tytu�: "Masa� klasyczny i segmentarny" autor: Adam Zborowski Tom i Ca�o�� w d tomach Cz�� pierwsza: masa� klasyczny Wst�p Ka�dy autor opracowania formu�uje inn� swoist� definicj� masa�u. Po zapoznaniu si� z definicjami masa�u r�nych autor�w mo�na powiedzie�, �e masa� jest metod� leczenia fizykalnego zewn�trznych i wewn�trznych objaw�w chorobowych, a w wielu przypadkach przyczyn chorobowych. Polega on na mechanicznym dra�nieniu tkanek, wywieraj�c po�redni i bezpo�redni wp�yw na organizm. Sk�ada si� on z wielu chwyt�w, ruch�w i opracowa�, kt�rych celem jest nie tylko leczenie, lecz tak�e zapobieganie wielu chorobom. Masa� jest r�wnie� integraln� cz�ci� odnowy biologicznej organizmu. Na przestrzeni dziej�w masa� prze�ywa� swoje wzloty i upadki. Ta zmienna passa zwi�zana by�a z filozofi� epoki, rozwojem a medycyny i farmakologii, mod� europejsk� i zamo�no�ci� ludzi. Gwa�towny rozw�j medycyny i farmakologii na pocz�tku Xx wieku przyt�umi� znaczenie medycyny fizykalnej. W chwili obecnej obserwuje si� bardzo du�e zainteresowanie metodami ludowymi, medycyn� wschodu, a szczeg�lnie masa�em. Doprowadzi�o to do pojawienia si� na rynku ksi�garskim sporej ilo�ci opracowa� na temat r�nych metod masa�u. Najcz�ciej dotycz� one metod masa�u wywodz�cych si� z medycyny wschodu. Zapomina si� o rodzajach masa�u stosowanych z bardzo dobrym efektem leczniczym od dawien dawna, a maj�cych swe korzenie w medycynie europejskiej. Sk�oni�o mnie to do napisania serii ksi��ek, w kt�rych do�� obszernie om�wi� te w�a�nie metody masa�u. Ze wzgl�du na obszerno�� materia�u pomijam wiadomo�ci z anatomii i fizjologii oraz ca�ej grupy przedmiot�w medycznych zak�adaj�c, �e czytelnik posiada niezb�dny zas�b wiedzy z tej dziedziny b�d� uzupe�ni j�, korzystaj�c z literatury fachowej. Oczywi�cie pewne elementy anatomii i fizjologii zostan� zasygnalizowane, ale tylko na tyle na ile jest to niezb�dne do zrozumienia pewnych proces�w. Mam nadziej�, �e ksi��ki te b�d� pomocne przy nauczaniu masa�u, jak r�wnie� stan� si� poradnikiem dla wykwalifikowanych masa�yst�w. Serdecznie dzi�kuj� Pani prof. dr hab. Janinie Soko�owskiej-Pituchowej za pomoc w realizacji przedsi�wzi�cia. Adam Zborowski Om�wienie og�lne masa�u a. Rys historyczny Masa� nale�y do najstarszej dziedziny wiedzy lekarskiej. Wywodzi si� z Indii i Chin, gdzie wchodzi� w zakres rytua�u religijnego. Ju� cjjj lat p.n.e. znajdujemy w dziele chi�skim Kung- Fu wzmiank� o leczeniu za pomoc� masa�u. W okresie medycyny sakralnej kap�ani zalecali jego stosowanie, tak jak i w�d mineralnych, w czasie spe�niania obrz�d�w, kt�re by�y cz�ci� kultu religijnego i jednocze�nie mia�y znaczenie lecznicze. Dopiero Hindusi w swej ksi�dze m�dro�ci ( Weda) pochodz�cej z ahjj roku p.n.e. podaj� dok�adne wskaz�wki wykonywania masa�u. Z czasem masa� odpad� od rytua�u religijnego i chocia� wszed� w zakres leczenia, medycyna oficjalnie zaj�a si� nim. Jedynie z kr�ciutkich przekaz�w pi�miennych wiemy, �e lekarze w niekt�rych chorobach zalecali masa�, o czym �wiadcz� wzmianki w dzie�ach Hipokratesa, Celsusa i Galena. W Grecji masa� mia� szczeg�lne znaczenie dla sportowc�w bior�cych udzia� w igrzyskach olimpijskich. Nie by� to masa� w dzisiejszym tego s�owa znaczeniu, lecz raczej namaszczanie przez nat�uszczanie cia�a oliw� przed zawodami. Namaszczanie i nacieranie by�y pierwszymi w �wiecie zabiegami, z kt�rych rozwin�� si� wiele lat p�niej masa� zwany klasycznym. W kronikach historycznych pa�stwa rzymskiego znajduje si� notatka, �e Juliusz Cezar, cierpi�cy na rw� kulszow�, leczony by� masa�em z zastosowaniem g�askania, szczypania i nagniatania. St�d wniosek, �e tak Grecy jak i Rzymianie rozumieli warto�� masa�u i stosowali go jako zabieg leczniczy, sportowy i kosmetyczny. e W niekt�rych krajach s�owia�skich, a wiemy na pewno, �e w Polsce do po�owy Xiv wieku, istnia�y nawet �a�nie parowe, w kt�rych po k�pielach ludzie poddawani byli klepaniu r�zgami w celu poprawy ukrwienia tkanek. �redniowiecze by�o okresem zahamowania rozwoju nauki i lecznictwa. Nale�y przypuszcza�, Ze w okresie tym masa� by� r�wnie� zaniedbany. O masa�u w ca�ym tego s�owa rozumieniu mo�na m�wi� dopiero w Xvi wieku. Zosta� on wskrzeszony we Francji przez znakomitego chirurga i lekarza Ambro�ego Pare = aeag-aeij_=. Jest on r�wnie� tw�rc� masa�u metod� uciskow�. Lekarz ten zaobserwowa�, �e g�askanie obola�ych po operacji miejsc przynosi nie tylko ulg� w cierpieniu, ale r�wnie� wywo�uje pewne zmiany w sk�rze, a nacieranie wywiera pewien wp�yw na mi�nie. Po raz pierwszy w dziejach medycyny lekarz ten zapisa� swoj� obserwacj� i zacz�� stosowa� masa� jako oficjaln�, lekarsk� metod� leczenia. Dlatego w historii medycyny m�wi si� o Ambro�ym Pare jako o wskrzesicielu masa�u, gdy� on pierwszy nie tylko wznowi� masa�, ale ponadto przeprowadzi� badania nad jego filozofi�. W dziejach masa�u odegra� r�wnie� rol� znakomity filozof angielski Bacon Werulamski = aefa-afbf_=, kt�ry zasady masa�u opiera� na wchodz�cej w�wczas w �ycie mechanoterapii. Nast�pnym krokiem naprz�d w dziejach rozwoju masa�u s� badania Friedricha Hoffmana = afjf-afgb_=, jednego z najznakomitszych �wczesnych lekarzy. Nale�a� on do tych nielicznych w�wczas medyk�w, kt�rzy byli gor�cymi zwolennikami naturalnych metod leczniczych. Prawdziwy jednak rozw�j masa�u leczniczego nast�pi� dopiero na pocz�tku Xix w. dzi�ki lekarzom szwedzkim. Oni to opracowali metod� terapeutyczn� g i higieniczn� zwan� popularnie (szwedzk� gimnastyk�), kt�rej cz�ci� sk�adow� by� tak�e masa�. Po raz pierwszy spod pi�ra lekarzy wyszed� opracowany system stosowania masa�u w poszczeg�lnych chorobach i w profilaktyce. Najwi�ksze zas�ugi po�o�y� Per Henrik Ling = aggf-ahci_=, szwedzki lekarz, za�o�yciel Centralnego Instytutu Gimnastycznego w Sztokholmie. Mniej wi�cej w tym samym czasie we Francji lekarz Martin de Lyon wyleczy� samego siebie z uporczywego lumbago za pomoc� masa�u. Szko�� masa�u klasycznego stworzy� lekarz holenderski Johan Mezger z Amsterdamu = ahci-aiji_=, kt�rego uwa�a si� za tw�rc� (masa�u naukowego). Po raz pierwszy bowiem zosta� opracowany w osobnym dziele ca�y system metod masa�u oraz wskaza� i przeciwwskaza� opartych o do�wiadczenia i badania w�asne autora oraz niebogat� zreszt� literatur�. Od czas�w Mezgera datuje si� stosowanie masa�u w klinikach najpierw