Elżbieta Żurek SZTUKA WYSTĄPIEŃ czyli jak mówić, by osiągnąć cel BibliotekaUniyyęreytecka w Warszawie 1DDD335SM7 V \ pol(ex« SZKOŁA TRENINGU PERSONALNEGO WARSZAWA 2005 i ElżbTela Żiirek SZTUKA WYSTĄPIEŃ czyn jak mówić, by osiągnąć cel 1DDD3355M7 Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie poliext Projekt okładki Krzysztof Kozłowski Redaktor Bogumiła Wodzyńska Skład i łamanie Robert Lis Fotografia Paulina Jakubiuk 903837 ?'3 © Copyright by Warszawa 2003 PM POLTEXT, Warszawa 2005 01-554 Warszawa, AL Wojska Polskiego 20 tel./fax: 839-96-72, 839-96-73 Dział sprzedaży: V tel./fax: 839-36-21, 839-21-05 e-mail: [email protected] internet: www.poltext.com.pl Druk i oprawa - Plejada Warszawa, ul. Kosmatki 63, tel. 672-46-77 ISBN 83-88840-48-7 BUW-Kk- 05-1 ISA IA5 +C D (PL/1T0A/ Ofl.05. Spis treści Przedmowa.......................................................................................7 Rozdział 1 Wprowadzenie...................................................................................9 Rozdział 2 Siła pierwszego wrażenia, czyli w jaki sposób oddziałujemy na innych..........................................................................................11 Rozdział 3 Cechy dobrej prezentacji.................................................................21 Rozdział 4 Pierwsze kroki, czyli w jaki sposób przygotować się do prezentacji i wystąpienia....................................................................................29 Rozdział 5 Sygnały pozawerbalne, czyli rola języka ciała w wystąpieniach...............................................................................37 Rozdział 6 Sztuka operowania słowem, czyli o roli głosu w wystąpieniach...............................................................................47 Rozdział 7 Treść i forma prezentacji..................................................................57 Rozdział 8 Styl języka, czyli zabiegi werbalne stosowane w wystąpieniach...............................................................................77 Rozdział 9 Technika argumentacji.....................................................................87 5 Rozdział 10 Kłopotliwi słuchacze, czyli zachowania werbalne w trudnych sytuacjach.....................................................................95 Rozdział 11 Akcja i interakcja, czyli o współgraniu prelegenta z audytorium.................................................................103 Rozdział 12 Podsumowanie................................................................... U5 ? Przedmowa — ? Szanowni Państwo! Przekazuje niniejszym publikację Sztuka wystąpień, czyli jak mówić, by osiągnąć cel, składającą się z książki oraz płyty CD audio. Do stworzenia takiej formy publikacji zainspirowali mnie uczestnicy prowadzonych przeze mnie treningów, oczekujący przede wszystkim wymiernych efektów szkoleniowych w krótkim czasie. Napisałam więc książkę, której uzupełnieniem są treści edukacyjne zarejestrowane na płycie CD. Mając świadomość roli, jaką w procesie przyswajania informacji odgrywać może odpowiednio dobrana muzyka, zdecydowałam się na dokonanie owego nagrania na tle nowoczesnej muzyki instrumentalnej. W ten właśnie sposób powstała unikalna, a nawet niekonwencjonalna forma o charakterze warsztatu szkoleniowego. Publikację kieruję przede wszystkim do osób poszukujących praktycznego kompendium wiedzy na temat zasad prezentacji - do tych, którzy występują nie tylko przed szerokimi audytoriami, ale także chcą wzbogacić swoje umiejętności w zakresie autoprezentacji. Uważam, że interesujące informacje znajdą w niej osoby, które pragną stać się bardziej komunikatywne, przekonujące i wzbudzające zaufanie w każdej sytuacji zawodowej. Adresatami książki oraz płyty są więc liderzy, menedżerowie, trenerzy, osoby reprezentujące firmę w kontaktach z otoczeniem i przygotowujące prezentacje o charakterze ofertowym, a także studenci wkraczający w życie zawodowe. Wykorzystana forma, książka plus płyta, powinna zachęcić do praktycznego korzystania z niej te osoby, które pragną przyswajać wiedzę, wspomagając się muzyką. Treści edukacyjne nagrane w wersji audio są także idealną formą przekazu informacji dla tych odbiorców, którzy w tym samym czasie chcą sku- pić się na wykonywaniu dodatkowych czynności, nie wymagających od nich większego wysiłku intelektualnego (np. na prowadzeniu samochodu). Publikacja ma charakter praktyczny - jest poradnikiem, który wzbogaciłam o szereg ćwiczeń do samodzielnej realizacji przez Czytelnika. Może stać się podręcznikiem wykorzystywanym na zajęciach tematycznie związanych z autoprezentacją i Personality Public Rela-tions. Dołączona płyta CD audio jest doskonałą formą powtórzenia i utrwalenia przyswojonych informacji, może być także elementem w pełni indywidualnym. Życzę Państwu miłej lektury oraz udanego odbioru, a także wielu sukcesów w dziedzinie prezentacji i wystąpień. Elżbieta Żurek Rozdział 1 Wprowadzenie Wiele osób - szczególnie prelegentów występujących publicznie (co można zaobserwować w trakcie konferencji i tzw. spotkań branżowych) - wychodzi z błędnego założenia, że treść tego, co mają do przekazania, jest w stanie obronić się sama. Okazuje się jednak, że równie istotnym elementem naszego komunikatu - oprócz warstwy merytorycznej -jest sposób, w jaki przedstawiamy informacje. Obrana przez nas metoda prezentacji może w znaczący sposób zaważyć na odbiorze otoczenia. Dobór odpowiedniej formy do danej sytuacji, a także do profilu i preferencji audytorium, nie jest więc łatwym zadaniem - szczególnie dla osób stawiających pierwsze kroki w zakresie prowadzenia prezentacji. Elementy sztuki wystąpień znajdują zastosowanie w wielu życiowych i zawodowych sytuacjach. Sprawdzają się w momentach, gdy zadaniem osoby prezentującej informacje merytoryczne jest przede wszystkim zdobycie zaufania odbiorców