Zabawy rozwijające zmysły Andrea Erkert Zabawy rozwijające zmysły JBJNC5C KIELCE 2002 IftftfftHlWwl ^-•.y.aa^j Tytuł oryginałnu: Spiele zur Sinnesfórderung Copyright © 1999 by Don Bosco Veriag, Munchen © Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo „Jedność", Kielce 2002 Spis treści Przekład z języka niemieckiego Edyta Panek Redakcja i korekta Anna Pasierbek Redakcja techniczna Artur Czerwiec Projekt okładki Justyna Kułaga-Wytrych Rysunki Felix Weinold ISBN 83-7224-444-8 WYDAWNICTWO „JEDNOŚĆ" 25-013 Kielce, ul. Jana Pawia II nr 4 Dział sprzedaży tel. (0-41) 344-98-63 Redakcja tel. (0-41) 368-11-10 www.jednosc.com.pl e-mail: [email protected] drukamja Zabawy angażujące zmysły mają sens 11 Zabawy i ćwiczenia rozwijające zmysły 13 Zabawy wyostrzające słuch 13 Kartkowanie książki 15 Rozpoznawanie brzęczącego dźwięku 15 Karzełku, karzełku powiedz komu 16 Podróż bębna 16 Słuchanie odgłosów przyrody 16 Mała myszka 17 Gra w słowa 17 Papier czy plastik 18 Odgłosy wokół mnie 18 Dzwoniące szklanki 19 Mój biedny, mały piesek 19 Pobudka 19 Odgłosy ze stołu 20 Kamienie w potoku 20 Dźwiękowy spacer 20 Wańka-wstańka 21 Rozpoznawanie zadanego dźwięku 22 Swobodny upadek 22 Usłyszeć spadające szpilki 23 Rozpoznawanie oznak uczuć 23 Przyjemne i nieprzyjemne odgłosy 24 Słuchanie radia 24 Grzechotanie grochu 24 Dźwiękowy telegram 25 6 Spis treści Kto zostanie królem dźwięków? 25 Łańcuch dźwięków 26 Szeptane imię 2 Gdzie jest echo? 27 Uliczka dźwięków 27, Spotkanie muzykantów 2 Reksio, łap piłkę! 2 Zabawy otwierające oczy 2 Każdy człowiek jest jedyny w swoim rodzaju 3 Mój kwiatek 3 Przedstawianie przeciwieństw 311 Komisarz „Sokole Oko" 3 Kości zostały rzucone 3 Odkrywcza podróż po ukwieconej łące 33 Kolorowy makaron 33 Kolory tęczy 33 Układanie obrazu natury 34 Zapamiętywanie szczegółów 34 Uzupełnianie obrazka 361 Tajemniczy obraz 35 Rozpoznawanie zabawki 3 Przyporządkowywanie podstaw 36 Ślady na piasku 37 Obserwowanie baniek mydlanych 37 Nawiązywanie kontaktu wzrokowego 37 Przyporządkowywanie kolorów 38 Masz ten kolor? 38 Wypożyczanie 3 Obrazy w powietrzu 39 Kto jest na pcn trecie? 39 Szukanie kolorów 40 Łaps! 40J Ptaszek 41 Znajdź pionek ĄI\ Kolory się odnajdują 4ti Spis treści 7 Popatrz uważnie 42 Rozpoznawanie sekwencji ruchów 42 Zabawy dla „niuchaczy" i smakoszy 43 Odkrywanie zapachów 44 Opisywanie odczuć związanych z zapachami 45 Co tak pachnie? 45 Podzielone śniadanie 46 Szukanie na węch 46 Poczuć wiosnę 47 Zapachowe memory 47 Badanie intensywności zapachów 48 Znajdowanie ulubionego zapachu 48 Doskonały nos Reksia 48 Smakowanie wody 49 Gusta są różne 49 Co jem? 49 Zdrowe drugie śniadanie 50 Pamięć smakowa 50 Delektowanie się 51 Sok owocowy 51 Cukier w herbacie 52 Koktajle dla dzieci 52 Warzywne portrety 52 Przyporządkowywanie zapachów 53 Kto napełni koszyk z zakupami? 53 Opisywanie smaku 54 Wąchanie i dotykanie przedmiotu 54 Zabawy uwrażliwiające dotyk 55 Tajemniczy worek 57 Dotykanie materiałów 57 Badanie lasu 57 Dotykanie pędzlem 58 Prowadzenie samochodu 58 Czuć przyrodę na bosaka 59 Spis treści 9 Nadmuchiwanie torebki foliowej 77 dmuchanie balona 78 itanic 78 Cąpiel z pianą 79 oddechowy spacer 79 dmuchawiec 80 *rzesuwanie przedmiotów 80 wdmuchiwanie świeczek 80 .ańcuch świateł 81 Crólowa oddechu 81 delikatne poruszanie liśćmi 82 itól z przyprawami 82 odróż w wyobraźni: „Wiatr" 82 :utbol na stole 84 65 dmuchanie z przeszkodami 84 Cto zostanie królem dmuchania? 85 )muchanie piłek 85 67 dmuchanie baniek mydlanych 86 oczuj podmuch wiatru 86 Czerpanie siły 86 Vykaz zabaw 88 8 Spis treści Masaż piłką tenisową 5< Mój przyjaciel 6( Relaksujące drzewo 6( Przyjemne czy nieprzyjemne 6( Ciepła zabawka 6 Długi - dłuższy - najdłuższy 6 Układanie książek 6 Schowane kamyki 6 Przekazywanie uścisku dłoni 6; Dotykanie twarzy 6; Moje i twoje 6 Układanie puzzli 6 Czarowanie 6 Rozpoznawanie monet 61 Ubieranie się po omacku Piasek na moim ciele 6i Odwzorowywanie piłek 6f Znajdowanie pary butów Rozpoznawanie kącika zabawy 6'J Wieże z pudełek Patchwork 61 Mistrz ugniatania 65 Slalom 6S Malowanie do muzyki medytacyjnej 7C Ślady kulki 7C Szlak wodny 7' Zabawy dotleniające T, Oddychanie z balonem 7* Odczuwanie oddechu Obserwowanie odoechu 71 Oddechowe echo 71 Kłaczek waty na dłoni Dmuchanie po stole 7i Poczuć siłę drzewa 7i Kolorowe ślady po dmuchaniu 7> Zabawy angażujące zmysły mają sens... ...ponieważ postrzeganie zmysłowe stanowi warunek rozumienia, rozwoju i uczenia się. Początkowo dzieci doświadczają swego otoczenia i rozumieją je wyłącznie dzięki swoim zmysłom. Oddychają, czują, oruszają się, wąchają, smakują, patrzą i słuchają. Poprzez bezpośredni kontakt, poprzez chwytanie i odczuwanie odbywa się rozumienie, mysły dostarczają informacji o otoczeniu, budując podstawową wieżę dzieci, która - będąc zawsze do ich dyspozycji - zapewnia im bez-ieczeństwo i uzdalnia do aktywnego kształtowania własnego życia. Nie wszystkie dzieci mają szansę wzrastać w atrakcyjnym środowisku, tóre w wystarczającym stopniu stymuluje zmysły, budzi ciekawość, twiera oczy, wzywa do nadstawiania uszu czy umożliwia dotykanie. To aśnie dla tych dzieci jest szczególnie ważne, aby poprzez różnorodne propozycje pedagogicznych gier i zabaw dać im szansę na doświadczanie świata poprzez zmysły. Zaprezentowany tu zbiór zabaw stwarza ku temu warunki w praktyczny i prosty sposób. Ponad 140 zabaw zaprasza do intensywnego doświadczania: wąchania, węszenia, patrzenia, obserwowania, nasłuchiwania, przysłuchiwania się, dotykania, badania; do koncentrowania się, oceniania, rozumienia itd. Dla większej przejrzystości podzielono materiał według czterech zmysłów: słuchu, wzroku, węchu i smaku oraz dotyku. Rozdział piąty poświęcony jest dodatkowo