Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O wersja dla Adobe Acrobat Reader I Chrze�cija�ski Instytut Wydawniczy �Znaki Czasu" Warszawa Tytu� orygina�u: The Day Evil Dies Przek�ad: Jaros�aw K. Kauc Korekta: Jadwiga Kral Projekt ok�adki: Marek Rusek Przygotowanie do Adobe Acrobat Reader: Arkadiusz Pi�tka Wszelkie prawa zastrze�one. �adna cz�� ksi��ki nie mo�e by� rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie bez zgody wydawcy. Ograniczenia te dotycz� tak�e wydania elektronicznego dla Adobe Acrobat Reader - w sieci Internet znajduje si� ono na prawach wy��czno�ci dla Chrze�cija�skiego Serwisu NADZIEJA.PL. Interaktywny spis tre�ci na str. 114. ISBN 83-87188-97-2 Przygotowanie i druk: Chrze�cija�ski Instytut Wydawniczy �Znaki Czasu" 00-366 Warszawa, ul. Foksal 8 tel. 0 (prefiks) 22 827-58-19, 0 (prefiks) 22 826-25-06 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O Rozdzia� pierwszy 99 Widzia�em pi�kne rzeczy!" Rumu�ski �yd, Richard Wurmbrand, prze�y� nazim, ale ledwie uszed� �ywcem z r�k stalinowskich oprawc�w, kt�rzy przez czterna�cie lat wi�zili go tylko dlatego, �e by� chrze�cijaninem. Jedn� z okropno�ci, jakie prze�y� w wi�zieniu, by�a cela zwana lod�wk�. W tym niewielkim pomieszczeniu agregat ch�odniczy wytwarza� temperatur� poni�ej zera. �Lekarze wi�zienni � pisa� Wurmbrand � obserwowali nas przez szyb� a gdy widzieli oznaki �miertelnego wyzi�bienia, dawali znak stra�nikom, kt�rzy wyci�gali nas z celi i ogrzewali. Kiedy nas ogrzali, natychmiast ponownie wtr�cali do �lod�wki�, by�my marzli. I tak raz za razem! Ogrzewali nas i znowu mrozili, tak i� niemal byli�my o krok od �mierci, a potem zn�w ogrzewali. Trwa�o to w niesko�czono��. Jeszcze dzisiaj czasami nie mog�si� przem�c, by otworzy� lod�wk�" 1. Stalinowscy oprawcy, jak napisa� Wurmbrand, zamykali chrze�cijan na wiele godzin w skrzyniach niewiele wi�kszych od cz�owieka. W �ciany tych skrzy�, z ka�dej strony, stra�nicy wbijali ostre gwo�dzie. Dop�ki zamkni�ty w �rodku cz�owiek sta� wyprostowany, nic sienie dzia�o, �ale gdy ze zm�czenia mdleli�my i chwiali�my si� gwo�dzie wbija�y siew cia�o. Je�li poruszyli�my si�albo chcieli�my rozlu�ni� mi�hie, nadziewali�my si�na potworne gwo�dzie" 2. Chocia� te lata by�y pe�ne okropno�ci, Wurmbrand widzia� niewiarygodne przyk�ady odwagi ze strony tych, kt�rzy bici, maltretowani i zniewa�ani, pozostali nieza- 4 nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 chwiani, niezmienni i niepokonani w swej wierze, a� do �mierci. Cho� w�adze zakaza�y m�wienia o swej wierze w�r�d wsp�wi�ni�w i surowo kara�y tych, kt�rzy �amali ten zakaz, wielu chrze�cijan i tak to czyni�o. Pewien wi�zie� opowiada� wsp�wi�niom ewangeli� kiedy do celi wtargn�li stra�nicy i wywlekli go na zewn�trz. Pobili go dotkliwie i rzucili z powrotem, skrwawionego i poranionego, na betonow� posadzk� celi. �P odni�s� powoli swoje zmaltretowane cia�o � napisa� Wurmbrand � przezwyci�aj�c b�l poprawi� ubranie i zapyta�: �O czym to ja m�wi�em, bracia, gdy mi przerwano?�"3. Pastor Florescu odmawia� wydania nazwisk innych chrze�cijan nawet wtedy, gdy torturowano go roz�arzonymi do czerwono�ci pr�tami, zamykano w celi z wyg�odnia�ymi szczurami i zmuszano do stania w wyprostowanej pozycji przez dwa tygodnie. Stalinowcy sprowadzili do wi�zienia jego czternastoletniego syna i bili go okrutnie w obecno�ci ojca. Kiedy Florescu zacz�� krzycze�, jego syn b�aga� go: �Tatusiu, nie zr�b mi wstydu! Nie chc� by m�j ojciec okaza� si� zdrajc�. Wytrzymaj! Je�li mnie zabij�, umr�ze s�owami: �Jezus i ojczyzna�" 4. Oprawcy w�ciekli si� zabili dziecko, a krew syna rozprysn�la si�po �cianach celi, podczas gdy ojciec patrzy� na to bezradnie. Innemu chrze�cijaninowi skazanemu na �mier� przed egzekucj� pozwolono spotka� si�z �on� w obecno�ci oficera policji. �Musisz wiedzie�, �e umieram mi�uj�c tych, kt�rzy mnie zabijaj� � powiedzia� skazany swojej �onie. � Nie wiedz�, co czyni�, wi�c moj� ostatni� pro�b� do ciebie jest, by� ty tak�e ich mi�owa�a. Nie chowaj goryczy w sercu za to, �e zabili twojego ukochanego. Spotkamy si� w niebie"5. Sk�d Wurmbrand wiedzia� o tym zdarzeniu? Od oficera, kt�ry przys�uchiwa� si�rozmowie skaza�ca z �on�. nadzieja.pl 5 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O Sta� si�on bowiem chrze�cijaninem i sam zosta� wtr�cony do wi�zienia za wiar�! Richard Wurmbrand napisa�: �Widzia�em pi�kne rzeczy!"6 Oczywi�cie, nie wszyscy chrze�cijanie widzieli takie �pi�kne rzeczy". Jednak wszyscy w jakim� stopniu borykali si�z przeciwno�ciami, by zachowa� wiar� prawd�i pos�usze�stwo w �wiecie odrzucaj�cym te warto�ci. Nie trzeba si�znale�� w stalinowskim wi�zieniu, by pozna� zmagania � b�j mi�dzy dobrem a z�em, prawd� a k�amstwem, wiar� a niewiar�, tocz�cy si�wok� nas i w nas. Faktycznie, cz�sto najzacieklejsze i najbardziej brzemienne w skutki walki tocz� si� nie w dramatycznych widowiskach, kt�re mog�yby u�wietni� holywoodzkie scenariusze, ale w g��bi ludzkiego serca. �Oto dwie dusze znajduj� siew mej piersi � napisa� Goethe � i walcz� o niepodzielne panowanie". Malcolm Muggeridge opisa� �ludzki dramat" jako rozwini�cie �oczywistego rozd�wieku" mi�dzy dwiema si�ami: �Jedna to diabe� � pisa� � a druga to B�g"7. Wyra�aj�c t� sam� ide�ameryka�ski prawnik, Oliver Wendell Holmes, napisa�: �Wszyscy jeste�my �o�nierzami w wielkiej kampanii, kt�rej szczeg�y s� przed nami zakryte". Cho� osobi�cie kszta�tujemy warunki tej �wielkiej kampanii" i rozumiemy wiele zwi�zanych z ni� spraw, to jednak walka wci�� trwa, w takiej czy innej formie, wsz� dzie i we wszystkich. S� tylko dwie mo�liwo�ci unikni�cia tej walki � nigdy sienie narodzi� albo umrze�. W pewnym artykule w The New Yorker zosta�a opisana kobieta, kt�ra w Po�udniowej Ameryce �piewa�a hymny i �dziwne ewangeliczne pie�ni", podczas gdy �o�nierze j� gwa�cili. Nawet gdy przestrzelili jej klatk� piersiow�, D nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 