KODEKS PRAWA KANONICZNEGO KSI�GA I NORMY OG�LNE Kan. 1 - Kanony tego Kodeksu dotycz� jedynie Ko�cio�a �aci�skiego. Kan. 2 - Kodeks zazwyczaj nie okre�la obrz�d�w, jakie nale�y zachowa� w sprawowaniu czynno�ci liturgicznych, dlatego obowi�zuj�ce dotychczas przepisy liturgiczne zachowuj� swoj� moc, chyba �e kt�re� z nich s� przeciwne kanonom Kodeksu. Kan. 3 - Kanony Kodeksu nie odwo�uj� ani te� nie zmieniaj� um�w zawartych przez Stolic� Apostolsk� z krajami lub innymi spo�eczno�ciami politycznymi. Zachowuj� one przeto swoj� dotychczasow� moc, chocia�by nawet by�y przeciwne przepisom tego Kodeksu. Kan. 4 - Prawa nabyte oraz przywileje udzielone dotychczas przez Stolic� Apostolsk� osobom fizycznym lub prawnym, a b�d�ce w u�yciu i nie odwo�ane, pozostaj� nienaruszone, chyba �e kanony tego Kodeksu wyra�nie je odwo�uj�. Kan. 5 - � 1. Istniej�ce dotychczas zwyczaje przeciwne przepisom niniejszych kanon�w - tak powszechne, jak i partykularne - zostaj� ca�kowicie zniesione i w przysz�o�ci nie dopuszcza si� do ich wznowienia, je�li zosta�y odrzucone przez kanony obecnego Kodeksu. R�wnie� pozosta�e nale�y uwa�a� za zniesione, chyba �e Kodeks wyra�nie co innego zastrzega, albo s� one stuletnie lub niepami�tne - mog� by� tolerowane, je�li zdaniem ordynariusza nie da si� ich usun�� ze wzgl�du na okoliczno�ci miejsca i os�b. � 2. Zachowuje si� istniej�ce dotychczas zwyczaje obok prawa, tak powszechne, jak i partykularne. Kan. 6 - � 1. Z chwil� wej�cia w �ycie niniejszego Kodeksu, zostaj� zniesione: 1 Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany w 1917 roku; 2 r�wnie� inne ustawy, powszechne lub partykularne, przeciwne przepisom obecnego Kodeksu, chyba �e odno�nie do partykularnych co innego wyra�nie zastrze�ono; 3 jakiekolwiek ustawy karne - tak powszechne, jak i partykularne - wydane przez Stolic� Apostolsk�, chyba �e zosta�y w��czone do tego Kodeksu; 4 wreszcie pozosta�e powszechne ustawy dyscyplinarne, kt�re dotycz� spraw w ca�o�ci regulowanych obecnym Kodeksem. � 2. Je�li kanony niniejszego Kodeksu zawieraj� stare prawo, winny by� interpretowane z uwzgl�dnieniem r�wnie� kanonicznej tradycji. Tytu� I USTAWY KO�CIELNE Kan. 7 - Ustawa powstaje z chwil� jej promulgowania. Kan. 8 - � 1. Powszechne ustawy ko�cielne s� promulgowane przez zamieszczenie w organie urz�dowym Actorum Apostolicae Sedis, chyba �e w poszczeg�lnych przypadkach zosta� przepisany inny spos�b promulgowania. Uzyskuj� moc prawn� wy��cznie po up�ywie trzech miesi�cy od dnia, kt�rym numer Akt jest oznaczony, chyba �e z natury rzeczy wi��� od razu albo w samej ustawie zosta� specjalnie i wyra�nie okre�lony kr�tszy lub d�u�szy okres nieobowi�zywalno�ci. � 2. Ustawy partykularne s� promulgowane w spos�b okre�lony przez prawodawc� i zaczynaj� obowi�zywa� po miesi�cu od dnia promulgacji, chyba �e w samej ustawie okre�lono inny termin. Kan. 9 - Ustawy odnosz� si� do przysz�o�ci nie do przesz�o�ci, chyba �e zastrzega si� w nich wyra�nie o rzeczach przesz�ych.1 Kan. 10 - Jedynie te ustawy nale�y uzna� za uniewa�niaj�ce lub uniezdalniaj�ce kt�re wyra�nie postanawiaj�, �e akt jest niewa�ny, albo osoba niezdolna. Kan. 11 - Ustawom czysto ko�cielnym podlegaj� ochrzczeni w Ko�ciele katolickim lub do niego przyj�ci, kt�rzy jednak posiadaj� wystarczaj�ce u�ywanie rozumu oraz - je�li ustawa czego innego wyra�nie nie zastrzega - uko�czy�y si�dmy rok �ycia. Kan. 12 - � 1. Ustawom powszechnym podlegaj� na ca�ym �wiecie wszyscy dla kt�rych zosta�y wydane. � 2. Spod ustaw powszechnych, kt�re nie obowi�zuj� na okre�lonym terytorium, s� wyj�ci wszyscy, kt�rzy na tym terytorium aktualnie przebywaj�. � 3. Ustawy wydane dla okre�lonego terytorium wi��� tych dla kt�rych zosta�y wydane i kt�rzy posiadaj� na nim sta�e lub tymczasowe zamieszkanie oraz r�wnocze�nie aktualnie na nim przebywaj�, z zachowaniem przepisu kan. 13. Kan. 13 - � 1. O ile nie stwierdzi si� czego innego, ustawy partykularne posiadaj� charakter terytorialny nie za� personalny. � 2. Podr�ni nie s� zwi�zani: 1 ustawami partykularnymi w�asnego terytorium, jak d�ugo poza nim przebywaj�, chyba �e ich przekroczenie powoduje szkod� na w�asnym terytorium albo ustawy maj� charakter personalny; 2 ani ustawami terytorium na kt�rym przebywaj� z wyj�tkiem tych, kt�re zaradzaj� porz�dkowi publicznemu albo okre�laj� formalno�ci akt�w, albo dotycz� rzeczy nieruchomych, po�o�onych na tym terytorium � 3. Tu�acze podlegaj� ustawom - tak powszechnym, jak i partykularnym - obowi�zuj�cym w miejscu przebywania. Kan. 14 - W w�tpliwo�ci prawnej, ustawy nie obowi�zuj�, nawet uniewa�niaj�ce i uniezdalniaj�ce. Natomiast w w�tpliwo�ci faktycznej, ordynariusze mog� od nich dyspensowa� byleby - gdy idzie o dyspens� zastrze�on� - zwyk�a jej udziela� w�adza, kt�rej jest zarezerwowana. Kan. 15 - � 1. Ignorancja lub b��d dotycz�ce ustaw uniewa�niaj�cych lub uniezdalniaj�cych, nie przeszkadzaj� ich skutkom, chyba �e co innego jest wyra�nie postanowione. � 2. Nie domniemywa si� ignorancji lub b��du odno�nie do ustawy, kary, albo odno�nie do faktu w�asnego czy cudzego notorycznego; natomiast domniemywa si� to odno�nie do faktu cudzego nienotorycznego, dop�ki co� przeciwnego nie zostanie udowodnione. Kan. 16 - � 1. W spos�b autentyczny ustawy interpretuje prawodawca oraz ten, komu on zleci� w�adz� autentycznego interpretowania. � 2. Interpretacja autentyczna, dokonana w formie ustawy posiada tak� sam� moc co ustawa i wymaga promulgacji; je�li tylko wyja�nia s�owa ustawy same w sobie pewne wtedy dzia�a wstecz. Gdy ustaw� zaw�a lub poszerza albo t�umaczy w�tpliw�, nie dzia�a wstecz. � 3. Interpretacja za� dokonana w formie wyroku s�dowego lub aktu administracyjnego w poszczeg�lnej sprawie, nie ma mocy ustawy i wi��e jedynie osoby oraz dotyczy spraw, dla kt�rych zosta�a wydana. Kan. 17 - Ustawy ko�cielne nale�y rozumie� wed�ug w�asnego znaczenia s��w, rozwa�anego w tek�cie i kontek�cie. Je�li pozostaje ono w�tpliwe i niejasne, nale�y uwzgl�dni� miejsca paralelne, gdy takie s�, cel i okoliczno�ci ustawy oraz my�l prawodawcy. Kan. 18 - Ustawy, kt�re