Strona 1 Technika | Bądź bezpieczny na drodze | Klasy 4–6 Szkoła podstawowa Program nauczania – Moduł: Bądź bezpieczny na drodze. Karta rowerowa1 CHARAKTERYSTYKA szczegółowe przede wszystkim opisują efekty, do których Program jest skierowany do nauczycieli klas 4–6 szkoły dążymy. W odróżnieniu od ogólnych są jednoznaczne podstawowej. Uczniowie tych klas mają już pewne do- i sformułowane precyzyjne. świadczenia osobiste związane z  treściami zawartymi w programie oraz wiedzę i umiejętności zdobyte w kla- Cele ogólne sach 1–3. Przystępując do pracy z uczniami na tym po- 1. Zaznajamianie uczniów z podstawami usystematy- ziomie kształcenia, nauczyciel powinien zdawać sobie zowanej wiedzy z zakresu poruszania się po drogach sprawę z trudności i ograniczeń psychicznych oraz fi- w charakterze pieszego, pasażera i rowerzysty. zycznych związanych z rozwojem dziecka, rzutujących 2. Rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych na jego uczestnictwo w ruchu drogowym. Sposób postę- uczniów: uwagi, wyobraźni i umiejętności praktycz- powania ucznia jest wynikiem zarówno nabytych przez nych związanych z bezpiecznym poruszaniem się po niego doświadczeń (nie zawsze właściwych wzorców), jak drogach. i zachodzących zmian w sferach: poznawczej, moralnej, 3. Dążenie do przekonania uczniów o słuszności stoso- społecznej. Nauczyciel powinien w różnych sytuacjach wania się do ustalonych zasad postępowania w ruchu modyfikować zachowanie ucznia, także na drogach, do- drogowym. stosowując je do ustalonych norm społecznych. 4. Zmiana niewłaściwych zachowań zagrażających W proponowanym programie wyodrębniono takie ob- bezpieczeństwu wszystkich uczestników ruchu dro- szary sytuacyjne, w których uczniowie funkcjonują jako: gowego. piesi, turyści, pasażerowie komunikacji zbiorowej i in- dywidualnej, osoby oczekujące na przystankach i dwor- Cele szczegółowe cach kolejowych oraz jako rowerzyści. Możliwe jest 1. Utrwalanie i  rozszerzanie wiedzy dotyczącej bez- łączenie treści z różnych obszarów sytuacyjnych, jeżeli piecznego poruszania się po drogach. będzie to wynikać z potrzeb nauczyciela i zainteresowań 2. Poznanie zachowań sprzyjających bezpieczeństwu uczniów. pieszych i  turystów w  różnych sytuacjach drogo- Program może być realizowany zarówno samodziel- wych. nie, jak i w połączeniu z programem nauczania tech- 3. Posiadanie świadomości potrzeby stosowania różne- niki, oraz na kursach przygotowujących do egzami- go rodzaju ochron przez niechronionych uczestników nu na kartę rowerową w ramach godzin do dyspozy- ruchu drogowego. cji dyrektora szkoły, lub w Wojewódzkich Ośrodkach 4. Przewidywanie i  rozpoznawanie zagrożeń na dro- Ruchu Drogowego. Łącznie na jego realizację prze- gach, umiejętność ich oceny oraz podejmowania widziano minimum 30 godzin lekcyjnych. właściwych decyzji. 5. Rozbudzanie zainteresowań turystyką przez pozna- wanie walorów krajoznawczo-turystycznych Polski. CELE EDUKACYJNE 6. Utrwalanie i  rozszerzanie wiedzy dotyczącej bez- Najczęściej stosowany podział celów kształcenia to po- piecznego i  kulturalnego zachowania się na przy- dział na cele ogólne i szczegółowe. Cele ogólne wskazu- stankach i w środkach komunikacji publicznej oraz ją na kierunki działań edukacyjnych. Zawierają kompo- autobusu szkolnego i w samochodach osobowych. nent aksjologiczny – wartości istotne dla społeczeństwa. 7. Stosowanie się do zasad obowiązujących w środkach Mają charakter postulatywny i niejednoznaczny. Cele komunikacji publicznej, podczas jazdy autobusem szkolnym oraz w samochodach osobowych. 