Strona 1 Droga z La Turbie. Tuż przed dziesiątą rano w poniedziałek trzynastego września 1982 roku żandarm Frederic Mouniama wyszedł z piekarni we francuskiej górskiej wiosce La Turbie. Młody policjant, który do porannej kawy lubił zjeść croissanta, z rogalikiem w dłoni ruszył w stronę posterunku. Z Roc Agel, weekendowej rezydencji księcia Monako Rainiera i księżnej Grace, nadjechał właśnie brązowy rover... a kiedy zatrzymał się, żeby przepuścić przechodzącego przez ulicę młodego żandarma, Frederic Mouniama uświadomił sobie, że za kierownicą samochodu siedzi we własnej osobie Jej Wysokość księżna Grace. Uśmiechnęła się do niego zza kierownicy. Obok, na miejscu pasażera siedziała jej siedemnastoletnia córka, Stefania. Księżna na pewno nie przypominała już słynnej ekranowej postaci, figlarnej i gibkiej Grace Kelly, która przed blisko trzydziestoma laty przybyła do Monako. Była gwiazda filmowa od tego czasu znacznie przybrała na wadze, a twarz jej się mocno zaokrągliła. Wciąż jednak miała dobrą prezencję, ów szczególny, pełen elegancji blask, który zawsze emanował z Grace Kelly, toteż przechodząc na oczach tej żywej legendy przez ulicę, Frederic Mouniama instynktownie dotknął palcami twardego daszka swojego kepi i skłonił głowę. Zjawiwszy się na posterunku, żandarm Mouniama nie zdążył jeszcze położyć na biurku croissanta, kiedy zadzwonił telefon. Jakiś samochód wypadł z serpentyny na szosie numer CD37, biegnącej z La Turbie w stronę Monako i morza. Mouniama musiał się tam natychmiast udać. Niespełna dziesięć minut od chwili, kiedy wyszedł z piekarni, młody żandarm krętą drogą jechał razem z kolegą policyjnym wozem, z włączoną syreną i obracającym się na dachu niebieskim światłem. Dojazd do zakrętu zajął im cztery, może pięć minut. Spojrzawszy w dół, Mouniama zobaczył szare i zakurzone podwozie samochodu, który leżał odwrócony do góry kołami pośród rabatek z kwiatami w ogródku czyjegoś domu. Wokół stało kilka osób — musiały wyjść z budynku — i kiedy policjant dotarł na miejsce, zobaczył, że pocieszają oszołomioną dziewczynę, której ramionami wstrząsa spazmatyczny szloch. — Sauvez Maman! — powtarzała płacząc. — Sauvez Maman! Wpatrując się w rozbity wrak, Mouniama uświadomił sobie, że ma przed sobą ten sam brązowy samochód księżnej Grace, który widział nie dalej jak piętnaście minut wcześniej w La Turbie. Zajrzawszy do środka przez jedyne nie zablokowane drzwi, żandarm zobaczył księżnę. Leżała nieprzytomna płasko na wznak, z wykręconą pod ostrym kątem nogą i zamkniętymi oczyma, tak jakby dach obróconego do góry kołami samochodu stanowił szpitalne łóżko. Nie było ani śladu krwi. Księżna nie była martwa, ale nie zdradzała również żadnych oznak życia. Przez następnych dwadzieścia dziewięć godzin Frederic Mouniama, jego koledzy z posterunku oraz oficerowie śledczy i detektywi żandarmerii pracowali bez przerwy na sen albo posiłek, mierząc szosę, przesłuchując świadków, odtwarzając drogę, jaką przebył 1 Strona 2 rover, i próbując rozwikłać tajemnicę. Jak do tego doszło? Która z kobiet siedziała za kierownicą? Czy wypadek nie był wynikiem sabotażu? W ciągu wszystkich tych godzin Frederic Mouniama widział przed oczyma uśmiechniętą księżnę, która przyhamowała i zatrzymała samochód, żeby przepuścić młodego żandarma przechodzącego przez ulicę z rogalikiem w dłoni. Po raz pierwszy jechała przez te góry, mając dwadzieścia cztery lata. Grała wtedy w filmie Alfreda Hitchcocka „Złodziej w hotelu". Rok później wróciła tu na festiwal filmowy, a w następnym przyjechała ponownie, tym razem żeby poślubić księcia. Miało to miejsce w kwietniu 1956 roku, kiedy gwiazda filmowa Grace Kelly znajdowała się w pełnym rozkwicie swojej urody. Poruszała się sprężystym krokiem, promienny uśmiech zdawał się rozjaśniać całą jej postać. Ze swoimi blond włosami i mocno zarysowaną linią szczęki stanowiła wyrazisty i prawie idealny przykład północnoeuropejskich cech, składających się na to, co określano mianem klasycznej amerykańskiej piękności. Na początku dwudziestego wieku arystokratyczne rodziny europejskie na wyścigi sprowadzały zza oceanu przystojne i zamożne „dolarowe księżniczki" — jeśli wierzyć prasie tamtych czasów, w samym tylko roku 1915 pojawiło się kilkaset utytułowanych Amerykanek: czterdzieści dwie urodzone w Ameryce księżniczki, sześćdziesiąt cztery baronesy, sto dwadzieścia sześć hrabianek... Przybywając w 1956 roku do Monako, Grace Kelly w iście hollywoodzkim stylu nawiązała do tej starej tradycji. Grace wyróżniała jej nieskazitelność. Nieskazitelnie wyglądała, nieskazitelnie się wyrażała — wypracowała własny potoczysty, teatralny styl wymowy — i jak sądziła większość ludzi, nieskazitelnie się zachowywała. Stanowiła wypieszczony symbol tego, co amerykańskie, zwłaszcza w latach pięćdziesiątych — latach prezydentury Eisenhowera. Kojarzyła się z wiejskimi klubami, mlekiem słodowym i Reader's Di-gest — chociaż podobnie jak Reader's Digest, miała w sobie przecież zdrową dawkę seksu. Seksu przyjemnego, rozchichotanego, uprawianego na tylnym siedzeniu samochodu, ale również seksu, który jak na lata pięćdziesiąte był właściwie dość śmiały. Wielkie role Grace to role poszukiwaczki przygód, samotnej, mającej za sobą bliżej nie sprecyzowane doświadczenia kobiety, która nosi nocną koszulę w torebce. Grała dziewczynę, która lubi dwuznaczne, pikantne sytuacje i woli pierwsza złożyć namiętny pocałunek na ustach Cary'ego Granta, zamiast czekać, aż on się zdecyduje ją pocałować. Grace wiedziała, jak to robić — z uśmiechem i posługując się prawdziwie kuglarskimi sztuczkami, dzięki którym wszystko wydawało się możliwe do zaakceptowania. Umiała być niegrzeczna, a zarazem bardzo pociągająca. Alfred Hitchcock, który wydobył z niej najwspanialsze i najbardziej prowokujące filmowe kreacje, lubił porównywać Grace Kelly do pokrytego śniegiem wulkanu. Pracując z nią przy trzech filmach, był świadkiem wybuchów zmysłowości, którą na ogół udawało się jej ukryć pod maską dziewiczej cnoty. Ta sprzeczność stała się jednym z głównych problemów jej życia. Publiczność widziała przeważnie pokryty śniegiem wierzchołek — być może nie chciała widzieć nic więcej. W gruncie rzeczy jednak Grace Kelly stanowiła dokładne przeciwieństwo tego, czym się wydawała. 2 Strona 3 Wieczna gra. Aktorstwo. Kiedy kończy się rola, a zaczyna prawdziwe życie? Czy żegnając się z Hollywood, Grace porzuciła świat wyobraźni? Czy też może podpisała w Monako kontrakt na rolę, która okazała się jeszcze bardziej nierzeczywista? Zawsze była marzycielką i to stanowiło właściwie klucz do jej osobowości. Od najwcześniejszych łat odznaczała się dziwną pewnością, przekonaniem, że jest w stanie realizować swoje marzenia — jako odnosząca sukcesy modelka, jako telewizyjna aktorka, jako gwiazda filmowa i wreszcie jako księżna. Ten szczególny dar ziszczania marzeń opromieniał ją magią, która fascynowała ludzi w naszym niereligijnym stuleciu. W ciągu pięćdziesięciu dwóch lat, które przeżyła, stała się dla swego pokolenia swoistym talizmanem, postacią błogosławioną, czczoną i niemal świętą. Perfekcja jest być może wytworem fantazji, ale to właśnie perfekcję ucieleśniała w oczach milionów księżna Grace. Była międzynarodowym symbolem, kimś nietykalnym. I dlatego właśnie, kiedy zabrała ją przedwczesna śmierć, ludzie nie potrafili uwierzyć, że jest normalną śmiertelniczką. Część pierwsza. Zebranie materiałów i napisanie tej książki zajęło dwa lata; oparłem ją na informacjach prasowych, osobistych listach i dokumentach oraz na wywiadach z wieloma najbliższymi kolegami i przyjaciółmi Grace Kelly. Zawiera pierwszy dokładny opis dochodzenia, jakie prowadziła w sprawie jej śmierci policja, i opowiada o romansach, jakie Grace miała przed i po ślubie z Rainierem księciem Monako. Poddaje także analizie kontrowersyjne decyzje medyczne, które podjęto w ostatnich godzinach jej życia. Czy księżna Grace żyłaby dzisiaj, gdyby zastosowano inną metodę leczenia? Nie może chyba zaskakiwać fakt, że książę Rainier i jego rodzina nie chcieli rozmawiać z autorem tej książki. Prezentowany tutaj