Zygmunt Podlejski 

Z Mżawki Małej do nieba

Wstęp    Opowiadanie pt. "Z Mżawki Małej do nieba" napisał ksiądz Zygmunt 
Podlejski - długoletni duszpasterz na Górnym Śląsku. Obecnie - proboszcz w 
podwie- deńskiej parafii St. Johann w Austrii.  Autor nawiązuje do swoich 
polskich doświadczeń, tworząc literacki obraz  miejscowości, której nie 
znajdziemy na żadnej mapie świata a jednocześnie  możliwej do zaistnienia 
wszędzie.  Na pewno - poza fikcyjnością nazwisk - Czytelnik tego uroczego 
opowiada- nia będzie miał okazję do zetknięcia się z prawdą o najgłębszych 
pokładach  natury ludzkiej; przy czym opis ten jest daleki od różnego rodzaju 
upięk- szeń i kosmetycznych upudrowań.  Niewątpliwym ubarwieniem toku 
opowiadania jest specyficzny, śląski regio- nalizm oraz typowe dla tej części 
kraju poczucie humoru.  To wszystko sprawia, że w połączeniu z równie dowcipnymi 
ilustracjami Ja- na Plachy - mojego syna, który w ten sposób daje zewnętrzny 
wyraz wielopo- koleniowej już przyjaźni z Autorem - książkę ks. Zygmunta 
Podlejskiego czy- ta się lekko i przyjemnie. Nie przeszkadza to jednocześnie 
poważnej zadumie  nad codziennym trudem kapłana, uwikłanego w złożone sprawy 
swoich wiernych,  z którymi razem usiłuje znaleźć swoją oryginalną drogę do 
nieba.    Józef Placha  Laski - 1997      I    Ksiądz proboszcz Adam Bochenek 
stał w welurowej piżamie przed oświetlonym  lustrem, patrząc na swoje odbicie z 
wyraźną dezaprobatą. Nie podobały mu  się pryszcze na czole i jeszcze coś w 
okolicy nosa, bo badawczo wodził pal- cem po twarzy. Przybliżył czoło do samego 
lustra, dobierając się wskazują- cymi palcami do pryszczy. Wodą kolońską z 
Gliwic zwilżył malutkie kratery  po krostach, skrzywił się z bólu, wyciągnął 
gwałtownie ręce do góry, zacis- kając pięści; przysiadł powoli i dotykając nosem 
krawędzi fajansowego zlewu  mruczał pod nosem sobie i muzom. Po chwili 
wyprostował się i nieco łagod- niej potraktował swoje oblicze podwojone w 
lustrze. Woda nieznacznie bulgo- tała, przelewając się przez rury; z pokoju 
księdza wikarego dochodziły fale  rozwydrzonych dźwięków. Ksiądz Bochenek 
wiedział, że jego wikary źle znosi  ciszę. Gdy z rana pojawia się na korytarzu 
cienka smużka światła z drzwi  wikarego, zaraz potem odzywa się radio i to tak 
potężnie, że nawet w kance- larii trzeba zatykać uszy. Każdy w końcu ma prawo 
witać nowy dzień po swo- jemu - myślał ksiądz Bochenek - wkładając nową żyletkę 
do aparatu. Wola ka- żdego człowieka jest jego królestwem Bożym. Wikary też 
człowiek!  Ksiądz Bochenek uwielbiał ciszę o poranku. Lubił te pół godziny przed 
lu- strem, kochał szmery domu budzącego się ze snu i dyskretne tykanie budzika,  
tudzież charakterystyczny zgrzyt drzwi, którymi gospodyni z samego rana za- 
wzięcie szarpała, wyładowując na nich wszystkie swoje uzasadnione i urojone  
pretensje. Łaziła potem po podwórzu i gderała. Pogadywała do białego owcza- rka, 
którego proboszcz nabył w przypływie litości. Owczarek był wtedy mały  jak 
kłębek wełny i strasznie trząsł się z zimna.  Miał ksiądz Bochenek od dawna 
ustaloną kolejność zajęć, której nie zmie- niał nawet podczas wakacji. Był 
wrogiem improwizacji i stanu tymczasowego.  Najpierw marudził kilka minut, potem 
gimnastykował się dowolnie, następnie  siadał na krawędzi wanny i czyścił buty; 
wreszcie dobierał się do zębów; na  samym końcu celebrował golenie. Podczas 
golenia rozmyślał nad swoim stosun- kiem do Boga,żałował za popełnione grzechy i 
błędy, konstruował wielkie i  małe plany dotyczące remontu kościoła i odnowy 
parafii, często przeskakiwał  myślami w przeszłość. Bywało, że na gębie pokrytej 
pianą mydlaną, pojawiał  się ni stąd, ni zowąd uśmiech. Gdy ciśnienie 
atmosferyczne było sprzyjające  proboszczom, ksiądz Bochenek podśpiewywał w 
łazience i stroił grymasy do  lustra. Dobrze, że ich nie mogli widzieć 
parafianie. Na pewno pomyśleliby  sobie różne rzeczy o proboszczu i kiwaliby 
głowami pełnymi nieładnych pomy- słów, choć sami najprawdopodobniej też stroili 
grymasy i podśpiewywali.  Szkoda natomiast, że nie mogli swojego proboszcza 
oglądać na przykład w pi- żamie. Ksiądz Bochenek w piżamie wydawał się o wiele 
bardziej ludzki, przy- stępny i bezpośredni. Trudno jednak w piżamie prowadzić 
parafian z Mżawki  Małej do Ojca Niebieskiego.    Wrzaski i piski rozsadzały 
drzwi z pokoju księdza wikarego, ale ksiądz  Bochenek zdążył się już 
przyzwyczaić. Doszedł nawet do takiej perfekcji, że  spokojnie rozmyślał, 
pogwizdywał albo modlił się przy akompaniamencie cze- goś, co niektórzy mają 
odwagę nazywać muzyką. Właśnie naciągał podbródek,  żeby wygolić solidnie jedno 
z najtrudniejszych miejsc, kiedy myśl błyskawi- cznie uciekła do samych 
początków jego proboszczowania.  Wakacje spędził w Wiedniu. Kiedy pewnego 
sierpniowego dnia wrócił, pro- boszcz z nieudawaną radością potrząsnął jego 
prawicą, gratulując awansu.  Proboszcz Brzesiński był duchową mieszanką 
Natanaela i Filipa Nereusza.  - Będzie ksiądz proboszczem - mówił z ożywieniem - 
zobaczy ksiądz jak to  jest. Odpowiedzialność panie tego i same kłopoty!  Ksiądz 
Bochenek przyjął wiadomość z uczuciami rzetelnie mieszanymi. Otwo- rzył 
niebieską kopertę, dowiadując się urzędowo, że od pierwszego września  ma objąć 
parafię: Mżawkę Małą. Nie znał tego miejsca zupełnie. Kilka lat  przedtem głosił 
tam kazania dla młodzieży, ale niewiele zapamiętał, bo był  listopad i wieczór 
zaczynał się tuż po obiedzie. Nazajutrz pojechał do  księdza biskupa. W 
poczekalni wypełnionej nabożną, tudzież napiętą ciszą,  spotkał starszego 
księdza, który natarczywie mu się przyglądał. Ksiądz   Bochenek przeczuwał, o 
czym tamten rozmyślał. Dziwił się zapewne, że ta- kiemu Bochenkowi dali Mżawkę 
Małą. Toć to niepoważny facet!    Ksiądz Bochenek podziękował kurtuazyjnie za 
życzenia, które nie zdołały  wedrzeć się do serca. Zawisły i zwiędły na 
marynarce.    Biskup jowialnie witał księdza Bochenka, napominał po ojcowsku, 
zachęcał  do wytężonej pracy, wyliczał kilku poprzedników - proboszczów Mżawki 
Małej,  mówiąc o nich jako o wzorach niedoścignionych i świętych 
niekanonizowanych.  Sami święci, a tu nagle ksiądz Bochenek ze swymi pryszczami 
na ciele i du- szy, i strachem przed odpowiedzialnością. Miał ksiądz Adam 
wrażenie, że bi- skup myśli przez cały czas o czym innym, ale nie miał o to 
żalu. Biskup ma  poza piuską tyle ważkich spraw na głowie, że ksiądz Bochenek i 
Mżawka Mała  ledwo się tam mieszczą. Biskup przystawał momentami, patrząc bystro 
na  twarz nowego proboszcza, potem wracał do przerwanego monologu o obowiąz- 
kach, zadaniach i godności proboszcza w ogóle i proboszcza Mżawki Małej w  
szczególe.  Ksiądz Adam słuchał z roztargnieniem i niejaką tremens 
reverentialis.  Ksiądz biskup kochał ten rodzaj tremy u swoich kapłanów i 
wiernych. Była  jego zdaniem oznaką pokory, ta zaś stanowiła fundament życia 
religijnego i  cnoty posłuszeństwa. Bez posłuszeństwa nie można w ogóle mówić o 
uporządko- wanych stosunkach między władzą a personelem wykonawczym. Ksiądz 
Bochenek  pomyślał pokornie, że zawsze to zaszczyt pobyć u biskupa, pospacerować 
po  jego gabinecie, czuć się owianym jego troską. Odetchnął jednak swobodniej,  
gdy opuszczał świątobliwe mury. Pogoda była wspaniała.    Nazajutrz wsiadł do 
czerwonego autobusu i pojechał do swojej parafii. Na  samej granicy prosił Pana 
Boga z głębi serca o łaskę wytrwania, o siły po- trzebne do realizowania 
proboszczowskiego rzemiosła. Błagał Boga po cichu  lecz intensywnie o to, żeby 
nikt w Mżawce Małej nie stał się przez niego  gorszy. To już uchodzi za sukces. 
Modlił się nowy proboszcz za swoich przy- szłych parafian, a oni o tym pojęcia 
nie mieli. Niektórzy siedzieli wygod- nie w dusznym ikarusie, kołysali się 
przepisowo, o najrozmaitszych dobrych  i niedobrych sprawach przemyśliwali, a 
proboszcz za nich się modlił. Żal  zrobiło się księdzu Bochenkowi mizernej 
konduktorki. Była blada jak kreda,  na twarzy rysowało się zmartwienie. 
Uśmiechnął się do dziewczyny i natych- miast prosił Boga, aby na nią raczył 
zwrócić szczególną uwagę. Dziewczyna z  wdzięczności za dobry uśmiech 
powiedziała mu, kiedy powinien wysiąść. Opuś- cił autobus przed imponującym 
kościołem, prawdziwym gigantem jak na Mżawkę  Małą i przed barem, otoczonym 
szczelnie klasą robotniczą i inteligencją  pracującą z kuflami złocistego piwa w 
rękach. Poszedł do kościoła, usiadł w  ostatniej ławce i zameldował Panu Bogu o 
swoim przybyciu. Potem wspomniał o  owieczkach spod baru, których krzyki i 
zawodzenia docierały mimo zamknię- tych drzwi do kościoła. Być może w ten sposób 
podświadomie przypominali Pa- nu Bogu o swym istnieniu i prosili o interwencję. 
Skazani wyłącznie na sie- bie, nigdy nie wyzwolą się z atmosfery wycia, bełkotu, 
krzyków i zapachu  piwa pomieszanego z ostrym zapachem moczu.    Ksiądz Adam 
zaczął rozglądać się po kościele. Wnet zrobiło się żal księ- dzu Bochenkowi 
samego siebie. Kościół był w tak beznadziejnym stanie, że  nikt oprócz Pana 
Jezusa nie miałby odwagi w nim zamieszkać.    Ksiądz proboszcz przerwał swoje 
reminiscencje, bo zaciął się do krwi w  okolicy krtani, tam gdzie zawsze. Z 
wieży kościelnej odezwały się dzwony.  Towarzyszył im przeciągłym wyciem pies 
Figaro, przywiązany do budy jak pro- boszcz do swojej parafii.      II    Ksiądz 
Adam podszedł do okna i podziwiał bujne kształty wiekowego kaszta- nowca, który 
sterczał miedzy kościołem a plebanią. Poprzez liście kołysane  lekkim wiatrem 
przebijały się migotliwie pierwsze promienie słońca. Istna  feeria świateł i 
cieni! Wśród drzew i liści kotłowało się od ptasich zalo- tów i intryg. Figaro 
wyciągał przednie łapy i ziewał bezwstydnie, potem za- czął dygotać, wreszcie 
uspokoił się i patrzył służalczo, tudzież miłościwie  na swego pana, który stał 
ciągle w oknie i gapił się na Boży świat. Był  ksiądz Bochenek wrażliwy na 
piękno przyrody i często zaczynał dzień od kró- tkiej jej lustracji i 
kontemplacji. Bywało, że pogwizdywał pod nosem, zwła- szcza wtedy, gdy poprzez 
kasztanowiec przebijało się słońce, co było zapo- wiedzią pięknej pogody, 
chociaż z pogodą nigdy nie wiadomo, jak mawiał  świętej pamięci dziadek. Tak 
samo wyrażał się o kobietach i urzędzie finan- sowym. Jeśli filozof jest 
entuzjastą prawdy, to dziadek księdza Bochenka  był jednym z największych 
filozofów naszej półkuli. Ksiądz Adam uśmiechnął  się niewinnie i 
bezinteresownie. Niewykluczone, że pomyślał o dziadku. Czę- sto o nim myślał i 
coraz bardziej go podziwiał. Rozmowy z dziadkiem Hugonem  stanowiły dlań 
niewyczerpane źródło dociekań i zaskakujących wniosków.  Babcia natomiast była 
jego pierwszą katechetką. Miała ogromną Biblię, wy- daną u Karola Miarki w 
Mikołowie z ilustracjami, które przyciągały jak mag- nes, niektóre z nich jeżyły 
włosy na głowie. Siadała zwykle pod piecem,  brała biblię na kolana, mały Adaś 
siadał na podłodze i słuchał komentarza  babci. A umiała babcia tak opowiadać, 
że wszyscy inni, którzy się potem do  tego zabierali, prezentowali się blado i 
anemicznie. Razu pewnego babcia  zagalopowała się. Zaczęła opowiadać o Zuzannie, 
co kąpała się w potoku, w  związku z czym pozbyła się chwilowo wszystkich szat i 
sterczała w charakte- rze jędrnej pokusy wśród srebrzystych fal. Dwaj 
podtatusiali erotomani za- częli się czaić i mieli tak zwane nieczyste myśli. 
Babcia przerwała opowia- danie w najbardziej interesującym momencie, bo 
przypomniała sobie o wnuku  skulonym u jej stóp i mocno podekscytowanym. 
Zamknęła Biblię i powiedziała  kategorycznie, że kiedy indziej znowu sobie 
poczytają, na razie trzeba od- nieść książkę do pokoju i zająć się obiadem. Adaś 
zabrał książkę i poszedł  do pokoju, gdzie zaczął gorączkowo szukać historii 
Zuzanny, ale nie zna- lazł, bo się za bardzo denerwował. Przeczuwał, że to 
historia nieprzyzwoita  i postanowił się nią koniecznie zająć, gdy babcia będzie 
w kościele lub na  zakupach.    Uśmiechnął się ksiądz Bochenek do kasztanowca, 
do owczarka, do mleczów  rozsianych wśród gęstej zieleni i po trochu do siebie. 