8. Kształtowanie partnerskich, „nieagresywnych” za- 1 W klasach 4–6 szkoły podstawowej na technikę zostały przewi- chowań w środkach komunikacji zbiorowej i indywi- dziane 3 godziny lekcyjne. Oznacza to takie budowanie programów, by dualnej. zostały stworzone 3 moduły, każdy po 30 godzin. Moduły: Informacja, 9. Rozpoznawanie i unikanie niebezpieczeństw wyni- bezpieczeństwo, technologia: Wygoda i bezpieczeństwo w domu zawarto kających z podróżowania przygodnymi pojazdami w publikacji autorstwa Ewy Bubak oraz Ewy Królickiej i Marcina Dudy (tzw. okazją). pod tytułem Zajęcia techniczne. Technika na co dzień. AUTORZY: Bogumiła Bogacka-Osińska, Danuta Łazuchiewicz 1 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2017 Strona 2 Technika | Bądź bezpieczny na drodze | Klasy 4–6 Szkoła podstawowa 10. Rozbudzanie zainteresowań motoryzacją oraz spo- • bezpieczne nad wodą i na wodzie; sobami poprawy bezpieczeństwa pasażerów. • sposoby wzywania pomocy, numery telefonów alarmo- 11. Przekazanie uczniom wiedzy o warunkach uzyskania wych (ratowniczych). karty rowerowej. 12. Poznanie budowy roweru, jego wyposażenia oraz za- 3. Karta rowerowa: sad właściwej eksploatacji. • oznakowanie dróg rowerowych i poruszanie się po nich; 13. Poznanie zasad obowiązujących rowerzystów na dro- • przejazdy dla rowerzystów; gach publicznych. • sztuka jazdy na rowerze; 14. Opanowanie umiejętności jazdy rowerem. • przygotowanie roweru do jazdy; 15. Przestrzeganie zasad bezpiecznego poruszania się • rowerzysta uczestnikiem ruchu drogowego; rowerem w różnych sytuacjach drogowych. • manewry na drodze; 16. Rozwijanie zdolności poznawczych kształcących • pierwszeństwo przejazdu; umiejętności przewidywania oraz podejmowania • przygotowanie do uzyskania karty rowerowej. właściwych decyzji. 17. Rozwijanie zainteresowań rowerem jako środkiem 4. Pierwsza pomoc: sprzyjającym aktywnej formie wypoczynku. • czynności możliwe do wykonania na miejscu wypadku; 18. Poznanie najczęstszych przyczyn wypadków drogo- • telefony alarmowe oraz prawidłowe wzywanie pomocy; wych i sposobów ich unikania. • udzielanie pierwszej pomocy podczas urazów. 19. Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych uczestników ruchu drogowego. 20. Kształtowanie postaw prospołecznych wobec innych TREŚCI NAUCZANIA ZWIĄZANE użytkowników dróg. Z CELAMI SZCZEGÓŁOWYMI 21. Dbanie o bezpieczeństwo własne oraz innych uczest- ników ruchu drogowego. 1. Zasady poruszania się po drogach: 22. Wyrabianie umiejętności niesienia pomocy osobom • podstawowe zasady prawidłowego poruszania się po poszkodowanym i tego potrzebującym. drogach; Bezpieczeństwo jest dyscypliną interdyscyplinarną. Obej- • drogi, ich rodzaje i elementy; muje różne obszary, w  tym bezpieczeństwo w  ruchu • zasady prawidłowego poruszania się po drogach drogowym. Istotne jest zatem, żeby w  doborze celów w mieście i poza miastem; korzystać z taksonomii, zgodnie z którą cele kształcenia • rodzaje przejść przez jezdnię i ich oznakowanie; można dzielić według dziedzin i poziomów, odnosząc je • znaki drogowe ważne dla pieszych; do sfer: poznawczej (taksonomia Blooma), emocjonalnej • sygnały nadawane przez policjanta kierującego ruchem; (której autorem jest R. Krathwahle) oraz psychomoto- • prawidłowe zachowania pieszych na drogach w miejs- rycznej (stworzonej przez A.J. Harrowa). cach szczególnie niebezpiecznych, takich jak: skrzy- żowania, przejazdy tramwajowe i kolejowe, wjazdy do posesji i innych bram, wzniesienia, zakręty; TREŚCI NAUCZANIA ZWIĄZANE • prawidłowe zachowania pieszych na drogach przy złej Z CELAMI OGÓLNYMI widoczności; • sposoby poprawy bezpieczeństwa pieszych na drogach 1. Zasady poruszania się po drogach: po zmroku i w trudnych warunkach atmosferycznych: • bezpieczna droga do szkoły; noszenie elementów odblaskowych, noszenie ubrań • przechodzenie przez jezdnie; w jasnych kolorach oraz obuwia z elementami odbla- • przejazdy kolejowe i tramwajowe; skowymi; • z odblaskami bezpieczniej na drogach, zwłaszcza pod- • w czasie deszczu używanie okryć przeciwdeszczowych czas złej widoczności. zamiast parasola; • zasady