ustanawiaj� kary, ograniczaj� swobodne wykonywanie uprawnie� albo zawieraj� wyj�tek od ustawy, podlegaj� �cis�ej interpretacji. Kan. 19 - Je�li w okre�lonej sprawie brak wyra�nej ustawy, powszechnej lub partykularnej, albo prawa zwyczajowego sprawa - z wyj�tkiem karnej - winna by� rozstrzygni�ta z uwzgl�dnieniem ustaw wydanych w podobnych sprawach, og�lnych zasad prawnych z zachowaniem s�uszno�ci kanonicznej, jurysprudencji, praktyki Kurii Rzymskiej oraz powszechnej i sta�ej opinii uczonych. Kan. 20 - P�niejsza ustawa uchyla wcze�niejsz� lub j� zmienia, je�li wyra�nie to postanawia albo jest jej wprost przeciwna, albo porz�dkuje w ca�o�ci przedmiot dawnej ustawy. Jednak�e ustawa powszechna nie zmienia prawa partykularnego lub specjalnego, chyba �e co innego jest w prawie wyra�nie zastrze�one. Kan. 21 - W w�tpliwo�ci nie domniemywa si�, �e ustawa poprzednia zosta�a odwo�ana, lecz ustawy p�niejsze nale�y odnie�� do poprzednich i wedle mo�no�ci z nimi uzgodni�. Kan. 22 - Ustawy pa�stwowe, do kt�rych odsy�a prawo ko�cielne, nale�y zachowa� w prawie kanonicznym na ile nie s� przeciwne prawu Bo�emu i o ile prawo kanoniczne czego innego nie zastrzega. Tytu� II ZWYCZAJ Kan. 23 - Tylko ten zwyczaj wprowadzony przez wsp�lnot� wiernych posiada moc prawa, kt�ry zosta� zatwierdzony przez prawodawc�, zgodnie z kanonami ni�ej zamieszczonymi. Kan. 24 - � 1. �aden zwyczaj przeciwny prawu Bo�emu nie mo�e uzyska� mocy prawa. � 2. Nie mo�e te� uzyska� mocy prawa zwyczaj przeciwny prawu kanonicznemu albo powsta�y obok niego, je�li nie jest rozumny. Nie jest za� rozumny zwyczaj wyra�nie przez prawo odrzucony. Kan. 25 - Tylko ten zwyczaj uzyskuje moc ustawy, kt�ry jest zachowywany z zamiarem wprowadzenia prawa przez wsp�lnot� zdoln� przynajmniej do jego przyj�cia. Kan. 26 - Je�li nie uzyska� specjalnego zatwierdzenia kompetentnego prawodawcy, zwyczaj przeciwny obowi�zuj�cemu prawu kanonicznemu oraz zwyczaj obok prawa kanonicznego jedynie wtedy otrzymuje moc prawa, gdy jest zachowywany zgodnie z prawem w spos�b ci�g�y przez pe�nych lat trzydzie�ci. Natomiast przeciwny ustawie kanonicznej, kt�ra zawiera klauzul� zabraniaj�c� przysz�ych zwyczaj�w tylko wtedy mo�e przewa�y�, gdy jest stuletni albo niepami�tny. Kan. 27 - Zwyczaj jest najlepsz� interpretacj� ustaw. Kan. 28 - Z zachowaniem przepisu kan. 5, zwyczaj czy to przeciwny prawu, czy obok niego, zostaje odwo�any przez zwyczaj przeciwny lub ustaw�. Je�li jednak o nich wyra�nie nie wspomina, ustawa nie odwo�uje zwyczaj�w stuletnich lub niepami�tnych, ani te� ustawa powszechna nie odwo�uje zwyczaj�w partykularnych. Tytu� III DEKRETY OG�LNE ORAZ INSTRUKCJE Kan. 29 - Dekrety og�lne, wydawane przez kompetentnego prawodawc� dla wsp�lnoty zdolnej do przyj�cia prawa i zawieraj�ce og�lne przepisy, s� ustawami we w�a�ciwym znaczeniu i rz�dz� si� przepisami kanon�w o ustawach. Kan. 30 - Kto posiada jedynie w�adz� wykonawcz�, nie mo�e wyda� dekretu og�lnego, o kt�rym w kan. 29, chyba �e w poszczeg�lnych wypadkach zostanie mu wyra�nie udzielona zgodnie z prawem przez kompetentnego prawodawc�, z zachowaniem warunk�w okre�lonych w akcie jej udzielenia. Kan. 31 - � 1. Og�lne dekrety wykonawcze, w kt�rych mianowicie dok�adniej okre�la si� sposoby zastosowania ustawy albo przynagla si� jej zachowanie, mog� wydawa� - w ramach w�asnej kompetencji - posiadaj�cy w�adz� wykonawcz�. � 2. Co do promulgacji i okresu nieobowi�zywalno�ci dekret�w, o kt�rych w � 1, nale�y zachowa� postanowienia kan. 8. Kan. 32 - Og�lne dekrety wykonawcze obowi�zuj� podlegaj�cych ustawom, kt�rych sposoby wykonania dekrety te okre�laj� lub przynaglaj� wykonanie. Kan. 33 - � 1. Og�lne dekrety wykonawcze, chocia�by by�y wydane w formie dyrektori�w lub dokument�w o innej nazwie, nie zmieniaj� ustaw, a ich przepisy ustawom przeciwne s� pozbawione wszelkiej mocy. � 2. Dekrety te trac� moc na skutek odwo�ania wyra�nego lub po�redniego, dokonanego przez kompetentn� w�adz�, jak r�wnie� z chwil� wyga�ni�cia ustawy, dla wykonania kt�rej zosta�y wydane. Nie wygasaj� natomiast z ustaniem w�adzy wydaj�cego, chyba �e co innego wyra�nie zastrze�ono. Kan. 34 - � 1. Instrukcje, kt�re mianowicie wyja�niaj� przepisy ustaw oraz rozwijaj� i okre�laj� racje, kt�re nale�y uwzgl�dni� przy ich zachowaniu, s� dane na u�ytek tych, kt�rzy maj� si� troszczy� o wprowadzenie ustaw w �ycie i obowi�zuj� ich w wykonywaniu ustaw. Wydaj� je zgodnie z prawem w granicach swojej kompetencji ci, kt�rzy posiadaj� w�adz� wykonawcz�. � 2. Postanowienia instrukcji nie zmieniaj� ustaw. Je�li za� kt�re� z nich nie dadz� si� pogodzi� z przepisami ustaw, s� pozbawione wszelkiej mocy. � 3. Instrukcje trac� moc nie tylko przez odwo�anie wyra�ne lub po�rednie przez kompetentn� w�adz�, kt�ra je wyda�a, lub wy�sz�, lecz tak�e przez wyga�ni�cie ustawy, dla kt�rej wyja�nienia czy wprowadzenia jej w �ycie, zosta�y wydane. Tytu� IV POSZCZEG�LNE AKTY ADMINISTRACYJNE Rozdzia� I NORMY WSP�LNE Kan. 35 - Poszczeg�lny akt administracyjny - a wi�c dekret, nakaz czy reskrypt - mo�e by� wydany przez posiadaj�cego w�adz� wykonawcz� w granicach przys�uguj�cej mu kompetencji, z zachowaniem przepisu kan. 76, � 1. Kan. 36 - � 1. Akt administracyjny winien by� rozumiany zgodnie z w�a�ciwym znaczeniem s��w i powszechnie przyj�tym sposobem m�wienia. W przypadku w�tpliwo�ci akty dotycz�ce spor�w, zagro�enia lub wymierzenia kary, ograniczaj�ce prawa osoby lub naruszaj�ce czyje� prawa nabyte albo przeciwne ustawie z korzy�ci� dla os�b prywatnych - podlegaj� �cis�ej interpretacji; wszystkie inne - szerokiej. � 2. Akt administracyjny nie powinien by� rozci�gany na inne przypadki, poza wyra�nie wymienionymi. Kan. 37 - Akt administracyjny dotycz�cy zakresu zewn�trznego powinien by� wydany na pi�mie. Dotyczy to tak�e wykonania tego aktu, je�li jest przewidziany wykonawca. Kan. 38 - Akt administracyjny, nawet wtedy gdy chodzi o reskrypt wydany z w�asnej inicjatywy, jest pozbawiony mocy w tym, co narusza nabyte przez kogo� prawo albo jest przeciwny ustawie lub zatwierdzonemu zwyczajowi, chyba �e kompetentna w�adza wyra�nie do��czy�a