Potem opadł lekko na  zgrabnym klęczniku i próbował modlić się. Wtulił twarz w 
dłonie, co miało  pomóc w skupieniu, ale nie pomagało. Skupienie, to coś 
bardziej wewnętrzne- go i nie da się go sprowokować chowaniem głowy lub 
zamykaniem oczu. Na  ścianie wisiał Pan Jezus wyrzeźbiony w drzewie w pozycji 
przejmującej. Pró- bował ksiądz Adam formułować pobożne zdania, ale czuł, że 
jakakolwiek dek- lamacja nawet najbardziej pobożna i kwiecista nie może nawet o 
milimetr  podnieść duszy ku Bogu. Milczał więc dłuższą chwilę, na koniec 
poprosił Pa- na Jezusa, żeby zajął się łaskawie dzisiejszym dniem i pozwolił, 
żeby  ksiądz Bochenek uniknął rażących głupstw. Ksiądz Adam wiedział, o co 
prosi.  Znał się już kilkadziesiąt dobrych lat i miał powody, żeby sobie zbytnio  
nie ufać. Miał już nieco doświadczenia. Wiedział, że prawie wszystko zależy  od 
Pana Boga. Ilekroć liczył na siebie, to przeliczył się. Powiedział wre- szcie 
kilka słów o swoich najbliższych i przeżegnał się, startując w nowy  dzień.    
Krawiec, który szył ostatnią sutannę proboszczowi z Mżawki Małej, nie ża- łował 
guzików. Dokładnie trzydzieści trzy. I one miały przypominać Mistrza,  który w 
wieku lat trzydziestu trzech umarł na krzyżu. Miał więc ksiądz Adam  co zapinać. 
Wystarczyło na całą drogę do kościoła. Wychodząc z plebanii za- trzymał się przy 
schodkach i patrzył ucieszony na Figara, który wesoło ma- chał ogonem i robił to 
szczerze. W ogóle było w nim coś takiego, czego na  ogół nie było w ludziach. 
Jakaś uczciwość, czystość i prostota. Coś takie- go, co w gatunku homo sapiens 
spaskudził grzech pierworodny.    Z okna księdza wikarego wyrywały się kaskady 
chaotycznych dźwięków. Roz- nosiły się stereofonicznie po okolicy, zakłócając 
Boży poranek i wieczny  odpoczynek zmarłych parafian, spoczywających tuż za 
probostwem. Zderzenie  przyrody z cywilizacją daje coś takiego jak ślizg łopaty 
po stłuczonej bu- telce. Liście kasztanowca drżały z przerażenia. Pod parkanem 
świeży narcyz  chwalił Pana.    Ksiądz Bochenek zapinał kolejne guziki i patrzył 
z troską na wieżę koś- cioła, z której odpadały cale płaty tynku. Kombinował, 
jak najtaniej i naj- lepiej rzecz połatać. Łatać najtaniej i najlepiej pachnie 
absurdem. Wie- dział, że przedtem trzeba połatać wiele innych spraw, aliści 
uszczerbek ty- nku mocno rzucał się w oczy i robił proboszczowi fatalną reklamę. 
Pomyślał  ksiądz Bochenek, że dusze są ważne, ale wizytatorzy na ogół nie 
zajmują się  duszami. Nie spotkał jeszcze wizytatora, który byłby zatroskany o 
dusze.  Zajmują się skwapliwie budynkami, tynkami, parkanami, finansami, 
binacjami,  trinacjami, salkami, księgami, tudzież sprawozdaniami. I statystyką. 
O du- szach mówią podejrzanie mało. Duszami powinien zajmować się proboszcz, jak  
mu jeszcze trochę czasu zostanie i sił.    Zapiął już ksiądz Bochenek ostatnie 
guziki, myśląc raczej o nadgorliwości  krawca niż o wieku Pana Jezusa. Przed 
bramą kościoła stały kobiety pochylo- ne ku sobie. Deklamowały równocześnie. Nie 
chodzi o to, żeby słuchać, cho- dzi o to, żeby mówić - pomyślał złośliwie ksiądz 
proboszcz i dodał głośno:  - Na wieki wieków!  Kobiety spłoszyły się wyraźnie i 
ruszyły do przedsionka, gdzie utkwiły  pod gablotą parafialną, kontynuując 
przerwany na chwilę duet. Ksiądz Boche- nek zwarł usta, bo jedna z żarówek w 
gablocie wysiadła. Trzeba będzie po- wiedzieć kościelnemu, żeby wymienił, albo 
najlepiej samemu wymienić. Zanim  kościelny się ruszy, wysiądą trzy następne 
żarówki. Spojrzał ksiądz Adam na  potężnego Pana Jezusa, co wisiał na przeciwnej 
ścianie i zawstydził się  swoich myśli. O bliźnich trzeba zawsze ładnie i 
ciepło. Z takim optymisty- cznym akcentem pchnął proboszcz wahadłowe drzwi i 
usiadł w ostatniej ławce,  żeby jeszcze raz pokłonić się Panu Jezusowi osobiście 
obecnemu na ołtarzu.  Czerwona lampa pulsowała jak serce. Z przedsionka 
dochodził przytłumiony  głos niewiast. Życie jest właściwie fajne, pomyślał 
proboszcz Mżawki Małej,  po czym ruszył w kierunku konfesjonału, gdzie miał 
zamiar porozmyślać, cze- kając na penitentów.    Zakładając fioletową stułę 
pomyślał o miłosierdziu Bożym dokonującym się  przez ludzi takich jak on. 
Pomyślał o wielu świątobliwych duszach, którym  nie dorósł do pięt. Pomyślał o 
cudach, dokonujących się w ciszy, ciemności,  przy pomocy szeptu i milczenia. 
Pomyślał, że żadne ucho psychoanalityka ani  żaden tapczan psychoterapeuty nie 
zastąpią konfensjonału. Czuł się niegod- ny, często zażenowany, kiedy indziej 
tak bardzo podniesiony na duchu, że  spontanicznie dziękował Mistrzowi za łaskę 
kapłaństwa.    Święta Teresa z Avila miała ponoć powiedzieć, że lepszy 
spowiednik rozsą- dny choć niekoniecznie święty, niż święty a głupi. Spowiednik 
rozsądny to  na pewno taki, który wie Kogo reprezentuje i wie kim sam jest! 
Ksiądz Bo- chenek z miłością myślał o Jezusie, który mu pozwolił reprezentować 
Boże  miłosierdzie, jeszcze częściej o swoich klęskach, które czyniły go 
pokornym  i wyrozumiałym. Myślenie księdza Bochenka w zacisznym konfesjonale 
zamie- niało się przeważnie w żarliwą modlitwę za siebie samego i tych, którzy  
przez jego kapłańską posługę doznali lub doznają miłosierdzia Bożego.      III    
Ksiądz Bochenek lubił wyraźnie tę wczesną godzinę, kiedy w kościele pano- wał 
jeszcze półmrok, w ławce zaś siedziała sędziwa Jonderkowa, która nie  mogła spać 
i pierwsza szturmowała bramy kościoła parafialnego, patrząc z  wyraźną 
dezaprobatą na kościelnego, przychodzącego na ogół punktualnie  otwierać 
kościół. Dla Jonderkowej przychodził zawsze za późno. Gdyby mogła,  
przychodziłaby o północy i szeptała swój różaniec, ocierając od czasu do  czasu 
łzawiące oczy.    Przy ołtarzu krzątał się już kościelny. Pan Wigor! Zachowywał 
się dokład- nie tak, jak się nazywał. Było w jego ruchach i poczynaniach wiele 
dynamitu  i wyraźnie zarysowanej godności. Można było od pierwszego rzutu oka 
zauwa- żyć, że kościelny, to nie byle chłop od kapusty lub ktoś, kto spodnie 
nosi  przypadkowo. Poprzez wąskie i zbyt małe okna wsączał się nowy dzień, zaró- 
żowiony wesoło od strony wschodniej. Ksiądz Bochenek otwierał swój psał- terz, 
żegnał się skromnie i zanurzał w modlitwę jak meloman w świat dźwię- ków pana 
Mozarta.    Kiedy profesor Starego Testamentu zachwycał się pięknem psalmów, 
ksiądz  Adam udawał, że też zachwyca się; nie rozumiał jednak nic a nic z tego  
wszystkiego i nie dostrzegał żadnego powodu do zachwytu. Ot, takie sobie  
pobożne zawodzenie ni to prozą ni to wierszem, momentami nieco szorstkie i  
chropowate, kiedy indziej bardziej gładkie. W sumie nic szczególnego. Nie  był 
król Dawid tęgim poetą, choć na kobiety był łasy. Tak myślał kiedyś  kleryk 
Bochenek, bo był teologicznym embrionem, a i potem długo jeszcze nie  
xyzdorastał do sensownego przeżywania psalmów. Dopiero, gdy życie mocno go  po- 
tarmosiło, gdy zetknął się z ludzkim cierpieniem, z umieraniem, z głupotą i  
heroizmem; gdy zaczynał trochę rozumieć milczącego w tabernakulum Chrystusa  i 
szerzej spojrzał na spektakl zwany pospolicie życiem, zaczynał odkrywać  całą 
wielkość, całe piękno, całą głębię tej poezji. Odtąd czekał na każde  spotkanie 
z królem Dawidem jak zakochany chłopak na swoją dziewczynę. Po- chylony nad 
psałterzem, uśmiechał się czasem z powodu nader trafnego okreś- lenia jakiego 
użył autor, czasem cmokał z podziwu. Bywało, że wzruszony za- mykał książeczkę i 
patrząc przed siebie wnikał w siebie, konstatując, że  jest nędznikiem, malutkim 
kombinatorem, który nie powinien głowy podnosić w  kierunku nieba, chyba, że 
załzawioną i rozczochraną od autentycznego żalu.  Przeżywał w takich chwilach 
znikomość ludzkiej egzystencji tak mocno, że  ukradkiem ocierał łzy z oczu. Jak 
sędziwa Jonderkowa! Czuł wtedy, jak mi- łość włazi weń wszystkimi porami, jak 
staje się lepszy i szerszy. Kiedy in- dziej kiwał z aprobatą głową, bo słowa, 
które czytał tak trafnie oddawały  różne aspekty rzeczywistości, że jakiekolwiek 
inne, choćby najbardziej kun- sztowne i poetyckie, traciły swoją moc i sens.    
Do psalmów trzeba długo dojrzewać. Trzeba wiele przeżyć, przemyśleć, bar- dzo 
kochać i mieć na sumieniu ciężar grzechu, żeby móc włączyć się w modli- twę 
Dawida i uczynić ją swoją modlitwą. Ksiądz Bochenek wiedział o tym i  próbował 
przekazać swoją wiedzę innym. Widział jednak w ich oczach często  tę samą 
pustkę, z jaką przytakiwał ongiś swojemu profesorowi Starego Testa- mentu. Miał 
jednak nadzieję, że jego słowa coś tam poruszą. Reszta należy  do życia, którego 
naczelnym reżyserem jest Pan Bóg. Takimi torami posuwała  się myśl i modlitwa 
proboszcza z Mżawki Małej.    Drzwi wahadłowe drgnęły, potem rozchyliły się na 
tyle, że pozwoliły prze- mknąć młodej kobiecie, która nieomal biegiem dobrnęła 
do ostatniej ławki i  poprawiając rozwichrzone włosy, próbowała Panu Bogu coś na 
"dzień dobry"  powiedzieć. Była to Zocha. Ksiądz Bochenek patrzył przez moment 
na klęczącą  kobietę, potem próbował wrócić do psalmów, ale jego myśl 
poszybowała w zu- pełnie innym kierunku.    Był niedługo w Mżawce Małej, kiedy 
gospodyni, robiąc zdziwioną minę, po- wiedziała, że w kancelarii czekają młodzi 
ludzie. Dziewczyna była rzeczywi- ście smarkata, ale wyjątkowo ładna. Miała na 
policzku pieprzyk, który wa- bił. Chłopak był długi jak symfonia i miał 
odstające uszy, które skrzętnie  przykrywał długimi włosami. Chytrusek, pomyślał 
proboszcz Bochenek i uśmie- chnął się ciepło wabiony pieprzykiem. Kiedy usiadł 
za biurkiem, zamienił  się w słuch. Młodzi milczeli dosyć długo, tak, że cisza 
zaległa w kancela- rii zapraszała do drzemki. Wreszcie odezwał się chłopak:  - 
Chcemy się, proszę księdza proboszcza, pobrać!  Proboszcz ocknął się i 
powiedział, że zasadniczo Pan Bóg po to stworzył  mężczyznę i niewiastę. Nie 
widzi więc istotnej przeszkody, chyba że w  szczegółach rzecz wygląda 
podejrzanie lub fatalnie.  Chłopak powiedział, że rzecz wygląda normalnie, tylko 
są trochę młodzi i  ojciec narzeczonej nie zgadza się na razie na ślub. 
Twierdzi, że trzeba po- czekać aż nieco podrosną, wtedy ewentualnie się zobaczy. 
Chłopak zaczął się  wyraźnie denerwować. Pracował palcami, jakby robił na 
drutach szalik lub  pończochę. Wreszcie powiedział zdesperowany:  - Jak się 
ojciec nie zgodzi, to my, proszę księdza będziemy i tak żyć ze  sobą. Bo my się 
okrutnie kochamy, tak okrutnie, że nie możemy już dłużej  czekać. Jak nam każą 
czekać, to może być tragicznie!    Ostatnie słowa powiedział tak jakoś, że 
księdzu Bochenkowi zrobiło się  wesoło. Zdusił jednak kpiący uśmiech i próbując 
zachować powagę kapłańską,  licującą z sytuacją i perspektywą tragedii, zapytał, 
czego wobec tego od  niego oczekują?  Chłopak prosił, żeby ksiądz proboszcz 
poszedł do ojca dziewczyny. Ojciec  bardzo lubi kazania księdza proboszcza i w 
ogóle ma o księdzu dobre mniema- nie. Autorytet - dodała cicho dziewczyna. Tak, 
autorytet - przytaknął chło- pak. Więc niech ksiądz proboszcz idzie do rodziców 
i wyklaruje im, żeby się  zgodzili, a nie unieszczęśliwiali własne dziecko. 
Zapomnieli, co to miłość,  wykrzyknął chłopak z emfazą. Jedno ucho wylazło mu 
spod włosów jak perys- kop.    Ksiądz Bochenek wybrał się nazajutrz do ojca 
tyrana i wyłuszczył od razu  z czym przyszedł. Ojciec okazał się mądrym i 
roztropnym człowiekiem. Wyło- żył swoje racje, z którymi proboszcz musiał się 
bez zastrzeżeń zgodzić. Po- nieważ jednak obiecał młodym, że się za nimi wstawi, 
uczynił to i osiągnął  tyle, że rodzice dziewczyny byli skłonni pójść na 
kompromis. Wszystko więc  skończyło się jak w komediach pana Fredry.    Teraz 
była Zocha zagonioną mężatką, wstępującą przed pracą do kościoła i  Pan Bóg 
tylko wie, o czym z Nim deliberowała. Żyła ze swoim chłopakiem nie  najlepiej. 
Ojciec nigdy nie miał pretensji do proboszcza, że namówił go do  przyspieszenia 
ślubu córki, choć czasem wydawało się proboszczowi, że pan  Zemanek smutno nań 
spoziera. Smutek pana Zemanka był wyrazem doświadczenia  i rozsądku. Wiedział 
tak samo dobrze jak proboszcz, iż rzeczowe i logiczne  argumenty dla zakochanych 
smarkaczy nic nie znaczą. Rodzice i Kościół są  właściwie bezradni wobec 
niedojrzałych życiowo adeptów do małżeństwa. Rzu- cają przeważnie groch o 
ścianę. Widzą jak na dłoni dalszy, niejako zapro- gramowany, smutny ciąg, ale 
nigdy nie mogą być pewni, bo ostatecznie Pan  Bóg kule nosi. Pocieszają się 
więc, żywią nadzieję, modlą się i drżą. Bar- dzo często próbują potem ratować 
tonący statek małżeński swoich dzieci,  usuwać szkody i montować znośną 
przyszłość.    Bywa, że młodzi mają rację i potrafią to z biegiem lat 
zademonstrować.  Wtedy rodzice borykają się z niedobrym sumieniem i nieba 
przychylają delik- wentom, czego ci na ogół nie pożądają. Każde małżeństwo jest 
przygodą, ry- zykiem, szansą, zmaganiem się i nadzieją.    Patrzył proboszcz na 
kobietę z pieprzykiem i doszedł do wniosku, że w tej  materii nie powinien nigdy 
ingerować. Duet dwóch zakochanych jest ostatecz- nie tajemnicą i Bożym darem. 