chirurgicznych, a nast�pnie w innych oddzia�ach klinicznych, nie wy��czaj�c laryngologicznych i ocznych. Szczeg�lnie dobre wyniki osi�gn�� Mezger i jego uczniowie w leczeniu masa�em chor�b staw�w. Do uczni�w Mezgera nale�y zaliczy� r�wnie� Polaka, profesora Uniwersytetu w Berlinie - Izydora Zab�udowskiego, kt�ry jest tw�rc� oryginalnej metody masa�u. U schy�ku Xix w. i na pocz�tku Xx w. Zab�udowski cieszy� si� s�aw� niemal europejsk� i z wielu kraj�w przyje�d�ali do niego lekarze celem zapoznania si� z jego metod�, kt�ra do dzi� jest stosowana np. w by�ej Czechos�owacji. S�awa jego by�a w pe�ni uzasadniona. W uznaniu jego zas�ug powierzono mu kierownictwo Uniwersyteckiego Zak�adu Masa�u i Leczniczego w Berlinie. Nale�y podkre�li� fakt, �e w skali �wiatowej masa� po raz pierwszy w�a�nie dzi�ki niemu zyska� tak� rang� i zosta� zr�wnany z innymi dyscyplinami wiedzy lekarskiej na poziomie uniwersyteckim. Zab�udowski pozostawi� po sobie du�y dorobek naukowy, mi�dzy innymi liczne prace z zakresu masa�u og�oszone w trzech j�zykach: polskim, niemieckim i rosyjskim. U schy�ku Xix w. odby� si� Europejski Zjazd Chirurg�w. Cz�� programu tego Zjazdu by�a po�wi�cona zagadnieniom stosowania masa�u w lecznictwie i profilaktyce. W niekt�rych publikacjach mo�na spotka� opini�, �e wyniki obrad tego Zjazdu opublikowane w prasie fachowej przyczyni�y si� w znacznej mierze nie tylko do rozpowszechnienia metod masa�u, lecz r�wnie� do ich spopularyzowania. Pojawi�o si� bowiem w�wczas wielu masa�yst�w (cudotw�rc�w), kt�rzy nie mieli �adnego przygotowania fachowego do stosowania tej metody leczniczej i profilaktycznej. Przyczyni�o si� to w pewnej mierze do zdeprecjonowania warto�ci leczniczej masa�u. Mimo to zar�wno przed I wojn� �wiatow�, jak i w okresie mi�dzywojennym nie zaniechano tej metody leczniczej. Mo�na przytoczy� nazwiska lekarzy, kt�rzy prowadzili badania naukowe nad stosowaniem masa�u. Jednak�e poziom tych bada� nie dor�wnywa� rozmachowi bada� wykonanych przez Mezgera i Zab�udowskiego. Masa� nie by� nigdy tak popularn� metod� lecznicz�, jak za czas�w Mezgera i jego uczni�w. Jednym z uczni�w Mezgera by� szwedzki lekarz Zander, kt�ry usi�owa� zast�pi� mieszenie r�czne specjalnymi aparatami. Rozpowszechniaj� si� one chwilowo po ca�ym �wiecie, jednak dalsze do�wiadczenia ucz�, �e jakkolwiek mog� by� w pew- aa nych przypadkach stosowane nie zast�pi� jednak r�ki masuj�cego. Pi�miennictwo polskie u schy�ku Xix w. wzbogaci�o si� o kilka warto�ciowych pozycji, jak np.: J. Grabowskiego, I. Strabowskiego, J. Zawadzkiego. W okresie mi�dzywojennym masa� stanowi� do�� popularn� metod� leczenia zw�aszcza w zak�adach i gabinetach fizykoterapii. Wielu lekarzy nie tylko zaleca�o t� metod� leczenia, ale na podstawie w�asnej praktyki i obserwacji doskonali�o j� i opracowywa�o jej modyfikacje. Do zas�u�onych na tym polu nale�� M. Kosi�ski i J. Zaorski, kt�rzy pozostawili dorobek naukowy, wzbogacaj�c ubogie pi�miennictwo polskie z tego zakresu. Rozw�j chemii i farmacji przyg�uszy� znaczenie naturalnych metod leczniczych. Na pocz�tku Xx w. obserwuje si� odwr�cenie medycyny od leczenia uzdrowiskowego, od gimnastyki i masa�u. Dopiero w dzisiejszych czasach zauwa�a si� wielki renesans naturalnych metod leczniczych, a mi�dzy innymi i masa�u; prowadzi si� badania nad dzia�aniem masa�u, szkoli si� masa�yst�w, zw�aszcza niewidomych, prawie we wszystkich krajach europejskich. b. Cechy psychofizyczne masa�ysty Ci�ka praca fizyczna, jak� wykonuje masa�ysta, wymaga pe�nej sprawno�ci fizycznej i psychicznej. Masa�ysta nie mo�e by� obci��ony niewydolno�ci� uk�adu oddechowego, zaburzeniami statycznymi, nadmiernym poceniem si� r�k. Cz�sto zdarza si�, �e pacjent wskutek z�ego samopoczucia czy chwilowego za�amania psychicznego jest bardzo dra�liwy, niecierpliwy, a nawet opryskliwy. Masa�ysta w takich sytuacjach musi zachowa� cierpliwo�� i wyrozumia�o��. Nale�y r�wnie� pami�ta�, �e pacjenci powracaj�cy do zdrowia po ci�kiej chorobie lub operacji, z kalectwem, zm�czeni lub nerwowi �le znosz� przesadn� troskliwo��. Dlatego opr�cz pe�nego opanowania psychicznego, wymagana jest od masa�ysty znajomo�� psychologii i umiej�tno�� (rozszyfrowania) pacjenta, aby opr�cz leczenia masa�em oddzia�ywa� r�wnie� na jego psychik�. Masa�ysta musi tak post�powa� z chorym, aby ten mia� do niego pe�ne zaufanie. Zaufanie to czasami objawia si� zwierzeniami pacjenta, niejednokrotnie nawet bardzo intymnymi, z kt�rych bystry masa�ysta jest w stanie wy�owi� elementy mog�ce by� po�rednimi lub bezpo�rednimi przyczynami choroby. Przy wykonywaniu zabiegu masa�ysta cz�sto wydaje polecenia dotycz�ce po�o�enia pacjenta. Komendy te powinny by� jednoznaczne i zrozumia�e. Musimy bowiem pami�ta�, �e pewne okre�lenia =np. odwodzenie= mog� by� pacjentowi nie znane. c. Higiena osobista masa�ysty Obok wymienionych wy�ej cech osobowo�ci masa�ysty, wa�ny jest jego ubi�r i higiena osobista. Str�j masa�ysty musi by� wygodny i swobodny, aby nic nie kr�powa�o jego ruch�w. Zadanie to spe�nia bia�y p�aszcz z kr�tkimi r�kawami, a najlepiej p��cienna bia�a kurtka z kr�tkimi r�kawami oraz p��cienne spodnie. Masa�ysta musi bardzo sumiennie przestrzega� zasad higieny osobistej. R�ce, jako narz�dzie pracy, wymagaj� utrzymania w nieskazitelnej czysto�ci, paznokcie musz� by� stale kr�tko przyci�te. Piel�gnacja r�k przeciwdzia�a wytwarzaniu si� na ich sk�rze modzeli i innych zgrubie�. Podczas pracy nie wolno nosi� na r�kach �adnej bi�uterii. Zabieg powinien ae by� wykonywany z zachowaniem zasad czysto�ci. Przed ka�dym zabiegiem r�ce musz� by� starannie umyte wod� z myd�em i wytarte do sucha. Pocenie si� r�k nale�y zwalcza�, stosuj�c cz�ste zmywanie roztworem alkoholu i zasypywanie pudrem wysuszaj�cym nask�rek. Mycie r�k przed i po ka�dym zabiegu jest wskazane nie tylko z uwagi na chorych, kt�rym mo�na przenie�� r�ne choroby sk�rne, ale i ze wzgl�du na w�asne zdrowie masa�ysty. Cz�ste mycie r�k myd�em powoduje wysuszanie sk�ry, a niekiedy i p�kanie. Mo�na temu zapobiec przez stosowanie bezpo�rednio na mokre r�ce gliceryny, po kt�rej dok�adnym wtarciu nale�y r�ce osuszy�. Jakikolwiek proces ropny na sk�rze masa�ysty lub chorego jest przeciwwskazaniem do wykonywania zabiegu. d. Warunki og�lne wykonywania masa�u Masa�ysta wykonuj�c zabieg najcz�ciej stoi przy