klauzul� uchylaj�c�. Kan. 39 - Warunki dodane do aktu administracyjnego tylko wtedy wymagane s� do wa�no�ci, gdy s� wyra�one partyku��: je�li, chyba �e, o ile. Kan. 40 - Wykonawca jakiego� aktu administracyjnego niewa�nie wype�nia swoje zadanie przed otrzymaniem pisma i sprawdzeniem jego autentyczno�ci oraz integralno�ci, chyba �e w�adza wydaj�c akt przes�a�a mu wcze�niej o tym wiadomo��. Kan. 41 - Wykonawca aktu administracyjnego, kt�remu powierzono samo wykonanie nie mo�e odm�wi� wykonania tego aktu, chyba �e oczywistym jest, �e ten akt by�by niewa�ny albo �e na skutek innej wa�nej przyczyny nie mo�e on trwa� lub nie zosta�y wype�nione warunki do��czone do tego aktu administracyjnego. Gdy natomiast wykonanie aktu administracyjnego wydaje si� niewskazane ze wzgl�du na okoliczno�ci osoby lub miejsca, wykonawca powinien przerwa� jego wykonanie. W tych przypadkach ma obowi�zek natychmiast powiadomi� w�adz�, kt�ra akt wyda�a. Kan. 42 - Wykonawca aktu administracyjnego winien post�powa� zgodnie z tre�ci� zlecenia. Niewa�ne za� jest wykonanie aktu je�eli nie wype�ni� istotnych warunk�w podanych w pi�mie i nie zachowa� istotnej formy post�powania. Kan. 43 - Zgodnie ze swoim roztropnym uznaniem, wykonawca mo�e wyznaczy� swego zast�pc�, chyba �e zast�pstwo zosta�o zabronione albo zosta� on wybrany ze wzgl�du na osobiste przymioty lub oznaczono zast�pc�. W takich jednak wypadkach wolno wykonawcy komu� innemu powierzy� podj�cie akt�w przygotowawczych. Kan. 44 - Akt administracyjny mo�e by� wykonany tak�e przez nast�pc� wykonawcy na urz�dzie, chyba �e wykonanie powierzono z racji osobistych przymiot�w. Kan. 45 - Je�li w wykonywaniu aktu administracyjnego wykonawca pope�ni� jaki� b��d, powinien ponownie wykona� ten akt. Kan. 46 - Akt administracyjny nie traci mocy z chwil� ustania prawa tego, kt�ry go wyda�, chyba �e co innego wyra�nie w prawie zastrze�ono. Kan. 47 - Odwo�anie aktu administracyjnego przez inny akt administracyjny kompetentnej w�adzy osi�ga sw�j skutek dopiero od momentu zgodnego z prawem powiadomienia osoby, dla kt�rej by� wydany. Rozdzia� II DEKRETY I POSZCZEG�LNE NAKAZY Kan. 48 - Przez poszczeg�lny dekret nale�y rozumie� akt administracyjny, wydany przez kompetentn� w�adz� wykonawcz�, w kt�rym zgodnie z przepisami prawa zostaje podj�ta decyzja w poszczeg�lnym przypadku albo ma miejsce powierzenie, kt�re ze swej natury nie suponuje wniesienia przez kogo� pro�by. Kan. 49 - Poszczeg�lny nakaz jest dekretem, kt�ry jednej lub okre�lonym osobom, wprost i zgodnie z prawem co� poleca wykona� lub czego� zaniecha�, przede wszystkim celem przynaglenia do zachowania ustawy. Kan. 50 - Przed wydaniem poszczeg�lnego dekretu, w�adza powinna zebra� konieczne wiadomo�ci i dowody, oraz - o ile to mo�liwe - wys�ucha� tych, kt�rych prawa mog� by� naruszone. Kan. 51 - Dekret powinien by� wydany na pi�mie, z podaniem, je�li zawiera decyzj�, przynajmniej og�lnej motywacji. Kan. 52 - Poszczeg�lny dekret posiada moc tylko w sprawach kt�re rozstrzyga i w odniesieniu do os�b, dla kt�rych zosta� wydany; wi��e je za� wsz�dzie, chyba �e z tre�ci wynika co innego. Kan. 53 - Je�li dekrety s� sobie przeciwne, szczeg�owy przewa�a nad og�lnym w tym, co zosta�o wyra�one szczeg�owo. Gdy s� jednakowo szczeg�owe lub og�lne, czasowo p�niejszy odwo�uje wcze�niejszy, w tym, w czym jest mu przeciwny. Kan. 54 - � 1. Poszczeg�lny dekret, powierzony do realizacji wykonawcy, osi�ga sw�j skutek w momencie wykonania; poza ty od momentu powiadomienia osoby powag� wydaj�cego decyzj�. � 2. Tylko wtedy mo�na si� domaga� wykonania poszczeg�lnego dekretu, gdy zosta� zgodnie z przepisem prawa dor�czony jako prawomocny dokument. Kan. 55 - Zachowuj�c przepisy kan. 37 i 51, gdy bardzo powa�na przyczyna nie pozwala na dor�czenie tekstu dekretu na pi�mie, wtedy powiadomienie o dekrecie ma miejsce przez odczytanie temu, dla kt�rego jest przeznaczony, wobec notariusza lub dw�ch �wiadk�w. Zredagowany dokument o tym fakcie winien by� podpisany przez wszystkich obecnych. Kan. 56 - Powiadomienie o dekrecie ma miejsce, je�eli osoba, dla kt�rej jest przeznaczony, prawnie wezwana po odbi�r dekretu lub wys�uchanie jego tre�ci, nie maj�c s�usznego powodu nie stawi�a si� albo odm�wi�a z�o�enia podpisu. Kan. 57 - � 1. Ilekro� ustawa nakazuje wyda� dekret, albo osoba zainteresowana wnios�a pro�b� lub rekurs zgodnie z przepisem prawa, by otrzyma� dekret, kompetentna w�adza winna za�atwi� spraw� w ci�gu trzech miesi�cy od otrzymania pro�by lub rekursu, chyba �e w ustawie zosta� przepisany inny termin. � 2. Po up�ywie tego terminu - je�li nie wydano jeszcze dekretu - nale�y domniemywa� odpowied� negatywn� w odniesieniu do sk�adania kolejnego rekursu. � 3. Domniemana odpowied� negatywna nie zwalnia kompetentnej w�adzy od obowi�zku wydania dekretu, a tak�e od obowi�zku naprawienia ewentualnej szkody, zgodnie z postanowieniem kan. 128. Kan. 58 - � 1. Poszczeg�lny dekret traci swoj� moc na skutek zgodnego z prawem odwo�ania przez kompetentn� w�adz�, a tak�e przez wyga�ni�cie ustawy, dla wykonania kt�rej zosta� wydany. � 2. Ka�dy nakaz, kt�ry nie zosta� na�o�ony dokumentem zgodnie z przepisami prawa, wygasa z ustaniem w�adzy nakazuj�cego. Rozdzia� III RESKRYPTY Kan. 59 - � 1. Przez reskrypt nale�y rozumie� akt administracyjny wydany na pi�mie przez kompetentn� w�adz� wykonawcz�, kt�rym - zgodnie z jego natur� - na czyj�� pro�b� udziela si� przywileju, dyspensy czy innej �aski. � 2. Przepisy ustanowione w odniesieniu do reskrypt�w maj� zastosowanie tak�e w stosunku do udzielanych ustnie zezwole� i �ask, chyba �e stwierdza si� co� innego. Kan. 60 - Ka�dy mo�e uzyska� jakikolwiek reskrypt, je�eli mu tego wyra�nie nie zabroniono. Kan. 61 - Je�li nie stwierdza si� czego� innego, reskrypt mo�e by� uzyskany dla drugiego, nawet niezale�nie od jego zgody, i jest wa�ny przed jego akceptacj�, z zachowaniem przeciwnych klauzul. Kan. 62 - Reskrypt bez wykonawcy staje si� skuteczny z chwil� wydania pisma; pozosta�e od momentu ich wykonania. Kan. 63 - � 1. Wa�no�ci reskryptu stoi na przeszkodzie subrepcja, czyli