Westchnął do Pana Boga w intencji chłopca z  wystającymi uszami i jego ładnej 
Zochy. Pomyślał też o ich dziecku, które  wnet po ślubie przyszło na świat i 
rzuciło nieco świeżego światła na poś- piech, z jakim młodzi wskakiwali na 
ślubny kobierzec. Niech im Pan Bóg bło- gosławi i niech nie roztrwonią kapitału 
zakładowego, jaki w postaci młodo- ści od Pana otrzymali.    Zocha poszła do 
pracy. Drzwi wahały się teraz niemal bez przerwy. Przy- chodziła zwykła porcja 
parafianek na ranną Mszę świętą. Ksiądz Bochenek po- pchnął drzwiczki 
konfensjonału i ruszył sprężystym krokiem ku zakrystii.      IV    Zakrystia 
urządzona była pierwszorzędnie. Całe umeblowanie dębowe, par- kiet lśniący, 
pokryty kilka razy chemolakiem, łukowaty sufit, z którego  zwisała modna lampa, 
lustro dla personelu i inne drobiazgi, składające się  na schludną i estetyczną 
całość. Ksiądz Bochenek był wyraźnie dumny ze swej  zakrystii, choć wiedział, że 
głównym majstrem był doskonały stolarz, który  wspólnie z proboszczem 
zaprojektował a potem już bez proboszcza wykonał ca- łość. Proboszcz chodził z 
koszyczkiem od ławki do ławki i w różnych intona- cjach wymyślał odpowiednie 
podziękowanie. Nie, nie było ono zależne od ilo- ści sypanego do koszyczka 
bilonu lub jego jakości. Nie podnosił też specja- lnie głosu, gdy na dnie 
koszyczka miękko jak szybowiec lądował banknot Na- rodowego Banku Polskiego. Był 
w pewnym stopniu estetą i nie lubił się po- wtarzać. Mówił więc: Bóg zapłać, 
dziękuję, dziękuję ślicznie, dziękuję ład- nie, dziękuję bardzo, strasznie 
dziękuję, niech Pan Bóg wam wynagrodzi, Bóg  wam zapłać, Bóg ci zapłać dobry 
człowieku, dziękuję za pamięć.   Czasem uśmiechał się tylko wdzięcznie, co 
parafianie przyjmowali zgodnie  z przeznaczeniem. To był skromny wkład 
proboszcza w powstanie nowej zakrys- tii. Tak więc majster, proboszcz i baza 
materialna w postaci złotówek ofia- rnych parafian i tak zwanych wdowich groszy, 
złożył się na piękną całość, z  której najbardziej dumny był pan Wigor. Czuł się 
pierwszym gospodarzem, za- rządcą i kimś w rodzaju zawiadowcy ruchu tutejszego 
kościoła.    W kącie szeptali dwaj ministranci. Gdy ksiądz ukazał się w 
drzwiach, za- skandowali twardo: "Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus". Pan 
Wigor  przerwał na moment krzątaninę i pilnie słuchał recytacji chłopców. Potem  
skinął z zadowoleniem głową. Tak powinno być! Wydał im jeszcze kilka pole- ceń, 
pomagając sobie wskazującym palcem, po czym zajął się księdzem Bochen- kiem, 
który podszedł tymczasem do kredensu i zaczął nakładać humerał, wpy- chając go 
za kołnierz. Podobnie robi fryzjer, gdy zakłada klientom ochronną  płachtę.    
Pan Wigor był człowiekiem pedantycznym i prawie majestatycznie poruszał  się; 
robił to jednak ze względu na święte miejsce. Poza kościołem był bar- dziej 
swobodny. Był zawsze nienagannie ubrany, koszula czyściutka, krawat  bezbłędnie 
utwierdzony, marynarka wyszczotkowana, buty lśniące jak lustro.  Pan Wigor 
chadzał krokiem, którym byłby zachwycony mistrz ceremonii z cza- sów studenckich 
księdza Bochenka. Tamten łaził jak ktoś, kto kij bilardowy  połknął i w 
spodniach miał dodatkowy ciężar o konsystencji dżemu truskawko- wego. Miał pan 
Wigor licznych synów i córki, co świadczy o tym, że jego na- zwisko było nomen 
omen! Własne dzieci wychowywał surowo, kochając je jednak  jak prawdziwy 
patriarcha. Był pan Wigor świadom, że w tych zawiłych spra- wach zastępuje Ojca 
Niebieskiego i dawał to wyraźnie do zrozumienia. Dzieci  niekoniecznie 
przyjmowały to do wiadomości. Poznawały wtedy gorzki smak ró- zgi i musiały 
wysłuchiwać tasiemcowych napomnień, które bardziej nękały niż  wspomniana 
dyscyplina.  Pan Wigor należał do tych kościelnych, którzy autentycznie i 
głęboko wie- rzą w Pana Boga, stąd jego szacunek do miejsca i poczynań 
związanych z  przygotowaniem nabożeństw. Należał też do wyjątkowych rodaków, 
którzy zega- rek noszą nie tylko po to, żeby od czasu do czasu stwierdzić, ile 
się spóź- nili. No i uczciwy był tak dokumentnie, że można było na nim 
bezwzględnie  polegać, co jak wiadomo jest dzisiaj fenomenem na skalę 
europejską. Ksiądz  Bochenek zapytał pana Wigora o zdrowie! Usłyszał, że owszem, 
lecz żona nie- co postękuje, ale miejmy nadzieję, że to tylko przeziębienie.    
Poprzednikiem pana Wigora był niejaki Marek Wacławski, człowiek młody je- szcze, 
przystojny, lecz stanowczo bardziej swobodny, traktujący Pana Boga  jak kogoś, 
kto winien się cieszyć, że Wacławski chce się z Nim zadawać.  Miał trzech synów: 
Mirosława, Bolesława i Leszka. Miał też własny domek i  potrójne dochody: pełną 
rentę powypadkową, pensję kościelnego, poza tym  dłubał w drewnie. Tak więc 
prosperował nieźle. Żonę miał tęgawą i chorobli- wą, choć pełną życia i wesołą.    
Pewnego dnia żona Wacławskiego złapała bakcyla wyjazdu do Niemiec. Konie- cznie 
zachodnich! Potem zaraził się Wacławski. Poczuli się nagle Niemcami.  Wmawiali 
Mirkowi, Bolkowi i Leszkowi, że w ich żyłach płynie krew Ottonów,  Heinrichów i 
Teutonów. Zaczęli nawoływać się dziwnym językiem i ustawiali  konserwy z 
niemieckim piwem na kredensie, jako jaskółki oczekiwanego dobro- bytu. I 
samochód sobie kupią passat, i on nie będzie musiał pracować. Ona  zaraz pójdzie 
do takiego lazaretu, że wymienią co trzeba i będzie jak nowo- narodzona.    
Wacławski powiedział kiedyś księdzu Bochenkowi, że złożył na komendzie  papiery 
na wyjazd stały do swojej ojczyzny.  - Przecież pan się tutaj urodził, w Mżawce 
Małej! I pana ojciec też.  Dziadek również! Poza tym nazywa się pan Wacławski!  
- Ale moi przodkowie byli Niemcami!  - Jeśli się weźmie pod uwagę, że Adam był 
ojcem wszystkich ludzi a Ewa  ich matką, wtedy trudno nie dostrzec pokrewieństwa 
wszystkich ludzi. Mógłby  pan jednak na tej podstawie tak samo dobrze poczuć się 
Portugalczykiem lub  Norwegiem. Tak się złożyło, że poczuł się pan Niemcem. 
Miłość jest irracjo- nalna, szalona i nieobliczalna!    Wtedy Wacławski 
opowiedział proboszczowi pewną historię, która zdarzyła  się przed wojną na 
przejściu granicznym, tam gdzie teraz jest jeszcze ten  zabity deskami bunkier. 
Tuż za polami Mżawki Małej sterczał po jednej stro- nie polski żołnierz po 
drugiej niemiecki. Obserwowali się dłuższy czas, w  końcu poczęstowali 
papierosem i wyciągnęli do siebie ręce. Przedstawili  się. Chłopak z Opola 
powiedział: - Ich bin Horst Kowalsky. Na co chłopak z  Siemianowic odparł: - 
Tadeusz Schmidt jestem.    Tak to już jest na Śląsku, proszę księdza proboszcza. 
Nazwisko o narodo- wości nie świadczy. Ważne jest to, co człowiek ma w sercu.    
Ksiądz Bochenek zadumał się wtedy. Pomyślał, że Górnoślązak to ktoś taki  jak 
Bask, Südtirolczyk, Alzadczyk, Lotaryngczyk czy mieszkaniec Rijeki,  czyli 
Fiume. Rzecz w tym, że politycy z grubsza dzielą teren Europy, nie  wchodząc w 
lokalne niuanse. Tak jest ze Śląskiem! Musisz być albo Polakiem  albo Niemcem. A 
ty akurat nie chcesz być ani jednym ani drugim. Chcesz być  karlusem, pieronie! 
Jest jeszcze tak, że w gruncie rzeczy jedni i drudzy  odrębność Ślązaków uznają, 
bo jedni i drudzy z ogromną nieufnością, rezerwą  i koniecznie próbują z nich 
zrobić Niemców lub Polaków. Dla jednych i dru- gich był Ślązak elementem 
niepewnym, podejrzanym i nieprzylegającym. A ze  strony Ślązaka? Ksiądz Bochenek 
wyrósł na samym pograniczu, w żywiole śląs- kim. Przejął wiele z niemieckiego i 
polskiego kręgu kulturowego. Powstał w  ten sposób Ślązak dwujęzyczny, tkwiący 
jedną nogą w Goethem, drugą w Mic- kiewiczu, który chyba podobne problemy 
miewał, bo stał się polskim piewcą  narodowym, ale swój poemat życia zaczął od 
słów: "Litwo, ojczyzno moja...!"  Gdyby to było możliwe, poprosiłby ksiądz 
Bochenek, żeby mu Niemcy i Polacy  dali święty spokój; żeby mu pozwolili być 
Ślązakiem! A to brzmi dumnie!  Strasznie szkoda, że ta nacja ginie. Ci, co 
wybrali Bundesrepublikę robią  ze swoich dzieci i wnuków Niemców, ci co 
pozostali, zaczynają się rozwad- niać w żywiole polskim. Też zatracają swoją 
śląską tożsamość. Młodzież i  dzieci już nie "godają", co jest symptomem zaniku 
pewnej ciekawej, dziel- nej, twórczej, pracowitej i specyficznej, wesołej 
narodowości.   Ksiądz Adam Bochenek dumny był z twórców śląskich, niezależnie od 
tego, w  jakim języku się produkowali. Lubił Szewczyka z Czuhowa i Bieńka z 
Gliwic.  Jeden pisał po polsku, drugi po niemiecku. Obaj jednak przeżywali te 
same  rozterki, problemy i obaj na pewno kochali ten skrawek świata między Nysą 
a  Mysłowicami. On też! Jest to bowiem ziemia jego ojców. Wzruszał się tak sa- 
mo na dworcu w Duisburgu, gdy nagle usłyszał nerwowy głos kolejarza: -  trzymaj 
pieronie ten wagon, bo rozpieprzy reszta, jak wtedy gdy jego matka  mówiła do 
panienki na poczcie:  - a wy mi tu nie róbcie żodnych vorschrieftów frelko!*    
Na ścianach śląskich domów wisiały powiększone fotografie synów. W mundu- rach 
pruskich. Bywało, że ozdobione medalami. Bo Ślązak dzielny był w boju,  choć 
często nie wiedział za co i kogo bije. Podczas pierwszej wojny świato- wej na 
przykład bił Francuzów za to, że jakiś Serb zastrzelił arcyksięcia  
austriackiego.    Bywało, że ten sam syn ozdabiał izbę polskim i niemieckim 
mundurem. Przed  drugą wojną służył bowiem w polskiej piechocie w Szczakowej, 
potem wdział  mundur Wehrmachtu i był doskonałym Funkrem w Luftwaffe. Jak go 
złapali Ame- rykanie, przywdział mundur Andersa, wrócił do domu z Włoszką, potem 
wyje- chał do Bundesrepubliki, bo w domu nastały porządki nie do zniesienia. Nie  
był ani Niemcem ani Polakiem. Był Ślązakiem, mielonym kołami historii, któ- ra 
na ziemi śląskiej mieliła bez miłosierdzia i głupio.    Można wyjechać na 
kraniec świata. Pozostaje się tym, kim się jest: dziec- kiem familoków, haźlów 
na dworze, napisów na ścianach, że Alois zolyci z  Hildom**, sieni pachnących 
kwaśną kapustą i karminadlami***, nieba zasnute- go dymem kominów, tramwajów 
cudem trzymających się szyn, zaszczurzonych  placów z chlewikami i spodnioków 
dyndających na wietrze jak flaga, przeżar- tych moczem w kroku. I kościołów 
rozśpiewanych, i Pon Bocek jakby bardziej  przychylny i bliższy. Ziemio czarna, 
zasmrodzona, przeryta, brzydka, ale  moja - pomyślał ksiądz Bochenek i pociągnął 
podejrzanie nosem. Robił tak  zawsze, gdy się wzruszył.    Jednym wprawnym 
ruchem wrzucił na siebie ornat, potem wiązał w zamyśleniu  wstążki w okolicy 
żołądka. Pan Wigor ustawiał ministrantów, demonstrując  łopatologicznie poprawne 
składanie rąk. Przypomniał też, że przy ołtarzu  się nie gada. Ksiądz Bochenek 
patrzył pobłażliwie na poczynania kościelne- go, choć z wdzięcznością. Z 
własnego doświadczenia wiedział, że zakrystia  może i powinna być miejscem, 
gdzie między innymi wychowuje się. Ślad minis- tranckiej służby pozostaje na 
całe życie. Sam był ministrantem i wiele za- wdzięczał kościelnemu swojej 
rodzinnej parafii. Wspominał go nieraz z głę- boką wdzięcznością. Teraz zaś 
postanowił o nim pamiętać podczas Najświęt- szej Ofiary.      V    Pan Sprytny z 
rodzimej parafii księdza Bochenka był wybitnym fachowcem i  serce miał na 
właściwym miejscu. Był dla proboszcza Pietruszki i wikarych  żywą encyklopedią 
rubryk kościelnych, nieodzowną pomocą w nagłych liturgi- cznych wypadkach i 
potrafił zwłaszcza neoprezbiterów napoić odwagą i wiarą  w siebie. Ministrantów 
traktował jak rodzony ojciec, dzieląc się często  śniadaniem i osobistymi 
zmartwieniami. Dwa lub trzy razy w roku wypijał  nieco więcej etanolu niż to 
konieczne. Przychodził potem skruszony wielce  do zakrystii i pytał co bardziej 
wtajemniczonych ministrantów, czy pro- boszcz Pietruszka cokolwiek zauważył?!    
Proboszcz był doświadczonym duszpasterzem, bo nigdy niczego nie zauważył.  Znał 
swojego kościelnego jak własną kieszeń i cenił go wielce, patrząc  przez palce 
na jego drobne ekscesy.    Zdarzyło się księdzu Adamowi zawitać do rodzimej 
parafii po świadectwo  chrztu dla kogoś z rodziny. Sekretarka, pani Cofalikowa, 
powiedziała mu  wtedy, że pan Sprytny jest śmiertelnie chory. Ksiądz Bochenek 
udał się pro- sto z kancelarii do domu pana Sprytnego. Pani Sprytna otworzyła 
drzwi i  skinęła głową w kierunku sypialni.    Leżał biedak spocony i majaczył. 