kozetce. Niezmiernie wa�n� rzecz� jest zatem wyposa�enie gabinetu do masa�u w sto�y, kt�rych wysoko�� mo�na dowolnie regulowa�. Wykonywanie masa�u w pozycji pochylonej jest dla masa�ysty bardzo m�cz�ce i grozi wyst�pieniem deformacji klatki piersiowej i kr�gos�upa. Umieszczone na stole do masa�u prze�cierad�o nale�y tak sk�ada�, aby na ka�dym mo�na by�o wymasowa� czterech pacjent�w. Podstawowym warunkiem przy wykonywaniu masa�u jest ca�kowite rozlu�nienie mi�ni pacjenta. Masa� jest zabiegiem biernym i dlatego napinanie mi�ni utrudnia jego wykonanie. Pacjenta nale�y u�o�y� tak, by jego masowane mi�nie by�y w sta�ej gotowo�ci do reagowania skurczem i rytmicznym rozkurczem na bodziec, jakim jest ma- ag sa�. Dobrze wykonany masa� nie powinien wywo�ywa� b�lu. Jedynie w przypadkach, gdy nale�y ze wzgl�du na wskazania przezwyci�a� nadmierne napi�cia mi�niowe, b�lu nie da si� ca�kowicie unikn��. Cz�sto�� powtarzania poszczeg�lnych zabieg�w zale�y od indywidualnej tolerancji chorego. Przy stosowaniu masa�y, tak jak i przy zabiegach fizykalnych, obowi�zuje zasada stopniowego obci��ania uk�adu kr��enia chorego. W praktyce oznacza to, �e pierwsze masa�e trwaj� kr�cej, a w miar� przyzwyczajania si� chorego oraz przy wnikliwej obserwacji odczynu miejscowego i og�lnego na zabieg, czas trwania masa�u stopniowo przed�u�a si� oraz zwi�ksza jego intensywno��. Temperatura powietrza w gabinecie nie powinna by� ni�sza ni� ah stopni C. e. Wyposa�enie pomieszcze� do masa�u Na stanowisku pracy masa�ysty potrzebna jest kabina o wymiarach c,j x d,e m wyposa�ona w dwa sto�y do masa�u, przedzielona �ciank� lub parawanem. Opr�cz sto��w do masa�u gabinet powinien by� wyposa�ony w stolik, krzes�o, taboret obrotowy, szafk� na czyste prze�cierad�a oraz pojemnik na u�ywane, r�cznik, myd�o, spirytus salicylowy, sterinol oraz umywalk� z ciep�� i zimn� wod�. Zaleca si� wyposa�enie gabinetu w lamp� Solux celem ewentualnego dodatkowego ogrzewania chorego. f. �rodki po�lizgowe i wspomagaj�ce masa� �rodki po�lizgowe powinny by� stosowane w takim stopniu, aby zwi�kszy� po�lizg r�ki masa�ysty po sk�rze pacjenta, nie zmniejszaj�c jednocze�nie nadmiernie si�y tarcia. �rodki po�li- ai zgowe nak�adamy zawsze na d�o� masa�ysty =a nie na sk�r� pacjenta=. Do �rodk�w po�lizgowych zaliczamy: - talk kosmetyczny - oliw� nicejsk�, - wazelin�, - lanolin�, - myd�o. �rodki wspomagaj�ce masa� dzielimy na: - �rodki farmakologiczne stosowane u chorego wraz z masa�em =wstrzykni�cia, czopki, tabletki itp.=, - preparaty wcierane w sk�r� i tkanki danego pacjenta, kt�re mo�emy podzieli� na: - lecznicze silnie rozgrzewaj�ce, - lecznicze s�abo rozgrzewaj�ce, - preparaty od�ywcze =bogate w witaminy A, D, E, F, H=, - preparaty przeciwb�lowe i rozgrzewaj�ce =stosowane w sporcie=. Aby wykona� wcieranie preparatu, nale�y oczy�ci� sk�r� i rozgrza� j� odpowiednio, co u�atwi wnikanie preparatu w sk�r� i w g��b tkanek pod ni� le��cych. Oczyszczon� sk�r� masujemy najpierw na sucho, bez �rodk�w po�lizgowych, stosuj�c g�askanie, ugniatanie, wibracj�, a dopiero potem nak�adamy ma�� na masowan� cz�� cia�a i wcieramy j� w sk�r� ruchem rozcierania. Preparat ma by� w takim stopniu dawkowany, w jakim sk�ra jest go w stanie wch�on��. Zbyt du�a ilo�� preparatu nie wch�oni�ta przez sk�r�, zmniejsza tarcie mi�dzy r�k� masa�ysty a cia�em pacjenta, przez co upo�ledza dok�adne wtarcie preparatu i nie daje efektu grzewczego. ba f. a. Wykaz niekt�rych preparat�w stosowanych przy masa�u a. nazwa: Actol odpowiednik: Nifluril rodz. preparatu: krem dzia�anie: silne przeciwzapalne, szybkie przeciwb�lowe zastosowanie: RZS, ZZSK, zwyrodnienie stawu biodrowego i kolanowego, postrza�, rwa kulszowa b. nazwa: Amuno odpowiednik: Metindol rodz. preparatu: �el dzia�anie: silne przeciwb�lowe, zmniejsza obrz�ki stawowe zastosowanie: choroba zwyrodnieniowa, RZS, ZZSK, zapalenie kaletek maziowych, �ci�gien, b�ony maziowej, pochewek �ci�gnistych, zapalenie oko�ostawowe barku i dna c. nazwa: Apisarthron odpowiednik: rodz. preparatu: ma�� z jadu pszczelego dzia�anie: przeciwreumatyczne zastosowanie: choroba reumatyczna, rwa kulszowa, nerwob�le d. nazwa: Arcalen odpowiednik: rodz. preparatu: krem dzia�anie: u�atwia wch�anianie wysi�k�w, uelastycznia sk�r�, chroni przed oparzeniami s�onecznymi zastosowanie: w terapii pourazowej =krwiaki, obrz�ki, wylewy podsk�rne=, w masa�u sportowym e. nazwa: Ben- Gay odpowiednik: Bengue.s Balsam, Cremalgin, Finalgon, Finalgon Extra Stark, Musterole Deep Strenght, Transvasin rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: miejscowo dra�ni�ce, powoduje przekrwienie i grzanie zastosowanie: b�le mi�niowe i stawowe, dolegliwo�ci na tle go��cowym, zapalenie korzonk�w nerwowych, lumbago f. nazwa: Bengue,s bc Balsam odpowiednik: Ben- Gay i jw. rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: jw. zastosowanie: jw. g. nazwa: Butapirazol odpowiednik: Butazolidyin, Megazone, Phenylbutazon, Penetradol, Tomanol rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: d�ugotrwa�e przeciwb�lowe i przeciwzapalne zastosowanie: tylko w okresach zaostrzenia nigdy d�ugotrwale, w przewlek�ych stanach zapalnych, RZS, zwyrodnienie stawu biodrowego i kolanowego, postrza�, rwa kulszowa, zapalenie torebki stawowej, zapalenie kaletek maziowych, zapalenie oko�ostawowe, ZZ�, napad dny h. nazwa: Butazolidin odpowiednik: Butapirazol i jw. rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: jw. zastosowanie: jw. i. nazwa: Capsiderm N odpowiednik: Capsigel N, Capsiplex rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: bardzo mocne wygrzewaj�ce, przeciwb�lowe i przeciwzapalne zastosowanie: przy wra�liwej sk�rze stosowa� na podk�adzie wazeliny; nerwob�le, zapalenie nerwu kulszowego, naderwanie �ci�gien, b�le mi�niowe i stawowe 10. nazwa: Capsiplex odpowiednik: Capsiderm N, Capsigel N rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: jw. zastosowanie: jw. aa. nazwa: Capsigel N odpowiednik: Capsiderm N, Capsiplex rodz. preparatu: emulsja dzia�anie: s�abo rozgrzewaj�ce, przeciwb�lowe i przeciwzapalne zastosowanie: nerwob�le, zapalenie nerwu kulszowego, naderwanie �ci�gien, b�le mi�- be niowe i stawowe ab. nazwa: Cremalgin odpowiednik: Ben- Gay, Benkue.s Balsam, Finalgon, Finalgon Ekstra Stare, Musterole Deep Strenght, Transvasin