenia, wentylacji i dobrej widoczności, należy zwrócić szczególną uwagę na rozmiar oraz ilość okien. Minimalna powierzchnia szyb powinna stanowić od 1/8 do 1/10 powierzchni podłogi. Trzeba pamiętać, że niezwykle ważne jest również rozmieszczenie okien oraz ich ilość. Dwa mniejsze okna dają więcej światła niż jedno duże okno o tej samej powierzchni. Każda szerokość okna jest możliwa. Szerokość okna nie musi zależeć od odległości między krokwiami - wybór okien powinien odpowiadać życzeniom i wyrażeniom inwestora. Odległość między krokwiami można łatwo dostosować do szerokości okien, tak jak przedstawiono na rysunkach obok. Gdy odległość między krokwiami jest nieco za szeroka - należy pogrubić krokiew. Gdy odległość miedzy krokwiami jest znacznie za szeroka - należy wykonać wymian. Gdy odległość między krokwiami jest nieco za wąska - należy wydąć krokiew i nadbić z drugiej strony. Gdy odległość między krokwiami jest znacznie za wąska - należy wykonać wymian. Przykłady doświetlenia pomieszczenia w zależności od ilości, rozmieszczenia i wielkości okien. Okno VELUX GGU dzięki swej konstrukcji (rdzeń drewniany pokrywany grubą warstwą poliuretanu) jest szczególnie polecane do łazienek na poddaszu. Wnęka okienna powinna być prostopadła do podłogi pod oknem a równoległa nad, taki kształt zapewnia właściwą cyrkulację powietrza wokół okna. Okno VELUX GGL z klapą wentylacyjną, roleta zaciemniająca wraz z dodatkiem plisowanym. O czym pamiętać oprócz okna? Do każdego okna konieczne są następujące materiały montażowe: • Kołnierz uszczelniający - musi być wykonany z tego samego materiału z jakiego wykonane jest oblachowanie okna. Kołnierz należy wybrać w zależności od rodzaju pokrycia (EDS - płaskie lub EDW profilowane), konfiguracji okien (pojedyncze okno, okna połączone w zestawy) oraz zgodnie rozmiarem okna. * Rama izolacyjna BDX - zapewnia prawidłową izolację termiczną pomiędzy oknem a dachem, zawiera wookół-okienną izolację przeciwwilgociową BFX oraz rynienkę odwadniającą. Do każdego okna można zastosować różnego rodzaju akcesoria dekoracyjne, ochronne i przeciwsłoneczne: rolety zewnętrzne lub wewnętrzne, żaluzje oraz moskitiery. Więcej informacji na temat wszystkich produktów, punktów sprzedaży oraz polecanych ekip dekarskich znajdą Państwo na stronie www.VELUX.pl. VELUX Polska Sp. z o.o. ul. Dziko 2 00-194 Warszawa tel. .(22) 33 77 000 c-mail: info.v-pl@VELUX.com Jaki typ okna wybrać? - * Okna obrotowe otwieranie od góry Gwarantują optymalne doświetlenie i kontakt ze światem zewnętrznym. Okna powinny być zainstalowane stosunkowo nisko, dolna krawędź na wysokości około 90 cm. W takiej sytuacji górnym systemem otwierania jest szczególnie wygodny w użytkowaniu i umożliwia ustawienie mebli bezpośrednio pod oknem. Typy okien: GZL, GGL, GGU Cena detaliczna od: 808 zł brutto • Okna obrotowe otwierane od dołu Gdy konstrukcja poddasza zmusza do zainstalowania okna znacznie wyżej. Ze względu na wygodę użytkowania najbardziej funkcjonalnym rozwiązaniem jest dolny systemem otwierania. Typ okna: GZL B Cena detaliczna od: 855 zł brutto • Okna uchylno-obrotowe o podwójnym systemie otwierania Najbardziej uniwersalnym rozwiązaniem są okna o podwójnym systemie otwierania. Szczególnie polecane do dachów o niskim kącie nachylenia, można je otwierać obrotowo od góry i uchylnie od dołu. Typy okien: GHL, GPL Cena detaliczna od: 1.297 zł brutto Produkty izolacyjne do okien sq gwarancją właściwej i szczelnej instalacji. VELUX 90 Rynny Poprawne i starannie wykonane odwodnienie (oryn-nowanie) każdego dachu często decyduje o trwałości elewacji, a nawet catego budynku. Spływająca po dachu woda nie powinna skapywać z okapu - trzeba ją stąd szybko odprowadzać, aby nie zawilgacata ścian domu. Jest wiele systemów odwodnienia. Ich podstawowymi elementami są: rynny i rury spustowe, kształtki, elementy łączące oraz uchwyty do mocowania rynien (rynhaki, rynajzy) i rur spustowych (obejmy). Wszystkie części są do siebie dopasowane, są szczelne oraz zapewniają dobre spływanie wody deszczowej. Odwodnienie może być zrobione z tworzywa sztucznego, aluminium, blachy stalowej ocynkowanej lub ocynowanej albo blachy miedzianej. Rynny. Mają różne przekroje i wymiary. Najpopularniejsze (pótokrągte) stosuje się do odwadniania wszelkiego wylot (sztucer, lej) kolano hak rynnowy (rynąjza) narożnik wewnętrzny siatka ochronna obejma kielicha rewizja narożnik zewnętrzny element łączący Systemy orynnowania składają się z wielu elementów dokładnie do siebie dopasowanych rodzaju dachów: zarówno domów jednorodzinnych, jak i budynków wielorodzinnych, garaży itd. Jest to najbardziej korzystny przekrój dla rynny. Woda płynie środkiem, co zapewnia dobry odpływ. Rynna taka jest też bardzo wytrzymała na obciążenia mechaniczne. L i^^rai 91 d ~~ e ~~ ~~ ^" f Podstawowe przekroje rynien: a - półokrągły - z krawędziami prostymi lub wywiniętymi, b - półeliptyczny - z krawędziami prostymi lub wywinigtymi, c - trapezowy, d - skrzynkowy, e-w kształcie gzymsu, f- z podwójnym dnem Ważne jest także, że zimą zamarzająca woda zwiększająca swoją objętość nie niszczy profilu rynny. Rynny póteliptyczne montuje się na dachach o średnich i dużych powierzchniach. Mimo stosunkowo małych wymiarów rynny te mają dużą przepustowość. Rynny o przekroju trapezowym, skrzynkowym (prostokątnym lub kwadratowym) lub w kształcie gzymsu mają zwykle niewielką wysokość, dlatego częściej montuje sieje na dachach matych i średnich budynków. Wadą tych rynien jest możliwość odkształcenia zimą pod naporem lodu. Rynny o przekroju zamkniętym (ze szczeliną wzdtuż rynny) można montować na każdym rodzaju dachu. Rynny i rury spustowe mają różne długości, zależy ona przede wszystkim od materiału, z którego są zrobione. Z PCW - od 1 do 6 m, aluminiowe, miedziane i stalowe mogą być dłuższe - do 12 m. Te, które produkuje się ną budowie, mogą mieć dowolną długość, nawet do 30 m. Rury spustowe. Produkowane są w trzech przekrojach: okrągłym, kwadratowym i prostokątnym. Mogą być gładkie lub profilowane na całej długości. Rury spustowe mają zwykle 3 m długości. Akcesoria. Oprócz podstawowych elementów systemu odwodnienia producenci oferują wiele dodatkowych elementów uzupełniających: siatki ochronne (chroniące przed liśćmi), sitka, fartuchy nadrynnowe na dachy płaskie i skośne, rynny koszowe, osadniki (potrzebne, gdy woda jest odprowadzana do kanalizacji deszczowej), deszczołapy, zbieracze, kosze i rewizje. Są to tylko te najbardziej potrzebne i popularne elementy. Jest jeszcze wiele innych, ale stosowanych rzadziej. Jak dobrać rynnę? Zanim wybierzemy rodzaj odwodnienia, musimy wiedzieć, jaka jest efektywna (podstawowa) i maksymalna powierzchnia dachu. W zależności od efektywnej powierzchni dachu (EPD) określa się zalecaną szerokość rynien i średnicę rur spustowych. Producenci przy doborze elementów systemu odwodnienia korzystają często z wytycznych zawartych w niemieckiej normie DIN, które prezentujemy w poniższej tabeli. Tabela. Zalecane wymiary rynien i rur spustowych zależnie od efektywnej powierzchni dachu P Efektywna Szerokość Średnica powierzchnia rynny rury spustowej dachu Im2) [mml [mml Poniżej 20 70 50 20-57 100 (125) 70 57-97 125 100 97-170 150 100 170-243 180 125 Maksymalna powierzchnia dachu to powierzchnia, którą można odwodnić rynną o danym przekroju oraz jedną rurą spustową. Im większy przekrój rynny, tym większa jest jej przepustowość i powierzchnia, z jakiej może ona odprowadzić wodę. Wielkość powierzchni dachu, z której rynna może odprowadzić wodę, zależy od położenia rury spustowej: umocowana na środku okapu umożliwia odprowadzenie wody z większej powierzchni niż rura na jego końcu. 92 Efektywna powierzchnia dachu EPD Jest to powierzchnia, którą trzeba odwodnić, wyrażona w metrach kwadratowych. Oblicza się ją, znając podstawowe wymiary domu i dachu, według prostego wzoru: EPD = (H/2 + W)L Gdzie: H - wysokość dachu, W - odległość w poziomie od narożnika do kalenicy, L - długość dachu. Jeśli dach jest płaski lub nachylony pod kątem mniejszym niż 10°, można przyjąć, że efektywna powierzchnia jest równa powierzchni dachu. Montaż rynien Tradycyjne rynny z blachy stalowej, miedzianej czy cynkowo-tytanowej wymagają nie tylko dużego doświadczenia, ale także odpowiednich narzędzi. Jedynie systemy z PCW można bez większego ryzyka zamontować samemu. Trzeba jednak przestrzegać zaleceń producenta systemu. Uchwyty rynnowe przybija się do deskowania lub deski okapowej. Zamiast gwoździ można użyć wkrętów. Należy pamiętać o spadku rynny, który powinien wynosić 3ss (3 promile, czyli 3 mm na 1 m długości). Krawędź rynny przylegająca do okapu (wewnętrzna) powinna być zamontowana 2-3 cm poniżej górnej krawędzi okapu, a krawędź zewnętrzna powinna znajdować się jeszcze niżej -1-1,5 cm poniżej krawędzi wewnętrznej, aby w razie przepełnienia rynny woda mogta przelać się. Jest to ważne także wtedy, gdy w sezonie zimowym śnieg zsuwa się z potaci -jeśli rynna jest przymocowana wedtug powyższego zalecenia nie ma ryzyka, że pod ciężarem zsuwającego się śniegu rynna oberwie się. To, czy rynna jest zamocowana prawidłowo, można sprawdzić, ktadąc na pokrytej potaci drewnianą listwę - jeżeli dach jest pokryty dachówką lub blachą dachówkową, listwę ktadzie się w dole fali. Odległość między listwą a zewnętrzną krawędzią rynny powinna wynosić co najmniej 3 cm. Najpierw przymocowuje się pierwszy i ostatni hak rynnowy albo element narożny i wlot rury spustowej i pomiędzy nimi wytycza spadek rynny. W wytyczonej linii przykręca się pozostate, pośrednie haki, a w nich umieszcza się rynnę. Szczelinę między okapem a rynną zabezpiecza się pasem okapowym, chroniącym brzeg potaci przed zawilgoceniem. Pas okapowy wchodzi w rynnę. Po wykończeniu elewacji instaluje się rury spustowe. Jeśli wodę odprowadza się do kanalizacji deszczowej, dolny odcinek rury spustowej robi się z żeliwa. dachówka ¦ tata kontrtata obróbka blacharska Właściwe zamocowany profil rynny Montowanie orynnowania: a - odstępy między hakami rynnowymi powinny wynosić 50-70 cm, b - rynny zawiesza się ze spadkiem w kierunku wylotów rur spustowych, c - okap dłuższy niż 12 m wymaga montowania dwóch rur spustowych 93 : montaż rynien Do odwodnienia dachów Domów Modelowych wybrano najbardziej popularne obecnie systemy z PCW. W Muratorze D12b - Przytulny - wariant III zamontowano klasyczne pótokrągte rynny z prostymi krawędziami z PCW w kolorze biatym. Do Muratora D24 - Z wykuszami - typ II wybrano rynny w kolorze brązowym. Te również mają przekrój półokrągły średnicy 110 mm. Najpierw wzdłuż desek okapowych przykręcono wloty do rur spustowych, narożniki wewnętrzne i zewnętrzne Dach Muratora D03 - Doskonały odwodniono systemem rynien o przekroju półokrągłym średnicy 130 mm, z wywiniętymi krawędziami, w kolorze biatym. W Muratorze D08b - Przestronny - wariant III zamontowano rynny o przekroju trapezowym. Montaż rynien przebiegał podobnie. Zaczęto od obejrzenia projektu dachu. Sprawdzono, gdzie trzeba zamontować rury spustowe, narożniki wewnętrzne i zewnętrzne. Pomiędzy nimi wyznaczono spadek rynien (w kierunku rur spustowych). Powinien on wynosić około 3§o. Spadek zaznaczono przy pomocy czerwonego sznurka. Wzdłuż tej linii co 50-70 cm przymocowano rynhaki, przykręcono je wkrętami zabezpieczonymi przed korozją Gdy profil rynny był za długi, niepotrzebny kawałek odcinano nożycami, a jeśli dwa kawałki rynny trzeba było połączyć, stosowano element łączący z uszczelkami, do którego profil rynny mocowano na zatrzask. Czasami miejsca połączeń profili rynnowych z elementem łączącym spryskuje się dodatkowo silikonem w aerozolu, aby lepiej do siebie przylegały. Poza tym silikon konserwuje uszczelki 94 Rynnę łatwo się przycina piłką włosową "tt- Szczelinę między rynną i okapem zabezpiecza się obróbką blacharską - pasem okapowym W systemach rynnowych, które zostały użyte, jest wiele kształtek ułatwiających montaż - oprócz elementów łączących są także narożniki Kiedy wszystkie elementy nośne były przykręcone, zamontowano rynny. Profile rynnowe i haki systemów z tworzywa sztucznego są najczęściej tak ukształtowane, że tworzą zamek, wystarczy więc umieścić rynnę w haku i wcisnąć (zatrzasnąć). Dzięki temu system jest też łatwy w demontażu Gdy elewacje były już wykończone (otynkowane), zamontowano rury spustowe, przykręcając je do ścian za pomocą obejm. Dopiero teraz odwodnienie dachu jest kompletne i gotowe DLACZEGO RYNNY METALOWE Każdy człowiek budujący swój dom w pewnym momenci staje przed dylematem: jaki system rynnowy wybrać dl mojego budynku? Przez kilka ostatnich lat prym wiod systemy rynnowe PCV. Wydaje się jednak, że od pewnec czasu nie są już tak modne i pożądane. Do łask wracają stan sprawdzone od lat stalowe systemy rynnowe. Teraz dostępr w szerokiej gamie kolorów i akcesoriów charakteryzują s wysoką jakością wykonania, łatwością w montażu, estetyt i trwałością. TRWAŁOŚĆ Ponieważ system rynnowy jest najbardziej eksploatowany elementem dachu (kurz i brud spływają rynna wraz z wot opadową) rynny i rury spustowe wykonane są z blacl stalowej o grubości 0,6 mm, obustronnie ocynkowan i powlekanej warstwą puralu gr. 50 urn. Powłoka skuteczn zabezpiecza elementy systemu rynnowego Ruukki przi rdzą i innymi szkodliwymi czynnikami. Przyspieszone tes laboratoryjne prowadzone przez Instytut Techniki Budowlan potwierdziły, że pural posiada dużo lepszą odporność i korozję niż powłoki poliestrowe czy plastisolowe. Nadaj, się na każdy dach (ceramiczny, cementowy, metalowy li z gontów bitumicznych) rynny metalowe wykazują bard wysoką wytrzymałość na obciążenia (np. śniegiem i loder oraz odpornością na przeróżne czynniki atmosferycz - w tym na promieniowanie ultrafioletowe. System rynno\ jest dostępny w dwóch średnicach: 125 mm z rurą spusto\ 87 mm oraz 150 mm z rurą spustową 100 mm z prze naczeniem do domów jednorodzinnych. KOLORYSTYKA ' Systemy produkowane są w następujących kolorach: brąi wym, czarnym, białym, ciemnozielony, czerwonym, ciemr szarym oraz kolorze terakota. Kolory te są identycz z paletą barw pokryć dachowych Ruukki dzięki czemu systf rynnowy może stanowić idealne wykończenie dachu. Tylko klienta zależy więc, czy preferuje rynny w kolorze pokryi czy też odcinające się zdecydowanie od linii dachu. ŁATWY MONTAŻ Wyliczenie niezbędnych elementów systemu rynnowe Ruukki pod konkretny dach i jego montaż można zlecić eki| dekarskiej. System rynnowy można z powodzeniem montow samodzielnie, potrzebne są tylko piłka do metalu, śrubokr młotek, metrówka i bardzo ułatwiająca pracę giętarka haków (w przypadku mocowania haków na krokwie). fUlKKI morę with metals Ruukki Polska Sp. z o.o. ul. Jaktorowska 13 96-300 Żyrardów Infolinia 080111 33 11 1 98 Ocieplanie dachu Poddasze użytkowe wymaga ocieplenia potaci dachowych, ścianek kolankowych i sufitu, nieużytkowe ocieplenia stropu nad parterem. Ocieplenie musi być zrobione starannie i zgodnie ze sztuką, w przeciwnym razie zimą w pomieszczeniach będzie panowat chtód, a latem zamieni się ono w saunę. Czym ocieplać Do ocieplania poddasza i stropu nad parterem świetnie nadaje się wetna mineralna (skalna lub szklana). Jest to wciąż najpopularniejszy materiat wykorzystywany do tego ceiu, choć można też użyć styropianu lub ptyt i mat z wtókien drzewnych. Pozycję lidera wetna zawdzięcza przede wszystkim swej sprężystości. co przy montażu ocieplenia między krokwiami dachowymi albo wiązarami jest szczególnie ważną cechą. Skosy poddasza ociepla się lekkimi ptytami lub matami o gęstości od 10 do 55 kg/m5 (maty są nieco tańsze niż ptyty). Ocieplenie zabezpiecza się dodatkowo jedną warstwą folii paroizolacyjnej układanej od strony pomieszczenia. Paroizolację robi się z przezroczystych folii polietylenowych, folii metalizowanych, folii zbrojonych wtóknem szklanym bądź siatką polietylenową lub folii połączonych z włókniną polipropylenową. Każda z nich dobrze spetnia swoje zadanie. Wszystkie miejsca tączenia folii paroizolacyjnej muszą być uszczelnione. Stosuje się do tego jedno- lub dwustronnie przylepne taśmy. 99 Można też użyć do ocieplenia wetny połączonej jednostronnie z folią aluminiową. Okładzina taka po uszczelnieniu taśmą będzie petnić funkcję paroizolacji, więc nie trzeba już stosować tradycyjnej folii paroizo-lacyjnej. Ocieplenie poddasza użytkowego Prawie żadne pokrycie dachowe nie jest idealnie szczelne. Dlatego aby woda, która ewentualnie przedostanie się pod pokrycie, nie zawilgociła konstrukcji dachu, trzeba jeszcze wykonać dodatkowe wstępne krycie. Tradycyjnie jest to sztywne poszycie z papą, nowszym rozwiązaniem jest folia dachowa. Większość materiałów pokryciowych układa się na ruszcie z łat i kontrtat, dlatego można pod nie stosować zarówno sztywne poszycie z papą, jak i folię dachową. Tylko pokrycia miękkie, czyli papa i dachówki bitumiczne, muszą być zawsze układane na sztywnym poszyciu. To, jak powinien być wykonany dach, zależeć będzie przede wszystkim od tego, czy zastosujemy sztywne poszycie z desek i papę, czy folię dachową, oraz od rodzaju użytej folii. Ocieplanie poddasza rozpoczyna się, gdy konstrukcja dachu, jego pokrycie i wiatroizolacja są już gotowe. Do pracy można przystąpić równocześnie z wykańczaniem pozostałych pomieszczeń albo odłożyć ją "ńa inny, nawet dość odległy termin. Połacie mogą bowiem pozostać przez dłuższy czas nieocieplone, pod warunkiem jednak że na stropie ostatniej kondygnacji ułoży się odpowiednio grubą warstwę materiału ter-moizolaćyjnego. Dach z wysokoparoprzepuszczalną folią dachową laty i kontrtaty - muszą być z dobrego drewna i zaimpregnowane a ich przekrój dobrany do ciężaru pokrycia krokiew - dobrze, jeśli konstrukcja dachu będzie zrobiona z drewna suszonego komorowo i czterostronnie struganego ocieplenie z wetny - musi mieć co najmniej 14-15 cm grubości (zależnie od parametrów zastosowanej wetny), ale nie optaca się dawać więcej niż 25 cm parolzolacja - czyli folia o bardzo niewielkiej paroprzepuszczal- nóści (0,5 g/mVdobę), może być utożona bezpośrednio pod płytami gipsowo- -kartonowymi bez pozostawienia szczeliny wysokoparoprzepuszczalną folia dachowa -jej paroprzepuszczalność powinna przekraczać 700 g/m2/dobę. Jest droższa od niskoparoprzepuszczalnej, ale może się stykać z ociepleniem, dzięki ćzęmu dach z taką folią tatwiej jest poprawnie wykonać pokrycie z dachówek ceramicznych, cementowych lub blachodachówki szczelina wentylacyjna - w dachu z folią wysokoparoprzepuszczalną jest tylko jedna: pomiędzy folią dachową a pokryciem ruszt - stalowy lub drewniany, do mocowania ptyt gipsowo--kąrtonowych, pomiędzy nim można utożyć dodatkową warstwę ocieplenia płyty gipsowo-kartonowe - mogą być zamocowane bezpośrednio do krokwi, ale lepiej zamocować je na ruszcie, który zamortyzuje ewentualne naprężenia konstrukcji dachu i nie będą one przenoszone na płyty pokrycie z dachówek ceramicznych, cementowych lub blachodachówki taty szczelina wysokoparo- i kontrtaty wentylacyjna przepuszczalna ¦ folia dachowa krokiew ocieplenie z wetny ptyty gipsowo-kartonowe paroizolacja Zazwyczaj niezbędna grubość ocieplenia przekracza grubość krokwi i wtedy na krokwiach od strony pomieszczenia trzeba zrobić tak zwane nadbitki zwiększające ich wysokość. Lepszym rozwiązaniem jest jednak przymocowanie prostopadle do krokwi drewnianego rusztu, między którego elementami umieści się dodatkową warstwę wetny. Ocieplenie stropu nad parterem W domu z poddaszem nieużytkowym nie ociepla się po-taci dachu, tylko strop poddasza. Budowa samego dachu jest więc o wiele prostsza niż ocieplonego. W stropie ukta-da się okoto 20 cm ocieplenia. Mniej problemów jest też z wentylacją. W tym wypadku wystarczy bowiem zadbać o dobrą wentylację poddasza, a nie samego dachu, jak w wersji ocieplonej, co jest trudniejsze do wykonania. 