Kir Bułyczow CZICZAKO NA PUSTYNI Jesienią nastaje na pustyni pora niespodziewanych piaskowych burz — gwałtownych i lodowatych. Jesienią żółtodzioby nie powinny się oddalać od bazy. Nawet jeżeli od tygodnia trwa cisza. Burza nadejdzie na pewno. I im cisza jest dłuższa, tym straszniej szaleje wichura. I oczywiście porosty Schodkowatego Kanionu, choć takie rzadkie i upragnione, nie są warte, żeby siódmego dnia ciszy wsiąść do lekkiego flyera i popędzić do kanionu. Licząc jeszcze na dodatek na to, że zdąży się wrócić przed obiadem tak, żeby nikt w bazie nie zauważył twojej nieobecności. …Regina postukała złamanym paznokciem po cyferblacie. Jeżeli wierzyć przyrządom, to tlen w butli rezerwowej już się kończy i system regeneracyjny pracuje na ładunku awaryjnym.. Regina otworzyła wentyl na cały regulator. „Młodzi ludzie, nie oszczędzajcie własnego życia” — tak mówił profesor… jak to on się nazywał? Taki maleńki, siwy, z odstającymi uszami… Według schematów wypracowanych w literaturze pięknej, powinnaś teraz wyjść z tej ciasnej, maleńkiej pieczary, nastawić twarz na zjadliwe podmuchy pyłu i schylając się, resztką sił podążać do celu na spotkanie wiatrowi. Upaść sto metrów przed końcem drogi i pięknie umrzeć. Ale taka możliwość nie wchodziła w grę, ponieważ Regina zupełnie nie wyobrażała sobie, gdzie jest ten cel, a już tym bardziej nie chciała pięknie umierać. Poleciała do kanionu, żeby dowieść geologom, że nie na darmo ją tu przysłano. Do czego to podobne — już od roku proszą ich, żeby zdobyli te porosty i wysłali je na Pierwszą — góra dwie godziny pracy, a wciąż nie mogą się na to zdobyć. To robota, to śnieg, to znowu burza. A zakaz, który dotyczy jej samodzielnych działań —jak tłumaczy to sobie Regina — można wyjaśnić poczuciem winy. Niezręcznie by wyszło, gdyby przyjezdna dziewczyna zrobiła to, czego nie udało się wam zrobić przez rok. Dalej wszystko działo się zgodnie z najlepszymi tradycjami. Nadeszła burza — jak należna kara za nieposłuszeństwo. Przepiękna nieznajoma wlokąca się z torbą pokostów nie wiadomo dokąd. Jakieś wzgórza i urwiska wyrastające na jej drodze. I w końcu jama, w której można zakończyć swój smutny żywot. Gdzie foyer, gdzie baza, dokąd wlec się ostatkiem sił — nie wiadomo. Można by się rozpłakać. Ale to niepotrzebna strata wilgoci. Płyny należy oszczędzać. Regina pomyślała, że racjonalność ma już chyba na zawsze we krwi. Jakiś tam Czerwony Kapturek, błądząc w lesie i obawiając się spotkania z wilkiem, mógł bez lęku zalać się łzami, ani myśląc o stracie płynów. A zresztą, co jej do jakiejś wilgoci? I tak nikt nie zdąży jej znaleźć i uratować. Oddychać też już prawie nie ma czym… W żółtej ścianie pyłu zasłaniającej otwór pieczary pojawiła się ciemna figura. W twarz uderzył zbyt ostry promień reflektora. Regina ucieszyła się, ale nie zdążyła się rozpłakać i spróbowała wstać, żeby godnie przywitać swojego wybawcę. Powietrza nie zostało już jednak ani na jeden oddech i chwytając ustami jego marne resztki upadła na ręce mężczyzny. Jak spoza dźwięcznej mgły dotarł do niej jego głos: — Samobójczyni. Nie było w nim potępienia. Była to konstatacja taktu. Regina próbowała powiedzieć, żeby oddał jej swoją rezerwowa butlę. Ale widać wybawca domyślił się sam. Wyglądało to tak, jakby człowiek wypłynął z wielkiej dębiny — powietrza już brak, zdaje ci się, że już–już