rodz. preparatu: balsam dzia�anie8zastosowanie: jak Ben- Gay ac. nazwa: Damul odpowiednik: Deltan, Dolobene Gel rodz. preparatu: roztw�r dzia�anie: bardzo ostre dzia�anie, nie wolno wmasowywa� ani wciera�; smarujemy na ma�ej powierzchni; stosowa� maksymalnie ad dni, potem dwa miesi�ce przerwy zastosowanie: stany zapalne, obrz�ki i wybroczyny, po uszkodzeniu mi�ni, �ci�gien i wi�zade�, w zapaleniu kaletki maziowej, pochewek �ci�gnistych, ostre zapalenie oko�ostawowe ad. nazwa: Decontra- Ctyl Baume odpowiednik: rodz. preparatu: balsam dzia�anie: zwiotcza mi�nie pr��kowane zastosowanie: choroby zwyrodnieniowe, zaburzenia statyczne kr�gos�upa, parkinsonizm, stany spastyczne mi�ni ae. nazwa: Deltan odpowiednik: Damul, Dolobene Gel rodz. preparatu: roztw�r, �el dzia�anie8zastosowanie: jak Damul af. nazwa: Dolgit odpowiednik: rodz. preparatu: krem dzia�anie: przeciwzapalne i przeciwb�lowe zastosowanie: RZS, choroba Stilla, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa, zesp� bolesnego barku, zapalenie oko�ostawowe, rwa kulszowa, b�le pourazowe ag. nazwa: Dolobene Gel odpowiednik: Damul, Deltan rodz. preparatu: �el dzia�anie8zastosowanie: bg jak Damul ah. nazwa: Enoxolon odpowiednik: rodz. preparatu: b j) ma�� dzia�anie: s�abe przeciwzapalne zastosowanie: krwiaki, p�kni�cia naczy�, sklerotyzacja naczy� ai. nazwa: Etogel odpowiednik: Rheumon rodz. preparatu: �el dzia�anie: przeciwzapalne z niewielkim przeciwb�lowym zastosowanie: reumatoidalne zapalenie mi�ni, rwa kulszowa, zapalenie kaletek maziowych, nerwob�l l�d�wiowy, stany zapalne tkanek mi�kkich bj. nazwa: Finalgon odpowiednik8rodz. preparatu8dzia�anie8zastosowanie : jak Ben- Gay ba. nazwa: Fitoven odpowiednik: rodz. preparatu: pasta dzia�anie: uszczelnia �ciany naczy� w�osowatych, hamuje procesy zapalne i wysi�kowe zastosowanie: zespo�y b�lowe zwi�zane ze zmianami ukrwienia kr�gos�upa, obrz�ki pourazowe, zapalenie �y�, krwiaki bb. nazwa: Forapin odpowiednik: rodz. preparatu: ma�� z jadu pszczelego dzia�anie: dra�ni i wywo�uje miejscowe przekrwienie, rozszerza i zwi�ksza przepuszczalno�� naczy� w�osowatych, zmniejsza reakcj� na b�l zastosowanie: reumatoidalne zapalenie staw�w i mi�ni, rwa kulszowa, zapalenie kaletek maziowych i pochewek �ci�gnistych; w sporcie - w b�lach pourazowych bc. nazwa: Intralgin odpowiednik: rodz. preparatu: ma��, �el dzia�anie: przeciwb�lowe zastosowanie: b�le r�nego pochodzenia bd. nazwa: Ketazon odpowiednik: Ketazon Comp. rodzaj preparatu: ma�� bi dzia�anie: przeciwzapalne i przeciwreumatyczne zastosowanie: przewlek�e postacie chor�b reumatycznych, artrozy, dna, dyskopatie, ZZ� be. nazwa: Megazone odpowiednik: jak Butapirazol rodz. preparatu: ma�� dzia�anie8zastosowanie: jak Butapirazol bf. nazwa: Metindol odpowiednik: Amuno rodz. preparatu: ma�� dzia�anie8zastosowanie: jak Amuno bg. nazwa: Musterole Deep Strenght odpowiednik: jak Ben- Gay rodz. preparatu: ma�� dzia�anie8zastosowanie: jak Ben- Gay bh. nazwa: Neopeviton odpowiednik: Nicodan Percutan rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: rozszerz naczynie krwiono�ne obwodowe, wp�ywa na mi�nie g�adkie zastosowanie: �ci�le wed�ug wskaza� lekarza bi. nazwa: Neuriplege odpowiednik: rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: zmniejsza napi�cie mi�ni zastosowanie: artrozy, b�le l�d�wiowe, rwa kulszowa, przykurcze wywo�ane urazami, SM, pora�enie poprzeczne cj. nazwa: Nicodan Percutan odpowiednik: Neopeviton rodz. preparatu: ma�� dzia�anie8zastosowanie: jak Neopeviton ca. nazwa: Nicotofuryl odpowiednik: rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: rozszerza naczynia krwiono�ne zastosowanie: w sporcie w stanach zapalnych staw�w cb. nazwa: Nifluril odpowiednik: Actol rodz. preparatu: ma��, �el dzia�anie8zastosowanie: jak Actol ca cc. nazwa: Penetradol odpowiednik: jak Butapirazol rodz. preparatu: ma�� dzia�anie8zastosowanie: jak Butapirazol cd. nazwa: Perclusone odpowiednik: rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: przeciwzapalne i przeciwb�lowe zastosowanie: RZS, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa, lumbago, zapalenie kaletki maziowej i torebki stawowej, dna, ostre ZZ� ce. nazwa: Phenylbutazon odpowiednik: jak Butapirazol rodz. preparatu: ma�� dzia�anie8zastosowanie: jak Butapirazol cf. nazwa: Phologosan odpowiednik: rodz. preparatu: c j) ma�� dzia�anie: przyspiesza procesy gojenia tkanki ��cznej zastosowanie: nak�ada si� na niedu�e powierzchnie; nie stosowa� d�u�ej ni� jeden tydzie�; stosowana w traumatologii sportowej w urazach wi�zade� i �ci�gien cg. nazwa: Plastenan odpowiednik: Plastenan Neomycine rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: reguluje wytwarzanie kolagenu w tkance ��cznej zmienionej zapalnie, przyspiesza ziarninowanie, przyspiesza zrastanie ko�ci zastosowanie: wolno goj�ce si� uszkodzenia sk�ry, odle�yny, os�abiony proces kostninowania ch. nazwa: Rapostan odpowiednik: Tanderil rodz. preparatu: krem dzia�anie: s�abe dzia�anie przeciwb�lowe i przeciwzapalne zastosowanie: w stanach zapalnych, zwyrodniaj�cych schorzeniach reumatycznych narz�du ruchu, dna, ZZ�, po z�amaniach i zwichni�ciach ci. nazwa: Reparil- Gel odpowiednik: rodz. preparatu: �el dzia�anie: przeciwobrz�- cc kowe i przeciwzapalne zastosowanie: szerokie zastosowanie w stanach zapalnych staw�w i tkanek mi�kkich dj. nazwa: Rheumon odpowiednik: Etogel rodz. preparatu: �el dzia�anie8zastosowanie: jak Etogel da. nazwa: Sastridex odpowiednik: rodz. preparatu: �el dzia�anie: przeciwzapalne i przeciwb�lowe zastosowanie: choroby reumatyczne, b�le stawowe, stany zapalne po zabiegach plastycznych i po urazach, nerwob�le db. nazwa: Srilane odpowiednik: rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: �rodek zwiotczaj�cy mi�nie szkieletowe zastosowanie: w skurczach spastycznych pourazowych, schorzenia stawu biodrowego, kr�cz szyjny, nerwob�le okolicy kr�gos�upa dc. nazwa: Tanderil odpowiednik: Rapostan rodz. preparatu: ma�� dzia�anie8zastosowanie: jak Rapostan dd. nazwa: Tolectin odpowiednik: rodz. preparatu: �el dzia�anie: silne dzia�anie przeciwb�lowe i przeciwzapalne, zapobiega zmianom zwyrodnieniowym ko�ci zastosowanie: RZS, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa staw�w, zapalenie torebki stawowej, choroba Stilla, zapalenie oko�ostawowe, nadwer�enie