korzystania ze środków komunikacji publicznej, 2. Podróżowanie, turystyka, również z metra; • prawidłowe zachowania na przystankach podczas cze- wypoczynek: kania na środki komunikacji publicznej; • zasady korzystania z komunikacji zbiorowej i indywi- • prawidłowe zachowania podczas wsiadania, wysiada- dualnej; nia i oddalania się od środka komunikacji publicznej; • w środkach lokomocji i na przystankach; • prawa i obowiązki pasażerów w środkach komunikacji • bezpiecznie na szlakach górskich; publicznej; AUTORZY: Bogumiła Bogacka-Osińska, Danuta Łazuchiewicz 2 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2017 Strona 3 Technika | Bądź bezpieczny na drodze | Klasy 4–6 Szkoła podstawowa • znaki informacyjne o przystankach komunikacyjnych, kierunku jazdy, zawracanie, wymijanie, omijanie, wy- również metra; przedzanie oraz zatrzymanie i postój; • planowanie bezpiecznej trasy, czytanie planu miasta, • postępowanie rowerzysty przy dojeżdżaniu do przy- czytanie rozkładów jazdy na przystankach. stanków komunikacji publicznej oraz tzw. przystanków szkolnych; 2. Podróżowanie, turystyka, • zagrożenia w ruchu dla rowerzystów, takie jak: nieprze- strzeganie przepisów ruchu drogowego przez innych wypoczynek: uczestników ruchu, ruszające autobusy i samochody, • planowanie wycieczki z określeniem jej celu; których kierowcy nie zawsze włączają kierunkowskazy • czynności związane z przygotowaniem do wycieczki; czy bez upewniania otwierają drzwi od strony jezdni, • sposoby zachowania i reguły chodzenia w grupie; niekorzystne warunki atmosferyczne i drogowe itp. • wybór i przygotowanie niezbędnych rzeczy i właściwe- go ubrania; 4. Pierwsza pomoc: • znaki informacyjne, turystyczne i drogowskazy; • wyposażenie apteczki i udzielanie pierwszej pomocy • zasady zachowania szczególnej ostrożności i przestrze- w drobnych urazach; ganie obowiązującego na danym terenie regulaminu; • czynności możliwe do wykonania na miejscu wypadku; • sposoby wzywania pomocy, numery telefonów służb • telefony alarmowe oraz informacje o wypadku, jakie ratowniczych; należy przekazać, wzywając pomocy; • wpływ aktywnego wypoczynku na zdrowie; • postępowanie wobec osób przytomnych oraz nieprzy- • zasady bezpiecznego korzystania z kąpielisk wodnych, tomnych; słonecznych, zjazdów narciarskich i saneczkowych. • opatrywanie ran przy skaleczeniach; • postępowanie w sytuacji ukąszenia, zwichnięcia lub 3. Karta rowerowa: złamania; • wybrane zagadnienia z historii roweru; • ochrona młodszych dzieci przed zagrożeniem bezpie- • obowiązkowe wyposażenie roweru; czeństwa w domu i na podwórku. • stan techniczny roweru i jego widoczność na drodze warunkiem bezpiecznej jazdy; • technika kierowania rowerem; PROCEDURY OSIĄGANIA • warunki panowania nad rowerem (hamowanie, utrzy- SZCZEGÓŁOWYCH CELÓW manie bezpiecznej odległości od wyprzedzającego po- EDUKACYJNYCH jazdu, stan nawierzchni itd.); • znaczenie używania kasków ochronnych, odpowied- Obserwowanie i rejestrowanie osiągnięć ucznia powin- niego ubrania i elementów odblaskowych; no się odbywać w sposób ciągły w toku całego procesu • oznakowania dróg, w tym przeznaczonych dla rowe- dydaktycznego. Konieczne jest zatem stwarzanie odpo- rów, dróg dla pieszych i rowerów oraz przejazdów ro- wiednich sytuacji, w których czynności opanowywane werowych; przez ucznia mogą być skutecznie i z korzyścią stosowa- • zasady poruszania się po wyznaczonych drogach ro- ne. Do procedur sprzyjających osiąganiu celów szczegó- werowych, drogach dla pieszych i rowerów oraz prze- łowych należą: jazdach rowerowych; • zasady poruszania się rowerzysty na drogach we- 1. Zasady poruszania się po drogach: wnętrznych i w strefie zamieszkania; • zadania związane z  właściwym poruszaniem się • prawidłowe zachowania rowerzystów wobec pieszych; w szkole, na chodnikach, ruchomych