oddychaniu, podstawie wszelkiego postrzegania zmysłowego. Zmysł równowagi uwzględniony jest w wielu ćwiczeniach i dlatego nie został osobno wyodrębniony. Przedstawionego podziału nie należy traktować jako systematycznego planu, który trzeba zrealizować. Ćwiczeń rozwijających zmyły nie powinno się organizować oddzielnie ani też przez dłuższy czas uwzględniać w nich tylko jeden zmysł. Trzeba je włączyć w działania pe-lagogiczne, które w jednakowym stopniu angażują i wspierają wszyst-ie zmysły oraz uświadamiają wzajemne zależności między nimi. Zabawy zestawiono w taki sposób, że można znaleźć coś odpowied-lego na każdą okazję: zabawy na świeżym powietrzu, z dużą ilością 1 2 Zabawy angażujące zmysły mają sens... ruchu, zabawy wymagające raczej spokoju i ciszy, zabawy w kręgu dl dużych grup, zabawy w parach, zabawy z użyciem materiałów natura nych i takie, w których nie potrzeba żadnych pomocy. W każdym prd padku niezbędne materiały są wyszczególnione nad opisem zabawy, ułatwia ich przygotowanie. Proponowane zabawy i ćwiczenia mają na celu przyczyniać się do ui wania wszystkich zmysłów i umożliwiać dzieciom świadome korzyst nie z nich, aby nabyte tą drogą przekonania mogły się utrwalić. Żaba mają dać szansę wyrównania strat dzieciom ze środowisk o mniejsz ilości bodźców i zwrócić ich uwagę na różne subtelności, na to, co d likatne, ciche, drobne, piękne. Przy okazji ćwiczą również czujno i zdolność koncentracji, pomagają wyciszyć się i odprężyć, uczą posz nowania środowiska i przygotowują do uważnego obcowania z nim. Powodzenia! Zabawy i ćwiczenia rozwijające zmysły Zabawy wyostrzające słuch Ćwiczenia wyciszające zostały wprowadzone we wszystkich instytu-ch zajmujących się dziećmi, od przedszkola po szkołę podstawową, |e bez powodu - do naszych uszu docierają przez większą część dnia ?ezhczone szumy, ciche tony, donośne głosy, warkot motorów, łoskot, rzyki. Przyzwyczailiśmy się do ciągłego hałasu. Dzieci często nawet me zauważają, że są „bombardowane" przez cały ten zgiełk. Jest 1 4 Zabawy wyostrzające słuch Zabawy wyostrzające słuch 1 5 to o tyle niebezpieczne, że mogą przestać doceniać delikatne, subu dźwięki lub nawet utracić zdolność ich rozróżniania, jeśli od czasu' czasu, poprzez ćwiczenia wyciszające lub słuchowe, nie będą bardj świadomie wsłuchiwać się w ciche tony w swym otoczeniu. Bo ci codzienne natężenie hałasu wydaje się nam czymś normalnym, nie ciągającym za sobą żadnych następstw, ma ono jednak skutki: h; silnie wpływa na odczuwanie stresu. W środowisku, w którym p; zgiełk, szybciej się denerwujemy, jesteśmy bardziej niecierpliwi i rrt| skoncentrowani. Jednakże wiele dzieci tak bardzo przyzwyczaiło hałasu, że niezwykła cisza może u nich z początku wywoływać strs a zamiast większej koncentracji - niepokój. Powódź bodźców dźwiękowych coraz bardziej utrudnia wyłączt się i skupioną uwagę - warunek prawdziwego słuchania. Na hałas uliczny, stałą obecność muzyki podczas zakupów czy wę na dziedzińcu szkolnym mamy znikomy wpływ. Natomiast w bie rodziny, grupy dzieci lub klasy możemy w dużym stopniu zat 0 odpowiednie warunki akustyczne otoczenia. Dzieci biorą za przyzwyczajenia dorosłych dotyczące mówienia i słuchania. Jeśli pr cały dzień nie gra bez przerwy muzyka, nie jest włączone radio lub wizor, kiedy wspólne rozmowy nie przeplatają się z krzykiem, ró\ 1 dzieci chcą wykonywać swoje obowiązki w ciszy, a podczas wsj go posiłku lub w czasie zabawy zamieniają się w słuch. Aby przeciwstawić coś codziennemu „akustycznemu śmietnis trzeba stworzyć dzieciom możliwość, żeby w miłej dla ucha atm< rze wspólnego przebywania mogły ćwiczyć wsłuchiwanie się i ros nianie wrażeń dźwiękowych. Poniższe gry i ćwiczenia wyostrzają słuch w dosłownym tego znaczeniu. W zabawie dzieci z łatwością uczą się „otwierania uszuij ciche i subtelne dźwięki w najbliższym otoczeniu oraz poszerzają je pole percepcji. Poświęcają się słuchaniu ukierunkowanemu, uczi odróżniać i przyporządkowywać najdelikatniejsze odgłosy, rozróżr dźwięki przyjemne i nieprzyjemne. W ten sposób przedstawione czenia sprzyjają wyrabianiu smaku i wrażliwości akustycznej. Kartkowanie książki iteriał: książka i Dzieci wygodnie siedzą z zamkniętymi oczami na krzesłach w krę-\. Jedna osoba ma otwarte oczy, w ręku trzyma książkę, w której po- )li przewraca kolejne kartki. Po każdej robi krótką przerwę. Aby inne fieci mogły śledzić kartkowanie stron, muszą być bardzo cicho. Do-Itkowe zadanie polega na zapamiętaniu liczby przewróconych kartek. ten sposób wspiera się uwagę akustyczną i trenuje pamięć. Po mak-|malnie dwudziestu kartkach dzieci otwierają oczy, po kolei podają /oje wyniki i porównują je. Aby móc wykonać to zadanie, dzieci mu-umieć liczyć w przedziale 1 -20. Rozpoznawanie brzęczącego dźwięku ateriał: - iDzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno z nich prezentuje innym jęczący dźwięk. Następnie dowolne dziecko z grupy czeka na ze-lątrz, a każde z pozostałych zastanawia się nad jakimś odgłosem (np. iskanie, tupanie, prztykanie palcami itd.). |Dziecko czekające za drzwiami wchodzi do środka i z zamkniętymi zami s{ucna różnych odgłosów. Niekiedy rozlega się także brzęczący , który dziecko ma wyłowić i zasygnalizować to ręką w umówio-sposób. „Nasłuchiwacz" może spróbować zidentyfikować i nazwać lvnież inne odgłosy. 