i w konsekwencji przekonanie ich do danej idei, koncepcji lub zamierzenia. Choć zasady realizacji wystąpień kojarzą się nam raczej z prezentacjami przed szerokimi audytoriami (tj. wykładami, prelekcjami, szkoleniami), nie należy zapominać, że są one równie użyteczne w trakcie spotkań w bardziej kameralnych gremiach. Najistotniejsze prawa sztuki wystąpień znajdą więc zastosowanie m.in. w trakcie: prezentacji projektu w gronie kolegów z firmy, przedstawiania oferty współpracy potencjalnemu kontrahentowi czy wreszcie podczas rozmowy z przyszłym pracodawcą. Chciałabym podkreślić, iż osoby stosujące w praktyce zasady sztuki wystąpień postrzegane są jako kompetentne i posiadające obszerną wiedzę, co niewątpliwie stanowi najważniejszy element budowania autorytetu. W niniejszej publikacji dokonamy analizy wszystkich etapów przygotowania oraz realizacji prezentacji i wystąpień. Rozpoczniemy od roli pierwszego wrażenia w sytuacjach zawodowych i zastanowimy się nad tym, jak wzmacniać siłę naszego oddziaływania na innych. Omówimy cechy wyróżniające tzw. charyzmatyczną osobowość i zanalizujemy wpływ jej zachowań na poziom zainteresowania odbiorców. Zestawimy także cechy wyróżniające dobrą prezentację oraz samego mówcę odpowiednio przygotowanego do jej przeprowadzenia. Zwrócimy szczególną uwagę na przygotowanie do prezentacji w sferze emocjonalnej, podkreślając, że jest ono nierozerwalnie związane z przygotowaniem w sferze merytorycznej. Zastanowimy się nad tym, w jaki sposób otoczenie ocenia nas na podstawie zachowań pozawerbalnych. Skupimy się na tych elementach mowy ciała, które odgrywają szczególną rolę w prezentacjach i wystąpieniach. Zestawimy cechy charakteryzujące dobrego mówcę w zakresie zachowań pozawerbalnych. Zanalizujemy także poszczególne elementy techniki operowania głosem, podkreślając przy tym, że umiejętne zastosowanie tej metody może w znaczący sposób przyczynić się do wzmocnienia siły przekazu werbalnego. Jeden z rozdziałów został poświęcony zasadom doboru elementów merytorycznych i formy prezentacji. Zastanowimy się nad wpływem tych elementów na późniejszy sukces prezentacji. Omówimy najistotniejsze zabiegi werbalne, o których pamiętać powinien każdy mówca, a także najważniejsze zasady techniki argumentacji. Analizując zachowania werbalne w tzw. trudnych sytuacjach, zajmiemy się problemem kontaktu z kłopotliwymi słuchaczami. Podsumowując informacje dotyczące sztuki wystąpień, skupimy się na zasadach tzw. współgrania prelegenta z audytorium. Omawiając zachowania słuchaczy, wymienimy także symptomy, które mogą świadczyć o sukcesie prezentacji. Zakończenie niniejszej publikacji stanowią dwa zestawidaia - najistotniejsze prawa sztuki wystąpień oraz wskazówki dla początkujących mówców. Każdy z rozdziałów zawiera praktyczne ćwiczenia, do wykonywania których szczerze zachęcam. W celu powtórzenia najistotniejszych informacji polecam przesłuchiwanie (dla uzyskania jak najlepszych rezultatów - kilkakrotne) dołączonej płyty CD. Obie części publikacji - zarówno książka, jak i wymieniona płyta - mają te same tytuły oraz numery poszczególnych rozdziałów. 10 Rozdział 2 . Siła pierwszego wrażenia, czyli w jaki sposób oddziałujemy na innych fcimbbO W rozdziale... Omówimy sfery naszego oddziaływania na innych. Zastanowimy się nad tym, dlaczego tak istotne są pierwsze chwile kontaktu z ludźmi. Zbierzemy także wnioski na temat cech wyróżniających tzw. charyzmatyczne osobowości. Istnieje pojęcie tzw. decydujących pierwszych sekund w kontaktach interpersonalnych. Owe pierwsze chwile bywają niekiedy najistotniejsze. Na podstawie wrażeń, jakie pozostawiają w naszej świadomości inni, jesteśmy w stanie nie tylko przypisać danej osobie określone cechy, ale także zdecydować o odczuwanej do niej sympatii bądź antypatii. W wielu sytuacjach do dokonania takiej właśnie klasyfikacji potrzebujemy zaledwie kilkunastu lub kilkudziesięciu sekund. Przygotowując się do prezentacji oraz wystąpienia zarówno w kameralnym, jak i większym gronie, powinniśmy przede wszystkim zastanowić się nad tym, w jaki sposób oddziałujemy na naszych odbiorców. Wyniki analizy naszych zachowań, a także reakcji otoczenia na sposób autoprezentacji, powinny stać się dla każdego mówcy istotnymi wskazówkami. Przyjrzyjmy się więc tym elementom zachowania, na które zwracają uwagę odbiorcy przekazywanych przez nas treści. 11 roli pierwszego wrażenia w sytuacjach zawodowych i zastanowimy się nad tym, jak wzmacniać siłę naszego oddziaływania na innych. Omówimy cechy wyróżniające tzw. charyzmatyczną osobowość i zanalizujemy wpływ jej zachowań na poziom zainteresowania odbiorców. Zestawimy także cechy wyróżniające dobrą prezentację oraz samego mówcę odpowiednio przygotowanego do jej przeprowadzenia. Zwrócimy szczególną uwagę na przygotowanie do prezentacji w sferze emocjonalnej, podkreślając, że jest ono nierozerwalnie związane z przygotowaniem w sferze merytorycznej. Zastanowimy się nad tym, w jaki sposób otoczenie ocenia nas na podstawie zachowań pozawerbalnych. Skupimy się na tych elementach mowy ciała, które odgrywają szczególną rolę w prezentacjach i wystąpieniach. Zestawimy cechy charakteryzujące dobrego mówcę w zakresie zachowań pozawerbalnych. Zanalizujemy także poszczególne elementy techniki operowania głosem, podkreślając przy tym, że umiejętne zastosowanie tej metody może w znaczący sposób przyczynić się do wzmocnienia siły przekazu werbalnego. Jeden z rozdziałów został poświęcony zasadom doboru elementów merytorycznych i formy prezentacji. Zastanowimy się nad wpływem tych elementów na późniejszy sukces prezentacji. Omówimy najistotniejsze zabiegi werbalne, o których pamiętać powinien każdy mówca, a także najważniejsze zasady techniki argumentacji. Analizując zachowania werbalne w tzw. trudnych sytuacjach, zajmiemy się problemem kontaktu z kłopotliwymi słuchaczami. Podsumowując informacje dotyczące sztuki wystąpień, skupimy się na zasadach tzw. współgrania prelegenta z audytorium. Omawiając zachowania słuchaczy, wymienimy także symptomy, które mogą świadczyć o sukcesie prezentacji. Zakończenie niniejszej publikacji stanowią dwa zestawieWa - najistotniejsze prawa sztuki wystąpień oraz wskazówki dla początkujących mówców. Każdy z rozdziałów zawiera praktyczne ćwiczenia, do wykonywania których szczerze zachęcam. W celu powtórzenia najistotniejszych informacji polecam przesłuchiwanie (dla uzyskania jak najlepszych rezultatów - kilkakrotne) dołączonej płyty CD. Obie części publikacji - zarówno książka, jak i wymieniona płyta - mają te same tytuły oraz numery poszczególnych rozdziałów. 