Strona 1 CHEMIA trzy etapy do sukcesu na maturze etap 1. etap 2. ZBIÓR ZADAŃ Najnowsze, ZADANIA PRZEDMATURALNE zmienione wydanie zbioru – znanego i cenionego od ponad 45 lat etap 3. POWTÓRKA PRZED MATURĄ www.pazdro.com.pl www.pazdro.com.pl Strona 2 Strona 3 Szanowni Państwo, oto informator o naszych pozycjach wydawniczych z chemii, które są przeznaczone dla uczniów liceów i techników, przygotowujących się do matury według zasad obo- wiązujących od roku szkolnego 2014/15. Wybrane fragmenty książek ilustrują zakres i sposób opracowania treści nauczania, ujętych w podstawie programowej obowiązującej w szkołach od września 2012 r. W poszczególnych pozycjach prezentujemy: okładkę, spis treści, wstęp do ksiażki, przykładowy fragment opracowania treści i odpowiedni fragment odpowiedzi. Gorąco zachęcamy do korzystania z naszej oferty. Jesteśmy przekonani, że pozycje te pomogą uczniom skutecznie przygotować się do matury i osiągnąć sukces podczas egzaminu. Wydawca ul. Kościańska 4, 01-695 Warszawa tel. 22 560 81 00, fax 22 560 81 27 e-mail: [email protected] www.pazdro.com.pl Strona 4 Spis treści Chemia. Zbiór zadań maturalnych CKE z rozwiązaniami. Lata 2010-2020. Poziom rozszerzony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Zbiór zadań z chemii do liceów i techników. Zakres rozszerzony . . . . . . . . . . . . . . 11 Chemia. Fundamenty. Zadania przedmaturalne. Zakres rozszerzony . . . . . . . . . . 21 Chemia. Związki organiczne. Zadania przedmaturalne. Zakres rozszerzony . . . . 27 Chemia. Pierwiastki i związki nieorganiczne. Zadania przedmaturalne. Zakres rozszerzony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Chemia. Repetytorium dla przyszłych maturzystów i studentów . . . . . . . . . . . . . . 29 Chemia. Powtórka przed maturą. Zadania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Chemia. Vademecum maturalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Chemia. Zbiór zadań z próbnych arkuszy matuaralnych. Poziom rozszerzony . . . 59 2 Strona 5 2020 Poziom rozszerzony 930 ZADAŃ format 205 x 292 mm, stron 396 Strona 6 Spis treści Wstęp ..................................................................................................................................... 4 TEKSTY ZADAŃ MATURALNYCH 1. Budowa atomu  .................................................................................................................... 5 2. Układ okresowy  ................................................................................................................... 23 3. Budowa i właściwości substancji chemicznej  ...................................................................... 30 4. Stechiometria  ...................................................................................................................... 44 5. Stężenia roztworów  ............................................................................................................ 51 6. Reakcje utleniania i redukcji  ................................................................................................. 56 7. Kinetyka chemiczna  ............................................................................................................. 63 8. Równowaga chemiczna  ...................................................................................................... 70 9. Termochemia, energetyka chemiczna  ............................................................................... 