Biblioteki szpitalne to grupa bibliotek, która ma bardzo zróżnicowany księgozbiór, przeznaczony dla różnych odbiorców. Biblioteki te stosują też odmienne metody pracy, właściwe bibliotece fachowej czy publicznej. Funkcjonują w sytuacjach określanych jako trudne, gdyż pobyt w szpitalu jest taką właśnie sytuacją. Filia Biblioteczna Nr 10 Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku utworzona została na potrzeby hospitalizowanych dzieci i młodzieży, przebywających w Samodzielnym Publicznym Dziecięcym Szpitalu Klinicznym przy ulicy Waszyngtona 17. Filia działa na zasadzie porozumienia zawartego pomiędzy Książnicą Podlaską a Dziecięcym Szpitalem Klinicznym. Biblioteka jest czynna od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 16.00. Prowadzone są w niej dwie formy udostępniania. Jeśli dziecko nie może opuścić sali chorych, stosowana jest forma odwiedzin bibliotekarza i "spotkania" z książką przy łóżku pacjenta. Natomiast jeżeli stan zdrowia dziecka pozwala na opuszczenie Oddziału, wówczas pacjent wraz z opiekunem, lub sam, przychodzi do biblioteki. Odwiedziny Oddziałów przez bibliotekarza odbywają się w wyznaczonych godzinach. Pobyt dziecka w szpitalu na ogół wywołuje lęk i stanowi przerażające przeżycie dla małych pacjentów. Dla wielu z nich oznacza nie tylko rozstanie z rodzicami i wszystkim, co jest im drogie i bliskie, ale także serię inwazyjnych i często bolesnych zabiegów medycznych. Dzieci muszą podporządkować się systemowi, którego często nie rozumieją. Nie są pewne, jak zareagować i które zachowania są dopuszczalne, a które zakazane. Nierzadko czują się opuszczone i na łasce obcych ludzi. Wielu dzieciom dokucza w szpitalu samotność, boją się i tęsknią za domem. Dodatkowym obciążeniem dla dziecka jest zablokowanie jego aktywności, samodzielności przez unieruchomienie w łóżku. Boi się też ono wyizolowania. Sytuacja jest jeszcze bardziej skomplikowana, kiedy dziecko jest przewlekle chore. Dochodzi wtedy lęk przed kalectwem, a nawet śmiercią. By podjąć odpowiednie postępowanie wobec takiego dziecka należy wziąć pod uwagę: typ choroby, jej nasilenie, etap choroby, a także warunki chorowania i leczenia. Biblioterapia jest jedną z wielu rodzajów terapii i charakteryzuje ją wykorzystanie materiałów bibliotecznych jako środka oddziaływania. Terapia czytelnicza wyrosła z praktyki i intuicji lekarzy, psychologów, bibliotekarzy, pedagogów. Pierwszy człon tej nazwy (biblio) wskazuje na przynależność do bibliologii (nauka o książce), drugi odwołuje się do leczenia. Biblioterapia oznacza z jednej strony "stosowanie materiałów czytelniczych jako środka wspierającego proces terapeutyczny w medycynie", z drugiej "pomoc w rozwiązywaniu problemów przez ukierunkowane czytanie". W procesie biblioterapeutycznym nie zawsze używa się książki. Materiałem do terapii może być również film, kaseta wideo, nagranie muzyczne, a także materiały bezsłowne, np. obrazy, fotografie, przedmioty. Przez działania biblioterapeutyczne nie możemy zmniejszyć fizycznego bólu dziecka, możemy jednak wesprzeć je psychicznie. Wszelkie działania terapeutyczno - wychowawcze wobec małego pacjenta powinny zmierzać do tego, aby mógł on zrozumieć cel swego pobytu w szpitalu, zaakceptować ten stan i nauczyć się funkcjonować w nowych warunkach. Jeśli pobyt w szpitalu zacznie się przedłużać, to należy zadbać o utrzymanie dotychczasowych zainteresowań dziecka. Można organizować różnego rodzaju konkursy czytelnicze, quizy, zabawy językowe itp. Istotą wszelkich terapii względem dzieci chorych, w tym także biblioterapii, jest realizowanie celów nastawionych na kompensację potrzeby aktywności, potrzeby afiliacji, potrzeby