101 Mocowanie płyt gipsowo-kartonowych bezpośrednio do konstrukcji dachu ^ kratownica drewniana nadmurówka z cegie grubości 1/2 lub 1/4 kątownik gipsowo- polać —-cegły -kartonowy dachu . ruszt z listew drewnianych, \ \ ^ np. 2,5x5 cm co 40 cm / ocieplenie ściana zewnętrzna - m ^- paroizolacja V-' tynk cementowo-wapienny lub gipsowy ptyta gipsowo--kartonowa ocieplenie nad ostatnią kondygnacją W domach z użytkowym poddaszem (Murator D12b - Przytulny - wariant III, Murator D03 - Doskonały) ocieplono dach i ścianki kolankowe. Ocieplenie potaci dachowej układano pomiędzy krokwiami. Miaty one wysokość 18 cm i taką grubość warstwy ocieplenia przewidziano w projekcie. Ponieważ układano folię wysokoparoprzepuszczalną, nie trzeba byto zostawiać szczeliny powietrznej i cate ocieplenie zmieściło się w wysokości krokwi. W domach z poddaszem nieużytkowym (Murator D08b - Przestronny - wariant III, Murator D24L - Z wykuszami - typ II) ocieplenie układano pomiędzy pasami dolnymi wiązarów dachowych. Przewidziano 18 cm ocieplenia, ponieważ pasy dolne wiązarów są nieco mniejsze, ocieplenie będzie wystawać ponad ich górną krawędź. We wszystkich domach od środka zastosowano folię pa-roizolacyjną i wykończenie płytami gipsowo-kartonowymi. Ocieplenie domów z użytkowym poddaszem Ocieplanie dachu nad użytkowym poddaszem rozpoczęto, gdy wykonane już było pokrycie dachu (ułożone folia wstępnego krycia i blacha dachowa) 104 Wykańczanie poddasza użytkowego Poddasze użytkowe to prosty i stosunkowo tani sposób na powiększenie powierzchni użytkowej domu. Prace wykończeniowe można na nim rozpocząć, kiedy utożone już będzie pokrycie dachowe i ocieplenie poddasza oraz po rozprowadzeniu instalacji wewnętrznych. Szybkim sposobem na doprowadzenie pomieszczeń poddasza do użytku jest obtożenie ścian i potaci dachowych od wewnątrz ptytami gipsowo-kartonowymi. To jedno z popularniejszych, a przede wszystkim szybszych Naroże poddasza ze spadzistym dachem obudowane ptytami gipsowo-kartonowymi rozwiązań na wykończenie wewnętrznych powierzchni ścian domu. Ptyty są lekkie, ich montaż tatwy, a uzyskane powierzchnie są gładkie i można je malować, tapetować lub obtożyć płytkami ceramicznymi. Szczelnie utożone ptyty stanowią barierę ogniochronną. Niektóre rodzaje płyt gipsowo-kartonowych: » standardowe - grubości od 9,5 do 12,5 mm - do robienia suchych tynków ściennych i sufitowych, ścian działowych i sufitów podwieszanych; ¦ pogrubione - grubości od 15 do 25 mm - na tynki poddasza oraz tam, gdzie wymagana jest większa wytrzymałość, na przyktad pod okładzinę z ptytek ceramicznych; m ogniochronne - z rdzeniem zawierającym włókna szklane - do wykonywania dodatkowego zabezpieczenia przeciwpożarowego ścian, sufitów, stupów i dźwigarów; ¦ wodoodporne - z rdzeniem zawierającym dodatki opóźniające wchłanianie wody - do tynków w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności (kuchnia, łazienka). Nawet one nie mogą być narażone na długotrwale działanie wilgoci. Dlatego na przyktad przy wannie lub natrysku powierzchnię płyt należy zabezpieczyć środkiem uszczelniającym (na przyktad ptynną folią). Płyty gipsowo-wlóknowe Wyglądają tak samo jak gipsowo-kartonowe, nieco inny jest jednak sktad ich rdzenia. W procesie produkcji do masy gipsowej dodaje się włókno celulozowe, dokładnie miesza i prasuje pod wysokim ciśnieniem. Dzięki dodanym włóknom ptyty te mają większą wytrzymałość i sztywność (na ścianie obłożonej nimi można wieszać ciężkie przedmioty), a także wyższą 105 odporność na wilgoć i ogień niż ptyty gipsowo-karto-nowe tej samej grubości. W przeciwieństwie do ptyt gipsowo-kartonowych ich połączeń nie trzeba wzmacniać taśmą, wystarczy zastosować masę szpachlową. Nie ma też potrzeby zbrojenia narożników ścian obłożonych tymi ptytami. Powierzchnia ptyt jest już zagruntowana, można je więc od razu malować lub tapetować. Ptyty te mają zwykle 120 cm szerokości i od 200 do 300 cm długości. Używa się ich zarówno do budowy ścian, jak i na oktadziny stropów czy jastrychy podłogowe. Ściany Na poddaszu ptyty mocuje się bezpośrednio do konstrukcji dachu (do krokwi, belek jętkowych) albo najpierw do konstrukcji dachu przykręca się taty drewniane lub listwy stalowe, a dopiero do nich ptyty. Ptyty mocuje się wkrętami, gwoździami lub klamrami. Do przytwierdzania ptyt do rusztu metalowego używa się wkrętów z gęstym gwintem. Jeżeli elementy rusztu metalowego mają grubość powyżej 1 mm, stosuje się wkręty z wiertetkiem na końcu trzpienia (samowiercące). Wkręty do mocowania ptyt do konstrukcji drewnianej mają gwint rozsunięty. Wkręty z trzpieniem częściowo niegwintowanym wykorzystywane są, gdy oktadzina sktada się z dwóch ptyt. ¦ Uwaga! Wkręty do mocowania ptyt gipsowo-kartonowych musza, być fosfatyzowane lub fosforowane, co zabezpiecza je przed korodującym działaniem gipsu. Ich iepek ma kształt lejka, aby nie uszkadza! warstwy papieru na płytach. Po zamocowaniu ptyt spoiny między nimi szpachluje się, aby nie byty widoczne. Do wypełnienia spoin warto użyć masy gipsowej z wtóknem celulozowym. Do tych prac używa się także taśmy siatkowej z wtókna szklanego i szpachli gipsowej - naktad pracy jest większy, ale cena materiałów niższa. Spoiny łatwiej zakryć, jeśli krawędzie ptyt są odpowiednio wyprofilowane. W zależności od rodzaju konstrukcji rusztu stosuje się wkręty z gęstym lub rozsuniętym gwintem Podkłady podłogowe Podkład podtogowy (jastrych) można uktadać w dwóch podstawowych wariantach - jako suchy jastrych oraz w postaci gtadzi betonowej. Suchy jastrych robi się z reguty z ptyt gipsowo-wtóknowych układanych w jednej lub dwóch warstwach na odpowiednio przygotowanym podtożu. Gtadź betonową - bezpośrednio na konstrukcji stropu lub na izolacji akustycznej stropu. taty gtówne laty nośne wieszak Drewniana konstrukcja sufitu: mocowanego bezpośrednio do stropu (a); podwieszanego (b) taty gtówne laty nośne 106 JS dziesiąta: wykończenie poddasza W Józefostawiu poddasza użytkowe zaprojektowano i wykonano w dwóch domach: Murator - D12b - Przytulny - wariant III i Murator D03 - Doskonały. Do prac przystąpiono, kiedy poddasze byto już ocieplone. Do ocieplenia zastosowano wetnę mineralną. Ściany wykończono w podobny sposób i takimi samymi materiałami. Prace na poddaszu rozpoczęto od jego ocieplenia. Wełnę szklaną grubości 18 cm układano między krokwiami i przykręcano profile stalowe Do krokwi profile stalowe przykręcono w rozstawie co 40 cm. Na ściankach kolankowych i działowych profile przymocowano co 60 cm Aby izolacja cieplna nie uległa zawilgoceniu, od wewnątrz ułożono folię paroizolacyjną Folię mocowano do profili aluminiowych, do których później przykręcono ptyty gipsowo-kartonowe Połączenia między płytami zaklejono taśmą z siatki z włókna szklanego i pokryto masą szpachlową. Złego zaszpachlowania połączeń płyt nie da się łatwo naprawić 108 Nieco inaczej przygotowano podktady podłogowe. W domu Murator D12b - Przytulny - wariant III utożono gtadź betonową i wyrównano ją masą samopoziomującą. W domu Murator D03 - Doskonały wykonano suchy jastrych. Na 3-centymetrowej warstwie drobnego keramzytu ułożono pierwszą warstwę jastrychu z płyt gipsowo--włóknowych grubości 2 cm Po ułożeniu drugiej warstwy obie płyty jastrychu połączono dodatkowo wkrętami 3,9 x 19 (22) mm, skręcając je ze sobą Na powierzchni pierwszej warstwy płyt rozprowadzono klej pod drugą warstwę płyt gipsowo-włóknowych. Obie utworzą jeden grubszy podkład pod posadzkę I Połączenia płyt szpachlowano masą szpachlową. Płyty układano mijankowo, tak aby między nimi nie było ciągłych spoin (zapobiega to powstawaniu rys wzdłuż spoin) 109 Jak dobrze wybudować komin Zadaniem komina jest odprowadzenie spalin lub dymu z urządzeń grzewczych: kottów, podgrzewaczy wody, kominków, wolno stojących pieców kominkowych, pieców kaflowych i kuchni węglowych. Urządzenia te powinny byC na state połączone z indywidualnymi przewodami kominowymi. A zatem do tego samego kanału nie można podłączyć na przykład kominka i podgrzewacza gazowego - trzeba dla nich przewidzieć dwa osobne przewody kominowe. Kominy można wykonać z gotowych elementów ze stali kwasoodpornej lub kamionki szkliwionej. W dalszym ciągu robi się też kominy murowane z cegiet, ale najczęściej podłącza się do nich urządzenia na paliwa state. Jaki powinien być komin? W kominie (przewodzie kominowym) musi powstać odpowiedni ciąg, czyli sita, z jaką dym (spaliny) będzie odprowadzany na zewnątrz domu. Jednocześnie trzeba spełnić odpowiednie wymogi bezpieczeństwa. Zbyt mały ciąg może powodować cofanie się dymu, zaś bardzo silny przyspiesza spalanie paliwa. Aby móc właściwie spełnić swoje funkcje, przewód kominowy powinien: ¦ być odporny na wysoką temperaturę; ¦ mieć dobrą izolację cieplną, aby uniemożliwić zbyt szybkie ochłodzenie dymu, a tym samym zmniejszenie ciągu; ¦ stanowić odpowiednią ochronę termiczną dla stykających się z nim stropów zbudowanych z łatwo" palnych materiałów; ¦ być zbudowany z materiału odpornego na działanie korozji oraz warunków atmosferycznych; ¦ być szczelny, to znaczy tak skonstruowany, aby dym czy skropliny nie mogły wydostawać się na zewnątrz. 110 Kominy stalowe Produkuje się je z najwyższej jakości stali szlachetnej (wysokostopowej kwasoodpornej) niepodatnej na korozję. Jej powierzchnia jest gtadka, dlatego na wewnętrznych ścianach komina nic się nie osadza. Kominy stalowe mogą Pyć jedno- lup dwuścienne. Kominy jednościenne to jedynie wktady przeznaczone do umieszczania wewnątrz komina murowanego. Mogą być wykonane jako sztywne lub giętkie: ¦» sztywne można stosować zarówno w nowych, jak i modernizowanych domach. Są przeznaczone do współpracy z kottami gazowymi, olejowymi, na paliwa state, a także kominkami; m giętkie to elastyczne harmonijkowe przewody, które można dowolnie wyginać. Przeznaczone do współpracy z kottami gazowymi i olejowymi. Są jednak mniej trwate i częściej trzeba je wymieniać. Instaluje się je gtównie w kominach modernizowanych - krzywych i z załamaniami. Kominy dwuścienne (warstwowe) instaluje się przy ścianie, na zewnątrz lub wewnątrz budynku. Składają się ze stalowej wewnętrznej rury spalinowej (odpornej na działanie spalin), izolacji termicznej i stalowego płaszcza zewnętrznego (odpornego na warunki atmosferyczne). Na co musi być odporny komin? Materiały, z których wykonuje się kominy odprowadzające spaliny z urządzeń grzewczych, muszą być odporne na: ¦ wilgoć - podczas spalania paliw powstaje woda, która w postaci pary wodnej unoszona jest ze spalinami; część pary wykrapla się na wewnętrznych ścianach komina; ¦ korozję; ¦ określoną przez producenta kotła (kominka) temperaturę spalin (dymu); ¦ niszczące działanie kwasów powstających w wyniku łączenia się wody z innymi składnikami spalin (między innv i CO). W kominach dwuściennych między zewnętrznym a wewnętrznym płaszczem jest izolacja termiczna Przykład ceramicznego systemu kominowego - z izolacją z wełny mineralnej Kominy można wykończyć wieloma materiałami Kominy kamionkowe Najczęściej są warstwowe. Wewnętrzna rura jest ceramiczna (kamionkowa z dodatkiem szamotu), zewnętrzną warstwę stanowi pustak z lekkiego betonu. Warstwą izolacyjną może być mata z wetny mineralnej lub pustka powietrzna. Rury kamionkowe łączone są kielichowo na zaprawę cementową lub kit kwasoodporny. ¦ Uwaga! Kotfy z zamkniętą komorą spalania (turbo) pobierają powietrze do spalania bezpośrednio z zewnątrz, a nie z pomieszczenia, w którym są montowane. Do współpracy z takimi kotłami przeznaczone są specjalne systemy kominowe wyprowadzane przez dach (LAS), są to zazwyczaj systemy stalowe. Mają one oprócz kanału spalinowego wyprowadzającego spaliny na zewnątrz także kanał powietrzny doprowadzający powietrze spoza budynku wprost do komory spalania kotła. Wybór komina Należy go dokonać, gdy powstaje projekt domu. Wiąże się to także z wyborem kotta (kominka). Można wówczas zaplanować miejsce zamontowania kotta i systemu odprowadzania spalin. Do najpopularniejszych i najtańszych kottów z otwartą komorą spalania zwykle buduje się kominy murowane i w nich umieszcza wktady. Komin powstaje wtedy równocześnie z domem. Wkład można zabudować cegtami lub dopiero po powstaniu komina wsunąć go od góry. Jeśli przegapimy moment wyboru komina, wykonanie go będzie trudniejsze. Gwarancja Firmy udzielają na swoje systemy kominowe gwarancji - najczęściej pięcio-dziesięcioletniej. Warto zapytać, od czego zależy uznanie roszczeń gwarancyjnych. Zdarza się bowiem, że są respektowane tylko pod warunkiem montażu komina przez autoryzowanego wykonawcę. Odbiór Po wykonaniu komin musi być odebrany przez mistrza kominiarskiego, który sprawdzi jego stan techniczny i sposób prowadzenia, drożność przewodów, ciąg kominowy, wloty i wyloty. Dokona także odbioru formalnego polegającego na sprawdzeniu zgodności wykonania komina z projektem, zgodności materiatów z dokumentacją techniczną oraz aktualności aprobat technicznych. Czyszczenie Podczas eksploatacji kominy muszą być czyszczone przez kominiarza: ¦ dwa razy w roku - przewody spalinowe; ¦ cztery razy w roku - przewody dymowe. Komin nad dachem Wykończenie ścian komina Kominy murowane z cegty, pustaków ceramicznych lub ceramiczno-betonowych zazwyczaj się tynkuje. Można także obtożyćje płytkami lub cegtą klinkierową. Jeśli dom ma elewację z sidingu winylowego, to w ten sam sposób można wykończyć również komin. Do tego celu używa się także kamieni lub ptyt kamiennych, tupku lub blachy. 111 112 Obróbka blacharska Stanowi ją blaszany kołnierz, który zakrywa szczelinę między ścianą komina a pokryciem dachu, zabezpieczając ją przed przeciekaniem wody. Kołnierz wykonuje się z blachy stalowej ocynkowanej, cynkowej, miedzianej, aluminiowej lub ze specjalnej taśmy z tworzywa sztucznego. Można go zrobić na wymiar na placu budowy lub w warsztacie. Niezależnie od rodzaju pokrycia montaż obróbki komina jest podobny. W ścianie komina robi się szczelinę głębokości 2 cm, w którą potem wsuwa się górną krawędź obróbki. Obróbkę komina mocuje się podczas układania pokrycia. Dolny element kołnierza wykłada się na pokrycie, a górny - chowa pod jego spód. Dolną krawędź obróbki mocuje się do łat lub poszycia dachu. Elementy kołnierza łączy się na rąbek pojedynczy. Po zamocowaniu obróbki szczelinę zabezpiecza się przed wilgocią (np. kitem silikonowym). Czasami bezpośrednio za kominem wykonuje się dodatkową obróbkę z blachy - skośny odbój (kozubek). Dzięki niemu woda i śnieg nie zalegają zą kominem. Rodzaje kołnierzy: z górną krawędzią prostą i poziomą (a); z górną krawędzią prostą i równoległą do połaci dachu (b); z górną krawędzią schodkową (c) kotnierz wokót komina komin płaszczyzna połaci dachu odbój, czyli kozubek Śnieg z łatwością zsuwa się ze skośnych ścianek kozubka Kształt wystającej ponad dach części komina ma duży wpływ na sposób wydostawania się spalin lub zużytego powietrza. spaliny czapka kominowa kapinos wiatr W Polsce najczęściej komin zakańcza się czapką kominową - płytą betonową. Może ona powodować zawirowania wokół komina, a zatem zmniejszać skuteczność odprowadzania spalin spaliny wiatr Rzadziej spotyka się kominy zwężające się ku górze. Taki kształt wylotu komina zapewnia wydostawanie się spalin do góry - najskuteczniej poprawia ciąg kominowy spaliny wiatr spaliny spaliny Jeśli wiatr powoduje zawiewanie spalin na ściany komina lub na dach, warto zastosować nasadę kominową, która obraca się pod wpływem wiatru i ustawia tak, aby zapewnić wydostawanie się spalin ponad szczyt komina jak dobrze wybudować Komin 113 Kiedyś w domach jednorodzinnych budowano kominy z cegty. Byto to dosyć pracochłonne i ze względu na ich małe wymiary zużywało się sporo materiału. Teraz najczęściej stosuje się specjalne pustaki. Są one lżejsze, muruje sieję szybciej i łatwo dopasować do nich wkłady kominowe, czyli rury, które mogą mieć różny przekrój. Pustaki do budowy komina. We wszystkich Domach Modelowych kominy wybudowano ze specjalnych pustaków keramzytobetonowych. Podstawowy pustak kominowy składa się z kanałów spalinowego i wentylacyjnego. Tam, gdzie byto potrzeba więcej kanałów wentylacyjnych, komin powiększono przez dostawienie pustaków wentylacyjnych trzy- lub czterootworowych. W zależności od typu pustaka kominowego kanat spalinowy ma 25 lub 29 cm średnicy. Mieści się w nim stalowy wkład kominowy razem z izolacją termiczną. Żeby zapewnić wentylację izolacji, w kanale spalinowym znajdują się cztery pótkanaliki, którymi wilgoć jest wyprowadzana na zewnątrz komina. Budowa komina Kanaty kominowe wykonuje się jako konstrukcje sa-monośne oddzielone od elementów nośnych budynku, czyli od przylegających do niego ścian i stropów. Cokół komina. Na fundamencie ułożono 1O-centy-metrową warstwę podkładową z mieszanki betonowej, o wymiarach większych o 10 cm od wymiarów komina. Dzięki temu kanat kominowy zaczyna się ponad posadzką. Po wyschnięciu podkładu zrobiono na nim izolację przeciwwilgociową i na zaprawie ustawiono pierwszą warstwę pustaków. Ich wnętrze szczelnie wypełniono mieszanką betonową. Odprowadzenie skroplin i otwór rewizyjny, w dolnej części pustaka kominowego ustawionego na cokole wykonano otwór umożliwiający odprowadzenie powstającego w wyniku ochłodzenia spalin kondensatu (skroplin) na zewnątrz komina. W kolejnym pustaku zrobiono otwór rewizyjny, który później zamyka się drzwiczkami. Umożliwia on wyczyszczenie komina. Wszelkie otwory w pustakach wycina się szlifierką kątową lub nawierca wiertarką. Wloty do komina. W pustaku kominowym - w miejscu zaprojektowanego przyłącza przewodu spalinowego z kotta, oraz w pustakach wentylacyjnych - tam, gdzie będą umieszczone kratki wentylacyjne - wycięto odpowiednie otwory. Dopiero wtedy pustaki wbudowano w komin. Przyłącze kanału spalinowego uszczelniono naokoło wełną mineralną. pustak kominowy kanat spalinowy 29 °m ___ i 25 cm 50 ero pustak kominowy Pustaki stosowane do budowy komina 50 cm pustak wentylacyjny kanaty wentylacyjne pustak wentylacyjny Przykładowy sposób zestawiania pustaków w kominie 114 Murowanie. Pustaki murowano na zaprawę cementową na spoinę grubości 12-15 mm. Zaprawę naktada-no bardzo starannie, tak aby nie zablokować pótkanali-ków przewietrzających. Uktadane pustaki dokładnie poziomowano. W podobny sposób wykonano wszystkie kominy w Domach Modelowych. Różnią się one jedynie wkta-dem kominowym albo sposobem wykończenia części komina wystającej ponad dach. kratka wentylacyjna kanat wentylacyjny dylatacja wlot spalin z kotła kanał spalinowy strop izolacja pozioma warstwa podkładowa Elementy komina drzwiczki rewizyjne odprowadzenie kondensatu gładź cementowa styropian podkład betonowy podłogi fundament komina Wlot do kanaiu wentylacyjnego Przejście komina przez strop. Wokół komina pozostawiono szczelinę dylatacyjną, którą wypełnia się materiałem elastycznym ¦::,-.