portret Grace — a także jej bliskich — znacznie różni się od wizerunku kultywowanego przez nich i przez ich ekspertów od tworzenia publicznego wizerunku książęcej rodziny. Konwencjonalny obraz Grace Kelly, księżnej Grace, jest piękną iluzją stworzoną na użytek epoki, która lubiła być oszukiwana, i poddanie go wnikliwej i bezlitosnej analizie lat dziewięćdziesiątych może się komuś wydać okrucieństwem. Jednak tej damie na pewno to nie zaszkodzi. Prawda nie niszczy, lecz uwydatnia jeszcze piękno stworzonej przez nią iluzji. Grace Kelly była twardą i odważną kobietą, która dzięki ciężkiej pracy, pomysłowości, a także dzięki swemu wielkiemu urokowi, pokonywała wyzwania, które stawiało przed nią życie i epoka. Była życzliwa i dzielna, lojalna i ludzka. Ale tworzenie mitu zaczęło się bardzo wcześnie. Ojciec i córka. Lipiec 1935 roku. Zwinna, chuda i szczerbata, miała wtedy pięć i pół roku. Kiedy ojciec ją podniósł, by okręcić wokół siebie, śmiała się i krążyła w jego orbicie, unosząc stopy nad piaskiem. Jak bardzo mała Grace kochała swego tatusia, jak bardzo lubiła przytulać się w zimie do jego ciepłego, pachnącego tytoniem płaszcza... W tym momencie, owego letniego dnia nad oceanem, gdy wirowała wokół ojca i cały świat zlewał się w jedną plamę, należał do niej bez reszty. 3 Strona 4 Jack Kelly — metr osiemdziesiąt pięć wzrostu, dziewięćdziesiąt pięć i pół kilograma wagi — ubrany był w spięte paskiem szorty i podkoszulek bez rękawów. Kiedy się obracał, ramiączka podkoszulka napinały się na jego mięśniach. Ze swymi geometrycznymi, rzeźbionymi rysami twarzy i ciemnymi lśniącymi włosami człowiek ten stanowił dla szybującej w powietrzu córki źródło prawdziwej radości i siły. Ale nawet krążąc wokół niego, pięcioletnia dziewczynka wiedziała dobrze, czego się od niej oczekuje. Wiedziała, kiedy unieść głowę i uśmiechnąć się, i zrobiła to dokładnie w odpowiednim momencie, wtedy gdy znalazła się na tle oceanu. Fotografowi z Bulletin udało się świetne zdjęcie. Kiedy jest się córką Jacka Kelly'ego, trzeba spisać się na medal. W lipcu 1935 roku, w wieku czterdziestu pięciu lat, ojciec Grace startował jako kandydat demokratów w wyborach na burmistrza Filadelfii. To właśnie sprowadziło fotoreporterów na brzeg morza — nadarzyła się okazja, żeby sfotografować przystojnego Jacka bez krawata i sztywnego kołnierzyka, gdy bawi się ze swymi fotogenicznymi dziećmi na plaży. Ujęcie tu, ujęcie tam. A teraz kilka kroków w głąb morza, żeby w tle widać było łamiące się fale przyboju. Pięcioletnia Grace wchodzi do wody, staje na baczność i spogląda prosto w obiektyw, nie zwracając zupełnie uwagi na pryskający wokół wodny pył. Jej brat i dwie siostry rozglądają się na wszystkie strony, chichoczą, kucają — ale nie mała Grace. Zawsze grzeczna, patrzy nadal prosto przed siebie. Uśmiech do obiektywu. Wszystko dla tatusia. Fakt, że pięcioletnia dziewczynka traktuje własnego ojca jak kogoś równego niemal Bogu, nie jest niczym nadzwyczajnym. Tak się jednak składa, że entuzjastyczną opinię urodzonej w Filadelfii 12 listopada 1929 roku Grace Patricii Kelly podzielało znaczne grono ludzi. Ojcu nie udało się ostatecznie zostać burmistrzem. W wyborach w roku 1935 zabrakło mu około czterdziestu tysięcy z siedmiuset tysięcy oddanych głosów. Ale żaden demokrata nie osiągnął dotąd tak dobrych wyników i wyborcza klęska była tylko chwilowym niepowodzeniem w karierze człowieka, który czy się go kochało, czy przeklinało, należał do najbardziej wybitnych i charyzmatycznych synów miasta. Urodzony w roku 1890 w liczącej dziesięcioro dzieci rodzinie irlandzkich katolików, w ubogiej imigranckiej dzielnicy East Falls w Filadelfii, Jack Kelly pierwsze pieniądze zarobił jako murarz. Potem założył własne przedsiębiorstwo budowlane, Kelly for Brickwork, i dzięki osobistemu urokowi, ciężkiej pracy oraz właściwym koneksjom udało mu się uczynić zeń największą w tej branży firmę na Wschodnim Wybrzeżu. Kelly for Brickwork brało udział we wszystkich znaczących budowach, od klasycznych kolumn filadelfijskiego dworca przy Trzydziestej Ulicy poczynając aż po budynek Radio City Musie Hali w Nowym Jorku. Jack Kelly został milionerem. Ale zdobył również sławę w innej dziedzinie. W czasie wolnym od pracy startował w jedynkach, najbardziej samotnej ze wszystkich wioślarskich konkurencji — trwających osiem albo więcej minut, zadawanych sobie samemu torturach, podczas których trzeba przebyć w wąskiej drewnianej łodzi dwa tysiące metrów — i odnoszone przez niego triumfy zapewniły mu specjalny status, jakim cieszą się tylko wielcy sportowcy. Pieniądze i murarstwo schodziły na drugi plan. Ojciec Grace Kelly był lokalnym bohaterem. Wioślarstwo ma w Filadelfii większe znaczenie niż gdzie indziej. 4 Strona 5 Przystanie wioślarskie znajdują się w samym śródmieściu, tuż za muzeum sztuki, wzdłuż czterystumetrowego bulwaru, po wschodniej stronie Schuylkill River. Kiedy jedzie się ze śródmieścia na północ, tworzą niezwykły widok — kaskady drewnianych dachów, herbów, wieżyczek i iglic, ze zbiegającymi ku wodzie betonowymi pochylniami dla łodzi. Drużyny Penn, Villanova oraz innych miejscowych szkół trenują daleko od filadelfijskiej Boathouse Row — rozpadającym się przystaniom w centrum nie nadają wcale tonu drużyny uniwersyteckie. Wioślarstwo na Schuylkill River jest rozrywką dla zwykłych ludzi pracy — takich jak murarz Kelly, który w drugiej dekadzie tego stulecia spieszył tu każdego wieczoru z placu budowy, żeby poćwiczyć, zanim na rzece zrobi się ciemno. Był wtedy kawalerem. W tamtych czasach członkowie Vesper Club byli niekwestionowanymi królami Schuylkill. Drużyny, które wypływały z podobnej do kaplicy przystani klubu, dominowały w regatach organizowanych wzdłuż całego Wschodniego Wybrzeża — a najlepszym zawodnikiem Vesper był Jack Kelly. Wiosną i latem roku 1919 dwudziestodziewię-cioletni wioślarz wygrał wszystkie wyścigi, w których uczestniczył — łącznie z mistrzostwami Stanów Zjednoczonych w jedynkach. Następnym logicznym krokiem był udział amerykańskiego mistrza w zawodach o Diamentowe Wiosła, odbywających się corocznie w lipcu podczas największej imprezy wioślarskiej świata, Królewskich Regat w Henley nad Tamizą. Vesper Club finansował już wcześniej wyjazdy swoich ekip do Henley. Jednak na początku czerwca 1920 roku, kiedy treningi dobiegły końca, a łódź stała spakowana i gotowa do podróży przez Atlantyk, Jack Kelly otrzymał z Henley telegram. Organizatorzy odrzucili jego zgłoszenie. Główne zastrzeżenia Henley dotyczyły sposobu, w jaki Vesper Club finansował poprzednie wyjazdy swoich reprezentantów. Amerykański klub przekazywał zebrane pieniądze prosto do rąk wioślarzy, a to w świetle skomplikowanych i znanych z formalizmu przepisów Królewskich Regat czyniło z nich profesjonalistów. Specjalne zarządzenie zakazywało zawodnikom z Vesper wszelkich dalszych występów. Ale gospodarze regat mieli również dalsze zastrzeżenia, skierowane konkretnie do Jacka Kelly'ego i wynikające z wykonywanej przez niego pracy oraz ich klasowych poglądów na to, co stanowi warunek uczciwej sportowej walki. Pan Kelly — stwierdzili podczas zebrania w dniu 3 lipca 1920 roku — nie został zakwalifikowany na podstawie paragrafu le regulaminu ogólnego (pracafizyczna). Mówiąc po prostu, w regatach organizowanych dla angielskich dżentelmenów nie było miejsca dla filadelfijskiego murarza, który w trudzie i znoju zarabiał na życie pracą własnych rąk. Przepis o pracy fizycznej nie był wcale tak bezduszny, jak mogło się wydawać. Pochodził z połowy poprzedniego stulecia, kiedy Tamiza była najbardziej ruchliwą arterią Londynu, opanowaną przez krzepkich zawodowych wodniaków, którzy organizowali własne wyścigi i z łatwością pokonywali startujących w Henley uczniów i studentów. Zastosowanie tej zasady dwa lata po zakończeniu pierwszej wojny światowej stanowiło jednak jawną szykanę i Jack Kelly nie zwlekał długo, by pokazać gospodarzom Henley, co myśli o ich snobizmie. Rok 1920 był rokiem olimpijskim. Igrzyska miały się odbyć w Belgii. Obserwowany przez całą Filadelfię i wielu innych nie