Recenzje

• Okiem Wielkiej Siostry

  2018-03-21

  Samobójstwo nie jest najświeższym motywem literackim – bohaterowie zabijali się już u Sofoklesa, Shakespeare’a, o Goethem nie wspominając. Współczesna literatura też idealnie zna piękno samobójstwa, choćby z przejmujących i hipnotycznych "Przekleństw niewinności", w których Eugenides przemienia śmierć w akt ostatecznego oddania względem sióstr i pragnienia wolności. Judith Claire Mitchell, niejako wstępując na drogę, którą stąpał Eugenides, bohaterkami własnej powieści czyni siostry, pragnące jednocześnie opuścić świat, przynoszący im do tej pory głównie ból i rozczarowanie. Jednak, w przeciwieństwie do dopiero dojrzewających Lisbonek, siostry Alter lata młodości mają dawno za sobą. Przeżyły już odejście ojca, śmierć matki w rzece Hudson, rozwód, śmierć małżonka, raka i jego nawrót a także trzy próby samobójcze (stryczek, żyletkę i valium z wódką), z których żadna nie została sfinalizowana. Są leniwe i mają przekazywane z pokolenia na pokolenie skłonności do alkoholizmu, którym z olbrzymią przyjemnością się poddają. Jest jednak rzecz, która łączy je z siostrami Lisbon – zarówno jedne jak i drugie zostały sprowokowane do samobójstwa przez rodzinę. O ile w przypadku bohaterek "Przekleństw niewinności" są to toksyczni rodzice, tak w "Subtelnym uroku samobójstwa" to od dawna nieżyjący pradziadek okazuje się jedną z głównych przyczyn. To on sprowadził na rodzinę Alterów klątwę, a Lady, Vee i Delph chcą ją zakończyć na swoich warunkach."kary za niegodziwość ojców są zsyłane na potomstwo do 3. i 4. pokolenia"To cytat, który w formie tatuażu wije się wokół łydki młodszej Alterówny, a jednocześnie słowa wyznaczające bieg życia trzech sióstr. Są czwartym pokoleniem, biorącym na własne barki grzeszki i grzechy własnych przodków, zwłaszcza Lenza Altera, człowieka, który wynalazł nie tylko środek owadobójczy, za który otrzymał Nobla, lecz także gaz wykorzystywany w komorach gazowych. Jak mogłyby nie być przeklęte, skoro ich pradziadek (o ironio, Żyd!) odpowiedzialny był za śmierć nad miliona osób? Pogodzone z piętnem samobójczyń, przekazywanym z pokolenia na pokolenie, niemal tak samo jak umiłowanie do alkoholu, dziewczyny rezygnują z życia, postanawiając jednocześnie spisać list pożegnalny będący zarazem historią rodu Alterów. Historią burzliwą i przede wszystkim diabelnie ciekawą, przejmująco smutną choć napisaną w sposób sarkastyczny i dowcipny.Mitchell idealnie łączy przeszłość z teraźniejszością, która nie ma szansy na to, by stać się przyszłością. W powieści dominuje brak sentymentalizmu, ironiczne spojrzenie na mroczną historię rodziny i fatalizm, który łączy dzieje wszystkich sióstr, pomimo że nie każda z nich wierzy w klątwę i przeznaczenie. Czy ogrom tragedii łatwiej jest przyjąć myśląc, iż jest on częścią dużego planu, a nie tylko smutnym zbiegiem okoliczności?Siostry Alter zdają się pogodzone z piętnem pozostawionym im przez pradziadka. Wiedzą, że należąc do rodziny, w której samobójstwo jest świeżym naturalnym metodą na odejście z tego świata, nie mają możliwości ani nawet prawa, by targować się z losem. Dlatego pomimo tematu, który ciąży na powieści poczynając od tytułu, "Subtelny piękno samobójstwa" jest powieścią rozbrajająco zabawną. Zasługi należy przypisać tylko i wyłącznie bohaterkom – czarującym, ironicznym kobietom, które traktują się z olbrzymim dystansem, na jaki w ich oczach zasługują niewielkie, raczej brzydkie żydówki. Ich narracja (wspólna, tak jak wspólna ma być śmierć) powala szczerością, czarnym humorem i wieloma kulturowymi nawiązaniami, nadając smaczku całej historii. A jest ona oczywiście niebanalna, tak jak niebanalne było życie Lenza i Iris – dwójki utalentowanych chemików, z których tylko jedno mogło spełniać się zawodowo, choć najwyraźniej było tym mniej utalentowanym ogniwem. To na opowieściach o losach pradziadków najbardziej skupiają się siostry Alter wiedząc, że klątwa właśnie wówczas rozpoczęła własne niszczące działanie. Jednak nie zamęczają nas rodzinnymi obrazkami, przetykają przeszłość z ich teraźniejszością mówiąc o sobie przez pryzmat historii."Subtelny piękno samobójstwa" to opowieść o przytłaczającej sile międzypokoleniowej tradycji, o grzechach dziadków i pradziadków, które nie są jednak tak silne jak grzechy rodziców, wpływających bezpośrednio na dzieje nieukształtowanych jeszcze istot. Czy można żyć szczęśliwie czując na karku oddech historii? Siostry Alter pokazują, że nie. Można tylko szczęśliwie odejść.