schodach i w in- • poruszanie się rowerem po drogach publicznych bez nych miejscach publicznych, w czasie przechodzenia wydzielonych miejsc dla rowerów; przez jezdnię itp.; • zasady poruszania się rowerzysty po chodnikach; • zadania związane z kształtowaniem takich umiejętnoś- • wybrane znaki drogowe ważne dla rowerzystów; ci, jak: ocena odległości, wskazywanie kierunku, z któ- • hierarchia ważności norm, znaków i sygnałów drogowych rego dobiega sygnał dźwiękowy, ćwiczenie refleksu; oraz poleceń dawanych przez osobę kierującą ruchem; • odgrywanie ról pieszego i policjanta kierującego ru- • postępowanie rowerzysty wobec pojazdów uprzywile- chem; jowanych w ruchu; • planowanie wycieczki na podstawie mapy turystycznej; • wykonywanie podstawowych manewrów, takich jak: • konkursy na temat znajomości znaków, sygnałów włączanie się do ruchu, zmiana pasa ruchu, zmiana i przepisów o ruchu drogowym dotyczących pieszych. AUTORZY: Bogumiła Bogacka-Osińska, Danuta Łazuchiewicz 3 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2017 Strona 4 Technika | Bądź bezpieczny na drodze | Klasy 4–6 Szkoła podstawowa 2. Podróżowanie, turystyka, OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ wypoczynek: UCZNIA • omawianie zachowań uczniów jako pasażerów komu- 1. Zasady poruszania się po drogach nikacji zbiorowej w czasie wycieczek różnymi środkami Uczeń umie: lokomocji; • zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące drogi w mieś- • opracowania projektowe – plan trasy podróży do po- cie i na wsi; danego miejsca na podstawie planu miasta i rozkładu • opisać cechy dowolnie wskazanej drogi; jazdy środków komunikacji miejskiej (również korzy- • rozróżniać i poprawnie interpretować znaki i sygnały stanie z internetu); związane z oznaczeniem dróg i przejść dla pieszych; • konkursy, zagadki drogowe, rebusy i inne. • wykazać różnicę w zachowaniu się na drogach w mieś- cie i poza miastem zarówno dniem, jak i nocą; 3. Karta rowerowa: • zilustrować różnorodne zagrożenia, na jakie jest na- • ćwiczenia praktyczne w  przygotowaniu roweru do rażony pieszy korzystający z dróg lokalnych i innych; jazdy; • właściwie zachować się w  niebezpiecznej sytuacji • diagnozowanie stanu technicznego roweru; i przewidzieć konsekwencje takiego zachowania, gdy • zadania na placu manewrowym związane z właściwym jest to możliwe; wykonywaniem manewrów na rowerze; • uzasadnić użyteczność specjalnego oznakowania pod- • inscenizacje – zachowania rowerzystów wobec pie- czas zmierzchu lub w nocy (jasne ubranie, elementy szych i pieszego wobec rowerzysty na drodze dla ro- odblaskowe itp.); werów; • dostosować swoje zachowanie do ograniczonej wi- • rozwiązywanie sytuacji drogowych (w  tym zagadek doczności; drogowych), dotyczących zasad zachowania się na • wybrać bezpieczny sposób zachowania się w różnych skrzyżowaniach, przejazdach dla rowerów; sytuacjach drogowych. • sprawdziany, w tym końcowy związany z uzyskaniem karty rowerowej. 2. Podróżowanie, turystyka, 4. Pierwsza pomoc: wypoczynek • pogadanki o związkach przyczynowo-skutkowych mię- Uczeń umie: dzy niewłaściwym zachowaniem w ruchu drogowym • odróżniać znaki informujące o przystankach komuni- a powstaniem niebezpiecznych sytuacji, kolizji i wy- kacji publicznej; padków drogowych; • podać przykłady właściwego zachowania się na przy- • ćwiczenia przekazywania krótkiej, wyczerpującej infor- stankach; macji o wypadku; • opisać, jak należy zachować się w pojazdach komuni- • uczestniczenie w technikach darmowych typu „rzeź- kacji publicznej i samochodach osobowych; ba”, „płaszcz eksperta”, służące wyrażaniu emocji, po- • stosować zasady obowiązujące pasażerów w środkach staw, uczuć np. poszkodowanego lub pełnienie okreś- komunikacji zbiorowej i indywidualnej; lonych ról np. lekarza, świadka zdarzenia, rannego itp.; • odróżniać czyny