zatajenie prawdy, je�li w pro�bie nie wyra�ono tego, co zgodnie z ustaw�, stylem i praktyk� kanoniczn� winno by� wyra�one do wa�no�ci, chyba �e chodzi o reskrypt �aski wydany z w�asnej inicjatywy. � 2. Wa�no�ci reskryptu stoi r�wnie� na przeszkodzie obrepcja, czyli przedstawienie nieprawdy, je�li ani jedna z podanych przyczyn sk�aniaj�cych nie jest prawdziwa. � 3. W reskryptach bez wykonawcy przyczyna sk�aniaj�ca musi by� prawdziwa w chwili udzielania reskryptu; w pozosta�ych - w momencie ich wykonania. Kan. 64 - Zachowuj�c nienaruszone prawo Penitencjarii w odniesieniu do zakresu wewn�trznego, �aska, kt�rej odm�wi�a jakakolwiek dykasteria Kurii Rzymskiej, nie mo�e by� wa�nie udzielona przez inn� dykasteri� tej�e Kurii lub przez inn� kompetentn� w�adz� - ni�sz� od Biskupa Rzymskiego - bez zgody dykasterii, z kt�r� spraw� zacz�to za�atwia�. Kan. 65 - � 1. Zachowuj�c przepisy �� 2 i 3, nikt nie mo�e, bez wspomnienia o odmowie, prosi� innego ordynariusza o �ask�, kt�rej odm�wi� w�asny ordynariusz. Po zawiadomieniu o odmowie, ordynariusz nie powinien udziela� �aski, bez rozwa�enia racji, dla kt�rych pierwszy ordynariusz jej odm�wi�. � 2. �aski nie udzielonej przez wikariusza generalnego lub wikariusza biskupiego, nie mo�e wa�nie udzieli� inny wikariusz tego� biskupa, nawet po rozwa�eniu racji, dla kt�rych poprzedni wikariusz jej odm�wi�. � 3. Bez powiadomienia o odmowie, biskup diecezjalny niewa�nie udziela �aski, kt�rej uprzednio odm�wi� wikariusz generalny lub wikariusz biskupi. Natomiast po odmowie �aski przez biskupa diecezjalnego wikariusz generalny lub wikariusz biskupi nie mo�e jej wa�nie udzieli� bez zgody biskupa nawet po zawiadomieniu o odmowie. Kan. 66 - Nie powoduje niewa�no�ci reskryptu b��d dotycz�cy nazwiska osoby, kt�rej si� udziela �aski lub kt�ra wystawia reskrypt, , tak�e dotycz�cy jej miejsca zamieszkania lub sprawy, o kt�r� chodzi, byleby, zdaniem ordynariusza, nie by�o �adnej w�tpliwo�ci co do samej osoby lub sprawy. Kan. 67 - � 1. Je�li si� zdarzy, �e w jednej i tej samej sprawie uzyskano dwa przeciwne reskrypty, wtedy szczeg�owy przewa�a nad og�lnym, w tym, co zosta�o szczeg�owo wyra�one. � 2. Je�li s� jednakowo szczeg�owe lub og�lne, wcze�niejszy przewa�a nad p�niejszym, chyba �e w p�niejszym wyra�nie zaznaczono o poprzednim, albo ten, kt�ry wcze�niej uzyska� reskrypt, dot�d z niego nie korzysta� podst�pnie lub wskutek swego oczywistego zaniedbania. � 3. W w�tpliwo�ci czy reskrypt jest wa�ny lub nie, nale�y si� odnie�� do dawcy reskryptu. Kan. 68 - Reskrypt Stolicy Apostolskiej bez wykonawcy, tylko wtedy winien by� przedstawiony ordynariuszowi prosz�cego, gdy zosta�o to w tym�e pi�mie nakazane albo chodzi o sprawy publiczne lub potwierdzenie warunk�w. Kan. 69 - Reskrypt, w kt�rym nie wyznaczono czasu jego okazania, mo�e by� przedstawiony wykonawcy w dowolnym czasie, byleby nie by�o oszustwa czy podst�pu. Kan. 70 - Je�li w reskrypcie zlecono wykonawcy samo udzielenie, do niego nale�y zgodnie z jego roztropnym uznaniem i sumieniem udzielenie lub odmowa �aski. Kan. 71 - Nikt nie ma obowi�zku korzysta� z reskryptu udzielonego tylko dla w�asnego po�ytku, chyba �e sk�din�d jest do tego kanonicznie zobowi�zany. Kan. 72 - Reskrypty udzielone przez Stolic� Apostolsk�, kt�re wygas�y, mog� zosta� jednorazowo dla s�usznej przyczyny przed�u�one przez biskupa diecezjalnego, jednak nie ponad trzy miesi�ce. Kan. 73 - Ustawa przeciwna nie odwo�uje �adnego reskryptu, chyba �e co innego w samej ustawie zastrze�ono. Kan. 74 - Chocia� z �aski udzielonej mu ustnie mo�e kto� korzysta� w zakresie wewn�trznym, jednak obowi�zany jest udowodni� j� w zakresie zewn�trznym, ilekro� kto� domaga si� tego zgodnie z prawem. Kan. 75 - Je�li reskrypt zawiera przywilej lub dyspens�, nale�y ponadto zachowa� przepisy kanon�w, kt�re nast�puj�. Rozdzia� IV PRZYWILEJE Kan. 76 - � 1. Przywilej, czyli �aska udzielona dla po�ytku pewnych os�b, fizycznych lub prawnych, szczeg�lnym aktem, mo�e by� przyznany przez ustawodawc� oraz przez w�adz� wykonawcz�, kt�rej prawodawca da� tak� w�adz�. � 2. Stuletnie lub niepami�tne posiadanie wprowadza domniemanie udzielenia przywileju. Kan. 77 - Przywilej nale�y interpretowa� wed�ug przepisu kan. 36, � 1. Zawsze jednak winna by� zastosowana taka interpretacja, dzi�ki kt�rej ci, kt�rzy otrzymali przywilej, rzeczywi�cie uzyskaliby jak�� �ask�. Kan. 78 - � 1. Przywilej domniemywa si� jako sta�y, chyba �e udowodni si� co� przeciwnego. � 2. Przywilej osobowy, ten mianowicie, kt�ry ��czy si� z osob�, z ni� te� wygasa. � 3. Przywilej rzeczowy wygasa przez ca�kowite zniszczenie rzeczy lub miejsca. Jednak�e przywilej miejscowy od�ywa, je�li miejsce zostanie przywr�cone swemu przeznaczeniu w ci�gu pi��dziesi�ciu lat. Kan. 79 - Przywilej ustaje drog� odwo�ania przez kompetentn� w�adz� zgodnie z norm� kan. 47, z zachowaniem przepisu kan. 81. Kan. 80 - � 1. �aden przywilej nie ustaje przez zrzeczenie si�, chyba �e zosta�o ono przyj�te przez kompetentn� w�adz�. � 2. Ka�da jednak osoba fizyczna mo�e si� zrzec przywileju udzielonego wy��cznie na jej korzy��. � 3. Przywileju udzielonego jakiej� osobie prawnej albo z racji godno�ci miejsca lub rzeczy, nie mog� si� zrzec pojedyncze osoby. R�wnie� samej osobie prawnej nie wolno si� zrzec udzielonego jej przywileju, je�eli zrzeczenie przynosi szkod� Ko�cio�owi lub innym. Kan. 81 - Z ustaniem w�adzy udzielaj�cego przywilej nie wygasa, chyba �e zosta� udzielony z klauzul� wed�ug naszego uznania lub inn� r�wnoznaczn�. Kan. 82 - Przywileje nie b�d�ce dla drugich ci�arem, nie ustaj� przez niekorzystanie z nich lub u�ywanie przeciwne. Natomiast przywilej uci��liwy dla drugich traci moc, je�eli przedawnienie nast�pi�o zgodnie z prawem. Kan. 83 - � 1. Przywilej ustaje z up�ywem czasu lub po wyczerpaniu przypadk�w, dla kt�rych zosta� udzielony, z zachowaniem przepisu kan. 142, � 2. � 2. Ustaje r�wnie�, je�eli z up�ywem czasu - zdaniem kompetentnej w�adzy - tak si� zmieni�y okoliczno�ci rzeczowe, �e sta� si� szkodliwy albo jego u�ywanie niegodziwe. Kan. 84 - Kto nadu�ywa w�adzy udzielonej