20021 �piewa�a nadal, cho� �nieco ciszej ni� dotychczas, ale nadal �piewa�a". �o�nierze patrzyli w os�upieniu. �Potem postanowili to przerwa� i strzelili do niej drugi raz, ale ona �piewa�a nadal, a ich zdziwienie zacz�o ust�powa� przera�eniu � a� w ko�cu kt�ry� z nich chwyci� maczet� i poder�n�� jej gard�o. Wtedy �piew usta�"8. Dla wi�kszo�ci z nas zmagania o wiar� godno�� i pos�usze�stwo nie s� a� tak rozpaczliwe, tragiczne i nie poci�gaj� za sob� tak natychmiastowych skutk�w. Mimo to walka jest tak samo realna, istotna i w ko�cu przyniesie wyra�ne rezultaty, cho� jej przejawy wydaj� si� znacznie subtelniejsze ni� w takich skrajnych przypadkach. Znajdujemy si� jakoby na hu�tawce ko�ysz�cej si� mi�dzy prawd� a k�amstwem, dobrem a z�em, wiar� a niewiar�. Kto mo�e prze�y� cho�by jeden dzie� bez podejmowania moralnych decyzji i bez walki w swoim sumieniu? Cho� zazwyczaj nie znajdujemy siew skrajnych sytuacjach, to jednak ci�gle zmierzamy ma�ymi krokami w ich kierunku. A zbli�aj�c si�powoli do sytuacji dalekich od normalno�ci, przestajemy je postrzega� jako odleg�e i skrajne. Nie maj�c �adnej mo�liwo�ci wyboru z naszej strony �yjemy w �wiecie, w kt�rym dobro i z�o, prawda i k�amstwo, prawo i bezprawie, godno�� i ha�ba, wiara i niewiara walcz� ze sob� o panowanie. Codziennie nasze my�li, czyny i s�owa stawiaj� nas po jednej albo po drugiej stronie w tym wielkim duchowym konflikcie. Chocia� jego przejawy wydaj� si�nam z�o�one, niewyra�ne, pomieszane, a nasze moralne wybory i decyzje dwuznaczne � s� tylko dwie strony, dwie mo�liwo�ci wyboru: dobra lub z�a, prawdy lub k�amstwa. Nie ma czego� po�redniego, jak w przypadku �ycia i �mierci, chocia� usilnie pr�bujemy sobie wm�wi�, �e co� takiego istnieje, w�a�nie tam, gdzie obecnie stoimy. �Bior�dzi�przeciwko wam na �wiadk�w niebo i ziemi� Po�o�y�em dzi� przed tob� �ycie i �mier�, b�ogos�a- nadzieja.pl 7 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O wie�stwo i przekle�stwo. Wybierz przeto �ycie, aby��y�, ty i twoje potomstwo" (VMoj�. 30,19). To jest ostatecznie nasz wyb�r � �ycie albo �mier�. Nie wybra� �ycia oznacza wybra� �mier�, a nie wybra� niczego jest w rzeczywisto�ci jednoznaczne z wybraniem �mierci. Jednak Pan przekonuje nas, by�my wybrali �ycie � a to �ycie jest w Jezusie Chrystusie, Synu Bo�ym. �Ten, kto ma Syna, ma �ycie, a kto nie ma Syna Bo�ego, nie ma te� i �ycia" (I Jana 5,12 BT). To jest wyb�r o wiecznych skutkach � gdy� �ycie i �mier� s�, dos�ownie, na zawsze. Kto� kiedy� zapyta� Billy'ego Grahama, czy jest optymist�, czy pesymist�. �Jestem optymist� � odpowiedzia�. � Przeczyta�em Bibli�do ostatniej strony" 9. Powinien by� optymist�. Tak samo ka�dy skruszony, wyznaj�cy sw�j grzech cz�owiek, kt�ry przyj�� jako w�asne nadziej� obietnice i zapewnienia zawarte w Biblii, powinien by� optymist�, gdy� S�owo Bo�e objawia, �e w wyniku wielkiego boju dobro zwyci�y nad z�em, wiara nad niewiar�, prawda nad k�amstwem, a Chrystus nad szatanem. W przeciwie�stwie do wielu naszych walk, kt�rych wynik jest niemal zawsze niepewny, w przypadku wielkiego boju nie tylko znamy zwyci�sk� stron� ale tak�e mamy gwarancj� (je�li j� wybierzemy), i� b�dziemy mie� z tego korzy��. �I widzia�em nowe niebo i now� ziemi� albowiem pierwsze niebo i pierwsza ziemia przemin�y, i m orz� ju� nie ma. I widzia�em miasto �wi�te, nowe Jeruzalem, zst� puj�ce z nieba od Boga, przygotowane jak przyozdobiona oblubienica dla m�a swego. I us�ysza�em dono�ny g�os z tronu m�wi�cy: Oto przybytek Boga mi�dzy lud�mi! I b� dzie mieszka� z nimi, a oni b�d� ludem jego, a sam B�g o nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 b�dzie z nimi. I otrze wszelk� �z� z oczu ich, i �mierci ju� nie b�dzie; ani smutku, ani krzyku, ani mozo�u ju� nie b�dzie; albowiem pierwsze rzeczy przemin�y. I rzek� Ten, kt�ry siedzia� na tronie: Oto wszystko nowym czyni� I m�wi: Napisz to, gdy� s�owa te s� pewne i prawdziwe" (Obj. 21,1-5). S�owa Jana nie s� poetyck�, wymy�ln� metafor� albo wytworem wybuja�ej wyobra�ni. Jest to obietnica samego Pana, kt�ry przyrzek� nam miejsce w nowej rzeczywisto�ci, znacznie pewniejszej i trwalszej ni� ten kaleki �wiat starzej�cy si�na naszych oczach i przeciekaj�cy nam przez palce. Chocia� bardziej realistycznie my�l�cy i ze�wiecczeni ludzie mog� kpi� z takich s��w o niebie i chwalebnej wieczno�ci, uwa�aj�c je za 1 udzkie mity, kt�rych celem jest uczyni� tera�niejszo�� bardziej zno�n�, to jednak S�owo Bo�e raz po raz wyra�nie i jednoznacznie obiecuje nam rzeczywisto�� zbyt wspania��, by poj�� j� umys�em i racjonalnie wyja�ni�. Pan przyrzek� nam egzystencj� oczyszczon� z wszelkiej skazy grzechu. On ma dla nas �wiat, w kt�rym nie b�dzie ju� �adnych bolesnych i upokarzaj�cych absurd�w wynikaj�cych z ludzkiej bezmy�lno�ci, a zapanuje co�tak cennego i dobrego, takie szcz�cie, �e wszystko, co wycierpieli�my tutaj, b�dzie jak mgliste wspomnienie nocnego koszmaru. Jednak p�ki co zmagamy si� z trudnymi pytaniami. Dlaczego mi�uj�cy Pan niebios dopuszcza cierpienie na ziemi? Co jest istot� wielkiego boju mi�dzy Chrystusem a szatanem, mi�dzy dobrem a z�em? Jak si�zako�czy ten b�j? Dlaczego B�g dopu�ci� do powstania grzechu? W jaki spos�b wszechmog�cy B�g ostatecznie obroni swoje imi� i cze�� w �wiecie j�cz�cym w nieutulonym b�lu? Czego historia chrze�cija�stwa uczy nas o jego przysz�o�ci? Jak� rol� dobr� lub z��, odegraj� K o�cio�y w ko�cowych wydarzeniach, kt�re poprzedz� powt�rne przyj�cie Chrystusa? Jaki zwi�zek z tym nadal ma, lub nie, prawo Bo�e? nadzieja.pl 9 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O Oto kilka pyta�, na kt�re w tej ksi��ce � opartej na natchnionych pismach � poszukamy odpowiedzi. Przedstawianie w og�lnym zarysie zagadnie� zwi�zanych z wielkim bojem mi�dzy Chrystusem a szatanem, zaczyna si�od Ko�cio�a wczesnochrze�cija�skiego, przez protestanck� reformacj�a� do religijnego �wiata dzisiaj, i ko�czy na wielkim finale w czasach ostatecznych, a wszystko po to, by spr�bowa� rozwi�za� powy�sze pytania � aczkolwiek odpowiedzi mog� by� cz�ciowe lub niekompletne, a to tylko z tego powodu, �e na razie jedynie takie odpowiedzi s� nam dane. Tymczasem, �czego nie mo�emy powiedzie�, to musimy pomin�� milczeniem"10. 