bezpieczeństwa i sensu życia. Pacjenci przebywający w szpitalach bardzo chętnie biorą udział w różnych imprezach kulturalnych. Jedną z najprostszych form pracy jest głośne czytanie. W Filii Nr 10 dzieciom w wieku przedszkolnym proponuję obrazkowe książki dotykowe. Mają one niezbyt duży format, który pozwala na łatwe korzystanie z nich. Książki obrazkowe, poprzez przedstawianie na ilustracjach codziennych czynności życiowych i podstawowych umiejętności, uczą dzieci radzić sobie z nimi samodzielnie. Bardzo interesujące są również książki-zabawki, które często są wydawane w postaci miniatur przedmiotów, np. telefonu, kierownicy samochodu, wagi, bucika ze sznurowadłem, które należy poprawnie zawiązać. Tekstowi, dotyczącemu przede wszystkim wykorzystania przedmiotu przedstawionego na okładce, towarzyszy stosowna ilustracja. Książeczki takie uczą nie tylko pewnych umiejętności związanych z przedmiotami, o których mowa w tekście, ale także ćwiczą sprawność oraz zdolności koordynacyjne. W zbiorach Filii Nr 10 są również książki z elementami dźwiękowymi i ruchomymi obrazkami. Książeczki tego typu stymulują rozwój zmysłu słuchu, dotyku, koordynację wzrokowo-ruchową, a także usprawniają czynności manualne. Książeczki z elementami dźwiękowymi wyposażone są w przyciski, po naciśnięciu których wydobywa się dźwięk. Może to być np. głos zwierzątka, odgłos silnika samolotu itp. Często również proponuję dzieciom malowanki, ćwiczenia i gry edukacyjne. Publikacje tego typu służą przede wszystkim poznawaniu liter alfabetu, cyfr, nauce pisania, czytania oraz wykonywania prostych działań matematycznych. Ich celem jest również rozbudzenie wyobraźni dziecka oraz zapewnienie dobrej zabawy. Często wydawnictwa tego typu wzbogacone są w naklejki, co podnosi ich atrakcyjność, a tym samym zachęca dzieci do sięgania po nie. Wszystkie wymienione rodzaje książek cieszą się u dzieci bardzo dużym powodzeniem. Nawet te, które nie chciały mieć do czynienia z książkami, zaczynają się interesować tymi najciekawszymi pozycjami. Pewnego dnia mama 3-letniego Bartosza stwierdziła, że nigdy by nie przypuszczała, iż jej syn zostanie tak wcześnie "czytelnikiem". W zbiorach Filii Nr 10 znajdują się również książeczki, do których dołączone są kasety z tym samym tekstem. Są one bardzo ciekawe, ponieważ czytany na kasecie tekst co jakiś czas przerywany jest piosenką, dzięki czemu bajka jest bardziej interesująca i nie nudzi dzieci. Są to najbardziej znane bajki: Perrault, Grimmów, Andersena. Bajki te są bardzo przydatne dzieciom, które źle się czują i są osłabione. Dzieci chore są często agresywne, nadpobudliwe, naładowane negatywnymi emocjami (zmienność nastrojów). Dlatego bardzo często proponuję im do czytania baśnie, w których przedstawiony jest świat piękna i pozytywnych uczuć. Są one wspaniałym sposobem na wyciszenie, uspokojenie i rozładowanie napięć. Dzieci, które bardzo przeżywają rozstanie z rodzicami, zachęcam do czytania książek, w których problem utraty rodziców pojawia się w tle, np. "Awantura o Basię" Kornela Makuszyńskiego, "Bułeczka" Jadwigi Korczakowskiej lub też pozycje, w których pokazana jest przyjaźń z innymi osobami jako wspaniałe doświadczenie (H. Ch. Andersen "Baśnie", A. Lindgren "Rasmus i włóczęga"). Jeśli dziecko jest nieśmiałe, trudno nawiązać z nim kontakt, proponuję wszelkie powieści awanturnicze i przygodowe (np. M. Twain "Przygody Tomka Sawyera", K. May "Winnetou", Antoine de Saint-Exupery "Mały Książę"). Jeżeli samopoczucie dzieci jest dobre, ale są one zmęczone długim pobytem w szpitalu, proponuję pozycje, które pozwolą im przenieść się w świat fikcji literackiej: "Wyprawy