1 6 Zabawy wyostrzające siuch Zabawy wyostrzające sfuch 1 7 Karzełku, karzełku powiedz komu... Materiał: duże pudło kartonowe Grupa siedzi w kręgu. Wybrane zostaje jedno dziecko, które dzi na czworakach pod duży karton przedstawiający jego dom. Siec w środku pudełka słyszy, jak inne dziecko mówi: „Karzełku, karz« powiedz komu, kto z tobą rozmawia w tym domu!" Jeśli dziecko rozpozna głos, wymienia imię mówiącego. Podróż bębna Materiał: ręczny bębenek Wszystkie dzieci cicho spacerują po pomieszczeniu, a jedno z puka palcami w bębenek. Może przy tym wybierać różnorodne ry szybki, spokojny, długi - krótki - długi. Pozostałe dzieci mogą si< stosować do danego tempa przez odpowiednie ruchy: skakanie, bi nie, ciężkie, powolne kroki. Gdy tylko „dobosz" zatrzyma się w jednej pozycji i bębni coraz ci) pozostali uczestnicy muszą - w miarę ucichania dźwięków - pq przykucać. Muszą przy tym uważnie i w skupieniu śledzić bębnM Wraz z ostatnim, ledwo słyszalnym uderzeniem w bęben dzieci si< w milczeniu na podłodze. Słuchanie odgłosów przyrody Miejsce: na zewnątrz Podczas spaceru dzieci świadomie zwracają uwagę na różne-głosy w przyrodzie. Aby mogły się uważnie przysłuchiwać, si« w dowolnym miejscu i zamykają oczy. Siedzą cichuteńko i intens} się wsłuchują w to, co się dzieje wokoło. - Któż tam ćwierka? Cc brzęczy w trawie? Co to za szeleszczenie? - W czasie rozmowy Lgą opowiedzieć o tym, co podsłuchały i wspólnie snuć przypuszcze-a co mogło wywołać poszczególne odgłosy. Ćwiczenie można powtórzyć w innym miejscu. Czy słychać tam inne Igłosy? Jakie? Mała myszka lateriał: - Jedno dziecko siada w środku kręgu i odgrywa ślepego kotka. Opie-jnka mruga do wybranej z grupy „myszki", która ma spróbować >uścić krąg nie zauważona przez kota. „Kotek" musi więc uważnie skupieniu nasłuchiwać jakiegokolwiek odgłosu „myszki". Jeśli sądzi, : ją usłyszał, wskazuje kierunek, z którego dochodził dźwięk. Gra w słowa lateriał: - Dzieci stają w parach naprzeciwko siebie w niewielkiej odległości spoglądają na siebie. Jeden z partnerów rozpoczyna, wypowiadając ?zbyt głośno jakieś słowo (np. pomidor). Drugie dziecko powtarza /raz. Jeśli poprawnie go odtworzyło, może zrobić krok do tyłu. Pierw- |e dziecko wymienia nowe słowo, które powtarza jego partner. Jeśli słowo zostało zrozumiane, dziecko cofa się o kolejny krok, jeśli nie IUSI iść krok do przodu. Im większa staje się odległość między dzieć- |i, tym uważniej musi przysłuchiwać się „odbiorca" i tym wyraźniej Iusi mówić „nadawca". Ćwiczenie kończy się, gdy odgadujący uczest- ' dojdzie do końca pomieszczenia. 8 Zabawy wyostrzające słuch Zabawy wyostrzające słuch 1 9 Papier czy plastik Materiał: dwa puste wiaderka, papier gazetowy i maszynowy, woreczki we, puste butelki plastikowe, torebki papierowe itp. Dzieci dobierają się w pary. Pomiędzy nimi stoją dwa puste wi; ka. Zadanie polega na tym, aby bez patrzenia zebrać do jednego — nika papier, a do drugiego plastik. Materiały można nie tylko obejrzeć lub zbadać dotykiem - on< dają także różne odgłosy. Jedno dziecko z każdej pary musi naj| przyjrzeć się wszystkim materiałom i jeden po drugim zmiąć zgnieść. Gdy już potrafi odróżnić je po odgłosach, zamyka oczy.' partner prezentuje odgłosy w dowolnej kolejności. Przysłuchując dziecko z uwagą i skupieniem rejestruje każdy z nich. Wskazując odpowiedni pojemnik, przyporządkowuje dany materiał do jer z wiaderek. Partner sortuje materiał zgodnie z poleceniem. Gdy riał jest rozdzielony, dziecko otwiera oczy i sprawdza zawarto^-derek. Odgłosy wokół mnie Miejsce: okolica zamieszkania dzieci Dzieci wyruszają na słuchową wędrówkę po swojej okolicy. su do czasu grupa zatrzymuje się i wszyscy zamykają oczy, aby sł bardziej intensywnie. Dzieci próbują odbierać wszystkie odgłosy i zwracać przy tyr gę na swoje odczucia. Wspólnie zastanawiają się, które dźwi szczególnie przyjemne bądź nieprzyjemne, które z nich możn; szeć codziennie, a które rzadziej. Dzwoniące szklanki lateriał: szklanki i widelce Dzieci siedzą w dowolnych miejscach sali. Jedno z nich zamy-oczy a każde z pozostałych otrzymuje pustą szklankę i widelec. >zieci po kolei uderzają widelcami o szklanki, powodując ich brzęk. »/ pewnym momencie wskazane na migi dziecko dwa razy uderza swoją szklankę. Aby przysłuchujący się mógł rozpoznać obydwa lastępujące krótko po sobie dźwięki, musi być bardzo uważny i skoncen- rowany. Gdy tylko dziecku uda się wychwycić podwójny sygnał, pod- losirękę. Mój biedny, mały piesek Dzieci siedzą z zamkniętymi oczami na krzesłach w kręgu. Uczest-lik dotknięty przez wychowawczynię zostaje „pieskiem" i wchodzi do >rodka. Obchodzi krąg wokół na czworakach i wybiera sobie dziecko, >rzez które chciałby być pogłaskany, po czym żałośnie je obszczekuje. )ziecko głaszcze „pieska" i na podstawie szczekania próbuje zidentyfikować koleżankę lub kolegę. Pobudka Materiał: trójkąt, koce lub karimaty Wszyscy gracze, z wyjątkiem jednego, kładą się wygodnie na kocu Karimacie i zamykają oczy. Dopiero gdy zrobi się całkiem cicho, suwający uczestnik powoli podchodzi do któregoś „śpiocha", ostroż-lie 8*as2cze go po głowie i cicho szepcze jego imię. Gdy „śpioch" usły-zy SwoJe im'ę, musi zareagować i cichutko usiąść na swoim posłaniu. 20 Zabawy wyostrzające stuch Zabawy wyostrzające siuch 21 Gdy już wszystkie dzieci siedzą, zabawa rozpoczyna się od no z tym, że teraz osoba, która usłyszy swoje imię, powoli się kład, Na koniec dziecko szepczące imiona budzi grupę za pomocą trójk Odgłosy ze stołu Materiał: - Wszystkie dzieci siedzą z zamkniętymi oczami wokół stołu. T| jedna osoba ma oczy otwarte i ona prezentuje pozostałym uczestnil różne odgłosy (np. pukanie palcami o blat stołu, tarcie, drapanie i) Dzieci przysłuchują się uważnie i w skupieniu. Po uprzednio ustai< liczbie odgłosów dzieci otwierają oczy i wyliczają we właściwej ności, co usłyszały lub próbują same naśladować serię dźwiękó\ właściwej kolejności. Trenuje to pamięć i szkoli motorykę palców. Kamienie w potoku Materiał: duży kamień, małe kamyki, koszyczek Dźwiękowy spacer Materiał: widelce Nad strumykiem dzieci zbierają małe kamyki i duży, ciężki kar Jeden z uczestników przeprowadza