społecznie aprobowane od nieapro- • spotkania z  pielęgniarką, ratownikiem medycznym, bowanych na przystankach i w pojazdach komunikacji udzielanie pierwszej pomocy w drobnych urazach; publicznej; • spotkania z policjantem, strażakiem, strażnikiem miej- • wskazywać sposoby unikania niebezpieczeństw i roz- skim, formułowanie pytań i odpowiedzi; wiązywania trudnych sytuacji związanych z podróżo- • projekty edukacyjne (np. badawczy mający charakter waniem; różnego rodzaju opracowań zagadnieniowych); • przeciwstawić się próbom zachęcania do korzystania • sporządzanie map pamięci dotyczące wybranej pro- z pojazdów nieznanych osób (tzw. okazji); cedury postępowania podczas udzielania pierwszej • wyjaśnić wpływ aktywnego wypoczynku na zdrowie; pomocy; • wybrać bezpieczne miejsce do wypoczynku; • sprawdziany. • zidentyfikować znaki informacji turystycznej; • zaprojektować bezpieczną i ciekawą wycieczkę turys- tyczną w swojej okolicy; • określić przyczyny zagrożeń występujących w turysty- ce górskiej i wymienić sposoby wzywania pomocy; AUTORZY: Bogumiła Bogacka-Osińska, Danuta Łazuchiewicz 4 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2017 Strona 5 Technika | Bądź bezpieczny na drodze | Klasy 4–6 Szkoła podstawowa • podać dowolne przykłady zachowań: nieagresywnych, WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE OCENY partnerskich, życzliwych i tolerancyjnych. OSIĄGNIĘĆ UCZNIA 3. Karta rowerowa Postępowanie nauczyciela i  dobór metod oceniania Uczeń umie: w planowaniu lekcji zależą przede wszystkim od celu • określić wymagania, jakie należy spełniać, aby uzyskać ogólnego i celów szczegółowych programu. Inne me- kartę rowerową; tody oceniania stosujemy, gdy cele dotyczą nabywania • opisać, jak zmienił się rower na przestrzeni lat; wiedzy, inne – gdy dotyczą nabywania umiejętności lub • rozpoznać i scharakteryzować poszczególne układy postaw. roweru; Ocena pracy i postępów ucznia powinna stanowić bardzo • określić warunki, jakie musi spełnić rower, aby można ważną fazę w każdej sytuacji edukacyjnej. Dla nauczy- było jeździć nim po drogach publicznych; ciela realizującego program nauczania bezpieczeństwa • ocenić stan techniczny roweru; w ruchu drogowym źródłem informacji zarówno o osiąg- • wykonać proste czynności związane z obsługą i kon- nięciach uczniów, jak i  o  trudnościach napotykanych serwacją roweru; w uczeniu się jest bieżące sprawdzanie i ocenianie w toku • skutecznie kierować swoim rowerem; nauczania. Sformułowane w programie cele szczegółowe • opisać bezpieczne miejsca, gdzie można poruszać się zawierają mniej lub bardziej dokładne określenie wyma- rowerem po drogach publicznych i ich oznakowania; gań dotyczących jakości opanowania danych czynności. • właściwie korzystać z miejsc wyznaczonych dla rowe- Do diagnozowania osiągnięć uczniów powinno się stwa- rzystów na drogach publicznych; rzać sytuacje, w których każdy uczeń będzie miał moż- • rozróżniać i poprawnie interpretować znaczenie sy- liwość zademonstrowania swojej wiedzy i umiejętności. gnałów i znaków drogowych oraz stosować się do nich; Sposobami diagnozowania mogą być m.in.: wypowiedzi • obserwować i analizować sytuacje, które napotyka na ustne i pisemne, testy sprawdzające wiadomości i umie- swojej drodze rowerzysta; jętności, ćwiczenia praktyczne, ocena i samoocena za- • postępować na drogach zgodnie z zasadami współży- chowania w ruchu drogowym, obsługa roweru, technika cia społecznego; jazdy bądź sprawdziany na kartę rowerową. • dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe między Trudniejsze umiejętności, obszerniejszy materiał, mogą niewłaściwymi zachowaniami w  ruchu drogowym być opanowane na różnych poziomach. Do sprecyzo- a powstawaniem niebezpiecznych sytuacji, kolizji i wy- wania szczegółowych osiągnięć na różnych poziomach padków drogowych; i  