mi�nia lub �ci�gna de. nazwa: Tomanol odpowiednik: jak Butapirazol rodz. preparatu: ma��, �el dzia�anie8zastosowanie: jak Butapirazol df. nazwa: Trafuril odpowiednik: rodz. preparatu: ma�� dzia�anie: rozszerza naczynia krwiono�ne, wzmaga ukrwie- ce nie, oddzia�uje r�wnie� na g��biej po�o�one narz�dy i tkanki zastosowanie: reumatoidalne zapalenie staw�w i mi�ni, nerwob�le dg. nazwa: Transvasin odpowiednik: jak Ben- Gay rodz. preparatu: krem dzia�anie8zastosowanie: jak Ben- Gay dh. nazwa: Vipericin Forte odpowiednik: Vipracutan, Vipratox, Viprosal rodz. preparatu: ma�� z jadu �mii dzia�anie: przeciwzapalne i przeciwb�lowe zastosowanie: b�le go��cowe stawowe i mi�niowe, nerwob�le di. nazwa: Vipracutan odpowiednik: jw. rodz. preparatu: emulsja z jadu �mii dzia�anie8zastosowanie: jw. ej. nazwa: Vipratox odpowiednik: jw. rodz. preparatu: emulsja z jadu �mii dzia�anie8zastosowanie: jw. ea. nazwa: Viprosal odpowiednik: jw. rodz. preparatu: ma�� z jadu �mii dzia�anie8zastosowanie: jw. eb. nazwa: Voltaren odpowiednik: rodz. preparatu: ma��, �el, emulgel dzia�anie: silnie przeciwzapalne i przeciwb�lowe zastosowanie: w chorobie zwyrodnieniowej, RZS, ZZSK, zapalenie pozastawowe, pourazowe stany zapalne Wykaz opracowany na podstawie ( Leki wsp�czesnej terapii), PZWL, Warszawa aihg, Wydanie Ix. cg Cz�� teoretyczna Mimo wprowadzania coraz nowszych metod masa�y specjalnych, masa� klasyczny wcale nie straci� swego znaczenia. Ci�gle jest niezast�piony w leczeniu chor�b narz�du ruchu. I. Zasady stosowania masa�u klasycznego a. Przed rozpocz�ciem masa�u nale�y przeprowadzi� wywiad z pacjentem. b. Masa� stosujemy zgodnie z kierunkiem przep�ywu krwi �ylnej. c. Zabieg nale�y stosowa� zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami. d. Czas trwania masa�u uzale�nia si� od: - rodzaju schorzenia, - wielko�ci powierzchni masowanej - aktualnego stanu zdrowia pacjenta - tego, kt�ry jest to zabieg z kolei. e. Si�a masa�u wzrasta ze wzrostem liczby wykonywanych zabieg�w z uwzgl�dnieniem reakcji pacjenta. Reakcja ta uzale�niona jest od: - wieku - niemowl�ta wymagaj� masa�u bardzo delikatnego, dzieci do lat ae masa�u �redniej mocy, osoby w wieku ae - dj lat masa�u mocnego, osoby po dj roku �ycia, masa�u �redniej mocy; - p�ci - kobiety wymagaj� �agodniejszego masa�u ni� m�czy�ni; - zawodu - pracownik�w fizycznych masujemy mocniej ni� pracownik�w umys�owych; - budowy cia�a - typ asteniczny, leptosomatyczny osobnik szczup�y, wysoki - wymaga �agodnego, d�u�ej trwaj�cego masa�u, - typ atletyczny dobrze umi�niony wymaga masa�u �redniej mocy do granicy b�lu, - typ pykniczny z przewag� tkanki ci ��cznej i t�uszczowej wymaga masa�u �redniej mocy z mo�liwo�ci� przekroczenia granicy b�lu; - stanu zdrowia pacjenta - w stanach podostrzonych masujemy delikatnie, w stanach przewlek�ych mocniej. f. Poniewa� masa� jest dla organizmu mikrourazem, pacjent powinien odpocz�� po zabiegu ae- bj min. g. Nale�y pouczy� pacjenta, �e nie jest wskazane gwa�towne ozi�bienie cia�a bezpo�rednio po masa�u. h. W zwi�zku z reakcj� organizmu na masa� nale�y poinformowa� pacjenta, �e po pierwszych trzech =do pi�ciu= zabiegach mo�e odczuwa� pozorne pogorszenie stanu zdrowia. i. Czas trwania masa�u. Masa� jednej ko�czyny nie powinien trwa� kr�cej ni� 10 min., masa� og�lny 45 - 60 min., stosowany z gimnastyk� mo�e przekroczy� nawet 70 min. Im wi�kszy obszar cia�a masujemy u tego samego pacjenta, tym kr�tszy jest czas trwania masa�u poszczeg�lnych cz�ci cia�a. 10. Jako podstawowa seria zabieg�w masa�u klasycznego przyj�ta jest liczba dziesi��. Jednak�e w zale�no�ci od efektu leczniczego ilo�� zabieg�w mo�e zosta� zwi�kszona do ej. Nale�y jednak pami�ta�, �e po cj zabiegach powinno si� zrobi� kilkudniow� przerw�, aby odzwyczai� organizm od masa�u. aa. Je�eli nie ma przeciwwskaza� =np.: choroby serca= masa� mo�na wykonywa� codziennie. Zaleca si�, aby trzy ostatnie zabiegi w serii by�y wykonywane co drugi dzie� celem stopniowego odzwyczajania organizmu od masa�u. ab. Ka�dy chwyt masa�u powtarzamy minimum dwukrotnie. ac. Nie wskazane jest przerywanie wykonywanego chwytu. Chwyt przerwany w trakcie jego wykonywania musi by� powt�rzony. ad. Ca�kowicie prze- da rwany zabieg masa�u nie mo�e by� kontynuowany, lecz musi by� rozpocz�ty od nowa. b. Om�wienie poszczeg�lnych technik masa�u a. G�askanie Jest to najcz�ciej stosowana technika. Ka�dy masa� rozpoczynamy i ko�czymy g�askaniem. W niekt�rych schorzeniach jest to jedyny chwyt mo�liwy do wykonania. Dzia�anie g�askania polega na mechanicznym usuni�ciu z�uszczonego nask�rka i wydzieliny gruczo��w sk�ry, na przepchni�ciu krwi �ylnej i ch�onki w kierunku dosercowym. Dzi�ki naprzemiennemu zw�aniu si� i rozszerzaniu �wiat�a naczy� nast�puje pobudzenie uk�adu kr��enia, ust�puj� zastoje i obrz�ki, przyspiesza si� wch�anianie krwiak�w powsta�ych na skutek uraz�w. Ostro�nie wykonane g�askanie na obwodzie ogniska zapalnego prowadzi do polepszenia kr��enia krwi i ch�onki, wsp�dzia�a przeto w zwalczaniu stanu zapalnego. W zale�no�ci od si�y zastosowanego bod�ca g�askanie pobudza lub obni�a pobudliwo�� nerw�w czuciowych sk�ry. Obok funkcji leczniczej g�askanie ma r�wnie� znaczenie diagnostyczne, gdy� pozwala nam wykry� niekt�re zmiany chorobowe w tkankach. G�askanie wykonuje si� od obwodu w kierunku dosercowym powtarzaj�c ruch kilkakrotnie. R�ka masa�ysty posuwa si� lekko, miarowo, a d�o� przystosowuje si� do zarys�w i kszta�tu masowanego obszaru cia�a. G�askania mo�emy podzieli� ze wzgl�du na: a. Si�� wykonania: a.a bardzo �agodne, tzw. muskanie - wykonujemy opuszkami palc�w lub grzbietow� ich stron�, a.b �redniej mocy - do nich zaliczamy g�askanie ca�� d�oni� i g�askanie (pier�cieniowe) dc = Wprowadzone przez autora umowne nazwy chwyt�w. Najcz�ciej bior� nazwy od przedmiot�w z kt�rymi si� kojarz�. Maj� one na celu umo�liwienie uszeregowania oraz symbolicznego przedstawienia chwytu. W masa�u klasycznym spotkacie Pa�stwo ca�y szereg tego typu okre�le�.