¦¦ Rura wyprowadzająca spaliny z kotła jest połączona z wkładem kominowym za pomocą trójnika. Trójnik umieszcza się w otworze wyciętym w kominie i uszczelnia wełną mineralną Wykańczanie kominów Murator D12b - Przytulny - wariant 115 '•"?L Na wieńcu murowano oblicówkę z cegieł, używając zaprawy do klinkieru. Na górze ułożono je tak, aby pozostały wyloty z kanałów wentylacyjnych Po wyprowadzeniu komina nad dach wykonano wokół niego dwuczęściowy wieniec. Będzie się na nim opierać klinkierowa obmurówka. Każda z części wieńca jest na innej wysokości: część od strony okapu znajduje się niżej, a od kalenicy - wyżej. Różnica wysokości jest dobrana do kąta nachylenia krokwi. Rozwiązanie to pozwala racjonalnie wykorzystać drogą cegłę klinkierową i nie umieszczać jej pod pokryciem dachu, czyli w strefie, gdzie nie będzie widoczna. Aby wieniec utrzymał ciężar klinkierowej obmurówki, wzmocniono go prętami wystającymi z komina Górę komina wykończono betonową czapką. Deskowanie czapki zamocowano w narożnikach komina na wspornikach, ułożono pręty zbrojeniowe i mieszankę betonową. Po tygodniu usunięto deskowanie czapki Spoiny wypełniono zaprawą do fugowania. Jej resztki usunięto z powierzchni cegieł pędzlem i płynem do czyszczenia klinkieru Do gotowego komina należy jeszcze włożyć dwupłaszczowy stalowy wkład kominowy. Najpierw jednak trzeba było go zmontować. Montaż rozpoczęto od złożenia i spięcia części płaszcza wewnętrznego 116 Następnie połączono elementy płaszcza zewnętrznego specjalnymi obejmami Aby sprawdzić, czy wszystkie elementy komina pasują do siebie, wykonano próbne podłączenie przyłącza kanału spalinowego Po odłączeniu przyłącza wkład stalowy włożono do komina Murator D03 - Doskonały Kominy wyprowadzono nad dach, wykonując w ostatnich pustakach wyloty wentylacyjne Na płyty nałożono pozostałe warstwy wykończeniowe: zaprawę klejącą, w której zatopiono siatkę z włókna szklanego, oraz podkład tynkarski. Na nim będzie ułożony tynk Oba ocieplono, naklejając na nie płyty styropianowe grubości 5 cm. Poziomnicą sprawdzano, czy są przyklejone w jednej płaszczyźnie. W płytach styropianowych wycięto otwory na wyloty kanałów wentylacyjnych Murator D21L - z wykuszami - typ II 117 Komin - podobnie jak w domu Murator D03 - Doskonały - został ocieplony styropianem i otynkowany tynkiem cienkowarstwowym Ocieplony wkład wsunięto w kanał spalinowy Przed zamontowaniem wkładu kominowego na szczycie komina przygotowano deskowanie czapki kominowej Zastosowany w tym domu wkład najpierw owinięto otuliną z wełny mineralnej. Aby dokładnie przylegała do rury, obwiązano ją drutem Kołnierz znajdujący się na wkładzie osłonił wlot do kanału spalinowego, dzięki czemu nie dostanie się do niego beton układany na czapce Po siedmiu dniach z gotowej czapki kominowej zdjęto deskowanie Murator D08b - Przestronny - wariant Na kominie ułożono deskowanie czapki, mocując je w narożach na wspornikach Po ułożeniu pokrycia dachowego miejsce styku komina z pokryciem dachu uszczelniono obróbką blacharską W gotowym kominie zamontowano wkład kominowy 118 Kominki i piece Kominek, niezależnie od swojej funkcji użytkowej, to ważny i ciekawy element wystroju wnętrza. Można powiedzieć, że znów jest w modzie. Ale zamiast niego można w domu postawić kozę, która wyglądem i walorami grzewczymi konkuruje z kominkiem. Kominki, wkłady, kasety i kozy Kominki mogą być z otwartą (kominki tradycyjne) lub zamkniętą komorą spalania (z wkładami lub kasetami). Różnica polega przede wszystkim na tym, że w tych z zamkniętą komorą spalania jest petna kontrola procesu spalania drewna, maksymalne wykorzystanie energii cieplnej oraz redukcja emisji szkodliwych związków. Wktad kominkowy i kaseta to zamknięte paleniska wykonane z materiałów wytrzymałych na wysoką temperaturę, dobrze akumulujących ciepto, najczęściej z żeliwa i stali. Kaseta jest tak skonstruowana, aby można ją byto zainstalować w już istniejącym kominku tradycyjnym bez dokonywania większych przeróbek (chociaż można ją także zastosować w nowym kominku). Wktad kominkowy wbudowuje się w nowy kominek. Kominki mogą być zbudowane w narożniku lub przy prostej ścianie. Buduje się, choć rzadko, kominki Kominek otwarty z dwóch stron przewód kominowy powinien mieć powierzchnię przekroju rOwną co najmniej 1/10 powierzchni otworu paleniska palenisko kominka (komora spalania) powinno być wymurowane z petnej cegty szamotowej płyta paleniska lepiej wygląda, gdy wystaje poza płaszczyznę otworu posadzka, co najmniej 50 cm przed kominkiem, powinna być zrobiona z materiałów niepalnych komora dymowa - przechodzi przez nią dym powstający podczas spalania, który dalej trafia do komina szyber - ruchoma klapa z ognioodpornego materiału (np. , żeliwa, blachy) / umieszczona w gardzieli kominka półka wychwytuje spadającą sądzę osadzającą się mieszaninę sadzy z parą wodną gardziel - przewężenie utworzone przez pochylenie tylnej ściany paleniska; tędy dym przechodzi do komory dymowej ruszt może być zamontowany w ptycie paleniska, a pod nim pojemnik na popiOt Podstawowe elementy kominka z otwartym paleniskiem Kominek ¦' Najpierw wymurowano podstawę, na której ustawiono wkład kominkowy. Powietrze potrzebne do spalania drewna będzie dostarczane spod rusztu. Pozostawiono tam wolne miejsce Następnie za pomocą specjalnie przygotowanego odcinka rury sztywnej oraz dwuwarstwowej giętej rury kwasoodpornej podłączono wkład kominkowy do przewodu dymowego Nad wkładem wykonano z profili do płyt gipsowych stelaż okapu Ścianę za kominkiem oraz całe wnętrze okapu wyłożono ognioodporną wełną mineralną z folią aluminiową. Nad okapem znajduje się tzw. komora dekompresyjna 124 Okna i drzwi zewnętrzne Ich wstawienie to zakończenie pierwszego etapu budowy domu, a zarazem początek prac wykończeniowych. Okna Mają wptyw na estetykę domu, ale pełnią także inne bardzo ważne funkcje - pozwalają na kontakt z otoczeniem domu i zapewniają oświetlenie pomieszczeń. Okna mają wptyw zarówno na mikroklimat pomieszczeń (ogrzewająje lub wyziębiają), ich sterylność (bakteriobójcze działanie promieni słonecznych), jak i na psychikę mieszkańców (ilość i jakość światta, izolacyj-ność akustyczna). Straty ciepła przez okna mogą wynosić 40-80%. Zatem nieszczelne, źle izolowane okna to duże opłaty na ogrzewanie. Zbyt szczelne to z kolei stabe przewietrzanie wnętrza i opłaty na wymuszony obieg powietrza. Materiał i okucia. Okna (i drzwi) robi się najczęściej z drewna, tworzywa sztucznego (PCW) lub aluminium. Mają zwykle okucia obwodowe umożliwiające otwarcie skrzydeł na kilka sposobów: rozwarcie, rozwarcie-uchyle-nie, uchylenie, obrót, przesuw (pionowy, poziomy). Funkcje te ustawia się klamką. Dodatkowo okucia mogą być wyposażone w funkcję mikrouchytu - rozszczelnienia. Ciepło. Okna mają znacznie gorsze właściwości izolacyjne niż ściany zewnętrzne. Współczynnik przenikania cie-pta U dla okien wynosi standardowo 1,4-1,7 W/(m2-K), a więc znacznie więcej niż dla ścian. Współczynnik U powinien być ważnym kryterium doboru okien. Zależy on od strefy klimatycznej i rodzaju pomieszczeń, w których mają być montowane okna. Dla orientacji w tabeli 1 podajemy maksymalne wartości współczynnika U. Zamontowanie okien o lepszym (mniejszym) współczynniku obniża Usytuowanie okna w ścianach o różnej konstrukcji -15°C na zewnątrz domu . . -15°C na zewnątrz domu tynk tynk -15°C na zewnątrz domu tynk -1O°C......_ 0°C- +10°C-----------' ościeżnica s35= ocieplenie szyba zespolona skrzydło okna skrzydło okna skrzydto okna +20°C wewnątrz domu +20°C wewnątrz domu +20°C wewnątrz domu Ściana jednowarstwowa - okno najlepiej osadzić w połowie grubości Ściana dwuwarstwowa -jak najbliżej zewnętrznej krawędzi warstwy konstrukcyjnej Ściana trójwarstwowa - w płaszczyźnie ocieplenia 125 koszty ogrzewania. Izolacyjność cieplną można poprawić, stosując szyby zespolone ze szkta niskoemisyjnego. Przestrzeń miedzy szybami jest wypełniona powietrzem lub gazem (na przykład argonem). Można też zastosować dwu- lub trzykomorowe szyby z membraną HEAT MIRROR. Wentylacja. W domach z wentylacją mechaniczną lub klimatyzacją można zamontować okna szczelne o współczynniku infiltracji mniejszym niż 0,3 mV[rrvh-(daPa)2'3]. W domach z wentylacją grawitacyjną należy stosować okna rozszczelnione o współczynniku infiltracji (przepuszczalności) powietrza od 0,5 do 1,0 m!/[m-h-(daPa)2'5]. Powinny mieć one lufcik lub skrzydło, które można uchylić. Nawiewniki. Okna szczelne można wstawić tylko wtedy, gdy zamontowane są w nich nawiewniki zapewniające dopływ świeżego powietrza z zewnątrz. Jeśli zamontujemy okna szczelne, może to być przyczyną gorszego samopoczucia mieszkańców. Sprzyja to też rozwojowi grzybów. Nawiewniki montuje się w oknie lub ścianie zewnętrznej budynku. Najprostsze zapewniają stały dopływ powietrza do pomieszczenia (niezależnie od warunków, jakie w nim panują). Bardziej skomplikowane mają regulację napływu powietrza ręczną lub automatyczną. W automatycznych zmiana ustawienia odbywa się pod wpływem różnicy ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia albo wilgotności względnej w pomieszczeniu, rzadziej pod wpływem temperatury zewnętrznej. Hałas. Okna powinny mieć odpowiednią izolacyjność akustyczną. Pod tym względem dobiera się je, sprawdzając wskaźnik izolacyjności akustycznej Rw ściany z oknami w konkretnym pomieszczeniu (tabela 2), a na tej podstawie określa się wskaźnik Rw między innymi dla okien (tabela 3). Izolacyjność akustyczna obecnie produkowanych okien szklonych standardową szybą zespoloną wynosi 25-32 dB. Bezpieczeństwo. Zwiększoną odporność na włamania okien uzyskuje się, dokonując zmian w ich konstrukcji. Stosuje się okucia obwodowe z zabezpieczeniami przed wyważeniem, otwarciem. Ważna jest liczba punktów ryglowania skrzydła w ościeżnicy, zabezpieczenie mechanizmu klamki, zabezpieczenia narożników okna przed wyważeniem oraz zabezpieczenia chroniące przed zdjęciem skrzydła z zawiasów. Ważne jest też, aby okno mające okucia antywłamaniowe było wyposażone w szybę odporną na przebicie, rozbicie lub wycięcie otworu. Są cztery klasy odporności: od P1 do P4. Dodatkowo okucia okien można podłączyć do systemu alarmowego. Tabela 1. Maksymalne wartości współczynnika przenikania ciepła i/M/dla okien i drzwi balkonowych zależnie od strefy klimatycznej* Miejsce stosowania okien (drzwi balkonowych) Umx tW/(m2-K)l W pomieszczeniach ogrzewanych w I, II i III strefie klimatycznej 2,6 W pomieszczeniach ogrzewanych w IV i V strefie klimatycznej 2,0 W ścianach oddzielających pomieszczenia ogrzewane od nieogrzewanych 4,0 W piwnicach, na poddaszach oraz klatkach schodowych nieogrzewanych || ¦i nie stawia się wymagań |§§|| "Podział Polski na strefy zamieściliśmy na s. 31 Tabela 2. Izolacyjność akustyczna ścian zewnętrznych z oknami wyrażona wskaźnikiem rBww Poziom hałasu w dzien *45 od 46 od 51 od 56 od 61 od 66 od 71 _na zewnątrz do 50 do 55 do 60 do 65 do 70 do 75 ¦ w nocy do 35 od 36 od 41 od 46 od 51 od 56 od 61 do 40 do 45 do 50 do 55 do 60 do 65 Minimalna izolacyjność pokoje 20 20 23 23 28 33 38 akustyczna Kuchnie 20 20 20 20 23 28 33 Tabela 3. Minimalna wartość wskaźnika izolacyjności akustycznej R'J2 [dbl Dla ściany z oknami JHIiH Dla ściany bez okien *^ mmmmmm* Baoffli?8**1^ 20 25 20 23 30 20 28 35 25 33 40 30 38 45 35 126 10-15 cm 10-15 cm 10-15 cm maks. 70 lub 80 cm : 10-15 cm ; 10-15 cm maks. 70 lub 80 cm : 10-15 cm , ~z; 10-15 cm . — \ maks. > 70 lub 80 cm 10-15 cm maks. 70 lub 80 cm maks. 70 lub 80 cm maks. 70 lub 80 cm Rozmieszczenie i liczba punktów mocowania - maksymalny rozstaw (70 lub 80 cm) zależy od rodzaju okna Drzwi wejściowe Powinny być odporne na zmiany temperatury, opady atmosferyczne, wiatr i nasłonecznienie oraz ocieplone, dźwiękochłonne, szczelne, trwale i bezpieczne. Wymiary. Drzwi wejściowe powinny mieć szerokość w świetle ościeża co najmniej 0,9 m. Jeśli są dwuskrzydłowe, to skrzydło główne nie może mieć mniej niż 0,9 m. Wysokość drzwi wejściowych musi wynosić co najmniej 2 m, a dwuskrzydłowych - 2,2 m. Ciepło. Współczynnik przenikania ciepła U dla drzwi wejściowych nie powinien być większy niż 2,6 W/(m2-K). Zależy on od materiału i zawiera się w granicach: ¦ drzwi drewniane - 1,2-2; ... ¦ drzwi z PCW-1,3-2,5; . m drzwi z aluminium - 1,1-2,5, Hałas. Wskaźnik izolacyjności akustycznej Rwd\a drzwi drewnianych waha się od 27 do 36 dB. Większą dźwięko-chtonność mają drzwi z PCW - nawet 47 dB. Rw drzwi aluminiowych wynosi od 30 do 44 dB. Bezpieczeństwo. Aby ochronić wejście domu przed nieproszonymi gośćmi, stosuje się drzwi antywłamanio-we. Ich konstrukcja jest stalowa. Są wyposażone w zamki, bolce i sztaby antywyważeniowe wysuwające się __________________Czym mocować? w trzech kierunkach oraz wzmocnione zawiasy. W takich drzwiach nie warto montować więcej niż dwóch zamków, osłabią óne konstrukcję i uniemożliwią szybkie opuszczenie domu w razie zagrożenia. Mocowanie okna i drzwi w ścianie Okno lub drzwi należy zamocować w odległości 10-15 cm (mierzonej w świetle ościeżnicy) od każdego naroża, słupka i siemienia. Odległość pomiędzy punktami mocowania nie powinna być większa niż 80 cm dla okien i drzwi drewnianych i aluminiowych, a 70 cm dla okien i drzwi z tworzywa. .. J Na czas montażu skrzydło zdejmuje się z zawiasów. Ościeżnicę, z przykręconymi wcześniej kotwami stalowymi, ustawia się i stabilizuje w otworze klinami. Po zamocowaniu ościeżnicy do muru usuwa się kliny i zakłada skrzydła po to, żeby sprawdzić, czy swobodnie się zamykają i otwierają. Na końcu montuje się podokienniki. Uszczelnienie Luzy pomiędzy ościeżnicą a ościeżem uszczelnia się. Uchroni to przed wodą i wiatrem, ucieczką ciepła z domu i przedostawaniem się hałasu do wnętrza. 1 Okna i drzwi kotwami stalowymi, a te śrubami lub tulejami. Wszystkie elementy metalowe stosowane do mocowania okna powinny być odporne na korozję. Kotwy nie są elementami uniwersalnymi, muszą być dobrane do kształtu profilu ościeżnicy od strony muru. Zwykle odpowiednie kotwy są dostarczane w komplecie z oknem. Jeśli w jednym otworze umieszczanych będzie więcej okien (na przykład okna i drzwi balkonowe), należy je połączyć także ze sobą. Można to zrobić śrubami. Ich liczbę i rozstaw ustala się podobnie jak przy mocowaniu ościeżnic do muru. Połączenie uszczelnia się i maskuje od wewnątrz i od zewnątrz. r 127 =+= 1-1,5 cm 3,5-4 cm + + 1-1,5 cm 1-1,5 cm Ościeże bez węgarka 1-1,5 cm 4 3,5-4 cm X X M-1,5 cm "Iri-1,5 cm Ościeże z węgarkiem Ościeże powinno być odpowiednio większe od montowanego okna Uszczelnienie wewnętrzne musi być paroszczelne - należy stosować materiały trwale elastyczne (powracające do wcześniejszego kształtu), na przykład masy silikonowe lub akrylowe, rozprężne taśmy z pianki poliuretanowej, folie samoprzylepne do uszczelnień wewnętrznych. Uszczelnienie środkowe. Stosuje się: wełnę mineralną (kamienną i szklaną), elastyczną gąbkę z pianki poliuretanowej, piankę poliuretanową natryskiwaną pistoletem, pakuły. Uszczelnienie zewnętrzne musi być paroprzepuszczal-nę - stosuje się materiały trwale plastyczne i elastyczne: kity, masy silikonowe lub akrylowe nanoszone pistoletem, taśmy uszczelniające z pianki poliuretanowej, folie samoprzylepne paroprzepuszczalne do stosowania na zewnątrz. Masy akrylowe nie są dostatecznie odporne na długotrwałe działanie wody, dlatego trzeba je ochronić listwą maskującą. ¦ Uwaga! Przed uszczelnieniem luzów pomiędzy ościeżnicą a murem należy założyć skrzydta okienne (drzwiowe) albo ościeżnice rozeprzeć drewnianymi listwami. Jest to szczególnie ważne, jeśli na uszczelnienie środkowe zastosuje się piankę poliuretanową nakładaną pistoletem. Pianka zwiększa swoją objętość i z dużą silą napiera na ramę ościeżnicy. Gdyby okno nie było rozparte, ościeżnica mogłaby się zdeformować. Zasady montażu okien: I przygotować ościeże, czyli otwór w ścianie przed osadzeniem okna, zadbać, by powierzchnia ościeża była równa i gładka; I dostosować wymiary okna do wymiaró ościeża; ościeżnica okienna powinna być odpowiednio mniejsza od ościeża: o 2-3 cm; węższa i o 4,5-5,5 cm krótsza; ten luz umożliwia poprawne ustawienie okna w ościeżu, uszczelnienie połączenia i zamontowanie podokienników. Wielkość luzu zależy od rodzaju okien (drewniane, z PCW, aluminiowe) i rodzaju ościeża (z węgarkiem lub bez); | montując duże okna z tworzywa sztucznego, powinno się pozostawić większy luz - po 1,5 cm po bokach i na górze okna; takie okna rozszerzają się pod wpływem temperatury, szczególnie jeśli mają ciemny kolor; I jeżeli połączenie okna z ościeżem ma ocieplone wełną mineralną, również trzeba pozostawić większy luz; I gdy nad oknem ma być zamontowana roleta, trzeba zostawić miejsce na jej skrzynkę, wtedy nie będzie ona wystawać z muru nad oknem; I jeżeli ościeże ma duże (szerokie) węgarki, które mogą zakrywać całą ościeżnicę okna, należy zamówić mniejsze okno, a jego ościeżnicę poszerzyć dodatkowym profilem; I okno w ościeżu należy ustawić tak, aby luz po bokach i na górze byt taki sam, a luz na dole większy - na zamontowanie podokienników; I w ościeżu z węgarkiem ościeżnica okna nie powinna przylegać do węgarka, też należy zostawić luz 1-1,5 cm; | okna drewniane powinno się montować po zakończeniu w budynku większości mokrych prac wykończeniowych i wtedy, kiedy w pomieszczeniach nie jest wyczuwalna wilgoć. m 128 Lekcja trzynasta: montaż okien W Domach Modelowych zamontowano okna typowe dla domów jednorodzinnych -jednoramowe, rozwieral-no-uchylne. Współczynnik U dostarczonych na budowę okien wynosit 1,1 W/(m2-K). Zgodnie z zaleceniami montażowymi zamówiono okna o blisko 2-3 cm węższe i 4-5 cm niższe niż ościeża, w których miaty być montowane. Wszystkie okna na czas transportu oklejono folią zabezpieczającą. Zdjęto ją po zamontowaniu okien i zakończeniu prac wykończeniowych, głównie tynkowania. W trzech domach zastosowano okna z PCW. W dwóch profile skrzydet i ościeżnic wykończono okleiną imitującą drewno. Tylko w domu Murator D03 - Doskonały zamontowano okna z drewna klejonego pomalowanego impregnatem barwiącym i pótmatowym lakierem akrylowym w kolorze drewna modrzewiowego. Potem każdą ościeżnicę wstawiano w otwór i unieruchomiono drewnianymi klinami, dokładnie sprawdzając poziomnicą, czy jest ustawiona w poziomie i pionie Rozpoczęto od przymocowania do ościeżnic kotew ze stali ocynkowanej, za pośrednictwem których okna będą mocowane do ścian. Kotwy są zwykle dołączane do kupowanego okna . .