związanych normalnie z wioślarstwem Amerykanów, których oburzyła ta najnowsza utarczka między starym i 5 Strona 6 nowym światem, dwudziestodziewięcioletni Jack Kelly trenował i ścigał się jak nigdy dotąd. Ponownie spakował swoją łódź i tym razem odbył podróż przez Atlantyk — nad rzekę Scheldt, niedaleko Antwerpii, gdzie wygrał wszystkie eliminacje i zakwalifikował się do olimpijskiego finału. Srebrny medal miał już w kieszeni. Żeby zdobyć złoto, musiał pokonać Jacka Beresfor-da, słynnego angielskiego wioślarza, który zaledwie kilka tygodni wcześniej zdobył Diamentowe Wiosła, wygrywając wyścig jedynek w Henley. We frapującym finale tej pasjonującej konfrontacji Jack Kelly minął linię mety jako niekwestionowany zwycięzca, zostawiając daleko w tyle bezradnie młócącego wodę mistrza z Henley. Nowy victor ludorum zapakował niezwłocznie swoją zieloną wytartą sportową czapeczkę i — jak lubiła powtarzać usłyszaną od ojca opowieść jego córka Grace — wysłał ją do rezydującego w pałacu Buckingham króla Jerzego V. Nie wiadomo, co Jego Królewska Mość zrobił z postrzępionym i przepoconym podarkiem, ale Jack Kelly nie miał wątpliwości, co chciał przez to powiedzieć. Jesienią 1920 roku, kiedy wrócił do domu, na ulice Filadelfii wyległo ponad sto tysięcy mieszkańców. Był narodowym bożyszczem. Rozpowszechniana szeroko fotografia ukazywała zwycięskiego wioślarza w towarzystwie boksera Jacka Dempse/a i wyścigowego konia Man o'War — obok siebie stała trójka światowych czempionów, trzy niedoścignione symbole fizycznej doskonałości. Jedna z gazet uznała Jacka Kelly'ego za najwspanialej zbudowanego amerykańskiego mężczyznę i przebąkiwano nawet, że przystojny młody kawaler wybiera się na zdjęcia próbne do Hollywood. Całe miasto piło za jego zdrowie. Elokwentny Kelly stał się mówcą, którego Filadelfia chciała gościć na każdej imprezie dobroczynnej i pikniku, a w ślad za sławą szły władza i pieniądze. Wygrał wybory do rady miejskiej i został przewodniczącym Partii Demokratycznej w Filadelfii. Popierając energicznie politykę Nowego Ładu, zaskarbił sobie wdzięczność prezydenta Roosevelta — a to znaczyło bardzo wiele w tych trudnych latach, kiedy rząd federalny był głównym zleceniodawcą i jedynym inwestorem prac budowlanych. Gmach Sądu Federalnego i federalny urząd pocztowy w Filadelfii, zgrabne urzędy pocztowe rosnące jak grzyby po deszczu na przedmieściach miasta — firma Kelly for Brickwork otrzymywała najlepsze rządowe kontrakty. Nie słyszano jednak, by ktoś oskarżał nowego szefa partii o korupcję albo czerpanie ze swego stanowiska osobistych korzyści. Chociaż szerokie ramiona Jacka Kelly'ego okrywała teraz elegancko skrojona dwurzędowa marynarka, nigdy nie stracił charakterystycznej dla siebie bezpośredniości: mocnego uścisku dłoni, otwartego spojrzenia i prostego sposobu bycia. Gdy korzystał ze swoich wpływów, czynił to, by pomóc zasługującym na to młodym ludziom dostać się do college'u albo znaleźć tymczasową pracę mężom i ojcom rodzin, które popadły w tarapaty. Zlecenia od Kościoła Katolickiego firma Kelly for Brickwork realizowała po kosztach własnych albo jeszcze taniej — podobnie zresztą jak zlecenia od synagog, kaplic czy prace na rzecz każdej dobrej sprawy, która spodobała się szczodremu szefowi. Przyjaciele Kelly'ego opowiadali, że co wieczór klękał przy łóżku, żeby odmówić pacierz, a także o „Marzeniach" — wierszu, który oprawił w ramki w swoim gabinecie. Cuda niewielu się zdarzają, 6 Strona 7 Jednemu czy dwóm marzenia się spełniają... Marzyciel musi walczyć, choć szansę wielkie ma, Ponosi klęski, pracuje i czeka... Nie traci wiary, choć sam jest, Aż pokaże, że to nie był gest. Autorem „Marzeń" był Edgar Guest, w latach trzydziestych i czterdziestych bard amerykańskiej klasy średniej. Publikowane w gazetach całego kraju melodyjne rymy Guesta sławiły moralność, którą przedstawiał na swoich ilustracjach Norman Rockwell i popularyzowali w piosence Rodgers i Hammerstein — jeśli zdobędziesz każdy szczyt, z pewnością spełni się twój sen. Długie samotne godziny ciężkiej pracy i treningów, które przyniosły sukces Jackowi Kelly'emu, stały się źródłem jego życiowej dewizy, której żadne z jego dzieci nie wzięło sobie do serca głębiej niż średnia córka Grace. Legenda o murarzu, który wygrał ze zwycięzcą Królewskich Regat, prostym człowieku, który startował w wyborach na burmistrza — oto były mity kształtujące sposób myślenia i ambicje małej dziewczynki, a jej sława miała któregoś dnia znacznie przyćmić nieco prowincjonalną popularność ojca. Obie siostry i brat radzili sobie lepiej od niej w sporcie, ale Grace przyswoiła sobie najważniejszą część lekcji. Niczym wyczynowa wioślarka umiała nie pokazywać po sobie bólu i płynąć dalej. W pewnym sensie całe życie Grace Kelly było wyścigiem, do którego przygotował ją i wyszkolił ojciec. Jack Kelly nie był łagodnym ani pobłażliwym trenerem — wioślarscy instruktorzy nigdy nimi nie są — i zdarzały się momenty, kiedy Grace gorzko przeklinała presję, jaką wywierał na nią ten inspirujący, porywający i do niemożliwości wymagający człowiek. Nie jest łatwo być dzieckiem bohatera, zwłaszcza kiedy się go podziwia i pozostaje pod jego urokiem: Najprostszą drogą ucieczki z cienia wielkości jest obojętność albo bunt i w ten właśnie sposób postępują na ogół dzieci wielkich ludzi. Grace dokonała jednak innego wyboru: próbowała zadowolić ojca i zdobyć jego aprobatę — próbowała sprostać legendzie w swoim własnym stylu — i wiele lat po śmierci Jacka miała w nieco dziwny sposób potwierdzić jego rolę. Kiedy w początkach budowlanego boomu w Monako poproszono ją o ochrzczenie nowo wzniesionych z żelazo-betonu wieżowców mieszkalnych, wybrała nazwę „Le Schuylkill", której ortografia i wymowa po dziś dzień przysparza kłopotów mieszkańcom księstwa. A potem, krótko przed śmiercią, kiedy w wieku pięćdziesięciu dwóch lat cieszyła się niekłamaną admiracją prawie całego świata i zapytano ją, czy nie nosi się z zamiarem napisania pamiętników, udzieliła odpowiedzi odmownej. Po krótkiej chwili laureatka Oscara i księżna dodała, że myśli jednak o napisaniu swego rodzaju podwójnej biografii — historii życia jej ojca, z własnym życiorysem dodanym w charakterze post scriptum. Henry Avenue 3901. Grace Kelly wychowała się na wzgórzu, z którego rozciągał się widok na nobliwą, choć lekko podupadającą dzielnicę East Falls, nieco ponad trzy kilometry na północ od Boathouse Row. Dawne fabryczne miasteczko, East Falls, składało się głównie z 7 Strona 8 poszarzałych szeregowych domów, które przycupnęły w dolinie nawiedzanej stale przez nadciągające znad Schuylkill River mgły. Jedynym urozmaiceniem dla oka były zatrudniające niegdyś mieszkańców opustoszałe tkalnie oraz wysoka wieża rzymskokatolickiego kościoła Świętej Bridget. Tu właśnie, w tej skromnej i nieco przygnębiającej miejscowości Jack Kelly spędził młodość i zdobył pierwszą sławę. Jednak zimą 1929 roku, gdy urodziła się Grace, czasy jego fizycznej pracy należały od dawna do przeszłości. Zdążył już zostać mistrzem olimpijskim. Założył własną firmę i miarą jego sukcesu był dom, który zbudował dla siebie i swojej rodziny na szczycie górującego nad East Falls wzgórza, przy Henry Avenue pod numerem 3901. Henry Avenue była ulicą prominentów. W jednej ze stojących przy tej ulicy posiadłości mieszkali niegdyś Dobsonowie, angielska rodzina właścicieli tkalni, które w połowie dziewiętnastego wieku przyciągnęły do East Falls Kellych oraz tysiące innych biednych irlandzkich imigrantów. W roku 1929 fabryki włókiennicze pozostawały jednak od dawna zamknięte, Dobsonowie odeszli i teraz przy Henry Avenue zamieszkał murarz — potomek jednej z przybyłych z Zielonej Wyspy rodzin. Liczący siedemnaście pokoi dwupiętrowy budynek z masywnymi kominami i oknami, które przedzielały kamienne kolumienki, wyglądał jak prawdziwy pałac w porównaniu z drewnianymi, krytymipapą nadbrzeżnymi willami. Podjazd w kształcie litery U prowadził do utrzymanych w kolonialnym stylu frontowych drzwi stojącego na obszernej posesji, otoczonego drzewami domu. Był tu poza tym kort