1 Richard Wurmbrand, Tortured for Christ, Glendale 1967, s. 36.37. 2 Tam�e, s. 37. 3 Tam�e, s. 43. 4 Tam�e, s. 36. 5 Tam�e, s. 45. 6 Tam�e, s. 43. 7 Malcolm Muggeridge, Jesus Rediscouered, 1969, s. 100. 8 Mark Danner, The New Yorker, 6 XII 1993, s. 87. 9 Billy Graham, Angels: God's SecretAgents, Dallas 1986, s. 149. 10 Ludwig Wittgenstein, Tractus Logico-Philosophicus, Atlantic Highlands 1993, s. 74. 10 nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 Rozdzia� drugi Od Jerozolimy do Wittenbergi Jezus, stoj�c na G�rze Oliwnej, przed swoj� �mierci� da� takie oto epitafium staro�ytnej Jerozolimie: �Gdyby� i ty pozna�o w tym to dniu, co s�u�y ku pokojowi. Lecz teraz zakryte to jest przed oczyma twymi. Gdy� przyjd� na ciebie dni, �e twoi nieprzyjaciele usypi� wa� wok� ciebie i otocz�, i �cisn� ci�zewsz�d. I zr�wnaj� ci� ziemi� i dzieci twoje w murach twoich wyt�pi�, i nie pozostawi� z ciebie kamienia na kamieniu, dlatego �e� nie pozna�o czasu nawiedzenia swego" (�uk. 19,42-44). Chrystus rozpacza� nie z powodu tego, co wkr�tce mia�o si�sta� na Golgocie czy potwornej ciemno�ci, jaka mia�a Go ogarn��, gdy z�o�y siebie w ofierze za grzech �wiata, ale p�a-ka� nad mieszka�cami Jerozolimy. �ci�gn�li oni przekle�stwo na siebie i na t�pi�kn� �wi�tyni� kt�ra b�yszcza�a teraz w promieniach s�o�ca niczym cudowny klejnot, ale wkr�tce mia�a sp�on�� jak kawa�ek wysuszonego drewna. Czterdzie�ci lat p�niej rzymskie legiony pod wodz� Tytusa obieg�y miasto, za kt�rego pot�nymi murami rozgrywa�a si� straszna tragedia. G��d i zaraza u�mierci�y tysi�ce ludzi, kt�rych trupy rozszarpywa�o drapie�ne ptactwo, gdy� nie nad��ano ich grzeba�. G�oduj�cy rodzice wydzierali swoim dzieciom wszystko, co nadawa�o si�do jedzenia (nawet go��bi gn�j). Wed�ug historyka J�zefa Flawiusza, �g�rne pokoje pe�ne by�y kobiet i dzieci umieraj�cych z g�odu; ulice zas�ane by�y trupami starszych ludzi; dzieci i m�odzie� snuli si�po placach jak cienie, opuchni�ci z g�odu, i padali tam, gdzie dopad�o ich zupe�ne wyczerpanie"1. nadzieja.pl 11 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O Nic dziwnego, �e Jezus p�aka�. Jednak na G�rze Oliwnej Chrystus p�aka� nie tylko nad Jerozolim�, ale nad ca�ym �wiatem zatwardzia�ym w niewierze, buncie i grzechu � �wiatem maj�cym pewnego dnia spotka� si� z kar� wymierzon� przez Boga, kt�ry przez tysi�ce lat z b�lem patrzy� na degradacj� zepsucie i ska�enie swojego stworzenia przez grzech i niepos�usze�stwo. Zniszczenie Jerozolimy by�o tylko cieniem, symbolem ostatecznego, powszechnego i sprawiedliwego zniszczenia planety, kt�ra odrzuci�a mi�osierdzie i prawo Pana � zniszczenia buntu, kt�ry doprowadzi� do tego, i� w ca�ej historii ludzko�ci nieustannie s�ycha� by�o j�k tych, kt�rzy ponosili konsekwencje grzech�w nie tylko swoich, ale i cudzych. Gdy wydaje si�nam, �e ludzko�� zatraci�a ju� wszystkie cechy cz�owiecze�stwa, jeste�my w b��dzie. Kiedy wydaje si�nam, �e lekcewa�enie prawa Bo�ego nie mo�e by� ju� bardziej ra��ce, rodzaj ludzki tonie w coraz g��bszej deprawacji. Czy b�dzie to ojciec, kt�ry celowo zara�a swoje dziecko AIDS, by unikn�� p�acenia aliment�w, czy ludzie, kt�rzy morduj� kobiet�w zaawansowanej ci��y, by wykra�� p��d z jej �ona, czy te� trzynasto-, czternastoletnie dzieci strzelaj�ce do nauczycieli, koleg�w i kole�anek w szkole � wszystko to s� w�a�nie naj�wie�sze przejawy potwornych zbrodni, kt�re znaczy�y ka�de stulecie. Te zbrodnie spotkaj� siew ko�cu z odp�at� w wielkim dniu s�du, kiedy Pan powr�ci, by zabra� swoje dzieci i wymierzy� sprawiedliwo�� tym, kt�rzy wzgardzili mi�osierdziem, przebaczeniem i uzdrowieniem, ofiarowanymi ka�demu z ludzi. Na nieszcz�cie, Jerozolima nigdy nie przyj�a mi�osierdzia, przebaczenia i uzdrowienia, tak obficie i �askawie jej proponowanych � wi�c zebra�a naturalne owoce buntu. Smutne jest to, �e dzisiaj �wiat nie jest bardziej otwarty dla Boga ni� Jerozolima dwa tysi�ce lat temu. Tak wi�c ca�y �wiat tak�e zbierze takie samo gorzkie �niwo. i. Z nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 Jednak nie wszyscy mieszka�cy Jerozolimy zgin�li podczas obl�enia. Na�ladowcy Chrystusa, pos�uszni Jego ostrze�eniu, w sposobnej chwili uciekli w bezpieczne miejsce, ale ich k�opoty nie sko�czy�y si� Szatan, pos�uguj�c si�poga�skim Rzymem jako swoim narz�dziem, rozp�ta� piekieln� burz�przeciwko chrze�cijanom. Pozbawieni d�br i wyp�dzani z dom�w oskar�ani byli o to, �e s� powodem zarazy, trz�sie� ziemi i g�odu, kt�re dotykaj� mieszka�c�w imperium. Cz�sto na oczach m�ciwego t�umu ludzi, kt�rych przesi�kni�te winem oddechy zatruwa�y powietrze w amfiteatrach, chrze�cijanie byli krzy�owani, paleni �ywcem albo rzucani na po�arcie lwom i rozjuszonym psom. �Mot�och l�y� ich, bi�, wi�zi�, rabowa�, wlek� na areny, sma�y� na �elaznych krzes�ach, kamienowa�. Byli publicznie przes�uchiwani przez w�adze i skazywani na tortury. Niekt�rzy poga�scy s�udzy, zastraszeni torturami, fa�szywie zeznawali, jakoby chrze�cijanie zjadali dzieci, a na ich spotkaniach odbywa�y si�orgie. Te fa�szywe zeznania wywo�ywa�y powszechn� pogard� i gniew przeciwko chrze�cijanom. Sanktusowi przypalano roz�arzonymi w ogniu blachami z br�zu wra�liwe miejsca na ciele, a potem wtr�cono do wi�zienia, gdzie by� torturowany jeszcze przez kilka dni. Biskup Potynus, cho� mia� ju� ponad dziewi��dziesi�t lat i by� schorowanym cz�owiekiem, by� kopany i bity w obecno�ci gubernatora, a nast�pnie wrzucony do lochu, gdzie zmar� po dw�ch dniach. Dziewica Blandyna, niewolnica pokaleczona i po�amana w czasie potwornych tortur, zosta�a w ko�cu rozszarpana