•.¦.; ^;:,¦¦¦:>::.-' : v ;. 1 Aby zapobiec odkształceniu okien, kliny w oknach wkładano tylko przy narożach oraz słupkach. W drzwiach balkonowych i zewnętrznych kliny umieszczono przy każdym narożu i w miejscach, by odległość między nimi była mniejsza niż 70 cm. Złe usytuowanie klinów grozi wygięciem, przekoszeniem (nierówne przekątne) albo zwichrowaniem (naroża nie będą w tej samej płaszczyźnie), co utrudnia otwieranie skrzydeł Szczeliny pomiędzy murem a każdą ościeżnicą okienną wypełniono pianką poliuretanową. Przedtem jednak założono i zamknięto skrzydła okienne, po to żeby usztywnić ościeżnice na czas uszczelniania Kiedy pianka zastygła, wyjęto drewniane kliny. Pozostałe po nich pustki także wypełniono pianką 129 Ustabilizowane okna mocowano do muru kołkami stalowymi w odległości 10-15 cm (mierzonej w świetle ościeżnicy) od każdego naroża. Otwory na kołki wiercono w materiale konstrukcyjnym ściany, czyli w cegle lub pustaku, a nie -jak to się często zdarza - w spoinie. W otworach umieszczono kołki i kotwami zamocowano ościeżnicę do ścian Starano się nakładać tyle pianki, aby po zwiększeniu jej objętości powstało jak najmniej produktu, który trzeba odciąć. Odcina się bowiem w ten sposób naturalną „skórkę" powstałą na powierzchni ułożonej pianki, która chroni uszczelnienie przed wilgocią Podczas tynkowania ścian i ościeży od wewnątrz i od zewnątrz uszczelnienie z pianki zamaskowano tynkiem, zabezpieczając w ten sposób przed szkodliwym działaniem promieni UV oraz wilgocią 135 Bramy garażowe Rodzaje bram Bramy garażowe powinny nie tylko zabezpieczać samochód, ale też być wygodne w użyciu. Na rynku jest dostępnych kilka ich rodzajów różniących się budową i sposobem otwierania: uchylne (płytowe); segmentowe (sekcyjne) - górne i boczne; rolowane (żaluzjowe). Bramy uchylne Konstrukcją nośnąjest rama z profili stalowych usztywniona zwykle dwoma poziomymi profilami. Bramę osadza się w ościeżnicy z profili stalowych przymocowanej kotwami do ścian garażu. Profile ościeżnicy sąjednocze-śnie prowadnicami, po których przesuwa się mechanizm unoszący bramę. Czasem mechanizm otwierania bramy wymaga zamontowania dwóch dodatkowych prowadnic poziomych pod sufitem. Bramy te otwierają się do góry, przy czym dolna część wysuwa się częściowo na zewnątrz garażu. Bramy segmentowe górne Zbudowane są z poziomych segmentów połączonych zawiasami. Pojedynczy segment to rama stalowa bądź aluminiowa z poszyciem ze stali, z aluminium, drewna lub ptyt HDF (twardych ptyt pilśniowych). Segmenty są połączone, a miejsca połączeń zabezpieczają uszczelki. Segmenty przesuwają się do góry na rolkach, po prowadnicach przymocowanych do otworu, a następnie po prowadnicach podsufitowych. Po zamknięciu bramy segmenty ściśle do siebie przylegają. Są tak wyprofilowane, by uniemożliwić przytrzaśnięcie palców. Ochronę przed zimnem i wiatrem zapewniają uszczelki na krawędziach segmentów lub połączenia segmentów na pióro i wpust. Bramy segmentowe boczne Segmenty tych bram przesuwają się w bok, podobnie jak drzwi przesuwne. Rolki są umieszczone w prowadnicach przymocowanych do podłogi, nadproża i ściany garażu. 136 Bramy rolowane Są zbudowane i działają tak jak rolety okienne. Brama sktada się z wąskich profili stalowych lub aluminiowych, przesuwa się po prowadnicach zamontowanych do ściany po obu stronach otworu i nawija na wat umieszczony w skrzynce nad wjazdem. Skrzynka może się znajdować od wewnątrz lub na zewnątrz. Poszycie, ale z czego? Najczęściej robi się je z blachy stalowej, aluminiowej i drewna. Niektórzy producenci mają w ofercie także bramy z poszyciem z blachy miedzianej lub z aluminium pokrytego brązem albo miedzią. Blacha stalowa jest ocynkowana ogniowo, a jej ostatnia, wierzchnia warstwa - pomalowana lakierem poliestrowym lub farbą. Aluminium jest anodowane, chromowane lub ocynkowane i lakierowane. Poszycia drewniane wykonuje się z różnych rodzajów drewna: świerku, sosny, choiny kanadyjskiej lub dębu. Impregnuje się je i zabezpiecza przed owadami, grzybami i gniciem. z ociepleniem lub bez Jeśli garaż jest ogrzewany i wbudowany w bryłę domu, lepiej wybrać bramę z poszyciem ocieplonym. Do wolno stojącego lub nieogrzewanego garażu można zamówić nieocieploną. Bramy ocieplone mają między dwiema warstwami blachy twardą piankę poliuretanową lub styropian (4-5 cm). Bramy nieocieplone mają jedną warstwę blachy. Można poprawić ich izolacyjność ptytami z pianki poliuretanowej. Bramy z drewna są wystarczająco ciepte i nie wymagają dodatkowego ocieplenia. Wzory i kolory Powierzchnia zewnętrzna bram uchylnych i segmentowych może być gtadka lub chropowata. Może też przypominać fakturę drewna. Wzory są ttoczonę na blasze. Bramy są produkowane w różnych kolorach. W bramach uchylnych poszycie może być zrobione z paneli ułożonych pionowo, poziomo lub w jodetkę, a także z szerokich paneli lub kasetonów. Podobnie bramy segmentowe mogą mieć gtadkie segmenty, poziome prze-ttoczenia lub kasetony. Najbardziej powszechne kolory bram to biaty i brązowy. Można zamówić kolor z palety RAL, ale trzeba za to dodatkowo zapłacić. Sterowanie Bramy mają zamki ryglujące drzwi w jednym, dwóch lub trzech miejscach. Każdą bramę można otworzyć kluczem. Warto wyposażyć ją w napęd elektryczny, co umożliwi otwieranie jej pilotem. Napędy mogą być łańcuchowe, z paskiem zębatym z tworzywa sztucznego lub ze śrubą napędową. Głównym elementem napędu jest silnik elektryczny sterowany pilotem. Są też napędy sterowane kluczem, przyciskiem lub kodowanym sterownikiem. Mają czujniki zatrzymujące bramę, jeśli coś dotknie jej krawędzi. Bramę z napędem elektrycznym można odblokować i otworzyć ręcznie z garażu (ważne w wypadku awarii). W bramach rolowanych używa się korby dołączonej do napędu. Mechanizm odblokowujący bramę od zewnątrz należy zamówić osobno. Typowa będzie tańsza Jednak tylko pod warunkiem, że będzie dobrana już na etapie projektu. Trudno dobrać bramę o typowych wymiarach do już wybudowanego garażu z przygotowanym otworem wjazdowym. Można wybrać bramę o niemal dowolnych wymiarach, warto jednak wiedzieć, że ogranicza to nośność jej konstrukcji. Na podstawie analizy obciążeń określono, że najlepiej, gdy brama ma nie więcej niż 3 m wysokości i 5 m szerokości. i : montaż bramy garażowej W Domach Modelowych są trzy bramy segmentowe, w tym jedna nieocieplona oraz jedna uchylna - nieocie-plona. Są one drogim elementem wykończenia domu, dlatego warto zwrócić uwagę na ich montaż. W obu rodzajach bram jest podobny. Wszystkie zamontowano za otworem. Ramy konstrukcji nośnych bram musiaty być odpowiednio większe od ościeży. To, o ile każdy wymiar ma być powiększony, pomaga określić producent na podstawie wymiarów ościeży. Dlatego warto przygotować rysunek otworu z wymiarami (wymiary otworu wjazdowego, odlegtość ościeży od ścian wewnętrznych, wysokość nadproża, wysokość garażu), a firmę poprosić o przeprowadzenie pomiarów na budowie. Bramy segmentowe Murator D24L - Z wykuszami - typ II. Zamontowano w nim bramę segmentową. Jest ona ocieplona sztywną pianką poliuretanową grubości 4 cm. Poszycie ma poziome przetłoczenia i jest pomalowane na brązowo Do ścian bocznych i sufitu garażu zamontowano prowadnice, po których przesuwają się elementy poszycia bramy. Luk łączący prowadnice poziome i pionowe zrobione z twardego tworzywa sztucznego, dzięki czemu brama przesuwa się bez hałasu Pionowe profile ościeżnicy zamontowano do muru pięcioma kotwami stalowymi, z których skrajne umieszczono w odległości około 30 cm od poziomu posadzki i prawie 20 cm od profilu nadprożowego Potem założono ramę konstrukcyjną. Kolejno umieszczano w niej segmenty poszycia W celu wygodnego korzystania z garażu zainstalowano sterowany pilotem napęd podnoszący bramę 138 Brama uchylna Ramę mocowano do ścian stalowymi kotwami. Profile pionowe przykręcono 32,5 cm powyżej poziomu posadzki i 16,5 cm poniżej poziomu górnej krawędzi profilu nadprożowego Murator D03 - Doskonały. W tym domu zamontowano nieocieploną bramę uchylną. Ma ona wymiary 2370 x 2375 mm. Jej poszycie jest w kolorze białym, z wąskimi pionowymi przetłoczeniami. Brama jest otwierana ręcznie, zamek znajduje się na środku jej szerokości, na wygodnej dla użytkownika wysokości (około 1/4 wysokości bramy) Konstrukcją nośną jest rama z profili prostokątnych oraz profili bocznych prowadnicy, po których przesuwa się mechanizm unoszący bramę. Skrzydło bramy było już przymocowane do profili, montaż przebiegał więc bardzo szybko Dodatkowe kotwy umieszczono w połowie odległości między skrajnymi kotwami mocującymi ramy pionowe i w połowie rozpiętości profilu nadprożowego Prowadnice, w których poruszają się rolki bramy, zamocowano do sufitu i do obu ścian garażu. Pod sufitem pozostawiono wystarczająco dużo miejsca na to, aby w przyszłości można było zamontować napęd Wykańczanie elewacji 145 To bardzo ważny etap budowy domu, nie tylko ze względów estetycznych. Wykończona elewacja chroni ściany domu przed wptywem niekorzystnych czynników atmosferycznych. 0 sposobie wykończenia elewacji należy zdecydować już na etapie projektu (adaptacji projektu gotowego). Wtedy warto się zastanowić, na jaką elewację nas stać, ponieważ niewykończony dom nie jest tadny, niszczeje. Na jej wygląd i koszt ma wptyw przede wszystkim ma-teriat. Inaczej kształtuje się cena wykończenia domu cegtą klinkierową, a inaczej gtadką tynkowaną ścianą. Intensywny nasycony kolor elewacji wyróżnia dom z otoczenia. Dla jednych jest to rozwiązanie ekstrawaganckie, dla innych interesujące Wciąż najpopularniejszym sposobem wykańczania elewacji jest tynkowanie. Otynkowana elewacja nie tylko tadnie wygląda, ale także chroni ściany budynku przed wptywem niekorzystnych warunków atmosferycznych. Tynk zapobiega ich zawilgoceniu i poprawia wtaś-ciwości termoizolacyjne. Elewację można pokryć tynkiem nakładanym tradycyjnie - trzema warstwami - albo tynkiem cienkowarstwowym nakładanym na tynk podkładowy lub na wcześniej natożone ocieplenie z wklejoną siatką z włókna szklanego (ściany dwuwarstwowe lub ściany domów istniejących). Zaprawę tynkarską można przygotować bezpośrednio na budowie, ale robi się to coraz rzadziej. O wiele bezpieczniej jest kupić gotową mieszankę tynkarską, którą na budowie tylko miesza się z wodą w odpowiednich proporcjach i już można jej użyć. Ważny jest bowiem dobór odpowiedniego rodzaju cementu i kruszywa (piasek nie może być zasolony, powinien być czysty, najlepiej ptu-kany, a średnica jego ziaren powinna wynosić 0,25-4 mm) i łączenie ich w ściśle określonych proporcjach. Na jakość tynku ma także wptyw kolejność wsypywania składników do betoniarki, ich proporcje i czas mieszania. ' Tynki układane tradycyjnie Na podłoże najpierw nakłada się obrzutkę, która zapewnia dobrą przyczepność pozostałych warstw tynku do ściany. Gdy stwardnieje, nanosi się na nią drugą warstwę - narzut. Ostatnią warstwę stanowi gtadź, którą wykańcza się na gtadko lub nadając jej wybraną fakturę. Łączna grubość wszystkich warstw wynosi zwykle około 2 cm. Tynk o ciekawej fakturze może stanowić niebanalną ozdobę domu 144 Faktury tynków Stosując odpowiednie narzędzia oraz techniki nakładania i wykańczania, można uzyskać różne faktury tynku. Zależy to tylko od pomysłowości i zręczności tynkarza, w razie niepowodzenia powierzchnię tynku można zatrzeć i fakturować ponownie, dopóki tynk nie zacznie wiązać. Tynk ciągniony otrzymuje się, zacierając twardniejącą zaprawę packą z drewna lub styropianu. W zależności od sposobu zacierania - ruchy proste w pionie lub poziomie, ruchy ukośne lub koliste - uzyskuje się odmienne rodzaje faktur. Najbardziej popularna jest faktura kornikowa. Tynk nakrapiany (baranek) otrzymuje się przez nakrapianie zaprawy na ścianę specjalnym młynkiem lub matą miotłą. Gładką powierzchnię tynku zapewnia się przez wyrównanie i wygładzenie nałożonej zaprawy. Po wyschnięciu tynk skrapia się wodą i gładzi małą pacą stalową. Tynki mozaikowe powstają w wyniku nałożenia na powierzchnię ścian zaprawy z wypełniaczami w postaci zabarwionego na różne kolory kruszywa naturalnego. Tynki mogą mieć różne faktury - od gładkich po bardzo chropowate Robi sieje coraz rzadziej. Tradycyjnie tynki wykonuje się z zaprawy cementowo-wapiennej. Coraz częściej, ze względu na dostępność gotowych mieszanek, są to także tynki żywiczne lub silikonowe. Tynki cienkowarstwowe (pocienione) Pojawiły się na naszym rynku wraz z wprowadzeniem nowej metody ocieplania domów - lekkiej mokrej. Stosuje sieje zwykle podczas ocieplania budynków od zewnątrz. Naktada się je jedną warstwą grubości 2-10 mm na płyty styropianu lub wetny mineralnej wzmocnione siatką wtopioną w podktad z zaprawy. Cienki lekki tynk zabezpiecza ocieplenie przed wpływem niekorzystnych czynników atmosferycznych, a jednocześnie nadaje budynkowi estetyczny wygląd. Coraz częściej stosuje sieje na tradycyjnych podłożach - betonie i tynku cementowym. W zależności od rodzaju spoiwa użytego do mieszanki rozróżnia się tynki mineralne, żywiczne (akrylowe), krzemianowe (silikatowe) i silikonowe. 14! Tynki z gotowych mieszanek Na rynku dostępne są masy mineralne (cementowo--wapiennę, krzemianowe) i syntetyczne. Wiele z nich to wyroby uniwersalne, które można zastosować zarówno na elewacjach, jak i ścianach wewnętrznych, ale część przeznaczona jest na specjalnie określone podtoże. Do ich zalet należy to, że tatwo i szybko się je przygotowuje na budowie i są oferowane w wielu kolorach. Niektóre dodatkowo ocieplają ściany (zaprawy zawierające granulki styropianu lub perlit ekspandowany). Gotowe mieszanki gwarantują też lepszą jakość i parametry techniczne tynku, między innymi wodoodporność i paroprzepusz-czalność. Tynki z gotowych mieszanek układa się jak tradycyjne, w kilku warstwach. Zwykle nie robi się obrzutki, ale często trzeba pokryć ściany preparatem gruntującym (najlepiej firmy, z której pochodzi także masa tynkarska), odpowiednikiem narzutu jest tynk podkładowy. Wierzchnią warstwę stanowi tynk dekoracyjny. Jeśli układamy tynk z gotowej mieszanki: tynk podkładowy (grubość 8-10 mm) naktada się często w co najmniej dwóch warstwach metodą „mokre na mokre", często w pierwszą warstwę wtapia się siatkę z włókna szklanego; nie należy nakładać jednorazowo warstw grubszych niż 20 mm. Jeżeli trzeba wykonać gruby tynk, należy to robić warstwami, z zachowaniem przerw technologicznych i nadając każdej warstwie szorstkość (przeciągając twardą szczotką po niestwardniatym tynku); przed nałożeniem tynku dekoracyjnego trzeba zachować przerwę technologiczną -jeden dzień na każdy 1 mm grubości warstwy tynku podkładowego. Przygotowanie podłoża Każdy tynk może się nie udać, jeśli zostanie ułożony na żle przygotowane podtoże. Powinno ono być: ¦; mocne - obowiązuje tutaj zasada: nakładać słabsze na mocniejsze, czyli tynk zawsze musi być słabszy od ściany, inaczej mógtby odpadać razem z warstwą słabego podłoża; równe - podłoża uszkodzone (popękane, nierówne) trzeba naprawić, korzystając z odpowiednich mas szpachlowych lub zaprawy - najlepiej tej, której później używać się będzie do tynkowania. Miejsca, gdzie zmienia się materiał podłoża (np. żelbetowe nadproża w ścianie ceglanej), trzeba pokryć siatką, najlepiej sztywną, z potrójnie ocynkowanych, zgrzewanych punktowo cienkich drutów. Można też w tych miejscach zatopić w tynku podkładowym siatkę z włókna szklanego. Zapobiegnie to powstawaniu rys i spękań tynku na skutek niejednolitej chłonności i rozszerzalności termicznej różnych materiałów. Dobrze jest takie miejsca zagruntować, aby wyrównać chłonność sąsiadujących materiałów i zapobiec powstawaniu ewentualnych wilgotnych plam. Kiedy tynkować? Najlepiej po zakończeniu wszystkich mokrych prac w budynku (tynkowania wewnętrznego, układania betonowych podkładów posadzkowych). Po rozpoczęciu robót na elewacji nie powinna ona być narażona na zawilgocenie od wewnątrz. Musi być też gotowe odwodnienie dachu ( zamontowane rynny i wloty rur spustowych) i powinny być zakończone prace instalacyjne na zewnątrz. W naszym klimacie najlepiej jest tynkować wiosną i jesienią. Podczas upalnych letnich dni, pod wpływem słońca, a przede wszystkim ciepłego wiatru, zaprawa tynkarska może zbyt szybko wysychać. Aby temu zapobiec, warto przestrzegać kilku zasad. Tynki układane podczas słonecznych dni należy ocieniać i zwilżać wodą w czasie wiązania (czasem wielokrotnie w ciągu dnia). Ponadto w miarę możliwości należy tynkować „za słońcem", a ściany zachodnie bardzo wcześnie rano. Narzędzia Masę tynkarską nanosi się na ścianę pacą zę stali nierdzewnej i tą samą pacą ściąga jej nadmiar na grubość ziarna. Do zacierania używa się pac plastikowych, a gdy robi się tynki w wersji strukturalnej (z fakturą), masę nałożoną na ścianę fakturuję się specjalnym wałkiem. Większość gotowych mieszanek nadaje się do nakładania agregatami tynkarskimi, co skraca czas tynkowania i podnosi jakość tynku. ____________Odbiór robót____________ Gotowa elewacja powinna być estetyczna i mieć jednolity wygląd. Nie mogą być widoczne żadne nierówności powierzchni, co zresztą regulują odpowiednie przepisy. Na przykład otynkowana ściana długości 6 m nie może mieć odchyłki większej niż 10 mm, a jednocześnie na każde 10 cm - nie większej niż 2 mm. Odbioru i oceny dokonujemy przy normalnym, dziennym oświetleniu. 