tenisowy, kucharz, sekretarz, cały zespół pokojówek i pełniący także obowiązki szofera czarny ogrodnik, który dbał o rabatki z kwiatami. W latach trzydziestych większość mieszkańców East Falls ledwo wiązała koniec z końcem. Grace przyszła na świat trzy tygodnie po wielkim krachu na Wall Street i dorastała w najmroczniej szych latach Wielkiego Kryzysu. Ale wydarzenia te w bardzo nikłym stopniu odbiły się na jej życiu. Jej ojciec nigdy nie wierzył w giełdę. Unikał zaciągania długów, a zaoszczędzone pieniądze lokował w obligacjach rządowych. Związany silnie z polityką Nowego Ładu Jack Kelly niczym król żeglował przez czasy kryzysu. Życie w posesji pod numerem 3901 toczyło się więc wygodnie i prawie jak we śnie, stanowiło właściwie nieprzerwany ciąg działań i zabawy. Piwnica, łącznie z obitym boazerią barem, urządzona była w stylu bawarskiej piwiarni. Na Boże Narodzenie miniaturowy pociąg przemierzał makietę krajobrazu ze wzgórzami, drzewami i wodospadami. W zimie wylany wodą kort tenisowy zamieniał się w ślizgawkę i hokejowe boisko. W lecie ciężarówka z Kelly for Brickwork dostarczała wielki metalowy zbiornik do mieszania cementu, który służył jako basen pływacki. W latach czterdziestych w domu pod numerem 3901 pojawił się pierwszy w całym East Falls domowy odbiornik telewizyjny i sąsiedzi do dziś pamiętają, jak zachodzili do Kellych, by podziwiać migający na dziewięciocalowym ekranie obraz próbny. Rodzina Kellych należała do wzorowych; przyjemnie było spojrzeć, kiedy w niedzielny ranek szofer-ogrodnik Fordie wiózł jej członków do parafii Świętej Bridget. Wchodzili z szykiem, elegancko ubrani i wyprostowani, zmierzając gęsiego do swojej ławki, a po zakończonej mszy ksiądz nigdy nie omieszkał złożyć im szczególnych wyrazów 8 Strona 9 uszanowania. W późniejszych latach gazety często zwracały uwagę na podrzędny charakter East Falls, ubogiego przedmieścia, które wydało własną księżnę. Ale East Falls było tylko dalekim tłem dzieciństwa Grace, a rola, jaką odgrywała na pierwszym planie, była zdecydowanie rolą młodej dziedziczki. Grace przyszła na świat jako trzecia z czworga młodych Kellych. Po Peggy, urodzonej we wrześniu 1925 roku, i Jacku Juniorze („Kellu"), urodzonym w maju 1927. Najmłodszym dzieckiem w rodzinie pozostała do lipca 1933, kiedy to pojawiła się ostatnia latorośl rodu, siostra Lizanne, i w ciągu tych czterech lat świetnie się czuła w roli beniaminka. Nigdy nie pogodziła się do końca z rolą średniej córki. Starsza siostra była ulubienicą ojca — wspominała później — a Kell był jedynym synem. Potem szłam ja, ale wkrótce urodziła się moja młodsza siostra... Byłam o nią strasznie zazdrosna. Brat Grace, Kell, na szczęście miał silną i atletyczną budowę — na szczęście, ponieważ to właśnie jemu jako jedynemu chłopcu w rodzinie przypadło w udziale doniosłe zadanie. Pokonanie mistrza Henley i zdobycie w roku 1920 olimpijskiego złota nie zaspokoiło ambicji Jacka Kelly'ego. W głębi duszy uważał, że jego rachunki z Anglikami zostaną wyrównane dopiero, gdy ujrzy nazwisko Kellych wyryte na Diamentowych Wiosłach, i spełnienie tej misji bez wahania złożył na barki swego jedynego syna. Kiedy tylko Kell znalazł się w odpowiednim wieku, ojciec zabrał go nad Schuylkill. Dzieciak zaczął jako sternik, potem pływał z ojcem na dwójce, w końcu przesiadł się do jedynki. Całe ranki i wieczory spędzał na wodzie, kursując między przęsłami wzniesionych z szarego kamienia kolejowych mostów. Kell lubił grać w szkole w futbol amerykański, ale ojciec ostrzegł go, że odniesiona tam kontuzja mogłaby niekorzystnie odbić się na jego wioślarskich treningach. Na początku okresu dojrzewania przytył i trochę się rozleniwił, ale dwa rześkie spędzone w szkole wojskowej lata pomogły mu wrócić do formy — i kiedy pogoda robiła się zbyt brzydka, żeby ćwiczyć na rzece, można go było zawsze znaleźć w przypominającej siłownię sypialni na drugim piętrze rodzinnego domu. Pośrodku pokoju zamontowano maszynę do wiosłowania. Nawet w epoce, gdy nie przywiązywano większej wagi do psychologii, obsesja, z jaką Jack Kelly naginał życie syna do swych własnych ambicji, wydawała się niektórym niezbyt zdrowa. Krewni i bliżsi przyjaciele rodziny sarkali po kątach, obawiając się, co z tego wyniknie. Ale Jack Kelly nie należał do ludzi, którzy dają się zawrócić z raz obranej drogi, Kell zaś był sympatycznym i posłusznym chłopcem, uosobieniem poczciwca. Fizycznie stworzony do wioseł, wydawał się całkiem szczęśliwy, mogąc realizować marzenie swego ojca. — Kell leżał zawsze na kanapie, wykonując ćwiczenia wzmacniające nadgarstki — wspominał Charlie Fish, przyjaciel rodziny, który dorastał w pobliskim German town. Kanciasty i krótko ostrzyżony Kełl dojrzewał, mając świadomość szczególnych nadziei i marzeń, jakie pokładał w nim ojciec i cała rodzina. Jako chłopiec nie odznaczał się jednak zbytnią błyskotliwością. To Peggy, najstarsza córka, odziedziczyła bystry umysł ojca. To ona była Lucille Bali* całego klanu. Wysoka, szczupła, z nogami jak u pasikonika, Peggy Kelly odznaczała się wesołym, otwartym usposobieniem i miała 9 Strona 10 zawsze odpowiedź na końcu języka. Nazywali ją Baba. Cechujące ją połączenie urody, sportowej krzepy i wigoru ojciec uważał za prawie doskonałe. — Słońce, księżyc i gwiazdy, wszystkie wzeszły jednocześnie i Baba jaśniała w ich blasku — wspomina Alice Godfrey, która mieszkała za rogiem i była koleżanką Grace. Peggy miała zaledwie sześć miesięcy, kiedy ojciec przestąpił z nią dumnie próg domu pod numerem 3901 przy Henry Avenue — wnosząc pierwsze spłodzone przez siebie dziecko do siedziby, którą dla niego wybudował. To często przywoływane radosne wspomnienie tworzyło podstawę szczególnie bliskich stosunków, jakie łączyły ojca z najstarszą córką. Lizanne, rodzinny beniaminek, była twarda i kwadratowa — w wieku kilkunastu miesięcy miała bardziej grubokościstą budowę niż którakolwiek ze starszych sióstr. Intensywnie kluczyła, starając się odnaleźć własne miejsce i nie zwracając uwagi na zabiegi Grace, która próbowała ją sobie podporządkować. Kiedy była najmłodsza z rodzeństwa, Grace z radością odgrywała wobec Baby rolę posłusznej siostry, biegając na posyłki i wykonując jej polecenia podczas zabawy. Lizanne nie przyjmowała jednak rozkazów od nikogo. — Dlaczego nie jesteś dla mnie tak samo mila — skarżyła się Grace —jak ja byłam dla Peggy? Jak na Kellych Grace była wątłego zdrowia. Wydawała się najmniej energiczna z całej czwórki — spokojniejsza, zamyślona, istny podrzutek. To Grace łapała zawsze wszystkie przeziębienia i alergie, to ona przewracała się na podwórku. Kiedy Kelly'owie zasiadali do pieczystego, sos z mięsa nie był przeznaczony wcale dla wioślarza Kella ani dla najmłodszej Lizanne. Esencja należała się Grace z podrapanymi kolanami. — Grace zawsze pociągała nosem — wspomina Gloria Otley, której ojciec, Jess, był kosztorysantem Jacka Kelly'ego i głównym wspólnikiem Kelly for Brickwork. — „Wysmarkaj się, Gracie", powtarzaliśmy bez przerwy, „przestań pociągać nosem, Gracie", „masz chusteczkę, Gracie". Smarkula spędzała długie godziny z dala od innych dzieci, bawiąc się lalkami. — Nigdy nie doskwierała jej zbytnio samotność — twierdzi Maree Frisby, koleżanka z dzieciństwa, która przyjaźniła się z Grace przez całe życie. Grace wciągały bez reszty małe dramaty, w których występowały jej lalki. Wymyśliła dla nich własny język, tworząc prywatny fikcyjny świat, gdzie obowiązywała ścisła etykieta i gdzie mogła przebywać razem ze swymi drewnianymi i gipsowymi przyjaciółkami. Do rodzinnej legendy przeszła opowieść o tym, jak rozzłoszczona Lizanne zamknęła starszą siostrę w szafie. Uwięzioną Grace odkryto dopiero po paru godzinach — szczęśliwą i całkowicie spokojną, pogrążoną w zabawie lalkami i gwarzącą z nimi w prywatnym czułym żargonie, który zarezerwowała dla swej małej rodziny. W dorosłym życiu Grace Kelly okazała się kimś w rodzaju kameleona. Grace rozsądna, Grace uczuciowa, Grace frywolna — dysponowała całą gamą osobowości i przybierała każdą z nich z wyjątkową energią i przekonaniem. Nie chodziło o powierzchowną