Przez chwilę poznał swojego byłego mini- stranta, który nigdy nie przypominał 
Dominika Savio, i uśmiechnął się swoim  dawnym, serdecznym, ojcowskim uśmiechem. 
Dobrze Adam, żeś zawitał! Potem  znowu zaczął majaczyć. Powiedział do księdza 
Bochenka, żeby przygotował  zielony ornat, stułę i manipularz, bo ksiądz emeryt 
zaraz przyjdzie. Pój- dziesz z nim do ołtarza świętej Katarzyny. To ta z 
połamanym kołem i książ- ką w ręku!    Ksiądz Bochenek wycofał się po cichu, 
tłumiąc łzy. Wiele panu Sprytnemu  zawdzięczał. Tak wiele, że nigdy nie zdoła 
się odwdzięczyć. Przypomniał so- bie o tak zwanej teorii spotkań, która 
sugeruje, że życie człowieka to suma  kontaktów. Istotną treścią życia, to 
właśnie wszystko to, co po owych spot- kaniach zostało w nas. Są spotkania dobre 
i złe! Pierwsze to kontakt dziec- ka z matką i ojcem. Na pewno z matką! Jeśli 
kobieta, która jest naszą matką  jest dobrym człowiekiem, to pierwsze nasze 
spotkanie zaowocuje dobrem. Po- tem nastąpi cała litania spotkań, które będą nas 
kształtować, my ze swojej  strony będziemy współtworzyć innych. Gdy brakuje 
spotkań, życie wewnętrzne  zamiera, człowiek zieje pustką. Spotkanie z 
człowiekiem może też nastąpić  pośrednio, przy pomocy filmu, książki, obserwacji 
czy listu.    Najważniejsze i konieczne jest spotkanie człowieka z Bogiem, ową 
przera- żającą tajemnicą, głębią nieskończoną, która jest źródłem dobra, prawdy 
i  piękna. Bez tego odnośnika, człowiek jest jak okręt bez kotwicy.    Ksiądz 
Bochenek ocknął się i podszedł do pani Sprytnej, długo przytrzymy- wał jej 
kościste dłonie, potem poszedł do starego kościoła i załkał. Był to  krzyk 
modlitewny, w którym wymieszane były żal, wdzięczność, niemoc i opor- na zgoda z 
wolą Bożą. To było tak dawno!    Spojrzał teraz ksiądz Bochenek na zegarek jak 
generał przed atakiem, od- czekał chwilę, potem dokładnie z biciem ściennego 
zegara skinął na minis- trantów. Znali już ten charakterystyczny ruch ręki swego 
proboszcza i bez- błędnie ruszyli przed siebie jak para doskonale zgranych koni 
dorożkars- kich. Jeden z tych zatrzymał się w samych drzwiach, szarpnął z całej 
siły  linkę potrójnego dzwonka, który jak kiść dojrzałych winogron wisiał tuż  
obok wejścia do zakrystii. Rozległ się krótki, metaliczny dźwięk, który to- 
warzyszył księdzu Bochenkowi od wielu lat i od wielu też lat budził z bło- giej 
drzemki siostrę zakonną, która siedziała skulona w pierwszej ławce i  próbowała 
zrazu rozmyślać o sprawach Bożych, potem jednak mdłe ciało brało  górę i głowa 
zacnej zakonnicy opadała w dół jak zwiędły tulipan. Na dźwięk  dzwonka, głowa 
staruszki wracała na swoje miejsce i znowu podejmowała obró- bkę spraw Bożych.    
Ksiądz Bochenek zgiął kolana przed Panem Jezusem chwilowo w prowizorycz- nym 
tabernakulum, przypominającym mały domek campingowy w stylu podhalańs- kim. 
Prowizorka niektórym parafianom tak się podobała, że nie myśleli o  czymś 
okazalszym. Ksiądz Bochenek natomiast miał w tym miejscu zazwyczaj  krótkie lecz 
dotkliwe wyrzuty sumienia. Mieszkał sobie w końcu wcale przy- zwoicie w dwóch 
obszernych pokojach, nie wspominając przedpokoju i łazien- ki, w której założył 
nowe kafelki. Meble kupił nowoczesne, takie, co to le- piej nie ruszać i dywany 
wzorzyste. W oknach wisiały firanki w lekki rzucik  i zasłony w stylu 
picassowskim. I lampy wisiały na suficie ręcznie klepane  w miedzi. W sumie 
siedziba wcale imponująca, chociaż nieporównywalna z sie- dzibą księdza biskupa.    
Tam dopiero lśniło wszystko, błyszczało i radowało oko. Kiedyś wyraził  się 
ksiądz Bochenek z uznaniem o willi biskupa przed osobistym kapelanem  
ekscelencji. Ten bacznie patrzył na wiejskiego proboszcza i nie wyczuwając  w 
jego uznaniu ironii, pouczył, że nie chodzi tutaj o przywiązanie do dóbr  
materialnych, lecz o prestiż urzędu biskupiego, jego godność. Ksiądz Boche- nek 
kiwał skwapliwie głową, że zrozumiał, ale tak naprawdę to nie zrozu- miał! 
Przypomniał sobie miejsce urodzenia Pana Jezusa i Jego mieszkanie w  Nazarecie, 
potem kompletny brak stałego zameldowania. A prestiż miał jak  nikt, o godności 
nie wspominając.    Zawsze, gdy przyklękał przed prowizorycznym tabernakulum w 
swoim koście- le, myśli takie go nachodziły i postanawiał w najbliższym czasie 
zbudować  dla Pana Jezusa takie tabernakulum, że nawet siedziba księdza biskupa 
wyda  się przy nim mizerna jak przedwojenne familoki. Odwrócił się ksiądz pro- 
boszcz ruchem nieco gwałtownym od Pana Jezusa i pochylił, żeby pocałować  
ołtarz, wysunięty mocno ku wiernym. Sobór Watykański II zalecił walenie ba- rier 
wyrosłych na przestrzeni wieków między ludem Bożym a ołtarzem.    Spojrzał na 
kościół i jednym wprawnym rzutem oka skonstatował, że wszyscy  są na swoim 
miejscu z wyjątkiem starej Bombikowej, którą ponoć pogotowie  odwiozło 
przedwczoraj do szpitala dla nerwowo chorych.    Stara Bombikowa była tam już 
wiele razy i zawsze wracała pełna werwy, aż  do następnego razu, bo znowu głośno 
psioczyła na komunistów. Kiedyś spotka- ła w szpitalu Noconiową z ulicy 
Wyspiańskiego. Gdy wróciła, chwaliła się,  że ona i Noconiowa leżały na tej 
samej sali, ale ona, Bombikowa, była tam z  powodów politycznych.  Trzeba będzie 
pomodlić się za Bombikową, pomyślał proboszcz. Nie miała  wprawdzie wszystkich w 
domu, ale miała w gruncie rzeczy dobre serce i w do- mu Bożym zachowywała się 
bez zarzutu. Pomyślał ksiądz Bochenek, że Bombiko- wa będzie miała na pewno 
mniej komplikacji z osiągnięciem królestwa niebie- skiego niż on, proboszcz 
Mżawki Małej, człowiek wybrany i sterczący na  świeczniku jak Szymon Słupnik na 
swoim słupie. Kto nigdy nie sterczał na  świeczniku nie ma pojęcia, ile to 
kosztuje i jaki strach takiego ogarnia z  powodu odpowiedzialności. Człowiek na 
świeczniku musi palić się jasnym pło- mieniem i porywać za sobą innych. 
Tymczasem kopci często i niewielu porywa.  Ba, sam drepcze w miejscu jak muł 
przy kieracie. Stanął ksiądz Bochenek na  ambonce, patrzył przez chwilę na 
swoich parafian i poczuł się taki mały i  niegodny, że miał ochotę uciec. Jan 
Vianney uciekał kilka razy z Ars. Za- wsze wracał. Dezercja w sprawach Bożych 
jest chyba czymś najgorszym, co ka- płana może spotkać!    W imię Ojca i Syna i 
Ducha świętego, rozpoczął proboszcz nabożeństwo. Z  ławek doszło go słabe: Amen. 
Ksiądz Bochenek zapewnił zgromadzonych para- fian, że Pan jest z nami. Przyjęli 
jego zapewnienie bez szczególnego zdzi- wienia. Wreszcie zajrzał do porządku 
nabożeństw i przeczytał intencję msza- lną. Msza święta za świętej pamięci 
Antoniego Grzybka w pierwszą rocznicę  śmierci.    To już rok, pomyślał 
proboszcz i podrapał się wskazującym palcem po poty- licy. Jego twarz wyrażała 
zaskoczenie i odrobinę paniki. Znał Grzybka do- skonale. Antek pomagał wydatnie 
przy remoncie kościoła, choć pod koniec ra- czej symbolicznie, bo niedomagał. 
Reumatyzm wichrował go straszliwie.  Przedtem był zawsze, gdy trzeba było 
zaskoczyć, a to u Pana Boga ma kolosa- lne znaczenie. U proboszcza również!    
Siedzi sobie teraz Antek Grzybek u Ojca Niebieskiego i patrzy na zebra- nych z 
okazji jego rocznicy śmierci, albo też nie. Jest może tak zaabsorbo- wany 
szczęściem wiecznym, że poczynania jego rodziny przestały go zupełnie  
interesować. Według tego, co Antek robił przy kościele, powinien zażywać  
szczęśliwości wiecznej. Aliści, nie wiadomo dokładnie, co Antek robił poza  
kościołem. Może cierpi w czyśćcu męki niewysłowione i z wdzięcznością ogro- mną 
spoziera w stronę zgromadzonych na Mszy świętej, która wreszcie pozwoli  zamknąć 
jego rachunki z Bogiem i pozwoli jego skołatanej duszy odpocząć na  rajskich 
pastwiskach. Nie wiadomo! Pan Bóg tylko zna dokładnie dzieje Antka  Grzybka i 
tylko On jest kompetentnym sędzią.    Przypomniał sobie nagle proboszcz syna 
zmarłego, który był jednym z naj- tęższych moczymordów w parafii, choć serce 
odziedziczył po Antku. Alojzy  Grzybek był znakomitym fachowcem w kamieniu, zbyt 
często jednak spłukiwał  pył, jaki mu się gromadził w gardle i robił to zbyt 
gruntownie. Gryzło coś  mistrza Alojzego, bo jak solidnie spłukał pył, wtedy 
szedł nieomylnie pod  krzyż Pana Jezusa, co stał przed wejściem na stary 
cmentarz. Śpiewał tam i  wykłócał się z Bogiem. Bywało, że groził Panu Jezusowi, 
zaraz potem jednak  padał na kolana i rzewnie płakał. Po takim oczyszczeniu 
wracał do domu,  spał dobrych kilka godzin, wreszcie zabierał się do uczciwej 
roboty. Wsty- dził się swego upadku, dlatego milczał ponuro i przemyśliwał. Za 
kilka dni  scenariusz powtarzał się. Pan Jezus jednak nie tracił cierpliwości. 
Spoglą- dał ze swego krzyża miłosiernie na biednego pijaczynę i kochał go w 
dalszym  ciągu, czego niektórzy zacni parafianie zrozumieć nie mogli. Proboszcz 
pró- bował nie potępiać Alojzego Grzybka, skoro Mistrz tego nie robił, czasem  
jednak przychodziła ochota, żeby grzmotnąć zapijaczonego Grzybka w zapija- czoną 
gębę!    Stał teraz Alojzy pod chórem w samym kącie jak ewangeliczny celnik i 
oczu  nie śmiał wznieść ku niebu. Na pewno czuł na sobie wzrok swego ojca Anto- 
niego, który go beształ i miażdżył. Słyszał jego wymówki, których za życia  
nigdy mu nie szczędził.    Żal się zrobiło proboszczowi mistrza Alojzego. 
Postanowił jego sprawę  szczególnie przedstawić Panu Bogu. Miał zresztą w swojej 
parafii wielu sro- motnych pijaczków. Nie wszyscy płakali pod krzyżem. 
Rozmazywali się przewa- żnie w barze naprzeciwko kościoła, zataczali po 
wszystkich ulicach i ścież- kach parafii, bełkotali do znudzenia te same bzdury, 
bili żony, potem, nie  mogąc spokojnie patrzeć w lustro, wlewali w siebie 
kolejną porcję alkoholu,  który na moment pomagał zapomnieć o własnym poniżeniu, 
nędzy i plajcie ży- ciowej.    Patrzył proboszcz na swoich parafian, myślał o 
nieobecnych, zwłaszcza  chorych i o tych, co odeszli od Pana Jezusa. Myślał też 
o swoich grzechach,  które były jak szkarłat. Razem ze wszystkimi obecnymi 
przepraszał Jezusa za  całe zło, jakiego dopuściła się Mżawka Mała z proboszczem 
na czele. Bijąc  się w piersi, powtarzał z przekonaniem i żalem: moja wina, moja 
wina, moja  bardzo wielka wina. Potem zaintonował żałośnie: Panie zmiłuj się nad 
nami.  Organista musiał akurat myśleć o niebieskich migdałach, bo złapał 
fałszywy  ton i powstał dysonans. Ksiądz zapomniał momentalnie o żalu za 
grzechy.  Spojrzał w stronę chóru tak, że organista powinien z niego zlecieć. 
Niektó- rzy parafianie uśmiechali się złośliwie, dodając do starych grzechów, 
nieco  świeżych. Organista złapał wreszcie właściwy ton i tak huknął na cały 
koś- ciół na temat zmiłowania, że obudził siostrę emerytkę, która ładnie spała.  
Już dawno przeprosiła Pana Boga za wszystkie grzechy. Na nowe nie miała sił  ani 
ochoty.      VI    Ksiądz Bochenek odśpiewał orację, wspominając w niej imiennie 
świętej pa- mięci Antoniego Grzybka, potem otworzył księgę czytań i równym, 
wyraźnym  głosem przekazywał swoim parafianom prawdy Boże. Najpierw czytał 
lekcję z  listu świętego Pawła do Filipian. Teologowie i inni fachowcy twierdzą, 
że  święty Paweł jest znakomitym teologiem i jeszcze doskonalszym dziennika- 
rzem. Jest to publicysta pierwszej klasy. Taki starożytny Kisch! Miał  ksiądz 
Bochenek na ten temat własne zdanie i odbiegało ono zasadniczo od  wspomnianych 
opinii.  Księdzu Bochenkowi św. Paweł wydawał się być pisarzem mało komunikatyw- 
nym, mało klarownym. Nie rozpowszechniał ksiądz Bochenek tej opinii, zwła- szcza 
wśród świątobliwych konfratrów. Nie chciał sobie utrudniać życia,  które 
niezależnie od jakości pióra świętego Pawła i tak było niełatwe. Spo- tkał 
jednak kiedyś starszego księdza naukowo utytułowanego, który z zainte- 
resowaniem wysłuchał ostrożnych zresztą zdań księdza Bochenka, przytakiwał  
coraz żywiej, w końcu podał proboszczowi z Mżawki Małej dłoń i powiedział,  że 
ma na ten temat dokładnie takie samo zdanie. Ksiądz Bochenek poczuł się  jak 
żołnierz, którego cesarz poklepał po plecach.  Święty Paweł Apostoł napawał 
księdza Bochenka - mimo wspaniałego hymnu o  miłości, tudzież zachęcających 
strof o radości - nastrojem minorowym. Nie  uwielbiał też "napoleonów" a Paweł 
takiego mu przypominał. Napoleon chrześ- cijaństwa, zawsze ruchliwy i przeważnie 
zwycięski. Mały wzrostem, ale wiel- ki duchem. Pan Bóg wiedział co robił, gdy go 
z konia wysadził i do pracy w  Swojej Winnicy obstalował.    Czytał teraz 
tasiemcowe zdania Apostoła Narodów i czuł jak narasta w nim  zniecierpliwienie. 
