„Granice marzeń” to zestaw reportaży z podróży, jakie twórca odbył w latach 2015-2016 po byłych republikach radzieckich. Dzisiaj ten świat domaga się swoich praw i terytorialnej niezależności. Kłopot w tym, że to stale państwa nieuznawane, w których ścierają się różnorakie interesy, toczą się wojny, a ludzkie marzenia niszczone są przez zawiść i etniczne konflikty. Tomasz Grzywaczewski jawi się w swej książce pdf jako prawdziwy reporter, z krwi kości. Nie unika groźnych miejsc, niełatwych rozmów i dociekliwych pytań. Spotyka się ze normalnymi ludźmi, z których każdy ma do opowiedzenia historię wartą oddzielnej książki albo filmu. Bohaterowie reportaży mieszkają w Donbasie, Naddniestrzu, Odeskiej Republice Ludowej, Abchazji, Górskim Karabachu, Osetii Południowej… W żadnym z tych miejsc nie jest bezpiecznie ani dostatnio. Ludzie marzą o normalności, o tym, by mieszkać w zadbanych domach, mieć pracę i zarabiać tyle, by starczyło na życie. Chcą móc wyjść z rodziną na spacer, wyjechać z dzieciakami na wakacje i zapewnić im wykształcenie. Niby niewiele, zwłaszcza w zderzeniu z realiami życia w Europie Zachodniej i Środkowej. A jednak dla wszystkich bohaterów książki to marzenia nieosiągalne. W postsowieckich republikach, które stale domagają się niezależności, od lat dochodzi do zbrojnych konfliktów. Na co dzień słyszymy o tym w mediach, ostatnio jedna jakby mniej, ponieważ może temat już się przejadł lub został wyparty przez inne newsy. Aż ciężko uwierzyć, że w XXI wieku kilkaset kilometrów od nas toczą się regularne walki, giną niewinni ludzie, płoną całe ulice… Historie opowiadane przez bohaterów książki mrożą krew w żyłach. Są to bowiem ludzie, którzy niejednokrotnie musieli uciekać z rodzinnych domów tylko dlatego, że stali się ofiarami etnicznych porachunków. Każdy kogoś stracił, wielu nie wie, co losy się z ich bliskimi. Tak naprawdę żyją stale na beczce prochu, bez nadziei na lepszą przyszłość. Wielu rozmówców podkreśla, że kiedyś, kilkadziesiąt, a nawet kilkanaście lat temu w ich okolicach żyło się zgodnie, bez zwracania uwagi na narodowość sąsiadów. Ludzie dzielili się na niezłych i złych, pracowitych i leniwych… Zawierano mieszane małżeństwa, bawiono się na wspólnych uroczystościach. Wszystko do czasu, gdy jedna iskra rozpaliła płomień nienawiści. W tym kontekście twórca wiele miejsca poświęca ludobójstwu Ormian, do którego dochodziło kilka razy w XX wieku, a które stale jest mało znanym powszechnie faktem. Mamy również okazję poznać źródła i wyniki krwawych konfliktów pomiędzy Gruzinami i Osetyjczykami, Turkami i Kurdami, Rosjanami i Czerkiesami. Szczególnie gorące są elementy dotyczące wojny rosyjsko-ukraińskiej. Gdy twórca przebywał w Doniecku, nie przeczuwał, że wkrótce w miejscu tym rozegra się wojenny dramat, o którym pisać będę media na całym świecie. Książka ebook Tomasza Grzywaczewskiego napisana jest rzetelnie, obiektywnie, ze znajomością tematu. Twórca w przystępny sposób wyjaśnia, jak w poszczególnych miejscach rodziły się militarne konflikty, jak przebiegały i jakie są szanse na pokój. Widać, że dziennikarz skupia się na szczegółach i na życiu poznanych ludzi. To ich dzieje wysuwają się na plan pierwszy, ukazując niszczycielską siłę wojny, nienawiści, nacjonalizmu i głupoty. Najbardziej przykre jest to, że w większości omówionych miejsc nie widać szans na poprawę sytuacji. Stale odzywają się demony przeszłości, chęć odwetu, krwawej zemsty, krwi. W takim świecie marzenia zwykłych ludzi, nawet te bardzo skromne i nieśmiałe, nie mają szans na spełnienie. Książkę Tomasza Grzywaczewskiego czyta się jednym tchem, z olbrzymim zainteresowaniem i dużymi emocjami. Twórca potrafi skupić uwagę odbiorcy na każdym detalu, sięgając nie tylko po różnorakie źródła, lecz przede wszystkim opisując to, co widział, usłyszał, poznał. Dużą zaletą są również ciekawostki o miejscach słynnych z Trylogii Henryka Sienkiewicza – to m.in. znany Raszków, w pobliżu którego do dzisiaj istnieje polska wieś Słoboda Raszkowo. BEATA IGIELSKA