zachłyśniesz się wodą — a zamiast tego świeże ziemskie powietrze wypełnia twoje płuca. Zdążyła. — Dziękuję — wyszeptała Regina. — Nie ma za co — odpowiedział wybawca. — Pozwoliłem sobie podłączyć pani własną butlę. Miała pani tlenu jeszcze na jakieś dziesięć godzin. — Ale przecież patrzyłam… — Co za talent — urządzać tragedię w pustym miejscu — zauważył wybawca. Regina nie mogła mu się przyjrzeć. Powiedziała: — Proszę zabrać reflektor — w jej głosie zabrzmiało rozdrażnienie. Głupio być szczeniakiem, któremu wtykają nos w kałużę. Promień latarki przesunął się w bok, zatrzymał się na ścianie pieczary. — Możemy iść — powiedział wybawca. — Proszę się mnie trzymać. Mój łazik jest w parowie. Żeby był lepszy efekt, powinna była pani jeszcze wyłączyć nadajnik awaryjny. Wcześniej niż za sto lat nikt by do tej dziury nie zajrzał. Regina odruchowo spojrzała na przycisk nadajnika. Westchnęła głęboko. Nie ma chyba sensu spowiadać się wybawcy z tego, że nie włączała nadajnika. Pracował tylko dlatego, że godzinę temu upadła w wąwozie i to tak nieszczęśliwie… — Idziemy — powiedziała. W łaziku od razu usiadł na przedzie i włączając silnik uprzedził: Proszę nie zdejmować hełmofonu. Kabina nie jest hermetyczna. Nie mam kiedy wybrać się do bazy i sprawdzić, o co chodzi. Musi pani pocierpieć jeszcze z dziesięć minut. Jego profil był ostry, wyrazisty — jak profil kruka. I brwi zbyt gęste, czarne. — To pan mnie nie odwiezie do bazy? — Nie da się tam dojechać — powiedział wybawca. — Przeczeka pani burzę na moim posterunku. Włączył radiostację i połączył się z bazą. — Znalazłem — powiedział. — Bez szczególnego trudu. Możecie odwołać alarm. Radiostacja wymamrotała coś w odpowiedzi. Regina patrzyła przez iluminator na żółtą, nieprzeniknioną zasłonę pyłu. Jego ton był kpiący, pobłażliwy. Ton bywałego tropiciela śladów. Cziczako — pomyślała Regina. Jestem Cziczako. W Klondike tacy nie wytrzymywali. Wybawca przerwał łączność i po raz pierwszy odwrócił się do Reginy. Jego brwi były załamane, a oczy okazały się bardzo jasne. Z przodu nie był podobny do kruka. Raczej — do Mefistofelesa. — Pytają czy nie jest potrzebny lekarz. Odpowiedziałem przecząco. Nie pomyliłem się? — Nie pomylił się pan. — To świetnie. Proszę się mocno trzymać. Będzie kołysało. Był to uprzejmy eufemizm. Łazikiem nie kołysało. Podrzucało, nim, miotało, nieomal go przewracało. Regina większą część drogi spędziła w stanie wiszącym, czasami wzlatując aż do sufitu kabiny. Dobrze jeszcze, że przyciąganie jest tu tak niewielkie i człowiek porusza się stosunkowo wolno. Wreszcie łazik zatrzymał się. Wybawca wyskoczył pierwszy i wyciągnął do Reginy rękę w błyszczącej sztywnej rękawiczce. Chwycił mocno, jak obcęgami. Stawiając pierwszy krok Regina odwróciła się — łazik wydał się jej już przywidzeniem oddzielonym kilkoma warstwami padającego muślinu. Kiedy się rozbierali w mikroskopijnym przedsionku posterunku, wybawca powiedział: — Słusznie pani postąpiła gubiąc się na początku burzy. Teraz byłoby panią trudniej znaleźć. Mikroskopijny pył wisiał w powietrzu. — Proszę poczekać kilka minut — mówił dalej wybawca — bo naleci do środka pełno kurzu. Przyrządy go nie lubią. Aha, skoro będziemy już teraz mieszkać razem, może powie mi pani, jak się pani nazywa? — Regina! — To bardzo ładnie, Stanisław. Kurz niechętnie osiadał na podłodze i na