pozę. Głęboko wierzyła w każdą rolę, w której sama się obsadzała, i umiała z takim mistrzostwem izolować i oddzielać od siebie swe różne jaźnie, że ludzie gotowi byli często przysiąc, że mają przed sobą zupełnie inną osobę. Natura poskąpiła Grace Kelly wrodzonej znajomości trików i technik aktorskich — zawsze musiała ciężko pracować, 10 Strona 11 wykonując filmowe rzemiosło — ale dała jej przekonanie, absolutną wiarę w odgrywaną w danym momencie rolę. — Zawsze lubiłam udawać — zwierzyła się w roku 1954 hollywoodzkiemu felietoniście, Sidneyowi Skolsky'emu. Dziecinny świat fantazji Grace rzuca światło na jeszcze jedną cechę jej charakteru. Szperając po wielu latach w szafach siostry w pałacu w Monako, Lizanne odkryła półkę zapełnioną jej lalkami z dzieciństwa. Zdziwiona z początku czułostkowością, która kazała siostrze zachować całą rodzinę nieożywionych przyjaciół i przewieźć ją na południe Francji, Lizanne uświadomiła sobie po chwili, jak bardzo czyste i nie zniszczone są wszystkie lalki. Kiedy tylko mogła, Grace wolała na °gół bawić się cudzymi zabawkami, swoje zostawiając na lepsze czasy. Nie była więc taka bezradna, na jaką wyglądała. Grace usuwała się zawsze trochę na bok. Wspominając jej wczesne lata, przyjaciele z dzieciństwa zwracają niemal z zazdrością uwagę na bogactwo i emocje, w jakie obfitowało życie pod numerem 3901 przy Henry Avenue — domy dla lalek, bożonarodzeniowe choinki, tryskający energią wbiegający i wybiegający ludzie. Sama Grace nigdy jednak nie czuła się do końca częścią tego wszystkiego. — W młodości byłam strasznie wstydliwa — stwierdziła w pewnym wywiadzie w roku 1974. — Byłam tak bardzo nieśmiała, że miałam ochotę wcisnąć się między listwy boazerii. — Zawsze ze sobą konkurowaliśmy — dodała dwa lata później, rozwijając ten temat. — Konkurowaliśmy o wszystko... konkurowaliśmy o miłość. W rodzinie śmiałków i zawadiaków Grace czuła się niczym prawdziwy outsider, zagubiona w zgiełku, trzecia z czwórki rodzeństwa. — Byłam typową przylepą, siedziałam zawsze na matczynym kolanie — wspominała. — Ale mnie odpychano. Matka Grace podobnie zdecydowanie jak jej mąż wyznawała etykę ciężkiej pracy i rozpychania się łokciami. Magaret Majer pochodziła z surowego i zapobiegliwego rodu niemieckich protestantów — jej rodzina posiadała wytwórnię pierzyn w Badenii- Wirtembergii — i aż do szóstego lub siódmego roku życia Margaret mówiła wyłącznie po niemiecku. Po raz pierwszy spotkała Jacka Kelly'ego na pływalni w roku 1913 i jedną z głównych przyczyn, dla której para przez prawie jedenaście lat odkładała małżeństwo, był upór, z jakim Margaret dążyła do realizacji postawionych sobie wcześniej w życiu celów. Jack Kelly opuścił szkołę już w ósmej klasie, ale Margaret Majer ukończyła Tempie University z dyplomem wychowania fizycznego, a potem pracowała jako nauczycielka tego przedmiotu w Women's Medical College of Pennsylvania, pionierskiej instytucji, która przez wiele lat była jedyną żeńską szkołą medyczną w całych Stanach Zjednoczonych. Margaret znalazła również czas, żeby trenować żeńską drużynę pływacką University of Pennsylvania, będąc pierwszą kobietą, jakiej powierzono to stanowisko. Margaret Majer, atrakcyjna blondynka z wyraźnie zarysowanymi kośćmi policzkowymi i mocną linią szczęki, była efektowną kobietą, nigdy jednak nie pracowała jako zawodowa 11 Strona 12 modelka. To zajęcie nie byłoby jej godne. Pozowała tylko w roku 1920 do okładki czasopisma The Country Gentleman: uosobienie wyrafinowanego i zdrowego piękna z wyraźnie nordycką domieszką. Biorąc w 1924 roku ślub z Jackiem Kellyni przeszła na katolicyzm, mimo to pozostało w niej niewątpliwie coś teutońskiego. — Nie powiedziałbym, że mama jest nazistką — zauważył w późniejszych latach Kell. — Ale czasami myślałem o niej, cytuję: ,,ta moja stara pruska matka". „Ma" Kelly miała duże, praktyczne ręce Hausfrau. Nigdy nie używała kolorowych lakierów do paznokci i swoje trzy jasnowłose ładne córki nauczyła malować się w podobnie skromnym stylu. Włosy przycinała im w prosty i niewyszukany sposób tuż nad brwiami i aktywnie zwalczała upodobanie do pięknych strojów. Oszczędna aż do przesady, wykorzystywała powtórnie sukienki starszych dziewczynek, toteż Grace częściej chodziła w starych niż nowych. Jeśli dzieci zapomniały powiesić ubrania w szafie, matka potrącała za karę pięć z ich wynoszącej dwadzieścia pięć centów tygodniówki i nie cofała się przed utrzymywaniem dyscypliny za pomocą szczotki do włosów albo otwartej dłoni. Ma Kelly była trzymającym stale rękę na pulsie inżynierem, dzięki któremu gospodarstwo Kellych mogło sprawnie funkcjonować. Oszczędna i wytrwała, budziła we wszystkich swych dzieciach głęboki i trwający przez całe życie respekt — podzielany z odpowiedniej odległości przez ich przyjaciół. — Nazywaliśmy ją Szefową — wspomina przyjaciel Grace, Charlie Fish. — Znakomicie prowadziła dom. Szczególną pasją Ma Kelly było zbieranie funduszy na jej ukochaną Women's Medical College of Pennsylvania. Organizując w tym celu pokazy mody i inne imprezy, zaprzęgała do pracy swoje dzieci w tak samo bezwzględny sposób, w jaki jej mąż gonił do wioseł jedynego syna. Któregoś razu kazała im zorganizować cyrk w ogrodzie za domem. Ośmioletni Kell występował w roli atlety, dziesięcioletnia wówczas Peggy była reżyserem, a ubrana w baletowy kostium pięcioletnia Grace chodziła po linie. Dzieci sprzedawały bilety zamożnym sąsiadom z Henry Avenue. — Wszystko w naszym życiu podporządkowane było szkole medycznej — wspomina Peggy. — Kradłyśmy kwiaty. Mówiłam młodszej siostrze, żeby przeszła się do sąsiadek i ukradła im kwiaty z ogródka... Wysyłałam ją tam, a ona zrywała fiołki i sprzedawała je z powrotem tym uroczym paniom. Ma Kelly patrzyła na świat w podobnie wąski i postulatywny sposób co jej mąż. Sprawa Kellych była dobrą sprawą i aby ją zrealizować, wolno było zawiesić na kołku normalne reguły postępowania. Grace nigdy nie przestała podziwiać swego pełnego charyzmy ojca, ale wpływ, jaki wywarła na nią matka, był pod wieloma względami równie głęboki. Rzucały się w oczy cechy fizyczne — teutońskie blond włosy i rysy, które złożyły się na olśniewającą urodę dorosłej Grace, a także nieco za duże i czasami niezgrabne dłonie Majerów. Jeszcze ważniejsza była siła woli i dążenie do wyznaczonego celu, obsesja pracowitości, które Ma Kelly zaszczepiła swoim córkom. — Nie wolno nam było nigdy siedzieć z pustymi rękoma — zwierzyła się wiele lat później Peggy pisarce Gwen Robyns. — Wiedziałyśmy po prostu, że mamy szydełkować. Musiałyśmy robić na drutach i szydełkować od chwili, kiedy ukończyłyśmy trzeci albo 12 Strona 13 czwarty rok życia. Musiałyśmy, bo byłyśmy niemieckimi dziewczynkami... Kochanie, po prostu musiałyśmy. Tego się po nas spodziewano i robiłyśmy to. Sama Peggy była zdania, że udało jej się w dużym stopniu wyzwolić spod niemieckich wpływów. Beztroska i swobodna, pierworodna córka Kellych uważała się za niepoprawną Irlandkę. „Jestem córką mojego ojca" — powtarzała z dumą. Według Peggy, to właśnie średnia siostra Grace okazała się niemiecką córką. Grace była grzeczną dziewczynką, która wiedziała, czego się po niej spodziewają, i spełniała te oczekiwania. Matka Grace potrzebowała całej siły woli, aby zrealizować swój cel i wyjść za przystojnego i romantycznego Jacka Kelly'ego. A potem prowadziła gospodarstwo i poświęcała tak wiele uwagi zachowaniu dyscypliny przy Henry Avenue, ponieważ jej męża nie było przeważnie w domu — najczęstszą i bolesną przyczyną jego nieobecności były romanse z innymi kobietami. Przystojny Jack korzystał w pełni ze swojej reputacji najwspanialej zbudowanego amerykańskiego mężczyzny. W biurze firmy była telefonistka i sekretarka. Po południu jego samochód widywano często przed domem Ellen Frazer, rozwódki, która mieszkała w Chestnut Hill i chodziła z nim na mecze baseballowe. W lutym Jack Kelly wypuszczał się rokrocznie na Florydę bez żony i dzieci — w grudniu zaś któregoś roku personel sklepu Elizabeth Arden w śródmieściu Filadelfii miał okazję zorientować się, jak rozległe są utrzymywane