mu przywilejem, zas�uguje na pozbawienie samego przywileju. St�d te� ordynariusz po bezskutecznym upomnieniu posiadacza przywileju, kt�ry powa�nie go nadu�ywa, powinien pozbawi� go przywileju, kt�rego sam udzieli�, a je�li przywilej zosta� przyznany przez Stolic� Apostolsk�, ordynariusz ma obowi�zek powiadomi� j� o tym. Rozdzia� V DYSPENSY Kan. 85 - Dyspensa, czyli rozlu�nienie prawa czysto ko�cielnego w poszczeg�lnym wypadku, mo�e zosta� udzielona przez tych, kt�rzy posiadaj� w�adz� wykonawcz� w granicach ich kompetencji, a tak�e przez tych, kt�rym wyra�nie lub po�rednio przys�uguje w�adza dyspensowania, b�d� moc� samego prawa, b�d� moc� zgodnej z prawem delegacji. Kan. 96 - Nie podlegaj� dyspensie ustawy, o ile definiuj� to, co jest istotnie konstytutywne dla instytucji albo akt�w prawnych. Kan. 87 - � 1. Biskup diecezjalny mo�e dyspensowa� wiernych - ilekro� uzna to za po�yteczne dla ich duchowego dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwy�sz� w�adz� ko�cieln� dla jego terytorium lub dla jego podw�adnych, jednak nie od ustaw procesowych lub karnych ani od kt�rych dyspensa jest specjalnie zarezerwowana Stolicy Apostolskiej lub innej w�adzy. � 2. Je�eli trudno jest zwr�ci� si� do Stolicy �wi�tej i r�wnocze�nie zw�oka grozi niebezpiecze�stwem powa�nej szkody, ka�dy ordynariusz mo�e dyspensowa� od tych�e ustaw, nawet je�eli dyspensa zarezerwowana jest Stolicy �wi�tej, je�li tylko chodzi o dyspens�, kt�rej ona w tych samych okoliczno�ciach zwyk�a udziela�, z zachowaniem przepisu kan. 291. Kan. 88 - Ordynariusz miejsca mo�e dyspensowa� od ustaw diecezjalnych, a tak�e, ilekro� uzna, �e b�dzie to dla dobra wiernych, od ustaw wydanych przez synod plenarny lub prowincjalny albo przez Konferencj� Episkopatu. Kan. 89 - Proboszcz i inni prezbiterzy lub diakoni nie mog� dyspensowa� od ustawodawstwa powszechnego i partykularnego, chyba �e taka w�adza by�aby im wyra�nie udzielona. Kan. 90 - � 1. Od ustawodawstwa ko�cielnego nie nale�y dyspensowa� bez s�usznej i racjonalnej przyczyny, z uwzgl�dnieniem okoliczno�ci przypadku i wa�no�ci ustawy, od kt�rej si� dyspensuje. W przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a tak�e niewa�na, chyba �e zosta�a udzielona przez prawodawc� lub jego prze�o�onego. � 2. W w�tpliwo�ci co do wystarczalno�ci przyczyny, dyspensa jest udzielona wa�nie i godziwie. Kan. 91 - Kto posiada w�adz� dyspensowania, ma prawo wykonywa� j� b�d�c tak�e poza terytorium w stosunku do podw�adnych chocia�by nieobecnych na terytorium, a tak�e je�li czego� innego wyra�nie nie postanowiono, w stosunku do podr�nych, przebywaj�cych aktualnie na terytorium, a r�wnie� wzgl�dem samego siebie. Kan. 92 - �cis�ej interpretacji podlega nie tylko dyspensa, zgodnie z przepisem kan. 36, � 1, lecz sama w�adza dyspensowania udzielona do konkretnego przypadku. Kan. 93 - Dyspensa maj�ca na celu zastosowanie ustaje w ten sam spos�b co przywilej, a mianowicie poprzez pewne i ca�kowite wyga�ni�cie przyczyny sk�aniaj�cej. Tytu� V STATUTY I PRZEPISY PORZ�DKOWE Kan. 94 - � 1. Statuty w sensie w�a�ciwym oznaczaj� zarz�dzenia wydawane zgodnie z prawem w zespo�ach os�b lub rzeczy, a okre�laj�ce ich cel, konstytucj�, zarz�d i sposoby dzia�ania. � 2. Statutami zespo�u os�b zobowi�zane s� tylko osoby, b�d�ce ich cz�onkami zgodnie z prawem; statutami zespo�u rzeczy, ci kt�rzy nimi kieruj�. � 3. Przepisy statut�w, ustanowione i promulgowane moc� w�adzy ustawodawczej, kieruj� si� przepisami kanon�w o ustawach. Kan. 95 - � 1. Przepisami porz�dkowymi s� regu�y czy normy, kt�re nale�y zachowa� podczas zgromadze� os�b czy to og�oszonych przez w�adz� ko�cieln�, czy zwo�ywanych swobodnie przez wiernych, a tak�e z okazji r�nych obchod�w i przez kt�re okre�la si� to, co dotyczy ich ukonstytuowania, kierowania nimi i sposobu dzia�ania. � 2. Podczas zgromadze� i obchod�w, przepisami porz�dkowymi s� zwi�zane osoby, kt�re bior� w nich udzia�. Tytu� VI OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE Rozdzia� I POZYCJA KANONICZNA OS�B FIZYCZNYCH Kan. 96 - Przez chrzest cz�owiek zostaje wcielony do Ko�cio�a Chrystusowego i staje si� w nim osob�, z obowi�zkami i prawami, kt�re - zwa�ywszy ich pozycj� - s� w�a�ciwe chrze�cijanom, je�li s� we wsp�lnocie ko�cielnej i o ile nie przeszkadza sankcja na�o�ona zgodnie z przepisem prawa. Kan. 97 - � 1. Osoba, kt�ra uko�czy�a osiemna�cie lat, jest pe�noletnia; poni�ej tego wieku ma�oletnia. � 2. Ma�oletni, przed uko�czeniem si�dmego roku �ycia, nazywa si� dzieckiem i uwa�any jest za nie posiadaj�cego u�ywania rozumu. Po sko�czonym si�dmym roku �ycia domniemywa si�, �e posiada u�ywanie rozumu. Kan. 98 - � 1. Osobie pe�noletniej przys�uguje pe�ne wykonywanie jej uprawnie�. � 2. W wykonywaniu swoich uprawnie� osoba ma�oletnia podlega w�adzy rodzic�w lub opiekun�w, z wyj�tkiem tych spraw, w kt�rych ma�oletni na podstawie prawa Bo�ego lub kanonicznego s� wyj�ci spod ich w�adzy; co do ustanowienia opiekun�w oraz ich w�adzy, nale�y zachowa� przepisy prawa cywilnego, chyba �e w prawie kanonicznym co innego zastrze�ono albo biskup diecezjalny uzna� w pewnych wypadkach, ze s�usznej przyczyny, �e nale�y zaradzi� temu przez ustanowienie innego opiekuna. Kan. 99 - Ktokolwiek na sta�e nie posiada u�ywania rozumu, uznany jest za nieodpowiedzialnego i przyr�wnany dzieciom. Kan. 100 - Osob� nazywa si� mieszka�cem w miejscu, gdzie posiada sta�e zamieszkanie; przybyszem w miejscu, w kt�rym ma zamieszkanie tymczasowe; podr�nym, je�li znajduje si� poza miejscem sta�ego lub tymczasowego zamieszkania, kt�re nadal zatrzymuje; tu�aczem, je�eli nigdzie nie posiada sta�ego lub tymczasowego zamieszkania. Kan. 101 - � 1. Miejscem pochodzenia dziecka, tak�e neofity, jest to, w kt�rym rodzice w chwili jego urodzenia posiadali sta�e zamieszkanie albo - w jego braku - tymczasowe; lub matka, je�eli rodzice nie mieli tego samego sta�ego lub tymczasowego zamieszkania. � 2. Je�eli chodzi o dziecko tu�aczy, to miejscem pochodzenia jest samo miejsce narodzenia; je�li za� o porzucone, to miejsce, w kt�rym zosta�o znalezione. Kan. 102 - � 1. Zamieszkanie sta�e nabywa si� takim przebywaniem na terytorium jakiej� parafii lub przynajmniej diecezji, kt�re albo jest po��czone z zamiarem pozostania tam na sta�e, je�li nic stamt�d nie odwo�a, albo trwa�o przez pe�nych pi�� lat. � 2. Tymczasowe zamieszkanie nabywa si� przez takie przebywanie na terenie jakiej� parafii lub przynajmniej diecezji, kt�re albo jest po��czone z zamiarem pozostania tam przynajmniej przez trzy miesi�ce, je�li nic stamt�d nie odwo�a, albo przed�u�y�o si� rzeczywi�cie do trzech miesi�cy. � 3. Sta�e lub tymczasowe zamieszkanie na terenie parafii nazywa si� parafialnym; na terenie diecezji - chocia�by nie w parafii - diecezjalnym. Kan. 103 - Cz�onkowie instytut�w zakonnych i stowarzysze� �ycia apostolskiego nabywaj� sta�e zamieszkanie w miejscu, gdzie jest po�o�ony dom, do kt�rego nale��; tymczasowe zamieszkanie w domu, w kt�rym przebywaj� zgodnie z przepisem kan. 102, � 2. Kan. 104 - Ma��onkowie winni mie� wsp�lne sta�e lub tymczasowe zamieszkanie. Z racji prawnej separacji albo innej s�usznej przyczyny, ka�dy z nich mo�e mie� w�asne sta�e lub tymczasowe zamieszkanie. Kan. 105 - � 1. Ma�oletni z konieczno�ci posiada zamieszkanie sta�e lub tymczasowe tego, kt�rego w�adzy podlega. Po wyj�ciu z dzieci�stwa, mo�e naby� r�wnie� w�asne tymczasowe zamieszkanie, a uzyskawszy usamodzielnienie zgodnie z przepisami prawa cywilnego, tak�e w�asne sta�e zamieszkanie. � 2. Ktokolwiek z innego powodu ni� ma�oletno�� oddany jest zgodnie z prawem pod czyj�� opiek� lub kuratel� posiada sta�e lub tymczasowe zamieszkanie opiekuna lub kuratora. Kan. 106 - Sta�e lub tymczasowe zamieszkanie traci si� przez odej�cie z miejsca po��czone z zamiarem niepowracania, z zachowaniem przepisu kan. 105. Kan. 107 - � 1. Zar�wno przez zamieszkanie sta�e jak i tymczasowe, ka�dy uzyskuje w�asnego proboszcza oraz ordynariusza. � 2. W�asnym proboszczem lub ordynariuszem tu�acza jest proboszcz lub ordynariusz jego aktualnego pobytu. � 3. Proboszczem w�asnym tego, kto posiada tylko sta�e lub tymczasowe zamieszkanie diecezjalne, jest proboszcz miejsca aktualnego pobytu. Kan. 108 - � 1. Pokrewie�stwo oblicza si� poprzez linie i stopnie. � 2. W linii prostej tyle jest stopni, ile zrodze�, czyli os�b, nie licz�c przodka. � 3. W linii bocznej jest tyle stopni, ile jest os�b w obydwu razem liniach, nie licz�c przodka. Kan. 109 - � 1. Powinowactwo powstaje z wa�nego ma��e�stwa, nawet niedope�nionego, i istnieje mi�dzy m�em a krewnymi �ony oraz mi�dzy �on� a krewnymi m�a. � 2. Oblicza si� tak, �e krewni m�a w tej samej linii i w tym samym stopniu s� powinowatymi �ony i odwrotnie. Kan. 110 - Dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa cywilnego uwa�ane s� za dzieci tego lub tych, kt�rzy je adoptowali. Kan. 111 - � 1. Do Ko�cio�a �aci�skiego zostaje w��czone przez przyj�cie chrztu dziecko rodzic�w, kt�rzy do niego nale��, lub - je�li jedno z nich do niego nie nale�y - kt�rzy zgodnie sobie �ycz�, by potomstwo by�o ochrzczone w Ko�ciele �aci�skim. Je�eli za� brak zgodno�ci, zostaje w��czone do Ko�cio�a obrz�dku ojca. � 2. Ka�dy z maj�cych by� ochrzczonym, kt�ry uko�czy� czternasty rok �ycia, mo�e dobrowolnie wybra� chrzest w Ko�ciele �aci�skim lub Ko�ciele innego samodzielnego obrz�dku; w takim wypadku nale�y do tego Ko�cio�a, kt�ry wybra�. � 3. Proboszczem w�asnym tego, kto posiada tylko sta�e lub tymczasowe zamieszkanie diecezjalne, jest proboszcz miejsca aktualnego pobytu. Kan. 108 - � 1. Pokrewie�stwo oblicza si� poprzez linie i stopnie. � 2. W linii prostej tyle jest stopni, ile zrodze�, czyli os�b, nie licz�c przodka. � 3. W linii bocznej jest tyle stopni, ile jest os�b w obydwu razem liniach, nie licz�c przodka. Kan. 109 - � 1. Powinowactwo powstaje z wa�nego ma��e�stwa, nawet niedope�nionego, i istnieje mi�dzy m�em a krewnymi �ony oraz mi�dzy �on� a krewnymi m�a. � 2. Oblicza si� tak, �e krewni m�a w tej samej linii i w tym samym stopniu s� powinowatymi �ony i odwrotnie. Kan. 110 - Dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa cywilnego uwa�ane s� za dzieci tego lub tych, kt�rzy je adoptowali. Kan. 111 - � 1. Do Ko�cio�a �aci�skiego zostaje w��czone przez przyj�cie chrztu dziecko rodzic�w, kt�rzy do niego nale��, lub - je�li jedno z nich do niego nie nale�y - kt�rzy zgodnie sobie �ycz�, by potomstwo by�o ochrzczone w Ko�ciele �aci�skim. Je�eli za� brak zgodno�ci, zostaje w��czone do Ko�cio�a obrz�dku ojca. � 2. Ka�dy z maj�cych by� ochrzczonym, kt�ry uko�czy� czternasty rok �ycia, mo�e dobrowolnie wybra� chrzest w Ko�ciele �aci�skim lub Ko�ciele innego samodzielnego obrz�dku; w takim wypadku nale�y do tego Ko�cio�a, kt�ry wybra�. Kan. 112 - � 1. Po przyj�ciu chrztu, do Ko�cio�a innego samodzielnego obrz�dku zostaj� w��czeni: 1 ci, kt�rzy otrzymali zezwolenie Stolicy Apostolskiej; 2 ma��onek, kt�ry zawieraj�c ma��e�stwo lub w czasie jego trwania o�wiadczy, �e pragnie przej�� do Ko�cio�a innego samodzielnego obrz�dku swego ma��onka; po rozwi�zaniu jednak ma��e�stwa mo�e w spos�b nieskr�powany powr�ci� do Ko�cio�a �aci�skiego; 3 dzieci tych, o kt�rych w nn. 1 i 2, przed uko�czeniem czternastego roku �ycia, a w ma��e�stwie mieszanym dzieci strony katolickiej, kt�ra zgodnie z przepisami prawa przesz�a do Ko�cio�a innego obrz�dku; po osi�gni�ciu wskazanego wieku mog� powr�ci� do Ko�cio�a �aci�skiego. � 2. Nawet d�ugotrwa�y zwyczaj przyjmowania sakrament�w wed�ug obrz�d�w Ko�cio�a innego samodzielnego obrz�dku, nie poci�ga za sob� przynale�no�ci do tego Ko�cio�a. Rozdzia� II OSOBY PRAWNE Kan. 113 - � 1. Ko�ci� katolicki i Stolica Apostolska s� osobami moralnymi z samego ustanowienia Bo�ego. � 2. Opr�cz os�b fizycznych s� w Ko�ciele tak�e osoby prawne, b�d�ce mianowicie w prawie kanonicznym podmiotem praw i obowi�zk�w, kt�re odpowiadaj� ich charakterowi. Kan. 114 - � 1. Osoby prawne s� ustanowione albo na mocy samego przepisu prawa, albo przez specjalne przyznanie kompetentnej w�adzy, wydane w formie dekretu jako zespo�y os�b lub rzeczy, skierowane do celu odpowiadaj�cego misji Ko�cio�a, ale przekraczaj�cego cel