ścianach — łaskotał w nosie. — Proszę cierpliwie poczekać — powiedział Stanisław bez uśmiechu widząc, że zmarszczyła nos. — Niech pani kicha do środka. Bo uniesie się cała chmura. Niech się pani podrapie u nasady nosa. Mówią, że pomaga. I taka jest siła sugestii: Regina podrapała się posłusznie, chociaż oczywiście nic to nie pomogło. Trzeba było znowu czekać, aż kurz osiądzie. Wybawca milczał, choć Regina oczekiwała reprymendy za to, że drapała się niezgodnie z regułami sztuki. Wewnątrz wszystko było tak, jak należy. Porządek, niby w klasztornej celi. Wyobraziła sobie, jak ten Stanisław przez cały wolny czas kręci się ze szmatką po dwóch ciasnych pokoikach i łazience wycierając kurze z aparatury i mebli. Chociaż mebli było tu mało. Dwa typowe, składające się w ścianę łóżka w pomieszczeniu mieszkalnym, dwa stoły. Jeden do pracy, drugi koło zlewu, kuchenny, służący też do spożywania posiłków. — Wie pani, jak zrobić prysznic? — zapytał Stanisław. — Mieszkamy w takich samych kurnikach — odpowiedziała Regina. Mefistofelesowskie brwi uniosły się malowniczo. — Takie typowe posterunki nazywamy kurnikami — powiedziała Regina rumieniąc się. Jak gdyby złapano ją na jakiejś dziecięcej psocie. Może powiedzieć mu, że „kurnik” to neologizm profesora Wegenera? W żadnym wypadku. Stanisław wyjął z szafki w ścianie ręcznik. — Mydło jest w tubce na półeczce — powiedział. — Tam też leży szczotka do włosów. Ależ musi teraz cierpieć! Jego ulubiony czysty ręcznik! Jego uwielbiana szczotka do włosów! Jego drogocenna tubka z mydłem… Regina zaciągnęła plastikową zasłonkę, podłączyła wąż do kranu. Za zasłonką rozległ się znaczący kaszel. — Co się stało? — w głosie Reginy dźwięczał metal. — Może potrzebuje pani… Ręka Stanisława pojawiła się spoza zasłonki. Trzymał w niej — nawet nie od, razu się zorientowała — męską bieliznę. Czystą — jak wszystko w tym kurniku. — Dziękuję, nie trzeba — powiedziała Regina bezowocnie usiłując nadać głosowi surowe brzmienie. — Mam nadzieję, że burza skończy się do nocy i przyślą po mnie flyer. — Bielizna leży w prawej górnej szufladzie — powiedział Stanisław. — Burza się dzisiaj nie skończy. Proszę się postarać zbytnio nie chlapać. Żyję w systemie zamkniętym. Mieli przywieźć bak, ale przez tę burzę… Stanisław bardzo szybko przygotował obiad. Wyciągnął nie wiadomo skąd dwa wysokie kielichy, wytarł je do połysku, cienko pokroił ziemniaki. Regina wycierała włosy i patrzyła na promienie słońca, które przebijały się przez zasłonę pyłu i wpadając przez okno iskrzyły się na ściankach kielichów. Indywidualność tego pochodzącego z seryjnej produkcji mieszkania widoczna była tylko w drobiazgach. Pierwszym takim szczegółem były te kielichy. Obrazek na ścianie — surowy pustynny pejzaż — drugim. Zazwyczaj przebywający tu ludzie starali się powiesić na widocznym miejscu widoczki brzózek albo chłodnych jezior. Stanisław nie był sentymentalny. — Jak się pani czuje? — zapytał stawiając na stole skwierczącą patelnię z jajecznicą, — Jakbym w ogóle nie wychodziła na ulicę. Na Boga, wytrzasnął skądś białą koszulę. Wyobrażacie sobie, przytaszczył tutaj przez połowę Galaktyki białą koszulę. — Dawno jest pani tutaj? — zapytał Stanisław głosem uprzejmego gospodarza. Okazuje się, że nawet umie przyjmować gości. — Na Pustyni? — Trzeci dzień. Pracuję w Pierwszej Bazie. Więcej już nie ironizował. Regina