w grupie mały test na słuch, czas gdy dzieci mają zamknięte oczy, wrzuca kamyki do wody, j< po drugim. Pozostali muszą się dobrze przysłuchiwać, kiedy duż} mień wpadnie z pluskiem do wody. Czy potrafią usłyszeć różnicę dzy uderzeniem małych, lekkich kamieni i dużego, ciężkiego? Dzieci powoli chodzą po pomieszczeniu i ostrożnie uderzają widel- m w różne przedmioty, np, w książkę, butelkę, szklankę itd. Zwracają rzy tym uwagę na przedmioty, które dźwięczą, a więc np. szklan- butelki, flakony itp. W następującej potem rozmowie dzieci pró-iją dociec, dlaczego niektóre rzeczy dźwięczą wyraźnie i donośnie, inne raczej głucho lub w ogóle. W ten sposób poznają cechy przed-iotów, takie jak: pusty, drewniany, twardy, miękki itd. Inną wersją tego ćwiczenia może być spacer dotykowy. Wychowaw-yni może porozmawiać z dziećmi na temat ludzi niewidomych, któ-orientują się w świecie przede wszystkim dzięki zmysłowi słuchu otyku. Wańka-wstań ka jlateriał: ręczny bębenek, koce lub karimaty Wszystkie dzieci, poza jednym, leżą wygodnie na karimacie lub )cu. Stojące dziecko delikatnie puka w bębenek. Wychowawczyni de-lonstruje odpowiednie do muzyki ruchy. Przy cichych dźwiękach dzieci powoli siadają i, podpierając się ! jednej strony rękami, przechodzą do kucania. Gdy następnie puka-lie w bębenek staje się trochę głośniejsze, dzieci wstają. By popraw-jie wykonać ćwiczenie, muszą uważnie słuchać dźwięków bębenka |umieć przestawiać się z jednego ruchu na drugi. Potem rozbrzmiewa głośne bębnienie, przy którym wszyscy przeciążą się. Gdy dzieci „rosną" i stają na palcach, stymulowany jest zmysł Jwnowagi. Następnie „dobosz" znów ciszej puka w bębenek. Zaczyna się drugi zabawy, w którym uczestnicy wykonują ruchy w odwrotnej kolej->ści. Dopiero gdy wszyscy będą leżeć na kocach lub karimatach, inne -iecko przejmuje bębenek. Podczas tego ćwiczenia należy znaleźć i zapamiętać przedmioty, re wydają dźwięk. 22 Zabawy wyostrzające słuch Zabawy wyostrzające słuch 23 Rozpoznawanie zadanego dźwięku Materiał: przedmioty wykonane z różnych materiałów (np. drewniana WE chew, szklanka, puszka, kawałek papieru itd.), dwa widelce Wybrane z grupy dziecko uderza jednym widelcem o drugi, dźwięk muszą wszyscy dobrze zapamiętać. Podczas gdy uczestn| mają zamknięte oczy, dziecko uderza widelcem w kolejne przedr ty. Grupa bardzo uważnie przysłuchuje się poszczególnym dźwięl W pewnym momencie dziecko znowu uderza widelcem o widelec. tylko dzieci usłyszą ten odgłos, muszą zareagować i podnieść rękę.j Usłyszeć spadające szpilki1 Lateriat: szpilki, blat stołu Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Wszystkie, oprócz jednego, mają lknięte oczy. Dopiero gdy w pomieszczeniu będzie całkiem cicho, riecko upuszcza na blat stołu kilka szpilek, jedna za drugą. Ay dzieci mogły usłyszeć, jak często upadała szpilka, cała grupa msi być bardzo uważna i skoncentrowana. Na koniec dzieci otwierają i mówią, ile razy słyszały spadającą szpilkę. W Swobodny upadek Materiał: różności Dzieciom pokazuje się różne materiały: kawałek drewna, mały mień, kartkę papieru, karton, puszkę itd. Następnie jedna osoba je na krześle i po kolei upuszcza na dół te przedmioty. Dzieci mi umieć przyporządkować do nich odgłosy powstające podczas u[ na ziemię i dobrze je zapamiętać. Teraz rozpoczyna się ćwiczenie. Wszyscy, oprócz jednego dzi« zamykają oczy. Dziecko upuszcza dwa lub trzy przedmioty, jedeł drugim. Potem usuwa je. Uczestnicy otwierają oczy i próbują odj nąć, jakie przedmioty spadały. Starają się również powstałe odj opisać trafnymi słowami, np. drewniany, blaszany, twardy, miękki- Rozpoznawanie oznak uczuć łateriał: - Dzieci wygodnie siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno z nich opusz- pomieszczenie i czeka za drzwiami. W tym czasie dzieci w grupach (4-6 osób) zastanawiają się nad oznakami różnych uczuć (np. łącz, śmiech, wydawanie radosnych okrzyków itd.). Następnie z pokotem zapraszają dziecko. Podczas gdy ono ma zamknięte oczy, po-tostali uczestnicy kolejno prezentują za pomocą dźwięków wybraną ^znakę uczucia. Dziecko musi się uważnie przysłuchiwać i zastanowić, jakie uczucia chcą wyrazić poszczególne osoby. Później otwiera i próbuje nazwać owe oznaki uczuć oraz przedstawić je w for-łie pantomimy. Przy tym uczy się łączenia ekspresywności językowej mową ciała. Jak brzmi głos, gdy jestem smutny, wesoły, szczęśliwy Jb zmęczony? Jaką przyjmuję postawę? Takie rozważania można pod-w następującej potem rozmowie w grupie. fe ~ ("a oznaczenie wielkiej ciszy) słyszeć lot muchy, słyszeć bi- 24 Zabawy wyostrzające stuch Zabawy wyostrzające słuch 25 ? Przyjemne i nieprzyjemne odgłosy Materiał: różne źródła dźwięku, np. budzik, mikser, dzwonek, spokojna n ka, pluskanie wody itd. Dzieci spacerują parami. Jeden z partnerów zamyka oczy, a gi prowadzi go do rożnych źródeł dźwięku. Pierwsze dziecko pról z uwagą i skupieniem rejestrować różne odgłosy, np. tykanie bud; bulgotanie wody w kaloryferach, cichą muzykę z radia itd. Po , wie ustalonego czasu następuje zmiana ról. Potem dzieci po kolei wiadają o związanych z odgłosami odczuciach, przy czym odróżi dźwięki przyjemne od nieprzyjemnych i próbują przewidzieć różnych odgłosów na samopoczucie człowieka. Słuchanie radia |o dziecko rozpoczyna, potrząsając wybranym pudełkiem. Kto sądzi, , usłyszał w nim grzechotanie grochu, błyskawicznie podnosi rękę. ' nagrodę otrzymuje pudełko po zapałkach. Kto zbierze najwięcej wyśnionych pudełek? Dźwiękowy telegram lateriał: - Wszyscy uczestnicy siedzą w rzędzie jeden za drugim. Gracz, który lajmuje ostatnie miejsce, demonstruje jakiś cichy dźwięk (np. prztyka-lie palcami, zacieranie rąk itp.) bezpośrednio przy uchu dziecka sie-Izącego przed nim. Dziecko przekazuje