87 10. Stała i stopień dysocjacji, pH, iloczyn rozpuszczalności  ...................................................... 91 11. Reakcje w roztworach wodnych  ........................................................................................... 110 12. Związki nieorganiczne – identyfikacja  ........................................................................... 128 13. Związki nieorganiczne – blok s i p  ................................................................................... 140 14. Związki nieorganiczne – blok d  ....................................................................................... 156 15. Węglowodory  ...................................................................................................................... 169 16. Alkohole, fenole, aldehydy i ketony  ..................................................................................... 195 17. Kwasy karboksylowe, estry i tłuszcze  ................................................................................... 226 18. Organiczne związki azotu  ..................................................................................................... 251 19. Cukry  ..................................................................................................................................... 280 SZKICE ROZWIĄZAŃ i ODPOWIEDZI 1. Budowa atomu  .................................................................................................................... 305 2. Układ okresowy  ................................................................................................................... 309 3. Budowa i właściwości substancji chemicznej  ............................................................... 309 4. Stechiometria  ...................................................................................................................... 312 5. Stężenia roztworów  ............................................................................................................ 319 6. Reakcje utleniania i redukcji  ............................................................................................. 324 7. Kinetyka chemiczna  ........................................................................................................... 326 8. Równowaga chemiczna  ..................................................................................................... 328 9. Termochemia, energetyka chemiczna  ............................................................................ 336 10. Stała i stopień dysocjacji, pH, iloczyn rozpuszczalności  ............................................. 338 11. Reakcje w roztworach wodnych  ...................................................................................... 345 12. Związki nieorganiczne – identyfikacja  ........................................................................... 350 13. Związki nieorganiczne – blok s i p  ................................................................................... 353 14. Związki nieorganiczne – blok d  ....................................................................................... 357 15. Węglowodory  ...................................................................................................................... 360 16. Alkohole, fenole, aldehydy i ketony  ................................................................................ 369 17. Kwasy karboksylowe, estry i tłuszcze  ............................................................................. 