pomyślała, że jego włosy kręcą się bardzo sympatycznie. — Zamyśliła się pani? — zapytał Stanisław. — Nie. To nic. Tam u nas jest ocean, skały, bryzgi wody dolatują aż do samej bazy. I widoczność na dziesięć kilometrów. Nie był pan na Pierwszej Bazie? — Nie, nigdy. Prawie się stąd nie ruszam, już czwarty miesiąc. Za dwa tygodnie skończę serię doświadczeń, to może was odwiedzę. Chociaż wątpię. Czekają na mnie na Wajale. — Ja też polecę na Wajałę. Tylko nie wiem, czy tak prędko. Pewnie samemu bardzo się tu panu nudzi? — Nie mam kiedy się nudzić. Nuda to zajęcie dla nierobów. — Źle się wyraziłam. Chciałam powiedzieć, że musi tu być smutno. Stanisław uśmiechnął się. Wzruszył ramionami. — Proszę jeść, bo wystygnie. Miał ładne ręce. Szczupłe z długimi wąskimi palcami. — Proszę mi wybaczyć — powiedziała Regina — że zmusiłam pana do wyprawy w taką burzę. — Przecież specjalnie pani nie zabłądziła — odpowiedział. Najwyraźniej było to jedyne usprawiedliwienie, jakie potrafił dla niej znaleźć. Spokojna atmosfera, herbatka — tego to już Regina nie mogła godzinę temu nawet podejrzewać. A wszystkiemu winna jest tylko ona. Bo niby czemu miałaby winić geologa, który musiał rzucić swoje sprawy i szukać w pustyni nieszczęsnego Cziczako? — Jest pan geologiem? — zapytała. — Tak. Pije pani mocną herbatę? Herbata była aromatyczna. I do tego w prawdziwym porcelanowym czajniczku. Sam gospodarz herbaty prawie nie tknął. Zresztą jajecznicy też nie jadł. — Nie lubię pomarańczy — powiedziała Regina. — Nie rozumiem. — Czytałam kiedyś taką powieść historyczną. Była tam biedna rodzina i matka mówiła do dzieci: „Nie lubię pomarańczy”. Żeby zostało więcej dla nich. — A ja rzeczywiście nie lubię jajecznicy — powiedział Stanisław. — Trzyma pan jajka dla gości? — Dom zawsze powinien być przygotowany na przyjęcie gości. Dla niego to jest dom. I wszystkie te kurniki, namioty, pieczary, gdzie przychodzi mu mieszkać — to wszystko jego dom. Ze też są na świecie ludzie, którzy umieją nadać każdemu kątowi normalny, ludzki wygląd. — Powstaje nowy problem — powiedział Stanisław. — Będzie pani musiała tu nocować. — Ale może jeszcze… — Mam zaufanie do burzy. Nie wypuści pani. Regina rozumiała, że ma rację. Burza tak się rozszalała, że od jej porywów drżały ściany wrośniętego w skały kurnika. — Co to za problem? — zapytała sucho. — Ma pan przecież wolne posłanie. — Wie pani — Stanisław patrzył jej w oczy poważnie, jakby zamierzał zaproponować jej rękę i serce. — Zazwyczaj śpię na dolnym łóżku i nawet przyzwyczaiłem się do tego. Ale jeżeli pani wolałaby na dole, to przeniosę swoją bieliznę na górę. — I to jest ten pański problem? — Oczywiście — odpowiedział. Sprzątnął ze stołu i zaczął myć naczynia. — Pomogę panu — powiedziała Regina. — Zrobię to lepiej. — Jest pani gościem — odburknął. —Poza tym nie rozumiem dlaczego miałaby pani umieć lepiej ode mnie myć naczynia? Uczyła się pani tego specjalnie? Nie żartował. Po prostu był zaciekawiony. — Nie — Regina roześmiała się. — Kultywuję tradycje. — Nie odpowiedziała mi pani, co z tym łóżkiem — powiedział Stanisław. — Bardzo lubię spać na górze — odpowiedziała. — Zdjęła mi pani z serca wielki ciężar. Wyznam pani prawdę. Boję się spać na górze. Boję się, że spadnę. I znowu nie było wiadomo czy żartuje, czy zawsze jest taki poważny. Gdzie jest u niego granica między