146 Lekcja piętnasta: wykańczanie elewacji Elewacje wszystkich Domów Modelowych otynkowano. W domu, którego ściany miaty być ocieplone, na warstwie izolacji utożono tynk cienkowarstwowy. W domach o ścianach jednowarstwowych zastosowano tynki trójwarstwowe nadające się do układania bezpośrednio na murze. Murator Di2b - Przytulny - wariant III Tynki mają najczęściej fakturę baranka, a grubość ziaren kruszywa 1,5-2 mm. Aby cate osiedle utrzymać w podobnej kolorystyce, elewacje wszystkich domów są jasne, w odcieniach żótci i beżu. Następnie wykonano parapety zewnętrzne. Na zaprawie do klinkieru ułożono kształtki klinkierowe i zafugowano je. Skrajne kształtki każdego parapetu są pełne, pozostałe - drążone i Na jednowarstwowej ścianie położono tynk z gotowej mieszanki. Nakładano go w kilku warstwach jak tynk tradycyjny. Najpierw nałożono zaprawę wyrównawczą w miejsca, gdzie byty nierówności, następnie kielnią na całą ścianę i wygładzono wszystko długą łatą W tę warstwę wtopiono siatkę zbrojącą i ponownie zaciągnięto zaprawą Przed naniesieniem tynku podłoże pomalowano półprzeźroczystym preparatem gruntującym, zmniejszy to jego nasiąkliwość 1 Na zagruntowane podłoże nakładano barwiony w masie tynk silikatowy o granulacji około 2 mm. Aby ściana miała jednolity wygląd, prace prowadzono w sposób ciągły: jedna osoba nakładała masę tynkarską, druga wygładzała i zbierała nadmiar masy, a trzecia zacierała, nadając powierzchni ściany fakturę Prace zakończono montażem rur spustowych z PCW dopasowanych kolorystycznie do elewacji Murator D03 - Doskonały 147 Ściany garażu i cokół domu wykonano inaczej niż ściany domu -jako trójwarstwowe. Ścianę nośną z bloczków silikatowych grubości 18 cm ocieplono wełną mineralną grubości 6 cm, a następnie na zaprawie cementowej ułożono cegłę silikatową łupaną 11 cm Ściany domu ocieplono metodą lekką mokrą. Ułożono na nich płyty lamelowe z wełny mineralnej grubości 15 cm, czyli takie, które mają włókna ułożone prostopadle do płaszczyzny klejenia. Mocowano je do ściany na zaprawę klejową Trójwarstwowy cokół będzie wystawać z lica muru, dlatego zabezpieczono go od góry obróbką blacharską, po której będzie ściekać woda spływająca po elewacji Wełnę mineralną pokryto pierwszą warstwą zaprawy klejącej, wtopiono w nią siatkę zbrojącą i ponownie ułożono zaprawę, którą po wyschnięciu zagruntowano Na tak przygotowane podłoże nałożono mineralny tynk cienkowarstwowy, który następnie pomalowano farbą silikatową Aby uzyskać odcień dopasowany do koloru tynku, ściany garażu i cokół z cegieł łupanych zagruntowano i pomalowano farbą silikatową Wykończono także mur wokół tarasu nad garażem. Nakryto go płytami grubości 3 cm z piaskowca i pomalowano preparatem, by ochronoć go przed wnikaniem wody Na końcu zamontowano parapety blaszane, a w uchwytach zamocowanych do ścian - rury spustowe z PCW. . Po zamocowaniu balustrady na tarasie nad garażem elewacja będzie gotowa Murator D08b - Przestronny - wariant 149 Jednowarstwowe ściany z keramzyto-betonu nie wymagały ocieplenia, jednak ze względów pokazowych jedną ścianę wykonano jako dwuwarstwową ocieploną metodą lekką mokrą z wełną mineralną. Najpierw nad cokołem przymocowano listwę startową, a nad nią przyklejano płyty wełny mineralnej Na nich ułożono warstwę zaprawy z siatką zbrojącą. Później podczas tynkowania odstającą przy narożu siatkę wywinięto na sąsiednią ścianę i zatopiono w tynku Na pozostałych ścianach (bez docieple-nia) ułożono tradycyjny tynk trójwar-stwowy - zrobiono obrzutkę, a na niej tynk podkładowy, który będzie pokryty tynkiem dekoracyjnym Następnie przed ułożeniem dekoracyjnej warstwy tynku mineralnego zrobiono oblicówkę cokołu. Płytki klinkierowe przyklejono na mrozoodporną zaprawę kle-jącą (nanoszono ją pacą zębatą). W narożach zastosowano płytki narożne Po wyschnięciu zaprawy klejącej spoiny wypełniono zaprawą do spoinowania w kolorze grafitowym Cokół zabezpieczono folią, a na wszystkie ściany położono mineralny podkład gruntujący Następnie agregatem naniesiono dekoracyjny tynk mineralny o grubości ziaren kruszywa 2 mm i fakturze typu baranek Całą elewację pomalowano farbą silikatową, dopasowując dom do kolorystyki osiedla, i zamontowano rury spustowe z PCW. Parapety z PCW były montowane wcześniej z oknami 150 instalacje Mówiąc o budowaniu, zwykle ma się na myśli murowanie ścian, montaż okien i drzwi czy pokrywanie dachu. To jednak tylko ta bardziej widoczna część inwestycji. W cieniu pozostają zwykle instalacje, od których w dużej mierze zależy komfort mieszkania w nowym domu, a także koszty jego ogrzewania. Nawet projekt instalacji - wytaczając najczęściej centralne ogrzewanie - wydaje się przyszłym inwestorom zbędny. Nic bardziej mylnego. Brak projektu często oznacza nieprzemyślane instalacje: źle działające, niewykorzystujące swoich możliwości, podnoszące koszty eksploatacji. Jeśli więc - w ramach oszczędności - rezygnuje się z projektów niektórych instalacji, powinno się o nich dyskutować w gronie rodzinnym. Dobrze, jeśli każdy przyszły mieszkaniec wypowie się, jak chciatby mieć oświetlony swój pokój, czy odpowiada mu przepływowy sposób przygotowania ciepłej wody i czy czutby się bezpieczniej w domu z instalacją odgromową. Jaka kolejność? Co do kolejności wykonywania instalacji i momentu, w którym trzeba rozpocząć prace instalacyjne, są różne szkoły. Na pewno pierwszą instalacją, o której trzeba pamiętać, jest kanalizacja - rozpoczyna się ją układać już na etapie wznoszenia ścian przyziemia. Instalacje centralnego ogrzewania i wodne można wykonywać _______Nie warto oszczędzać ______ Instalacje należy zrobić zgodnie z obowiązującymi normami, z uwzględnieniem zaleceń producentów wykorzystywanych materiałów, zatrudniając do tego sprawdzonych fachowców. Dobrze zaplanowane i wykonane instalacje wewnętrzne nie tylko zwiększą komfort mieszkania w domu, ale również zminimalizują koszty ponoszone na jego utrzymanie. równolegle, najlepiej jeszcze na etapie stanu surowego. Jako ostatnią prowadzi się natomiast instalację elektryczną. Jak drogie są instalacje? Trudno oszacować koszty zakupu materiałów oraz urządzeń i wykonania instalacji. Orientacyjnie można przyjąć, że stanowią one 10-30% wszystkich nakładów poniesionych podczas budowania domu. Oczywiście jeśli inwestorzy zdecydują się na drogie systemy i urządzenia - rekuperator, klimatyzator, domową stację uzdatniania wody - ten procentowy udział na pewno wzrośnie. instalacje nadobowiązkowe Już podczas projektowania i budowy domu warto pomyśleć także o innych instalacjach, takich jak antenowa, odgromowa czy system centralnego odkurzania. Instalację antenową najlepiej wykonać równolegle z elektryczną, przed otynkowaniem ścian i wykończeniem podłóg. Pozostałe też warto zrobić wcześniej. Można wprawdzie poprowadzić je wszystkie już po zakończeniu budowy, ale wiąże się to zwykle z niemałymi przeróbkami budowlanymi i dodatkowymi kosztami. 0 czym jeszcze trzeba pamiętać? Przede wszystkim należy pilnować wpisów kolejnych prac do dziennika budowy. Dotyczy to w szczególności wykonania przyłączy: wodociągowego, gazowego i elektrycznego, poprowadzenia przykanalika, a także drożności przewodów kominowych i wentylacyjnych oraz szczelności instalacji rurowych (centralnego ogrzewania, gazowej). Innych robót z reguły nie odnotowuje się w dzienniku. Natomiast obowiązkowo należy dopełnić formalności odbiorów poszczególnych instalacji, podczas których muszą być sporządzone protokoły. Są one często potrzebne (lub wręcz niezbędne), gdy składamy wniosek o pozwolenie na użytkowanie budynku. Ogrzewanie 151 Sezon grzewczy trwa w Polsce średnio sześć-siedem miesięcy. Zatem przez ponad pot roku niezbędny jest w domu sprawny, efektywny i ekonomiczny system grzewczy. W jego skład wchodzi przede wszystkim urządzenie grzewcze - zazwyczaj kociot zasilany określonym paliwem. Ciepto wytwarzane w kotle rozprowadzane jest systemem rur po catym budynku do odbiorników. Taki uktad nazywamy centralnym ogrzewaniem. Najchętniej jako paliwo do ogrzewania domu wybierany jest gaz ziemny. To proste i wygodne rozwiązanie, ale nie wszędzie możliwe do zrealizowania. Jeżeli w pobliżu dziatki nie ma gazociągu lub odpowiednich warunków technicznych do podłączenia domu do sieci gazowej (na przykład niskie ciśnienie na końcowych odcinkach gazociągu), wówczas należy się zdecydować na inne paliwo. Może to być gaz ptynny, olej opatowy, paliwa state (węgiel, drewno, biomasa) lub energia elektryczna. Paliwa Najbardziej popularnym rozwiązaniem jest podłączenie domu do lokalnej sieci gazowej, jeśli taka istnieje. Gaz sieciowy to przede wszystkim wygoda, nie trzeba się martwić o dostawy paliwa czy dokładanie do kotta, wystarczy jedynie regularnie płacić rachunki. To także rozwiązanie ekonomiczne - gaz sieciowy jest na razie najtańszym paliwem na rynku. O tym, czy w pobliżu dziatki przebiega gazociąg i czy jest możliwość przyłączenia do niego domu, można dowiedzieć się w gazowni. Po dopełnieniu formalności (uzyskaniu warunków technicznych przytacza, wykonaniu projektu oraz otrzymaniu pozwolenia na budowę przyłącza) można zrobić przytącze. Biegnie ono od przewodu sieciowego do szafki gazowej dla konkretnej posesji lub domu. W szafce gazowej umieszczonej w ogrodzeniu lub na ścianie budynku znajdują się reduktor, zawór odcinający i gazomierz - wedtug jego wskazań właściciel będzie się rozliczał z gazownią. Warto zauważyć, że podłączenie gazu sieciowego można wykonać w dowolnym momencie budowy domu. Ponieważ instalacja gazowa układana jest po wierzchu, nie ma większego znaczenia, czy wnętrza będą już wykończone, czy jeszcze nie. Jeśli dom ma być ogrzewany gazem ptynnym, trzeba to paliwo magazynować w odpowiednich zbiornikach na zewnątrz budynku. Od zbiornika gaz doprowadzany jest do kotta i innych urządzeń nim zasilanych. Należy pamiętać, że aby uzupetnić zapas paliwa, do zbiornika musi dojechać samochód dostawczy. Ze względów bezpieczeństwa przy planowaniu ustawienia zbiornika trzeba zachować domowa instalacja gazowa szafka z kurkiem głównym, reduktorem i gazomierzem przytącze gazowe Ogrzewanie na gaz ziemny. Na przyłączu do budynku powinny być zainstalowane gazomierz, reduktor i kurek główny. Można je zamontować na zewnątrz domu w szafce w ogrodzeniu zbiornik z gazem płynnym Ogrzewanie na gaz ptynny. Zbiorniki na gaz umieszcza się zwykle na zewnątrz domu. Można zamontować zbiornik naziemny albo podziemny 152 odpowiedne odległości od budynku, studzienek, wpustów kanalizacyjnych. Również na olej opałowy do ogrzewania domu potrzebny jest zbiornik. Można go ustawić na zewnątrz lub wewnątrz domu. W domach jednorodzinnych ustawia się go najczęściej w pomieszczeniu gospodarczym, z niego olej doprowadzany jest rurami bezpośrednio do kotta. Zbiorniki na olej muszą stanąć tak, aby możliwe byto zatankowanie paliwa. Paliwo state - węgiel, drewno lub biomasa - wymagają nie tylko miejsca na składowanie, ale też naktadu pracy - trzeba pamiętać o systematycznym dokładaniu do kotta. Coraz modniejsze stają się pelety, czyli granulki z trocin. Ogrzewanie energią elektryczną ma swoje plusy i minusy. Plusy to powszechna dostępność prądu, wygoda oraz stosunkowo niskie naktady inwestycyjne. Minusy to przede wszystkim wysokie koszty eksploatacji. Systemy ogrzewania Swoich zwolenników mają też alternatywne systemy grzewcze, takie jak pompy ciepta i kolektory stoneczne. Wybór paliwa narzuca rodzaj urządzenia grzewczego i systemu ogrzewania. Oprócz centralnego ogrzewania, z kotłem i grzejnikami, można wybrać ogrzewanie miejscowe, na przykład grzejniki elektryczne lub kominek. Kominek jedynie wspomaga system grzewczy. Decydując się na ogrzewanie centralne, można jeszcze wybierać pomiędzy ogrzewaniem wodnym i powietrznym (medium przekazującym cieptojest odpowiednio woda lub powietrze), a w centralnym ogrzewaniu wodnym zainstalować grzejniki lub ogrzewanie podtogowe albo kombinację tych dwóch rozwiązań. Kocioł Najważniejszym elementem instalacji co. jest kociot. Warto się zastanowić nad jego rodzajem, ponieważ będzie służył wiele lat. Kociot trzeba dobrać nie tylko do powierzchni, jaką ma ogrzewać, ale i do zwyczajów mieszkańców. Wybierać można spośród kilku typów kotłów: kondensacyjnego, turbo (czyli z zamkniętą komorą spalania) lub tradycyjnego. Każdy z nich może być jedno- lub dwufunkcyjny. Kociot jednofunkcyjny podgrzewa tylko wodę w systemie grzewczym), a dwufunkcyjny ogrzewa też cieptą wodę użytkową. Do większości kottów jednofunkcyjnych można podłączyć zasobnik o wielkości odpowiadającej potrzebom użytkowników, a wówczas i on spełniać będzie dwie funkcje. Każdy z kottów musi być podłączony do komina. Różne są sposoby tego podłączenia. Tradycyjny kociof gazowy powietrze do spalania gazu czerpie z pomieszczenia, w którym jest zainstalowany. Dlatego musi ono spetniać określone wymagania -jego kubatura nie może być mniejsza niż 8 m3, a wysokość - niż 2,2 m (w budynkach wzniesionych przed 15 grudnia 2002 roku - niż 1,9 m). Pomieszczenie musi mieć zapewnioną odpowiednią wentylację, przy czym nie może to być wentylacja mechaniczna. murowana ścianka oddzielająca kociot od zbiornika musi mieć grubość co najmniej 12 cm zbiornik oleju -o pojemności do 1000 I (1 m jednoptaszczowy zbiornik na olej powinien stać w szczelnej wannie wychwytującej olej odlegtość między kottem a zbiornikiem nie może być mniejsza niż 1 m kratka wentylacji wywiewnej kociot olejowy Ogrzewanie na olej opałowy. Paliwo przechowuje się w zbiornikach. Jeśli ich łączna pojemność nie przekracza 1 m3, można je ustawić w pomieszczeniu kotiowni, ale trzeba oddzielić je ścianką i zachować wymagane minimalne odległości 153 Kocioł z zamkniętą komorą spalania podłączony jest do przewodu powietrzno-spalinowego. Może on być pionowy - wyprowadzony ponad dach budynku - lub poziomy - wyprowadzony przez ścianę. Przewodem zewnętrznym zasysane jest powietrze niezbędne do spalenia paliwa, wewnętrznym zaś odprowadzane są spaliny. Proces ten najczęściej wymuszany jest przez wentylator. Pomieszczenia z kotłami z zamkniętą komorą spalania nie mogą mieć kubatury mniejszej niż 6,5 m3. Kocioł kondensacyjny to oddzielna grupa kotłów zdobywająca coraz więcej zwolenników. Urządzenia te najlepiej wykorzystują energię zawartą w paliwie. Mają jednak większe wymagania instalacyjne od innych kotłów gazowych. Są to najczęściej urządzenia z zamkniętą komorą spalania i wymuszonym przepływem spalin. Powietrze niezbędne do spalania paliwa dostarczane jest do nich zewnętrzną częścią przewodu powietrzno-spalinowego, a spaliny tłoczone są do części wewnętrznej dzięki wentylatorowi. Należy zastosować przewód kominowy zaakceptowany przez producenta kotła, ze względu na niebezpieczeństwo korozji. Dodatkowym utrudnieniem jest konieczność podłączenie takiego kotła do kanalizacji. W procesie spalania paliwa i odzysku ciepła z odprowadzanych spalin powstaje bowiem kondensat, który gromadzi się zwykle w zbiorniczku z syfonem, a stamtąd jest odprowadzany do kanalizacji. Przewód łączący kocioł z kanalizacją nie może być stalowy, ponieważ kondensat jest słabym kwasem i powoduje korozję stali. Wybór kotła zależy od typu instalacji, do której będzie on podłączony. Do instalacji ze stalowymi grzejnikami płytowymi lub stalowymi konwektorami najlepiej zastosować kocioł ze stalowym wymiennikiem ciepła. Do instalacji z konwektorami, w których wężownica jest z miedzi, dobrze jest kupić kocioł z miedzianym wymiennikiem. Instalacja z grzejnikami aluminiowymi powinna mieć kocioł ze stalowym lub miedzianym wymiennikiem, ale należy zastosować inhibitor korozji. W starej instalacji z ciężkimi żeliwnymi grzejnikami najlepiej sprawował się będzie kocioł z żeliwnym wymiennikiem ciepła. Nowoczesne kotły gazowe pracują w zamkniętych pompowych układach centralnego ogrzewania wyposażonych w przeponowe naczynie wzbiorcze, zawór bezpieczeństwa, odpowietrznik oraz pompę obiegową centralnego ogrzewania. W kotłach wiszących elementy te są zwykle wbudowane, natomiast do kotłów stojących trzeba je dokupić. Niektóre kotły gazowe mogą też pracować w systemach otwartych, ale dziś rzadko takie układy powstają. Neutralizator skroplin Zakończenie przewodu powietrzno-spalinowego na ścianie budynku m Kocioł gazowy jednofunkcyjny ustawiony na zasobniku c.w.u. 154 Grzejniki System centralnego ogrzewania może mieć różną postać. Najczęściej spotyka się instalacje co. z grzejnikami. Odpowiedniej wielkości grzejniki instaluje się przeważnie na ścianach zewnętrznych oraz we wnękach podokiennych. Największą popularnością, choćby dzięki bardzo szerokiemu asortymentowi, cieszą się stalowe grzejniki ptytowe. Można też zainstalować kon-wektory wodne lub grzejniki cztonowe. Przy grzejnikach montuje się zwykle zawory termostatyczne, dzięki którym można regulować poziom ciepta w danym pomieszczeniu. W łazienkach i WC najczęściej instalowane są grzejniki drabinkowe. Niekiedy wodne grzejniki drabinkowe System dwururowy instalacji centralnego ogrzewania z doprowadzeniem przewodów do każdego grzejnika z osobna wymaga zamontowania rozdzielacza Inne rozwiązanie systemu dwururowego - rury podłączone sq do jednego pionu i ułożone wzdłuż ścian W systemie jednorurowym przewód zasilający jest podłączony do kolejnych grzejników. Przewód powrotny jest doprowadzony najkrótszą drogą do pionu podłączone do systemu centralnego ogrzewania wyposażone są dodatkowo w elektryczną grzatkę nagrzewającą wodę. Dzięki takiemu rozwiązaniu mokre ręczniki można suszyć nawet latem, gdy caty system ogrzewania jest wyłączony. Instalację z grzejnikami można wykonać na dwa sposoby: »tradycyjny - prowadzi się piony, ą od nich odprowadza się przewody do grzejników, system ten może być jedno- lub dwururowy; ; nowy (rozdzielaczowy) - na kondygnacji instaluje się rozdzielacz, a od niego prowadzi przewody do grzejników; system ten pozwala na szybsze i wygodniejsze utożenie przewodów. Obecnie do wykonania instalacji stosuje się przewody z tworzyw sztucznych, miedzi lub stali. W systemie roz-dzielaczowym tatwiej korzystać z elastycznych (sprzedawanych w zwojach) rur z tworzywa. Wodne ogrzewanie podłogowe Ten rodzaj ogrzewania ma coraz więcej zwolenników. W domach jednorodzinnych bardzo często stosuje się go w układzie mieszanym - razem z ogrzewaniem grzejnikowym. Zaleca się, by w pomieszczeniach, w których powierzchnia podłogi jest w znacznym stopniu wykorzystana, i w pomieszczeniach, w których spędza się niewiele czasu w ciągu dnia, pozostać przy zamontowaniu grzejników. Stosując tę zasadę, ogrzewanie podłogowe uktada się najczęściej na dużych otwartych przestrzeniach: w holu, jadalni, salonie i kuchni. Nie zaleca się tego rozwiązania w sypialni czy pomieszczeniu gospodarczym. Aby system się sprawdził, konieczny jest projekt takiej instalacji. Ogrzewanie podłogowe wykonuje się z rur o dobrych parametrach wytrzymałościowych - odpornych na korozję i szczelnych (tak aby tlen nie przenikał przez ich ścianki), z barierą antydyfuzyjną. Robi sieje z rur miedzianych, wielowarstwowych z wkładką aluminiową oraz rur z tworzyw sztucznych. Rury prowadzi się od rozdzielacza. Przewody uktada się na izolacji cieplnej i przeciwwilgociowej. Izolację cieplną stanowi najczęściej styropian, pianka poliuretanowa, rzadziej twarda wetna mineralna - musi ona być bowiem zabezpieczona folią polietylenową lub aluminiową przed wilgocią pochodzącą zjastrychu. Rury mocuje się do pod-toża spinkami, klipsami lub w szynach z wcięciami na przewody. Pętle grzewcze formuje się w spirale lub meandry. 