Tomka" A. Szklarskiego. Bardzo ciekawa jest też seria o Koszmarnym Karolku, który ma głowę "pełną koszmarnych pomysłów". Dzieciom, które nie akceptują swego wyglądu, podsuwam lektury, w których wygląd bohatera nie ma dla nikogo znaczenia. Liczy się spryt, poczucie humoru ("Wakacje z duchami" A. Bahdaja, "Fizia Pończoszanka" A. Lindgren, "Ida sierpniowa" M. Musierowicz). Jeśli dzieci dobrze się czują i nie ma żadnych przeciwwskazań, proponuję im wyjście do biblioteki. Jest to dla nich ogromne przeżycie. Zapoznaję je z rodzajem książek, które są w bibliotece, uczę korzystania z niej. W bibliotece jest dużo maskotek, więc mogą się pobawić. Są to też elementy biblioterapii. Pierwsza wizyta w bibliotece ma najczęściej charakter zabawy, która ma sprzyjać wyrobieniu nawyku przychodzenia do biblioteki, sięgania po książki, wyszukiwania tych ulubionych na półkach bibliotecznych. Dzieci przewlekle chore to grupa, którą należy zainteresować książkami, w których bohaterowie walczą dzielnie z przeciwnościami losu, są pogodni, weseli, a akcja kończy się optymistycznie. Lektura nie musi być od początku do końca wesoła, ale wskazane jest, by dostarczała wielu wzruszeń, refleksji na temat trudów walki z napotkanymi trudnościami. Wśród takich dzieci dobrze jest zastosować formy pracy aktywizujące uczestników. Jeśli wybierzemy inscenizację, to taką, w której chore dziecko będzie aktorem. W dyskusji na temat przeczytanej książki również musi być ono równoprawnym partnerem, nie tylko słuchaczem. Dziecko, które będzie miało wyraźnie określoną rolę, będzie mogło sprawdzić swoje możliwości i uwierzyć we własne siły. Jest to pewnego rodzaju terapia zajęciowa. Organizując różne formy terapeutyczne wśród dzieci chorych przebywających w szpitalu należy wziąć pod uwagę ich możliwości, nie tylko umysłowe, ale również fizyczne. Nie należy proponować zabaw wymagających ruchu grupie osób leżących, czy na wózkach inwalidzkich. Czas każdej imprezy nie powinien przekraczać jednej godziny, ponieważ dzieci są często osłabione i przemęczone. Zajęcia biblioterapeutyczne powinny być zorganizowane w godzinach wolnych od zabiegów medycznych, by dzieci mogły w nich spokojnie uczestniczyć. Biblioterapia ma być traktowana jako zabawa, która niesie zmianę negatywnych postaw wobec choroby. Ma za zadanie odciągnąć od myśli o chorobie, a jednocześnie zintegrować grupę, której członkowie są dla siebie na ogół obcy. Książki pełne są bohaterów, przedziwnych przygód, przyjaźni i zaskakujących zakończeń. W książkach możemy znaleźć różne recepty na zło, brak miłości, akceptacji, czy inne problemy. Trzeba jedynie sięgnąć do którejś z nich, a przeniesie ona czytelnika w nieznany świat, umożliwi podróże w czasie stwarzając iluzję realności i prawdopodobieństwa jednocześnie. Wszystko to powoduje, że angażujemy swoje emocje, wyobraźnię, a książka staje się doręczycielem doznań emocjonalnych i artystycznych, kształtując tym samym psychikę odbiorcy. Daje również wzorce osobowe, które są niezbędne w prawidłowym rozwoju dziecka. Dzięki nim uczy się ono, jakie cele wybierać i jak je realizować. Wybiera te, które są zgodne z jego potrzebami, wymogami aktualnej sytuacji. Można te wszystkie czynniki zebrać i nadać im walor terapii literackiej, która pomoże walczyć ze swoimi słabościami, problemami, pomoże podjąć walkę z przeciwnościami losu. Bardzo ważne jest jednak, aby literatura, którą chcemy wykorzystać w procesie biblioterapeutycznym, była odpowiednio dobrana, adekwatnie do problemów pacjenta. Elžbiety Barbary Zybert: "Biblioteki szpitalne w swietle miedzynarodowych przepisów bibliotecznych", uverejneného v periodiku Poradnik bibliotekarza 9/1999, s. 3-9.)