żartem, a naiwnością? — Ja nie spadnę — tym samym tonem odpowiedziała Regina. — Jeżeli nie ma pani nic przeciwko temu, to chętnie bym teraz popracował — powiedział Stanisław. — Oczywiście. Nie znajdzie się u pana jakaś robota dla pań? — Co pani rozumie przez robotę dla pań? — Cerowanie, szycie, pranie… — Tam na półce są ostatnie numery „Przeglądu Biologicznego Wajały”. Na pewno ich pani jeszcze nie widziała. — Nie. Przywiózł je pan ze sobą? — Niech pani przejrzy. To na pewno najlepszy rodzaj roboty dla pań. Regina w roztargnieniu przerzucała czasopismo, w którym część artykułów była pokreślona, z wykrzyknikami na marginesach, z zagiętymi rogami stronic… — Interesuje się pan biologią? — Trochę — odpowiedział Stanisław. — To są owoce działalności mojego brata. Pracuje na Wajale, przyleciał tu do mnie i zostawił. — Tak przypuszczałam — powiedziała Regina. — To nie w pana stylu, tak traktować czasopisma. — To nie jest sprawa stylu — zaprotestował Stanisław. — Bratu jest tak po prostu wygodniej. — Ale panu nie. — Mnie nie. Scenka rodzinna, pomyślała nagle Regina. On za biurkiem, ona w fotelu. Za oknem burza, która nie jest w stanie naruszyć nastroju przytulności i spokoju… Co też za głupstwa przychodzą jej do głowy? — Chce pan, ostrzygę pana? — Co? Stanisław nie od razu zrozumiał, o co chodzi — widać propozycja padła zbyt nieoczekiwanie. Pokręcił głową. — Jak będzie trzeba — powiedział — dam sobie radę sam. Nudzi się pani? Regina chciała odpowiedzieć twierdząco, ale natychmiast przypomniała sobie, jak Stanisław odnosi się do nudy. — Nie, co też pan. A gdzie jest moja torba z porostami? Na pewno nic już z nich nie zostało… — Postawiłem ją w przedsionku. Podać pani? — Nie trzeba. Postaram się więcej panu nie przeszkadzać. — Niech pani przeszkadza — powiedział Stanisław. — Nie mam nic przeciwko temu. Jestem zadowolony, że pani trafiła do mnie. Pod wieczór burza znienacka ustała. Stanisław powiedział, że trzeba wyjść sprawdzić, czy łazik nie ucierpiał. — Odwiezie mnie pan? — zapytała Regina. — Nie. Za godzinę, a może wcześniej burza rozszaleje się jeszcze bardziej. Trafiliśmy teraz w oko cyklonu. Słyszała pani kiedyś o czymś takim?. — To samo centrum burzy? Oko cyklonu — nie wiem dlaczego, ale kojarzy mi się to z Conradem, Edgarem Poe… — Wiatr w olinowaniu, grotmaszt złamany, w drugiej ładowni pompy nie nadążają z likwidowaniem przecieku… — Słusznie. Mogę wyjść z panem na zewnątrz? — Będę szczęśliwy. Tylko proszę mi pozwolić sprawdzić osobiście pani butle. — Pan jest złośliwy. — Tylko ostrożny. Siedzieli na dużym płaskim kamieniu przy wejściu do posterunku. Było bardzo cicho, tylko nad niziną wisiał i w żaden sposób nie chciał opaść granatowy w świetle wieczoru pył. Błyski zachodzącego słońca pełgały po okrągłej przyłbicy hełmu i trafiając w szare oczy Stanisława przekształcały jego źrenice w maleńkie przeźroczyste jeziorka. Powiedział: — Kiedy dostałem z bazy wiadomość, że pani się zgubiła w moim rejonie, to najpierw się rozzłościłem. Proszę wybaczyć, ale właśnie tak: rozzłościłem się. No bo przecież, jak tak można: wziąć lekki flyer i ruszyć na Pustynię, kiedy w każdej chwili może się zacząć burza? A burze tu są takie, że z własnej nieprzymuszonej woli nie odszedłbym na sto metrów od posterunku… Nie, opowiadam tak nie po to, żeby wywołać pani skruchę. Na odwrót, czuję się