Strona 1 państwo- podstawowa jednostka podziału świata; suwerenna (niezależna);składają się na nią: -terytorium-ląd, wody i przestrzeń powietrzna; kraje nadmorskie posiadają pas wód max. 12 mil -ludność -suwerenna władza enklawa- terytorium kraju otoczone przez inne państwo(Watykan) eksklawa- część pastwa oddzielona od głównego terytorium powierzchnią innego (obwód kaliningradzki) aneksja-zabory terytorialne terytoria zależne- terytoria o ograniczonej suwerenności, mają pewnego rodzaju autonomię; często są wynikiem kolonializmu Państwo jest uznane za wielkie- większe niż 2 mln km2 (obecnie 12) -> Rosja, Kanada, Chiny, US Państwa jest uznane za mini- mniejsze niż 1000km2 (obecnie 24) -> Monako, Watykan, Nauru, Tuwalu Na świecie jest 195 państw; kryteria państwa: -niepodległość -uznanie międzynarodowe (np. przynależność do ONZ) -sprawowanie realnej władzy --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Pierwsze ważne zmiany -> wielkie odkrycia geograficzne (XV i XVI w.) Kolonializm- proces historyczny, który polegał na podboju i utrzymaniu władzy nad słabszymi obszarami, rozpoczął się wraz z dotarciem europejczyków do Ameryki, Afryki i Azji Mocarstwa kolonialne- Francja, Hiszpania, Wielka Brytania Skutki kolonializmu: -rozwinięcie handlu ludźmi (niewolnictwo) -zmiana w strukturze odmian ludzi (u rdzennych mieszkańców biali ludzie), przez co nowe wyznania i język (wprowadzenie tego co jest w kraju kolonizatora) -narzucane tradycje europejskie (wypieranie kultury) -eksploatowano surowce naturalne Dekolonizacja- proces wyzwalania się krajów spod zależności kolonialnej i powstania niepodległych krajów Przyczyny: Skutki: - osłabienie gospodarcze państw kolonialnych - więcej suwerennych państw przez wojny światowe -odzyskanie dostępu do zasobów - podważenie idei wyższości europejczyków - przyzwyczajeni do różnych kultur/języków nad innymi ludami - konflikty na tle etnicznym, religijnym - wzrost świadomości narodowej -brak wsparcia finansowego od państw kol. - 1960 deklaracja o przyznaniu niepodl. -migracje ludności dla terytorium kolonialnych -upowszechniono chrześcijaństwo -za duże koszty utrzymania i wydatki kolonii Stany i Kanada dobrze wyszły z dekolonizacji, Afryka nie. Ocena kolonializmu pozostaje dyskusyjna. Po 1945 roku zostały ukształtowane nowe granice, w wyniku ustaleń Stanów Zjednoczonych, WB i ZSRR. Wtedy właśnie podzielono Europę na blok wschodni i zachodni. Strona 2 W 1989 w Polsce (pierwszym kraju z pod bloku ZSRR) odbyły się częściowo demokratyczne wybory (Solidarność wygrała) W 1989 zburzono mur berliński, a rok później doszło do integracji Niemiec. Te zmiany doprowadziły do dezintegracji niektórych krajów bloku wschodniego. Przemiany polityczne w Europie: - zjednoczenie Niemiec w 1990 (RFN+NRD) - rozpad ZSRR, w 1991 powstało 15 nowych państw (Litwa, Łotwa, Estonia, itp.) - rozpad Jugosławii (1991-2008), przez różnice religijne (Słowenia, Kosowo, Serbia, itp.) - rozpad Czechosłowacji w 1993, na Czechy i Słowację, pokojowo Najmłodszym państwem świata jest Timor Wschodni, Europy Kosowo, a Afryki Sudan Południowy. ASEAN- poł-wsch Azja- rozwój kulturalny, ekonomiczny i socjalnego; (F,P) Procesy integracyjne dokonywały się na 3 płaszczyznach: - politycznej- prowadzenie wspólnej polityki - militarnej- zapewnienie bezpieczeństwa - gospodarczej- ułatwienie wymiany handlowej Integracje pozarządowe- Amnesty national, Lekarze bez granic, WWF Przyczyny integracji- konieczność odbudowy gospodarek; szybkie zwalczenie głodu odzyskanie pozycji Skutki integracji- wsparcie rolnictwa, wspólna waluta, poszerzenie praw obywatelskich, obowiązek