378 18. Organiczne związki azotu  ................................................................................................. 384 19. Cukry  ..................................................................................................................................... 391 4 Strona 7 Wstęp : ODWDFK ± FKHPLĊ PRĪQD E\áR ]GDZDü QD PDWXU]H QD SR]LRPLH SRGVWDZRZ\P LSR]LRPLHUR]V]HU]RQ\P2GURNXMHVWMXĪ]GDZDQDZ\áąF]QLHQDSR]LRPLHUR]V]HU]RQ\P MDNRSU]HGPLRWGRGDWNRZ\ 2GURNXXSá\QĊáRMXĪODW-HVWWRZ\VWDUF]DMąF\RNUHVF]DVXE\QDSRGVWDZLHSU]HJOąGX DUNXV]\ PDWXUDOQ\FK ]RULHQWRZDü VLĊ MDNLHJR W\SX L R MDNLHM VNDOL WUXGQRĞFL ]DGDĔ PRĪH VSRG]LHZDüVLĊQDHJ]DPLQLHSU]\V]á\PDWXU]\VWD : W\P ]ELRU]H ]HEUDQR ZV]\VWNLH ]DGDQLD NWyUH Z\VWĊSRZDá\ Z DUNXV]DFK PDWXUDOQ\FK &.( QD SR]LRPLH UR]V]HU]RQ\P Z ODWDFK ± =DGDQLD ]RVWDá\ MHGQDN SRG]LHORQH L XSRU]ąGNRZDQH WHPDW\F]QLH ZHGáXJ UR]G]LDáyZ Z\VWĊSXMąF\FK Z W\SRZ\P SURJUDPLH QDXF]DQLDFKHPLLZV]NROH2ERNNROHMQHJRQXPHUX]DGDQLDZGDQ\PUR]G]LDOHMHVWZVND]yZND ]DUNXV]DNWyUHMPDWXU\GDQH]DGDQLHSRFKRG]LPLHVLąFURNQU]DGDQLDZW\PDUNXV]XLOLF]ED SXQNWyZ Strona 8 'RZV]\VWNLFK]DGDĔSRGDQRV]NLFHUR]ZLą]DĔLRGSRZLHG]L. 7HQ]ELyUPRĪHE\üĞZLHWQ\PPDWHULDáHPGRVDPRG]LHOQHJRSU]\JRWRZDQLDVLĊGRHJ]DPLQX 0RĪHE\üUyZQLHĪSRPRFQ\QDXF]\FLHORZLZ]DSODQRZDQLXF\NOXSRZWyU]HĔSU]\JRWRZXMąF\FK XF]QLyZGRPDWXU\ 0DP\QDG]LHMĊĪHWHQERJDW\PDWHULDáSR]ZROLXF]QLRPOHSLHMSU]\JRWRZDüVLĊGRHJ]DPLQX Wydawca Do zbioru dołączono wkładkę z zadaniami maturalnymi z maja 2021 r. Zostały one uporządkowane według tematów występujących w niniejszym zbiorze. 5 Strona 9 Zbiór zadań maturalnych CKE z rozwiązaniami. Poziom rozszerzony. Przykładowy fragment TEKSTY ZADAŃ MATURALNYCH 1. Budowa atomu Słowa kluczowe Atom, jądro atomowe, elektron, proton, neutron, nukleon, deuteron, liczba masowa, liczba atomowa, pierwiastek chemiczny, masa atomowa, izotopy, nuklidy, przemiana jądrowa, prze- miana D, przemiana E–, E+, cząstka α, cząstka E, szereg promieniotwórczy, okres półtrwania, liczba kwantowa (główna, poboczna, magnetyczna, magnetyczna spinowa), konfiguracja elektronowa, elektrony walencyjne, powłoka elektronowa, podpowłoka elektronowa (s, p, d), orbital atomowy, okres, grupa, jon prosty. Zadanie 1.1. [CKE, matura, maj 2010, zad. 1. (1 pkt)] $WRP\SLHUZLDVWND;WZRU]ąMRQ\;3+NWyU\FKNRQILJXUDFMĊHOHNWURQRZąPRĪQD]DSLVDü 1s22s22p63s23p63d10 8]XSHáQLMSRQLĪV]ąWDEHOĊZSLVXMąFV\PEROSLHUZLDVWND;GDQHGRW\F]ąFHMHJRSRáRĪHQLD ZXNáDG]LHRNUHVRZ\PRUD]V\PEROEORNXNRQILJXUDF\MQHJRHQHUJHW\F]QHJR Strona 10 spOXEd GRNWyUHJRQDOHĪ\SLHUZLDVWHN; Symbol pierwiastka Numer okresu Numer grupy Symbol bloku Zadanie 1.2. [CKE, matura, maj 2010, zad. 2. (2 pkt)] -HGQ\P]SLHUZV]\FKV]WXF]QLHRWU]\PDQ\FKUDGLRQXNOLGyZE\áL]RWRSD]RWX 137 N3RZVWDáRQ ZZ\QLNXQDSURPLHQLRZDQLDL]RWRSXERUX 105 BF]ąVWNDPLDSRFKRG]ąF\PL]QDWXUDOQHMSU]H- PLDQ\SURPLHQLRWZyUF]HMMDNLHMXOHJDL]RWRSSRORQX 210 84 Po 1DSLV]UyZQDQLDSU]HPLDQSURPLHQLRWZyUF]\FKRSLVDQ\FKSRZ\ĪHM Zadanie 1.3. [CKE, matura, maj 2011, zad. 1. (2 pkt)] 3HZLHQSLHUZLDVWHN;WZRU]\DQLRQSURVW\RNRQILJXUDFMLHOHNWURQRZHMDWRPXDUJRQX:VWDQLH SRGVWDZRZ\PZSRZáRFHZDOHQF\MQHMDWRPXSLHUZLDVWND;GZDRUELWDOHpPDMąQLHVSDURZDQH HOHNWURQ\ 1DSLV]V\PEROSLHUZLDVWND;RUD]SRGDMNRQILJXUDFMĊHOHNWURQRZąSRZáRNLZDOHQF\MQHM DWRPXWHJRSLHUZLDVWND Informacja do zadań 1.4.–1.6. 