156 ogrzewanie Wszystkie Domy Modelowe podłączono do sieci gazowej. Na przewodzie gazowym wykonano wcinkę i od niej w wykopie poprowadzono rury do szafki gazowej umieszczonej na każdym z domów. Dostępność sieci przesądziła o wyborze sposobu ogrzewania - we wszystkich domach zdecydowano się na kotty gazowe zasilające zamknięty system centralnego ogrzewania. W poszczególnych budynkach zainstalowano różnego rodzaju kotty. Układy centralnego ogrzewania poprowadzono w systemach dwururowych z zastosowaniem rozdzielaczy. Od każdego z nich rozprowadzono przewody ogrzewania podłogowego lub przewody do grzejników. W domu Murator D12b - Przytulny - wariant III system grzewczy (połączenie ogrzewania podłogowego i grzejnikowego) wykonano z rur wielowarstwowych, w domu Murator D24L - Z wykuszami - typ II - z rur wielowarstwowych z wktadką aluminiową. W domu Murator D03 - Doskonaty i D08b - Przestronny - wariant III zdecydowano się na ogrzewanie wyłącznie grzejnikowe i użyto elastycznych rur polibutylenowych. Po ułożeniu i zamocowaniu przewodów przeprowadzono próbę szczelności instalacji, napełniając przewody wodą. Aby uniknąć pękania, zarysowań i deformacji podłogi, wzdłuż ścian utożono taśmę brzegową, a tam, gdzie to konieczne, zastosowano dylatacje. Dopiero wówczas utożono jastrych (przewody ogrzewania byty wypetnio-ne wodą). Po jego wyschnięciu ułożono warstwę wykończeniową podłogi. Zrobiono ją z płytek ceramicznych. W salonach trzech domów zamontowano kominki z wktadami kominkowymi, a w jednym - Murator D03 - Doskonaty - ustawiono ozdobną żeliwną kozę. -»- -i t. trn, W domu Murator DUb - Przytulny - wariant III zainstalowano kocioł gazowy kondensacyjny, jednofunkcyjny z podłączonym 160-litrowym zasobnikiem i przeponowym naczyniem wzbiorczym W domu Murator D24L - Z wykuszami - typ II - dwufunkcyjny, wiszący z zamkniętą komorą spalania, wbudowanym zasobnikiem i naczyniem wzbiorczym W domu Murator D03 - Doskonały - kocioł dwufunkcyjny, tradycyjny, czyli z otwartą komorą spalania W domu Murator D08b - Przestronny - wariant III - kocioł dwufunkcyjny z zamkniętą komorą spalania tt woda 163 Można dostarczać ją do domu ze studni, ale trzeba wtedy jeszcze zainwestować w zestaw hydroforowy. Jest to kosztowne, za to z drugiej strony nie płaci się za wykorzystaną wodę. Ponieważ musi ona spełniać określone normy, trzeba sprawdzić ją w odpowiednim laboratorium lub stacji sanepidu i jeśli to konieczne - uzdatniać. Innym sposobem jest podłączenie domu do sieci wodociągowej. Przyłącze Po dopełnieniu formalności w zakładzie wodociągowym należy wykonać przyłącze. Wielkość prac i koszt przyłącza zależą od odległości pomiędzy przewodem sieciowym a domem. Jeśli nitka przebiega wzdłuż ulicy, przy której stoi dom, pozostaje jedynie zrobić tak zwaną wcinkę - odcinek łączący wodociąg z domem. Na przewodzie głównym wodociągu ustawia siętrójnik lub odpowiednią nawiertkę. Do niej podłącza się przewód prowadzący do domu. Studnię i przyłącze wodociągowe można wykonać równocześnie z budową stanu surowego domu lub po jego zakończeniu. Jeśli chce się uniknąć kucia ścian czy fundamentów, najlepiej zrobić to wcześniej. Dobrze jest już na etapie powstawania fundamentów przygotować odpowiednie wyprowadzenia, by po zrobieniu przyłącza pozostało tylko złączenie przewodu doprowadzającego wodę z przewodem głównym wychodzącym z domu. Rury Instalację wewnętrzną można zrobić z rur z tworzyw sztucznych, miedzianych lub stalowych. Sposób rozprowadzenia instalacji wodnej zależy od tego, w jaki sposób przygotowywana jest ciepła woda użytkowa. Jeżeli w kotle, rury można rozprowadzić na dwa sposoby: tradycyjny - od pionów odchodzą przewody do punktów poboru - taką instalację wykonuje się z rur z twardej miedzi, stali nierdzewnej lub twardego tworzywa sztucznego. Przewody z tworzywa łączy się przez klejenie lub zgrzewanie. Rury miedziane i stalowe są najczęściej lutowane, rzadziej łączone na gwint; nowoczesny - zastosowanie na każdym poziomie rozdzielacza zamontowanego w pobliżu pionu i rozprowadzenie (w podłodze) od niego przewodów do grzejników. Tak prowadzi się instalację z rur z miękkiej miedzi i miękkich tworzyw sztucznych. Jest to o tyle wygodne i bezpieczne rozwiązanie, że poszczególne odcinki przewodów przycinane są ze zwoju - dlatego też nie ma ryzyka powstania nieszczelnych połączeń. Gdy ciepła woda przygotowywana jest w podgrzewaczach, odcinki instalacji ciepłej wody są krótkie - tylko od podgrzewacza do punktu poboru. Zazwyczaj wykorzystuje się wówczas połączenia sztywne. Zasady prowadzenia instalacji Przewód wody ciepłej prowadzi się nad przewodem wody zimnej, a w miejscu doprowadzenia do konkretnego przyboru rura z wodą ciepłą musi być umieszczona po prawej stronie Nie wolno umieszczać przewodów wodnych nad gazowymi i elektrycznymi. Odległość pomiędzy rurami wodnymi i elektrycznymi powinna wynosić co najmniej 50 cm, a w miejscach krzyżowania się przewodów - 5 cm. Konieczne jest również zachowanie odpowiedniej odległości pomiędzy przewodami wodnymi oraz gazowymi - co najmniej 15 cm. Przewody układa się najczęściej w bruzdach ściennych lub w podłodze, bo wtedy są niewidoczne i znacznie łatwiej urządzić pomieszczenie. Można też umieścić je na tynku, wykorzystując do tego specjalne uchwyty. Jeśli trasa przewodów prowadzi przez ścianę lub strop, przewody dobrze ułożyć w tulejach ochronnych. Przewody wody ciepłej często izoluje się otulinami, aby nie tracić ciepła. W pionie powinien być zainstalowany zawór spustowy umożliwiający opróżnienie instalacji z wody na czas naprawy danego odcinka. Natomiast na każdej gałązce powinien być zamontowany zawór odcinający, który pozwala na wymianę jednostkowego elementu bez konieczności opróżniania całej instalacji. Przy wyprowadzaniu przewodów ciepłej i zimnej wody potrzebna jest informacja (umieszczona w projekcie), jaki przybór będzie w tym miejscu montowany i w jaki 164 przewód wody cieptej przewód cyrkulacyjny przewód wody zimnej przewód cyrkulacyjny kóciot z zasobnikiem sposób tradycyjny: od pionów odchodzą przewody do punktów poboru. Tak rozprowadza się instalację ze stali nierdzewnej, twardej miedzi, twardego tworzywa przewód wody cieptej kociot z zasobnikiem sposób nowszy: z rozdzielaczem i rozprowadzeniem w podtodze. W taki sposób układa się miękką miedź i miękkie tworzywa Gdy ciepia woda przygotowywana jest w kotle, instalację można prowadzić na dwa sposoby sposób. Nieco inaczej - na inną wysokość - doprowadza się wodę do urządzeń na stelażach instalacyjnych, inaczej do urządzeń montowanych w tradycyjny sposób (na ścianach). Wykonując instalację, warto też wyprowadzić jeden przewód od wody zimnej przez ścianę budynku na zewnątrz i zamontować na nim zawór odcinający, do którego można będzie przymocować wąż ogrodowy. Przy korzystaniu z sieci wodociągowej konieczne jest zamontowanie wodomierza. Umieszcza się go w pomieszczeniu, do którego jest doprowadzone przyłącze wodne. Najczęściej jest to piwnica, pomieszczenie gospodarcze, łazienka lub kuchnia. Po założeniu wodomierza pracownik zaktadu wodociągowego musi go zatwierdzić. W nowo budowanych budynkach tuż za wodomierzem powinien być zawór antyskażeniowy zapobiegający przepływom zwrotnym. Zawory te zabezpieczają przed cofnięciem się wody z instalacji domowej do sieci w razie spadku ciśnienia w tej ostatniej. przewód wódy cieptej elektryczny podgrzewacz pojemnościowy zestaw hydroforowy przewód wody zimnej podgrzewacz punktowy jeśli ciepła woda przygotowywana jest w podgrzewaczach, odcinki instalacji ciepłej wody są krótkie - tylko od podgrzewacza do punktu poboru 165 Lekcja siedemnasta: instalacja wodna Domy Modelowe podłączono do miejskiej sieci wodociągowej. Prace rozpoczęto od wytyczenia wykopów -jednego wzdtuż wszystkich domów i czterech do poszczególnych budynków. Wykopy pod rury przytacza zrobiono koparką. W każdym z domów podczas wykonywania fundamentów przewidziano miejsce na podłączenie przewodów wodnych, by móc je wprowadzić do domu bez kucia fundamentów lub ścian. Po zakończeniu prac przyłączeniowych zasypano wykop, ubito ziemię i wyrównano teren. Przyłącze Na przewodzie głównym wodociągu zrobiono nawiertki, a od nich poprowadzono przewody prowadzące do poszczególnych domów Przewody poprowadzono od rozdzielaczy do konkretnych przyborów sanitarnych. Rury ułożono w podłodze... Rury elastyczne odcinano ze zwoju tak, aby do punktu poboru prowadził jeden odcinek przewodu wodociągowe zrobiono z rur z tworzywa sztucznego. W domu Murator D12b - Przytulny - wariant III wewnętrzną instalację wodną wykonano z elastycznych rur wielowarstwowych. W domu Murator D24L - Z wykuszami - typ II i D03 - Doskonały wykorzystano miękkie rury z polibutylenu. Przewody rozprowadzono do przyborów stosując uktad roz-dzielaczowy. W domu Murator D08b - Przestronny -wariant III zastosowano system sztywnych rur z chlorowanego polichlorku winylu. W pomieszczeniu, do którego doprowadzono przyłącze wodne, zamontowano wodomierz, według którego mieszkańcy będą się rozliczać z zakładem wodociągowym ,.i bruzdach ściennych Do połączeń zastosowano zaciskowe łączniki z mosiądzu Ścieki 167 W każdym domu wytwarzanych jest od kilkadzie-sięciu do nawet 300 litrów ścieków dziennie. Są trzy sposoby na ich odprowadzenie. Pierwszy - podłączenie do sieci kanalizacyjnej -jest wygodny. Drugi - wykonanie bezodpływowego zbiornika na ścieki (szamba) - najbardziej popularny i stosowany tam, gdzie nie ma sieci kanalizacyjnej. Zaś trzeci sposób - przydomowa oczyszczalnia ścieków, poleca się ze względu na ochronę środowiska. Rury Niezależnie od tęgo, w jaki sposób ścieki będą unieszkodliwiane, zasada działania i budowa wewnętrznej instalacji kanalizacyjnej pozostaje taka sama. Główny odpływ ścieków z domu musi przebiegać pod najniższą kondygnacją. Konieczne jest zatem dokładne zaplanowanie instalacji, gdyż wszelkie późniejsze poprawki będą wymagać znacznych nakładów sił i środków. Najniżej położone są poziomy - przewody zbierające ścieki z pionów i kierujące je do wspólnego odpływu. Ponieważ poziom kanalizacyjny docelowo jest zakryty (na przykład podłogą), konieczne jest wyprowadzenie z niego pionów instalacyjnych już w początkowej fazie budowy (podczas robienia fundamentów). Piony będą zbierać ścieki powstające w różnych punktach i odprowadzać je do poziomu. Pionów może być kilka, ich liczba zależy od usytuowania pomieszczeń, w których używana jest woda (kuchnia, łazienki, WC, pralnia, pomieszczenie gospodarcze, garaż). W domach jednorodzinnych zwykle są dwa lub trzy piony. Od pionów do przyborów sanitarnych (umywalek, wanien, misek ustępowych) odchodzą podejścia kanalizacyjne. Całość tych połączeń stanowi kanalizację wewnętrzną. Najczęściej stosuje się rury kanalizacyjne z tworzyw sztucznych (polipropylenu, polietylenu, odmian polichlorku winylu oraz żywic poliestrowych wzmacnianych włóknem szklanym). Łączy sieję kięlichowo, zgrzewając lub klejąc. Instalacja kanalizacyjna jest najczęściej systemem grawitacyjnym, co oznacza, że ścieki spływają pod wpływem sit ciężkości. Konieczne jest zatem zachowanie odpowiednich spadków wszystkich przewodów prowadzonych poziomo - zarówno podejść kanalizacyjnych, jak i samego poziomu. Powinny wynosić od 2 do 15% (2-15 cm/m rury). Natomiast piony muszą być pionowe! Zasady układania kanalizacji Rur kanalizacyjnych nie można prowadzić nad przewodami gazowymi ani elektrycznymi. Przy ich montażu konieczne jest uwzględnienie wydtużeń liniowych (zmiany długości przewodu pod wpływem zmian temperatury). Przewodów poziomych nie uktada się na twardych, nieelastycznych podłożach - na przykład betonowej gładzi. Ważne jest też to, by elementy instalacji narażone na niską temperaturę byty zabezpieczone przed zamarzaniem. Średnice rur zależą od tego, jakie przybory sanitarne są do nich podłączone. Optymalne wartości w zależności od liczby i rodzaju podłączonych przyborów określone są w normach. Warto wiedzieć, że średnica rury tączącej urządzenie sanitarne z pionem będzie miata co najmniej taką średnicę jak odpływ tego urządzenia, a jeśli kilka urządzeń tączy się jednym przewodem -jak największy z wylotów. Niektóre przybory sanitarne (zlewozmywak, umywalka, brodzik, wanna) mogą mieć wspólne podejście do pionu. Miska ustępowa musi mieć oddzielne wywiewka poziom kanalizacyjny podejścia kanalizacyjne pion kanalizacyjny Kanalizacja wewnętrzna składa się z podejść, pionów i poziomów kanalizacyjnych 168 podejście, które powinno być przymocowane do trój ni -ka położonego w pionie najniżej na danej kondygnacji. W przeciwnym razie woda spuszczona w misce ustępowej może wypłynąć przez otwory odpływowe w sąsiednich przyborach sanitarnych. We wszystkich pionach konieczne jest zainstalowanie rewizji, czyli odcinka rury z otworem nakrytym pokrywką i przykręconym na śruby. Na zakończeniu pionu kanalizacyjnego powinna być zamontowana wywiewka, 50-100 cm nad dachem domu. Ma ona ograniczyć zmiany ciśnienia w instalacji. Do elementów instalacji kanalizacyjnej należą również tak zwane wpusty podłogowe. Są one traktowane tak samo jak przybory sanitarne. Wpusty montuje się w pralniach, niekiedy w pomieszczeniach gospodarczych i garażach. Gdy w domu mieszka osoba niepełnosprawna, wskazane jest zrobienie wpustu podłogowego jako elementu brodzika zlicowanego z powierzchnią podłogi w łazience. Catość instalacji wewnętrznej jest wyprowadzona na zewnątrz budynku. Gdy korzysta się z sieci kanalizacyjnej, do instalacji należy zaliczyć jeszcze przykanalik, czyli odcinek przewodu łączący instalację wewnętrzną z ka-natem ulicznym. Połączenie to powinno być montowane co najmniej 30 cm ponad dnem kanału ulicznego, co eliminuje zatykanie przykanalika podczas spiętrzania wody w kanale. W miejscu rozgałęzień trzeba zamontować studzienki rewizyjne. ' Piony doprowadzone są do poziomów, a tam konieczne jest zamontowanie rewizji Piony kanalizacyjne muszą byc wentylowane. Najczęściej przewód wentylacyjny wyprowadzony jest ponad dach źle dobrze Odprowadzenie z muszli ustępowej powinno być włączone do pionu poniżej wszystkich podejść na danej kondygnacji 169 Lekcja osiemnasta: kanalizacja Wszystkie Domy Modelowe podłączono do sieci kanalizacyjnej. Przyłącze kanalizacyjne wykonano równolegle z przyłączem wodociągowym. Przyłącze kanalizacyjne zrobiono z rur z tworzywa sztucznego połączonych kielichowo z uszczelką. Podczas prac fundamentowych wykonano niezbędne elementy instalacji - poziom wyprowadzono poza budynek (by możliwe było podłączenie do sieci), a krótkie odcinki pionów kanalizacyjnych ponad poziom pierwszej kondygnacji. Do zrobienia instalacji kanalizacyjnej użyto rur z tworzywa sztucznego. Niektóre przybory sanitarne zamocowano na stelażach instalacyjnych, do których wcześniej podłączono podejścia kanalizacyjne. Na każdym pionie zamontowano otwory rewizyjne, a same piony wyprowadzono ponad dach, choć w domach bez użytkowego poddasza można było wyprowadzić je jedynie na poddasze. W miejscu rozgałęzienia zamontowano trójnik i studzienkę rewizyjną - tak samo przy każdym z domów Połączono budynek z trójnikiem, podłączając tym samym wewnętrzną instalację kanalizacyjną do sieci Elementy instalacji kanalizacyjnej - piony - \ - wyprowadzono ponad fundament i poziom pierwszej kondygnacji budynku Elektryczność 171 Bez energii elektrycznej trudno się dziś obejść. Urządzenia elektryczne ułatwiają nam codzienne życie, a często są wręcz niezbędne, by dom funkcjonował prawidłowo. Dlatego ważne jest, by instalacja elektryczna byta wykonana zgodnie z projektem i przez fachowca oraz kontrolowana nie rzadziej niż co pięć lat. Dzięki temu mamy pewność, że jest bezpieczna. Przyłącze. W rejonowym zakładzie energetycznym trzeba złożyć wniosek o określenie warunków przyłączenia instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej. Umieszcza się w nim przewidywane roczne zużycie energii oraz przewidywaną maksymalną moc pobieraną w przyszłości przez urządzenia elektryczne w domu. Jest to tak zwana moc przyłączeniowa. Określa sieją, sumując moce wszystkich odbiorników energii elektrycznej (które będą używane w domu) i mnożąc otrzymany wynik przez tak zwany współczynnik jednoczesności - najczęściej o wartości 0,6. Przeciętny przydział mocy dla niedużego budynku to 5-10 kW, a przy ogrzewaniu elektrycznym - 15-20 kW. Energię elektryczną można doprowadzić na dwa sposoby. Gdy sieć jest kablowa, a kabel ułożony w gruncie, przyłącze też musi być kablowe. Gdy sieć jest napowietrzna, przyłącze może być napowietrzne lub kablowe (zależnie od konkretnych wymagań oraz możliwości finansowych inwestora). Obwody, instalacja elektryczna może być trój- lub pięcioprzewodowa. W pierwszym wariancie jeden z przewodów to przewód fazowy (L), drugi - neutralny (N), a trzeci - ochronny (PE). W pięcioprzęwodowej są trzy przewody fazowe („trójfązówka"), przewód neutralny i ochronny. Fazowe powinny mieć izolację w innym kolorze (zwykle jest to brązowy lub czarny) niż ochronne i neutralne. Przewody neutralne mają niebieską izolację, a ochronne - żól-to-zieloną. Przewód fazowy podłączony do gniazda wtyczkowego powinien być przyłączony do lewego styku ochronnego (pośrodku u góry) bolca lub typu schucko, natomiast przewód ochronny - do wszystkich gniazd wtyczkowych i innych urządzeń (w tym opraw oświetleniowych), z wyjątkiem takich, które mają wzmocnioną lub podwójną izolacje obudowy (oznaczaną podwójnym kwadratem). Sposoby ułożenia przewodów Sposób ułożenia przewodów instalacji wewnętrznej zależy od tego, w jakiej technologii zbudowany jest budynek - inaczej prowadzi się je w domu murowanym, a inaczej w drewnianym. Muszą być spełnione dwa warunki: trasy przebiegu przewodów są liniami prostymi, równoległymi do krawędzi ścian oraz stropów i biegną tąk, aby w razie awarii można było je wymienić, nie naruszając konstrukcji budynku. Instalację natynkową układa się w listwach lub kanałach instalacyjnych, najczęściej przy podłodze. Listwy są z tworzywa sztucznego, aluminium lub ze stali. Do listew stosuje się specjalny osprzęt mocowany na listwie lub obok niej. Ich kolor można dopasować do koloru ściany lub wykładziny dywanowej. Tam, gdzie względy estetyczne mają nieco mniejsze znaczenie, obwody można układać bezpośrednio na podłożu. Mogą to być rurki z wciągniętymi pojedynczymi przewodami lub kabelki wielożyłowe. Instalację pod tynkową w domach murowanych robi się z reguły w rurkach z przewodami (lub stosuje tak zwane przewody wtynkowę bez rurek) i układa je bezpośrednio na ścianie przed jej otynkowaniem. Aby nie trzeba byto kłaść zbyt grubej warstwy tynku, rurki umieszcza się w bruzdach. Rurki i przewody mocuje się metalowymi spinkami lub plackami tynku. Stosowanie rurek ułatwia ewentualną wymianę wciągniętych do nich przewodów. Obwody powinny być prowadzone pionowo lub poziomo, ą przewody łączone w puszkach rozgatęźnych. W domach szkieletowych (drewnianych lub stalowych) przewody można układać jedynie na tynku albo w konstrukcji ściany lub stropu. Umieszcza się je przeważnie ___________Projekt___________ Instalacja elektryczna powinna być najpierw zaprojektowana. Projekt musi zawierać opis techniczny, obliczenia przekrojów zastosowanych przewodów i wartości zabezpieczeń, schematy połączeń, plan instalacji oraz wykaz materiałów niezbędnych do jej wykonania. 