=, a.c g�askanie mocne wykonujemy k��bami lub (grzebyczkami). b. Kierunek wykonania: b.a pod�u�ne - wykonujemy wzd�u� przebiegu w��kien mi�niowych lub osi cia�a, b.b poprzeczne - wykonujemy poprzecznie do przebiegu w��kien mi�niowych lub osi cia�a, b.c okr�ne - wykonujemy np.: wok� staw�w, �opatek, gruczo��w piersiowych itp. Przeciwwskazania do wykonywania g�aska� obejmuj�: - Ii stadium choroby B~rgera =wykonujemy tylko ugniatania=, - przeciwwskazania do stosowania masa�u. b. Rozcieranie Jest drug� w kolejno�ci technik� stosowan� w masa�u klasycznym. Zadaniem rozcierania jest rozdrobnienie i przemieszczenie na obw�d wysi�k�w pozapalnych czy pourazowych krwiak�w, zrost�w i blizn. Jest r�wnie� jedyn� technik� umo�liwiaj�c� zlikwidowanie zmian w postaci naro�li w tkance kostnej. Charakterystyczne r�wnie� dla tej techniki jest wytworzenie znacznej ilo�ci ciep�a oraz towarzysz�ce temu zjawisku przekrwienie tkanek masowanych, co u�atwia wch�anianie przemieszczonych drobin. Wskazania lekarskie obejmuj� stany pourazowe, jak: st�uczenia, nadwichni�cia, skr�cenia, wylewy krwawe, drobne wysi�ki, zgrubienia torebki stawowej, zmiany w pochewkach �ci�gnistych, blizny, zrosty itp. Rozcieranie usuwa kwas mlekowy, bierze czynny udzia� przy wyzwalaniu si� z tkanek wszystkich metabolit�w przemiany mate- de rii, u�atwia rozprowadzanie wszelkich substancji po organizmie. Ze wzgl�du na spos�b wykonania wyr�niamy rozcieranie: a. Koliste. Rozcieranie koliste wykonujemy w drena�u limfatycznym i masa�u segmentarnym. Polega ono na co najmniej trzykrotnym roztarciu w jednym miejscu, wnikaj�c w coraz g��bsze warstwy tkanek, po takich trzech kolistych ruchach przepychamy roztarte substancje w kierunku wykonywanego chwytu, po czym wracamy do po�owy uprzednio opracowanego odcinka. b. Spiralne. A�eby uchwyci� spos�b wykonania tego rozcierania wykonajmy proste �wiczenie. Prosz� na kartce papieru narysowa� spr�yn� dowolnej d�ugo�ci o �rednicy oko�o d cm Opuszkami palc�w od drugiego do pi�tego przesuwamy po narysowanej spr�ynie drodze. Ruch, jaki zostanie wykonany przy pokonywaniu tej drogi, b�dzie w�a�nie rozcieraniem spiralnym. Rozcieranie to wykonujemy w masa�u klasycznym, izometrycznym, segmentarnym i sportowym. Bior�c pod uwag� g��boko��, na jak� docieramy rozcieraniem, mo�emy podzieli� je na: a. Rozcieranie powierzchowne wykonujemy opuszkami palc�w lub ca�ymi d�oniami. b. Rozcieranie g��bokie wykonujemy k��bami lub (grzebyczkami). Ze wzgl�du na kierunek wykonania rozcierania mo�emy podzieli� na: a. Pod�u�ne wykonujemy wzd�u� przebiegu w��kien mi�niowych lub osi cia�a. b. Poprzeczne wykonujemy poprzecznie do przebiegu w��kien mi�niowych lub osi cia�a. Rozcieranie to ma szczeg�lne zastosowanie w przypadku zapalenia �ci�gien i pochewek �ci�gnistych. c. Okr�ne wykonujemy np.: wok� staw�w, �opatek itp. Przeciwwskazania do sto- dg sowania rozciera� pod�u�nych obejmuj� stany zapalne �ci�gien i pochewek �ci�gnistych. Przeciwwskazania do stosowania wszelkich rozciera� obejmuj�: - miejsce obrz�ku w stanach zapalnych, zw�aszcza podostrych, - chorob� B~rgera - ze wzgl�du na mo�liwo�� otarcia sk�ry, jak r�wnie� w zwi�zku z wyst�powaniem odczynu paradoksalnego, - skaz� naczyniow�, - stan po przebytym zakrzepowym zapaleniu �y�, - �wie�o podane blokady =czas, po kt�rym mo�na wykona� masa� nale�y ustali� z lekarzem wykonuj�cym blokad�=, - przeciwwskazania do stosowania masa�u. c. Ugniatanie Ugniatanie spe�nia dwie funkcje: przepychaj�c� krew i ch�onk� z naczy� obwodowo le��cych do centralnych i ss�c� przez wytworzenie pr�ni w miejscu ugniatanym oraz wype�nienie jej przez krew i ch�onk� z naczy� le��cych obwodowo od miejsca masowanego. Ugniatanie wypycha z tkanek substancje, kt�re zosta�y wyzwolone wskutek rozcierania. Usuwaj�c z tkanek substancje zu�yte, tworzy w nich miejsce dla substancji od�ywczych. Technik� t� zaleca si� przewa�nie w celu intensywnego pobudzenia mi�ni. W nast�pstwie zabiegu zwi�ksza si� napi�cie i zdolno�� do sprawnego kurczenia si� w��kien mi�niowych oraz nast�puje lepsze od�ywienie tkanek. Ugniatanie ��cznie z prowadzonymi kompleksowo �wiczeniami ruchowymi i elektrostymulacj� ma szerokie zastosowanie w leczeniu niedow�ad�w i pora�e� neurogennych oraz zanik�w mi�niowych z nieczynno�ci. Mi�nie zm�czone wysi�kiem fizycznym powracaj� szybciej po zabiegu ugniatania do stanu wyj�ciowego. Ugniatanie podobnie jak rozcieranie powoduje przyrost tkanki mi�niowej, di wzrost si�y i wytrzyma�o�ci mi�ni. Nale�y jednak pami�ta�, �e zbyt mocno i cz�sto wykonywane ugniatanie prowadzi najpierw do przyrostu tkanki mi�niowej potem do jej przerostu, a nast�pnie zwiotczenia. Pod wp�ywem ugniatania naczynia krwiono�ne chwilowo si� kurcz�, aby potem gwa�townie si� rozszerzy� i przepu�ci� przez swoje �wiat�o wi�ksz� ilo�� krwi ni� przed masa�em. Dlatego ugniatanie u ludzi ze sk�onno�ciami do krwotok�w jest przeciwwskazaniem. Wskazania obejmuj� nie tylko choroby mi�ni, ale r�wnie� g��bokie blizny, zrosty w powi�ziach i �ci�gnach. Przy wykonywaniu ugniata� nale�y pami�ta�, �e ka�d� grup� mi�niow� traktujemy jak oddzieln� wi�zk�. Je�eli du�ych mi�ni nie mo�emy obj�� r�kami, dzielimy je na mniejsze wi�zki, zgodnie z przebiegiem w��kien mi�niowych =np. mi�sie� czworoboczny=. Ugniatanie wykonujemy od przyczepu dalszego mi�nia do przyczepu bli�szego, ko�cz�c ugniatanie g�askaniem. Ze wzgl�du na spos�b wykonania ugniatania mo�emy podzieli� na: a. Ugniatanie poprzeczne. Celem ugniatania poprzecznego jest wyciskanie substancji z tkanek. Polega ono na tym, �e ujmujemy mi�dzy kciuk a palce pozosta�e odcinek mi�nia lub grupy mi�niowej, opracowuj�c ruchami p�kolistymi, naprzemiennie kciukiem i palcami pozosta�ymi, dany odcinek, kt�ry nast�pnie przekazujemy r�ce drugiej. Powtarza ona ruch r�ki pierwszej. b. Ugniatanie pod�u�ne. Celem ugniatania pod�u�nego jest przepychanie substancji (wyci�ni�tych) przez ugniatanie poprzeczne. Wykonujemy go w ten spos�b, �e obie r�ce pracuj� r�wnolegle i naprzemiennie, przesuwaj�c si� k��bami po kraw�dziach mi�nia ugniatanego. ea Kciuki natomiast przesuwaj� si� �rodkiem mi�nia, dociskaj�c go do pozosta�ych palc�w. c. Ugniatanie pionowe =uciski=. Podobnie jak ugniatanie poprzeczne i pod�u�ne, uciski maj� zastosowanie na wszystkich mi�niach cia�a. Polegaj� one na rytmicznym uciskaniu w g��b tkanek jednocze�nie b�d� naprzemiennie, przesuwaj�c si� ruchem g�aszcz�cym w kierunku dosercowym. Uciski wykonane jednocze�nie dzia�aj� rozlu�niaj�co, za� wykonywane naprzemiennie pobudzaj�co. d. Ugniatanie (esowate). Celem ugniatania (esowatego) jest (wyciskanie) substancji z tkanek. Wykonujemy go na mi�niu najd�u�szym