telegram dalej, aż dotrze on do jierwszej osoby w rzędzie. Ta następnie głośno prezentuje odgłos. Je-|li odtworzy go prawidłowo, przechodzi na koniec rzędu i wysyła nowy ;legram. Wszyscy gracze wędrują o jedno miejsce do przodu. Materiał: radio Wszystkie dzieci, z wyjątkiem jednego, zamykają oczy. Osoba* ra może patrzeć, włącza radio i powoli nastawia je coraz głośniej dzieci mogły zauważyć zmienione natężenie dźwięku, muszą być i uważne. Gdy osiągnięta zostanie umiarkowana głośność, n dźwięku przez krótki czas pozostaje stałe, po czym dziecko z tem powoli ścisza radio. Gdy tylko słuchacze zauważą, że znów niła się głośność, muszą szybko zareagować i podnieść rękę. W to uważnego słuchania i skupienia. Grzechotanie grochu Materiał: czterdzieści pustych pudełek po zapałkach, ziarnka grochu W dwunastu z czterdziestu pudełek ukryte są po trzy ziarnka, Wszystkie pudełka są dobrze pomieszane i rozłożone na stole, zajmują miejsca wokół stołu. Gdy już wszyscy cichutko siet Kto zostanie królem dźwięków? lateriał: różne rzeczy, np. gazeta, puszki, garnek Dzieci siedzą w rzędzie obok siebie. Tylko jedna osoba siada z tyłu i nimi tak, że nikt nie może jej zobaczyć. Wszyscy gracze mają przed ibą te same materiały. Dzieci w rzędzie otrzymują liczby i każde z nich musi dobrze zapa-nętać swoją. (W przypadku młodszych dzieci można wykorzystać także az^vy zwierząt.) Rozpoczyna gracz, który siedzi za pozostałymi, wytwa-jakiś dźwięk przy użyciu wybranego przedmiotu, np. naddzieranie Natychmiast po tym wywołuje liczbę. Dziecko, które ma tę licz-Me Drt"^ wać odSlos za pomocą odpowiednich materiałów. Je-*>o krfj S? Prawidłowo odtworzyć, odpada z tej rundy gry. Królem W nastWą dŹWiękow 2ostaJe ten, kto ostatni pozostanie w rzędzie. >il^le^rUndz'e można wykorzystać również odgłosy wydawa- nie, prztykanie palcami, tupanie itp.) 26 Zabawy wyostrzające stuch Zabawy wyostrzające siuch 27 » i Łańcuch dźwięków Materiał: - Wszyscy gracze siedzą w kręgu na podłodze. Jeden z nich zaa prezentując jakiś odgłos, np. pukanie w podłogę. Następna osób; wtarza ten odgłos i dodaje własny, np. prztykanie palcami. Trzeci naśladuje obydwa dźwięki i dodaje kolejny itd. Im więcej elemer dochodzi, tym bardziej dzieci muszą się skoncentrować. Gdy tylkoj popełni błąd, odpada z gry, a pozostali zaczynają nową rundę. Zabawa ta wymaga bardzo dużej koncentracji i wytrwałości. uczestniczą w niej młodsze dzieci, regułę trzeba być może trochę; nić, np. zanim dojdzie nowy dźwięk, grupa może wspólnie odi poprzednie. Gdzie jest echo? iteriał: - | Zabawa ta powinna się odbyć w pomieszczeniu, po którym można poruszać bez obawy potknięcia się lub zawadzenia o coś. Dwoje dzieci odgrywa „wołającego" i „echo", a trzeci uczestnik musi Iróbować po omacku wpaść na trop „echa". „Wołający" i „echo" sto- w pewnej odległości od siebie. Dziecko, które ma zamknięte oczy, prowadzone do pomieszczenia, musi dokładnie nasłuchiwać. „Wojacy" krzyczy: halo!, „echo" odpowiada: haaalllooo! i dziecko musi bróbować poruszać się w kierunku „echa". Gdy do niego dotrze, loże wybrać sobie rolę, jaką chciałoby następnie odegrać. •>? Szept ane imię Materiał: - Dzieci stoją w kręgu. Jedno z nich siedzi w środku na p( i szepcze imię któregoś z uczestników. Aby wszystkie dzieci to usłyszeć, muszą być cichutkie jak myszki i bardzo uważne. Kt szy swoje imię, w milczeniu raz obchodzi wokoło cały krąg, się przy tym zachować możliwie bezszelestnie. Wróciwszy m miejsce, siada na podłodze. Następna osoba wyrusza na wędrt dźwięk swojego imienia. Ćwiczenie kończy się dopiero wtedy, gdy wszystkie dzieci podłodze. Kiedy cierpliwie czekają w kręgu, nim usłyszą swe ćwiczona jest koncentracja i wytrwałość. Poza tym dzieci pr2 jaja się poprzez zabawę do ciszy, co jest dobrym ćwiczenier nym do medytacji, podróży w wyobraźni i ćwiczeń wyciszając Uliczka dźwięków ateriał: instrumenty perkusyjne Wszystkie dzieci, oprócz dwojga, ustawiają się w dwóch rzędach rarzami do siebie. Jedno dziecko wychodzi za drzwi, a drugie rozdaje fstrumenty pozostałym uczestnikom. Tylko jedna z par stojących na-^eciwko siebie otrzymuje jednakowe instrumenty. Dziecko czekające i drzwiami poproszone jest do środka. Z zamkniętymi oczami zostaje Powadzone przez swojego pomocnika w uliczkę dźwięków. powoli przechodzi przez uliczkę, a dzieci, które mija, grają na swych meritach. Zadanie polega na tym, by się zorientować, gdzie stoją z jednakowymi instrumentami. Zabawy otwierające oczy 28 Zabawy wyostrzające słuch Spotkanie muzykantów Materiał: dwa instrumenty perkusyjne W bezpiecznym pomieszczeniu stoi dwoje dzieci, możliwie jaki dalej jedno od drugiego. Każde z nich ma w ręce instrument, np. rj ny bębenek lub tamburyn. Obydwoje zamykają oczy. Jedno dziecko rozpoczyna krótką grą na swoim instrumencie, dziecko uważnie się przysłuchuje i wykonuje krok w kierunku ku. Następnie samo gra na swoim instrumencie, a partner przybliż do dźwięku o krok. Dzieci kolejno się zmieniają, aż się odnajdą ii skają na powitanie. 1 Reksio, łap piłkę! Materiał: dźwięcząca kula Jedno dziecko z grupy odgrywa rolę Reksia. Jego zadanie p tym, aby z zamkniętymi oczami odnaleźć dźwięcząca kulę. lnne ko porusza kulą, by wydawała dźwięk. Aby Reksio mógł ją us w pomieszczeniu musi być cicho jak makiem zasiał. Czy „piese dzie pitkę? Zadanie jest ułatwione, gdy Reksio polega nie tylko na swym słuchu, lecz także pomaga sobie dotykiem. Widzenie to pojęcie obejmujące wiele różnych czynności i zdolności, W* możemy realizować za pomocą oczu: obserwowanie, przypo- Kowywanie, klasyfikowanie, odróżnianie, spoglądanie, lustrowa- t?tei k an'e' °8'ądanie' śiedzenie' rozpoznawanie... n ' L?