46
Szczegóły | |
---|---|
Tytuł | 46 |
Rozszerzenie: |
46 PDF Ebook podgląd online:
Pobierz PDF
Zobacz podgląd 46 pdf poniżej lub pobierz na swoje urządzenie za darmo bez rejestracji. 46 Ebook podgląd za darmo w formacie PDF tylko na PDF-X.PL. Niektóre ebooki są ściśle chronione prawem autorskim i rozpowszechnianie ich jest zabronione, więc w takich wypadkach zamiast podglądu możesz jedynie przeczytać informacje, detale, opinie oraz sprawdzić okładkę.
46 Ebook transkrypt - 20 pierwszych stron:
"BOGURODZICA"
tre�� od strony 5
Jest to najstarsza ze znanych polskich pie�ni religijnych, ale
zapisana, wraz z nutami, dopiero w wieku XV.
Najstarszy r�kopi�mienny zapis tekstu odnaleziono na wklejce
tylnej ok�adki r�kopisu Biblioteki Jagiello�skiej w Krakowie.
Kodeks �w zawiera �aci�skie kazania przepisane w 1407 r.,
a zapis pie�ni datuje si� na rok 1408.
O du�ej popularno�ci pie�ni �wiadczy fakt do��czania do jej
pierwotnego tekstu licznych zwrotek dodatkowych (w jednym z
przekaz�w szesnastowiecznych utw�r liczy ich a� 22), kt�re jednak
nie maj� z ni� ani zwi�zku tre�ciowego, ani wersyfikacyjnego.
Proces ten rozpocz�ty oko�o 2 po�. XIV w. trwa� do pocz�tku XVI
stulecia.
Dwie pierwsze zwrotki ko�cz�ce si� refrenem Kyrie eleison s�
najstarsze.
Pomimo wnikliwych docieka� nie uda�o si� jednak definitywnie
okre�li� daty ich powstania. Najcz�ciej przyjmuje si�, �e utw�r
powsta� pomi�dzy 1 po�. XIII w. a rokiem 1386 r.,
na kt�ry przypada koronacja Jagie��y, a za jego to czas�w
�piewano ju� j� bowiem powszechnie more majorum czyli obyczajem
przodk�w.
Nie znany jest r�wnie� autor pie�ni, cho� tradycja od wieku XVI
przypisywa�a go �w.
Wojciechowi. Zapewne, tak jak wi�kszo�� literatury
�redniowiecznej, napisano j� ad maiorem Dei gloriam - ku
wi�kszej chwale Bo�ej, a wi�c anonimowo.
Nie ulega jednak w�tpliwo�ci, �e by� to najlepszy poeta przed
Janem Kochanowskim, zapewne duchowny �yj�cy w o�rodku o wielkim
autorytecie, o czym �wiadczy og�lnospo�eczna znajomo�� tekstu.
Do ko�ca XV w. by�a pie�ni� ojczyst� - carmen patrium czyli
pie�ni� ojc�w nazwa� j� Jan D�ugosz - i bojow�, skoro pierwsze
wzmianki o Bogurodzicy m�wi�, i� �piewana by�a w czasie wojny z
Krzy�akami w 1410 r.
Kanclerz Jan �aski wydaj�c w 1506 r. pierwszy zbi�r praw
Kr�lestwa Polskiego tzw. Statut �askiego na wst�pie kaza�
umie�ci� Bogurodzic� i jest to pierwszy druk utworu.
Tre��
Tak oto brzmi� dwie najstarsze zwrotki pie�� w oryginale i
"prze�o�one" na j�zyk wsp�czesny:
Bogu rodzica, Dziewica, Bogiem s�awiena Maryja,
Twego syna, gospodzina, Matko zwolena Maryja,
Zyszczy nam, spu�ci nam, Kyrie eleisone
Boga-rodzico, dziewico, b�ogos�awiona Mario!