7U\W 3 H (T) MHVW QLHWUZDá\P L]RWRSHP ZRGRUX R RNUHVLH SyáWUZDQLD  ODW NWyU\ HPLWXMH F]ąVWNLE–3RZVWDMHRQPLĊG]\LQQ\PLZZ\ĪV]\FKZDUVWZDFKDWPRVIHU\QDVNXWHN]GHU]HĔ QHXWURQyZ ] DWRPDPL D]RWX 14 N: SU]HPLDQLH WHM RERN WU\WX SRZVWDMH WDNĪH WUZDá\ L]RWRS ZĊJOD 6 Strona 11 6 Chemia. Chemia. Zbiór Zbiór zadań zadań maturalnych. maturalnych. Lata Lata 2010–2020. Poziomrozszerzony 2010-2018. Poziom rozszerzony 7U\W Z UHDNFML ] WOHQHP WZRU]\ ZRGĊ WU\WRZą NWyUD Z RSDGDFK SU]HGRVWDMH VLĊ GR ZyG SR- ZLHU]FKQLRZ\FK6]DFXMHVLĊĪHZFP3ZRG\EĊGąFHMZQDWXUDOQ\PRELHJX]QDMGXMHVLĊ 6⋅104 DWRPyZWU\WX Zadanie 1.4. [CKE, matura, maj 2011, zad. 5. (1 pkt)] 1DSLV]UyZQDQLHUHDNFMLZ\WZDU]DQLDWU\WXZZ\ĪV]\FKZDUVWZDFKDWPRVIHU\8]XSHáQLM SRQLĪV]\VFKHPDW Zadanie 1.5. [CKE, matura, maj 2011, zad. 6. (1 pkt)] 3RGDMZSU]\EOLĪHQLXZLOXGP3ZRG\EĊGąFHMZQDWXUDOQ\PRELHJX]QDMGXMHVLĊPRO DWRPyZWU\WX Zadanie 1.6. [CKE, matura, maj 2011, zad. 7. (1 pkt)] 3UyENĊZRG\RREMĊWRĞFLFP3XPLHV]F]RQRZQDF]\QLXLV]F]HOQLH]DPNQLĊWR 1D SRGVWDZLH SRQLĪV]HJR Z\NUHVX SU]HGVWDZLDMąFHJR ]DOHĪQRĞü OLF]E\ DWRPyZ WU\WX ZFP3ZRG\RGF]DVXRV]DFXMLOHDWRPyZWU\WXSR]RVWDQLHZSUyEFHZRG\RREMĊWRĞFL FP3SRODWDFK Zadanie 1.7. [CKE, matura, czerwiec 2011, zad. 1. (1 pkt)] .RQILJXUDFMDHOHNWURQRZDDWRPXDUVHQXZVWDQLHSRGVWDZRZ\PMHVWQDVWĊSXMąFD 33 As: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 10 4s 2 4p 3 1DU\VXMNODWNRZ\PRGHOUR]PLHV]F]HQLDHOHNWURQyZZDOHQF\MQ\FKDWRPXDUVHQX 7 Strona 12 Oryginalne zadania maturalne Centralnej Komisji Egzaminacyjnej 7 Zadanie 1.8. [CKE, matura, czerwiec 2011, zad. 2. (1 pkt)] 1DSURPLHQLRZDQLHL]RWRSX 10 BF]ąVWNDPL D( 42 He)Z\ZRáXMHUHDNFMĊMąGURZąNWyUHMSU]HELHJ LOXVWUXMHVFKHPDW 5 B + 2 He → Z1 X + 0 n 10 4 A1 1 3RZVWDMąF\ZMHMZ\QLNXL]RWRS AZ11 X MHVWQLHWUZDá\LVDPRU]XWQLHXOHJDSU]HPLDQLH β+ ( 01 e+ ) ]JRGQLH]HVFKHPDWHP 0 + Z1 X → Z2 Y + 1 e A1 A2 3RGDMV\PEROSLHUZLDVWND<RUD]ZDUWRĞüOLF]E\PDVRZHM$2 Strona 13 L]RWRSXWHJRSLHUZLDVWND SRZVWDMąFHJRZSRZ\ĪHMRSLVDQ\FKSU]HPLDQDFK Zadanie 1.9. [CKE, matura, maj 2012, zad. 1. (1 pkt)] $WRP\SLHUZLDVWND;WZRU]ąNDWLRQ\;2+RQDVWĊSXMąFHMNRQILJXUDFMLHOHNWURQRZHM 1s22s22p63s23p63d10 3RGDMV\PEROSLHUZLDVWND;RNUHĞOMHJRSRáRĪHQLHZXNáDG]LHRNUHVRZ\PLEORNHQHUJH- W\F]Q\NRQILJXUDF\MQ\ Strona 14 GRNWyUHJRSLHUZLDVWHNWHQQDOHĪ\ Symbol pierwiastka Numer okresu Numer grupy Symbol bloku Zadanie 1.10. [CKE, matura, maj 2012, zad. 2. (1 pkt)] 3HZLHQRUELWDODWRPRZ\RSLVXMąOLF]E\NZDQWRZHRQDVWĊSXMąF\FKZDUWRĞFLDFK JáyZQDOLF]EDNZDQWRZDn  SRERF]QDOLF]EDNZDQWRZDl  PDJQHW\F]QDOLF]EDNZDQWRZDml  8]XSHáQLMSRQLĪV]H]GDQLHZ\ELHUDMąFV\PEROSRGSRZáRNLGRNWyUHMQDOHĪ\WHQRUELWDO RUD]PDNV\PDOQąOLF]EĊHOHNWURQyZQDWHMSRGSRZáRFH3RGNUHĞOZ\EUDQ\V\PEROSRGSR- ZáRNLLOLF]EĊHOHNWURQyZ 2SLVDQ\RUELWDOQDOHĪ\GRSRGSRZáRNLs / 4p / 4d / 4f Strona 15 QDNWyUHMPDNV\PDOQDOLF]EDHOHNWUR- QyZZ\QRVL Strona 16  Zadanie 1.11. [CKE, matura, czerwiec 2012, zad. 1. (1 pkt)] 5R]V]F]HSLHQLHUDGLRL]RWRSX 235 USU]HELHJD]JRGQLH]HVFKHPDWHP 235 92 U + 01 n → 92 36 Kr + Z E + 3 0 n A 1 3RGDMV\PERORUD]OLF]EĊDWRPRZąLOLF]EĊPDVRZąQXNOLGX AZ E: Zadanie 1.12. [CKE, matura, czerwiec 2012, zad. 2. (1 pkt)] 3RQLĪHMSRGDQRNRQILJXUDFMHHOHNWURQRZHDWRPyZWU]HFKSLHUZLDVWNyZ &Xs22s22p63s23p64s13d10 &s22s12p3 8 Strona 17 8 Chemia. Chemia.Zbiór Zbiórzadań zadańmaturalnych. maturalnych.Lata Lata2010–2020. Poziom rozszerzony 2010-2018. Poziom rozszerzony &Us22s22p63s23p64s13d 3RGDMV\PEROSLHUZLDVWNDGODNWyUHJRSU]HGVWDZLRQRNRQILJXUDFMĊHOHNWURQRZąDWRPX ZVWDQLHZ]EXG]RQ\P Zadanie 1.13. [CKE, matura, maj 2013, zad. 1. (3 pkt)] =NRQILJXUDFMLHOHNWURQRZHMDWRPXZVWDQLHSRGVWDZRZ\PSLHUZLDVWND;Z\QLNDĪHZW\P DWRPLH yHOHNWURQ\UR]PLHV]F]RQHVąQDWU]HFKSRZáRNDFKHOHNWURQRZ\FK yZSRZáRFHZDOHQF\MQHMOLF]EDHOHNWURQyZVSDURZDQ\FKMHVWUyZQDOLF]ELHHOHNWURQyZQLH- VSDURZDQ\FK  D Strona 18 