°m identyf'kuJemy rzeczy, osoby i nasze otoczenie z róż-^Punktów widzenia i odległości. Rozróżniamy kolory, kształty, ''echy i ruchy. Szczególnie silnie wpływa na widzenie nasza \ postawa. Nasze nastawienia, oczekiwania, doświadcze-1 motywacje mają decydujący udział w tym, co naprawdę 30 Zabawy otwierające oczy Zabawy otwierające oczy 31 „Patrząc dokonujemy wyboru. Widzimy to, co chcemy i czej trzebujemy. Jest to bezwzględnie konieczne dla naszego przetr i dobrego samopoczucia. Z olbrzymiej powodzi bodźców, jaka ni cza, wybieramy naszym okiem, z naszej pozycji, naszego punl dzenia. Dlatego często dostrzegamy tylko to, co w danym mor jest przydatne. Tu jest krawężnik, samochód, czerwone światłe (Rudolf Seitz). Percepcja wykraczająca poza to, co konieczne, wymaga już d< wego wysiłku. Widzenia trzeba się nauczyć. Dzieci potrzebują środowisl re dostarcza im wielu różnorodnych bodźców, pobudza ich zi otwiera oczy, rozbudza ciekawość, a to w efekcie uzdalnia je d< szego spojrzenia, wykształca zdolności poznawcze i umiejętności „Im bardziej pobudzające dla zmysłów jest otoczenie małego di tym silniej jest prowokowana jego reakcja. Staje się ciekawe. Ch< wszystkiego doświadczyć, wszystko pojąć, poznać. Jest to duża: wiedzialność dla środowiska wychowawczego - umożliwić dziec| świadczenia zmysłowe" (tenże). Aby dzieci mogły intensywniej postrzegać swoje otoczenie, niższych zabawach i ćwiczeniach zwrócono uwagę przede kim na rzeczy codzienne. Dzieci uczą się patrzeć uważniej, dostrzegać różnice między przedmiotami, rozumieć ich zna<! Poza tym zabawy tego typu mogą się przyczynić do tego, że? będą wnikliwiej obserwować także ludzi i staną się bardziej w kontakcie z nimi. Każdy człowiek jest jedyny w swoim rodzaji Materiał: - Dzieci wspólnie zastanawiają się, czym ludzie mogą się o< różnić. Pomaga im w tym następujące ćwiczenie: Wszystkie dzieci, z wyjątkiem jednego, siedzą w kręgu. Osoba jąca zabawą prosi o wystąpienie czterech członków grupy, ktt nią się np. kolorem włosów lub oczu. Dziecko spoza kręgu pr bardzo uważnie i próbuje dobrze zapamiętać kolor ich włosów h nczu Następnie cała czwórka ustawia się tak, że jest niewidoczna A\ obserwatora, który wówczas otrzymuje od innych członków grupy . zadania, np. ma wymienić imię dziecka o najciemniejszych włosach lub oczach. Mój kwiatek (Miejsce: ukwiecona łąka Podczas spaceru każde dziecko wyszukuje sobie ulubiony kwiatek, dokładnie go ogląda i ostrożnie dotyka, aby zapamiętać jak najwięcej szczegółów. Następnie dzieci dobierają się w pary. Jeden z partnerów zamyka oczy i wyobraża sobie swój kwiatek, podczas gdy drugi zadaje pytania: Jaki kolor ma kwiat? Jak wyglądają liście? Jakie są w dotyku liście, łodyga i kwiat? Czy ten kwiatek pachnie? Czy każde dziecko potrafi tak dobrze opisać swój kwiatek, że partner może go później znaleźć? - Poprzez zadawanie pytań i dokładne opisywanie dzieci aktywizują swoje słownictwo. Wychowawczyni lub osoba towarzysząca grupie powinna mieć w torbie zielnik lub dowiedzieć się przed spacerem, jakie kwiaty rosną na łące i jak się one nazywają. Gdy dzieci będą się tak aktywnie zajmować kwiatami, będą chciały poznać ich nazwy. Przedstawianie przeciwieństw [Materiał: - Mziat . ^KlCzas tego ćwiczenia dzieci poznają przeciwstawne cechy lub ^f ^ ^m Ce'U tworz^ ParY- J^0 dziecko wymyśla jakąś czyn- cechę, np. „śmiać się" i przedstawia to za pomocą pantomimy. 32 Zabawy otwierające oczy Zabawy otwierające oczy 33 Partner uważnie obserwuje i próbuje rozpoznać, co to jest. Gdy; że już w\er tworzy przeciwieństwo, np. „płakać". Kontrast prez« także w formie pantomimy. W następnych rundach można przedstawić następujące prze stwa: spać - wstawać, mówić - milczeć, duży - mały, gruby - chi Komisarz „Sokole Oko" Materiał: sześć różnych części garderoby i biżuterii (np. szalik, czapt ścionek, łańcuszek, klamra do włosów, bransoletka) W środku kręgu znajduje się sześć różnych sztuk ubioru i bii Jedno z dzieci odgrywa komisarza „Sokole Oko" i uważnie pr się rzeczom. Następnie opuszcza pomieszczenie i czeka za ón Teraz któreś dziecko z grupy zostaje wybrane do roli złodzieja.; dziej" zabiera jedną ze zgromadzonych rzeczy i zakłada ją na Podczas gdy z powrotem siada na swoje miejsce, wszyscy głośno] ją o pomoc. Na to komisarz „Sokole Oko" szybko wchodzi do por czenia i próbuje odnaleźć brakujący złodziejski łup. Odkrywcza podróż po ukwieconej łące tejsce/ Materiał: łąka z kwiatami, asfalt, kreda Dzieci wspólnie idą na spacer po ukwieconej łące. Oglądają różne aty, owady, ptaki i zapamiętują kilka szczegółów. W drodze powrot- ^jecj rnają okazję wyczarować pod stopami własną łąkę. Za pomocą y do malowania na asfalcie zmieniają szarość podwórza przedszkol-, dziedzińca, mało ruchliwej ulicy itp. w kolorową, kwiecistą łąkę. Kolorowy makaron teriał: osiem długich sznurków, dwa z nich w tym samym kolorze Sznurki zostają przemieszane i w nieładzie rozłożone na stole. Gdy jaghetti jest już gotowe, dzieci próbują znaleźć dwa sznurki o tej sa-ej barwie i wyplątać je z kolorowego makaronu. Kości zostały rzucone... Materiał: kubek i trzy kostki Wszystkie dzieci siedzą wokół stołu. Najmłodsze z nich rozp< silnie potrząsa kubkiem z kostkami, po czym stawia go na stolej do góry i ostrożnie odwraca tak, że widoczne są wszystkie trzy Gdy tylko zostanie wyrzucona szóstka, dzieci muszą błyskawiczii reagować i wstać z krzeseł. Dziecko, które wstanie ostatnie, roi na nową rundę. Kolory tęczy tferiał: kredki świecowe, duże arkusze papieru Tęcza fascynuje dzieci. Zwłaszcza te, które odkryją ją po raz pierwsi', są zachwycone tym kolorowym zjawiskiem świetlnym. Niekiedy nura tworzy niezwykłe widowisko: poza łukiem głównym, w kolo-*-n: czerwonym, pomarańczowym, żółtym, zielonym, niebieskim L!1 it0VVym' PowstaJe tzw. łuk wtórny z odwrotną kolejnością barw. f lepiej poznać układ kolorów w obu łukach, można wykonać poniż-wiczei ^ rozrnaw'a w kręgu o układzie barw w łuku pierwotnym i wtór- " Kępnie w środku kręgu położone zostają dwa duże arkusze * ^2leci przynoszą kredki świecowe i z pomocą wychowawczy- lłe ™nie malują „podwójną" tęczę. W ten sposób uczą się świado- Postrzegać kolejność barw w obydwu łukach. 