Tłamsił je jednak dzielnie, bo był przecież tylko stacją  przekaźnikową, tubą, 
przez którą święty Paweł przemawiał do Alojzego Grzyb- ka, do siostry, której 
powieki ciągle opadały i do kilkunastu innych zac- nych parafian, zgromadzonych 
wokół Pańskiego ołtarza. Próbował też ksiądz  proboszcz Bochenek odnieść słowa 
świętego Pawła do siebie. Był bowiem jed- nym z uczestników nabożeństwa, a nie 
tylko kapłanem i menadżerem. Ze ściany  przygłądał się proboszczowi święty 
Izydor. Miał minę, jakby dokładnie wie- dział, co dzieje się w duszy lektora. 
Trzymał w rękach uchwyty staromodnego  pługa, którym orał, ale pola nie było 
widać. Święta Barbara z naprzeciwka  patrzyła na księdza Adama i na świętego 
Izydora. Jej uśmiech zdawał się mó- wić: - No cóż! Każdy orze jak może!    
Ludzie wstali z niejakim szumem, bo ksiądz Bochenek zaczął czytać frag- ment 
Ewangelii według świętego Jana o kobiecie, którą uczeni w Piśmie i fa- ryzeusze 
zdybali na cudzołóstwie. Przyprowadzili ją do Pana Jezusa, żeby  upiec dwa 
placki na jednym ogniu. Chcieli bowiem załatwić i kobietę i Pana  Jezusa. Ksiądz 
Adam strasznie lubił ten fragment Janowej Ewangelii. Nie z  powodu niejakiej 
sensacji erotycznej w niej zawartej, a z powodu jędrnego  materiału do homilii. 
Można było bowiem szeroko rozwinąć skrzydła kazno- dziejskie i mówić z jednej 
strony o wredności pewnej kategorii ludzi, o ich  zakłamaniu i bezwzględności, z 
drugiej zaś o Bożym miłosierdziu, Bożej dob- roci i jeszcze kilku innych Bożych 
przymiotach.    Pan Jezus pisał wtedy palcem na piasku. Ponieważ nie wiemy o 
czym pisał,  można w to miejsce wstawić wiele różnych domysłów, które bardziej 
będą  świadczyć o kaznodziei niż o Panu Jezusie. Ksiądz Bochenek słyszał kiedyś,  
jak zacny skądinąd ojciec franciszkanin drobiazgowo informował, o czym Pan  
Jezus wtedy pisał. Chodziło mianowicie o grzechy tamtych tłustych facetów,  
którzy koniecznie chcieli kamienować niewiastę. Pan Jezus wpisywał rejestr  ich 
grzechów, a oni zerkali na rękopis Pana Jezusa i po kolei odchodzili  wielce 
zawstydzeni. Ksiądz Bochenek myślał wtedy, że musiałby Pan Jezus za- pisać teren 
równy wielkości dzisiejszej Kanady, gdyby rzeczywiście chciał  wyszczególnić ich 
grzechy. Ludziska jednak słuchali słów ucznia świętego  Franciszka z zapartym 
tchem, na niektórych zaś obliczach była wesoła ra- dość, że dobrze Pan Jezus 
postąpił, piętnując na piśmie zakłamanych tłuś- ciochów.    Lubił ksiądz 
Bochenek głosić Słowo Boże, choć zdawał sobie sprawę z tego,  że zabieg jest 
tajemniczy i wielce ryzykowny. A już zupełnie nie wiadomo,  co z niego naprawdę 
wynika. Bywało, że przygotował się solidnie do wygło- szenia homilii, oczekiwał 
nawet z niejaką radością na moment jej wygłosze- nia, a tu ledwo otworzył usta i 
już jakiś berbeć zaczynał kwilić, potem za- wodzić, wreszcie wrzeszczeć tak 
intensywnie, że tylko solidny strzał armat- ni byłby w stanie zagłuszyć jego 
wrzaski. Kiedy indziej zaczynają ludzie  uważnie słuchać, co dla każdego 
kaznodziei jest momentem wymarzonym, a tu  ci jakaś spóźniona parafianka w wieku 
nadobnym na tak zwanych szpileczkach  z metalowym podbiciem stuka sobie po 
kościele jak Fred Aster w najlepszych  swoich latach. Jej stukot wali gdzieś pod 
samą czaszką, niwecząc doszczęt- nie z trudem skleconą logicznie całość. Siada 
wreszcie istota w szpilkach,  podnosi radośnie głowę i zaczyna słuchać Słowa 
Bożego, które przypomina te- raz ptaka z podciętymi skrzydłami, opadającego 
żałośnie na ziemię, lub mo- tor z zapchanym gaźnikiem.  Czasem ciśnienie 
atmosferyczne jest tak fatalne, że wszyscy zgromadzeni  potężnie ziewają. Ich 
rozwarte usta przypominają samoloty, otwierające pa- szcze i pochłaniające 
samochody, amfibie a nawet czołgi. Gdyby wszyscy ra- zem ziewnęli a potem 
słuchali! Nie! Ziewają po kolei, paszcze otwierają się  raz tu, raz tam. W 
miejscach nie do przewidzenia, bez żadnej reguły i bez  najmniejszego porządku. 
Ksiądz Bochenek denerwuje się, patrzy na słuchaczy  Słowa Bożego bez sympatii i 
wtedy Pan Bóg zazwyczaj go karze, zsyłając nań  takie ziewnięcie, że już 
łagodniej spogląda na rozchylające się wargi i  przymrużone oczka. Jest to 
zazwyczaj skuteczna lekcja pokory. Pan Bóg nawet  poprzez zwykły niż 
barometryczny przypomina księdzu Adamowi, że nie wolno  podskakiwać, nie on tu 
bowiem jest szefem.    Zdarza się też, że dzieci zgromadzone na nabożeństwie 
niedzielnym dzierżą  w swoich rączkach monety Narodowego Banku Polskiego 
otrzymane od rodziców  na tak zwaną ofiarę. Rzecz w zasadzie dobra, bo mały 
chrześcijanin uczy się  ofiarności, aliści monety te wypadają dzieciom 
permanentnie z rąk, dając w  sumie wrażenie koncertu na sto dwadzieścia siedem 
triangli i takąż ilość  dodatków do perkusji; takich tam różnych drutów, 
zwisających rur i poskrę- canych talerzy. Ksiądz Bochenek próbuje przekrzyczeć 
ów koncert, co w rezu- ltacie daje występ w stylu niejakiego Artura Ui, tyle 
tylko, że treść jest  o wiele pobożniejsza i na ogół nie zapaskudza niewinnych 
duszyczek.    Bywają też zakłócenia wyjątkowe, szczególne, zaskakujące. 
Wygłaszał kie- dyś ksiądz Bochenek egzortę żałobną w kaplicy cmentarnej. Na 
środku trumna  pachnąca specyficznie i tak jakoś intensywnie, że żywi myślą 
wtedy zazwy- czaj eschatologicznie. W żalu nieutuleni uczestnicy pogrzebu 
siedzieli  skromnie w ławkach, bojąc się oczy wznieść ku niebu. Jak jest trumna, 
wtedy  łatwiej sobie przypomnieć grzechy. Ksiądz zaczął przemawiać. Powiedział, 
że  wszyscy filozofowie i mędrkowie ograniczają się zazwyczaj do epizodu zwane- 
go życiem. Natomiast tylko jeden człowiek, który był równocześnie Synem Bo- żym 
zabrał głos na temat życia po życiu. Wtedy nagle ktoś z obecnych zapy- tał 
głośno:  - Kto to był?  Cisza zaległa tak zwana grobowa. Głos odezwał się znowu:  
- Ja się pytam, który to był?  Wtedy zrobił się rumor. Dwóch zorientowanych w 
szczegółach gości żałob- nych złapało delikwenta dosyć fachowo pod pachy i wśród 
zgorszonych szeptów  wyprowadzili pijaczka z kaplicy. Był to bowiem szwagier 
zmarłego, który za- czął pochówek w odwrotnej kolejności, od gęsto zakrapianej 
stypy. Ksiądz  Bochenek próbował jeszcze ratować sytuację, ale nastrój zrobił 
się taki  nieklarowny, że trzeba było szybko opuszczać nieboszczyka do grobu i 
umy- kać, żeby nie nabrać obrzydzenia do bliźnich.    Kiedy indziej, gdy był 
wikarym w małej wiejskiej parafii i grzmiał z am- bony w najlepsze, zajęczała 
nagle a potem rozśpiewała się syrena straży po- żarnej. Co młodsi mężczyźni 
żegnali się pospiesznie z Panem Jezusem i spie- szyli wypełnić starażacki 
obowiązek. Na twarzach pozostałych rysowało się  pytanie i strach. Kaznodzieja 
po małej przerwie wyraził nadzieję, że na pe- wno wszystko dobrze się skończy i 
zaproponował wspólną modlitwę za braci  starażaków, którzy z narażeniem własnego 
życia ratują życie bliźnich i ich  mienie. Prawdziwa miłość bliźniego jak siebie 
samego!    Przypomniał sobie proboszcz Mżawki Małej tamte historie i uśmiechnął 
się  niewyraźnie, kontynuując sprawę kobiety cudzołożnej, a raczej obłudnych me- 
nadżerów, którzy chcieli Pana Jezusa podle wrobić. Kiedy skończył, przebu- dziła 
się siostra zakonna, bo nie sprzyjały jej drzemce jakiekolwiek zmiany  
akustyczne, zwłaszcza jałowa cisza.    Nie należało liczyć na siebie w kwestii 
przekazywania Słowa Bożego. Wszy- stko zależało od Pana Boga, który w sobie 
tylko wiadomy sposób drąży ludz- kie sumienia, serca i zwoje mózgowe, używając 
do tego narzędzi tak kruchych  i zawodnych jak proboszcza Adama Bochenka. 
Wiedział o tym doskonale, bo był  już wystarczająco długo sługą Słowa Bożego. 
Przystępował z coraz większą  bojaźnią do głoszenia Bożej prawdy, co Słowu 
Bożemu wychodziło na dobre!      VII    Ministrant potrząsnął dzwonkiem zbyt 
mocno, co dało dźwięki niemiłe dla  ucha. Potem rzucił dzwonek na marmurową 
posadzkę, co dało dźwięki jeszcze  bardziej irytujące. Ksiądz Bochenek już wiele 
razy zwracał uwagę ministran- tom na potrzebę pewnej subtelności w służbie 
Bożej, jego słowa jednak nie  docierały do adresatów, względnie docierały, lecz 
skutki grzechu pierworod- nego były u nich tak dotkliwe, że zagłuszały 
jakiekolwiek zbawienne uwagi.  Postanowił proboszcz napuścić na ministrantów 
pana Wigora, przed którym  mieli wyjątkowy respekt.    Ksiądz Bochenek ujął 
patenę z hostią w obydwie dłonie, podniósł na wyso- kość swoich oczu i szeptał, 
że jest to owoc ziemi i ludzkiego trudu, który  ofiarujemy Bogu, żeby przemienił 
go w chleb życia. Potem podniósł w podobny  sposób kielich z winem szepcząc, że 
dzięki Bożej hojności otrzymaliśmy wi- no, owoc winnego krzewu i ludzkiej pracy. 
Chcemy je Bogu ofiarować, żeby  stało się dla nas napojem duchowym. Pomyślał też 
o swoich trudach kapłańs- kich, kłopotach, słabościach i grzechach. Błagał Boga, 
by się zlitował nad  nim i przemienił wszystkie te cienie w jasne i czyste 
promienie jarzące się  ku chwale Boga i niejakiej satysfakcji księdza Bochenka.    
Miewał bowiem chwile, kiedy odczuwał straszliwie potrzebę bycia świętym.  Jakaś 
boleść podchodziła mu pod samo gardło, łzy pojawiały się spontanicz- nie w 
oczach, serce zaś zalewał taki strumień miłości, że chciał krzyczeć,  zrobić coś 
ważnego, liczącego się. Euforia szybko jednak mijała. Pozostawa- ła świadomość 
niemocy, mierności, letniości, która doprowadzała zacnego  proboszcza Mżawki 
Małej do rozpaczy. Zdarzało się, że chciał uciekać, gdzie  pieprz rośnie, czując 
się niegodnym Bożych tajemnic. Miewał chwile, kiedy  zbyt mocno odczuwał dramat 
kapłaństwa, z którym nie umiał sobie poradzić.  Próbował modlić się. Słowa 
jednak były tylko sieczką, rozsypującą się w  zderzeniu z tajemniczą i 
przerażającą rzeczywistością Bożą. Dorzucił więc  na patenę swoją nędzę i 
wszystkie swoje nadzieje. Potem schylił się i pro- sił Boga słowami Kościoła, 
żeby Pan przyjął stojących przed Nim w duchu po- kory i z sercem skruszonym, aby 
ta ofiara tak się dzisiaj dokonała przed  Panem, aby Mu się spodobała.    
Podczas, gdy ksiądz Bochenek przedstawiał Ojcu Niebieskiemu sprawy Grzyb- ków, 
wszystkich innych parafian i swoje, wdowa po zmarłym Antonim ruszyła  na tak 
zwaną ofiarę. Za nią szedł Alojzy, skruszony ogromnie i dotknięty  Bożą łaską. 
Potem szła jego córka, uczennica technikum. Dziewczyna skromna,  dobra i ładna. 
Widział kiedyś ksiądz Bochenek z okna swojej sypialni, jak  odciągała swego 
pijanego ojca od krzyża cmentarnego, prosząc ze łzami w  oczach, żeby poszedł do 
domu. Strasznie niedobrze - pomyślał wtedy pro- boszcz - gdy rodzice płaczą z 
powodu dzieci. Ale jeszcze gorzej, gdy dzieci  muszą płakać z powodu głupoty 
rodziców.    Kroczyła teraz nabożnie za swoimi rodzicami i łatwo się domyślać, o 
czym  rozmawiała z Panem Bogiem. Potem szli krewni i stała załoga porannych 
nabo- żeństw. Podczas, gdy ksiądz Bochenek umywał ręce jak Piłat, bilon stukał  
znacząco o dno skarbony, która niepokoiła wiernych idących na ofiarę. Dla  
niektórych skarbona za ołtarzem była miejscem, gdzie próbowano Pana Boga  
udobruchać a nawet przekupić.    Bywali tacy, co przychodzili do kościoła tylko 
po to, żeby zaakcentować  swoją obecność. Szli więc na ofiarę, wrzucali do 
skarbony co trzeba i czmy- chali. Robili przyjemność rodzinie, Pana Boga 
natomiast nie brali pod uwa- gę. Ksiądz Bochenek nigdy nie lubił zebrań z listą 
obecności, tacy zaś  uczestnicy przypominali mu jako żywo tych, co przychodzą na 
zebrania tylko  z powodu rejestracji. Inna rzecz, że od pewnego czasu nie ma 
właściwie ze- brań bez listy obecności, co powinno ludziom dawać do myślenia, 
ale nie da- je. Miał ksiądz Bochenek trochę kapłańskiego serca i próbował tych, 
co od- fajkowali obecność usprawiedliwić. Spieszyli się do tramwaju, do pracy, 
do  kolejki po białko zwierzęce lub do dziecka, które zostało samo w domu i mo- 
gło narobić kłopotu. Pan Bóg najlepiej znał ich zamiary i serca, niech się  z 
nimi upora.    Ministrant znowu grzmotnął dzwonkiem o posadzkę, co miało być 
znakiem, że  zaczyna się druga część Mszy świętej. Ksiądz Bochenek chrząknął 
bardziej z  przyzwyczajenia niż z potrzeby i zaczął matowo-aksamitnym głosem 
śpiewać  prefację. Nie był ksiądz Bochenek śpiewakiem na miarę Carusa, miał 
jednak  miękki, przyjemny i bardzo komunikatywny głos. Wymawiał poza tym słowa 
bar- dzo wyraźnie, co dawało w sumie wykonanie gatunkowo niezłe, a może nawet  
dobre. Był też oszczędny w ekspresji, nadmiar zaś zapędów artystycznych re- 
alizował jak każdy mężczyzna w łazience, a ściślej mówiąc w wannie, gdzie  już 
bez żadnych rygorów prezentował arię z Tosci lub Poławiaczy Pereł. Gos- podyni 
przerywała wtedy mieszanie zupy i nadsłuchiwała, konstatując dwa  niezbite 
fakty: że proboszcz kąpie się i, że ma ładny głos. Jeden z konfra- trów, z 
którym ksiądz Bochenek współpracował, będąc jeszcze wikarym, śpie- wał w wannie 
tubalnym głosem godzinki. Ksiądz Bochenek uważał, że to mocna  przesada i nigdy 
nie próbował tamtego konfratra naśladować. Nie wyobrażał  sobie nawet, że mógłby 
godnie chwalić Pannę świętą w takich okolicznoś- ciach. Co to, to nie!    