10 Rozdział 2 .' SETO Bn?-)"ftOJX">Mu Siła pierwszego wrażenia, czyli w jaki sposób oddziałujemy na innych cniu ), t< te.'\bbO W rozdziale... Omówimy sfery naszego oddziaływania na innych. Zastanowimy się nad tym, dlaczego tak istotne są pierwsze chwile kontaktu z ludźmi. Zbierzemy także wnioski na temat cech wyróżniających tzw. charyzmatyczne osobowości. Istnieje pojęcie tzw. decydujących pierwszych sekund w kontaktach interpersonalnych. Owe pierwsze chwile bywają niekiedy najistotniejsze. Na podstawie wrażeń, jakie pozostawiają w naszej świadomości inni, jesteśmy w stanie nie tylko przypisać danej osobie określone cechy, ale także zdecydować o odczuwanej do niej sympatii bądź antypatii. W wielu sytuacjach do dokonania takiej właśnie klasyfikacji potrzebujemy zaledwie kilkunastu lub kilkudziesięciu sekund. Przygotowując się do prezentacji oraz wystąpienia zarówno w kameralnym, jak i większym gronie, powinniśmy przede wszystkim zastanowić się nad tym, w jaki sposób oddziałujemy na naszych odbiorców. Wyniki analizy naszych zachowań, a także reakcji otoczenia na sposób autoprezentacji, powinny stać się dla każdego mówcy istotnymi wskazówkami. Przyjrzyjmy się więc tym elementom zachowania, na które zwracają uwagę odbiorcy przekazywanych przez nas treści. 11 Nasze oddziaływanie na innych charakteryzują dwie sfery - sfera merytoryczna oraz sfera emocjonalna (rys. 1). Sfera merytoryczna to wszelkie dane, liczby, fakty, czyli merytoryczne informacje, które w formie komunikatu przekazujemy innym. Drugą sferą naszego oddziaływania na odbiorców jest sfera emocjonalna stanowiąca zbiór emocji, które wywołujemy u innych sposobem przekazywania informacji oraz mową ciała. Rysunek 1 Oddziaływanie w komunikacji interpersonalnej Sfery oddziaływania w komunikacji interpersonalnej (^ Sfera emocjonalna J) a Zapamiętaj... Sfera merytoryczna naszego oddziaływania na innych to treść tego, co mamy im do przekazania. Sfera emocjonalna to mowa naszego ciała, a także sposób, w jaki mówimy. W tym miejscu powołam się na klasyczne amerykańskie badania, których celem było wykazanie, co pozostaje w pamięci odbiorcy po telefonicznym oraz po osobistym kontakcie z daną osobą. Otóż okazało się, że nasz telefoniczny rozmówca zapamiętuje przede wszystkim sposób, w jaki mówiliśmy - 88%. Pozostałe 12% przypada więc na treść tego, co powiedzieliśmy. W przypadku kontaktów osobistych na pierwsze miejsce wysuwa się mowa ciała - 55% zapamiętanych treści. Na drugim miejscu pojawia się sposób, w jaki mówimy - 38%, zaś dopiero na trzecim miejscu treść naszej wypowiedzi - pozostałe 7% zapamiętanych informacji. Rysunki 2 i 3 ilustrują zakresy naszego oddziaływania na innych w trakcie kontaktów osobistych i rozmów telefonicznych. 12 Rysunek 2 Oddziaływanie podczas kontaktów osobistych (^" Kontakty osobiste Rysunek 3 Oddziaływanie podczas rozmów telefonicznych Sposób mówienia (^Rozmowy telefoniczne a Zapamiętaj... W trakcie rozmów telefonicznych do naszych rozmówców najbardziej dociera sposób, w jaki mówimy. W trakcie kontaktów osobistych elementem najbardziej przemawiającym do odbiorcy jest mowa ciała. Zastanówmy się, jakie informacje jesteśmy w stanie powtórzyć np. po wykładzie, którego właśnie wysłuchaliśmy. Okazuje się, że osoby nie posługujące się notatkami pamiętają tak naprawdę niewiele z zakresu merytorycznych informacji przedstawionych przez prelegenta. Są w stanie odtworzyć jedynie takie treści, które zapadły im szczególnie w pamięć, bo np. dotyczyły najbardziej interesujących je zagadnień lub zostały podane na samym początku wykładu bądź okraszone przez mówcę anegdotą. Inne pozostałe w pamięci słuchacza elementy - a jest ich zdecydowana większość - to tzw. ogólne wrażenia kojarzone najczęściej z oso- 13 bą samego mówcy, dotyczące m.in. jego kompetencji, znajomości tematu, a także sposobu prezentacji. Ponieważ na podstawie jednego wystąpienia trudno tak naprawdę w uczciwy sposób ocenić kompetencje mówcy, dokonujemy więc tego na podstawie wrażeń i emocji, jakie wywołał on u nas swoją prezentacją. Owe wrażenia i emocje spowodował język ciała i sposób mówienia, czyli innymi słowy nie treść, lecz forma przekazu. Jakie więc wnioski można wysunąć? Otóż okazuje się, że zawartość merytoryczna naszej wypowiedzi jest mniej ważna niż forma przekazu. Zwróćmy uwagę na fakt, że im mniej znamy naszego odbiorcę, tym mniej ważne są jego słowa. Mowa ciała i brzmienie jego głosu stają się dla nas w takiej sytuacji najistotniejsze. Dopiero bliższe poznanie osoby prelegenta (np. przy kolejnym wystąpieniu) powoduje, że zaczynamy kierować uwagę na przekazywane przez niego treści o charakterze merytorycznym, pozostawiając w tle sferę emocjonalną. o Zapamiętaj... Wrażenia i emocje, jakie wywołujemy u innych, nie są w większości przypadków wynikiem wartości merytorycznej, lecz obranej przez nas formy przekazu. Zwyczajowo mówcy (zaobserwować można to szczególnie w trakcie wielu prelekcji i wykładów) skupiają uwagę właśnie na elementach merytorycznych przekazu, zapominając o emocjonalnej sferze oddziaływania na odbiorcę. Przytaczając w swoich wystąpieniach wiele informacji