8]XSHáQLMSRQLĪV]ąWDEHOĊZSLVXMąFV\PEROFKHPLF]Q\SLHUZLDVWND;GDQHGRW\F]ą- FHMHJRSRáRĪHQLDZXNáDG]LHRNUHVRZ\PRUD]V\PEROEORNXNRQILJXUDF\MQHJRHQHU- JHW\F]QHJR Strona 19 GRNWyUHJRQDOHĪ\SLHUZLDVWHN; Symbol pierwiastka Numer okresu Numer grupy Symbol bloku  E Strona 20 1DSLV]IUDJPHQWNRQILJXUDFMLHOHNWURQRZHMDWRPXSLHUZLDVWND;RSLVXMąF\UR]PLHV]- F]HQLHZSRGSRZáRNDFKHOHNWURQyZZDOHQF\MQ\FK  F Strona 21 'OD MHGQHJR ]H VSDURZDQ\FK HOHNWURQyZ ZDOHQF\MQ\FK SRGDM ZDUWRĞFL GZyFK FKD- UDNWHU\]XMąF\FKJROLF]ENZDQWRZ\FKJáyZQHMLSRERF]QHM2ELHZDUWRĞFLZSLV]GR WDEHOL Liczby kwantowe Główna liczba kwantowa [n] Poboczna liczba kwantowa [l] Wartości liczb kwantowych Zadanie 1.14. [CKE, matura, maj 2013, zad. 3. (1 pkt)] 1DF]HĞüZ\ELWQHJRSROVNLHJRDVWURQRPD0LNRáDMD.RSHUQLNDSLHUZLDVWHNROLF]ELHDWRPRZHM RWU]\PDáQD]ZĊFRSHUQLFLXPLV\PERO&Q5HDNFMDSURZDG]ąFDGRRWU]\PDQLDWHJRSLHU- ZLDVWND]DFKRG]LSRPLĊG]\MąGUDPL2083EL70=Q7RZDU]\V]\MHMHPLVMDSHZQHMF]ąVWNLZFKR- G]ąFHMZVNáDGDWRPX 1DSLV]UyZQDQLHRSLVDQHMUHDNFMLMąGURZHM8]XSHáQLMZV]\VWNLHSRODZSRGDQ\PVFKH- PDFLH Zadanie 1.15. [CKE, matura, maj 2013, zad. 4. (3 pkt)] -HGQ\P]SURPLHQLRWZyUF]\FKL]RWRSyZVWURQWXMHVW 6U-HJRRNUHVSyáWUZDQLDZ\QRVLRNR- áRODW,]RWRSWHQMHVWEDUG]RQLHEH]SLHF]Q\GODF]áRZLHNDSRQLHZDĪ]HZ]JOĊGXQDVZRMH ZáDĞFLZRĞFLFKHPLF]QHáDWZRZEXGRZXMHVLĊZWNDQNĊNRVWQąZPLHMVFHQLHUDGLRDNW\ZQHJR L]RWRSXLQQHJRSLHUZLDVWND  D Strona 22 2EOLF]SRMDNLPF]DVLH]SUyENL6URPDVLHPJSR]RVWDQLHPJWHJRL]RWRSX  E Strona 23 3RGDMV\PEROFKHPLF]Q\SLHUZLDVWNDZPLHMVFHNWyUHJRZEXGRZXMHVLĊVWURQW 9 Strona 24 Zbiór zadań maturalnych CKE z rozwiązaniami. Poziom rozszerzony. Fragment odpowiedzi SZKICE ROZWIĄZAŃ i ODPOWIEDZI 1. Budowa atomu Nr Liczba Rozwiązania i odpowiedzi zadania punktów 1.1. Symbol – Ga, okres – 4, grupa 13, blok – p 1 210 84 Po → He  4 2 206 82 Pb 1.2. 2 10 5 B  42 He → 137 N  01 n Symbol pierwiastka X: S 1.3. 2 .RQILJXUDFMDHOHNWURQRZDSRZáRNLZDOHQF\MQHMs23p4 1.4. 14 7 N  01 n → 31 H  126 C 1 6WRVXQHNOLF]E\DWRPyZWU\WXGRREMĊWRĞFLZRG\MHVWVWDá\ N1 N 2 = V1 V2 1.5. 1 6⋅104 6, 02⋅1023 3 = V2 = 10 dm 16 3 −3 VWąG 10 dm V2 1.6. 60 000 atomów trytu 1 1.7. 1 4s 4p Symbol pierwiastka Y: C 1.8. 1 Liczba masowa A2: 13 1.9. Symbol pierwiastka – Zn, numer okresu – 4, numer grupy – 12, symbol bloku – d 1 1.10. 4d, 10 1 141 1.11. 56 Ba 1 1.12. C 1 a) Symbol pierwiastka – Si, numer okresu – 3, numer grupy – 14, symbol bloku – p 1.13. b) 3s23p2 3 c) n = 3, l = 0 30 Zn → 208 1.14. 82 Pb  70 277 112 Cn  01 n 1 a) 51,2 → 25,6 → 12,8 → 6,4 → 3,2 → 1,6 → 0,8 → 0,4 1.15. t = 7 · 28 lat = 196 lat 3 b) Ca 1.16. 14 7 N  42 He → 11 p  178 O 1 1.17. 1. – P, 2. – F, 3. – F 1 10 Strona 25 format 165 x 235 mm, stron 458 Strona 26 6SLVWUHĈFL :67ĉ3                                                            :\ND]V\PEROLZLHONRĞFLFKHPLF]Q\FKL¿]\F]Q\FKVWRVRZDQ\FKZWHNĞFLH       =DVDG\RNUHĞODQLDOLF]E\F\IU]QDF]ąF\FK                                  =DVDG\]DRNUąJODQLDOLF]E                                              3RGVWDZRZH]DVDG\QRPHQNODWXU\]ZLą]NyZQLHRUJDQLF]Q\FK]DOHFDQH SU]H]3ROVNLH7RZDU]\VWZR&KHPLF]QHRGU                           52='=,$à3U]HND]\ZDQLHLQIRUPDFMLFKHPLF]Q\FK 6NáDGVXEVWDQFMLSU]HGVWDZLDQ\Z]RUDPLVXPDU\F]Q\PL             %XGRZDVXEVWDQFMLSU]HGVWDZLDQDZ]RUDPLVWUXNWXUDOQ\PL           3U]HPLDQ\VXEVWDQFMLSU]HGVWDZLDQHUyZQDQLDPL OXEVFKHPDWDPLUHDNFML                                       7DEOLFD0HQGHOHMHZD                                         52='=,$à3RGVWDZ\VWHFKLRPHWULL 0DV\DWRPyZLF]ąVWHF]HN                                    0RO                                                      