Zdarzało się księdzu Bochenkowi kilka razy tak intensywnie zamyślać pod- czas 
wykonywania prefacji, że zgubił się w tekście, co dawniej, gdy śpiewa- ło się po 
łacinie, można było stosunkowo łatwo naprawić. Pan Bóg łacinę do- skonale znał, 
ale miał też wyjątkowe poczucie humoru. Teraz, gdy śpiewało  się polski tekst, 
trzeba było zaiste mistrzowskiego opanowania, żeby wyko- leiwszy się, wrócić na 
łono prawidłowego tekstu bez większego uszczerbku  dla ogólnego sensu. Raz czy 
dwa, rzecz udała się znakomicie, z czego ksiądz  Bochenek był nawet dumny, 
zdarzyło mu się jednak kilka razy tak odskoczyć,  że powrót okazał się żałosny i 
tak dyletancki, że boki zrywać. Niektórzy  parafianie lepiej zorientowani w 
liturgii podsuwali dyskretnie dłonie pod  nos, żeby zakryć zbyt szerokie 
uśmiechy. Trudno było skupić się na modlit- wie śpiewanej. O wiele więcej uwagi 
musiał ksiądz Bochenek poświęcić warsz- tatowi niż treści. Gdy zaś teksty 
śpiewane znał już na pamięć, wtedy myśl  lubiła się odrywać od słów i hasać 
swobodnie po rejonach tak niespodziewa- nych, że ksiądz Adam zmiarkowawszy się, 
rumienił się nieraz nie bez powodu.    Najmniej sprzyjało skupieniu zmęczenie 
psychiczne albo jakieś potężnie- jsze zmartwienie. Ponieważ człowiek współczesny 
prawie nigdy nie narzeka na  brak jednego ani drugiego, ksiądz Bochenek miewał 
kłopoty ze skupieniem za- wsze. Jego oczy też lubiły odrywać się od mszału i 
penetrować swobodnie  wnętrze kościoła. Bywało, że zatrzymały się na drzemiącej 
kobiecie i pilnie  obserwowały, jak jej rytmicznie i coraz głębiej opada głowa. 
Było w tym ki- waniu coś swojskiego a nawet pięknego. Kiedy indziej patrzyły na 
dzieci,  które grzebały w torebkach i podziwiały ich zawartość, wymieniając przy  
okazji to i owo. Zdarzało się też, że wzrok proboszcza zatrzymywał się na  
smukłej postaci młodej kobiety, jako że był ksiądz Adam estetą, Pan Bóg zaś  
wysilił się wyraźnie, gdy stwarzał Polki. Zwłaszcza młode! Gdy złapał się  na 
takim penetrowaniu, karcił samego siebie, wracał skruszony do tekstu,  spuszczał 
skromnie wzrok i próbował doskonale służyć Panu, co mu się przez  następnych 
kilka chwil udawało. Potem wszystko zaczynało się od początku. I  tak przez 
dwadzieścia pięć lat. Czas ucieka!    Proboszcz Mżawki Małej wzdrygnął się i 
postanowił radykalnie zmienić swo- je życie. Kiedy pomyślał o swoim wieku, 
popadał w panikę i obiecywał Panu  Bogu rychłą zmianę, popartą rzetelnym 
wysiłkiem i solidną pokutą za prze- szłe grzechy, które były liczne jak gwiazdy 
na niebie. Ksiądz Bochenek nie  mógł sobie wiele z nich przypomnieć. Pan Bóg ma 
jednak pamięć taką, że naj- doskonalszy komputer to sklerotyk ostatni i 
dziurawiec. Całe szczęście, że  jest Pan Bóg miłosierny. Inaczej nie miałby 
ksiądz Bochenek powodu do śmie- chu. Skruszony i ufający w Boże miłosierdzie, 
mówił z głębokim przekona- niem: "Święty, święty, święty, Pan Bóg Zastępów. 
Pełne są niebiosa i ziemia  chwały Twojej. Hosanna na wysokości. Błogosławiony, 
który idzie w imię pań- skie. Hosanna na wysokości."      VIII    Zaczął ksiądz 
Bochenek nabożnie odmawiać modlitwy mające być przygotowa- niem do przemienienia 
chleba i wina w Ciało i Krew Pana Jezusa. Próbował  maksymalnie skupić się, co 
nie zawsze się udawało, bo szatan i tu często  wtykał swoje dwa grosze. Wiedział 
ksiądz Bochenek, że nikt nie jest godzien  stać przy ołtarzu i przemieniać chleb 
i wino. Gdy człowiek uświadomi sobie  całą wielkość Chrystusowej Ofiary - do 
czego ludzie są tylko względnie zdo- lni, gdy pomyślą na moment, kim jest Bóg a 
kim jest człowiek - wtedy każdy,  włącznie z papieżem musiałby uciekać czym 
prędzej i zająć się najwyżej za- miataniem placu przed kościołem. Gdyby tak 
było, papież byłby w systuacji  najgorszej, bo plac przed bazyliką świętego 
Piotra jest imponujący. Tak  więc musi każdy stojący przed ołtarzem liczyć tylko 
na łaskawość Bożą i ro- bić, czego Kościół od niego żąda, nie analizując 
szczególnie swojej sytua- cji. Inaczej nikt, kto nie jest co najmniej aniołem, 
nie mógłby tego robić,  a i aniołowie robiliby to z drżeniem ogromnym.    
Doszedł kiedyś ksiądz Bochenek do wniosku, że pewna rutyna jest tu konie- czna, 
żeby móc w ogóle wytrwać przy ołtarzu. Powiedział o tym swoim odkry- ciu jednemu 
z konfratrów. Tamten nie podzielał poglądu proboszcza z Mżawki  Małej i o mało 
nie doszło do jeszcze jednej wojny religijnej w środkowej  Europie. Ksiądz 
Bochenek argumentował, że nie mógłby w ogóle sprawować Naj- świętszej Ofiary, 
gdyby uzmysłowił sobie, co naprawdę robi. Tamten z miną  zgorszoną wyraźnie 
twierdził, że nie mógłby sprawować Najświętszej Ofiary,  gdyby nie próbował 
myśleć o tym, co sprawuje. Tak więc prawdopodobnie każdy  kapłan innego używa 
sposobu, żeby nie zamienić sprawowania Najświętszej  Ofiary na zamiatanie placu 
kościelnego. I chyba każdy sposób jest dobry,  gdy wypływa z autentycznej 
bojaźni Bożej, respektu dla Pana Jezusa i świa- domości własnej nędzy.  Zdarzyło 
się księdzu Bochenkowi widzieć przy ołtarzu Pańskim kapłanów,  którzy robili 
wrażenie bonzów, wobec których Pan Jezus był taki mały, że  ledwo zauważalny. 
Trzeba było mocnej wiary i bystrych oczu, żeby dostrzec w  tym całym 
pompatycznym poczynaniu, o co naprawdę chodzi. Pan Jezus na pewno  prosi za 
takich Ojca Swego Niebieskiego, żeby im przebaczył, bo nie wiedzą,  co czynią!    
Tymczasem wziął ksiądz Bochenek chleb w swoje niegodne ręce i wymówił nad  nim 
słowa konsekracji. Potem pokazał Ciało Pana Jezusa obecnym, sam zaś  szepnął 
Panu Jezusowi, żeby zechciał się zlitować nad nim, bo jest człowie- kiem 
grzesznym i obrzydliwym. Poprzez okrągły witraż, co tkwił nad świętym  Izydorem, 
przebił się jaskrawy promień wiosennego słońca i dotknął subtel- nie Ciała Pana 
Jezusa. Ksiądz Bochenek położył Ciało Boże na ołtarzu, przy- klęknął i pokornie 
schylił głowę.    Potem zrobił to samo z winem, które przemienione w Krew Pana 
Jezusa, pod- niósł i pokazał wiernym. Promień słoneczny dotknął kielicha i 
rozbił się na  tysiące małych promyków, uciekających błyskawicznie na różne 
strony, jakby  miał świadomość, że jest niegodny dotknąć swego Boga. Tak sobie 
pomyślał  przez moment ksiądz Bochenek, po czym znowu zgiął kolana i pochylił 
głowę.  Potem zrobił się mały rumor, bo wierni wracali do pozycji siedzącej, 
minis- trant zaś po raz trzeci rąbnął dzwonkami o posadzkę. Straszliwie nerwowe  
pokolenie - pomyślał proboszcz i postanowił ministrantowi nagadać, a panu  
Wigorowi zlecić stanowczo naprawę niedobrej sytuacji.    Po przemienieniu prosił 
ksiądz Bochenek najpierw Ducha świętego, aby ze- chciał zjednoczyć wszystkich, 
przyjmujących Ciało i Krew Chrystusa. Potem  modlił się za Kościół święty, żeby 
wzrastał w miłości. Pomyślał ksiądz Bo- chenek o starej Bombikowej, o synu 
nieboszczyka Grzybka, o jego smukłej có- rce, o siostrze zakonnej, która znowu 
kiwała głową, o ministrancie, który  rąbał dzwonkami, o panu Wigorze, jego 
dzieciach, o organiście, żeby się nie  bał dentysty, o księdzu wikarym, który 
uwielbiał hałas, o pewnej parafian- ce, która po nocach sprzedawała wódkę 
niedopitym parafianom, o gronie sta- łych bywalców baru, którzy późnym wieczorem 
bełkotali pod probostwem, cza- sem zaś ryczeli jak jelenie, gdy przychodzi na 
nich wola Boża. O tych po- rządnych też pomyślał. O chorych, których odwiedzał, 
o wszystkich cierpią- cych, poniżanych, upokarzanych, zniewalanych, 
spracowanych, o tych, którzy  stracili wiarę, nadzieję i miłość. O sobie 
pomyślał na koniec. Prosił dla  wszystkich o miłość, bez której nie można być 
człowiekiem.    Głośno wymienił papieża Jana Pawła, który był kiedyś profesorem 
księdza  Adama. Wykładał ksiądz Karol Wojtyła etykę społeczną i robił to tak 
zasad- niczo, że trzeba było wiele wysiłku, żeby nadążyć za jego wywodami. Teraz  
taszczy na swoich polskich plecach cały Kościół Powszechny i radzi sobie  wcale 
dobrze. Czasem wydawało się księdzu Bochenkowi, że nasz papież będzie  musiał 
przeżyć swoją Golgotę, bo nie można inaczej iść za Chrystusem. Trud- no 
powiedzieć jak ona w szczegółach będzie wyglądać, ale na pewno nastąpi.  
Wszystko, co wielkie musi być poparte cierpieniem. Nie ma spraw autentycz- nie 
wielkich i dobrych bez owego tajemniczego zaplecza. Bał się czasem  Ksiądz 
Bochenek o swojego byłego profesora i ten strach dyktował mu słowa  troskliwej 
modlitwy za Jana Pawła II. Często o nim myślał i rozmawiał. To- warzyszył mu 
swoją modlitwą od początku, nie lubił jednak owej szowinisty- cznej euforii, w 
którą popadało wielu rodaków Karola Wojtyły. Dla księdza  Bochenka był Jan Paweł 
II przede wszystkim następcą świętego Piotra i za- stępcą Pana Jezusa.    
Wymieniał też ksiądz Bochenek imię księdza biskupa ordynariusza, który  dał 
proboszczowi w kość. Pozostał jednak ksiądz Bochenek lojalnym kapłanem  diecezji 
i modlił się jak najlepiej potrafił za swego biskupa, którego na  swój sposób 
rozumiał i lubił. Potrzebował ksiądz biskup modlitwy bardziej  niż ktokolwiek 
inny. I za sufraganów, czyli tak zwanych biskupów pomocni- czych modlił się 
ksiądz Adam. Na pewno potrzebowali wiele sił, cierpliwości  i odwagi, żeby 
unieść swój biskupi los. Większość z nich pozostanie zapewne  do końca życia w 
drugiej obsadzie, co na pewno nie jest łatwe ani proste.  Wreszcie prosił za 
siebie i za całe duchowieństwo. Bywało, że w tym momen- cie jakiś złośliwy 
szatanik przypomniał mu zdanie, które często powtarzał  pierwszy proboszcz 
księdza Adama: Den grössten Tiergarten hat der Herr Gott  in der Geistlichkeit!* 
Uśmiechnął się wtedy ksiądz Bochenek z podwójnego  powodu: raz dlatego, że 
zdanie było pikantne; drugi raz dlatego, bo przypo- minał mu się jego pierwszy 
proboszcz, który był człowiekiem na miarę pana  Jowialskiego. O takich nie można 
myśleć bez życzliwego uśmiechu.  Wreszcie przyszła kolej na zmarłych, których 
przybywało z roku na rok.  Było już ich tylu, że tylko niektórych wyszczególniał 
ksiądz Bochenek, całą  resztę załatwiał gremialnie. Zawsze pamiętał jednak w tym 
miejscu o swojej  matce i swoim ojcu.    Matka księdza Bochenka była kobietą 
praktyczną, zapobiegliwą, mającą  przede wszystkim dobro rodziny na oku. 
Pasowały do niej jak ulał słowa z  Księgi Syracha na temat dobrej żony. 
Odznaczała się zdrową pobożnością i  klarownym zmysłem moralnym. Umiała 
intuicyjnie i bezbłędnie odróżnić dobro  od zła. Była kobietą nieustraszoną. W 
pierwszych dniach wyzwolenia potrafi- ła czerwonoarmistę, plądrującego sklep z 
instrumentami muzycznymi, tak za- sadniczo potraktować gitarą, że instrument 
zawisł na jego szyi jak kaga- niec. Żołnierz czmychał przed siebie jak rażony 
piorunem w kierunku Bugu.  Matka krzyczała za nim, że niech sobie nie wyobraża, 
iż może robić co chce  tylko dlatego, że przegnał "niemca". Tu jest Śląsk, tu 
musi panować porzą- dek!    Była matka księdza Bochenka śląską patriotką i 
oddaną wielbicielką Woj- ciecha Korfantego. Podczas pogrzebu wybitnego syna 
ziemi śląskiej, podnosi- ła pięcioletniego Adasia ponad głowy uczestników, żeby 
zapamiętał. Uśmiech- nął się ksiądz Bochenek ciepło na myśl o matce.  Ojciec 
księdza Bochenka był swego rodzaju filozofem, trudzącym się przez  wiele lat nad 
znalezieniem nowych dowodów na istnienie Boga. Pan Bóg stał  się pewnego rodzaju 
obsesją seniora Bochenka, do tego stopnia, że w nocy  zrywał się i notował 
świeże przemyślenia, przykłady i hipotezy. Często  przyjeżdżał do syna i 
przekonywał go, że Bóg jest. Syn zapewniał ojca, że w  to nie wątpi. Ojciec 
potrzebował jednak słuchacza dla swoich teorii, nikt  zaś z najbliższego 
otoczenia nie kwapił się zamieniać w słuch. Słuchał więc  młody Bochenek starego 
Bochenka i obaj na tym dobrze wychodzili. Zgadywał  też często stary Bochenek, 
jaka będzie wieczność. Miał jednak na ten temat  przekonania niestabilne. Teraz 
już wie z całą pewnością jak tam jest, aliś- ci, nie może na ten temat 
porozmawiać z synem. Tak więc mówił wtedy, gdy  nie wiedział, teraz gdy wie, 
musi milczeć. Czysta ironia losu! Ksiądz Bo- chenek też często myślał o 
wieczności. Najczęściej pesymistycznie, wziąwszy  pod uwagę moc popełnionych 
grzechów i katechetów, którzy małego Adasia  straszyli piekłem nieugaszonym i 
Bogiem tak groźnym, że nic groźniejszego  nie mógł sobie wyobrazić. Teraz 
wiedział, że Bóg jest przede wszystkim mi- łością, ale była to warstwa 
późniejsza, spod której wyzierała minia dzie- cięcych przeżyć i doświadczeń.  