Twego syna - pana matko wybrana, Mario,
pozyskaj nam, spu�� nam, kyrie eleison
Twego dziela krzciciela, Bo�ycze,
Us�ysz g�osy, nape�� my�li cz�owiecze!
Us�ysz modlitw�, j�� nosimy,
A da� raczy, jego� prosimy,
A na �wiecie zbo�ny pobyt,
Po �ywocie rajski przebyt! Kyrie eleison
Dla twego chrzciciela, Synu bo�y,
us�ysz g�osy, spe�nij my�li ludzkie:
us�ysz modlitw�, kt�r� zanosimy,
a da� racz, o co prosimy:
A na �wiecie dobrobyt,
po �ywocie - rajski przybytek. Kyrie eleison
Tre�� pie�ni to modlitewne pro�by:
* w strofie pierwszej: do Matki Boskiej, aby, jako wybrana z
wielu przez Boga i zjednoczona z nim w pe�nieniu jego woli,
pozyska�a i sk�oni�a ku ludziom przychylno�� swego Syna.
* w strofie drugiej: do Bo�yca (Syna Bo�ego, Chrystusa), aby za
przyczyn� Jana Chrzciciela wys�ucha� b�aga� o dar bogobojnego
�ycia i zbawienia po �mierci.
Utw�r cechuje staranny paralelizm.
W obydwu strofach wida� uk�ad dwucz�onowy: ka�da sk�ada si� z
apostrofy i zdania apelatywnego oraz ko�czy refrenem, podobnie
jest z konstrukcj� cz�on�w poszczeg�lnych wers�w, gdzie wezwania
i pro�by modlitewne zajmuj� to�same pozycje w jednym wersie:
Zyszczy ... spu�ci ...
Intelektualny charakter wywodu przypomina porz�dek
scholastycznego traktatu naukowego ��cz�cego prawa wiary i
rozumu.
Matka Boska ukazana jest tu jako adresatka mod��w, po�redniczka
pomi�dzy cz�owiekiem
a Bogiem, zdolna do odegrania tej funkcji z racji godno�ci
przypisanych jej dogmatycznie. Chrystus, B�g i Jan Chrzciciel
wsp�tworz� z ni� kr�g postaci, ku kt�rym z kornym b�aganiem
zwraca si� zbiorowy podmiot.
Taka kompozycja utworu ma swoje odzwierciedlenie w sztuce
roma�skiej, wzorcu ikonograficznym zwanym "deesis",
charakterystycznym dla Ko�cio�a greckiego (bizantyjskiego).
Wed�ug niego majestatycznie wyobra�ony Chrystus - W�adca
(Gospodzin) wyst�puje w asy�cie Matki Boskiej (Bogurodzicy) i
Jana Chrzciciela (krzciciela), kt�rzy pe�ni� funkcj� po�rednik�w
mi�dzy B�stwem a cz�owiekiem.
Przyj�ty przez Zach�d wzorzec dotar� do Polski, gdzie
najdawniejszym dzi� jego przyk�adem jest fresk w Tumie pod
��czyc� pochodz�cy sprzed 1161 r.
Gatunek
Dwie pierwsze zwrotki s� tropami do litanijnego Kyrie eleison,
kt�re w�r�d eksklamacji (z �ac. "okrzyk", "wykrzyknik")
liturgicznych �redniowiecza, obok hebrajskiego Alleluja, by�o
jednym z najpopularniejszych zawo�a� - wykonywa� je lud podczas
wszystkich obrz�d�w,
Tropem w gregoria�skiej liturgii ko�cielnej, szczeg�lnie w
wiekach X i XI, okre�la si� retoryczne uzupe�nienie sk�adaj�ce
si� z kr�tkich zwrot�w, poprzedzaj�ce �aci�ski tekst kanoniczny.