0DVDPROD 2EMĊWRĞüPRODZZDUXQNDFKQRUPDOQ\FK3UDZR$YRJDGUD          2EMĊWRĞüPRODZUyĪQ\FKZDUXQNDFKFLĞQLHQLDLWHPSHUDWXU\ 5yZQDQLH&ODSH\URQD                                        52='=,$à6WHFKLRPHWULDZ]RUyZFKHPLF]Q\FK 3UDZRVWDáRĞFLVNáDGXSUDZR3URXVWD Strona 27                            6NáDGLORĞFLRZ\]ZLą]NXFKHPLF]QHJR                           8VWDODQLHZ]RUXFKHPLF]QHJRQDSRGVWDZLHVNáDGXLORĞFLRZHJR       8VWDODQLHZ]RUXFKHPLF]QHJRQDSRGVWDZLHVWRVXQNX REMĊWRĞFLRZHJRUHDJHQWyZ3UDZR*D\/XVVDFD                   6WHFKLRPHWULDK\GUDWyZ                                      52='=,$à6WHFKLRPHWULDUyZQDĔFKHPLF]Q\FK 3UDZR]DFKRZDQLDPDV\                                      0RORZ\VWRVXQHNVWHFKLRPHWU\F]Q\UHDJHQWyZ                    0DVRZ\VWRVXQHNVWHFKLRPHWU\F]Q\UHDJHQWyZ 2EMĊWRĞFLRZ\VWRVXQHNVWHFKLRPHWU\F]Q\UHDJHQWyZ                3U]HELHJUHDNFMLSR]PLHV]DQLXVXEVWUDWyZZVWRVXQNX QLHVWHFKLRPHWU\F]Q\P                                       :\NRU]\VW\ZDQLHVWRVXQNXLORĞFLRZHJRUHDJHQWyZ GRREOLF]DQLDSDUDPHWUyZFKHPLF]Q\FKVXEVWDQFML                 :\GDMQRĞüUHDNFML                                           5HDNFMHUyZQROHJáHZVSyáELHĪQH Strona 28                               12 Strona 29 6]\ENRĞüUHDNFML.DWDOL]DWRU\                                 .LQHW\ND                                                 5yZQRZDJDFKHPLF]QD                                      5HJXáD/H&KDWHOLHUD                                       2EOLF]HQLDWHUPRFKHPLF]QH                                 52='=,$à6WHFKLRPHWULDPLHV]DQLQ 8G]LDá\PDVRZH:VNDĨQLNLXG]LDáX                           6NáDGSURFHQWRZ\PLHV]DQLQ6WRVXQHNPRORZ\PDVRZ\ LREMĊWRĞFLRZ\VNáDGQLNyZ                                   8áDPHNPRORZ\PDVRZ\LREMĊWRĞFLRZ\                       3DUDPHWU\PLHV]DQLQZIXQNFMLVNáDGX                          5HDNFMH]PLHV]DQLQąR]QDQ\PVNáDG]LH                        6NáDGPLHV]DQLQ\SRUHDNF\MQHM                                8VWDODQLHVNáDGXPLHV]DQLQ                                   52='=,$à%XGRZDDWRPyZ 6NáDGQLNLDWRPyZ,]RWRS\                                   3U]HPLDQ\MąGURZH                                         .RQ¿JXUDFMHHOHNWURQRZH .RQ¿JXUDFMHSRZáRNRZH                               .RQ¿JXUDFMHSRGSRZáRNRZH                            .RQ¿JXUDFMHRUELWDOQH                                 :LGPDHPLV\MQH/LF]E\NZDQWRZH                            52='=,$à3U]HNV]WDáFHQLDDWRPyZZLQQHGURELQ\ 3U]HNV]WDáFHQLDDWRPyZZMRQ\                               3U]HNV]WDáFHQLDDWRPyZZF]ąVWHF]NL                           52='=,$à5R]WZRU\ 6WĊĪHQLHSURFHQWRZH                                        6WĊĪHQLHPDVRZH 6WĊĪHQLHPRORZH                                           3U]HOLF]DQLHVWĊĪHĔ                                         5R]SXV]F]DOQRĞü                                           5R]SXV]F]DQLHK\GUDWyZ                                     0LHV]DQLHUR]WZRUyZ                                       5R]FLHĔF]DQLHUR]WZRUyZ =DWĊĪDQLHUR]WZRUyZ                                        52='=,$à&KHPLDUR]WZRUyZZRGQ\FK '\VRFMDFMDMRQRZD                                         6WRSLHĔG\VRFMDFML6WĊĪHQLHPRORZHMRQyZ                      13 Strona 30 6WDáDG\VRFMDFML3UDZRUR]FLHĔF]HĔ2VWZDOGD :\NáDGQLNVWĊĪHQLDMRQyZZRGRURZ\FK                         5HDNFMHMRQRZH 6WHFKLRPHWULDUHDNFMLZUR]WZRUDFK                            7ZDUGRĞüZRG\                                            +\GUROL]DVROL                                             $PIRWHU\F]QRĞü                                            ,ORF]\QUR]SXV]F]DOQRĞFL5R]SXV]F]DOQRĞüPRORZD              7HRULD%U¡QVWHGD                                          52='=,$à5HDNFMHXWOHQLDQLDUHGXNFML 6WRSLHĔXWOHQLHQLD                                         5yZQDQLDFKHPLF]QHUHDNFMLXWOHQLDQLDUHGXNFML                 52='=,$à(OHNWURFKHPLD 2JQLZD6]HUHJQDSLĊFLRZ\                                 5HDNFMHZHOHNWUROL]HU]H                                    3UDZD)DUDGD\D                                           52='=,$à=ZLą]NLQLHRUJDQLF]QH 7OHQNL                                                  :RGRUNL                                                 :RGRURWOHQNL                                             .ZDV\                                                  6ROH                                                    52='=,$à3LHUZLDVWNLEORNXs :RGyU                                                  /LWRZFH                                                 %HU\ORZFH                                               52='=,$à3LHUZLDVWNLEORNXp )OXRURZFH                                               7OHQRZFH                                                $]RWRZFH                                                :ĊJORZFH                                               %RURZFH                                                52='=,$à3LHUZLDVWNLEORNXd ĩHOD]RZFH)H5X2V Strona 31                                      0DQJDQRZFH0Q7F5H Strona 32                                   &KURPRZFH&U0R: Strona 33                                    0LHG]LRZFH&X$J$X Strona 34                                    14 Strona 35 52='=,$à:ĊJORZRGRU\ :ĊJORZRGRU\QDV\FRQH :ĊJORZRGRU\QLHQDV\FRQH :ĊJORZRGRU\DURPDW\F]QH 52='=,$à-HGQRIXQNF\MQHSRFKRGQHZĊJORZRGRUyZ $ONRKROHLIHQROH  $OGHK\G\LNHWRQ\ .ZDV\NDUERNV\ORZH (VWU\ $PLQ\=ZLą]NLQLWURZH$PLG\  52='=,$à:LHORIXQNF\MQHSRFKRGQHZĊJORZRGRUyZ +\GURNV\NZDV\+\GURNV\DOGHK\G\+\GURNV\NHWRQ\ $PLQRNZDV\3HSW\G\%LDáND  &XNU\  52='=,$à&KHPLDZRNyáQDV  52='=,$à(OHPHQW\RFKURQ\ĞURGRZLVND $1(.6<,7$%(/( $1(.6 =DSLV\ZDQLHV\PEROLLZ]RUyZFKHPLF]Q\FK $1(.6 3U]HGURVWNLGRWZRU]HQLDG]LHVLĊWQ\FKNURWQRĞFL SRGZLHORNURWQRĞFLLZLHORNURWQRĞFL Strona 36 MHGQRVWHNXNáDGX6, $1(.6 =DVDG\WZRU]HQLDMHGQRVWHNNURWQ\FKZWyUQ\FK Strona 37 XNáDGX6, $1(.6 0DVDDWRPRZDLF]ąVWHF]NRZD  $1(.6 6NáDG]ZLą]NXFKHPLF]QHJR  $1(.6 /LF]QRĞüPDWHULLLMHMZLHONRĞFLSRFKRGQH $1(.6 6NáDGPLHV]DQLQ  7DEHOD$ :VNDĨQLNLXG]LDáX   7DEHOD$ 3U]HOLF]DQLHZVNDĨQLNyZXG]LDáX  7DEHOD$ 3  U]HOLF]DQLHXáDPNyZLORĞFLRZ\FKGODPLHV]DQLQ GZXVNáDGQLNRZ\FK $1(.6 6WĊĪHQLDUR]WZRUyZ   7DEHOD$ 3U]HOLF]DQLHVWĊĪHĔ $1(.6 5R]SXV]F]DOQRĞüPDVRZD  $1(.6 ,ORF]\QUR]SXV]F]DOQRĞFL5R]SXV]F]DOQRĞüPRORZD  $1(.6 3UDZDJD]RZH $1(.6 5HDNFMHFKHPLF]QH $1(.6 '\VRFMDFMDMRQRZDS+UR]WZRUX.ZDV\L]DVDG\%U¡QVWHGD $1(.6 2JQLZD $1(.6 (OHNWUROL]D  15 Strona 38 $1(.6 :]RU\HOHNWURQRZH%XGRZDSU]HVWU]HQQDGURELQ   7DEHOD$ 6WUXNWXU\SU]HVWU]HQQHGURELQ  $1(.6 6\PEROHK\EU\G\]DFML  7DEHOD$ 1D]Z\LV\PEROHRULHQWDFMLSU]HVWU]HQQHMOLQLLSURVW\FK áąF]ąF\FKDWRPFHQWUDOQ\]OLJDQGDPL $1(.6 6SRVRE\U\VRZDQLDZ]RUyZ]ZLą]NyZRUJDQLF]Q\FK  7DEHOD$ .RQ¿JXUDFMHW\SRZ\FKKHNVR]  $1(.6 5RG]DMHL]RPHULL  7$%(/(8=83(à1,$-Ą&( 7DEHOD$ 6NáDGL]RWRSRZ\QDMZDĪQLHMV]\FKSLHUZLDVWNyZ 7DEHOD$ 5R]SXV]F]DOQRĞüVROLLZRGRURWOHQNyZZZRG]LHZ WHPSHUDWXU]H±.   7DEHOD$ :DUWRĞFLHQHUJLLQLHNWyU\FKZLą]DĔNRZDOHQF\MQ\FK>N-PRO@  7DEHOD$ *ĊVWRĞFLZRGQ\FKUR]WZRUyZZRGRURWOHQNyZNZDVyZ LDONRKROXHW\ORZHJRZWHPSHUDWXU]H.