fachowych, nie zwracają uwagi na tzw. retorykę wizualną (wspomagające przekaz werbalny elementy mowy ciała) oraz na sztukę operowania głosem i słowem. W kolejnych rozdziałach szczegółowo omówimy rolę owych istotnych elementów w wystąpieniach publicznych i prezentacjach. Siła naszego oddziaływania na innych ma ogromne znaczenie w kontaktach z nowo poznanymi osobami. Bywa, że pierwsze kilkadziesiąt, a nawet kilkanaście sekund kontaktu z kimś do tej pory nieznanym decyduje o późniejszej sympatii bądź antypatii do danej osoby. Kolejne 14 minuty spotkania najczęściej pogłębiają jedno z tych uczuć. Negatywne pierwsze wrażenie można później próbować zmienić, lecz na to trzeba czasu i kolejnej szansy, która w sytuacjach zawodowych nie jest nam zazwyczaj dana. Powinniśmy pamiętać o tym szczególnie w trakcie nawiązywania kontaktów o charakterze biznesowym, w sytuacjach pierwszych prezentacji ofertowych czy wreszcie w momencie rozmowy z potencjalnym pracodawcą. a Zapamiętaj... Pierwsze chwile kontaktu z nowo poznanymi osobami mogą zdecydować o późniejszej sympatii bądź antypatii do nich. Podajmy kilka przykładów. Łatwo przychodzi nam przecież ocenianie nawet całkiem nieznanych osób. Na podstawie wyrazu twarzy kogoś przypadkowo spotkanego jesteśmy w stanie zakwalifikować go np. do grupy osób wyjątkowo zamkniętych w sobie. Patrząc na wygląd, postawę oraz ubiór wydajemy komuś świadectwo kompetencji i zawodowego doświadczenia. Na podstawie powolnego tempa mówienia stwierdzamy, iż dana osoba jest flegmatyczna. Tego rodzaju przykłady można mnożyć. ? Zapamiętaj... Zawartość merytoryczna naszej wypowiedzi jest mniej ważna niż forma przekazu. Im mniej znamy naszego odbiorcę, tym mniej ważne są jego słowa, ponieważ mowa ciała i brzmienie jego głosu stają się dla nas najistotniejsze. Umiejętność zjednywania sobie sympatii od pierwszej chwili spotkania posiadają osoby charyzmatyczne, które swoim zachowaniem przede wszystkim przykuwają uwagę, a także wzbudzają zainteresowanie, zachęcając tym samym rozmówców do dalszych kontaktów. Każdy z nas jest w stanie wymienić przynajmniej kilka znanych sobie osób z charyzmą. Takie osobowości reprezentują nie tylko świat 15 kultury czy polityki, ale także najbliższe nam otoczenie. Znamy świetnych, charyzmatycznych szefów zespołu, pod kierownictwem których realizowane są śmiałe projekty. Pamiętamy nauczycieli, których osobowość skutkowała zainteresowaniem uczniów daną dziedziną wiedzy. a Zapamiętaj... Charisma (z greki) - łaska, dar; od charis - radość, wdzięk. Jakimi więc cechami wyróżniają się tzw. charyzmatyczne osobowości? Otóż przede wszystkim osoby takie mają świadomość posiadania mocnych stron i właśnie ten element generuje inne ich zachowania. Może on powodować, że szybciej od innych ludzi przyjmują wszelkie wyzwania. Kierowanie się odwagą w podejmowaniu szybkich, niekiedy ryzykownych decyzji stanowi jedną z istotniejszych cech takich osób. Charyzmatyczne osobowości wyróżnia także umiejętność życia „tu i teraz", przejawiająca się m.in. brakiem skłonności do odkładanie planów, chęci i zamierzeń na nieokreśloną przyszłość. Zauważmy, że osoby o takich cechach potrafią nie tylko korzystać z każdej okazji i możliwości własnego rozwoju, ale także cieszyć się z tego, co już udało się im zrealizować. Zdecydowanie obce jest im uczucie frustracji. Osoby charyzmatyczne wykazują zainteresowanie innymi - przejawia się to np. chęcią nawiązywania nowych, a także umiejętnością podtrzymywania dawniej zawartych znajomości. Nie czują obaw przed kontaktem z nieznajomymi, potrafią w interesujący sposób prowadzić wszelkie rozmowy - nawet te na najbardziej błahe tematy. Poza tym dysponują ważną umie)$tnością przekazywania innym swojego zapału i inicjatywy - czynią to m.in. rozprawiając z wielkim zaangażowaniem na temat właśnie realizowanych projektów i planowanych przedsięwzięć. Taki sposób komunikowania się z otoczeniem szybko zjednuje im zwolenników. Charyzmatyczne osoby posiadają także umiejętność okazywania uczuć. Nie tylko potrafią okazywać własne uczucia: radość, zadowo- 16 lenie, entuzjazm, zaniepokojenie, ale także odczuwać je u innych. Należą do tych, którzy najszybciej reagują współczuciem i chęcią pomocy innym. Poza tym w odpowiedni sposób operują mową ciała, traktując ten właśnie element jako wzmocnienie przekazu werbalnego. Charyzma jest często wynikiem oryginalnego profilu własnej osoby oraz indywidualnego stylu i klasy. Ktoś, kto nie wyróżnia się na tle innych osób o podobnych doświadczeniach, raczej nie jest w stanie przekonać ich do swoich idei. Jedynie starannie budowany, spójny i przede wszystkim oryginalny wizerunek osobisty może stanowić potwierdzenie faktu, iż dysponujemy charyzmą. Wszystkie cechy wyróżniające osoby charyzmatyczne prezentuje przedstawione poniżej zestawienie. Podsumujmy... Cechami wyróżniającymi charyzmatyczną osobowość są: ? świadomość posiadania mocnych stron, ? odwaga w podejmowaniu ryzyka, ? świadomość życia „tu i teraz", ? gotowość do podejmowania szybkich decyzji, ? umiejętność przekazywania innym swojego zapału, inicj wy i zaangażowania, ___. ? zainteresowanie innymi, ? umiejętność okazywania uczuć, ? odpowiednia mowa ciała, ^ , ? oryginalny profil własnej osoby, i« ? indywidualny styl i klasa. .ij&łciffiscgS Proponuję zanalizować cechy swojej osobowości pod kątem zachowań charyzmatycznych. Zastanówmy się przede wszystkim nad tym, czy mocne strony naszej osobowości znajdują odzwierciedlenie w realizowanych i planowanych przez nas działaniach. Czy mentalnie stać nas na to, aby powziąć szybką decyzję, która może okazać się ryzykowna? Czy niezadowolenie lujijtustracja nie przesłania radości 17 z osiąganych przez nas sukcesów? Czy często udaje nam się przekonać otoczenie - np. współpracowników, kolegów, zespół - do realizacji ryzykownego projektu? Czy jesteśmy w stanie „zarazić" innych