winny, że byłem taki gburowaty. A potem przyszła pani do mnie i ucieszyłem się, że jest pani tutaj. Słońce zniknęło za ścianą pyłu, zrobiło się ciemno. Poryw wiatru uniósł garść piasku i rzucił ją w twarz Reginie. Ziarenka piasku zapiszczały szorując po przyłbicy hełmu. — Czas się schować — powiedział Stanisław i wyciągnął do niej rękę. Regina zrozumiała, że czekała na to, żeby wyciągnął do niej rękę. Nie mogła poczuć ciepła jego dłoni, ale to nie jest przecież takie ważne… W przedsionku stawiając hełm na półce zapytała: — Lubi pan swoją pracę? — To chyba nie jest sprawa lubienia, albo nielubienia — odpowiedział. — Ale najprawdopodobniej proces realizowania badań sprawia mi przyjemność. — A rezultaty? Jego twarz była całkiem blisko. W półmroku przedsionka oczy były jaśniejsze od skóry. Regina odruchowo uniosła rękę i koniuszkami palców dotknęła policzka Stanisława. Jego oczy rozszerzyły się ze zdziwienia. — Proszę wybaczyć — powiedziała Regina. — Ja niechcący. — Niechcący? Uśmiechnął się. I dodał: — Myślałem, że pobrudziłem sobie policzek. Albo zdjęła pani jakiś pyłek… — Proszę uważać, że pyłek… Regina rzuciła rękawiczki na półkę. — Kolacją zajmę się ja — powiedziała. — Mogę się panem trochę poopiekować? — Lepiej nie — powiedział Stanisław otwierając wewnętrzne drzwi. — To nierozsądne. Dużo łatwiej jest mi samemu zrobić kolację, niż opowiadać pani, gdzie co leży. I oczywiście postawił na swoim. Nocą Regina długo nie mogła zasnąć. Maleńka kajutka — przedział sypialny — jak gdyby płynęła po burzliwym morzu. Przykładając rękę do ścianki czuło się, jak biją o nią fale piasku i wiatru. Z górnej półki widać oświetlony prostokąt drzwi, róg stołu, przy którym pracuje Stanisław. Właśnie odchylił głowę, odwraca stronicę, uniósł rękę, poprawił lampę. Spojrzał w stronę Reginy — nie widzi jej, nie wie, że ich spojrzenia spotkały się. Przysłuchuje się, czy zasnęła. Zawołać go? Po co? A może domyśli się, przyjdzie, powie jej „dobranoc”. Można będzie opuścić rękę i znaleźć w ciemności jego dłoń… Znowu odwrócił się, przysunął spektrograf. Nie przyjdzie życzyć jej dobrej nocy. Czyżby to było przyjęte, kiedy odwiedzi cię przypadkowy gość, zbłąkany Cziczako, który i tak przepadnie wraz z burzą? Ostatnia myśl nagle zdenerwowała Reginę uświadamiając jej odmienność ich uczuć. Zostaw te głupstwa, nakazała sobie i odwróciła się do ściany. Ale dopóki nie zasnęła, próbowała wyobrazić sobie, co robi teraz Stanisław. Wstała późno. Stanisław jej nie obudził. — Wyspała się pani? — zapytał słysząc, że zeskoczyła z łóżka. Za iluminatorami wisi żółta mgła. Okrągły zegar nad biurkiem pokazuje 11.34. Regina zatrzymała się w sypialence usiłując przypomnieć sobie, gdzie jest szczotka do włosów. Najmniej na świecie miała ochotę pojawić się przed Sta—nisławem rozkudłana jak szczeniak po awanturze. Ale szczotka leży koło umywalki, w łazience… Szeroka dłoń Stanisława pojawiła się zza futryny. Leżała na niej szczotka. Powiedział zza drzwi: — Idę sprzątnąć w przedsionku. Wrócę za dziesięć minut. Żeby do tego czasu była pani przygotowana do śniadania. Jada pani kaszę mannę? — Jem! Uwielbiam! — powiedziała Regina biorąc szczotkę i z uczuciem słodkiej beznadziejności uświadamiając sobie, że jest bezsensownie zakochana w tym uprzejmym, oschłym człowieku… — A co potem? — Stach zapalił i Stanisław, który nie lubił dymu