>JFP@ 7DEHOD$ 5HGXNFMDREMĊWRĞFLJD]XGRZDUXQNyZQRUPDOQ\FKV k˜V 7DEHOD$ 6WDáHG\VRFMDFMLVWRSQLHG\VRFMDFMLS+UR]WZRUX  7DEHOD$ 6]HUHJQDSLĊFLRZ\PHWDOL 7DEHOD$ 3RWHQFMDá\VWDQGDUGRZHQLHNWyU\FKSyáRJQLZUHGRNV 7DEHOD$ 1DGQDSLĊFLDZ\G]LHODQLDZRGRUXWOHQXLPHWDOL ZZROWDFK Strona 39 QDUyĪQ\FKHOHNWURGDFK 2'32:,('=, 5R]ZLą]DQLD]DGDĔWUXGQ\FK Strona 40 ]DPLHV]F]RQR QDVWURQLHLQWHUQHWRZHMZ\GDZQLFWZD 6.252:,'=SROVNRDQJLHOVNL Strona 41  7$%/,&(±8NáDG\RNUHVRZH 16 Strona 42 :67õ3 GRZ\GDQLDQRZHJR 2GGDMHP\ GR UąN 1DXF]\FLHOL L 8F]QLyZ NROHMQą HG\FMĊ SRZV]HFKQLH ]QDQHJR L FHQLRQHJR RG ZLHOX ODW Ä=ELRUX ]DGDĔ ] FKHPLL´ .U]\V]WRID 0 3D]GU\ =ELyU E\á ZLHORNURWQLHZ]QDZLDQ\SU]H]F]WHUHFKNROHMQ\FKZ\GDZFyZSRGNLONDNURWQLHPRG\ ¿NRZDQ\PW\WXáHPRNUHĞODMąF\PDGUHVDWD 2EHFQHQRZHZ\GDQLH]ELRUX]DGDĔ]PLHQLRQHLUR]V]HU]RQHREHMPXMHZV]\VWNLH Z\PDJDQLDSURJUDPRZHNV]WDáFHQLDZ]DNUHVLHUR]V]HU]RQ\PSU]HGVWDZLRQHZSRG VWDZLHSURJUDPRZHMGODOLFHyZLWHFKQLNyZRERZLą]XMąFHMZW\FKV]NRáDFKRGZU]HĞ QLDU :VSyáDXWRUND]ELRUX$QQD5ROD1RZRU\WD]DGEDáDRMHJRDNWXDOL]DFMĊPHU\WRU\F] QąLWHUPLQRORJLF]Qą=ELyUNRĔF]\VLĊVNRURZLG]HPU]HF]RZ\PSROVNRDQJLHOVNLP Redaktor ,QIRUPDFMHGOD1DXF]\FLHOD 5yĪQLFHZVWRVXQNXGRZ\GDQLD]URNXSROHJDMąQDGRGDQLXQRZ\FK]DGDĔ Z NLONX LVWQLHMąF\FK UR]G]LDáDFK ]ZáDV]F]D Z ]DNUHVLH FKHPLL RUJDQLF]QHM Strona 43  RUD] QD SRV]HU]HQLX]ELRUXR]HVWDZ]DGDĔZQRZ\FKUR]G]LDáDFKWDNLFKMDN&KHPLDZRNyáQDV L(OHPHQW\RFKURQ\ĞURGRZLVND 8Z]JOĊGQLDMąFSRVWXODW\ĞURGRZLVNDQDXF]\FLHOVNLHJRSU]HUHGDJRZDOLĞP\QLQLHM V]H Z\GDQLH ]ELRUX ZSURZDG]DMąF SRZV]HFKQLH VWRVRZDQH QD]HZQLFWZR ]ZLą]NyZ QLHRUJDQLF]Q\FK RSDUWH QD V\VWHPLH 6WRFND =PLHQLOLĞP\ UyZQLHĪ IRUPXáĊ SROHFHĔ ZWUHĞFL]DGDĔ±]EH]RNROLF]QLNRZHMQDRVRERZą :SRF]ąWNRZHMF]ĊĞFL]ELRUXSU]HGVWDZLOLĞP\QDMZDĪQLHMV]HLQIRUPDFMHR]DOHFH QLDFK3ROVNLHJR7RZDU]\VWZD&KHPLF]QHJRZG]LHG]LQLHQRPHQNODWXU\]ZLą]NyZQLH RUJDQLF]Q\FK :SURZDG]LOLĞP\ SRZV]HFKQLH SU]\MĊW\ Z SRGUĊF]QLNDFK DNDGHPLFNLFK SROVNLFK LREFRMĊ]\F]Q\FKV\VWHP]DSLV\ZDQLDZ]RUyZHOHNWURQRZ\FK/HZLVD -HĪHOL ]DGDQLD ]DZLHUDMą NLOND ZHUVML R]QDF]RQ\FK OLWHUDPL D E F LWG WR NDĪGą ]QLFKQDOHĪ\WUDNWRZDüMDNRGG]LHOQH]DGDQLH1DWRPLDVWS\WDQLDZREUĊELHMHGQHJR ]DGDQLDR]QDF]RQHF\IUDPLLWGVWDQRZLąF]ĊĞFLVNáDGRZHWHJRĪ]DGDQLD 17 Strona 44 Zbiór zadań z chemii do liceów i techników. Zakres rozszerzony. Przykładowy fragment 5R]G]LDä 3U]HNV]WDäFHQLDDWRPÑZZLQQHGURELQ\ 3U]HNV]WDáFHQLDDWRPyZZMRQ\ 7.1. -DNLáDGXQHNHOHNWU\F]Q\EĊGąZ\ND]\ZDá\MRQ\SURVWHD Strona 45 SRWDVXVLDUNLE Strona 46 PDJ QH]XEURPXF Strona 47 JOLQXWHOOXUX" 7.2. 3URFHVSU]HMĞFLDDWRPXZMRQPRĪQDSU]HGVWDZLüZIRUPLHW]ZUyZQDQLDHOHN WURQRZHJRQS0Jo0JH±3RGDMUyZQDQLDHOHNWURQRZHQDVWĊSXMąF\FKSU]H PLDQ1Do1D$Oo$O6o6±)Ho)H)H o)H&X o&X%U± o%U 6Q o6Q 7.3. ,OHHOHNWURQyZ]DZLHUDMąZSRZáRFH]HZQĊWU]QHMQDVWĊSXMąFHMRQ\.%U±0J 6±++±" 7.4. 3RGDMUR]PLHV]F]HQLHHOHNWURQyZZSRZáRNDFKQDVWĊSXMąF\FKMRQyZ1D%U± &D6± 7.5. ,OHSRZáRNHOHNWURQRZ\FKPDMąQDVWĊSXMąFHMRQ\/L6H±$O,±" 7.6. 3RGDM SRGSRZáRNRZą NRQ¿JXUDFMĊ HOHNWURQRZą QDVWĊSXMąF\FK MRQyZ . &O± $O2± 7.7. 3RGDM SR MHGQ\P SU]\NáDG]LH MRQX NWyU\ ]DZLHUD Z ]HZQĊWU]QHM SRZáRFH D Strona 48 HOHNWURQyZE Strona 49 HOHNWURQ\F Strona 50 HOHNWURQyZ 7.8. :SRGDQ\PQLĪHMIUDJPHQFLHXNáDGXRNUHVRZHJR]D]QDF]RQRJZLD]GNąV\PEROH SLHUZLDVWNyZNWyUHWZRU]ąWUZDáHMRQ\SURVWH3RGDMV\PEROHFKHPLF]QHMRQyZRNRQ ¿JXUDFMLHOHNWURQRZHM D Strona 51 DUJRQXE Strona 52 KHOXF Strona 53 NU\SWRQXG Strona 54 QHRQX /L %H B C N 2 ) 1D 0J $O 6L P 6 &O . &D *D *H $V 6H %U 7.9. 3RGDMQD]Z\KHORZFyZNWyU\FKNRQ¿JXUDFMĊHOHNWURQRZąVWDUDMąVLĊX]\VNDüDWR P\PDJQH]XFKORUXUXELGXDUVHQX 7.10. 3RGDM QD]Z\ KHORZFyZ NWyUH PDMą LGHQW\F]Qą NRQ¿JXUDFMĊ HOHNWURQRZą MDN MRQ\&D$O%U±)± 7.11. $WRPSHZQHJRSLHUZLDVWNDSRRGGDQLXGZyFKHOHNWURQyZX]\VNXMHNRQ¿JXUDFMĊ HOHNWURQRZąKHORZFDNWyUHJRDWRP]DZLHUDF]WHU\SRZáRNLHOHNWURQRZH-DNLWRSLHU ZLDVWHN" 18 152