Kiedy myślimy o wczesnym polskim komiksie, ciężko nam z perspektywy zwykłego czytelnika czy prostego zjadacz chleba cofnąć się w jego historii dalej, niż do czasów PRL-u. „Kapitan Żbik”. „Tytus, Romek i A’Tomek”. „Kajtek i Koko”. Kiedy ukazywały się te tak idealnie słynne wszystkim, kultowe już tytuły, historie obrazkowe miały w naszym państwie niemałą tradycję. Od pewnego czasu Wydawnictwo Komiksowe daje czytelnikom szansę poznania dzieł graficznych, które ukazywały się przed blisko stu laty w ramach serii, której trzeci tom trafił właśnie na księgarskie półki.W skład tego zbioru wchodzą trzy komiksy – jeden, który teraz śmiało moglibyśmy nazwać shortem czy wręcz dowcipem rysunkowym w komiksowej formie, jeden mogący śmiało uchodzić za zeszyt i wreszcie ostatni, który za sprawą objętości można uznać za pełnoprawny album.W „Podróży po Sowietach” bohater pochodzenia angielskiego albo amerykańskiego wyrusza do sowieckiego „raju”, gdzie z satyrycznym zacięciem prezentuje wątpliwe cuda tamtejszych ziem.Ten sam temat jest kontynuowany w dalszych opowieściach, stanowiąc klamrę spinającą wszystkie historie. „Jak Bartek Leń był za życia w raju” proponuje więc bardzo przygnębiającą w ostatecznym brzmieniu opowiadanie o stroniącym od pracy tytułowym bohaterze, który trafia do wojska. Brak kobiecego towarzystwa popycha go w ramiona pięknej Anny, która namawia biedaka do ucieczki do Rosji, gdzie czeka na niego idealne życie – żadnej pracy, dostatek wszystkiego i nieprzebrane szczęście.W podobnej sytuacji znajduje się Wicek Buła, który nie może znaleźć pracy. Skuszony propagandą o bolszewickim państwie wybiera się za granicę by na swojej skórze doświadczyć „piękna” i „wspaniałości” tego miejsca…Propagandowe komiksy zebrane w tym tomie to przerażające świadectwo własnych czasów. Czasów odległych od nas o tak dużo dziesięcioleci, jednak kiedy spogląda się na obecną Rosję naprawdę ciężko jest znaleźć jakieś różnice. Przez cały ten czas kraj za naszą wschodnią granicą nie przemienił się niemal w ogóle, a na tle ostatnich zdarzeń „Dawny komiks polski” nabiera zadziwiająco aktualnego wydźwięku. Abstrahując jednak od polityczno-historycznych aspektów publikacji, wspomniane powyżej opowieści to po prostu interesująca komiksowa robota. Może nie są to opowieści graficzne w formie, jaką znamy dzisiaj – składają się z obrazków praktycznie nie zawierających dymków, a cały tekst stanowią podpisy zawarte pod ramkami, niekiedy w formie wierszowanej – lecz stanowią zaczątek tego, co znamy teraz. Zaczątek interesujący tak fabularnie, jak i rysunkowo. Styl (szczególnie w dwóch najdłuższych formach) przypomina późniejsze dokonania Janusza Christy, nie mniej największe znaczenie tych opowieści i tak tkwi w ich wartości historycznej i to nie tylko w kontekście komiksowym.W efekcie „Dawny komiks polski” to seria, którą warto polecić każdemu. Seria intrygująca, fascynująca, kluczowa i dająca wgląd w to, co przed drugą wojną światową czytali nasi (pra?)dziadkowie. Na dodatek świetne wydanie proponuje także serię wprowadzeń dodających kontekstu historycznego i objaśniających dużo kwestii. A zatem nie wahajcie się i sięgnijcie koniecznie.