papierosowego, zakaszlał, rozpędzając dym przed swoją twarzą. — Mieszkała w moim kurniku jeszcze dwa dni. Dokładniej — dwa i pół dnia. — Burza się skończyła? — Nie. Obok przelatywał wielki flyer. Zawinęli i zabrali Reginę. — I co powiedziała na pożegnanie? — Nic. Pożegnała się uprzejmie. Jak należy. Podziękowała mi za gościnę. — I tyle? — Była na mnie zła. — Dlaczego? — Chyba w głębi duszy przypuszczała, że specjalnie wezwałem statek, żeby się jej pozbyć. — A wezwałeś? — Nie, nie mam z tym nic wspólnego. Ale gdybym go mógł wezwać, to bym to zrobił. Więc jej domysły były bliskie prawdy. — Wystraszyłeś się? — Żal mi było dziewczyny. — Nie jest dziewczyną. To dorosły człowiek. Była gotowa kogoś pokochać. I wtedy trafiłeś się ty. Niezbyt piękny, ale całkowicie samodzielny mężczyzna, na dodatek wybawca. Przecież nie przejawiałeś żadnej inicjatywy a to niezawodna pułapka. — Nie udawaj cynika. — Nie staram się. To nie cynizm, bracie. To konstatacja taktu. Bardzo możliwe, że gdyby zobaczyła cię tutaj — na Wasale, przeszłaby obok nie zwracając najmniejszej uwagi. Takich mężczyzn, jak my, są tysiące. — Przecież bywała na Wajale, wychowała się na Ziemi. A jednak pokochała mnie. — Już o tobie zapomniała. — Nie. Stanisław wyciągnął list i podał go bratu. Stach rozwinął kartkę i zauważył: — Charakter pisma banalny. — To nic jest sprawa charakteru pisma — cierpliwie odrzekł Stanisław. Stach niedbale przeleciał wzrokiem równe linijki, odwrócił kartkę na drugą stronę sprawdzając, czy tam też coś nic zostało napisane. — No cóż — powiedział wreszcie. — Bardzo wzruszające. — I tyle? — Co ci mogę jeszcze powiedzieć? Nie ja wywołałem w niej te uczucia. — Żartujesz. — Nie, jestem poważny. — Czasami nie wiem, kiedy żartujesz, a kiedy mówisz serio. Widziałem jej oczy, kiedy się żegnaliśmy. Napisała to szczerze. — Ani przez chwilę w to nie wątpię. Zresztą ciebie martwią wcale nie moje wątpliwości. — Nie, nie one. Ale przysięgam ci, że nie podjąłem żadnych kroków, żeby… — Ją uwieść? — Tym razem żartujesz. — Żartuję. Stanisław wstał z fotela i podszedł do okna. Wieżowce Wajały wznosiły się za szybą jak włócznie. Na tle wielkiego czerwonego słońca, podobne do roju meszek, kłębiły się flyery. Stanisław zbliżył twarz do szyby spoglądając w dół, w przepaść ulicy. — Posłuchaj, bracie — powiedział Stach. —Jesteś bezsilny, nie możesz jej pomóc. Przysięgam ci, minie tydzień, miesiąc i ona się uspokoi. Jest młoda, zapomni o wszystkim. Wyrzuty sumienia mogą cię nie męczyć. Powtarzam: przyszedł jej czas, żeby pokochać i po prostu w odpowiednim momencie znalazłeś się na jej drodze. — Nie widziałeś jej — powiedział Stanisław. — Jest bardzo sympatyczna i mądra. Jest szczera. Bardzo mi jej żal. — Komu innemu na twoim miejscu zaproponowałbym, żeby się z nią ożenił. — Znowu żartujesz? Stanisław odwrócił się gwałtownie. Jego gęste czarne brwi zeszły się u nasady nosa tworząc złamaną czarną linię. — Złościsz się, Cezarze — powiedział Stach. — To znaczy,, że nie masz racji. — Powinieneś ją zobaczyć — powiedział Stanisław. — Czekałem na tę prośbę. Brwi Stacha utworzyły taką samą złamaną czarną linię. Te same szare oczy przez sekundę wytrzymały spojrzenie antropoida, potem pierzchnęły w bok i ręka z długimi wąskimi palcami odnalazła na stole paczkę papierosów. — Nie pal — powiedział Stanisław. — Nie lubię tego. Szkodzi