Z czasem owe ozdobniki rozwin�y si� w pe�ne, spojone rymami
zdania o wyr�wnanej rytmice, a funkcjonuj�c w kulturze religijnej
narodu - usamodzielnia�y si� jako pie�ni wykonywane
w j�zykach narodowych.
Kszta�t wersyfikacyjny
W wierszu zwraca uwag� precyzyjne roz�o�enie tekstu w wersach na
r�wnoleg�e odcinki o jednakowej liczbie sylab:
Bo-
gu-
ro-
dzi
ca
dzie-
wi-
ca,
Bo-
giem
s�a-
wie-
na
Ma-
ry-
ja
5
3
5
3
Zy-
szczy
nam
spu-
�ci
nam
--
3
3
S�ysz
mo-
dli-
tw�
j��
no-
si-
my
--
-4
4
Konstrukcji tej towarzysz� rymy wewn�trzne: �wiecie - �ywocie i
ko�cowe: Bo�ycze - cz�owiecze, nosimy - prosimy, pobyt - przebyt
.
Wiersz �redniowieczny, tzw. zdaniowo-rymowy
(sk�adniowo-intonacyjny), jakim zapisano utw�r, nie przestrzega�
jednakowego rozmiaru sylabicznego w ka�dym wersie.
Rymy - wsp�brzmienia, bardzo cz�sto uzyskane poprzez powtarzanie
formy gramatycznej (rym gramatyczny): prosimy - nosimy s�u�y�y
uwydatnianiu zako�czenia ko�cowych odcink�w wersowych - klauzul
J�zyk
O staro�ytno�ci pie�ni �wiadczy jej s�ownictwo.
Do niepowtarzalnych archaizm�w nale��:
* Bogurodzica - z pierwszym cz�onem o postaci celownika, ju� w
drugim przekazie zmienionej na: Bogarodzica;
* unikat przyimka dziela (dla), obcego ju� nawet w Kazaniach
�wi�tokrzyskich
* bo�yce, co jest wo�aczem od bo�yc (syn Boga)
* stary rozka�nik 2 os. l. poj.: zyszczy, spu�ci, raczy
* zwyczaj u�ywania mianownika w funkcji wo�acza: rodzica,
dziewica, Maryja.
Ju� kopi�ci pi�tnastowieczni, nie pojmuj�c zamierzch�ej
poprawno�ci i sensu takich wyraz�w, rozmaicie je przekszta�cali.
Wszystko to �wiadczy, �e tw�rca pie�ni u�o�y� j� musia� znacznie
wcze�niej, ni� powsta� jakikolwiek z ocala�ych zabytk�w
polszczyzny �redniowiecznej.
Z j�zykiem pie�ni doskonale wsp�brzmi jej melodia, nie
wykluczone, �e skomponowana przez tego samego cz�owieka.
Melodia s�owa Bogurodzica jest to�sama z melodi� wo�ania Kyrie
eleison przy litanii pochodzenia niemieckiego. Inne frazy melodii
r�wnie� maj� odpowiedniki w kompozycjach �ywotnych od IX do XVI
w. tak w melodii ko�cielnej, jak i �wieckiej. Pierwowzoru ca�o�ci
melodii pie�ni nie odnaleziono - jest ona zatem tworem
oryginalnym.
Pie�� �piewana by�a ch�ralnie jednog�osowo, bez akompaniamentu
instrumentalnego. Owa monodia (�piew jednog�osowy)
charakterystyczna by�a dla �redniowiecznych chora��w
gregoria�skich - �aci�skich �piew�w liturgicznych.
Bogurodzica dziewica, Bogiem s�awiena Maryja,
Zyszczy nam, spu�ci nam.
Kyrieleison.
Twego dziela Krzciciela, bo�ycze,
Us�ysz g�osy, nape�� my�li cz�owiecze.
S�ysz modlitw�, j�� nosimy,
A da� raczy, jego� prosimy:
A na �wiecie zbo�ny pobyt,
Po �ywocie rajski przebyt.
Kyrieleison.