naszym zapałem i tym samym spowodować, że zdecydują się na to, aby współpracować z nami na danym polu? Czy potrafimy szczerze zainteresować się tym, co pragną nam przekazać osoby z naszego otoczenia? Czy umiejętnie okazujemy uczucia? Czy mowa naszego ciała stanowi uzupełnienie wypowiadanych przez nas informacji? Czy na tle innych wyróżniamy się oryginalnością i indywidualizmem? Chciałabym zwrócić uwagę na fakt, iż nad wieloma elementami można popracować, np. nad umiejętnością przekazywania innym naszego zapału i zaangażowania czy nad odpowiednią mową ciała. Można nauczyć się okazywać innym nasze zainteresowanie, wzmocnić w sobie świadomość posiadania silnych stron, a także wypracować indywidualny styl. Zwróćmy uwagę na sposób prezentacji wyróżniający charyzmatycznych mówców. Są oni przede wszystkim w stanie przykuć Uwagę otoczenia, a w konsekwencji wzbudzić zainteresowanie tym, co mają do powiedzenia. Odbiorcy, zachęceni treścią przekazu takiego mówcy, nie tylko aktywnie współuczestniczą w jego prezentacji, ale także odbierają impuls do dalszych kontaktów, co skutkuje chęcią udziału w kolejnych prezentacjach. ? Zapamiętaj... Osoby charyzmatyczne szybciej od innych wzbudzają zainteresowanie tym, co mają do powiedzenia. Jeżeli więc pragniemy nauczyć się sztuki prezentacji i tym samym realizowania dobrych wystąpień, powinniśmy wzmocnić w sobie te elementy, które naszemu otoczeniu (a więc także naszym potencjalnym odbiorcom) kojarzą się z zachowaniami charyzmatycznymi. W każdej sytuacji życia zawodowego (a także prywatnego) pamiętajmy również o roli,"jaką odgrywa tzw. pierwsze wrażenie w kontaktach interpersonalnych. 18 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przyjrzyj się nieznanym lub dopiero poznanym osobom z otoczenia. Zwróć baczną uwagę na elementy ich zachowania, które najbardziej przykuwają Twoją uwagę. Następnie dokonaj zestawienia tych elementów i zanalizuj ich oddziaływanie na Ciebie. Skup się szczególnie na uczuciach, jakie wywołują w Tobie zachowania danych osób (np. uczucie sympatii powodujące chęć nawiązania bliższych kontaktów, uczucie antypatii itp.). Lp. Elementy zachowania danej osoby Twoje spostrzeżenia 1. 2. 3. 4. 5. Ćwiczenie 2 Zanalizuj, które z cech osobowości charyzmatycznej posiadasz. Wykorzystując poniższe zestawienie, umieść w nim swoje przemyślenia. Lp. Pytania o cechy osobowości Twoje uwagi 1. Czy dysponuję świadomością posiadania mocnych stron mojej osoby? 2. Czy w pełni świadomie potrafię cieszyć się życiem „tu i teraz"? 3. Czy odważnie podejmuję decyzje? 4. Czy potrafię szybko decydować? 19 5. Czy udaje mi się „zarazić" otoczenie moją inicjatywą, pomysłami i zaangażowaniem w danej sprawie? 6. Czy interesuje mnie to, co mają mi do przekazania osoby z mojego otoczenia? 7. Czy potrafię okazywać uczucia? 8. Czy język mojego ciała stanowi uzupełnienie treści, które pragnę przekazać? 9. Czy udało mi się wypracować oryginalny profil mojej osoby? 10. Czy dysponuję indywidualnym stylem? Czy potrafię postępować z tzw. klasą? Rozdział 3 Cechy dobrej prezentacji 'Vi W rozdziale... Zestawimy elementy dobrej prezentacji. Omówimy także cechy wyróżniające dobrze przygotowanego do wystąpienia prelegenta. Zanim rozpoczniemy analizować specyfikę elementów sztuki wystąpień, zestawmy informacje dotyczące prezentacji, którą można uznać za w pełni udaną, a także prelegenta, dobrze realizującego swoje zadanie. Odpowiednio przygotowana i przeprowadzona prezentacja, a także zrealizowane z sukcesem wystąpienie, to wynik wielu czynników. Można więc pokusić się o zebranie najistotniejszych elementów dobrej prezentacji, a także cech dobrze przygotowanego prelegenta. Dobra prezentacja posiada przede wszystkim jasną, logiczną strukturę. W trakcie przygotowań należy więc zwrócić uwagę na każdy element jej kompozycji. Struktura wystąpienia powinna być przejrzysta dla naszych słuchaczy. Dobre wystąpienie musi mieć jasno sformułowaną tezę, której potwierdzeniem są przytaczane przez prelegenta odpowiednio dobrane argumenty. Podsumowaniem dobrej prezentacji powinny być logicznie wynikające z całości wnioski. Plan wystąpienia powinien także zakładać, że słuchacze zechcą zadać prelegentowi pytania. Można przeznaczyć na to czas bezpośrednio po zakończeniu prezentacji, można także - informując o tym odbiorców - zachęcić ich do dyskusji już w trakcie wystąpienia (np. zostawiając czas na ich wnioski i pytania po omówieniu przez nas danego fragmentu). Istotne jest, aby czas na dyskusję z uczestnikami pre- 21 zentacji został dokładnie zaplanowany - tak, aby audytorium nie miało wrażenia, że wystąpienie jest chaotyczne i jego kompozycja nie została dokładnie przemyślana przez mówcę. a Zapamiętaj... »? - * • -* «-> ^ ***»• Dobra prezentacja charakteryzuje się wyrazistą i przemyślaną kompozycją. Dobre wystąpienie jest zawsze zorientowane - zarówno pod kątem treści, jak i formy przekazu - na odbiorcę. Każde audytorium powinno być traktowane przez mówcę indywidualnie. Różne grupy odbiorców charakteryzują się przecież różnymi potrzebami, zainteresowaniami czy wreszcie poziomem wiedzy na omawiany przez prelegenta temat. Dobry mówca powinien więc wziąć pod uwagę wszelkie informacje dotyczące audytorium, przed którym wystąpi. Audytoria mogą się różnić także preferencjami w zakresie formy prezentacji. Pewne grupy zainteresują się np. podanymi w sposób konkretny fachowymi danymi, inne - przykładami z życia. Niektórzy słuchacze z radością wezmą udział w prezentacji, w trakcie której mówca zastosuje niekonwencjonalne formy przekazu treści merytorycznych, inni - oczekiwać będą tradycyjnych form. W jednym z kolejnych rozdziałów szczegółowo omówimy opracowaną przeze mnie metodę czterech kroków, dzięki której łatwiej przygotować wystąpienie dla konkretnej grupy odbiorców. Q _ ... a Zapamiętaj... Udane wystąpienie uwzględnia potrzeby i preferencje