przez byka. Cia�a m�czennik�w tarasowa�y ulice. Psy mia�y uczt� Zmasakrowane cia�a by�y spalone, a popio�y wrzucono do rzeki, aby utrudni� zmartwychwstanie"2. Jednak prze�ladowania maj�ce zniszczy� chrze�cija�- nadzieja.pl 1 u Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O ski Ko�ci�, w rzeczywisto�ci przyczynia�y si�do jego liczebnego rozwoju. Im silniejszy by� gniew, tym wi�cej przybywa�o zdeterminowanych chrze�cijan, kt�rzy zachowywali wiar� nawet w obliczu �mierci. Tak wi�c to, czego nie da�o si� osi�gn�� okrucie�stwem, torturami i si��, zosta�o osi�gni�te podst�pem i oszustwem. Zamiast kontynuowa� otwarte ataki na Ko�ci�, szatan zapewni� mu wygod� szacunek i bezpiecze�stwo. Wkr�tce �wiat zaakceptowa� chrze�cijan, a co wa�niejsze (i na co szatan bardzo liczy�), chrze�cijanie zaakceptowali �uuiat. Poniewa� �atwo by�o teraz by� chrze�cijaninem, poganie masowo przy��czali si� do Ko�cio�a, przyjmuj�c niekt�re biblijne nauki, ale w g��bi serca pozostaj�c poganami. Ba�wochwalcy zmienili tylko obiekty swojej czci z obraz�w i pos�g�w poga�skich b�stw na obrazy i pos�gi Chrystusa, Marii i �wi�tych. P oga�skie formy kultu, zwyczaje i �wi�ta oraz wystr�j i ceremonia�y poga�skich �wi�ty� zosta�y przybrane w p�aszczyk chrze�cija�stwa. Ko�ci�, kt�ry wyszed� z podziemia i wkroczy� do pa�ac�w, stopniowo porzuca� pokor�oraz prostot�Chry-stusa i aposto��w, a przyjmowa� pomp�i majestat poga�skich w�adc�w i kap�an�w. Wraz z �nawr�ceniem" si� w czwartym wieku cesarza Konstantyna i gwa�townym rozwojem liczebnym Ko�cio�a, wygl�da�o na to, �e chrze�cija�stwo zwyci�y�o. Jednak tak naprawd�to zwyci�y�o poga�stwo, kt�re zepchn�o w cie� prawdziw� wiar� Chrystusa. Poga�ski Rzym nadal istnia�, pozornie chrze�cija�ski, ale odrzucaj�cy ducha i nauki Chrystusa. Biskup Rzymu otrzyma� sched�po cesarzu, a tiara zaj�a miejsce cesarskiej korony. Siedemnastowieczny brytyjski politolog, Thomas Hob-bes, powiedzia�: �Je�li kto� poszukuje genezy tej wielkiej ko�cielnej w�adzy, �atwo dostrze�e, i� papiestwo jest niczym innym, jak duchem zmar�ego Imperium Rzymskiego, siedz�cym w koronie na jego grobie"3. 14 nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 Jednak ta �poganizacja" chrze�cija�stwa nie by�a zaskoczeniem dla Boga. Wiele lat wcze�niej, przez aposto�a Paw�a, B�g ostrzeg� chrze�cijan, �e przyj�cie Chrystusa nie nast�pi, �zanim nie przyjdzie odst�pstwo i nie objawi si� cz�owiek niegodziwo�ci, syn zatracenia, przeciwnik, kt�ry wynosi si� ponad wszystko, co si� zwie Bogiem lub jest przedmiotem boskiej czci, a nawet zasi�dzie w �wi�tyni Bo�ej, podaj�c si�za Boga" (IIT es. 2,3.4). W Ko�ciele wczesnochrze�cija�skim przepowiednia ta wyra�nie si� spe�ni�a. Poga�skie poj�cia wypaczy�y, a nawet wypar�y biblijne nauki i praktyki. Na przyk�ad, doktryna stawiaj�ca biskupa Rzymu na czele chrze�cija�skiego Ko�cio�a nie ma �adnego biblijnego uzasadnienia. Najg��wniejsza nauka biblijna � zbawienie jedynie przez wiar�w Chrystusa � znik�a w rozleg�ym i zawi�ym systemie uczynk�w, pokut i pielgrzymek. Chrze�cija�ska nauka o zbawieniu zosta�a wypaczona do tego stopnia, i� ludzie zacz�li wierzy�, �e przez odpusty mog� osi�gn�� darowanie kary za grzech, albo �e pieni�dze wrzucone do ko�cielnej skarbnicy s� w stanie wyzwoli� ich zmar�ych bliskich czy przyjaci� z czy��ca. Poga�skim dniem s�o�ca, niedziel�, zast�piono biblijny si�dmy dzie� tygodnia, sabat, co r�wnie� nie ma �adnego biblijnego uzasadnienia. Prorok Daniel ostrzega�, i� powstanie moc, kt�ra b�dzie d��y� do tego, by �odmieni� czasy i zakon" (Dan. 7,25). Fa�szywe nauki, takie jak nauka o czy��cu czy otch�ani wkrad�y si�do chrze�cija�skiej teologii. Obrz�d Wieczerzy Pa�skiej zast�piono ofiar� mszy, sakramentem, kt�ry w powszechnym rozumieniu sprowadza si�do tego, �e Ko�ci� ma moc tworzy� Boga. John Charles Ryle, biskup Liverpoolu, tak opisa� stan Ko�cio�a w Anglii przed reformacj� protestanck�: �Dla przewa�aj�cej cz�ci duchowie�stwa religia by�a tylko nadzieja.pl 15 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O form� i rzadko zas�ugiwa�a na miano chrze�cija�stwa. Wi�kszo�� duchownych nie robi�a nic poza odprawianiem mszy i sk�adaniem rzekomych ofiar, powtarzaniem �aci�skich modlitw i �piewaniem �aci�skich pie�ni � kt�rych lud oczywi�cie nie m�g� zrozumie� � wys�uchiwaniem spowiedzi, udzielaniem rozgrzeszenia i pobieraniem pieni�dzy za wydostanie zmar�ych z czy��ca. (...) W Reading Abbey w hrabstwie Berkshire, przy r�nych wi�kszych okazjach mnisi wystawiali na widok publiczny mi�izy innymi takie oto przedmioty czczone przez t�umy: anio�a z jednym skrzyd�em, grot w��czni, kt�r� przebito bok Zbawiciela, dwa kawa�ki �wi�tego krzy�a, r�k� �wi�tego Jakuba, stu��wi�tego Filipa, ko�� Marii Magdaleny i ko�� Salome"4. Mija�y wieki, a zepsucie, fa�sz, chciwo��, oszustwo i sk�pstwo zadomowi�y siew �redniowiecznym K o�ciele do tego stopnia, i� nawet zdeklarowani katolicy, tacy jak Dante, umieszczali kolejnych papie�y w najg��bszych czelu�ciach piekielnych. Rzym z kolei nie za bardzo tolerowa� innowierc�w, a cz�sto zdarza�o si� �e tak�e katolicy wypowiadaj�cy si�przeciwko swemu K o�cio�owi na w�asnej sk�rze do�wiadczali gniewu szatana. W�r�d wiernych katolik�w, kt�rzy opierali si� fa�szywym naukom i zepsuciu papiestwa by� John Wycliffe. Ten czternastowieczny angielski reformator odwa�y� si� stawi� czo�o hierarchii ko�cielnej uzbrojony tylko w prawdy S�owa Bo�ego. Wycliffe nie tylko protestowa� przeciwko degraduj�cemu wp�ywowi oszust�w sprzedaj�cych odpusty, ale tak�e g�osi� ewangeli� Chrystusa przeciwn� doktrynom i tradycjom buduj�cym gmach �zbawienia" na bezwarto�ciowych uczynkach i g�upich wyobra�eniach. W ko�cu Wycliffe da� do r�ki swoim rodakom najsilniejsz� bro� przeciwko odst�DCzemu chrze�cija�stwu � pierw- s szy angielski przek�ad Pisma �wi�tego. Teraz, bardziej ni� kiedykolwiek przedtem, Anglia � a tak�e inne kraje (w 1D nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 miar� popularyzacji jego dzie�a) � mia�y szans� pozna� prawdy o zbawieniu, nie ska�one doktrynami i dekretami ko�cielnej hierarchii. Cho� w ko�cu zosta� nawet wezwany do stawienia si� w Rzymie (co sko�czy�oby si� dla niego stosem), Wycliffe zosta� ocalony z r�k swych prze�ladowc�w i zmar� �mierci� naturaln�. W�ciekli, i� ofiara wymkntia si�im z r�k, przyw�dcy ko�cielni, objawiaj�c ducha, jaki nimi kierowa�, oko�o czterdzie�ci lat po �mierci Wyc liffe'a ekshumowali jego zw�oki, spalili, a popio�y wysypali do wody, kt�ra roznios�a je do r�nych odleg�ych miejsc. Prze�ladowcy nie podejrzewali nawet, jaka g��boka symbolika zawarta by�a w tym akcie. Wycliffe nie by� jedynym katolikiem, kt�ry wyst�pi� przeciwko swojemu Ko�cio�owi. W pi�tnastym wieku Jan Hus z Czech o�mieli� si�g�osi� prawdy S�owa Bo�ego. Cho� wezwano go do Watykanu, Hus pozosta� w Pradze pod ochron� kr�la i kr�lowej. Papie� i tak przeprowadzi� proces, skaza� Husa zaocznie, a Prag�ob�o�y� kl�tw�, zgodnie z kt�r� bramy niebios mia�y pozosta� zamkni�te dla mieszka�c�w miasta, p�ki papie� znowu ich przed nimi nie otworzy. Z powodu zamieszania, jakie wywo�a�a kl�twa (b�d�ca przyk�adem teologicznej ciemnoty w Europie pod panowaniem �redniowi ecznego Ko�cio�a), Hus musia� opu�ci� miasto, ale nie przesta� przemawia�. W ko�cu, skuty �a�cuchami i postawiony przed soborem Hus � ju� skazany � odm�wi� odwo�ania swoich nauk. Natychmiast przeprowadzono ceremoni� degradacji. Po ubraniu Husa w szaty kap�a�skie przedstawiciele w�adzy ko�cielnej ponownie wezwali go do odwo�ania g�oszonych przez niego nauk. nadzieja.pl 17 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O �Gdybym to uczyni�, jak�e m�g�bym spojrze� w niebo? � powiedzia� Jan Hus. � Jak�e m�g�bym spojrze� w twarz tym ludziom, kt�rym g�osi�em czyst� ewangeli�? Nie, niczego nie odwo�am. Zbawienie tych ludzi jest dla mnie cenniejsze ni� to n�dzne, skazane na �mier� moje cia�o"5. Biskupi zdj�li z niego szaty kap�a�skie, przy czym ka�dy z nich wypowiada� przekle�stwo wykonuj�c swoj� cz�� ceremonii. W ko�cu w�o�yli na jego g�ow� czapk� w kszta�cie mitry z namalowanymi na niej diab�ami i napisem �Arcyheretyk". Ko�ci� wyda� Husa �wieckim w�adzom w celu dokonania egzekucji. Gdy przywi�zano go do pala i ob�o�ono drewnem, przyw�dcy ko�cielni raz jeszcze, w obecno�ci wielkich t�um�w, wezwali Husa, by wyrzek� si� swoich nauk i ocali� �ycie. �Jakich b��d�w mam si�wyrzec? � zapyta� skazany. � Nie znam �adnego. Wzywam Boga na �wiadka, �e wszystko, co pisa�em i m�wi�em, mia�o na celu ratowanie ludzi od grzechu i zguby, dlatego te� z rado�ci� potwier-dz�moj� krwi� t�prawd� kt�r� g�osi�em, i o kt�rej pisa�em"6. Kiedy ogarn�y go p�omienie, Hus �piewa�: �Jezu, Synu Dawida, zmi�uj si�nade mn�!" �piewa� tak mocnym i pe�nym rado�ci g�osem, i� ludzie s�yszeli go wyra�nie pomimo trzasku p�on�cego stosu. W ko�cu jego g�os umilk� na zawsze. Jednak podobnie jak w przypadku Wycliffe'a, przyw�dcy ko�cielni nadal mieli problem z lud�mi, kt�rzy pod wp�ywem dzia�alno�ci Husa postanowili p�j�� za naukami Biblii i pomimo �mierci nauczyciela wytrwali w tym postanowieniu. Reformacja nie tylko nie zamar�a, ale dopiero mia�a si�rozszerzy�. lo nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 20021 Je�li katolicy, tacy jak Wycliffe i Hus, byli cierniami w ciele Rzymu, to augustia�ski mnich Marcin Luter by� ostrzem wbitym wprost w serce religijnej hegemonii. Uparty, niezachwiany, bezkompromisowy, Luter mia� w sobie do�� �arliwo�ci, by przeciwstawi� si�najwi�kszej pot�dze zachodniego �wiata. Podobno o Marcinie Lutrze napisano wi�cej ni� o jakiejkolwiek innej postaci w historii chrze�cija�stwa, oczywi�cie poza Jezusem. Nie bez powodu historia Marcina Lutra warta jest zapami�tania. Jako m�odzieniec, szukaj�c pokoju z Bogiem i uwolnienia od poczucia winy, Luter wst�pi� do zakonu. Trapiony w�tpliwo�ciami co do swego zbawienia, m�ody mnich dozna� pomocy od pobo�nego, katolickiego kap�ana, Jana Staupitza, kt�ry zwr�ci� uwag�Lutra na Chrystusa i Jego zbawienie oraz zach�ci� go do studiowania i nauczania Biblii. Zar�wno Staupitz, jak i Luter nie zdawali sobie sprawy, do czego to doprowadzi. Burza zacz�a si� w pierwszych latach XVI wieku, kiedy to papie�, potrzebuj�c funduszy na budow�bazy-liki �w. Piotra w Rzymie, przyczyni� si�do wi�kszej sprzeda�y odpust�w. Niekt�rzy religijni przyw�dcy wmawiali ludziom, �e mog� nie tylko oszcz�dzi� sobie kary z powodu przest�pstw, ale tak�e wybawi� swoich ukochanych z czy��ca � wystarczy zap�aci� troch�pieni�dzy i za�atwione. W chwili, gdy ich pieni�dze zabrz�cz�, wpadaj�c do skarbonki � zapewnia� ich jeden ze sprzedawc�w odpust�w � dusza, za kt�r� zap�acili, natychmiast pow�druje z czy��ca wprost do nieba. Urz�dnikiem wyznaczonym do kierowania sprzeda�� odpust�w na terenie Niemiec by� dominika�ski mnich nazwiskiem Tetzel, kt�ry pope�ni� ten b��d, �e przyw� drowa� a� w pobli�e Wittenbergi, gdzie naucza� Marcin Luter. Dzi�ki osobistym studiom i do�wiadczeniu, lepiej rozumiej�c zbawienie z �aski przez wiar� Luter sprzeci- nadzieja.pl 19 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O wi� si� odpustom i zwr�ci� uwag� ludzi na fakt, i� zbawienia dost�puje sienie przez p�acenie ko�cielnym urz�dnikom, ale jedynie przez sprawiedliwo�� Chrystusa. Nic pr�cz skruchy wobec Boga i wiary w Chrystusa nie mo�e uratowa� grzesznika � uczy�. �Odpusty s� zgubne, gdy� ucz� samozadowolenia i w ten spos�b sprzeciwiaj� si�zba-wieniu � pisa�. � Pot�pieni s� ci, kt�rzy pewno�ci zbawienia upatruj� w potwierdzeniach odpustowych"7. Atakowa� pogl�d, jakoby papieski autorytet m�g� uwalnia� ludzi z czy��ca. �Je�li papie� ma moc uwalniania kogokolwiek z czy��ca � pisa� � to dlaczego w imi� mi�o�ci nie obali czy��ca uwalniaj�c z niego wszystkich?"8. W ten spos�b rozpocz�� si� najwa�niejszy proces w dziejach chrze�cija�stwa od czas�w �mierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, proces, kt�ry trwa do dzi� proces, kt�remu zagra�a niebezpiecze�stwo zahamowania: reformacja protestancka. Dzi�ki Marcinowi Lutrowi rozs�dni katolicy w ca�ej Europie zacz�li traci� zaufanie do wielu zabobon�w, kt�rych ich uczono, i szuka� zbawienia jedynie w zas�ugach Jezusa Chrystusa. T�umy, tak d�ugo trzymane w ciemnocie przez ludzkie rytua�y i ludzkich po�rednik�w, teraz w wierze i skrusze zwraca�y si�do ukrzy�owanego Chrystusa jako jedynej nadziei zbawienia. Luter, cho� gro�ono mu, pot�piano i przeklinano, trzyma� si�mocno i wzywa� swych oponent�w, by na podstawie Biblii udowodnili mu b��d. W ko�cu zjawi� si�na zgromadzeniu przyw�dc�w politycznych i ko�cielnych, na sejmie w Wormacji, wczesn� wiosn� 1521 roku. Jest to jedna z najwa�niejszych dat w historii Zachodu. �Widok by� do�� dramatyczny. Oto z jednej strony zasiada� Karol, dziedzic Habsburg�w, d�ugiej linii katolicki) nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 kich w�adc�w, takich jak Maksymilian, Ferdynand, Izabela, pan Austrii, Burgundii, Holandii, Hiszpanii, Neapolu, s �wi�tego Imperium Rzymskiego, w�adaj�cy obszarem ust�puj�cym jedynie obszarowi panowania Karola Wielkiego, symbol �redniowiecznej jedno�ci chrze�cija�skiego �wiata, wcielenie chwa�y doczesnego kr�lowania, a z drugiej strony sta� prosty mnich, syn g�rnika, nie maj�cy za sob� nic pr�cz wiary w S�owo Bo�e"9. Kiedy Luter sta� przed cesarzem, ko�cielny rzecznik wskaza� na zbi�r pism Lutra i zada� dwa pytania: �Czy to twoje pisma? Czy odwo�asz je?" Na pierwsze pytanie mnich odpowiedzia� twierdz�co, a odpowiadaj�c na drugie, rzek�: �Poniewa� jest to pytanie odnosz�ce si� do wiary i zbawienia dusz � pytanie dotycz�ce S�owa Bo�ego, najwi�kszego i najcenniejszego skarbu zar�wno na ziemi, jak i w niebie � post�pi�bym lekkomy�lnie usi�uj�c odpowiedzie� bez zastanowienia". Poprosi� o czas do namys�u i przygotowania odpowiedzi10, na co wyra�ono zgod� Nast�pnego dnia, w jeszcze wi�kszej sali i w obecno�ci wi�kszej liczby os�b, Luter � spokojny, opanowany, a jednak odwa�ny i pe�en godno�ci � stan�� przed najpot�niejszymi lud�mi �wczesnej Europy. �Najczcigodniejszy Cesarzu oraz wy znakomici ksi���ta i �askawi panowie � rozpocz�� swoje przem�wienie. � Stoj�tu dzi�przed wami w pokorze, zgodnie z waszym poleceniem, i b�agam Wasz Majestat i Wasz� Cesarsk� Wysoko��, przez mi�osierdzie Bo�e, o �askawe wys�uchanie mojej obrony w sprawie, kt�ra � czego pewien jestem � s�uszna jest i sprawiedliwa. Prosz�o przebaczenie, je�li z powodu nie�wiadomo�ci mojej brak mi manier stosownych tak dostojnemu dworowi, nie wychowa�em si� bowiem w kr�lewskich pa�acach, ale w klasztornej celi"11. Nast�pnie, w odpowiedzi na ��danie odwo�ania nauk, powiedzia�, �e nawet jego wrogowie zgadzaj� si� z wi�kszo�ci� jego dzie�, tak wi�c nie widzi potrzeby ich odwo�ywania. Nie tylko jego pisma obna�a�y zepsucie Ko�cio�a. nadzieja.pl A1 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O Odwo�ywanie ich umocni�oby tyrani�przyw�dc�w ko�cielnych w Rzymie i � jak stwierdzi� � otworzy�oby drog� do jeszcze wi�kszej bezbo�no�ci. Cho� zaatakowa� kilka osobisto�ci (na przyk�ad papie�a) i cho� przyznaje, �e ton jego wypowiedzi nie zawsze by� rozwa�ny to jednak nie mo�e ich odwo�a�, gdy� czyni�c to doda�by odwagi wrogom prawdy �Dlatego, Najczcigodniejszy Cesarzu i wy dostojni ksi���ta, a tak�e wy wszyscy, wielcy i mali, kt�rzy mnie s�uchacie, wzywam was przez mi�osierdzie Bo�e, by�cie dowiedli mi na podstawie pism prorok�w i aposto��w, �e jestem w b��dzie, a pierwszy pochwyc�moje pisma i cisn� je w ogie�"12. Po dalszej mowie obronnej (powt�rzonej tak�e po �acinie), przedstawiciele w�adzy ko�cielnej raz jeszcze z gniewem za��dali odwo�ania jego zarzut�w. Odpowied�, jak� wtedy us�yszeli, brzmi echem do dzi�: �Skoro Wasz Najczcigodniejszy Majestat i Wasza Wysoko�� domaga si� ode mnie prostej, jasnej i bezpo�redniej odpowiedzi, to udziel�jej, a brzmi ona tak: Nie mog�podporz�dkowa� mojej wiary ani papie�owi, ani soborom, gdy� jest jasne jak s�o�ce, �e cz�sto si�mylili i pozostawali w bezpo�redniej sprzeczno�ci z samymi sob�. Tak wi�c, je�li nie zostan�przekonany za pomoc� dowo-d�w z Pisma �wi�tego albo logicznych argument�w, je�li nie zostan� mi inaczej wyja�nione teksty, kt�re cytowa�em, a m�j rozs�dek nie zostanie w inny spos�b doprowadzony do zgody ze S�owem Bo�ym, to nie mog�odwo-�a� i nie odwo�am niczego, bowiem dla chrze�cijanina nie jest rzecz� s�uszn� m�wi� cokolwiek niezgodnie ze swym sumieniem". Nast�pnie patrz�c na zgromadzenie, przed kt�rym sta�, i w r�kach kt�rego spoczywa� jego los, powiedzia�: �Jak tu stoj� rzec inaczej nie mog� Tak rai dopom� B�g. Amen"13. nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 I B�g dopom�g�. Faktycznie, mimo wad, uprzedze� i b��d�w Lutra, Pan pos� u�y� si�nim, by rozpocz�� ruch, kt�rego wp�yw by� tak wielki, i� trudno sobie wyobrazi�, jak wygl�da�by bez niego wsp�czesny �wiat. Dzi�ki odwa�nemu wyst�pieniu Lutra i jego wierno�ci S�owu Bo- s �emu, �wiat�o Pisma �wi�tego rozb�ysn�o nad ponad tysi�cletnim okresem b��du i zabobonu. Moc S�owa Bo�ego usun�a pok�ady religijnej ciemno�ci. Duch �wi�ty dzia�a� na umys�y milion�w ludzi, kieruj�c ich do zbawienia jedynie w Chrystusie, bez odwo�ywania si� do ziemskich mocy, kt�re uzurpuj� sobie prawa nale��ce wy��cznie do Pana. Luter wygra� wa�n� bitw� w sprawie prawdy. Dzi�ki temu wiernemu, cho� nie pozbawionemu wad wojownikowi Bo�emu linia frontu w wielkim boju mi�dzy Chrystusem a szatanem wyra�nie si� przesun�a, cho� do zako�czenia walki by�o jeszcze bardzo daleko. 1 J�zef Flawiusz, The Works ofJosephus: Anti�uities oftheJews and a History ofthe Jewish Wars, Filadelfia, t. V, rozdz. XII, s. 826. 2 Clyde Manschreck, A History ofChristianity: From Persecu-tion to Unicertainty, Chicago 1974, s. 28. 