przez niego kontakty towarzyskie. Jack Kelly zamówił dwadzieścia siedem identycznych kompletów do makijażu, dodając, że każdy z nich ma zostać oddzielnie zapakowany i wysłany innej damie. Tak wyglądało drugie oblicze bohaterskiego Jacka. Sława uderzyła mu do głowy. Kultywował swój wizerunek wzorowego ojca wzorowej rodziny, ale jego małżeńskie zdrady każą podejrzewać, że czynił to bardziej na użytek swój niż rodziny. Stuprocentowym sportsmenom zdarza się często, że uciekają w pewnym sensie przed dorosłością, chroniąc się w świecie, w którym zabawa stanowi wartość absolutną, i jeśli chodzi o kobiety, system wartości Jacka Kelly'ego nie różnił się od tego, który wyznaje rozbawione dziecko — zapatrzone w siebie i nie zwracające wcale uwagi na tych, których może skrzywdzić. Dla pani Frazer opuściłby żonę i rodzinę, głosiła krążąca po Germantown plotka, gdyby nie to, że dama ta była zbyt sprytna i zdawała sobie sprawę, w jaki sposób postępować z mężczyzną pokroju Jacka, aby uniknąć całkowitego podporządkowania się jego woli. — Nie sądzę, żeby w całej rodzime Kellych istniało choć jedno dobre małżeństwo — skomentował Charles Kelly, siostrzeniec Jacka. — Kelly 'owie mają tendencję do dominowania. Jack Kelly potrafił niszczyć konkurentów w wyścigu wioślarskim i potrafił niszczyć ludzi w realnym życiu, nie zwracając uwagi na ich uczucia. Kell, który sam został w późniejszych latach ojcem, zwierzył mu się kiedyś, że żałuje, iż jego pierwsze dziecko nie jest chłopcem, lecz dziewczynką. — Nie przejmuj się, synu. Największą radością mojego życia była zawsze Peggy — odparł Jack Kelly, zwracając się do młodego człowieka, który całe swoje dzieciństwo złożył na ołtarzu Diamentowych Wioseł. 13 Strona 14 Wszyscy zgadzają się, iż Ma Kelly z prawdziwą godnością zmagała się ze swym inspirującym, irytującym i dziecinnym mężem. Jego zdrady mogły nawet pasować do jej niemieckiego i trochę męskiego stylu bycia. Podobnie jak pani Frazer wydzieliła sobie własne terytorium i strzegła go, starając się zachować pieczę nad swoim życiem. — Bardzo trudno jest być żoną Kelly'ego — przyznawała. Margaret Majer nie wyszła za mąż z miłości. Zawsze starała się realizować swoje własne, związane na ogół z ruchem kobiet cele, które nabrały dla niej jeszcze większego znaczenia, kiedy pogodziła się z wybrykami męża. Spędzany przez Jacka na Florydzie luty był dla Ma Kelly okresem realizowanego z ponurą determinacją zakupowego szaleństwa, z większym niż zwykle zapałem zbierała także wówczas fundusze dla swojej ukochanej szkoły medycznej. Przede wszystkim zaś starała się ukryć małżeńskie problemy przed dziećmi. Przez dłuższy czas jej się to udawało. Klan Kellych prezentował się jak monolit. Peggy, Kell, Grace i Lizanne dowiedzieli się czarno na białym o romansach swego ojca — i o cierpieniach matki — dopiero kiedy wszyscy dorośli. Poznali jednak od najmłodszych lat manewry, jakie stosuje rodzina, żeby obejść problem, którego istnienia nie chce uznać. Zachowaj pozory. Imponuj ludziom. Nie mów o tym, co cię naprawdę niepokoi, i — ten nakaz Kelly'owie wypełniali ze szczególną skwapliwością — nigdy nie wypadaj z gry. Sport może stanowić świetne przygotowanie do gry, jaką jest życie. I Jack, i Margaret Kelly gorąco w to wierzyli. Była to jedyna kwestia, w której się szczęśliwie zgadzali, toteż soboty lub niedziele cała rodzina — rodzice i dzieci — spędzała na ogół wspólnie, trenując przez długie godziny na sali gimnastycznej i pływalni Penn Athletic Club przy Rittenhouse Sąuare. Dzięki tym treningom Peggy i Lizanne, najstarsza i najmłodsza córka Kellych, stały się wkrótce wybitnymi pływaczkami. Ale sport staje się chorobą, kiedy zamienia się w obsesję, i trudno znaleźć inne słowo na określenie sposobu, w jaki trójka młodych Kellych poświęciła swoje dzieciństwo pogoni za sportową perfekcją — zapatrzony w widmo swego ojca, wiosłujący po rzece Kell i próbujące na pływalni wzorem matki zwrócić na siebie jego uwagę Peggy i Lizanne. Wyjątkiem było dziecko numer trzy, to wrażliwe. Grace dobrze radziła sobie na sali gimnastycznej. Tak samo zwinna jak Peggy czy Lizanne, z łatwością zakwalifikowała się w nieco starszym wieku do szkolnej drużyny hokeja na trawie. Ale skłonna do zadumy dziewczynka, która obsadzała lalki w wymyślanych przez siebie dramatach, szukała czegoś więcej niż fizyczny wysiłek i współzawodnictwo — i znalazła to w osobie starszego krewnego, prezentującego zupełnie inny wzorzec osobowości aniżeli którekolwiek z jej charyzmatycznych rodziców. Stryj Grace, George Kelly, mieszkał zaraz za rogiem Henry Avenue w eleganckim, urządzonym w stylu preferowanym przez bohemę apartamencie przy Alden Park. Kolekcja sportowych trofeów nadawała wnętrzom domu pod numerem 3901 dość spartański charakter. W kawalerskim mieszkaniu stryjka George'a panowała zupełnie inna, swo- bodna atmosfera, stryj był bowiem artystyczną duszą — przekwalifikowanym z aktora dramaturgiem, który zdobył kiedyś sławę na Broad-Wayu. W gruncie rzeczy poza 14 Strona 15 Filadelfią George Kelly był w wielu kręgach lepiej znany od swojego młodszego brata Jacka. W roku 1926 zdobył nagrodę Pulitzera za sztukę „Żona Craiga" (Craigs Wife) — dość ponury moralitet o kobiecie, która wychodzi za mąż, żeby awansować społecznie — a cztery inne jego sztuki przerobiono na filmy, w których występowały takie gwiazdy jak Will Rogers, Spencer Trący i Joan Crawford. Jego satyryczna komedia „Koryfeusze" (The Torch--Bearers) odkurzana jest i grana do dzisiaj, stanowiąc klasyczne ujęcie tematu zakulisowych przygód, które mogą się przydarzyć amatorskiej tropie teatralnej. Murarskie początki i uprawiana przez Jacka Kelly'ego energiczna autoreklama utrwaliły wrażenie, że aktorski talent Grace wyrósł, jakby trochę na przekór, z irlandzkich robotniczych korzeni. Istnieje jednak inna irlandzka tradycja — tradycja ballad, humoru i lekkiej rozrywki — i w historii i legendzie Kellych z East Falls wydaje się ona tak samo silna jak murarstwo. Oprócz dramaturga, stryjka George'a, był jeszcze popularny komik wodewilowy, stryjek Walter, oraz aktorka komiczna i parodystka, ciotka Grace, na pamiątkę której nazwano trzecią córkę Kellych. Największe sukcesy sceniczne stryjek Walter odniósł jako Sędzia z Wirginii. W workowatym białym garniturze i w panamie na głowie grał sędziego z Południa, rozpatrującego sprawy przeciwko całej procesji przeniesionych żywcem z Amosa'n'Andy'ego postaci, które dostarczały pretekstu do najbardziej niewybrednych rasistowskich żartów. Ciotka Grace była bardziej powściągliwa. Jej popisowym numerem była parodia Harry'ego Laudera*, którą wykonywała w stroju w szkocką kratę, recytując swą kwestię z nieskazitelnym szkockim akcentem. Mała Grace nigdy nie poznała swojej wesołej i ekstrawertycznej imienniczki — ciotka Grace zmarła przed jej urodzeniem — ale podobnie jak wszystkie inne dorastające w utalentowanej rodzinie Kellych dzieci miała przed oczyma wyraźny przykład, jak można, mówiąc łowami Stevena Englunda, „zrobić karierę nie na cegłach i murarskiej zaprawie, ale na zabawie w udawanie". Gruby, jowialny i pachnący cygarami stryjek Walter wprawiał w zachwyt dzieci podczas rodzinnych imprez. Kiedy zbliżały się urodziny, zawsze można było z jego strony liczyć na pokaźne i frywolne prezenty — przypominał także stale, w jaki sposób zabawa w udawanie ułatwia zrobienie kariery opartej na cegłach i zaprawie — ponieważ to właśnie dzięki pięciu tysiącom pożyczonym od Waltera oraz kolejnym dwóm tysiącom od dramaturga George'a mogła w roku 1919 powstać firma ich młodszego brata — Kelly for Brickwork. Stryjek George z wielką przyjemnością korygował osnutą wokół postaci Jacka opartą na schemacie „od pucybuta do milionera" wersję historii Kellych, którą rozpowszechniał jego młodszy brat. Prawdą było, że rodzina Kellych, podobnie jak tysiące irlandzkich Amerykanów, wyjechała z Irlandii podczas głodu ziemniaczanego w latach czterdziestych dziewiętnastego stulecia. Ale kiedy dziadkowie Grace, John i Mary, osiedli pół wieku później w East Falls, rodzina z pewnością nie była