grzbietu przy u�yciu kciuk�w. Kciuki umieszczone s� po przeciwnych stronach mi�nia, na r�nych wysoko�ciach w odleg�o�ci kilku centymetr�w. Wykonuj�c przesuni�cia mi�nia kciukami w strony przeciwne, doprowadzamy do przekrzywienia mi�nia na kszta�t litery ( S). e. Ugniatanie ze skr�ceniem. Celem tego ugniatania jest podobnie jak ugniatania (esowatego), (wyci�ni�cie) substancji z tkanek. Ma ono jednak szersze zastosowanie. Wykonujemy go bowiem na tylnej cz�ci mi�ni podudzia, tylnej i przedniej grupie mi�ni uda, na mi�niu dwug�owym ramienia, tr�jg�owym ramienia oraz na wale mi�nia czworobocznego. Ugniatanie ze skr�ceniem wykonujemy ujmuj�c mi�sie� masowany mi�dzy kciuki a palce pozosta�e, przy czym kciuk jednej r�ki uciska mi�sie�, gdy tymczasem palce drugiej r�ki przepychaj� ten mi�sie� w kierunku przeciwnym. Ruch ten powtarzamy naprzemiennie raz przez prawy kciuk i lewe palce, potem przez lewy kciuk i prawe palce. f. ( Mieszenie). Jest form� ugniatania poprzecznego. Wyst�puje tu jednoczesno�� pracy obu r�k. Obejmujemy mi�sie� ec lub grup� mi�niow� kciukiem i palcami pozosta�ymi. R�ce pracuj� jednocze�nie jedna obok drugiej. ( Odrywamy mi�sie� od pod�o�a), wykonujemy okr�ny pionowy ruch i przesuwamy si� w kierunku g�rnego przyczepu masowanego mi�nia. K��by obu r�k pe�ni� funkcj� g�aszcz�c�. ( Mieszenie) stosujemy na wale mi�nia czworobocznego, mi�niach ramienia, tylnej grupie mi�ni podudzia i uda, przedniej grupie mi�ni uda. Cz�sto stosujemy (mieszenie) na niekt�rych stawach, zw�aszcza: �okciowym, ramiennym i kolanowym. Nale�y pami�ta� o tym, �e je�eli nie ma przeciwwskaza� do wykonania ugniatania poprzecznego i pod�u�nego nale�y je wykonywa� w�a�nie w takiej kolejno�ci, bowiem najpierw musimy z tkanek (wypchn�� - wycisn��) substancje, a potem (przepycha�) je w kierunku dosercowym celem odprowadzenia. Wa�nym elementem, kt�ry nale�y uwzgl�dni� przy wyborze techniki ugniatania w danej jednostce chorobowej, jest fakt r�nego wp�ywu tych technik na napi�cie mi�niowe jak r�wnie� to, �e niekt�re ugniatania powoduj� rozci�gni�cie w��kien mi�niowych. Pobudzaj�co na mi�nie dzia�aj�: - ugniatanie poprzeczne, - uciski naprzemienne, - ugniatanie (esowate), - ugniatanie ze skr�ceniem, - (mieszenie). Rozlu�niaj�co na mi�nie dzia�aj�: - ugniatanie pod�u�ne - uciski jednoczesne, - delikatne i powolne (mieszenie). Do technik, kt�re powoduj� rozci�gni�cie w��kien mi�niowych, zaliczamy: - ugniatanie poprzeczne - ugniatanie (esowate), - ugniatanie ze skr�ceniem. Przeciwwskazania do wy- ee konywania ugniata� b�d� obejmowa�y przeciwwskazania do wykonywania masa�u w og�le, jak r�wnie� przeciwwskazania do poszczeg�lnych technik. Nie wykonujemy ugniatania pod�u�nego ani innej techniki dzia�aj�cej rozlu�niaj�co przy obni�onym napi�ciu mi�ni. Nie wykonujemy ugniatania poprzecznego ani innej techniki dzia�aj�cej pobudzaj�co w rwie kulszowej, u ma�ych dzieci, w pora�eniu spastycznym i chorobie Heinego- Medina. d. Oklepywanie Oklepywanie jest kolejn� technik� masa�u klasycznego. Zalicza si� do bardzo silnych bod�c�w mechanicznych. Powstaj� pod jego wp�ywem odczyny miejscowe pod postaci� przekrwienia znacznego stopnia oraz zmiany pobudliwo�ci obwodowego uk�adu nerwowego. Kr�tkotrwa�e, szybko po sobie nast�puj�ce spr�yste uderzenia wywo�uj� wyst�pienie wyra�nych skurcz�w mi�ni g�adkich i poprzecznie pr��kowanych. Reakcj� mi�ni na oklepywanie mo�na por�wna� z reakcj� na dzia�anie impuls�w pr�d�w ma�ej cz�stotliwo�ci w zabiegach zwanych elektrostymulacj�. Dzia�anie oklepywania przejawia si� popraw� stan�w troficznych mi�ni, zmniejszeniem pobudliwo�ci nerwowej =w nerwicach wegetatywnych=, jak r�wnie� zmniejszeniem si� b�l�w neuralgicznych. Oklepywanie wykonujemy uderzaj�c zawsze poprzecznie w mi�nie. Uderzenia pod�u�ne mog�yby spowodowa� rozerwanie w��kien mi�niowych. Rytmiczne uderzenia naszych r�k wywo�uj� skurcz i rozkurcz naczy� krwiono�nych, powoduj�c zasysanie krwi z cz�ci le��cych obwodowo do miejsca masowanego. Ze wzgl�du na si�� oddzia�ywania oklepywania mo�emy podzieli� na: a. Oklepywania lekkie. Nale�� do nich oklepywanie eg opuszkami palc�w i delikatne (miote�kowe). Dzia�aj� one uspokajaj�co zar�wno na mi�nie jak i na uk�ad nerwowy. Maj� zastosowanie w nerwicach wegetatywnych. b. Oklepywania �redniej mocy. Zaliczamy tu oklepywanie (miote�kowe), s�abe (p�pi�stkowe), (szczypanie) i (�y�eczkowe). Dzia�aj� one pobudzaj�co na tkank� mi�niow� i nerwow�. Maj� du�e zastosowanie w pora�eniu wiotkim. c. Oklepywania silne. Zaliczamy do nich oklepywanie (karatowe), (pi�stkowe) i (grzbietowo-paliczkowe). Wykonuje si� je tam gdzie wyst�puje du�a masa mi�niowa a wi�c np.: na po�ladkach, udach oraz u sportowc�w. Nale�y pami�ta�, �e silne oklepywanie hamuje czynno�� tkanki mi�niowej i nerwowej, a nawet mo�e dzia�a� pora�aj�co. Oklepywania te znajduj� zastosowanie w masa�u sportowym. Przeciwwskazania do oklepywania obejmuj�: - skaz� naczyniow�, - oty�o�� - obrz�ki, - niekt�re choroby neurologiczne - sklerodermi�, - chorob� B~rgera, - chorob� Raynauda, - �ylaki, - pora�enia spastyczne - ostre rwy i nerwob�le - niekt�re choroby reumatyczne - przeciwwskazania do wykonywania masa�u. e. Wibracja =wstrz�sanie= Jest to ruch zbli�ony dzia�aniem do oklepywania. Stosuje si� j� g��wnie w chorobach nerw�w obwodowych, a tak�e dla pobudzenia mi�ni poprzecznie pr��kowanych i g�adkich. Znaczna liczba s�abych uderze� wprawia masowane tkanki w rytmiczne dr�enie. Wibracja wykonana wzd�u� przebiegu nerw�w dost�pnych zabiegom lub w miejscu ei po�o�enia splot�w nerwowych obni�a zwi�kszon� patologicznie pobudliwo��. Opr�cz bezpo�redniego dzia�ania na nerwy obwodowe wibracje pobudzaj� w��kna mi�niowe, nast�puje wzrost napi�cia i zwi�kszenie ich sprawno�ci czynno�ciowej. Bezpo�rednie dzia�anie wibracji polega tak�e na wywo�aniu odczyn�w po�rednich, takich jak zwi�kszenie napi�cia naczy� krwiono�nych, zwolnienie t�tna, podniesienie si� ci�nienia krwi. Wprawiaj�c w ruch dr��cy tkanki powierzchniowe, doprowadzamy do dr�enia tkanek pod nimi le��cych, przyspieszaj�c znacznie przemian� materii. Tak wi�c wibracja jest bardzo skuteczn� technik� w leczeniu oty�o�ci. U�atwia ona r�wnie� wch�anianie wszelkich substancji w tkankach oraz wydalanie substancji z tkanek do krwi. Dzia�a pobudzaj�co na czynno�� wydzielnicz� wszelkich