Złożył ksiądz Bochenek ręce i zachęcając wiernych do wspólnej modlitwy,  
zaintonował "Ojcze nasz", zamykając wszystkie swoje kłopoty, pragnienia,  
tęsknoty i obawy w słowach Pana Jezusa, które najpewniej docierały do Ojca  
Niebieskiego.      IX    Ksiądz Bochenek przyjął Ciało Pana Jezusa i trwał w 
niemej modlitwie,  chyliwszy pokornie głowę. Po chwili spożył Krew Pańską i znów 
zastygł,  chcąc oderwać się od wszystkich spraw doczesnych, nawet od 
celebrowania,  które było grzecznością wobec Boga wymyśloną przez pobożnych 
estetów. Ten  jeden moment należał wyłącznie do księdza Adama i Pana Boga. Nawet 
organis- ta milczał wtedy dyskretnie, dopiero potem, gdy ksiądz Bochenek 
zmierzał do  tabernakulum, intonował pieśń eucharystyczną, którą podejmowali 
obecni.    Uklęknął ksiądz Adam przed szałasem Pana Jezusa, przekręcił klucz i 
wy- ciągnął rękę w kierunku lśniącego kielicha. Przypomniał sobie, jak to przed  
wielu laty po raz pierwszy w swoim parafialnym kościele jako młodziutki  diakon 
wyciągnął rękę w stronę kielicha. Ręka jakby zastygła, usta zaś sze- ptały słowa 
będące wyrazem miłości płomiennej i żalu. Wiedział przecież  diakon Adam i 
wiedział Pan Bóg, czym zajmowała się ta ręka poprzednio przez  dwadzieścia 
cztery lata. Oczywiście, że pisała, malowała, wieszała bombki  na choince, 
zrywała kwiaty dla Maryjnego ołtarzyka, karmiła szpaki, tudzież  wróbelki, 
wyodrębniała przedmioty z otaczającego świata, grała na akordeo- nie, 
poszczególnymi palcami dłubała w nosie i w duecie wzniesionym ku niebu  chwaliła 
Boga. Gdyby na tych czynnościach poprzestała, nie wahałaby się te- raz dotknąć 
Ciała Pańskiego. Aliści, robiła też wiele innych rzeczy, które  zostawiły na 
niej jakieś niedobre choć niewidoczne piętno. To ono właśnie  nie pozwalało bez 
wahań i bez drżenia dotknąć Pana Jezusa. W dodatku poczuł  się ksiądz diakon 
taki jakiś mały, że zabrakło odwagi. Gdyby umiał uświado- mić sobie rzeczywiste 
proporcje, runąłby plackiem. Człowiek na szczęście  nie jest w stanie poznać 
proporcji, nie pada więc plackiem. Ba, często za- chowuje się wobec Jezusa 
Eucharystycznego jakby robił Panu Jezusowi łaskę.  Uśmiechnął się ksiądz 
Bochenek na myśl, że kiedyś był diakonem. Gdyby umarł  jako diakon, poszedłby na 
pewno do nieba. Teraz, po przeszło dwudziestu la- tach kapłaństwa, nie był tego 
pewien. Ściśle mówiąc, miał poważne wątpliwo- ści, czy się wyłga jakąś potężną 
porcją czyśćca.    Trzymał Ciało Pana Jezusa nad kielichem i zbliżył się do 
balasek, przy  których potulnie klęczały kobiety, które bez Pana Jezusa żyć nie 
mogły. I  kilku takich, co to okazyjnie przyjmowali Ciało Pańskie, z powodu 
rocznicy  ślubu, śmierci ojca lub ciężkiej choroby szwagra. Wszelkie rocznice 
obcho- dzono w kościele, dawały niezłe samopoczucie i dobre o sobie mniemanie.  
Bezbłędnie też funkcjonowała zasada: gdy trwoga, to do Boga!    Wszyscy klęczeli 
i przyjmowali Ciało Pańskie doustnie. Ksiądz Bochenek  bezpośrednio przed 
udzieleniem komunii świętej głośno recytował słowa: Cia- ło Chrystusa, żeby 
przyjmującym po raz ostatni uświadomić, w czym biorą  udział. Wierni odpowiadali 
równie głośno: Amen. Proboszcz był zadowolony.    Przypomniał sobie rozdzielanie 
komunii świętej w jednej z dużych parafii  Nadrenii-Westfalii. Wierni tamtejsi 
przyjmowali Ciało Pańskie stojąc, co  oczywiście grzechem nie jest. Smuciły go 
natomiast oczywiste objawy lekce- ważenia Chrystusa Eucharystycznego przez 
niektórych przyjmujących. Jakaś  wyfiokowana dama wyciągnęła rękę odzianą w 
skórkową rękawiczkę; dzieci wy- ciągając ręce w kierunku Pana Jezusa, żuły 
intensywnie gumę, inne strugały  takie błazeńskie miny, że smętek ogarniał 
księdza Bochenka ogromny i coś w  rodzaju obrzydzenia. Skarcił się jednak 
natychmiast, przypominając sobie  scenę z Ewangelii według świętego Marka, w 
której Jezus wyraźnie powie- dział: "Dopuśćcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie 
przeszkadzajcie im, do  takich bowiem należy królestwo Boże!" Ciekawe, jak 
zareagowałby Pan Jezus,  gdyby któryś z apostołów przyjął Jego Ciało w 
rękawiczkach lub z gumą do  żucia w ustach?    Ksiądz Bochenek próbował zdusić 
smutne wzburzenie, konstatując na własny  użytek: co kraj, to obyczaj! Potem 
jednak przyznał, że ci w rękawiczkach i  ci z gumami, byli w zdecydowanej 
mniejszości. Stanowili nieuświadomiony ma- rgines, który należało pouczyć. 
Postanowił wtedy porozmawiać z miejscowym  proboszczem, potem jednak zaniechał 
tego z powodu miłości bliźniego. Pomod- lił się za margines, który nie wie, co 
robi!  Oceniając zachowanie przyjmujących Ciało Pańskie, pomyślał nagle, że jego  
zachowanie na pewno też jest oceniane i komentowane. Spieszył się przecież  
często, co kończyło się czasem kraksą. Ile to razy pochylał się zapłoniony  nad 
hostią, którą upuścił w pośpiechu lub na skutek zziębniętych rąk. Ile  to razy 
obserwował raczej tych, którzy przystępowali do balasek, a nie to  co właśnie 
robił. Bywało, że wodził wzrokiem za kimś, kogo nie znał, próbu- jąc odgadnąć 
skąd się tu znalazł. Bywało, że spozierał na młode kobiety,  które ciągle robiły 
na proboszczu niejakie wrażenie, choćby próbował wma- wiać sobie i sublimować, 
że są to li tylko siostry w Chrystusie Panu. Bywa- ło, że obserwował dzieci. 
Uśmiechał się wtedy spontanicznie, bo je kochał,  choć próbował udawać, że kocha 
je nie za bardzo. Różnie bywało, o czym  ksiądz proboszcz wiedział doskonale i 
Pan Bóg też. Dlatego nie gniewał się  w gruncie rzeczy zbyt mocno na tamtych, bo 
sam nie był bez winy i do ideału  brakowało mu jeszcze kilkanaście kilometrów.    
Odchodził ksiądz Bochenek od balasek z niejaką satysfakcją i żalem. Saty- 
sfakcją, bo kończył się kawałek kapłańskiej roboty, z żalem, bo miał prze- 
konanie, że powinien przez całe kapłańskie życie nic innego nie robić, jak  
rozdzielać Ciało Pańskie. Ministrant podał mu tacę, którą zamyślony głęboko  
czyścił, wreszcie zamykając swego Pana w metalowej klatce, przepraszał Go  za 
wszystkie niedociągnięcia teraźniejsze i przeszłe. Klękając, chylił gło- wę, co 
miało oznaczać, że osobiście żegna Pana Jezusa, żałując, że musi Go  zostawić w 
więzieniu jakim zawsze wydawało mu się tabernakulum.    Organista zaczynał 
zwykle w tym czasie drugą zwrotkę pieśni "Pobłogosław  Jezu drogi". Pasowała do 
okoliczności, ale wyświechtała się z biegiem czasu  na tyle, że postanowił przy 
najbliższej okazji zaproponować coś nowego.  Czyścił kielich i spoglądał na 
przeciekający dach kościoła. Myślał o mamo- nie, która nie leży na ulicy lecz w 
kieszeniach jego parafian. Chyba zdąży  nazbierać tyle, żeby do odpustu naprawić 
dziurawy dach, za ewentualną nad- wyżkę zamówić u rzeźbiarza nowe stacje Drogi 
Krzyżowej. Zawsze łudził się  nadwyżkami, potem zaś zadłużał się i spłacał z 
opóźnieniem. Był jednak op- tymistą i nie przywiązywał do pieniędzy zasadniczej 
wagi. Znał takich, co  to skrzętnie liczyli, namawiali, agitowali, narzekali i 
zawsze mieli mniej  niż on.  Organista zamilkł, ksiądz Bochenek chrząknął, co 
robił w tym miejscu pra- wie zawsze, wreszcie zaintonował modlitwę końcową. W 
pierwszej ławce tkwiła  pani Kramarczykowa, która pod koniec Mszy świętej 
rzewnie jakoś i sentymen- talnie spoglądała na proboszcza. Zdawała się mówić 
wzrokiem pełnym słody- czy, że jutro się znowu spotkamy. Z powodu Pana Jezusa 
oczywiście. Była pa- ni Kramarczykowa samotna jak wieża Eiffla i dobra jak miód. 
Ksiądz Bochenek  błogosławił obecnych, błogosławił szczególnie pani 
Kramarczykowej, znając  jej położenie i chcąc ulżyć jej doli.    Gdy klęknął 
przed ołtarzem, usłyszał strzelanie w kolanie, co mu przypom- niało, że po matce 
odziedziczył reumatyzm. Na razie jednak nie martwił się  zbyt często 
pojawiającym się zgrzytaniem w kolanie. Miał kilka innych zmar- twień o większym 
ciężarze gatunkowym i pilniejszych.  Ministranci stanęli pod piecem 
akumulacyjnym i wyrecytowali nierówno:  "Bóg zapłać!" Ksiądz Bochenek podniósł 
dłoń jak mąż stanu z okresu ostat- niej wojny światowej. Powiedział z naciskiem: 
"Pan Bóg wam zapłać", po czym  wszyscy zainteresowani zaczęli się skwapliwie 
rozbierać, jakby walczyli o  pierwsze miejsce w tej konkurencji. Jeden z 
ministrantów zabierał politykę,  szedł gasić świece. Ksiądz Bochenek zaś 
zlądował miękko na klęczniku, gdzie  dawał dobry przykład. Zbyt wiele myśli 
tłoczyło się pod biretem proboszcza,  żeby mógł się li tylko zająć modlitwą. 
Próbował jednak, o czym świadczyły  sztuczne zmarszczki na jego czole i mina 
cierpiętnika, co to chce a niezu- pełnie może.    W tym czasie pan Wigor 
półgłosem ochrzaniał ministrantów, że niechlujnie  wieszają komeżki i robią 
bałagan w szafie. Istna panie Kołomyja! Gdy tylko  ksiądz Bochenek opuścił 
zakrystię, zagrzmi na cały regulator, ale ministra- nci przyjmą to z 
filozoficznym spokojem. Stosunki pana Wigora z ministran- tami przypominają 
stosunki małżonków po srebrnym jubileuszu. Ksiądz Boche- nek zamykając drzwi 
zakrystii, pomyślał przez chwilę, że trzeba koniecznie  naprawić zamek, bo 
zgrzyta, wnet jednak zobaczył świeżą zieleń krzewów i  budzące się ze snu 
złociste kwiaty podbiału, co mu przypominało dobrego Pa- na Boga i jego 
niesamowitą hojność.    Przed furtką czekała na proboszcza stara Gamzowa. 
Zaczęła się skarżyć na  synową. Proboszcz znał repertuar starej Gamzowej. 
Wiedział, że jest raczej  niezbyt rozwlekły, postanowił więc cierpliwie po raz 
osiemdziesiąty czwarty  wysłuchać jednej z wielu historii świata tego i dodać 
kobiecie otuchy. Mó- wił zazwyczaj, że trzeba wytrzymać, bo każde inne wyjście z 
sytuacji byłoby  bardziej kłopotliwe. Stara Gamzowa wiedziała o tym doskonale, 
ale lubiła,  gdy proboszcz rzecz potwierdzał. Tak więc rozchodzili się obaj 
zadowoleni z  życia, które nie było idealne, ale na tyle interesujące, że nie 
warto było- by je zamieniać na inne.    Na placu przed plebanią pies szczerzył 
zęby i uszy. Patrzył na probosz- cza, jakby pytając: gdzie ty właściwie byłeś 
tak długo?!      X    Przed plebanią stał wiekowy kasztanowiec, który na wiosnę 
wypuszczał zra- zu nieśmiało, a potem gwałtownie, świeże pączki. Cud życia. W 
koronie drze- wa zaś świergotało, piszczało, klekotało, gwizdało i trzeszczało. 