pozbawiona zasobów. Stary John, pater familias, osiągał całkiem przyzwoite dochody ze swojej firmy ubezpieczeniowej i potrafił zapewnić dostatnie i solidne utrzymanie Walterowi, George'owi, Jackowi, ciotce Grace i pozostałym synom i córkom. Kiedy Jack skończył szkołę, jego dwaj starsi bracia, 15 Strona 16 Patrick H. i Charles byli już właścicielami dobrze prosperującej firmy budowlanej i to właśnie Patrick H. dał Jackowi jego pierwszą pracę. Chociaż więc formalnie rzecz biorąc, prawdą jest, że Jack zaczął zawodową karierę jako murarz, był on w gruncie rzeczy kimś w rodzaju uprzywilejowanego czeladnika, zatrudnionego w przedsiębiorstwie budowlanym swoich braci — a otworzyć własny interes mógł wyłącznie dzięki gotówce, którą wyłożyli dwaj inni bracia pracujący w show-- biznesie. Stryjek George lubił zaznaczać, że stwardniała skóra na rękach Jacka nie jest bynajmniej rezultatem pracy fizycznej, ale jego własnej decyzji, żeby spędzać każdą wolną chwilę „wiosłując po Schuylkill". Ci niepodobni do siebie synowie Johna Kelly'ego byli niezrównanymi mitomanami: potentat budowlany Jack, wspominający spędzoną z kielnią w dłoni młodość, i dramaturg George, rozprawiający ze swadą o wygodach, luksusie i odebranym przezeń „prywatnym wykształceniu" — w których to przechwałkach prawda i fantazja przemieszane były w sposób dziwnie przypominający twierdzenia Jacka, że zaczynał jako murarz. George chodził do miejscowej publicznej szkoły, ale można śmiało powiedzieć, że jako dramaturg kształcił się sam. porosła Grace Kelly mogła później wybierać, co tylko chciała, ze stworzonych przez stryja i ojca przeciwstawnych sobie mitów, kształtując dla siebie tożsamość, w której znalazło się miejsce zarówno dla prostej dziewczyny z East Falls, jak i dla jaśnie oświeconej filadelfijskiej księżniczki. Podstawową jednak rzeczą, której nauczyła się od dwóch dominujących w jej dzieciństwie mężczyzn, było przekonanie, iż należy samemu pisać scenariusz własnego życia. Jack i George stanowili żywy przykład, iż jeśli ktoś wierzy wystarczająco mocno w swój własny mit, inni uwierzą weń także. Styl Grace Kelly w późniejszych latach charakteryzował się wyraźną powściągliwością i była to kolejna rzecz, której nauczyła się od stryjka George'a. Wybredny i publicznie wyniosły George Kelly pozostał stuprocentowym snobem. W kwestiach politycznych podzielał poglądy konserwatywnego skrzydła republikanów i nienawidził populistycznego stylu Francisa Delano Roosevelta tak samo mocno, jak Jack Kelly podziwiał swojego prezydenta. Dwaj bracia żywili w tej kwestii tak zdecydowanie odmienne poglądy, że po pewnym czasie przestali rozmawiać o polityce, w dalszym ciągu jednak kłócili się na każdy inny temat. — Był jednym z niewielu ludzi — wspominała stryjka George'a Grace — który kiedykolwiek sprzeciwił się mojemu ojcu. Kult Jacka Kelly'ego był zasadą organizującą życie przy Henry Avenue numer 3901 i Grace należała do jego gorliwych wyznawczyń. Znalazła jednak bezpieczny substytut buntu w fascynacji, jaką budziła w niej oferowana przez stryjka George'a alternatywa. Przystojny i tak samo wysoki jak jego brat Jack, był jednak szczuplejszy i bardziej wyrafinowany — subtelny mężczyzna z klasą. Na fotografii George'a Kelly'ego z roku 1924, kiedy na Broadwayu odnosiła sukcesy jego kolejna sztuka „Popis" (Show-Off), widać ciemne włosy, drapieżne czarne oczy, długi orli nos i skrzywione, prawie kobiece usta. Seksualne zainteresowania wujka George'a otoczone były mgiełką tajemnicy. Nieżonaty, nigdy nie miał przyjaciółki i chociaż role, które pisał dla kobiet, są bogate i śmiałe, krytycy 16 Strona 17 okarżali go czasem o my-zogynizm. Mieszkał razem z dyskretnym i lojalnym lokajem. Nawet Jednak jeśli George Kelly był homoseksualistą, nie dawał tego po sobie poznać. Żył na uboczu, sam dla siebie — precyzyjny i trochę feryzeuszowski podobnie jak jego sztuki. Herbatę trzeba mu było parzyć z listków, nigdy z saszetki. — Był bardzo staroświeckim dżentelmenem — twierdzi Dorothy Langdon Sitley, której ojciec Roy był lekarzem domowym rodziny Majerów i Kellych. — Bardzo kontynentalnym. Grace uwielbiała, kiedy George zabierał ją na lunch i opowiadał 0 swoich scenariuszach, książkach i rolach. — Można było siedzieć i słuchać stryjka George 'a przez całą noc — wspominała później. — Jedna opowieść goniła drugą. George Kelly debiutował jako aktor wodewilowy w jednoaktowych skeczach, które wystawiano na deskach wielu teatrów muzycznych. Do pisania skłoniła go potrzeba stworzenia własnych tekstów. Awan-sowawszy w roku 1922 dzięki swym „Koryfeuszom" do grona prawdziwych dramaturgów, przez całą dekadę odnosił duże sukcesy. Ale jego sztywne salonowe sztuki ustąpiły po pewnym czasie miejsca społecznemu realizmowi epoki Wielkiego Kryzysu i na początku lat trzydziestych przeprowadził się do Hollywood, żeby pisać i szlifować dialogi do filmów dźwiękowych. Podpisał kontrakt z MGM 1 często rozprawiał o tym, jak ważna jest obrona artystycznej integralności przed presją i kompromisami, które narzucają wielkie studia. Jest najwspanialszym i najbardziej inteligentnym człowiekiem, jakiego kiedykolwiek znałam — napisała Grace o swoim stryju, kiedy miała siedemnaście lat. — Kiedy o czymś mówi, słuchacz rozumie całe piękno i ukryte znaczenie poruszanego tematu. Jeśli istnieje człowiek, pod wpływem którego Grace Kelly wybrała karierę aktorki, to jest nim uwielbiany przez nią stryj George. Deklamujący długie narracyjne fragmenty ukochanych przez siebie dziewiętnastowiecznych poetów, pouczający swych młodych kuzynów o potrzebie korygowania filadelfijskiej nosowej wymowy, stąpający, nawet w starszym wieku, z tą samą godnością, z jaką wkraczał po raz pierwszy na deski wodewilowej sceny, George Kelly stanowił inspirującą kwintesencję sztuki dramatycznej — wypełniony po koniuszki palców aktorską magią. Rozmawiając w roku 1966 z Irwinem W. Solomonem o komediowej aktorce, Inie Claire, i próbując opisać roztrzepanie, z jakim odgrywała scenę z jego sztuki „Fatalna słabość" {The Fatał Weakness), George Kelly zdecydował się nagle pokazać, o co mu chodzi. Rozmowa toczyła się w jego apartamencie przy Alden Park i George wyszedł na moment z salonu do jadalni. Oba pomieszczenia przedzielała matowozielona teatralna kurtyna zawieszona na staroświeckich kółkach na długim ciężkim karniszu. — Po kilku chwilach — wspomina Solomon — pojawiła się jego ręka; uchylił kurtynę na kilkanaście centymetrów, a potem rozsunął ją zupełnie i wszedł do pokoju. Transformacja była zaskakująca. Bez charakteryzacji, kostiumu czy minimalnej choćby zmiany fryzury, George dokonał aktorskiego cudu. Przybierając odpowiednią pozę i wygłaszając kwestię ze sztuki, George Kelly nie był już George'em Kellym — był Iną Claire. 17 Strona 18 Białe rękawiczki. Grace Kelly rozpoczęła naukę w przededniu swoich piątych urodzin, jesienią 1934 roku, w Akademii Wniebowzięcia przy parafii Świętej Bridget w Ravenhill w Filadelfii. Jezuici chwalą się, że każde dziecko, które wyedukują, należy do nich później przez całe życie. Siostry Wniebowzięcia mogły z całą pewnością powiedzieć to samo o swojej uczennicy Grace. Ravenhill było wspaniałą wiktoriańską rezydencją, zapisaną w spadku katolickiej diecezji Filadelfii. Siostry Wniebowzięcia zaadaptowały obite boazerią i rozjaśnione różowymi witrażami eleganckie wnętrza na płatną szkołę, w której unosiła się woń pobożności i pasty do podłóg. — Kim jestem? — Jestem dzieckiem Boga. — Dlaczego tu jestem? — Żeby Go poznać, żeby Go pokochać i żeby Mu służyć. Liczącą od dziewięćdziesięciu do stu dziewczynek grupę, a także kilku uczęszczających do przedszkola chłopców uczyły katechizmu i przedmiotów świeckich mieszkające na miejscu zakonnice. Gotujące i utrzymujące szkołę w czystości domowe albo świeckie siostry nosiły czarne fartuchy i białe czepki. Starsze stażem nauczycielki wkładały purpurowe habity z wyszytym pośrodku dużym białym krzyżem. Dzieci zwracały się do nich „matko". Zgromadzenie Sióstr Wniebowzięcia było francuskim zakonem szkolnym, którego macierzysty klasztor znajdował się w Belgii. W