poszczeg�lnych jednostek. � 2. Przez cele, o kt�rych w � 1, nale�y rozumie� te, kt�re odnosz� si� do dzie� pobo�no�ci, apostolatu lub mi�o�ci czy to duchowej, czy materialnej. � 3. Kompetentna w�adza Ko�cio�a nie powinna nadawa� osobowo�ci prawnej, jak tylko tym zespo�om os�b lub rzeczy, kt�re realizuj� cel rzeczywi�cie po�yteczny oraz - po rozwa�eniu wszystkiego - posiadaj� �rodki, kt�re wed�ug przewidywa� wystarczaj� do osi�gni�cia ustalonego celu. Kan. 115 - � 1. Osobami prawnymi w Ko�ciele s� albo zespo�y os�b, albo zespo�y rzeczy. � 2. Zesp� os�b, kt�ry mo�e by� ustanowiony co najmniej z trzech os�b, jest kolegialny, je�eli jego dzia�anie okre�laj� cz�onkowie wsp�dzia�aj�cy w podejmowaniu decyzji, na r�wnych prawach lub nie, zgodnie z przepisami prawa i statut�w; w przeciwnym wypadku jest niekolegialny. � 3. Zesp� rzeczy, czyli fundacja autonomiczna, sk�ada si� z d�br lub rzeczy duchowych lub materialnych kt�rymi, zgodnie z postanowieniami prawa i statut�w, zarz�dza jedna lub kilka os�b fizycznych albo kolegium. Kan. 116 - � 1. Publicznymi osobami prawnymi s� zespo�y os�b lub rzeczy, kt�re s� ustanowione przez kompetentn� w�adz� ko�cieln�, by wykonywa�y w imieniu Ko�cio�a w oznaczanym dla nich zakresie, zgodnie z przepisami prawa, w�asne zadania im zlecone dla publicznego dobra; pozosta�e osoby prawne s� prywatnymi. � 2. Osoby prawne publiczne otrzymuj� t� osobowo�� b�d� moc� samego prawa, b�d� specjalnym dekretem kompetentnej w�adzy, przyznaj�cym j� wyra�nie; osoby prawne prywatne otrzymuj� t� osobowo�� tylko specjalnym dekretem kompetentnej w�adzy, przyznaj�cym wyra�nie t� osobowo��. Kan. 117 - �aden zesp� os�b lub rzeczy, pragn�cy otrzyma� osobowo�� prawn�, nie mo�e jej uzyska�, chyba �e jego statuty zosta�y zatwierdzone przez kompetentn� w�adz�. Kan. 118 - Publiczn� osob� prawn� reprezentuj�, dzia�aj�c w jej imieniu, ci, kt�rym przyznaje to uprawnienie prawo powszechne lub partykularne albo w�asne statuty; prywatn� osob� prawn� ci, kt�rym to uprawnienie przyznaj� statuty. Kan. 119 - W odniesieniu do akt�w kolegialnych, chyba �e w prawie lub w statutach inaczej zastrze�ono: 1 je�li chodzi o wybory, to ma moc prawa co - przy obecno�ci wi�kszo�ci tych, kt�rzy powinni by� wezwani - odpowiada bezwzgl�dnej wi�kszo�ci obecnych; po dw�ch bezskutecznych g�osowaniach, nale�y g�osowa� na dw�ch kandydat�w, kt�rzy otrzymali wi�kszo�� g�os�w, lub, je�li ich jest wi�cej, dw�ch najstarszych wiekiem; je�li po trzecim g�osowaniu pozostaje r�wnowaga, ten jest wybrany, kt�ry jest starszy wiekiem; 2 je�li chodzi o inne sprawy, to ma moc prawa, za czym - przy obecno�ci wi�kszo�ci tych, kt�rzy powinni by� wezwani - opowiada si� bezwzgl�dna wi�kszo�� obecnych; je�li jednak po dw�ch g�osowaniach liczba g�os�w jest r�wna, wtedy przewodnicz�cy mo�e przewa�y� swoim g�osem; 3 co za� dotyczy wszystkich jako jednostek, musi by� przez wszystkich zaaprobowane. Kan. 120 - � 1. Osoba prawna ze swej natury trwa nieprzerwanie. Wygasa jednak, je�li zostanie zniesiona przez kompetentn� w�adz� albo nie dzia�a przez okres stu lat. Prywatna osoba prawna wygasa ponadto, je�li samo stowarzyszenie zostaje rozwi�zane zgodnie z postanowieniami statut�w, albo je�li zdaniem kompetentnej w�adzy wygas�a sama fundacja, zgodnie z postanowieniami statut�w. � 2. Je�li spo�r�d osoby prawnej kolegialnej pozostaje cho�by jeden cz�onek, a zesp� os�b nie przesta� istnie� wed�ug statut�w, wykonywanie wszystkich praw zespo�u przys�uguje temu cz�onkowi. Kan. 121 - Je�eli zespo�y os�b lub rzeczy b�d�ce publicznymi osobami prawnymi tak zostaj� po��czone, �e zostaje z nich ustanowiony jeden zesp� i to sam posiadaj�cy osobowo�� prawn�, wtedy ta nowa osoba prawna przejmuje dobra oraz prawa dziedziczne nale��ce do poprzednich os�b i przejmuje zobowi�zania, jakie je obci��a�y. Co za� dotyczy przeznaczenia zw�aszcza d�br i wype�nienia zobowi�za�, wola fundator�w i ofiarodawc�w oraz prawa nabyte musz� by� zachowane. Kan. 122 - Je�eli zesp� posiadaj�cy publiczn� osobowo�� prawn� zostaje tak podzielony, �e albo jego cz�� zostaje po��czona z inn� osob� prawn�, albo z oddzielonej cz�ci eryguje si� odr�bn� publiczn� osob� prawn�, w�adza ko�cielna, kt�ra jest kompetentna do dokonania podzia�u, winna zadba� sama lub przez wykonawc�, z zachowaniem przede wszystkim zar�wno woli fundator�w i ofiarodawc�w, jak i praw nabytych oraz zatwierdzonych statut�w: 1 by rzeczy wsp�lne, kt�re mo�na podzieli�, dobra a tak�e prawa dziedziczne oraz d�ugi i inne ci�ary zosta�y podzielone mi�dzy osoby prawne, o kt�re chodzi, z nale�yt� proporcj� i wed�ug dobra i s�uszno�ci z uwzgl�dnieniem wszystkich okoliczno�ci i potrzeb ka�dej z nich; 2 by u�ywanie i korzy�ci d�br wsp�lnych, kt�re nie mog� ulec podzia�owi, przypad�y obydwu osobom prawnym, a zobowi�zania im w�a�ciwe zosta�y obydwu na�o�one cho� z zachowaniem w�a�ciwej proporcji okre�lonej wed�ug dobra i s�uszno�ci. Kan. 123 - Po wyga�ni�ciu publicznej osoby prawnej przeznaczenie jej d�br i praw dziedzicznych, jak r�wnie� zobowi�za� jest regulowane prawem i statutami. Je�eli one milcz�, przechodz� na osob� prawn� bezpo�rednio wy�sz�. Nale�y jednak zawsze zachowa� wol� fundator�w lub ofiarodawc�w oraz prawa nabyte. Po wyga�ni�ciu prywatnej osoby prawnej przeznaczenie jej d�br i zobowi�za� rz�dzi si� w�asnymi statutami. Tytu� VII AKTY PRAWNE Kan. 124 - � 1. Do wa�no�ci aktu prawnego wymaga si�, by by� on dokonany przez zdoln� do tego osob� oraz by by�y w nim zawarte wszystkie jego istotne elementy konstytutywne i zosta�y wype�nione formalno�ci oraz warunki wymagane przez prawo do wa�no�ci aktu. � 2. Domniemywa si� wa�no�� aktu prawnego w�a�ciwie dokonanego w jego elementach zewn�trznych. Kan. 125 - � 1. Akt dokonany na skutek zewn�trznego przymusu wywartego na osob�, kt�remu nie mog�a si� ona w �aden spos�b oprze�, nale�y uwa�a� za niedokonany. � 2. Akt dokonany pod wp�ywem ci�kiej, niesprawiedliwej boja�ni albo na skutek podst�pu jest wa�ny, chyba �e prawo inaczej zastrzega; mo�e by� jednak rozwi�zany wyrokiem s�dziego b�d� na wniosek strony poszkodowanej, b�d� jej