Recenzje

• monweg

  2018-03-21

  Ryszard Krynicki jest jednym z najistotniejszych i najbardziej uznanych współczesnych polskich poetów; zaliczany do głównych przedstawicieli Pokolenia ’68, czy inaczej poetów Nowej Fali, wymieniany na równi ze Stanisławem Barańczakiem, Julianem Kornhauserem i Adamem Zagajewskim. W przeciągu swej kariery twórczej był wielokrotnie wyróżniany, w tym Nagrodą Fundacji im. Kościelskich, Nagrodą Polskiego PEN Clubu czy Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Zbigniewa Herberta, a w roku 2005 otrzymał nominację do Literackiej Nagrody Nike za bardzo osobisty tom Kamień, szron. Krynicki został też uhonorowany Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W roku 1988 współtworzył wydawnictwo a5, specjalizujące się w wydawaniu poezji m.in.: Wisławy Szymborskiej. Autor dał się też poznać jako tłumacz poezji Bertolta Brechta, Gotfrieda Benna czy Paula Celana. W tym roku nakładem Biura Literackiego ukazał się debiutancki arkusz poetycki Ryszarda Krynickiego, w pierwotnej odsłony wg zamysłu autora, bez ingerencji cenzury.Nie potrafię do tej pory ustali granicy, granicy zwierzenia, poza którą wiersz nie powinien wykraczać, nie tylko dlatego, że jest to granica ruchoma, i nie dlatego jedynie, że bym może, nie istnieje on poza doświadczeniem jednostkowym, czyli że jest nie tyle normą, ile – wynika z jej braku.Pęd pogoni, pęd ucieczki został wydany po raz pierwszy w grudniu trudnego, jak pisze w Postscriptum 2016 Krynicki, 1968 roku jako dodatek do Almanachu ruchu kulturalnego i artystycznego ZSP. Cenzorski wykreślnik wyrzucił z książki kilka utworów, inne zmieniając; błędy i zmiany redaktorskie także zdeformowały utwory debiutującego Krynickiego. Tegoroczne wydanie w pełni oddaje autorski zamysł, nawet w kwestii plastycznej, gdyż w tomiku znalazły się cztery malunki tuszem Andrzeja Bereziańskiego, niezależnego artysty i przyjaciela poety.W tomiku widoczne są bardzo wyraźnie charakterystyczne fragmenty dla wczesnej twórczości Krynickiego. Świat przedstawiony w poezji jest wrogi dla podmiotu, jak i dla młodego poety, atmosfera ciągłego zagrożenia silnie oddziałuje na czytelnika. Motywem przewodnim tomu zdaje się ucieczka; bohater wierszy ucieka przed chaotycznym i niebezpiecznym światem, który go ściga, usiłuje osaczyć. Ważnym punktem w kwestii osaczenia jest język, któremu Krynicki poświęca w książce pdf dużo uwagi. Wieloznaczność słów, możliwość wykorzystania ich w wielu kontekstach, co za tym idzie, manipulowanie słowami i mową sprawia, że podmiot czuje się zagubiony i zagrożony. Nietrudno zauważyć tu aluzję do politycznej nowomowy okresu Polski Ludowej. Słowami kluczami, czy nawet wytrychami, powtarzającymi się wielokrotnie na kartach tomu, są: ucieczka, pęd, odmowa, bezsenność, śmierć, krew, pustka i wrogość. One to budują atmosferę ciągłego niepokoju. Dodatkowym fragmentem uwypuklającym wrogość rzeczywistości są powracające w niemal każdym wierszu zaprzeczenia. „Nie” odbiera nadzieję na jakąkolwiek zmianę, zakazuje i pozbawia siły napędowej potrzebnej do ucieczki.kosmyk włosów mi zostaw, ścieżkę twej odmowy, kosmyk włosów przynajmniej, jeżeli nie możesz krwi poronić; kosmyk krwi z krwiobiegu podróży po bezdrożu rozłąki, po bezludziu powitań (pustynia pocałunku); (…) (***)Pęd pogoni, pęd ucieczki jest tomem ciężkim w odbiorze, głównie ze względu na nawarstwiające się na siebie obrazy, dynamika zmian poetyckiego krajobrazu. Uważam jednak, że wypada się z nim zapoznać, gdyż stanowi mocny liryczny zapis tamtego czasu i jest czymś więcej, niż przedstawieniem niepokoju jednostki. Warto zwrócić uwagę na dojrzałość przebijającą z tych wierszy – przecież w chwili premiery tomu Krynicki miał dopiero 25 lat. Wydaje mi się, że utwory z tej książki poetyckiej zapadną czytelnikom w pamięci, dlatego bez większych wątpliwości zalecam wam wiersze młodego Ryszarda Krynickiego, zupełnie innego od tego poety, którego znamy z Kamień, szron. Zapraszam do lektury nie tylko fanów poezji.(…) kopia (odpis?) zwierzenia zbyt głęboko utkwiła mi w gardle; pierwszy płacz matki skrzywdzonej przez ojca i pierwszy ojca płacz skrzywdzonego przeze mnie; później pierwszy płacz kobiety; obcego (?) płaczu słuchasz jak krzyku tonącego, kiedy nie umiesz pływać; (…) (Pęd ucieczki, pęd pogoni)