34 Zabawy otwierające oczy Zabawy otwierające oczy 35 Później dzieci z powrotem siadają w kręgu. Wszystkie, poza je dostają po kredce w dowolnym kolorze. Wybrane dziecko dol przygląda się układowi kolorów tęczy, następnie wspólny rysun* staje odsunięty na bok. Wówczas skoncentrowane dziecko szuka' gu tych, którzy mają odpowiednie kredki. Po kolei prosi poszczę osoby o wyjście na środek ze swoją kredką i wspólne namalo\ nowym papierze łuku pierwotnego lub wtórnego. Następnie przynosi dla porównania pierwszy rysunek tęczy i sprawdza, dza się układ kolorów na obu obrazkach. Układanie obrazu natury Materiał: różne materiały naturalne Dzieci zebrały w przyrodzie różne materiały, z których ma pt wspólny obraz natury. Materiały leżą przygotowane, pierwsze wybiera sobie coś z oferty i odkłada. Następne osoby dokładają^ ne elementy. Może w ten sposób powstać dzieło abstrakcyjne, i nieź konkretny obraz. Obraz może stać się obiektem krótkiej rm Dzieci przyglądają mu się w ciszy, a następnie zamykają oczy i się jego działaniu. Po chwili otwierają oczy i nawiązują rozmowę! mat obrazu. Co im się szczególnie podoba? Czy ktoś chciałby coś nić lub uzupełnić? Zapamiętywanie szczegółów Materiał: obraz lub plakat Dzieci uważnie oglądają piękny obraz lub plakat. Próbują pr zapamiętać jak najwięcej szczegółów. Gdy obraz zostanie odłoi bok, opisują możliwie dużo detali. W celu ich sprawdzenia pr obraz z powrotem i porównują z nim swoje wypowiedzi. Pod< mowy dzieci dzielą się wrażeniami wywołanymi przez obraz. B< nie uczą się, jak różne może być postrzeganie wzrokowe. Uzupełnianie obrazka Materiał: obrazek, ołówki Dzieci otrzymują kartki z kalendarza, na których widnieją krajobrazy. Zadanie polega na tym, aby ołówkami, jakie mają do dyspozycji, uzupełnić obrazy. W tym celu dzieci zastanawiają się nad różnymi szczególni które pasują do obrazka. Mogą to być ludzie, kwiaty, domy, ptaki, motyle itd. Podczas malowania każdy musi uważać na to, aby nie zniszczyć obrazu, a jedynie go uzupełnić i wzbogacić. Następnie dzieci dobierają się w pary. Jedna osoba z uwagą i skupieniem ogląda dzieło swojego partnera. Gdy obraz zostanie zakryty, wylicza dodane elementy. Dla sprawdzenia „malarz" jeszcze raz pokazuje swoją pracę. Czy wszystkie szczegóły zostały znalezione i nazwane? Co trzeba sprostować lub uzupetnić? Potem w grupie dzieci mogą postawić również następujące pytania: Dlaczego dorysowałeś na obrazku właśnie te elementy? Które z dodanych szczegółów są dla ciebie najważniejsze? Czy uzupełniony obraz podoba ci się teraz bardziej? Tajemniczy obraz Materiał: biały papier do malowania, płynny klej, piasek Dzieci dobierają się w pary i siadają przy stole, na którym leżą przygotowane potrzebne materiały. Jedno dziecko zastanawia się nad różnymi figurami geometrycznymi, które chciałoby narysować. Płynnym «ejem maluje na papierze jakiś kształt, np. trójkąt, kwadrat, prosto-t lub koło. Partner bardzo uważnie obserwuje ledwo widoczne ślady ju na papierze. Podczas gdy pierwsze dziecko rysuje, drugie próbu-zpoznać i nazwać figury. Aby sprawdzić poprawność odpowiedzi, 1 arZ .syP'e trocrię suchego piasku na pokryty klejem papier tak, że S^V stają się widoczne. Potem następuje zmiana ról. iast pojedynczych figur mogą także powstawać krajobrazy tami, ptakami i drzewami. 36 Zabawy otwierające oczy Zabawy otwierające oczy 3 7 Rozpoznawanie zabawki Materiał: różne zabawki Wszyscy, z wyjątkiem jednego dziecka, przynoszą sobie z; i siadają w kręgu. Dziecko rozgląda się i w myślach wybiera sc bawkę, którą chciałoby mieć, po czym dokładnie ją opisuje. , łe dzieci uważnie się przysłuchują i sprawdzają, czy może o ich zabawkę. Gdy ktoś stwierdzi, że mowa o jego zabawce, si rękę. Przyporządkowywanie podstaw Materiał: papier, ołówki, sześć przedmiotów, które mają okrągłe dno, żanka, szklanka, talerzyk deserowy, głęboki talerz, miska i wiaderko Każda para przynosi sobie sześć naczyń mających okrągły Dzieci kładą wszystkie przedmioty na papierze i obrysowują je kiem tak, że ich podstawy są dobrze widoczne na papierze. Wszystkie przedmioty odkłada się na bok i jedno z dzieci w parze wskazuje na dowolny narysowany kontur. Zadanie partner ga na znalezieniu naczynia, którego dno pasuje do rysunku. W dziecko uważnie ogląda każdą rzecz z osobna. Aby rozpoznać miot o odpowiedniej podstawie, musi mieć dobre oko. Gdy s że znalazło poszukiwany przedmiot, dla sprawdzenia kładzie go rysowanej podstawie. Następnie dzieci zamieniają się rolami. Ślady na piasku ... piaSek, różne materiały naturalne (np, kamień, gałąź, szyszka, Itasztan) Zabawa odbywa się na dworze, gdzie dzieci mogą odciskać ślady w wilgotnym piasku lub świeżym śniegu. Dzieci w parach bawią się ze sobą. Podczas gdy jedno ma zamknięte oczy drugie wygładza piasek, wybiera jakiś materiał naturalny i robi jego odcisk w piasku. Później odkłada materiał i prosi partnera, by otworzył oczy i domyślił się, od jakiego przedmiotu pochodzi odcisk. W tym celu dziecko musi dokładnie porównać ze sobą formę odcisku j zgromadzone przedmioty, uwzględniając ich fakturę. Gdy zagadka zostanie rozwiązana, dzieci zamieniają się rolami. Obserwowanie baniek mydlanych Materiał: kupiony lub samodzielnie wykonany zestaw do robienia baniek mydlanych Puszczanie i obserwowanie baniek mydlanych sprawia dzieciom dużo radości. Najpierw wszyscy bawią się