określenia kryteriów oceniania uczniów najbardziej • opracować trasę bezpiecznej wycieczki rowerowej; kompetentny jest nauczyciel odpowiedzialny za proces • wybrać najskuteczniejsze rozwiązania w różnych sytu- nauczania i uczenia się uczniów. acjach na drogach, kierując się bezpieczeństwem włas- Wymagania programowe na poziomie podstawowym, nym i innych. rozszerzającym i dopełniającym oraz zastosowanie tych wymagań w ocenie osiągnięć uczniów według B. Nie- 4. Pierwsza pomoc mierko pokazano poniżej. Uczeń umie: Wymagania podstawowe obejmują wiadomości i umie- • wymienić numery telefonów alarmowych; jętności, które są: stosunkowo łatwe do opanowania; • rozpoznać pojazd odpowiedniej służby ratowniczej; najpewniejsze i  najdonioślejsze naukowo; całkowicie • podać znaczenie skrótów GOPR i WOPR; niezbędne w  dalszej nauce, bezpośrednio użyteczne • przekazać krótką, lecz wyczerpującą informację o wy- w życiu pozaszkolnym i ewentualnej pracy zawodowej. padku; Są wyznaczone przez główne cele i centralne elementy • wymienić podstawowe czynności, jakie powinni podjąć materiału nauczania, ale nie wyczerpują osiągnięć zwią- dorośli świadkowie wypadku drogowego; zanych z tymi celami i materiałem. • udzielić pierwszej pomocy podczas drobnych urazów; Wymagania rozszerzające obejmują wiadomości i umie- • wskazać zasady postępowania, jeżeli osoba jest przy- jętności, które są: umiarkowanie trudne do opanowania; tomna lub nieprzytomna; w pewnym stopniu hipotetyczne, przydatne, ale nie nie- • postępować właściwie z osobą poparzoną, ukąszoną zbędne w dalszej nauce, pośrednio użyteczne w życiu bądź z odmrożeniami; pozaszkolnym i ewentualnej pracy zawodowej. Stanowią • rozpoznać, że osoba mogła złamać rękę; pogłębienie i poszerzenie wymagań podstawowych, a ich • rozmawiać z osobą poszkodowaną; opanowanie jest uzależnione od opanowania wymagań • wymienić podstawowe wyposażenie apteczki oraz po- podstawowych. sługiwać się nią. AUTORZY: Bogumiła Bogacka-Osińska, Danuta Łazuchiewicz 5 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2017 Strona 6 Technika | Bądź bezpieczny na drodze | Klasy 4–6 Szkoła podstawowa Wymagania dopełniające obejmują wiadomości i umie- • umiał udzielić pierwszej pomocy w drobnych urazach; jętności, które są: trudne do opanowania; twórcze na- • znał podstawowe wyposażenie apteczki oraz telefony ukowo; wyspecjalizowane ponad potrzeby głównego alarmowe; kierunku dalszej nauki szkolnej, z dala od bezpośredniej • przejawiał zainteresowanie potrzebami innych uczest- użyteczności w życiu pozaszkolnym i ewentualnej pracy ników ruchu drogowego. zawodowej. Stanowią rozwinięcie wymagań rozszerza- Oceniając uczniów, nauczyciel powinien zdawać sobie jących i mogą wykraczać poza opublikowany program sprawę z odpowiedzialności za ich proces uczenia się. nauczania przez wykorzystanie okazyjnych źródeł wie- Na podstawie ocen wypowiadanych przez nauczyciela, dzy i nadarzających się możliwości indywidualnych ćwi- uczeń tworzy swój własny obraz, poczucie własnej war- czeń. tości, przekonanie o swoich możliwościach, własnych Według tego samego autora: „Spełnienie wymagań pod- kompetencjach itd. Jeżeli jest wspierany i zachęcany, to stawowych ucznia uprawnia go do oceny dostatecznej. wzrasta jego kreatywność, potrafi radzić sobie z trudnoś- Wymagania podstawowe i rozszerzające stanowią łącz- ciami i podejmować działania również w zakresie bezpie- nie wymagania rozszerzone. Ich spełnienie uprawnia czeństwa w ruchu drogowym. ucznia do oceny dobrej. Wymagania rozszerzone i do- pełniające łącznie stanowią wymagania pełne. Ich speł- nienie uprawnia ucznia do oceny bardzo dobrej”. WSKAZÓWKI DO REALIZACJI W wymaganiach programowych z zakresu bezpieczeń- MATERIAŁU NAUCZANIA stwa drogowego ocena dopuszczająca powinna się mieścić w wymaganiach podstawowych, a ocena