danego audytorium. Udane wystąpienie wzbudza zainteresowanie i aktywność słuchaczy, którzy w konsekwencji współuczestniczą w prowadzonej prezentacji, zadając pytania i wyrażając swoje opinie. Dobry mówca ma świadomość, iż wszelkie oznaki zainteresowania odbiorców przejawiają się 22 właśnie ich aktywnością. Istotne jest, aby owa aktywność ze strony a dytorium miała miejsce zarówno w trakcie, jak i po prezentacji. Jeżeli mówcę spotyka milczenie po stronie audytorium i sytuacja nie zmienia się do końca, oznacza to, że niestety nie spełnił on wań słuchaczy. Być może przedstawił taki wycinek posiadanej siebie wiedzy, jaki po prostu nie cieszy się ich zainteresowaniem, może odbiorcy, zachęceni informacjami ze strony organizatorów tkania, spodziewali się innej zawartości merytorycznej przekazu. Li ne pytania, wnioski, a także indywidualne rozmowy prowadzone z legentem tuż po zakończeniu wystąpienia są symptomem sukcesu. ? Zapamiętaj... Zainteresowanie i aktywność audytorium to istotny element dobrej prezentacji. Dobra prezentacja powinna być zorientowana na cel, jaki pragną zrealizować mówca. Celem takim może być np. zapoznanie słuchy czy z ofertą reprezentowanej przez prelegenta firmy, czy też jedyny tzw. przełamanie pierwszych barier. Może to być także zdobycie p^ parcia lub zaufania audytorium. Świadomość posiadania konkretnego celu pomoże mówcy nie tylko na etapie przygotowań do wystąpienia ale także w trakcie jego realizacji. a Zapamiętaj... Każde dobre wystąpienie jest zorientowane na cel. Rysunek 4 Najistotniejsze elementy dobrze przygotowanej prezentacji Cel < Struktura Zorientowanie na odbiorcę «»a Podsumujmy... Dobra prezentacja: ? posiada jasną, logiczną strukturę, ? jest zorientowana na odbiorcę, ? wzbudza zainteresowanie i aktywność uczestników, ? jest zorientowana na cel. Po dokonaniu analizy cech dobrej prezentacji zajmijmy się elementami charakteryzującymi mówcę. Prelegent dobrze przygotowany do wystąpienia potrafi przede wszystkim zwrócić na siebie uwagę słuchaczy już w chwili wypowiadania pierwszych słów. Mamy więc w tym przypadku do czynienia z siłą pierwszego wrażenia, która, jak się okazuje, odgrywa istotną rolę w trakcie wszelkich prezentacji. Umiejętność zwrócenie na siebie uwagi w pierwszych kilkudziesięciu sekundach wystąpienia to cecha nieobca każdemu dobremu mówcy. Właśnie owe pierwsze chwile kontaktu z odbiorcami w dużej mierze decydują o poziomie późniejszego zainteresowania audytorium. Bywają przecież osoby, które po wysłuchaniu pierwszych zdań prowadzącego spotkanie decydują się na wyjście z sali, pozostając w przekonaniu, że to, co usłyszeli, nie wróży danej prezentacji sukcesu - przynajmniej z ich punktu widzenia. Każdy dobry mówca powinien więc posiadać umiejętność takiego rozpoczynania wystąpienia, które zachęci słuchaczy do pozostania na swoich miejscach. Odbiorcy, którzy nie wychodzą z sali w trakcie pierwszych minut prezentacji, zazwyczaj pozostają na swoich miejscach już do jej końca. _i ? Zapamiętaj... Cechą dobrego mówcy jest umiejętność zwrócenia na siebie uwagi audytorium już w pierwszych chwilach wystąpienia. Istotną cechą dobrego mówcy jest umiejętność wzbudzania aktywności słuchaczy i rozbudzania w nich chęci współuczestniczenia w pre- 24 zentacji. Wspominając o cechach udanej prezentacji stwierdziłam, że dobre wystąpienie wzbudza zainteresowanie i aktywność uczestników. Jest to element ściśle związany z osobowością mówcy. Jeżeli odbiorcy zadają prelegentowi pytania, dzielą się poglądami, reagują na przytaczane przez niego anegdoty i dowcipy, oznacza to, że mamy do czynienia z dobrze przygotowanym mówcą. Bierność audytorium powinna być dla prelegenta impulsem do zmiany stylu prezentacji - nawet w jej trakcie. Umiejętność wzbudzania zainteresowania tym, co mamy do powiedzenia, to przecież element osobowości - szczególnie tej charyzmatycznej. ? Zapamiętaj... Dobry prelegent wzbudzając zainteresowanie słuchaczy, rozbudza chęć ich współuczestniczenia w prezentacji. Dobrze przygotowany mówca w znaczący sposób wpływa na kształt wizerunku swojej osoby oraz firmy, którą reprezentuje. Pamiętajmy o tym, że kształtowanie wizerunku (korporacyjnego, a także osobistego) to długotrwały proces, w realizacji którego liczy się każde wydarzenie mające na celu budowanie relacji z otoczeniem. Prelegenci, mający świadomość tego faktu, powinni starać się najpełniej wykorzystywać do tego celu każdą możliwość prezentacji - nawet tę z pozoru nieistotną. Powinni także z największym szacunkiem traktować każdego słuchacza, do którego kierują swoje słowa. Takie zachowanie procentuje w przyszłości, ponieważ zadowoleni odbiorcy bardzo chętnie dzielą się swoimi odczuciami z otoczeniem. Niezadowoleni czynią to samo - jednak z o wiele większą siłą, o czym nie powinniśmy zapominać. D _ ... ? Zapamiętaj... Mówca dobrze przygotowany do prezentacji wpływa na proces budowania wizerunku nie tylko swojej osoby, ale także firmy, którą reprezentuje. 25 Mówiąc o wizerunku, nie sposób nie podać jego definicji, którą przytaczam poniżej. Chciałabym przy tym zwrócić uwagę na fakt, iż wizerunek kształtowany jest przez subiektywne opinie szeroko pojmowanego otoczenia. ? Zapamiętaj... Wizerunek to obraz osoby, przedsiębiorstwa, instytucji budowany w otoczeniu na podstawie rozmaitych informacji, czego rezultatem są subiektywne wrażenia, mające wpływ na jego ostateczny kształt. Powróćmy do elementów charakteryzujących dobrego mówcę. Poniższy rysunek zestawia trzy najistotniejsze elementy zachowania audytorium, pojawiające się wskutek działań dobrze przygotowanego prelegenta. Rysunek 5 Najistotniejsze elementy zachowania audytorium Q Uwaga J) ?f Zainteresowanie•?) Aktywność \l Podsumujmy... Dobrze przygotowany prelegent: ? potrafi zwrócić na siebie uwagę, ? wzbudza zainteresowanie i aktywność słuchaczy, ? rozbudza chęć współuczestniczenia odbiorców w prezentacji, ? w znaczący sposób wpływa na kształt wizerunku swojej osoby oraz firmy, którą reprezentuje. 