172 w ścianach lub stropach wzdtuż elementów konstrukcyjnych lub przebrowadza przez otwory w tych elementach. Przewody prowadzi się najczęściej w rurkach elektroinstalacyjnych i mocuje do elementów konstrukcyjnych. Osprzęt montuje się w puszkach przeznaczonych do ścian gipsowo-kartonowych i przymocowanych do nich wkrętami. Przewody można uktadać bezpośrednio pod tynkiem tylko na podłożu z materiałów niepalnych. Jeśli mają się znaleźć na drewnie, muszą być od niego oddzielone co najmniej 5-milimetrową warstwą zaprawy lub osłonięte rurkami izolacyjnymi. Obwody powinny być zabezpieczone bezpiecznikami o prądzie znamionowym nieprzekra-czającym 16 A. Gniazda, obwody i tablica rozdzielcza. Do zasilania gniazd i punktów oświetleniowych należy stosować odrębne obwody. Liczba obwodów w domu zależy od liczby, rodzaju i mocy przewidzianych urządzeń elektrycznych. Przyjmuje się, że w jednym obwodzie nie powinno być więcej niż 10 gniazd wtyczkowych, a w oświetleniowym nie więcej niż 20 opraw. Urządzenia dużej mocy (powyżej 2 kW) powinny być zasilane z oddzielnych obwodów. Tablica rozdzielcza przeznaczona jest do sterowania, zabezpieczania, łączenia i rozłączania poszczególnych obwodów elektrycznych. Powinna być umieszczona w korytarzu lub przedpokoju - tam, gdzie jest do niej łatwy dostęp. Dobrze, gdy jest zaprojektowana „na zapas", aby w przyszłości można było do niej podłączyć dodatkowe obwody. Bezpieczeństwo. Instalacja elektryczna powinna być zabezpieczona przed skutkami przepięć i zwarć. Obecnie coraz częściej stosuje się w tym celu wyłączniki nadmia-rowoprądowe działające samoczynnie, gdy prąd przez nie płynący przekroczy bezpieczną wartość. Dodatkowym zabezpieczeniem jest wyłącznik różnicowoprądowy chroniący przed porażeniem prądem. Reaguje on na prąd już od 10 mA i działa, gdy na obudowie urządzenia elektrycznego pojawi się napięcie, czyli wystąpi tak zwane przebicie izolacji. Do prawidłowego działania wyłączników różnicowoprądowych niezbędne jest zrobienie połączeń wyrównawczych. Powinny one objąć wszystkie metalowe obudowy urządzeń elektrycznych, rur co. i armaturę. Wyłączniki różnicowoprądowe stosuje się do ochrony konkretnych obwodów lub całej instalacji. Współpraca. Instalacja elektryczna współpracuje z innymi instalacjami wewnętrznymi w domu. Do prądu podłączony jest między innymi kocioł instalacji grzewczej. Bez niego nie działają też pokojowe regulatory temperatury. Również pompy - obiegowa i cyrkulacyjna - wymagają zasilania energią elektryczną. Podobnie jest w instalacji wodno-kanalizacyjnej. Prądu wymaga pompa wyciągającą wodę ze studni lub tłocząca ścieki do zbiornika. Klimatyzacja lub wentylacja mechaniczna bez zasilania też nie będzie działać. Przykłady można by mnożyć. Na bazie instalacji elektrycznej zbudowana jest instalacja alarmowa. Instalacja alarmowa Może się składać z zaledwie kilku elementów albo stanowić skomplikowany system. Z reguły w jej skład wchodzą jednostka centralna i różnego rodzaju czujki, często także instalacja domofonowa lub wideodo-mofonowa. Od jednostki centralnej rozprowadzona jest sieć przewodów łączących ją z poszczególnymi czujkami. Najczęściej jednostka centralna połączona jest z posterunkiem policji lub siedzibą firmy ochroniarskiej. Najpopularniejszymi typami czujek są czujki ruchu, które instaluje się zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz domu, oraz sygnalizatory stłuczenia szkła. W ochronie budynków stosuje się też sygnalizatory akustyczne i świetlne instalowane na zewnętrznej ścianie domu, alarmujące ochronę lub przechodniów. J Projektem instalacji alarmowej i jej montażem zajmują się specjalistyczne firmy. Przejście instalacji przez strop osłonięte rurkami izolacyjnymi 174 Lekcja dziewiętnasta: Do Domów Modelowych energię elektryczną doprowadzono przyłączem kaPlowym. Przydział mocy we wszystkich domach wynosi 10 kW. Układając instalację wewnętrzną, zastosowano system trój przewodowy (jednofazowy), z wyjątkiem garaży, gdzie użyto „trójfazówki". Instalację elektryczną zrobiono przed otynkowaniem ścian. Kabelki układane bezpośrednio pod tynkiem prowadzono w bruzdach ściennych, a ponad stropem - w rurkach elektroinstalacyjnych. W domach z poddaszem użytkowym (Murator D12b - Przytulny - wariant III i Mu-rator DOS - Doskonały) zainstalowano dziesięć obwodów elektrycznych zasilających, między innymi gniazda w pokojach i w kuchni, piekarnik, zmywarkę, oświetlenie poddasza, gniazda na poddaszu, oświetlenie parteru, gniazda na parterze oraz kociot. W domach parterowych (Murator D08b - Przestronny - wariant III i Murator D24L - Z wykuszami - typ II) są o dwa obwody mniej - te obsługujące poddasze. Część z nich ułożono w bruzdach ściennych.. ...a do ściany przymocowano metalowymi spinkami j Wszystkie przewody układano przed otynkowaniem ścian Niektóre przewody wyprowadzono nad strop. Przejście przez drewniany strop powinno być osłonięte rurką izolacyjną 178 Podłogi, ściany, sufity Aby wprowadzić się do wymarzonego domu, trzeba najpierw go wybudować, a potem doprowadzić do stanu „używalności". Oprócz samej konstrukcji ważne jest także wykończenie wnętrz. Zanim jednak pomalujemy ściany lub utożymy dębowy parkiet w salonie, musimy otynkować ściany, a na gruncie i stropie utożyć warstwy podłogowe. Wykańczanie podłóg Podłoga to jedna albo kilka poziomych warstw ułożonych na stropie lub gruncie. Podtoże z gruntu musi być odpowiednio przygotowane - grunt rodzimy zagęszczony, utoźony na nim piasek ubity i przykryty warstwą gruzu, żwiru czy chudego betonu. Praktycznie podtoga może składać się z od jednej do siedmiu (a nawet więcej) warstw różnych materiałów, każda pełni inną funkcję. Podłoga wraz z podłożem przenosi obciążenia użytkowe, które mają różny charakter, natężenie, wielkość i częstotliwość. Są to obciążenia zarówno dynamiczne (przesuwanie mebli), jak i statyczne (od nacisku mebli lub innego wyposażenia domu). Podtoga na stropie nad pomieszczeniem nieogrzewanym lub na gruncie powinna chronić przed zimnem i wilgocią oraz izolować akustycznie pomieszczenia nad i pod nią. Należy wyodrębnić dwa podstawowe elementy składowe podłogi: podkład i posadzkę. Podkład w połączeniu z warstwą wyrównującą jest układany bezpośrednio pod warstwę wykończeniową. Pod nim znajdują się warstwy izolacyjne i ochronne (izolacja cieplna lub akustyczna, przeciwwilgociowa). Tradycyjny podkład to warstwa zaprawy cementowej z dodatkiem wapna rozrobionego z dużą ilością wody. Taką zaprawę wykonuje się na budowie i bardzo często zdarza się, że ma ona zbyt rzadką konsystencję. Łatwiej sieją układa, ale otrzymany z niej podkład jest słaby, pęka, rysuje się i pyli. Musi też długo schnąć, co opóźnia prace. Ułożona na takim podkładzie posadzka często od- spaja się (oddziela, rozwarstwia) od niego. Dlatego coraz częściej stosuje się specjalne gotowe zaprawy na podkłady, które ułatwiają i przyśpieszają wykonywanie równych i trwałych posadzek. Szczególnym rodzajem podkładu jest jastrych. Pełni on nie tylko funkcję podkładu, może być także posadzką bezspoinową. W trakcie układania jastrych może mieć konsystencję sypką, plastyczną lub ciekłą. Spoiwem ja-strychu może być cement lub gips (anhydryt). Podkłady różnią się składem, parametrami technicznymi, sposobem wykonania, możliwością stosowania w różnych grubościach i konfiguracjach podłóg oraz układania na różnych podłożach. Ważne jest, aby odpowiednio dobrać materiał do warunków, w jakich będzie układany, i wymagań, jakim musi odpowiadać. Jastrych cementowy można stosować w każdych warunkach. Jastrychu gipsowego (anhydrytowego) nie można stosować w miejscach narażonych na wilgoć (kuchnie, łazienki). Posadzka. Stanowi wierzchnią wykończeniową warstwę podłogi. Może być wykonana z płytek ceramicznych, drewna, wykładzin rolowych. Jest to bardzo ważna część podłogi, musi bowiem odpowiadać wielu wymaganiom. Powinna być estetyczna, łatwa do utrzymania w czystości, gładka, równa, twarda i odporna na ścieranie. Trwałość i estetyka posadzek zależy nie tylko od jakości materiałów oraz staranności ich ułożenia. Bardzo ważne jest też to, jak przygotowano i z czego zrobiono podkład pod posadzkę. Większość posadzek można układać bezpośrednio na warstwie podkładu cementowego lub gipsowego. Niewielkie nierówności podkładu można wyrównać, nakładając grubszą warstwę kleju. Niektóre posadzki (wykładziny, panele) muszą być układane na bardzo gładkiej powierzchni. Podkład pod nie wyrównuje się więc jeszcze masą samopoziomującą. j Przygotowany pod posadzkę podkład musi być suchy, czysty, twardy i niezatłuszczony. Wszystkie uszkodzenia podkładu (rysy, spękania i ubytki) trzeba naprawić. 1 179 Preparat gruntujący rozprowadza się na podłożu i pozostawia do wyschnięcia na trzy-pięć godzin Masa wyrównująca rozprowadzana jest na podłodze metalową pacą Aby uwolnić z podkładu pęcherzyki powietrza, walcuje się jego powierzchnię wałkiem kolczastym Głębokie ubytki trzeba zaszpachlować odpowiednią zaprawą. Po oczyszczeniu i dokładnym odpyleniu (odkurzeniu) powierzchni podkład należy zagruntować. Zabieg ten wzmocni go, ograniczy jego chłonność, więc tym samym zapobiegnie odciąganiu wody zarobowej na przykład z zaprawy klejącej pod płytki ceramiczne. Jak wykonać podkład? Najpierw sprawdzić w projekcie, jaka ma być grubość podkładu i jego rodzaj (spoiwo). Najlepiej podkład wykonać z przygotowanej fabrycznie mieszanki. Podłoże pod niego także powinno być przygotowane - oczyszczone, naprawione i zagruntowane. Jeżeli jest zabrudzone tak, że nie możemy go oczyścić, należy ułożyć przekładkę, np. folii PCW, i dopiero na niej układać podkład. Prace rozpoczyna się od wyznaczenia grubości podkładu w pomieszczeniu. Można ją zaznaczyć kreskami na ścianach, reperami wysokościowymi lub kołkami rozporowymi na podłożu. Zaprawę trzeba przygotować zgodnie z instrukcją producenta. Do pojemnika wlewa się odmierzoną ilość wody i suchej masy. Oba składniki miesza się, czeka około 2-5 minut i miesza ponownie. Mieszankę należy rozprowadzić na podłożu długą pacą, zaczynając od najdalszej ściany, i odpowietrzyć wałkiem kolczastym. Te prace należy wykonać, zanim zaprawa zacznie wiązać. Najlepiej, jeśli wykonują je co najmniej dwie osoby. Jeżeli po wyschnięciu podkładu okaże się, że jego powierzchnia nie jest wystarczająco gładka, można ją wyrównać, układając warstwę masy samopoziomującej (z niektórych mas wykonuje się także posadzki). Należy jednak pamiętać, że im większe nierówności w podkładzie, tym grubsza musi być warstwa masy wyrównującej. Przy grubości warstwy masy 1-2 mm odwzorowujemy tylko powierzchnię podkładu, a nie wyrównujemy jej. Podobnie jest, gdy zbyt mocno rozprowadzamy (roz-smarowujemy) masę samopoziomującą. Posadzki Drewniane Są trwałe, eleganckie i nadają pomieszczeniom ciepły, przytulny wygląd. Jest duży wybór nowoczesnych posadzek różniących się rodzajem drewna, sposobem układania, wykończenia i konserwacji. Przy wyborze pod uwagę należy wziąć także możliwości finansowe, nie tylko w chwili zakupu, ale również w czasie użytkowania (związane z konserwacją) i koniecznością wymiany posadzki po zużyciu. Posadzki drewniane dzieli się na te, Wykonując podkłady podłogowe, ____________pamiętaj!____________ ¦ Stosuj się do zaleceń producenta, w przeciwnym wypadku posadzka nie będzie miała odpowiednich parametrów. ¦ wykonaj dylatacje w warstwie podkładu, Ą jeżeli występują one również w podłożu. ¦; ¦ Oddziel warstwę podkładu od ściany taśmą dylatacyjną lub cienkimi paskami styropianu (1-2 cm). \ ¦ Dopilnuj, żeby podkład nie byl narażony na bezpośrednie działanie promieni słonecznych - będzie zbyt szybko wysychał i popęka. ¦ Nie przegrzewaj pomieszczeń, w których niedawno ułożono podkład. Powierzchnia świeżej zaprawy wysycha zbyt szybko i stanowi barierę uniemożliwiającą odparowanie wody z dolnych warstw podkładu. Podkład może się wtedy odspajać od podłoża i pękać. 180 Rysy, które nadal się powiększają, przed zaszpachlowaniem powinno się dodatkowo wzmocnić drutami. Najpierw nacina sieje szlifierką kątową na głębokość około 2 cm. W poprzek rysy nacina się rowki długości około 15-25 cm i układa w nich pręty zbrojeniowe średnicy 3 mm. Wszystkie nacięcia wypełnia się szpachlówką epoksydową Przewidywaną grubość podkładu wyznacza się za pomocą reperów wysokościowych lub kołków rozporowych umieszczonych w podłożu. Kołek wystaje z podłoża dokładnie na grubość warstwy przyszłego podkładu, a okrągła blaszka wyznacza poziom przyszłej powierzchni podkładu które wymagają obróbki (parkiet tradycyjny, lamelowy, deski, mozaika), i na te, które oferowane są w całkowicie wykończonej postaci: panele, dyie, parkiety dekoracyjne. Parkiet tradycyjny. Wykonywany z deszczutek zarówno z drewna twardego (dąb, buk, grab, jesion), jak i miękkiego (na przykład sosny). Można także zamówić parkiet z drewna egzotycznego (tek, jatoba, irokko). Deszczutki nie mogą mieć ubytków, być wypaczone lub skrzywione. Dostarcza się je w paczkach powiązanych taśmą. W jednej paczce powinno być tyle samo klepek prawych i lewych lub same uniwersalne (jednego typu). Parkiet uktada się na klej, przybija gwoździami lub uktada na podtodze pływającej. Im bardziej skomplikowany wzór, tym więcej trzeba deszczutek - nawet o 5%. Zaletą parkietu jest jego duża grubość - 22 mm - umożliwiająca dtugą eksploatację oraz duża różnorodność w wyborze szerokości i dtugości klepek. Mozaika. Produkuje sieją z tych samych gatunków drewna co parkiet. Jej grubość wynosi 10-14 mm, Decydując się na posadzkę drewniana, pamiętaj, że: | układanie podłogi jest zawsze ostatnią czynnością po wszelkich robotach budowlanych i instalacyjnych oraz po sprawdzeniu działania urządzeń i przewodów (instalacji wodnej, kanalizacyjnej i grzewczej); I podłoże powinno być równe, mocne, bez spękań, pyłu i tłustych plam, wypoziomowane; | podłoże musi być suche (dopuszcza się 3% wilgotności), inaczej drewno się wypaczy; I temperatura w pomieszczeniu podczas układania powinna być wyższa niż 12°C; I przed rozprowadzeniem kleju podłoże gruntujemy odpowiednim preparatem zapewniającym dobrą współpracę z klejem; I przyklejanie elementów podłogowych (z wyjątkiem paneli lub deszczutek przybijanych) rozpoczynamy od rozprowadzenia na podłożu kleju szpachlą lub packą; | układając elementy, zawsze pozostawiamy szczelinę około 1-2 cm od ściany - drewno zmienia objętość zależnie od zmiany wilgotności powietrza w pomieszczeniu; I elementy podłogowe dociskamy i przesuwamy po kleju, dobijamy do poprzednio ułożonych (oprócz paneli); I na posadzkę niewykończoną, aby wyeliminować ewentualne szpary pomiędzy elementami (klepki, mozaiki, bruku, parkietu lamelowego, dyli), nakłada się fugę, rozprowadzając ją szpachlą lub packą, a następnie posadzkę szlifuje się i na przykład lakieruje; I materiały podłogowe, zwłaszcza te „wielkowymiarowe' - jak dyle czy panele, można ewentualnie układać samodzielnie; należy zwracać uwagę, aby zachować rysunek ustojenia i kolorystykę. 181 jest więc dużo cieńsza niż tradycyjny parkiet, dlatego okres jej użytkowania jest krótszy. Mozaikę wykonuje się z drobnowymiarowych listewek, które mogą mieć różną barwę i ustojenie. Sprzedaje sieją w ptytach składających się z zestawionych w kwadraty pięciu-ośmiu listewek. Na czas transportu i montażu listewki są mocowane za pomocą naklejonego na stronie licowej papieru (nie można obejrzeć strony wierzchniej listewek) lub siatki albo specjalnego dziurkowanego papieru, naklejonych na stronie spodniej. Mozaikę mocuje się na klej, ale nie jest to wcale tatwe, więc nie radzimy uktadać jej samemu. Parkiet lamelowy. Wykonuje się go z deszczutek z litego drewna, ale klepki nie mają wpustów i piór, są też cieńsze -10 mm. Ale podczas eksploatacji można je zeszlifować niemal na całej grubości. Panele podłogowe drewniane. Jest to nowoczesny, chętnie stosowany materiat podłogowy. Technologia produkcji pozwala na wykonanie warstwy użytkowej grubości 1-14 mm (najczęściej 2-4-milimetrowa jest specjalnie utwardzona). Panele sktadają się z dwóch lub trzech warstw: wierzchniej dekoracyjno--użytkowej (okoto 4 mm); środkowej z nośnikiem ze sklejki z twardej ptyty wiórowej (okoto 7 mm) lub kilku połączonych sklejek; spodniej izolacyjnej z drewna iglastego (okoto 4,5 mm). Warstwy połączone są mocną spoiną. Wierzchnia warstwa jest polakierowana i utwardzona. Panele można poddawać renowacji -delikatnieje szlifować i ponownie lakierować. Deski podłogowe. Używa się na nie zwykle drewna iglastego: sosnowego, świerkowego, modrzewiowego, ale także innych droższych. Standardowa grubość desek wynosi 28-32 mm, szerokość typowa - 10-12 mm. Deski uktada się ściśle do siebie i przybija gwoździami do legarów lub starej podtogi. Ważne, aby drewno by-to dobrze i równomiernie wysuszone. Warto wiedzieć, że im mniejsza szerokość desek, tym mniej widoczne będą ewentualne szpary - najlepsze są „dziesiątki" sosnowe lub „dwunastki" dębowe. Wykańczanie ścian i sufitów Jeszcze nie tak dawno ściany i sufity wewnątrz domu wykańczano, układając przede wszystkim tynki wapienne i cementowo-wapienne. Dziś równie popularne są tynki gipsowe. Coraz częściej stosuje się też cienkowarstwowe tynki dekoracyjne. _________Kiedy tynkować?