Ra-venhill mieściła się ich pierwsza i w tym czasie jedyna północnoamerykańska „akademia" i świadomie propagowano tu europejskie war- tości. Jeśli któraś z uczennic napisała w wypracowaniu color, obniżano :ej ocenę. Prawidłowo pisało się colour. Liczące się w hierarchii klasztornej zakonnice miały cudzoziemski akcent, względnie posługiwały się precyzyjną oksfordzką odmianą angielskiego, w której słychać każdą spółgłoskę. — Aż do szóstej klasy nie uczyła mnie żadna nauczycielka, która pochodziłaby ze Stanów — wspomina Mary-Ellen Tolan, szkolna koleżanka Grace z Ravenhill. Silne było tu poczucie uczestniczenia w międzynarodowej społeczności. W każdym wydaniu szkolnej gazetki rozpisywano się szeroko o wydarzeniach zachodzących w ponad trzydziestu Akademiach Wniebowzięcia na całym świecie i w miarę zbliżania się drugiej wojny światowej wszystko to stało się nagle bardzo realne. Dzieci z zagrożonych domów zakonnych wysyłane były ze względów bezpieczeństwa do Ameryki. Wśród koleżanek Grace Kelly znalazło się najmłodsze pokolenie von Trappów, przybyłe tu w swoich narodowych strojach prosto z Alp i wypełniające salę koncertową Ravenhill ożywczym brzmieniem muzyki. Matki i siostry Wniebowzięcia kładły wielki nacisk na dobre maniery. Każda uczennica miała w swojej szafce trzy mundurki — jeden używany na co dzień, drugi na zajęcia sportowe i trzeci świąteczny. Musiała także przynosić na lunch własną haftowaną lnianą serwetkę. Podczas posiłków jadalnię patrolowała zawsze któraś z sióstr, zwracając uwagę dziewczynkom, które w niewłaściwy sposób trzymały noże i widelce. 18 Strona 19 — Niedozwolone były wszelkie przejawy grubiaństwa — wspomina matka Dorothy, która była jedną z nauczycielek Grace. — Wyjaśniałyśmy, że stanowimy wszyscy ciało Chrystusa i że brak szacunku bądź grubiaństwo wobec kogoś innego jest grubiaństwem wobec Chrystusa. Przywiązywałyśmy do tego bardzo dużą wagę. Matka Dorothy pamięta Grace jako dziewczynkę, która zadawała doskonałe pytania. — Pytała o różne rzeczy w miły sposób jak ktoś, kto osobiście interesuje się danym problemem i komu nie zależy na szukaniu dziury w całym. Zawsze była nastawiona bardzo pozytywnie. Siostra Francis Joseph pamięta, że Grace była „pod względem intelektualnym dość przeciętna... bardzo rzeczowa". Grace Kelly nie była geniuszem. W Ravenhill stosowano nowoczesne techniki nauczania oparte na metodzie Montessoriego, ale treść lekcji nie zapadała Grace zbyt głęboko w pamięć. Szczególnie słabo radziła sobie z matematyką. Uczęszczała do Ravenhill przez dziewięć lat od czwartego roku życia aż do ukończenia ósmej klasy, gdy miała lat trzynaście i pół, i tym, co stamtąd wyniosła, była nie tyle wiedza szkolna, co wszechobejmująca i niezachwiana wiara w religię katolicką i w to, że ma ona związek z każdym szczegółem jej życia. Ktoś o innym usposobieniu mógłby się zbuntować — przeciw regułom, dzwonom, oddawaniu ukłonu Wielebnej Matce, sunącym w milczeniu do kaplicy procesjom w białych welonach. Ale Grace, przynajmniej powierzchownie, była zawsze konformistką, a poza tym dla kogoś, kto nie wyróżniał się w klasie niczym innym, religia oferowała obszar, na którym można było przodować. Podobała jej się pompatycz-ność oraz poczucie pewności i z zadowoleniem odbierała wskazówki od osób cieszących się autorytetem. W zakonnej szkole Grace spotkała się też z czułością, której próżno było szukać w rodzinie. W domu Kellych panował duży materialny komfort, ale pod względem emocjonalnym warunki były dość spartańskie. Tkliwość, której jej brakowało, Grace znajdowała u matek i sióstr Wniebowzięcia. Było w nich coś nieziemskiego. Znikające regularnie z lekcji, żeby wypełnić osiem razy dziennie swoje modlitewne śluby, nauczycielki z Ravenhill były łagodne i naiwne — a także nieco tajemnicze. Żyły we własnej, zamkniętej dla innych części budynku i nikt nie widział nigdy, jak jadły. Po lunchu jednak zawsze pachniały pomarańczami. Zakon Wniebowzięcia przywiązywał szczególną wagę do dramatyzmu i liturgii wiary katolickiej i siostry wpajały to nowo przybyłym, każąc im odgrywać ceremonię mszy świętej wspólnie z chłopcami z przedszkola, którzy odziani w papierowe sutanny grali rolę księży. Kwestie Boga i ludzkiej śmiertelności nie były tutaj wcale odległymi i skomplikowanymi problemami. Gdy uczennica potrafiła już w miarę płynnie pisać, dawano jej mały czarny zeszycik, w którym miała zapisywać pytania, jakie chciałaby zadać Ojcu Niebieskiemu, kiedy spotka się z nim twarzą w twarz. Rodzice Grace nie byli w żadnym wypadku bezkrytycznymi katolikami. Jako była protestantka, Ma Kelly miała szczególne problemy z doktryną niepokalanego poczęcia. Pomysł zapłodnienia Marii za pośrednictwem anioła wydawał jej się dość zabawny i nie wahała się dawać wyrazu swemu sceptycyzmowi w tej oraz innych kwestiach, 19 Strona 20 kiedy rozmowa przy rodzinnym stole zwracała się -ku sprawom religijnym- Ale Grace łykała gładko wszystko, czego uczyły ją siostry. Odznaczały się tym samym połączeniem klasy i delikatności, które tak pociągało ją w stryjku George'u. W wieku siedmiu lat przyjęła pierwszą komunię w kaplicy Ravenhill, przyodziana na biało na uroczystość pełnego przystąpienia do Ciała Chrystusowego. Poprzedniego wieczoru po raz pierwszy się wyspowiadała, klęcząc w mroku stojącego przy drzwiach kaplicy, zasłoniętego kotarą konfesjonału i wyznając szeptem przez kratkę swoje grzechy ojcu Allenowi, który po wyjściu z zakrystii Świętej Bridget zachodził codziennie po południu do szkoły. Jakie grzechy może wyznać księdzu siedmiolatka? — Na przykład, że uderzyła swoją koleżankę — wyjaśnia matka Dorothy, która przygotowywała dziewczynki do spowiedzi — albo że skłamała. Grzechem może być każdy drobny brak współpracy, której wymaga od nas Pan. Koleżanki Grace pamiętają figlarną małą dziewczynkę, która chichotała podczas Podniesienia. - Coś ją nagle rozśmieszało — wspomina Alice Godfrey. — Próbowała się opanować i po chwili cała się trzęsła. Daleko od intensywnej i zniewalającej atmosfery domu Kellych smarkula stała się śmieszka. Siostry Wniebowzięcia nie egzekwowały zbyt rygorystycznie dyscypliny i kiedy tylko Grace wyczuła, że może sobie na to pozwolić, robiła się zdecydowanie niesforna. Siedząc podczas lunchu przy oknie, pomagała koleżankom pozbywać się nie chcianego jedzenia, wyrzucając je w krzaki, kiedy nie patrzyły akurat nadzorujące jadalnię siostry. Za żywopłotem znajdował się klasztorny ogród i grota, w której odbywały się spotkania wszelkiego rodzaju nicponi. — Grace Kelly nauczyła mnie palić — wspomina Glenna Costello Millar. To właśnie w Akademii Wniebowzięcia w Ravenhill, w wieku około dziewięciu, dziesięciu lat Grace zaczęła po raz pierwszy przejawiać intrygujący dualizm, który w dorosłym życiu stał się dominującą cechą JeJ charakteru — w wymuskanej i poprawnej Goody Two- Shoes * krył się duch niespokojny i często nieodpowiedzialny. Nie była to kwestia Prostej hipokryzji. Niezależnie od swoich wad Grace nie była nigdy chytra ani zakłamana. Naprawdę z całego serca starała się być grzeczną dziewczynką i dobrze postępować. Nie powstrzymywało jej to jednak przed paleniem papierosa w klasztornej grocie. Niesforna Grace była tak samo autentyczna jak Grace poprawna i właśnie to podniecające napięcie między sprzecznymi elementami osobowości miało stanowić kwintesencję jej uroku jako gwiazdy filmowej — pozornie opanowanej i chłodnej dziewczyny, w której wyczuwało się olbrzymi temperament. Rzymski katolicyzm traktuje konflikt pomiędzy cnotą i występkiem ze szczególnym rraktycyzmem. Ksiądz w konfesjonale stanowi najbardziej widomy dowód, że nie możemy się łudzić, iż grzech zostanie zlikwidowany, i musimy w związku z tym znaleźć jakiś mechanizm, aby pozwolił na permanentne z nim współżycie. Jest to dogmat, który w pozytywny sposób ujmuje podstawową schizofrenię ludzkiej kondycji — i całkiem możliwe, ze młoda Grace lgnęła tak mocno do wiary katolickiej, ponieważ oferowała ona pewien rodzaj usprawiedliwienia i ukojenia dla sprzecznych impulsów, które zaczynała wyczuwać w swojej psychice. 20