rozwiniętych rejonów dawania pieniędzy słabszym, wysokie koszty prowadzenia polityk ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Główne przyczyny konfliktów zbrojnych: - ekonomiczne- dostęp do zasobów naturalnych i surowców mineralnych; dostęp do lepiej uprzemysłowionych terytoriów; kryzys gospodarczy - polityczne- zajęcie terytorium; rozpad imperium kolonialnego; dążenie do niepodległości - społeczne- różnice religijne; spory między grupami etnicznymi; chęć do samostanowienia Terroryzm- forma walki zbrojnej, która poprzez przemoc i zastraszanie ma prowadzić do danych celów politycznych, społecznych lub religijnych. Cechy terroryzmu: - przemoc jako wywieranie nacisku - bezwzględne działania - rozgłos przez media - nielegalne źródła finansowania - współpraca z grupami przestępczymi Skutki konfliktów- straty w ludziach, wiele migracji, głód, niedożywienie, choroby, osłabienie gospodarki, niszczenie kultury, ubożenie społeczeństwa, bezrobocie, zanieczyszczenie środowiska Media wykorzystują media, żeby wzbudzać strach, zdobywać nowych członków ruchu oraz żeby wzbudzić strach. Odbiorcom często nie prezentuje się przyczyn albo rozwiązań konfliktu, a wręcz podsycają go. Strona 3 a) 4 największe kraje- Rosja, Kanada, Chiny, US b) monako- c) język urzędowy w Chile- hiszpański d) HDI co wpływa- na podstawie poziomu edukacji (liczba lat edukacji), średnia długość życia e) OPEC-Algieria, Angola, Arabia Saudyjska, Ekwador, Irak, Iran, Katar, Kuwejt, Libia, Nigeria, Wenezuela i Zjednoczone Emiraty Arabskie f) kolonie Wielkiej Brytanii- Togo, Kamerun, Indie g) konflikt w Syrii- rywalizacja między muzułmańskimi wspólnotami religijnymi – szyitami i sunnitami.Przyczyną ich wybuchu było m.in. niezadowolenie obywateli z warunków życiowych, bezrobocie, rosnące ceny żywności. h) powody integracji- konieczność odbudowy gospodarek; szybkie zwalczenie głodu odzyskanie pozycji i) czyją kolonią była Brazylia?-Portugalczyków j) na czym polega terroryzm- forma walki zbrojnej, która poprzez przemoc i zastraszanie ma prowadzić do danych celów politycznych, społecznych lub religijnych. Cechy terroryzmu: - przemoc jako wywieranie nacisku - bezwzględne działania - rozgłos przez media - nielegalne źródła finansowania - współpraca z grupami przestępczymi k) język urzędowy w brazylii?- Portugalski l) WNP- wspólnota niepodległych państw, stanowisko w polityce międzynarodowej i wspólnej przestrzeni gospodarczej: Rosja, Białoruś,Kazachstan m) wielkie- większe niż 2 mln km2-kanada, chiny, us mini- mniejsze niż 1000km2- malediwy, singapur, nauru n) konflikt w Bośni i Hercegowinie- gdy ogłoszono referendum gdzie wszyscy prawie chcieli niepodległość zaczela sie wojna domowa o) czyim terytorium zależnym jest grenlandia- Danii p) MPI- wskaźnik ubóstwa, opiera się na: zdrowiu, edukacji i standardach życia q) ASEAN- stowarzyszenie narodów Azji poł-wch- Singapur, Tajlandia, Filipiny, Malezja i Indonezja; polityczno-gospodarcze r) konsekwencje dekolonizacji- więcej suwerennych państw, odzyskanie dostępu do zasobów, konflikty na tle etnicznym, religijnym, migracje ludności s) obwód kaliningradzki- rosyjska eksklawa w Europie t) cechy gospodarcze krajów o niskim poziomie rozwoju- niski wskaźnik urbanizacji, zacofanie technologiczne u) skutki konfliktu w sudanie- głód choroby; uchodźcy v) pozytywne skutki wspólnego rynku w UE- swobodny przebieg towaru, UE usuwa bariery prawde, łątwiejsza wymiana handlowa w) języki urzędowe w Kanadzie- Francuski i Angielski x) języki urzędowe w Peru- Hiszpański i Keczua y) języki urzędowe w Argentynie- Hiszpański z) Kolonia portugalii w Afryce- Angola i Mozambik