3 Thomas Hobbes, Leuiathan, w: Great Books of the Western World, Chicago 1971, s. 278. 4 John Charles Ryle, �What We Owe to the Reformation", Liberty, XI-XII1983, s. 12. 5 John Foxe, Foxe's Book ofMartyrs, Nowy Jork 1965, s. 109. 6 Tam�e. 7 Cyt. w: Roland H. Bainton, Her� I Stand, Nowy Jork 1978, s. 62-63). 8 Tam�e, s. 62. 9 Tam�e, s. 141. 10 J. H. Merle D'Aubigne, Historia reformacji szesnastego wieku, t. II, ksi�ga 8. Cieszyn 1886, przedruk ChlW �Znaki Czasu" 1991, s. 191. 11 Tam�e, s. 233. 12 Tam�e, s. 234. 13 Tam�e, s. 236. nadzieja.pl A � Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O Rozdzia� trzeci Krew i �wiat�o Je�li Wycliffe i Hus byli �wiat�ami w ciemno�ciach nocy, to Marcin Luter o�wieci� ca�� Europ� strumieniem �wiat�a, kt�ry rozproszy� ciemno�ci. Oczywi�cie, ciemno�ci opiera�y si�wiat�u, a walka przeciwko ewangelii by�a zaciek�a, okrutna, czasami subtelnie zakamuflowana, ale zawsze desperacka. Szatan szybko znalaz� skuteczniejszy ni� bulle, kl�twy i stosy �rodek, by powstrzyma� prawd� a byli nim niekt�rzy zwolennicy reformacji. Popadali oni w fanatyzm i skrajno�ci, co grozi�o zahamowaniem szerzenia si�praw-dy. Twierdz�c, i� posiadaj� szczeg�lne objawienie od Boga, niekt�rzy fanatycy utrzymywali, i� niebo zleci�o im doko�czenie reformacji ledwie zacz�tej (jak m�wili) przez Lutra. W rzeczywisto�ci ludzie ci kierowali si�w�asnymi emocjami, nami�tno�ciami i wyobra�eniami, czasem pogr��aj�c siew zupe�nym bezprawiu, okrucie�stwie i rozwi�z�o�ci. Odrzucaj�c fundament, na kt�rym opiera�a si� reformacja (S�owo Bo�e jako wystarczaj�c� regu�� wiary i praktyki), ludzie ci czynili dok�adnie to, czego chcia� szatan. Do najbardziej niebezpiecznych fanatyk�w nale�a� Jan Bockelson, kt�ry wprowadzi� zbrojny, komunistyczny rygor w niemieckim mie�cie Munster. Twierdz�c, i� ma objawienie od Boga, zalegalizowa� poligami�(sam mia� pi�tna�cie �on), nazwa� siebie kr�lem Dawidem i og�osi� powt�rne przyj�cie. Po zaciek�ych walkach, w wyniku kt�rych wielu mieszka�c�w miasta zmar�o z g�odu, Munster Z4: nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 wpad�o w r�ce wojska. Bockelson zosta� poddany torturom, a gdy zmar�, jego zmasakrowane cia�o wywieszono w specjalnej klatce na widok publiczny Papieskie w�adze win� za takie przejawy fanatyzmu zrzuci�y na Lutra i jego nauki. Luter, walcz�c z jednej strony z Rzymem, a z drugiej z fanatykami, ci�gle szermowa� swoj� niezawodn� broni�: Bibli�. W ko�cu przet�umaczy� Nowy Testament na j�zyk niemiecki. Rzym zadr�a� z przera�enia i za wszelk� cen� stara� si� powstrzyma� rozpo- s wszechnianie Biblii, ale im bardziej pot�piano Pismo �wi�te i zakazywano czytania oraz kolportowania go, tym gorliwiej ludzie je czytali. Mnisi szli przez Niemcy i sprzedawali dzie�a Marcina Lutra oraz prze�o�ony przez niego Nowy Testament. Katolicy wszystkich stan�w � robotnicy najemni, rzemie�lnicy, arty�ci i szlachta � studiowali Pismo �wi�te, dzi�ki czemu okowy zabobonu i k�amstwa zacz�y p�ka�. W p�nocnej Europie rozgorza�y prze�ladowania. John Foxe opisa�, co dzia�o si�z protestantami w Niemczech: �Gdy genera�owie Tilly i Pappenheim wzi�li szturmem protestanckie miasto i zamordowali ponad dwadzie�cia tysi�cy mieszka�c�w, nie zwa�aj�c na pochodzenie, p�e�, wiek. Kolejne sze�� tysi�cy uton�o, staraj�c si� uciec wp�aw przez Elb� Kiedy furia naje�d�c�w nieco zel�a�a, pozosta�ych przy �yciu mieszka�c�w odarto z ubra� do naga, wysmagano batogami, poobcinano im uszy, zaprz�gni�to w jarzmo jak wo�y i wrzucono do rzeki. (...) Cesarskie wojska dowodzone przez ksi�cia Tilly dopu�ci�y si�niezli-czonych okrucie�stw w Saksonii. Wieszano ludzi, po czym odcinano ich na chwil� przed �mierci�, po to tylko, aby ponownie ich powiesi�. Ostrymi ko�ami rozcinano palce r�k i n�g. (...) �ciskano g�owy tak, �e krew wyp�ywa�a oczami, nosem, uszami i ustami, (...) wsypywano proch do ust i podpalano, tak i� wybuch rozrywa� na kawa�ki g�ow�nie-szcz�snej ofiary, (...) wieszano protestant�w za nogi nadzieja.pl A 5 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O nad ogniem w ten spos�b, by ich zwisaj�ce g�owy powoli si�w�dzi�y. (...) Wieszano ich, duszono, przypiekano, nak�uwano, przypalano, krzy�owano, zamurowywano �ywcem, truto, obcinano j�zyki, nosy, uszy, ko�czyny, �wiar-towano i ci�gni�to po ulicach za nogi" \ Pomimo to, i� niezliczone tysi�ce (w ko�cu miliony) protestant�w przypiecz�towa�o krwi� swoje �wiadectwo, nic nie mog�o zatrzyma� szerzenia si�powt�rnie odkrytej ewangelii. Tak jak na pocz�tku, gdy poga�ski Rzym prze�ladowa� Ko�ci�, tak samo i teraz, gdy papieski Rzym zwalcza� reformacj� prawda szerzy�a si�tym szybciej, im gwa�towniejsze by�y prze�ladowania. Okrucie�stwo prze�ladowc�w ukazywa�o wyra�niej r�nic� mi�dzy ciemno�ci� a �wiat�em i czyni�o prostszym wyb�r mi�dzy prawd� i k�amstwem. Post�D protestantyzmu okupiony by� wielkimi ofiarami. Protestanci przelali mn�stwo krwi, potu i �ez. Dobrzy ludzie po obu stronach, cz�sto zupe�nie niewinni, cierpieli dotkliwie. Jednak zreformowana wiara szerzy�a si�nadal, tak�e poza granicami Niemiec. Zar�wno Jan Kalwin w Genewie, jak i Ulrich Zwingli w Zurychu, chocia� nie pozbawieni osobistych wad i wolni od pope�niania teologicznych b��d�w, odwa�nie prowadzili ludzi do pe�niejszego zrozumienia Biblii. We Francji, jeszcze przed wyst�pieniem Lutra, zacz�o ja�nie� duchowe �wiat�o. Stary Jac�ues Lefevre, pobo�ny rzymskokatolik, zacz�� dostrzega� wielk� prawd�o zbawieniu jedynie przez wiar� w Chrystusa. Jeden z jego uczni�w, William Farel, gorliwy wyznawca �redniowiecznego Ko�cio�a, wkr�tce sta� si� r�wnie gorliwym zwolennikiem nowotestamentowej nauki o Chrystusie. Prawdzi- nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 20021 we, biblijne znaczenie ewangelii u�wiadomili sobie tak�e przedstawiciele szlachty, w tym mi�dzy innymi Louis de Ber�uin, kt�ry wkr�tce zosta� okrzykni�ty przez wrog�w gorszym heretykiem ni� sam Luter. Trzykrotnie wi�ziony