26 Ćwiczenia Ćwiczenie 3 Przypomnij sobie prezentację bądź wystąpienie, które szczególnie utkwiło w Twojej pamięci ze względu na interesujący temat oraz niebanalny sposób prezentacji. Przykładem, który będziesz analizować, może być np. ciekawy wykład, prezentacja szczególnego projektu lub interesujące wystąpienie na konferencji. Przygotuj zestawienie dziesięciu najlepszych, według Ciebie, cech owej prezentacji. Weź pod uwagę wszelkie elementy merytoryczne oraz pozamerytoryczne, a także te bezpośrednio związane z osobą prowadzącego. Lp. Najlepsze cechy analizowanej prezentacji 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 27 Ćwiczenie 4 Na podstawie wykonanej analizy prezentacji (ćw. 3) zaznacz - korzystając z poniższych tabel - te podstawowe elementy, które zostały przez mówcę spełnione w wystąpieniu. W ten sam sposób oceń także osobę prelegenta. Lp. Czy prezentacja spełniła następujące warunki? Tak Nie 1. posiadanie jasnej, logicznej struktury 2. zorientowanie na odbiorcę 3. wzbudzenie zainteresowania i aktywności uczestników 4. zorientowanie na cel Lp. Czy prelegent spełnił następujące warunki? Tak Nie 1. zwrócenie na siebie uwagi audytorium 2. wzbudzenie aktywności słuchaczy 3. rozbudzenie chęci współuczestniczenia odbiorców w prezentacji 4. przyczynienie się do ukształtowania pozytywnego wizerunku swojej osoby oraz firmy Rozdział 4 Pierwsze kroki, czyli w jaki sposób przygotować się do prezentacji i wystąpienia W rozdziale... Zanalizujemy sposoby przygotowania się do prezentacji w sferze emocjonalnej. Omówimy także elementy przygotowania merytorycznego. Odpowiednie przygotowanie do prezentacji zwiększa szansę na sukces w trakcie jej realizacji. Pamiętajmy o tym, że dobrzy mówcy - mimo wrażenia swoistej „lekkości" wystąpienia - spędzają wiele czasu na przygotowaniach. I właśnie w tym, moim zdaniem, tkwi tajemnica dobrych wystąpień. Interesujące wystąpienia są zazwyczaj rezultatem sporego doświadczenia mówcy. Osoby, które takiego doświadczenia nie posiadają, powinny mieć świadomość konieczności zadbania o staranne przygotowanie. Im mniejsze doświadczenie posiadamy, tym lepiej musimy być przygotowani. Dotyczy to zarówno zakresu merytorycznego, jak i warstwy emocji. Nie wierzmy tym, którzy twierdzą, że bez jakiegokolwiek przygotowania są w stanie zrealizować ciekawą prezentację. Wyjątkiem może być posiadanie ogromnej rutyny, a także sytuacja, kiedy praktycznie to 29 samo wystąpienie wygłaszamy po raz kolejny. Jednak mimo wszystko, nawet przy wyjątkowo dobrej znajomości elementu merytorycznego, czuć będziemy lekki (niekiedy mobilizujący) niepokój w sferze emocji. W takiej sytuacji konieczne będzie odpowiednie przygotowanie w obszarze emocjonalnym. Na wstępie proponuję zastanowić się nad tym, jakie elementy stanowią największą przeszkodę w realizacji prezentacji bądź wystąpienia. Posłużmy się dotychczasowymi doświadczeniami i przypomnijmy sobie, co wywoływało największe obawy. Istnieją dwa rodzaje przeszkód: pierwszy - związany ze sferą emocjonalną, drugi - ze sferą merytoryczną. Przeszkody natury emocjonalnej to najczęściej nękające mówcę trema i stres, związane głównie z obawą negatywnej reakcji odbiorców. Jest to naturalne zjawisko, spotykające także najbardziej doświadczonych prelegentów. Pamiętajmy o tym, że trema może odegrać pozytywną rolę w trakcie naszych przygotowań do wystąpienia - może podziałać mobilizująco i skutkować większą koncentracją. Do przeszkód natury merytorycznej zaliczamy obawę prelegenta, czy treść jego wystąpienia w pełni przemówi do odbiorców. Zdarza się, że nieprzemyślana prezentacja - pod względem zarówno treści, jak i formy - napotyka zdecydowany opór ze strony audytorium. Szczegółowa analiza profilu słuchaczy, którą omówimy w jednym z następnych rozdziałów, pozwala uniknąć takich sytuacji. a Zapamiętaj... Dobre wystąpienia są często rezultatem zdobytego doświadczenia. Im mniejsze doświadczenie w tym zakresie posiadamy, tym lepiej powinniśmy się przygotować - zarówno w sferze emocjonalnej, jaki merytorycznej. Przyjrzyjmy się przygotowaniu w sferze emocjonalnej, od którego zależy sukces naszej prezentacji. Otóż przed każdą prezentacją postarajmy się na tyle ujarzmić nasze emocje, aby nie zawładnął nami paraliżujący stres - taki, który uniemożliwi nam realizację wcześniej ustalonego planu. Każdy z doświadczonych mówców wypracował so- 30 bie pewien model postępowania - zachęcam więc do znalezienia własnego, ponieważ w tym przypadku nie istnieją uniwersalne recepty. Pamiętajmy przede wszystkim o tym, aby nie budować katastroficznych scenariuszy tego, co może się wydarzyć, ponieważ właśnie wszelkie negatywne przewidywania są przyczyną powstawania paraliżującej mówcę tremy. Jeżeli tuż przed wystąpieniem wyobrażamy sobie, że nasze pojawienie się na sali wywoła niechęć odbiorców, że z pewnością pomylimy zaplanowaną kolejność przedstawianych informacji i powiemy coś, co spotka się z krytyką słuchaczy, to takie nastawienie na pewno nie ułatwi nam drogi do sukcesu. W trakcie przygotowań do wystąpienia starajmy się myśleć pozytywnie, czyli raczej o czekającym nas sukcesie, nie zaś o porażce. Wyobraźmy sobie, że jeżeli nawet zapomnimy, co w danym momencie mieliśmy powiedzieć, zawsze możemy skorzystać z notatek lub po prostu potraktować zaistniałą sytuację z humorem. Jeżeli nasze opinie spotkają się z krytyką któregoś ze słuchaczy, to przyjmijmy, że ma on prawo do posiadania poglądów innych niż nasze. Pamiętajmy, że pozytywne podejście może wspomóc nas w realizacji prezentacji. Pomyślmy także o naszych mocnych stronach. Skupiając się właśnie na nich, a nie na tych słabych, powinniśmy kierować się odwagą zarówno w trakcie prezentacji, jak i bezpośrednio przed nią. Świadomość posiadania mocnych stron jest istotnym elementem budującym pewność siebie w działaniu. Każdy z nas posiada mocne strony - np. doskonale zna daną dziedzinę, dysponuje odpowiednim przygotowaniem zawodowym i doświadczeniem, potrafi przekonać innych do swoich poglądów. Innymi mocnymi stronami naszej osobowości mogą być: sugestywność wypowiedzi, pewność siebie, wzbudzający zaufanie wygląd czy wreszcie dobry i mocny głos. Na takich właśnie cechach powinniśmy się skupić tuż przed wystąpieniem. Zachęcam więc do dokonania osobistych podsumowań w tym zakresie. Rysunek 6 prezentuje trzy najistotniejsze elementy przygotowania w sferze emocjonalnej. Stosowanie zasad bezpośrednio wynikających z owych elementów może mieć w praktyce charakter uniwersalny, ponieważ nie odnoszą się one jedynie do sztuki wystąpień. 