_________ Tynkowanie ścian wewnątrz budynku należy i prowadzić wtedy, gdy zamontowane już będą okna i drzwi wejściowe. Prace instalacyjne też powinny być wykonane wcześniej. W pomieszczeniach temperatura nie powinna być niższa niż 5°C. Przy tynkowaniu ważny jest zarówno dobry fachowiec, jak i dobry materiat. Rodzaj tynku trzeba dobrać do rodzaju podtoża, na którym będzie uktadany. Trzeba także wziąć pod uwagę przyczepność tynku oraz grubość warstwy, jaką będzie można natożyć na ścianę. Nie każdy tynk nadaje się bowiem do wyrównywania ścian i układania miejscami grubszą, a miejscami cieńszą warstwą. Tynki cementowo-wapienne Mogą być ostatecznym wykończeniem powierzchni ściany albo stanowić podtoże do wykonania wypraw, takich jak gtadzie gipsowe, sztablatury, cienkowarstwowe tynki mineralne lub żywiczne. W porównaniu z innymi metodami wykańczania ścian są najtańszym 182 ctl Kolejność czynności przy obrabianiu powierzchni tynku gipsowego: a - zgrubne ściągnięcie i wyrównanie nałożonej zaprawy za pomocą pacy lub łaty tynkarskiej, b - wyrównanie powierzchni tynku przy użyciu metalowej pacy - cykliniarki, c-po wstępnym stwardnieniu tynku lekkie skropienie powierzchni, d - zatarcie zroszonej powierzchni zacieraczką z gąbką, e - końcowe wygładzanie powierzchni tynku elastyczną packą - blichówką rozwiązaniem. Mogą być układane zarówno ręcznie, jak i mechanicznie (agregatem tynkarskim). Są najłatwiejsze do zacierania i wytrzymałe. Podłożem pod nie mogą być materiały mineralne: beton zwykły i komórkowy, cegły, pustaki ceramiczne, tynki cementowo-wapienne. Nie można ich układać bezpośrednio na podłożu drewnianym, metalowym lub z tworzywa sztucznego, bo nie zapewnią one odpowiedniej przyczepności. Jako podkład trzeba zastosować siatki, maty trzcinowe lub listewki. Z reguty wykonuje sieje w trzech etapach. Najpierw nakłada się cienką warstwę - obrzutkę. Nie wyrównuje się jej. Następnie nakłada się najgrubszą warstwę - narzut. Nadmiar zaprawy zbiera się długą drewnianą lub metalową tatą. Na końcu nakłada się cienką warstwę wykończeniową, którą wyrównuje się pacą i w odpowiednim momencie zaciera. Tynk można zacierać na ostro lub gładko. Tynki gipsowe Ze względu na swoje zalety są coraz bardziej popularne. Zapewniają bardzo dobry mikroklimat - wchłaniają nadmiar wilgoci, a gdy jest zbyt sucho, oddają ją do pomieszczenia. Mają dobrą izolacyjność cieplną. Są niepalne i ogniochronne - pożar się nie rozprzestrzenia. Mają dobrą przyczepność do wszystkich pod-loży. Szybko schną - w zależności od temperatury i wilgotności powietrza w pomieszczeniu tynk wysycha \i\i ciągu 7-14 dni. . . Można je nakładać ręcznie lub mechanicznie. Przy układaniu ręcznym nanosi się masę na podłoże pacą stalową. Jeśli konieczne jest nałożenie dodatkowej cienkiej warstwy zaprawy na związaną powierzchnię tynku, należy ją zadrapać rylcem w skośną kratkę. Tynk gipsowy ma zwykle grubość 5-10 mm, grubsze wykonuje się rzadko, głownię ze względu na wysoką cenę zaprawy. Tynki grubości 5 mm można wykonać tylko na równym podłożu. Przy układaniu mechanicznym masę nakłada się agregatem tynkarskim. Najlepiej te prace powierzyć doświadczonej ekipie. Prace muszą być bowiem tak zorganizowane, aby można było je prowadzić bez przerw. Łączenie świeżego tynku z położonym dawniej powoduje odspajanie się warstw. ¦¦;¦¦¦ . •• ¦¦ I Przygotowanie podłoża pod tynk Przyczepność tynku zależy od właściwego przygotowania podłoża oraz doboru tynku. Podłoże musi być stabilne, mocne, oczyszczone z kurzu, brudu i słabo przylegających cząstek. Należy skuć nacieki powstałe podczas betonowania stropów i nadproży oraz występy murów. Jeśli w murze są ubytki, trzeba je uzupełnić zaprawą i wyrównać. Wszystkie metalowe powierzchnie, które będą stykały się z tynkiem, należy zabezpieczyć przed korozją. Bez względu na rodzaj podłoża warto je zagrun-tować. Jeśli jest zbvt nasiąWiwe, zabieg ten ograniczy 1 186 jego chłonność, a jeżeli zbyt gtadkie, warstewka gruntu będzie stanowić dodatkową warstwę zczepną. Jeżeli wybraliśmy tynki układane na mokro, powinniśmy do ścian przymocować listwy prowadzące. Umieszcza się je w rozstawie co okoto 1-2 m. Są one potrzebne, aby w trakcie tynkowania (a szczególnie nakładania narzutu) zbierać nadmiar zaprawy, przesuwając dtugą tatą właśnie po tych listwach. Dzięki nim tynk ma jednakową grubość na całej powierzchni. Listew nie demontuje się, tylko pozostawia pod tynkiem, zakrywając je ostatnią warstwą tynku - gładzią. Wypukłe narożniki trzeba zabezpieczyć listwami kątowymi. Malowanie Do wykończenia otynkowanych ścian stosuje się różne farby. Do najpopularniejszych należą: farby wapienne - nadają się szczególnie do malowania świeżych, wilgotnych tynków; tworzą powłokę odporną na czynniki biologiczne i mają właściwości antyseptyczne; są mało odporne na ścieranie; zaleca się stosować je w pomieszczeniach 0 podwyższonej wilgotności (kuchniach, łazienkach, piwnicach), farby klejowe - nie należy ich stosować w pomieszczeniach wilgotnych oraz intensywnie użytkowanych, nie są one bowiem odporne na brud 1 trudno z nich usunąć plamy; ich zaletami są: niską ceną, łatwość przygotowania i malowania, możliwość uzyskania powierzchni matowej, duży wybór kolorów, farby krzemianowe - do malowania ścian i sufitów, szczególnie w pomieszczeniach wilgotnych; są odporne także na działanie substancji kwaśnych i alkalicznych; nie tworzą zwartej i szczelnej powłoki, są porowate, więc pozwalają na dyfuzję pary wodnej przez ściany; można je zmywać wodą, farby winylowe (polioctan winylu) - farby ogólnego stosowania, zwane potocznie emulsyjnymi; tworzą trwałe powłoki odporne ną ścieranie; można je zmywać; pozwalają na dyfuzję pary wodnej; są łatwe w przygotowaniu i aplikacji; mogą być stosowane we wszystkich rodzajach pomieszczeń, ¦, farby akrylowe - w porównaniu z winylowymi są bardziej odporne na zmywanie, używa się ich zatem do malowania powierzchni, które trzeba często czyścić, : farby lateksowe - bardzo trwałe i odporne na działanie promieni UV; powierzchnia nie zmienia koloru przez pieć-osiem lat; łatwe do nakładania, elastyczne, farby akrylowo-lateksowe - stosowane w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności (w łazienkach i kuchniach) lub tam, gdzie powierzchnia ściany narażona jest na uszkodzenia (przedpokój). Ptytki ceramiczne Cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem zarówno ze względu na walory estetyczne, jak i funkcjonalne - są bowiem bardzo trwałe, twarde, niepalne i odporne na światło, a przede wszystkim tatwe do utrzymania w czystości. Najczęściej spotykane typy płytek to: ścienne szkliwione, klinkierowe, terakota i gres. Wybierając płytki, trzeba wziąć pod uwagę funkcję, jaką będą spełniać, oraz charakter pomieszczenia, w którym będą układane. Na przykład ptytki do kuchni nie mogą być porowate, bo będą szybko się brudzić i wchłaniać ttuszcz. Tę samą wadę mają ptytki matowe o niegtadkiej powierzchni (z wgłębieniami). Ważna jest odporność na uszkodzenia mechaniczne i twardość. Skala twardości ma zakres od 1 do 9. Do kuchni powinno się wybrać ptytki twardości 4-6. Na posadzki należy wybierać ptytki, które są odporne na ścieranie - skala od 1 do 5. Im wyższy stopień ścieralności, tym większa odporność na ścieranie. Ptytki na posadzkę powinny mieć odporność 4-5. W holu niebezpieczne są drobiny piasku i brud wnoszony na podeszwach butów. Wybierać należy ptytki nieszkliwione lub szkliwione o odporności na ścieranie 4-5 i nieśliskie. Zamawiając płytki, należy uwzględnić straty podczas układania, ich ukryte wady, sposób układania, gatunek ptytek. Im niższy gatunek, tym większa może być ilość uszkodzonych ptytek. Sposób układania też jest ważny. Układanie skośnie (w karo lub romb) powoduje większe zużycie materiału. W kilku małych pomieszczeniach zużyje się więcej ptytek niż w jednym dużym o takiej samej powierzeni. Ilość zamawianego materiału trzeba zwiększyć o prawie 10%. Warto także dodatkowo zamówić 1 m2 - na zapas, do ewentualnej wymiany. 184 podkłady podłogowe i posadzki Podłoga na gruncie Na parterze i w garażach Domów Modelowych wykonano podłogę na gruncie. W miejsce zdjętego wcześniej humusu, czyli wierzchniej żyznej warstwy ziemi, utożono 20-centyme-trową warstwę piasku i zagęszczono go mechanicznie. Na piasku wykonano 10-centymetrową płytę z betonu B7,5, a na niej poziomą izolację przeciwwilgociową z dwóch warstw folii hydroizolacyjnej. Na tak przygotowanym podłożu można było układać kolejne warstwy podłogi gładź (zbrojona siatką, jeśli jej warstwa ma mniej niż 4 cm grubości) izolacja pozioma izolacja w ścianie cieplna betonowa płyta piasek, żwir lub pospótka izolacja przeciwwilgociowa grunt rodzimy Budowa podłogi na gruncie Ze względu na duże obciążenie podłogi w garażach (samochody) na folii hydroizolacyjnej leżącej na betonowej płycie podłogi na gruncie ułożono ocieplenie z twardych płyt styropianu odmiany FS 30 grubości 5 cm. Na nim ułożono gładź cementową, której nadano spadek w stronę bramy garażowej. Gdy gładź wyschła, pomalowano ją szarą farbą do betonu. Taka powłoka malarska zabezpiecza także podłogę przed pyleniem, ułatwia utrzymanie jej w czystości, a przy tym jest niedroga i Murator D21L - Z wykuszami - typ II 185 We wszystkich pomieszczeniach izolację cieplną wykonano z płyt styropianowych FS 20 grubości 10 cm. W pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym zastosowano dodatkową, cienką (około 1 cm) warstwę styropianu z naklejoną na wierzchu folią z wtopioną siatką wzmacniającą późniejsze mocowanie rur Następnie rozłożono rury ogrzewania podłogowego i przymocowano je do styropianu klipsami. Przy ścianach przyklejono taśmę dylatacyjną z pianki poliuretanowej. Jest ona niezbędna w pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym, umożliwia bowiem swobodne odkształcanie warstw ciepłej podłogi. Potem ułożono gładź grubości 6 cm z zaprawy cementowej i wyrównano ją, zacierając pacą. Tam, gdzie przewidziano płytki ceramiczne, na gładzi ułożono warstwę masy samopoziomującej. Płytki ceramiczne są cieńsze niż panele podłogowe, potrzebna była zatem dodatkowa warstwa gładzi, aby posadzka znalazła się na tym samym poziomie. W pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym do masy dodano emulsję uelastyczniającą Nadszedł czas na posadzkę, czyli wykończeniową warstwę podłogi. Do korytarza oraz sypialni wybrano laminowane panele w kolorze sosny. Na gładzi ułożono jedną warstwę folii z PCW. Zabezpieczy ona panele przed wilgocią przenikającą z gładzi. Na folii ułożono także piankę 2-milimetrowej grubości i dopiero na niej panele. Łączono je na pióro i wpust oraz klejono. Między panelami i ścianą zostawiono szczelinę dylatacyjną. Kiedy posadzka była już gotowa, do ścian przyklejono laminowane listwy przypodłogowe W pozostałej, dziennej części domu podłogę wykończono płytkami ceramicznymi w dwóch odcieniach beżu i trzech rozmiarach: 30x45, 30x30, 14,7x14,7 cm. Płytki przyklejano klejem budowlanym do wcześniej zagruntowanego podłoża. Jeśli układano je nad ogrzewaniem podłogowym, do kleju dodano - podobnie jak do gładzi - emulsję uelastyczniającą. Aby zachować jednakową grubość spoin, między płytkami zastosowano plastikowe krzyżyki dystansowe 186 V / Po wyschnięciu kleju spoiny między płytkami ceramicznymi wypełniono zaprawą do spoinowania w kolorze dopasowanym do płytek W dużej łazience posadzka ułożona jest w części z płytek ceramicznych o wymiarach 20x20 cm, a w części z desek z egzotycznego drewna irokko. Drewno należało zabezpieczyć przed wilgocią, dlatego pomalowano je olejem, a potem zawoskowano. Posadzkę ceramiczną wykończono 6-centymetrowej wysokości cokołem z płytek, natomiast deski - drewnianą listwą przypodłogową Murator Di2b - Przytulny - wariant III W pomieszczeniach, w których zaprojektowano ogrzewanie podłogowe, na izolacji przeciwwilgociowej ułożono dwie 5-centymetrowe warstwy styropianu FS 20, z tym, że drugą - z przyklejoną na wierzchu folią aluminiową j W pozostałej części parteru (tej bez ogrzewania podłogowego) ułożono płyty izolacyjne z wełny szklanej dużej gęstości i grubości 6 cm. Zabezpieczają one podłogę przed zimnem Po ułożeniu gładzi betonowej i masy samopoziomującej oraz zagruntowaniu podłoża wykonano posadzkę. Na poddaszu (w korytarzu i w sypialniach) są to laminowane panele w kolorze dzikiej wiśni. Najpierw ułożono folię z PCW zabezpieczającą przed wilgocią. Na folii ułożono miękką piankę, a na niej panele. Wpust każdego panela smarowano klejem, a następnie wciskano weń pióro kolejnego 187 Panele dociskano pasami ściągającymi. Robiono to, aby połączenie klejowe było mocne i aby podczas użytkowania podłogi między panelami nie pojawiły się szpary. Kiedy panelowa posadzka była już gotowa, wykończono ją listwami przypodłogowymi w tym samym kolorze W dziennej części domu: jadalni, salonie, kuchni, przedsionku i holu, podłogę wykończono płytkami ceramicznymi Ułożono tam płytki gresowe w trzech odcieniach beżu, o wymiarach 30x30 cm. Najpierw rozprowadzono klej pacą zębatą, a następnie układano płytki, lekko dobijając je gumowym młotkiem. Po wyschnięciu kleju spoiny zafugowano W łazienkach ułożono płytki o wymiarach 20x20 cm. Przyklejono je klejem budowlanym, pilnując, aby powierzchnia posadzki była równa i na tym samym poziomie. Sprawdzano to, przykładając do niej poziomnicę W łazience na poddaszu podłoga ułożona jest z desek z drewna tekowego i z płytek ceramicznych. Ściany przy posadzce ceramicznej wykończono cokołem z płytek, a przy drewnianej - cokołem drewnianym. Drewno zabezpieczono przed wilgocią olejem i woskiem Murator D08b - Przestronny - wariant III Na folii przeciwwilgociowej ułożono dwie 5-centymetrowe warstwy styropianu FS 20. W górnej warstwie ocieplenia, w wyciętych krzywoliniowych bruzdach poprowadzono rury centralnego ogrzewania i wody 188 Na ociepleniu ułożono 6-centymetrową gładź, a na niej - w miejsca pod przyszłe płytki - warstwę wyrównawczą z masy samopoziomującej. Tam, gdzie miał być ułożony parkiet, gładź dodatkowo przeszlifowano. Mogły bowiem pojawić się jakieś zgrubienia lub pęcherze, które należało usunąć. Wyrównane i oczyszczone z kurzu i pyłu podłoże zagruntowano preparatem W jadalni, salonie, korytarzu oraz w sypialniach ułożono parkiet dębowy z deszczułek szerokości 7 cm i różnej długości: od 25 do 50 cm. Układano je równolegle do siebie, dobierając ich długości w sposób przypadkowy Parkiet przyklejono bezpośrednio do gładzi. Na rozprowadzonym pacą zębatą kleju układano kolejne deszczułki. Aby pomiędzy deseczkami nie było szpar, dobijano je delikatnie młotkiem Po ułożeniu całości parkiet wyszlifowano cykliniarką... ...a w trudno dostępnych miejscach - pod grzejnikami, przy ścianach - szlifierką kątową 189 Przy ścianach parkiet wykończono listwami przypodłogowymi, które przymocowano do ściany zszywkami Aby zabezpieczyć drewno przed wilgocią, ułatwić jego utrzymanie w czystości i nadać mu estetyczny wygląd, podłogę polakierowano W miejscach, gdzie parkiet styka się z posadzką ceramiczną, zamiast metalowych lub drewnianych listew przejściowych zastosowano cienkie paski z korka. Jest on elastyczny, umożliwia swobodne odkształcanie się obu materiałów posadzkowych W przedsionku, pomieszczeniu gospodarczym, kuchni oraz części salonu ułożono matowe i polerowane płytki gresowe o wymiarach 30x30 cm W łazienkach natomiast ułożono białe płytki ceramiczne o wymiarach: 20x20, 31x31, 40x40 cm 190 Murator D03 - Doskonały Na parterze na warstwie betonu i folii ułożono ocieplenie z płyt wełny mineralnej - dwie warstwy płyt grubości 5 cm. W drugiej warstwie wycięto bruzdy, w których poprowadzono rury centralnego ogrzewania i wody. Ponieważ gładź była cieńsza (4 cm) niż w pozostałych Domach Modelowych (6 cm), na wełnie pod gładzią najpierw ułożono stalową siatkę zbrojącą W holu, przedsionku, kuchni, pomieszczeniu technicznym oraz łazience ułożono terakotę w kolorach piaskowym oraz beżowopomarańczowym, o wymiarach 33,3x33,3 cm. Natomiast w łazienkach - terakotę w kolorach beżowym i ceglastym, o wymiarach 31x31 cm W jadalni, salonie (na parterze) oraz w sypialniach i korytarzu (na poddaszu) ułożono bukowe panele - tak jak laminowane panele podłogowe Na połączeniu płytek ceramicznych i podłogi drewnianej umieszczano laminowane listwy przejściowe 191 W pomieszczeniach na poddaszu najpierw ułożono na stropie 3-centymetrową warstwę drobnego keramzytu, a na niej dwie warstwy suchego jastrychu grubości 2 cm z płyt gipsowo-włóknowych Drugą warstwę jastrychu układano na klej rozsmarowany na powierzchni pierwszej warstwy płyt. Dzięki temu obie warstwy tworzą jedną, grubszą i mocniejszą podbudowę pod posadzkę oraz pracują jak jeden element Warstwy płyt jastrychu połączono dodatkowo wkrętami 3,9x19 (22) mm, skręcając je ze sobą. Połączenia szpachlowano masą szpachlową. Płyty układano na mijankę, tak aby połączenia dwóch płyt nie tworzyły ciągłych spoin ani w poziomie, ani w pionie. Nie ma wówczas ryzyka, że wzdłuż spoin powstaną rysy. Podłoże zagruntowano i można było już układać posadzkę Na tarasie (stropie nad garażem) ułożono folię paroizolacyjną. Na niej umieszczono ocieplenie z wełny mineralnej grubości 10 cm, a na ociepleniu warstwę keramzytobetonu ze spadkiem 3% w dwie strony: od środka równolegle do ściany domu Następnie ułożono 3-centymetrową warstwę wyrównawczą z betonu. ¦'¦ Na nim przyklejono matę uszczelniającą, a miejsca styku podłogi i ścianki balustrady uszczelniono dodatkowo taśmą Na izolację naniesiono drugą warstwę kleju i ułożono mrozoodporne płytki ceramiczne 192 Lekcja dwudziesta pierwsza: ścian i sufitów Sil Niezależnie od sposobu tynkowania najpierw ściany i sufity oczyszczono z luźnych, osypujących się cząstek i resztek zaprawy murarskiej. n " Przed wykonywaniem tynków mokrych czyste powierzchnie zagruntowano i założono na nich listwy prowadzące, a naroża ścian zabezpieczono kątownikami z siatki. Dopiero potem nakładano tynk. Wykończenie ścian i sufitów na sucho rozpoczęto od zamocowania profili stalowych, do których później przykręcano płyty gipsowo-kartonowe Tynki wewnętrzne na ścianach i sufitach Domów Modelowych wykonano dwiema technikami. Zastosowano mokre tynki uktadane przy użyciu agregatu tynkarskiego oraz ptyty gipsowo-kartonowe na stelażu stalowym. Wybrano te dwie metody, bo pozwalają na szybkie wykończenie pomieszczeń, dają równe i gtadkie powierzchnie, które można potem pomalować dowolną techniką bądź obtożyć płytkami ceramicznymi. 9 Ściany i sufity we wszystkich domach pomalowano dwukrotnie farbą emulsyjną. Powierzchnie malowano wałkiem z krótkim włosem. Na pierwszą warstwę zastosowano mocno kryjącą, matową farbę, na drugą farbę kolorową. W łazienkach, kuchniach i pomieszczeniach gospodarczych drugą warstwę wykonano z odpornej na wilgoć farby emulsyjnej zawierającej środek do zwalczania grzybów i pleśni W kuchniach na niektórych ścianach założono panele pokryte fornirem -