gruczo��w, oraz powoduje przyrost tkanki mi�niowej, jej elastyczno�� i si��. Ze wzgl�du na spos�b wykonania wibracj� mo�emy podzieli� na: a. Wibracj� pionow�. Ruch wibracji wykonywany jest w p�aszczy�nie prostopad�ej do powierzchni cia�a. W tym typie wibracji mo�emy wyr�ni� dwa sposoby wykonania: a.a. Wibracja bezpo�rednia. Wykonuje si� j� wibratorem mechanicznym b�d� r�k� masa�ysty przy�o�on� bezpo�rednio do cia�a pacjenta. Dzia�a pobudzaj�co na uk�ad mi�ni i nerw�w. a.b. Wibracja po�rednia. Dzia�a uspokajaj�co, o wiele �agodniej od bezpo�redniej. Drgania aparatu wibracyjnego b�d� r�ki masa�ysty s� przenoszone na cia�o pacjenta za po�rednictwem np.: r�cznika, drugiej r�ki masa�ysty itp. b. Wibracj� pod�u�n�. Drgania wykonywane s� w p�aszczy�nie r�wnoleg�ej do cia�a pacjenta. Wykonuje si� j� wzd�u� fa przebiegu w��kien mi�niowych. Dzia�a pobudzaj�co na uk�ad nerwowy i mi�nie. c. Wibracj� poprzeczn�. Wykonywana jest r�wnie� w p�aszczy�nie r�wnoleg�ej do cia�a pacjenta, jednak w poprzek przebiegu w��kien mi�niowych. Wibracja ta dzia�a uspokajaj�co na uk�ad nerwowy i tkank� mi�niow�. Najwi�ksze zastosowanie wibracja znalaz�a w przypadku obrzmie� tkanki ��cznej oraz w wi�kszo�ci chor�b neurologicznych. Przeciwwskazania do wibracji obejmuj�: - pora�enia spastyczne, - chorob� Burgera, - chorob� Raynauda, - przeciwwskazania do stosowania masa�u. f. Roztrz�sanie To kolejna - ostatnia ju� technika masa�u klasycznego. Roztrz�sanie wprawia w �agodny ruch dr��cy mi�nie masowane. Wykonuje si� go, obejmuj�c kciukiem z jednej i reszt� palc�w z drugiej strony masowany mi�sie� lub grup� mi�ni. Wykonuj�c ruch roztrz�sania przesuwamy d�o� wzd�u� mi�nia masowanego, prowadz�c palce i kciuk po kraw�dziach tego mi�nia. Roztrz�sanie wykonane spokojnie i delikatnie dzia�a rozlu�niaj�co na tkanki, a natomiast wykonane energicznie pobudzaj�co. R�nica w wykonaniu pomi�dzy roztrz�saniem a wibracj� polega na tym, �e wibracj� wykonujemy z du�� cz�stotliwo�ci�, a roztrz�sanie z mniejsz� cz�stotliwo�ci� przy du�ej amplitudzie drga�. g. Wa�kowanie Wa�kowanie okre�lane by�o jako technika nieklasyczna. Jednak ze wzgl�du na szerokie zastosowanie tej techniki w�a�nie przy masa�u klasycznym coraz cz�ciej traktowana jest fc jako si�dma technika masa�u klasycznego. Jest to po��czenie g�askania, rozcierania i ugniatania. Dzia�anie wa�kowania jest wi�c wypadkow� dzia�ania tych technik. Ma szczeg�lne zastosowanie przy masa�u palc�w, ramion i ud. Wykonane powoli dzia�a rozlu�niaj�co na tkanki, wykonane energicznie dzia�a zawsze pobudzaj�co. Ze wzgl�du na po��czenie kilku technik masa�u klasycznego ma szczeg�lne zastosowanie w sporcie, a zw�aszcza tam gdzie nie ma czasu na wykonanie dok�adnego masa�u. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania wa�kowania wynikaj� ze znajomo�ci skutk�w, w zale�no�ci od sposobu wykonania. Dodatkowo przeciwwskazania do wykonywania wa�kowania stanowi� przeciwwskazania do stosowania masa�u w og�le. c. Wp�yw masa�u klasycznego na poszczeg�lne tkanki a. Tkanka ��czna Jest najbardziej rozpowszechniona w ustroju. Zaliczane do niej tkanki r�ni� si� znacznie budow� i czynno�ciami. ��czy je jednak wsp�lne pochodzenie z jednej tkanki zarodkowej oraz wsp�lne zadania od�ywczo - podporowe i ochronne. Wszystkie te tkanki posiadaj� zdolno�� wytwarzania substancji mi�dzykom�rkowej, kt�ra ulega nast�pnie dalszym przemianom. W substancji mi�dzykom�rkowej wszystkich tkanek ��cznych wyr�niamy cztery sk�adniki: - w��kna kolagenowe =klejorodne=, - w��kna spr�yste =elastyczne=, - substancj� podstawow�, - w��kna siateczkowe. W zale�no�ci od zawarto�ci tych sk�adnik�w mamy do czynienia z r�nymi postaciami fe tkanki ��cznej. Tkanka ��czna w�a�ciwa wiotka. Ma przewag� substancji mi�dzykom�rkowej nad elementami kom�rkowymi, posiada niewielk� ilo�� w��kien. Wchodzi w sk�ad wszystkich narz�d�w, ��czy je i pokrywa tworz�c torebki, a towarzysz�c naczyniom krwiono�nym i nerwom, stanowi ich os�onki. Doprowadza ona naczynia krwiono�ne do narz�d�w. Poniewa� odgrywa zasadnicz� rol� w od�ywianiu element�w innych tkanek, kt�re otacza =bowiem wszystkie substancje, jakie kom�rki innych tkanek pobieraj� z krwi, woda oraz produkty przemiany materii musz� przej�� przez tkank� ��czn� wiotk�=, przeto masa�, poza wp�ywem na sam� tkank� ��czn�, wp�ywa w spos�b po�redni na od�ywienie innych tkanek. Poza wp�ywem miejscowym masa�u na tkank� w�a�ciw� wiotk�, mo�emy wyr�ni� r�wnie� wp�yw og�lny masa�u na t� tkank� poprzez uk�ad kr��enia, albowiem tkanka ta jest bardzo obficie unaczyniona. Wp�yw bezpo�redni na tkank� ��czn� w�a�ciw� wiotk� polega na jej uelastycznieniu, a poprzez popraw� ukrwienia i od�ywienia tej tkanki wp�ywamy na popraw� jej funkcji �yciowych. Tkanka ��czna w�a�ciwa zbita. Posiada nieliczne elementy kom�rkowe oraz bardzo liczne w��kna spr�yste i klejorodne. Ze wzgl�du na utkanie w��kien mo�emy tu wyr�ni� dwie grupy: - o utkaniu nieregularnym =np. w sk�rze w�a�ciwej=, - o utkaniu regularnym =np. �ci�gna=. W zale�no�ci od rodzaju w��kien, z kt�rych jest zbudowana, wyr�niamy: - tkank� ��czn� w�a�ciw� zbit� w��knist� o przewadze w��kien klejorodnych =stanowi budulec dla �ci�gien=, fg - tkank� ��czn� w�a�ciw� zbit� spr�yst� o przewadze w��kien spr�ystych =stanowi budulec dla wi�zade�=. Masa� w zale�no�ci od sposobu wykonywania dzia�a pobudzaj�co lub rozlu�niaj�co na t� tkank�, uelastycznia j� oraz powoduje jej przyrost. Tkanka chrz�stna. Zbudowana jest z du�ych, okr�g�ych kom�rek chrz�stnych. Substancja mi�dzykom�rkowa zawiera elementy bezpostaciowe oraz w��kna spr�yste i klejorodne. W zale�no�ci od rodzaju i liczby w��kien wyst�puj�cych w substancji mi�dzykom�rkowej wyr�niamy trzy rodzaje chrz�stki: - szklist�, kt�ra zawiera nieliczne w��kna klejorodne przebiegaj�ce w r�nych kierunkach. Pokrywa powierzchnie stawowe ko�ci, tworzy niekt�re chrz�stki dr�g oddechowych oraz przednie odcinki �eber. - spr�yst�, posiadaj�c� sie� w��kien klejorodnych i spr�ystych nadaj�cych jej bardzo du�� spr�ysto��. Wyst�puje w tr�bce s�uchowej ucha �rodkowego, w ma��owinie usznej i krtani. Generalnie tam, gdzie wyst�puj� ma�e si�y. - w��knist�, zawieraj�c� wi�cej w��kien klejorodnych ni� spr�ystych. Wyst�puje w kr��kach mi�dzykr�gowych, w spojeniu �onowym oraz w ��kotkach, a og�lnie mo�na powiedzie�, �e wys