celu- Działalność edukacyjna szkoły i właściwie przeprowa- jąca w  wymaganiach dopełniających. O  wystawieniu dzony proces nauczania bezpieczeństwa w ruchu dro- tych ocen powinien decydować nauczyciel, zgodnie ze gowym powinny się przyczynić do zmniejszenia liczby swoją wiedzą o uczniu i jego wysiłku wkładanym w pro- ofiar wypadków drogowych wśród dzieci, do pozytyw- ces uczenia się. Założenie, że uczeń może nie spełniać nych zmian zachowań dzieci w różnych sytuacjach dro- wszystkich wymagań podstawowych nie jest najlepszym gowych oraz do bardziej bezpiecznych zachowań na rozwiązaniem z uwagi na to, że ceną jest bezpieczeństwo drogach przyszłych kierowców. Nauczanie właściwych na drodze nie tylko jego, ale i innych uczestników ruchu zachowań na drodze należy zacząć od najbliższej okoli- drogowego. cy i omówienia zagrożeń, z jakimi uczniowie spotykają Na poziomie wymagań podstawowych oczekuje się się codziennie na swojej drodze z domu do szkoły. Na od ucznia, aby: tej drodze mogą też utrwalać znajomość znaków dro- • przestrzegał zasad obowiązujących pieszych; gowych, poznawać nowe oznakowania dróg i zrozumieć • wiedział, jakie zasady postępowania obowiązują pasa- konieczność stosowania się do znaków (bez uczenia żerów środków komunikacji indywidualnej i zbiorowej się ich na pamięć). Materiał zawarty w programie nie oraz zachowywał się zgodnie z ustalonymi regułami; obejmuje wszystkich sytuacji, w jakich dziecko może się • znał wymagania, jakie trzeba spełnić, żeby otrzymać znaleźć na drodze lub w innych miejscach łączących się kartę rowerową oraz zasady korzystania z dróg pu- z podróżowaniem lub spędzaniem czasu wolnego. Na- blicznych podczas jazdy rowerem; uczyciel sam powinien dokonać modyfikacji materiału • posiadał wstępną wiedzę z zakresu turystyki oraz nie- tak, aby uwzględnić zagrożenia i sytuacje na drogach zbędne umiejętności pozwalające mu na przygotowa- w swojej miejscowości i okolicy. W programie mniejszy nie bezpiecznej wyprawy turystycznej lub innej formy nacisk położono na przekazywanie wiedzy teoretycznej, spędzania czasu wolnego, np. podczas organizowania większy zaś na rozwijanie umiejętności praktycznych, wypoczynku nad wodą, w górach (np. sporty zimowe) potrzebnych do stosowania ich w  konkretnych sytu- itp.; acjach. Zwrócono też uwagę na to, że bezpieczeństwo • umiał zachować się w sytuacjach wywołanych siłami na drodze zależy od kondycyjnych cech motorycznych, natury, np. podczas burzy; takich jak: koordynacja ruchów, refleks, podzielność • identyfikował okoliczności i sytuacje zagrażające jego uwagi, spostrzegawczość itd. Rozwijanie i doskonalenie życiu lub zdrowiu oraz innych osób; tych umiejętności i zachowań to proces ciągły, wyma- • wiedział, jak postąpić na miejscu wypadku drogowego; gający często powtarzanych ćwiczeń, najlepiej w wa- • umiał przekazać informację o  wypadku drogowym, runkach naturalnych, dlatego konieczna jest współpraca wzywając pomocy; z rodzicami. • wiedział, jak należy postąpić, gdy osoba jest przytom- Rodzice mają możliwość utrwalania efektów pracy na lub nieprzytomna; nauczyciela z  ich dziećmi w  warunkach naturalnych, AUTORZY: Bogumiła Bogacka-Osińska, Danuta Łazuchiewicz 6 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2017 Strona 7 Technika | Bądź bezpieczny na drodze | Klasy 4–6 Szkoła podstawowa w różnych porach dnia i roku. Rolą szkoły jest zainte- wspólnej dyskusji wypracować optymalne zachowania resowanie rodziców zagadnieniem bezpieczeństwa dro- z punktu widzenia własnego bezpieczeństwa oraz in- gowego i wskazanie, jak mogą pomóc w kształtowaniu nych osób. Uczniowie powinni być inspirowani do wy- postaw dzieci sprzyjających przewidywaniu oraz unika- jaśniania przyjętych reguł postępowania, a nie biernego niu zagrożeń, a także niesieniu pomocy innym ludziom ich odbioru. w warunkach