prawnych spadkobierc�w, b�d� te� z urz�du. Kan. 126 - Akt dokonany pod wp�ywem ignorancji lub b��du dotycz�cego samej istoty aktu lub warunku wymaganego w spos�b bezwzgl�dny - jest niewa�ny, inaczej jest wa�ny, chyba �e prawo zastrzega co innego, lecz akt dokonany pod wp�ywem ignorancji lub b��du mo�e by� podstaw� skargi o uniewa�nienie wed�ug przepisu prawa. Kan. 127 - � 1. Gdy prawo postanawia, �e prze�o�ony do podj�cia czynno�ci potrzebuje zgody lub rady jakiego� kolegium lub zespo�u os�b, winien zwo�a� kolegium lub zesp�, zgodnie z postanowieniem kan. 166, chyba �e - gdy chodzi tylko o uzyskanie rady - inaczej zastrzega prawo partykularne lub w�asne. Do wa�no�ci za� akt�w wymaga si� uzyskania zgody bezwzgl�dnej wi�kszo�ci tych, kt�rzy s� obecni, albo wys�uchania rady wszystkich. � 2. Gdy ustawa postanawia, �e prze�o�ony do podj�cia pewnych akt�w potrzebuje zgody lub rady niekt�rych pojedynczych os�b, wtedy: 1 je�li jest wymagana zgoda, akt prze�o�onego jest niewa�ny bez zwr�cenia si� o wyra�enie zgody przez te osoby albo podj�ty wbrew ich zdaniu lub kt�rego� z nich; 2 je�eli jest wymagana rada, niewa�ny jest akt prze�o�onego bez wys�uchania zdania tych os�b. Wprawdzie prze�o�ony nie ma �adnego obowi�zku p�j�� za ich zdaniem, chocia�by by�o zgodne, jednak�e bez przewa�aj�cego powodu - przez siebie ocenianego - nie powinien odst�powa� od wyra�onego przez nich zdania, zw�aszcza gdy jest zgodne. � 3. Wszyscy, kt�rych zgoda lub rada jest wymagana, obowi�zani s� szczerze wyrazi� swoje stanowisko, a tak�e, gdy domaga si� tego wa�no�� sprawy, pilnie zachowa� tajemnic�. Ten obowi�zek mo�e by� urgowany przez prze�o�onego. Kan. 128 - Ktokolwiek aktem prawnym nielegalnie albo jakimkolwiek innym aktem dokonanym z winy umy�lnej lub nieumy�lnej wyrz�dzi� komu� krzywd�, obowi�zany jest do naprawienia wyrz�dzonej szkody. Tytu� VIII W�ADZA RZ�DZENIA Kan. 129 - � 1. Ci, kt�rzy otrzymali �wi�cenia, zdolni s� do sprawowania - zgodnie z przepisami prawa - w�adzy rz�dzenia, kt�ra jest w Ko�ciele z Bo�ego ustanowienia i nazywana jest r�wnie� w�adz� jurysdykcji. � 2. W wykonywaniu tej w�adzy mog� wsp�dzia�a� wierni �wieccy, zgodnie z przepisami prawa. Kan. 130 - W�adza rz�dzenia zasadniczo jest wykonywana w zakresie zewn�trznym; czasem jednak tylko w zakresie wewn�trznym, tak mianowicie, �e skutki, jakie jej wykonywanie zdolne jest wywo�a� w zakresie zewn�trznym, nie s� uznawane w tym zakresie, chyba �e jest to postanowione w okre�lonych przez prawo przypadkach. Kan. 131 - � 1. W�adza rz�dzenia jest zwyczajna, je�li na mocy samego prawa ��czy si� z jakim� urz�dem; jest delegowana, gdy zostaje udzielona samej osobie, nie z racji urz�du. � 2. Zwyczajna w�adza rz�dzenia mo�e by� w�asna lub zast�pcza. � 3. Kto twierdzi, �e jest delegowany, ma obowi�zek udowodnienia delegacji. Kan. 132 - � 1. Do uprawnie� habitualnych stosuje si� przepisy o w�adzy delegowanej. � 2. Jednak�e, je�li w akcie nadania czego innego nie zastrze�ono albo nie udzielono czego� ze wzgl�du na osob�, habitualne uprawnienie przekazane ordynariuszowi nie wygasa z ustaniem w�adzy tego, kt�ry je otrzyma�, cho�by zacz�� je wykonywa�, lecz przechodzi na ka�dego ordynariusza, jego nast�pc� w rz�dzeniu. Kan. 133 - � 1. Delegowany dzia�a niewa�nie, je�li przekracza granice swego zlecenia, dotycz�ce czy to rzeczy, czy os�b. � 2. Nie uwa�a si�, �e delegowany przekroczy� granice swego zlecenia, gdy w inny spos�b, ni� to okre�la�o zlecenie, wykona� swoj� delegacj�, chyba �e spos�b zosta� przepisany do wa�no�ci przez samego deleguj�cego. Kan. 134 - � 1. Pod nazw� ordynariusz rozumiani s� w prawie, opr�cz Biskupa Rzymskiego, biskupi diecezjalni oraz inni, kt�rzy - cho�by tylko czasowo - s� prze�o�onymi Ko�cio�a partykularnego lub wsp�lnoty do niego przyr�wnanej zgodnie z przepisem kan. 368, jak r�wnie� ci, kt�rzy w nich posiadaj� og�ln� wykonawcz� w�adz� zwyczajn�, mianowicie wikariusze generalni i biskupi, a tak�e - dla w�asnych cz�onk�w - wy�si prze�o�eni kleryckich instytut�w zakonnych na prawie a papieskim i kleryckich stowarzysze� �ycia apostolskiego na prawie papieskim, kt�rzy posiadaj� przynajmniej zwyczajn� w�adz� wykonawcz�. � 2, Pod nazw� ordynariusz miejsca rozumiani s� wszyscy wyliczeni w � 1, z wyj�tkiem prze�o�onych instytut�w zakonnych i stowarzysze� �ycia apostolskiego. � 3. To, co w zakresie w�adzy wykonawczej zostaje w kanonach imiennie przyznane biskupowi diecezjalnemu, nale�y rozumie� jako przys�uguj�ce jedynie biskupowi diecezjalnemu i tym, kt�rzy s� mu przyr�wnani w kan. 381, � 2, z wykluczeniem wikariusza generalnego i biskupiego, chyba �e otrzymaj� specjalne zlecenie. Kan. 135 - � 1. W�adza rz�dzenia dzieli si� na ustawodawcz�, wykonawcz� i s�downicz�. � 2. W�adza ustawodawcza winna by� wykonywana w spos�b przepisany prawem, a ta, kt�r� posiada ustawodawca ko�cielny, ni�szy od w�adzy najwy�szej, nie mo�e by� wa�nie delegowana, chyba �e co� innego prawo wprost zastrzega. Ni�szy prawodawca nie mo�e wa�nie wyda� ustawy przeciwnej wy�szemu prawu. � 3. W�adza s�downicza, kt�r� posiadaj� s�dziowie lub kolegia s�dziowskie, winna by� wykonywana w spos�b przepisany prawem i nie mo�e by� delegowana, chyba �e chodzi o dokonanie akt�w przygotowawczych jakiego� dekretu lub wyroku. � 4. W tym, co dotyczy pos�ugiwania si� w�adz� wykonawcz�, nale�y zachowa� przepisy kanon�w, kt�re nast�puj�. Kan. 136 - W�adz� wykonawcz� mo�e kto� wykonywa� - je�li co� innego nie wynika z natury rzeczy lub z przepisu prawa - nawet przebywaj�c poza terytorium w stosunku do podw�adnych, tak�e nieobecnych na terytorium. W stosunku do podr�nych, aktualnie przebywaj�cych na terytorium, je�li chodzi o udzielenie tego, co korzystne, albo wykonanie tego, co nakazane prawem powszechnym lub partykularnym, kt�rym s� zwi�zani na mocy kan. 13, � 2, n. 2. Kan. 137 - � 1. Zwyczajna w�adza wykonawcza mo�e by� delegowana tak do poszczeg�lnego aktu, jak do og�u spraw, chyba �e prawo co� innego wyra�nie zastrzega. � 2. W�adza wykonawcza delegowana przez Stolic� Apostolsk�, mo�e by� subdelegowana do poszczeg�lnego aktu