Recenzje

• monweg

  2018-03-21

  Stanisław Jerzy Lec jest słynny przede wszystkim jako aforysta, autor Myśli nieuczesanych, którego sentencje tłumaczone są na dużo języków i cenione za błyskotliwość i trafność. Andrzej Nowicki podsumował twórczość Leca w krótkich słowach: „Osiągnął ideał: potrafił jak najkrócej powiedzieć jak najwięcej”. Jednakże nie powinniśmy zapominać, że Lec był także, a może nawet w pierwszej kolejności, poetą. Dziś, z okazji 50. rocznicy śmierci twórcy, mamy okazję dorwania reprintu debiutanckiego tomiku Leca. Barwy, wydane nakładem lwowskiej księgarni „Nowości” w roku 1933, stanowią nie tylko dzieło literackie, lecz także typograficzne, dlatego również tomik stanowił przez dużo lat łakomy kąsek na rynku antykwarycznym.patrzę w zwierciadło wystawy, chciwie się sobie przyglądamjestem wysoki i cudowny i elegancki jak aktori widzę, że stoi przy mnie jakiś niemiły przybłędaktóry wpatrzył się we mnie bez wychowania i taktu […](Obłęd)Za niezwykłą oprawę książki poetyckiej Leca odpowiedzialni byli Otto Hahn, artysta-malarz zaprojektował okładkę, a także Paweł Hecht, który dokonał układu graficznego wierszy. Ten pierwszy należał do lwowskiej grupy awangardowej „Artes” i studiował na paryskiej Académie Moderne Fernanda Légera,, drugi pracował w drukarni jako metrampaż, składając i komponując typograficznie strony drukowanych książek. Oprawa graficzna nawiązywała do tradycji ilustracyjnych i konstruktywistycznych grup artystycznych działających w tamtym czasie.Teraz trochę o wierszach. Dużo o nich można przeczytać w tekście Lidii Kośki, znajdującym się w części współczesnej Barw/barw (wybierzcie sobie, czy wolicie z wielkiej czy z małej, twórca prawdopodobnie wybrałby w tamtym okresie drugą opcję). Warto przypomnieć, że książka ebook poetycka stanowiła wydawniczy debiut Leca, choć pewnie element utworów albo nawet całość była słynna w wąskim kręgu bywalców wieczorów poetyckich. Uderza zatem odbiorcę rytmiczność tekstów autora Myśli nieuczesanych, pochodna tego zapewne, że wiersze miały służyć wygłoszeniu. Treść wielu utworów ma charakter komunizujący, aby nie powiedzieć rewolucyjny, co odzwierciedla poglądy Leca, który w międzywojniu pisywał felietony do socjalistycznych gazet (po wojnie zresztą niechęci do idei komunistycznej także z trudem byłoby u niego znaleźć).[…] w zmierzchu, w zmierzchu paryża szubienicą kwitną latarnieczernią, ruchliwą czernią dojrzewają cieniepsiakrew sobacza, jakżeż można marniejczyż zaprawdę nas odszedł w zmierzch owy chuligan sergjusz jesienin […](śmierć jesienina)Co charakterystyczne dla debiutanckiego tomu, widoczny jest swoisty rozrzut w wyborze poetyki. Raz poeta uderza w bęben, jego metafory i porównania są krwiste i agresywne, przez co wiersze mają wielki ładunek energetyczny; innym razem zdejmuje nogę z gazu, dając ochłonąć przy spokojniejszych utworach. Lidia Kośka zauważa, że „barwy zapowiadają różnorodność i nadmiar, spostrzegawczość zmysłową i umysłową, być może za i przeciw. Mają wreszcie barwy ukazać skalę talentu. Mimochodem ukażą jednak zasadniczy rys twórczości Leca, którym jest – dystans”. Niewątpliwie Lec-poeta utalentowanym twórcą jest, jednakże wspomniany nadmiar nie każdemu przypadnie do gustu.Barwy zdecydowanie zasługują na uwagę dzisiejszych czytelników, a ich najwieższe wydanie stanowi najlepszą okazję, by zapoznać się z wczesną twórczością Stanisława Jerzego Leca. Będzie to nie tylko doświadczanie tekstu, lecz również sztuki plastycznej, która współcześnie zdaje się zapomniana. Wiersze układają się w kolory tęczy, intrygując swą efektownością. Poeta zaś w wierszu śmierć jesienina, który zaskakuje swą elegijnością na tle innych utworów, przedstawia prawdopodobnie najwrażliwsze i skryte oblicze. Pokuszę się zatem o stwierdzenie, że Lec zaprezentował nie tylko „barwy”, lecz także całe spektrum cieni. W wolnej chwili zajrzyjcie do poezji znanego aforysty, nie powinniście się czuć zawiedzeni.