mi. — Odziedziczyłeś moje zalety, ale wiesz, czego ci brakuje, żeby być człowiekiem? — Wiem. Słyszałem. Wad. — Powtarzam się. — Tak. Czasami zastanawiam się nad okrucieństwem ludzi. Nie, nie poszczególnych jednostek, a ludzi w ogóle. Rozumiem, że tworząc antropoida, idziecie po linii najmniejszego oporu — maksymalnie dublujecie oryginał. Wspaniały, wybitny oryginał. I zapominacie o wadach. Zapominacie o tym, że jestem nie tylko niepełnowartościowy, ale także na tyle doskonały, że mam świadomość niepełnowartościowości. Przeszkadza mi próżność biokonstruktorów. Powinienem być bardziej prymitywny. Biorobot i tyle. Robot od słowa „robić”. — Stanisławie, nie staraj się być niesprawiedliwym w stosunku do ludzi. — Dlaczego jestem niesprawiedliwy? — Dlatego, że jesteś człowiekiem. — Antropoidem. Prawie człowiekiem, na dodatek bez wad. — Dobrze, antropoidem. Weź ten list z powrotem. Jest adresowany do ciebie. — Czyżbyś jeszcze nie zrozumiał, że to nie do mnie, a do ciebie. Ja przecież nie potrafię kochać… — A zastanawiałeś się, jak bliska miłości jest litość? — Litość to produkt rozumu. To jest dostępne nawet dla mojego, na poły elektronowego, mózgu. Stach zgasił papierosa. — Pisze, że czeka na ciebie… — Tak. — Chociaż na minutę.. — Tak. — Przy wejściu do zoo… — Tak. — A na ile twoja filipika przeciwko okrucieństwu ludzkości była przedstawieniem? — Nie więcej niż na dziesięć procent — uśmiechnął się Stanisław. — Nie więcej. I nie chmurz się, bracie. Nie kłamię. To nie dla mnie. — No, co jak co… Stanisław powiedział: — Będzie tam za dziesięć minut. Ledwo zdążysz dojść. — Jak to wszystko starannie zaplanowałeś — powiedział Stach. — Ja bym tak nie potrafił. — Nie musisz zachowywać się tak, aby twój prototyp działał po ludzku. — Jak ją poznam? — Ona cię pozna sama. — Ale mimo wszystko? — Serce ci podpowie. — Twoje przecież nie podpowiedziało… — Nie mogło podpowiedzieć. Jest syntetyczne. Za to ja funkcjonuję dużo pewniej niż ty. Jak nerka? Pobolewa? — Troszeczkę. — Transplantacja zajmie trzy dni. — Nie mam tych trzech dni. — Zastąpię cię. Przez najbliższy tydzień jestem wolny. Stach narzucił kurtkę. — Nie — Stanisław podszedł do niego. — Weź moją. — Boisz się, że mnie nie pozna? — Przyjemnie będzie jej zobaczyć mnie… to znaczy ciebie w starej kurtce. — Znawca kobiecego serca! Stach otworzył drzwi na korytarz. I zatrzymał się. — Słuchaj, a co mam jej powiedzieć? — Przeproś, że byłeś zajęty… no, powiedz cokolwiek. Możesz ją nawet do nas rozczarować. Tylko nie rób jej krzywdy. — Żal ci jej? — Idź, idź. Ma jasne włosy. Proste, jasne… Stach poszedł w stronę windy. Stanisław usiadł w fotelu, w roztargnieniu wyciągnął z paczki papierosa. Popatrzył na niego, jakby nie wiedział, co się z czymś takim robi, potem włożył do ust, pstryknął zapalniczką. Zaniósł się kaszlem i zgniótł papierosa w popielniczce. — Proszę dbać o części — burknął jakimś obcym głosem. — Dano ci je nie do zabawy. Popatrzył na zegarek. — Stach jest już koło wejścia do zoo. Znowu wstał, podszedł do okna i opierając się czołem o szybę popatrzył w dół na prawo, w ciemną zieleń pasa drzew. Jak gdyby mógł wypatrzyć kogokolwiek w odległości trzech kilometrów. Oczywiście nic nie zobaczył. Wrócił do stołu, zapalił jeszcze jednego papierosa i zaciągnął się. A kiedy kaszel minął — zaciągnął się jeszcze raz. Przełożył Piotr Fast