swobodnie, a następnie dobierają się w pary. Jedno z dzieci w każdej parze zaczyna mocno dmuchać wnki, które partner uważnie obserwuje. Gdy tylko zauważy pojedynczą bańkę, musi błyskawicznie zareagować i sam zrobić nowe. Teraz pierwsze dziecko bacznie się przygląda, kiedy będzie widoczna tylko )™a bańka, i wtedy natychmiast tworzy nowe. Nawiązywanie kontaktu wzrokowego : ^mochód do zabawy, poduszki siedzą w kręgu na poduszkach. Jedno z nich dostaje samo-? Reszta grupy uważnie obserwuje dziecko, ponieważ wybie- 38 Zabawy otwierające oczy Zabawy otwierające oczy 39 ra ono kogoś, do kogo porozumiewawczo mruga. Gdy wybrana ba odbierze sygnał, dziecko mocno popycha samochód w jej str W ten sposób auto robi rundę. Wszystkie dzieci, które wzięły u< w zabawie, składają ręce z tyłu za plecami, na znak, że już nie na nie zerkać. Gdy każdy wyśle auto w podróż, dzieci mogą spróbować popcj je w odwrotnej kolejności. Wyzwanie dla pamięci! Przyporządkowywanie kolorów Materiał: tuzin różnych jednokolorowych przedmiotów, np. klocek legc ka, kredka itd., chusta Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu, w którego środku znajduj różne jednobarwne przedmioty. Jedna osoba z grupy uważnie je da, a następnie przykrywa dużą chustą. Ktoś inny ostrożnie zagiąć chustę i wymienia nazwę jakiegoś przedmiotu. Pierwsze dziecko nawia się i próbuje sobie przypomnieć właściwy kolor. Czy ołó\ zielony, czy niebieski? Aby sprawdzić poprawność odpowiedzi, na krótko odsłonić przedmioty. Masz ten kolor? Materiał: - Na początku wszyscy uczestnicy uważnie przyglądają się kc swoich ubrań. Następnie jedno dziecko staje w środku kręgu i wymienia dowolny kolor. Pozostali muszą spróbować znaleźć swych ubraniach. Ci, którym się to udało, błyskawicznie wstają seł. Liczy się nawet malutka kolorowa plamka! Wypożyczanie Materiał: różne części ubioru i biżuteria dzieci leden z uczestników zabawy uważnie przygląda się wszystkim pozostałym. Później czeka za drzwiami, podczas gdy dzieci wybierają spomiędzy siebie osobę, której chciałyby coś pożyczyć. Ubranie lub ozdoby zmieniają na krótki czas właściciela. Czekający uczestnik zostaje poproszony do środka. Dokładnie przygląda się grupie i próbuje wskazać osobę noszącą pożyczone rzeczy. Aby następnie móc przyporządkować rzeczy odpowiednim właścicielom, dziecko musi się wykazać spostrzegawczością. Obrazy w powietrzu Materiał: - Dzieci siedzą w półkolu. Jedno z nich staje przed innymi i rysuje w powietrzu jakąś figurę geometryczną, np. koło, kwadrat, trójkąt itp. Pozostali obserwują zamaszysty ruch ręki dziecka i próbują rozpoznać zakreślany kształt. Zadanie będzie łatwiejsze, jeśli dzieci będą od razu naśladować ruchy. Kto rozpoznał figurę, jest następny w kolejce do rysowania. W przypadku starszych i bardziej wprawnych dzieci można rysować w powietrzu litery, słowa, liczby lub zadania rachunkowe. Kto jest na portrecie? nał: i formatu A3 i kredki świecowe .1 ma'ują w parach swoje portrety. Siadają naprzeciwko siebie, ie się obserwują i próbują odtworzyć na rysunku jak najwięcej nP. okulary, kolczyki, kolor oczu i włosów itd.). 40 Zabawy otwierające oczy Zabawy otwierające oczy 41 Następnie cała grupa spotyka się w półkolu. Ukończone portrt stają położone na podłodze tak, że wszystkie dzieci mogą je dobrzy' dziec. Wychowawczyni wskazuje któryś portret i prosi jedno z o podanie imienia sportretowanego. Szukanie kolorów Materiał: papier do malowania, kredki, rzeczy znajdujące się w pomieszc Przed każdym graczem leżą przygotowane kredki i papier. G( wszyscy są całkiem cicho, rozpoczyna się gra. Jeden z graczy wymienia określony kolor. Dzieci uważnie rózg ją się po pomieszczeniu i malują albo wypisują jak najwięcej przt tów w tym kolorze. Po upływie ustalonego czasu wszyscy odkłJ kredki i przedstawiają swój wynik grupie. Wspólnie porównują wypowiedź z wymienionym kolorem. Wygrywa ten, kto potrafił zr najwięcej przedmiotów. Łaps! Materiał: kartoniki do gry w memory Gracze kładą odwrócone kartoniki do memory na stole. Jedna zaczyna, odkrywając dwa kartoniki. Nie zakrywa ich jednak z p( tem, jak zwykle w przypadku memory, lecz zostawia widoczne, kolejno odkrywają po dwie karteczki tak długo, aż znajdą dwa same obrazki. Wówczas wszyscy muszą błyskawicznie zareagowe wołać: „łaps!" Gracz, który był najszybszy, otrzymuje obydwa ki. Wygrywa naturalnie ten, kto zbierze najwięcej karteczek. Ptaszek teriał: kupione lub samodzielnie wykonane memory ze zwierzętami Do gry potrzebne jest memory, które zawiera również karteczki obrazkami ptaków. Gdyby takiego nie można było dostać, gracze mogą je wykonać samodzielnie, naklejając lub malując na kapslach od piwa różne obrazki zwierząt. Wszystkie kartoniki leżą zakryte na stole. Pierwszy gracz odkrywa jeden z nich. Gdy pojawi się wizerunek ptaka, dzieci na wyścigi wołają: „ptaszek!" Kto był najszybszy, otrzymuje kartonik z ptakiem. Jeśli na karteczce widnieje obrazek innego zwierzęcia, pozostaje ona odkryta. Zwycięża gracz, który zdobył najwięcej kartoników z ptakami. Znajdź pionek Materiał: gra planszowa, np. młynek lub warcaby Na stole leży gra planszowa, na której jest ustawionych dwanaście pionków. Dzieci uważnie przyglądają się pozycji poszczególnych pionków. Następnie wszyscy, poza jednym graczem, zamykają oczy. Gracz ten usuwa jeden pionek lub dokłada dodatkowy. Na umówiony znak pozostali otwierają oczy i próbują określić pozycję usuniętego lub dodanego pionka. ? Kolory się odnajdują tenał: karteczki w różnych kolorach, magnetofon, muzyka taneczna ti. zieci tworzą tak samo liczne grupy. Każda grupa otrzymuje inny ko-'* każde dziecko karteczkę w kolorze swojej grupy. oy rozlegnie się muzyka, wszyscy zaczynają się swobodnie poru- S° POm'eszczeniu- Za każd