jako heretyk, za ka�dym razem Ber�uin by� wypuszczany na wolno�� dzi�ki sympatii, jak� darzy� go kr�l. Odwa�ny rycerz walczy� o prawd� pos�uguj�c si�jedynie Bibli�. Kiedy wyzwa� on mnich�w, by por�wnali nauki Biblii z tradycjami Ko�cio�a, kto�zbezcze�ci� w P ary�upos�g dziewicy Marii. Korzystaj�c z tej prowokacji mnisi doprowadzili do aresztowania i skazania na �mier� Be-r�uina. W po�udnie, przywi�zany do stosu na placu, na kt�rym zgromadzi� si�wielki t�um ludzi, Ber�uin stara� si�do nich przem�wi�, ale mnisi, obawiaj�c si�wp�y-wu, jaki mog� wywrze� jego s�owa, zacz�li krzycze�, a �o�nierze zag�uszali g�os skaza�ca uderzaj�c mieczami o zbroj� Kat udusi� Ber�uina, a nast�pnie spali� jego cia�o. Czasami, na nieszcz�cie, protestanci sami sobie przyczyniali okropno�ci. Kiedy jacy� gorliwi, ale nierozwa�ni protestanci rozlepili po ca�ej Francji plakaty atakuj�ce msz� w�adze ko�cielne u�y�y tego jako pretekstu do atakowania innowierc�w. Dzia�aj�c z pe�nym przyzwoleniem kr�la (rozgniewanego tym, �e kto� przybi� jeden z plakat�w do drzwi jego sypialni!), przyw�dcy ko�cielni polecili wywleka� zwolennik�w nauki Lutra z ich dom�w w Pary�u i pali� na stosach. �Stosy, ustawione we wszystkich dzielnicach Pary�a, p�onny przez wiele dni. Przed�u�ano czas egzekucji, by wzbudzi� w ludziach strach przed g�oszeniem herezji. Jednak w ostatecznym rozrachunku zwyci�stwo przypad�o ewangelii. Ca�y Pary� m�g� zobaczy� na w�asne oczy, jakich ludzi wydaje na �wiat nowe przekonanie. �adna ambona nie by�a tak wymowna jak stos m�czennika. Pogodna dzieja.pl A 7 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O na rado�� promieniuj�ca z twarzy ludzi id�cych na miejsce stracenia, ich bohaterska postawa w�r�d p�omieni, a tak�e przebaczenie prze�ladowcom doznanych krzywd, zamienia�y gniew wielu we wsp�czucie, nienawi�� w mi�o�� i wymownie �wiadczy�y o chwale ewangelii" 2. Nowotestamentowe zrozumienie ewangelii dotar�o tak�e do Holandii, ale i tam wywo�ywa�o opozycj� Czytanie Biblii, s�uchanie kaza�, a nawet rozmawianie o Biblii, mo�na by�o przyp�aci� �mierci�. Modlenie si� do Boga w ukryciu, w protestancki spos�b, odmowa k�aniania si� ba�wochwalczym obrazom i pos�gom oraz �piewanie psalm�w uwa�ane by�y za zbrodni� W�adze skazywa�y na �mier� nawet tych, kt�rzy odwo�ywali swoje �b��dy". M�czy�ni gin�li od miecza, a kobiety zakopywano �ywcem. Zachowa�o si�sprawozdanie o ca�ej rodzinie wie�niak�w, kt�rych oskar�ono o to, �e nie ucz�szczaj� na msz� i odprawiaj� nabo�e�stwa w domu. Kiedy przes�uchiwano najm�odszego syna, ch�opiec powiedzia�: �Kl�kamy i modlimy si� �eby B�g o�wieci� nasze umys�y i chcia� przebaczy� nam grzechy. Modlimy si� za naszego panuj�cego ksi�cia, aby jego rz�dy by�y pomy�lne, a �ycie szcz�iiwe. Modlimy si�za nasze w�adze miejskie, a�eby je B�g ochrania�"3. Jak� kar�wymierzono za te �straszne zbrodnie"? Ojciec i jeden z syn�w zostali spaleni na stosie. Tymczasem w Anglii dzie�o Williama Tyndale'a, kt�ry zapragn�� dokona� lepszego ni� Wycliffe przek�adu Biblii, wywiera�o wielki wp�yw. Zmuszony przez ko�cieln� opozycj� do ucieczki z wyspy, kontynuowa� sw oj� prac� na kontynencie, gdzie doko�czy� angielsk� wersj�Nowe-go Testamentu, kt�r� nast�pnie przemycono do Brytanii. Zu nadzieja.pl The Day Evil Dies I wersja dla Adobe Acrobat Reader, � 2002 Tyndale, aresztowany w Holandii, zosta� uwi�ziony, os�dzony i skazany na �mier�. Przywi�zany do pala na stosie, uduszony i spalony Angielscy reformatorzy, z kt�rych wielu by�o lud�mi wykszta�conymi i powa�anymi, k�adli podwaliny ruchu reformacyjnego na tym samym, co Wycliffe, Hus, Luter s i inni gruncie; na niezawodnym autorytecie Pisma �wi�tego jako regu�y wiary i praktyki religijnych. Odrzucali prawo przyw�dc�w ko�cielnych, sobor�w, tradycji i �wieckich w�adc�w do panowania nad sumieniami w sprawach religii. Biblia by�a ich ostatecznym autorytetem i z ni� por�wnywali wszelkie zasady wiary. Dla swej wiary, dla wierno�ci S�owu Bo�emu, wielu po�wi�ci�o �ycie. W�r�d nich byli Nicholas Ridley i Hugh Latimer, kt�rych m�cze�stwo opisa� John Foxe w swojej Ksi�dze M�czennik�w. �Miejsce ka�ni znajdowa�o siew p�nocnej cz�ci miasta, na przeciwko Kolegium Baliola. Dr Ridley by� ubrany w d�ug� czarn� tog� a pan Latimer mia� na sobie d�ugi ca�un, si�gaj�cy st�p. (...) Kiedy podeszli do stosu, dr Ridley serdecznie u�ciska� Latimera i powiedzia�: �B�d� m�ny bracie, gdy� B�g albo ugasi �ar p�omieni, albo wzmocni nas, by�my to wytrzymali�. (...) Kowal zaku� ich biodra w stalowy �a�cuch, a dr Ridley poprosi�, by uczyni� to solidnie; jego brat, kt�ry przywi�za� mu do szyi woreczek z prochem, uczyni� to samo dla pana Latimera. (...) P�on�c� pochodni�przy�o�ono do stosu u st�p dr. Ridleya, a pan Latimer powiedzia�: �Trzymaj si� Ridley, i oka� si� m�czyzn�. Z Bo�� pomoc� zapalimy dzisiaj w Anglii tak� �wiec� kt�ra, mam nadziej� nigdy nie zga�nie�" 4. s I nie zgas�a. �wiat�o rozprzestrzeni�o si�tak skutecznie, i� w ko�cu protestancka wiara zwyci�y�a w Anglii. Na nieszcz�cie, Ko�ci� Anglika�ski, chocia� odrzuci� supremacj� papiesk� i wiele rzymskich nauk, wci�� zachowa� wiele starych tradycji. Co gorsza, szybko odstana dzieja.pl A 9 Clifford Goldstein DZIE�, W KT�RYM ZGINIE Z�O pi� od ewangelicznej czysto�ci i prostoty charakterystycznych dla wczesnego okresu reformacji. Cho� protestanci stosunkowo rzadko dopuszczali si� okrucie�stw w�a�ciwych �redniowiecznemu chrze�cija�stwu, to jednak nie rozumieli zasad wolno�ci religijnej i odmawiali ludziom prawa do oddawania czci Bogu zgodnie z ich sumieniem. W rzeczywisto�ci od wszystkich ��dano zaakceptowania nauk i przestrzegania formy nabo�e�stwa zatwierdzonej przez oficjalny Ko�ci�. Innowiercy cierpieli. W�adze, zar�wno �wieckie, jak i ko�cielne, usuwa�y z urz�du pastor�w za to, �e nie przestrzegali ustalonych form. Ludzie byli karani grzywn�, a nawet wi�zieniem za uczestniczenie w nabo�e�stwach, na kt�re nie zez