zagrożenia ich życia lub zdrowia. Rodzice wyrażający zgodę na uzyskanie karty rowerowej przez ich dziecko powinni: być świadomi odpowiedzial- WSPARCIE PROGRAMU NAUCZANIA ności za jego bezpieczeństwo; znać zasady i wymagania niezbędne do otrzymania karty rowerowej; stwarzać Do modułu pierwszego Bądź bezpieczny na drodze. Kar- dzieciom warunki do doskonalenia techniki jazdy, uczyć ta rowerowa, obok programu nauczania, przygotowano przestrzegania przepisów i kultury zachowania wobec podręcznik dla ucznia oraz poradnik nauczyciela, który innych użytkowników dróg. zawiera m.in.: planowanie procesu dydaktyczno-wycho- Należy zachęcać rodziców do zwracania uwagi dziecka, wawczego i przykładowy plan pracy nauczyciela, wy- jadącego jako pasażer w samochodzie, na to, co się dzie- magania i szczegółowe kryteria ocen, przykładowe sce- je na drodze, np. do odczytywania treści znaków drogo- nariusze lekcji, opis postępowania w sprawie uzyskania wych i wyjaśniania, jak powinien się zachować kierowca przez uczniów karty rowerowej w szkole, opis wybranych w tym miejscu, do obserwowania dzieci bawiących się zagadnień dotyczących bezpieczeństwa w  ruchu dro- przy drodze lub zachowania starszych ludzi oraz analizy gowym, turystyce, na wycieczkach, w czasie dowożenia zachowania pieszych, pasażerów, rowerzystów czy mo- dzieci do szkół. tocyklistów itd. Obserwacja ruchu drogowego „oczami kierowcy” po- Bibliografia zwala dziecku zauważyć różne zjawiska niedostrzega- Adamek I., Programy kształcenia zintegrowanego a stan- ne „oczami pieszego”, zwłaszcza zachowania pieszych, dardy ich konstruowania, Kraków 2005. często zagrażające ich życiu. Podczas jazdy wieczorem Bąbel P., Wiśniak M., Jak uczyć, żeby nauczyć, Warszawa dziecko może się przekonać o konieczności chodzenia 2008. lewym poboczem drogi i noszenia elementów odblasko- Black P. i inni, Jak oceniać, aby uczyć?, Warszawa 2006. wych – potrzeby bycia widocznym na drodze z punktu Gołębniak B.D., Program szkolny, [w:] Kwieciński Z., Śli- widzenia wszystkich użytkowników dróg. Może się też werski B. (red.), Pedagogika, Warszawa 2007. przekonać, że w warunkach zimowych bardzo trudno Dzierzgowska I., Jak uczyć metodami aktywnymi, Warsza- zatrzymać w miejscu nawet bardzo wolno jadący samo- wa 2007. chód, gdy nagle pieszy wtargnie na jezdnię – sytuacja ta Komorowska H., O programach prawie wszystko, Warsza- wymaga skomentowania. Tego typu działania rodziców wa 1999. połączone z działaniami szkoły mogą wpłynąć na pozy- Kubiczek B., Metody aktywizujące. Jak nauczyć uczniów tywne, trwałe zmiany w postawach dzieci. uczenia się, Opole 2007. Tematyka bezpieczeństwa w ruchu drogowym łączy się Kupisiewicz C., Dydaktyka ogólna, Warszawa 2000. ściśle z innym zagadnieniem, jakim jest bezpieczne spę- Niemierko B., Wyniki kształcenia, [w:] Kruszewski K. dzanie czasu wolnego. Podróżowanie różnymi środkami (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, Warsza- lokomocji, oczekiwanie w miejscach ich przyjazdu lub wa 2005. odjazdu, uczestnictwo w różnych formach odpoczynku Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką, Warsza- od nauki – wyjazd nad wodę (nawet wyjście na basen), wa 2001. w góry czy inne miejsca spędzania czasu wolnego – jest Niemierko B., Pomiar wyników kształcenia, Warszawa sprzyjającą okazją do uczenia dbania o  bezpieczeń- 1999. stwo własne i innych. Nauczyciel, zdający sobie z tego Ornsten A.C., Hunkins F.P., Program Szkolny. Założenia, sprawę, ma wiele możliwości aranżowania różnych sy- zasady, problematyka, Warszawa 1998. tuacji. Konieczne w tym wypadku jest odwoływanie się Sterna D., Ocenianie kształcące w praktyce, Warszawa do doświadczenia osobistego dziecka, żeby w ramach 2006. AUTORZY: Bogumiła Bogacka-Osińska, Danuta Łazuchiewicz 7 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2017