31 Rysunek 6 Elementy przygotowania w sferze emocjonalnej Skupienie się na mocnych stronach Myślenie ukierunkowane ) ft na sukces ^S w :tl w 'i \ i, tWtl Podsumujmy... \?Vi y i. a < aiv/Q«. Przygotowując się w sferze emocjonalnej do prezentacji i wy- stąpienia: ? Myśl o sukcesie, nie o porażce. ? Kieruj się odwagą. ? Skup się na swoich mocnych stronach. Równie istotne, jak przygotowanie w sferze emocjonalnej, jest przygotowanie w sferze merytorycznej. Oba wymienione obszary są ze sobą nierozerwalnie związane, ponieważ osoba dobrze merytorycznie przygotowana do prezentacji czuje się pewniej w sferze swoich emocji. Pamiętajmy więc o tym, aby dokładnie przemyśleć i przygotować treść naszego wystąpienia, a także dostosować jego formę do potrzeb oraz preferencji audytorium. Świadomość idealnie zaplanowanego scenariusza prezentacji wpłynie na stan naszej pewności siebie, co z kolei uspokoi nasze emocję. Wiedząc, że dokładnie opracowaliśmy treść wystąpienia, naprawdę poczujemy się o wiele pewniej. Przed prezentacją postarajmy się więc uporządkować informacje merytoryczne. Skupmy się przede wszystkim na temacie prezentacji, który powinien być jasno zdefiniowany i czytelny dla odbiorcy. Przeanalizujmy cele, jakie zamierzamy osiągnąć. Zastanówmy się dokładnie nad treściami, które chcemy przekazać odbiorcom. Szczegółowo opracujmy także kolejność prezentowanych przez nas informacji. 32 Poniższy rysunek przedstawia etapy przygotowania merytorycznego, które mogą być stosowane w innych sytuacjach - nie tylko w wystąpieniach. Rysunek 7 Elementy przygotowania merytorycznego |,\UOKłt Kolejność^ 07inj( ^ Podsumujmy... « W- Przygotowując się w sferze merytorycznej do prezentacji, zastanów się nad tym: ? Jakie są moje cele? Co pragnę osiągnąć? ? Co jest tematem mojej prezentacji? ? Jakie treści pragnę przekazać? ? W jakiej kolejności będę prezentować informacje? Kolejnym, niezwykle istotnym elementem, który powinniśmy przeanalizować, rozpoczynając karierę mówcy, jest nasze oddziaływanie na innych. Wielu z nas zapewne nie raz zastanawiało się nad tym, czy nasze zachowanie nie działa na innych np. irytująco. Dotyczyć to może szczególnie sposobu mówienia - osoby o określonej manierze działają na słuchaczy wyjątkowo denerwująco. Z podobną sytuacją możemy mieć do czynienia w przypadku gestów i mimiki. Zastanówmy się także nad tym, czy mowa naszego ciała koreluje z przekazywanym przez nas komunikatem werbalnym. Proponuję przyjrzeć się amatorskim filmom wideo, zrealizowanym np. w trakcie rodzinnych uroczystości. Większość pytanych przeze mnie osób odpowiada, że po pierwsze nie lubi oglądać siebie na ta- 33 kich nagraniach, a po drugie niezbyt pozytywnie określa swoje zachowanie (szczególnie gesty i głos) zarejestrowane w ten sposób. Pamiętajmy, że zawsze będziemy oceniać siebie zdecydowanie krytycznie, o wiele bardziej negatywnie, niż inni. Jednak analiza naszych zachowań zarejestrowanych na takich właśnie nagraniach pomoże nam wychwycić pewne dziwne maniery i przyzwyczajenia, pojawiające się w naszych gestach, mimice, a także w sposobie operowania głosem. Świadomość tego, w jaki sposób oddziałujemy na innych, pomoże nam w przezwyciężeniu negatywnych przyzwyczajeń i irytujących otoczenie elementów naszego zachowania. To z kolei ułatwi pracę nad prezentacjami. Sposób operowania głosem oraz mowa ciała odgrywają istotną rolę w czasie każdego wystąpienia. Zagadnieniom tym poświęcimy więc osobne rozdziały. XJ Podsumujmy... Rozpoczynając karierę mówcy, zastanów się nad tym: ? Czy sposób, w jaki mówię, nie irytuje innych? ? Czy moje gesty i mimika są adekwatne do treści, jakie pragnę przekazać? Opisane wyżej elementy, związane z etapem wstępnym, mają bardzo szerokie zastosowanie, ponieważ przygotowanie zarówno w sferze emocjonalnej, jak i merytorycznej jest niezwykle istotne w większości sytuacji zawodowych - szczególnie takich, w których pojawia się stres. ? Ćwiczenia Ćwiczenie 5 V Zastanów się, jakimi mocnymi stronami dysponujesz? Następnie spisz je na liście. Możesz uwzględnić takie elementy, jak np.: doświadczenie i przygotowanie zawodowe, wiedza, umiejętność przekonywania innych, pewność siebie, wygląd, głos, mowa ciała. Zwróć także uwagę na te mocne strony, które mogą odegrać istotną rolę w trakcie przeprowadzania przez Ciebie prezentacji i wystąpień publicznych. 34 Lp. Moje mocne strony 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Ćwiczenie 6 Przypomnij sobie, w jaki sposób do tej pory pokonywałeś stres związany z faktem uczestniczenia w ważnych wydarzeniach, np.: egzaminach, istotnych rozmowach lub spotkaniach, od przebiegu których zależała Twoja przyszłość. Weź pod uwagę sytuacje zarówno zawodowe, jak i osobiste. Przypomnij sobie, jakimi torami biegły wówczas Twoje myśli i jakimi sposobami zwalczałeś strach. Popytaj także przyjaciół i znajomych o ich recepty na pokonanie tremy. Następnie spisz trzy najlepsze według Ciebie metody, które wprowadzisz w życie przed kolejnymi, czekającymi Cię stresującymi wydarzeniami. 35 Metoda pierwsza Metoda drug