Szedł  proboszcz Mżawki Małej i kontemplował. Probostwo było ruderą, ale miało  
swój szyk. Trzeba wymienić w tym roku okna i drzwi. Przed plebanią zaś zro- bić 
trochę porządku i chodnik z prawdziwego zdarzenia. Po deszczu pojawiło  się 
błoto, przez które trzeba było się gimnastykować. Myślał ksiądz Boche- nek 
mimochodem, zawodowo, w gruncie rzeczy zaś chłonął wiosnę wszystkimi  porami, 
jako że kochał przyrodę i chętnie słuchał jej odwiecznej pieśni o  Bogu.    W 
kancelarii czekało kilka osób. Pozdrowił Pana Jezusa z uśmiechem, reli- ktem 
wiosennej reminiscencji, powiedział do pierwszej parafianki, że ma  śliczne buty 
i nie omieszkał zapytać, gdzie je nabyła. Kobieta zarumieniła  się jak cebula 
rzucona na gorącą patelnię, po czym powiedziała bez przeko- nania, że ma je już 
dawno. Cieszyła się, że proboszcz zwrócił na nie uwagę.  Inne kobiety 
zaznaczyły, że proboszcz to wszystko widzi; że jest spostrze- gawczy, po czym z 
niejaką zazdrością spoglądały na buty.    Proboszcz usiadł za biurkiem. Nad nim 
wisiał portret Papieża. Poprosił  pierwszą z parafianek, żeby zajęła miejsce i 
mówiła z czym przyszła. Kobie- ta chciała zamówić Mszę świętą.  - Na kiedy? - 
zapytał proboszcz.  - Ano, może być w czerwcu.  - Dokładnie kiedy?  - Coś koło 
piętnastego, bo czternastego czerwca zmarł, pogrzeb zaś odbył  się siedemnastego 
czerwca. Orkiestra była proszę księdza z takimi pióropu- szami na galowych 
czapkach i z pracy przyszła delegacja. Trochę od niej za- latywało piwem, ale 
zawsze! A śmierć miał lekką. Umarł rano. Jeszcze wie- czorem z nami rozmawiał, 
żartował, wnuczce pstrykał w nosek, potem jakoś  dziwnie powiedział: "Z Panem 
Bogiem". Tak powiedział! Rano jak siostra po- szła go budzić, nie odpowiadał. To 
ona podeszła do niego i krzyknęła: - Oj- ciec, trzeba wstać, Czapala przyjechał 
z deskami! A on nie wstał. Ciągle  leżał i leżał. Siostra zaczęła lamentować: - 
Ojciec, ojciec, a gdy on się  nie poruszył, przybiegła do mnie i powiedziała, że 
ojcu coś się stało. To  ja wytarłam ręce i poszłam na górę i od razu zobaczyłam 
co jest. Powiedzia- łam, żeby prędko lecieć po księdza. Ksiądz proboszcz 
pamięta, jak siostra  czekała na księdza zaraz po Mszy świętej? Ksiądz przyszedł 
i powiedział, że  już chyba za późno, ale na wszelki wypadek dał mu ksiądz 
ostatnie namasz- czenie. Było rzeczywiście ostatnie!    Proboszcz Mżawki Małej 
miał minę, jakby sobie intensywnie przypominał ta- mto wydarzenie. Przytakiwał 
kobiecie, choć równocześnie szukał w zeszycie  datę ewentualnej Mszy świętej. 
Zapytał po chwili:  - Więc kiedy ma być ta Msza święta?  Kobieta pomilczała 
trochę, po czym wróciła do swego wątku:  - A myśmy się tego nie spodziewali. Był 
przecież zdrowy jak ryba i zawsze  mówił, że pociągnie do setki. Nikomu nie 
można wierzyć. To przyszło tak na- gle.  - Jak złodziej przychodzi śmierć - 
dodał nieśmiało ksiądz Bochenek.  Kobieta przerwała na chwilę, po czym z 
rezygnacją powiedziała, że wszyscy  muszą umrzeć. Proboszcz przytaknął z 
przekonaniem i raptem przypomniał so- bie, że ma już prawie pięćdziesiąt wiosen. 
Kilku kolegów z kursu już pomar- ło. Jeden nagle. W łóżku. Inny przewrócił się w 
zakrystii, jeszcze inny  piął się na szczyt górski i tam wyzionął ducha. Kobieta 
terkotała dalej,  proboszcz zaś poszybował myślami w nieznaną przyszłość. Kiedyś 
przewróci  się na ambonie, przy ołtarzu lub będzie konał w łóżku. Będzie to 
widok ra- czej nieprzyjemny i męczący. Czy ktoś będzie przejmował się jego 
śmiercią?  Czy ktoś zdąży mu do stygnącej ręki wepchnąć gromnicę? Może przewróci 
się  na ulicy i ludzie będą mówić, że za dużo wypił! Nie będzie wtedy gromnicy  
ani modlitw. Nie będzie najbliższej rodziny, bo zgodził się na rodzinę pa- 
rafialną. Pomyślał jeszcze z sarkazmem: gdy się kocha wszystkich ludzi, nie  
kocha się nikogo! Umierający jest zresztą zawsze samotny.    Ksiądz Bochenek 
przypomniał sobie śmierć swojego pierwszego proboszcza.  Był wtedy klerykiem. 
Proboszcz był siwy jak przymrozek i kuśtykał o lasce.  Pewnego dnia zmarł. 
Ksiądz wikary powiedział ze złośliwym uśmiechem, że  ktoś rąbnął proboszczowi 
zegarek z ręki. Kleryk Bochenek nie mógł zrozu- mieć, że w obliczu śmierci, ktoś 
myślał o zegarku. Potem, jak trochę wydo- roślał, zrozumiał, że w obliczu 
śmierci można myśleć o wielu zaskakujących  rzeczach. I o zegarku nieboszczyka!    
Przerywając sobie i kobiecie, zapytał: kiedy ma być Msza święta za zmar- łego 
ojca? Kobieta powiedziała rzeczowo, żeby koniecznie wieczorem. Wtedy  wszyscy są 
do dyspozycji. Ksiądz Bochenek przerzucał strony swego notatni- ka, po czym 
ustalił termin. Kobieta zgodziła się i zapytała, czy trzeba za- raz uiszczać. 
Ksiądz Bochenek rozłożył ręce jak ktoś, komu jest wszystko  jedno. Zaznaczył, że 
najlepiej będzie złożyć ofiarę potem, bo nie wiadomo  czy dożyjemy! Kobieta 
rzekła, że na pewno. Dodała:  - Z Panem Bogiem!  - Z Bogiem - powiedział 
proboszcz i czekał cierpliwie na następną para- fiankę, szykując się na kolejną 
porcję zwierzeń, bez których ludziom jest  trudno.  Na foteliku siadła następna 
owieczka proboszcza Mżawki Małej. Zaznaczyła,  że w sprawie miejsca w ławce 
kościelnej. Od razu zaczęła nacierać, że młode  kobiety - jak na przykład Wanda 
od Poliwodów - siedzą, zaś stare muszą  stać. Miażdżycę mam i reumatyzm! Ksiądz 
Bochenek sięgnął po księgę, gdzie  były czarno na białym zaznaczone rezerwacje 
miejsc w ławkach, po czym po- wiedział, że miejsca wolnego nie ma. Parafianka 
obterkotała trzynaście in- nych parafianek, po czym zamilkła wyczerpana. 
Wreszcie powtórzyła żądanie.  Ksiądz Bochenek zapytał, kogo w takim razie 
pozbawić miejsca, żeby ją usa- dowić? Powiedziała, że nie chce nikogo wyrzucać z 
ławki. Ksiądz powiedział,  że bez wyrzucenia się nie obejdzie, chyba że dopisze 
jej nazwisko do ławki  kompletnie zajętej, co może doprowadzić do lokalnego 
zamieszania w czasie  niedzielnego nabożeństwa! Wtedy ona zaczęła znowu 
terkotać, że inne siedzą  choć są młodsze i w ogóle siedzą tacy, co powinni 
stać. Poszła po chwili  niezupełnie przekonana, proboszcz zaś podłubał w nosie i 
myślał, że trzeba  w przyszłości dodać ze trzy ławki. A może zmieści się i 
czwarta z boku?  Otarł pot z czoła, podumał chwilkę nad ludzkim kontekstem, ale 
nie doszedł  do żadnego wniosku.    Następnym interesantem był starszy pan, 
który wyłuszczał swoją kwestię  dokumentnie i tak powoli, że można było w tym 
czasie zrobić parę pończoch  na drutach. Ksiądz proboszcz słuchał cierpliwie, 
przypominając sobie, że  święty Franciszek Salezy z powodu takiego słuchania 
został kanonizowany.  Ponieważ chodziło o sporne miejsce grobowe, który starszy 
pan zarezerwował  sobie kilka lat temu, zaś jakaś niedobra i pyskata parafianka 
zaanektowała  je bezprawnie, zaproponował ksiądz Bochenek udanie się na 
cmentarz, celem  dokonania wizji lokalnej. Starszy pan ożywił się wyraźnie i 
podreptał ocho- czo na cmentarz, na którym miał się za chwilę powtórnie spotkać 
ze swoim  proboszczem.    Ksiądz Bochenek zajrzał do kuchni, powiedział 
gospodyni, że na śniadanie  spóźni się, po czym ruszył na cmentarz, który 
znajdował się tuż za kościo- łem. Ilekroć przychodził tam, miał lekkie wyrzuty 
sumienia z powodu ogro- dzenia. Obiecał dwom paniom z sanepidu przed dwoma laty, 
że naprawi parkan  lub zrobi nowy, nie miał jednak dotychczas ani środków 
finansowych ani ma- teriału, nie mówiąc już o wykonawcy. Przymierzał się do tej 
roboty, równo- cześnie zwlekał taktycznie, bo bał się przedsięwzięcia i tych 
kilku niespo- kojnych miesięcy, jakie się z tym wiązały. Parkanu było blisko 
kilometr.  Trzeba go było robić na betonowej podmurówce, z prętów żelaznych i 
rur.  Stare zaś ogrodzenie było z dziurawki, miejscami gęsi swobodnie 
spacerowały  po grobach, pretensje więc pań z sanepidu były uzasadnione. Rzecz w 
tym, że  rozebranie starego parkanu i usunięcie gruzu było przedsięwzięciem 
kolosal- nym. Kilku robotników przez kilka tygodni miałoby co robić, nie 
wspominając  o transporcie gruzu. Najbliższe śmietnisko było pod sąsiednią   
parafią.    Przy parkanie stał wsparty o swoją łopatę pan Aniołek, emerytowany 
gór- nik, obecnie grabarz w Mżawce Małej. Pan Aniołek był człowiekiem dobrym i  
pogodnym, choć do aniołka brakowało mu jeszcze to i owo. Pozdrowił probosz- cza, 
zapytał o samopoczucie i począł narzekać na gliniasty grunt, w którym  pracuje 
się fatalnie.  - Na kopalni tak się nie narobiłem, jak tutaj, przekonywał pan 
Aniołek,  po czym pokazał bryłę gliny w charakterze dokumentacji.    Ksiądz 
proboszcz żartując powiedział, że w ogóle kopać dołki pod ludźmi  to paskudna 
robota, kopać je jednak na cmentarzu to zajęcie szlachetne, po- trzebne i nikt 
tego tak dobrze nie robi na świecie i w okolicy, jak pan  Aniołek Teofil. 
Grabarz rozjaśnił się nieco, bo lubił być klepany po ple- cach. Ksiądz proboszcz 
dodał, że wielu grabarzy, to dusze filozofujące, my- ślące, bo obcujące ze 
sprawami, o których przeciętny zjadacz chleba pojęcia  nie ma i mieć nie chce. 
Nawet u Szekspira jest grabarz, który mógłby na  uniwersytecie wykładać 
metafizykę, nie wspominając kilku innych. Pan Anio- łek słuchał uważnie, po czym 
zapytał:  - A ksiądz proboszcz Szekspir jest w której parafii?  Uśmiechnął się 
ksiądz Bochenek i powiedział, że Szekspir nie był probosz- czem, zaś jego 
grabarz jest trochę wymyślony, ale nie za bardzo. Nastąpiła  przerwa, podczas 
której grabarz myślał nad słowami księdza. Nie wiedział,  czy proboszcz sobie 
zakpił czy też potraktował poważnie. Po chwili wyciąg- nął z gliny lalkę, złapał 
za nóżkę i pokazał księdzu.  - O, niech ksiądz proboszcz popatrzy. Trumny już 
nie ma,dziecka już nie  ma, został tylko mały bucik i ta lalka. Zupełnie dobra. 
Jak się ją opłucze  pod studnią, będzie można dać jakiemuś dziecku.  - Niech pan 
tego nie robi, panie kochany Aniołek!  Niech pan lalkę zwróci właścicielce, 
powiedział proboszcz jakoś dziwnie  zamyślony, po czym zaczął rozglądać się za 
starszym panem, który sterczał  już nad spornym miejscem i pomstował wzrokiem.    
Grabarz widząc, że ksiądz odchodzi, powiedział jeszcze półgłosem:  - A za tamto, 
niech się ksiądz nie gniewa!  Ksiądz machnął ręką i poszedł. Przypuszczał, że 
chodziło panu Aniołkowi o  ostatnie spotkanie, które nie było zbyt budujące. 
Spacerował ksiądz pro- boszcz kilka dni temu wokół kościoła i próbował modlić 
się na różańcu.  Przesuwał paciorki w kieszeni i lekko poruszając wargami 
odmawiał zdrowaś- ki. Wtedy właśnie bardzo chwiejnym krokiem, z baru, wyszedł 
pan Aniołek.  Czerwony na twarzy jak sztandar rewolucji socjalistycznej szedł 
sobie, mam- rocząc pod nosem swój weltschmerz*, dyrygował palcem wskazującym 
niewidzia- lną orkiestrą lub przekonywał kogoś o swoim ciężkim losie. Wiecznie 
musiał  kopać! Nadział się nagle na proboszcza. Pozbierał się w jednym momencie 
i  głosem kaprala, tyle że jąkającego się, wykrzyknął:  - Niech będzie 
pochwalony Jezus Chrystus!  Patrzył chwilę na proboszcza, chwiejąc się jak 
dojrzały łan zboża na  przejmującym wietrze. Wreszcie doszedł do wniosku, że 
powiedział wszystko,  przyłożył palec do ust i zbyt uroczystym krokiem poszedł w 
kierunku domu.  Ksiądz proboszcz włączył go w swoje zdrowaśki. Z niejaką 
sympatią spoglądał  za pijaczkiem. Wypił, bo wypił - pomyślał - ale o Panu Bogu 
nie zmienił  zdania. Aniołkiem to grabarz nie był, ale aniołkiem nikt nie był w 
Mżawce  Małej. Nawet proboszcz nie był aniołkiem, choć wiele razy chciał.    
Przy alei przyozdobionej tujami, czekał starszy parafianin, układając i  
porządkując sobie apartament. Całe szczęście - pomyślał proboszcz - że nie  ma 
drugiej strony, bo duet byłby znakomity i na pewno zakończyłby się tem- pem i 
nasileniem określanym w muzyce jako presto fortissimo. Ksiądz Boche- nek 
wysłuchał uważnie skarg i zażaleń, obejrzał dokładnie miejsce i doszedł  do 
wniosku, że gdyby jedna i druga strona nie przesadzały, mogłyby spokoj- nie i 
zgodnie współżyć. Teraz i potem pod ziemią! Prestiż był dla bardzo  wielu ludzi 
ważniejszy od faktów i prawdy. Nawet w sądzie mówi się o wygra- nym lub 
przegranym procesie, traktując rozprawę jako rodzaj meczu między  oskarżycielem 
a obrońcą. Prawda mało kogo obchodzi. A przecież jedynie o  prawdę powinno 
chodzić! Ludzie bardziej od prawdy lubią własne zwycięstwa i  klęskę bliźniego.    
Ksiądz Bochenek obiecał, że niezwłocznie porozmawia z właścicielką sąsie- dniej 
mogiły, wyłuszczy co trzeba i spróbuje ją przekonać, że zgoda nawet  na 
cmentarzu, a może przede wszystkim tutaj, jest nieodzowna. Pożegnał się  ze 
starszym panem i poszedł przyśpieszonym krokiem na śniadanie. Cierpli- wość 
gospodyni miała swoje granice.    Po drodze przystanął na chwilę przed mogiłą 
swego poprzednika, którego  niesławnej pamięci freikorps zamęczył, bo był nie 
tylko księdzem, ale pa- triotą wybitnym i upartym. Znał swego poprzednika tylko 
ze słyszenia i czę- sto o nim myślał. Przechodząc obok jego grobu, nie omieszkał 
przystanąć i  szepnąć Panu Bogu kilka słów, obejmując nimi zamordowanego 
proboszcza i  wszystkie jego owieczki, spoczywające w najlepszej zgodzie tuż 
obok.    Poszedł zamyślony na probostwo. Po drodze zobaczył dwa obskakujące się  
wróble. Ot, miłość w wydaniu wróbelków. Nie należałoby przeszkadzać, aliści  
zachciało im się akurat na samym środku wyasfaltowanej ścieżki. Przyhamował  
więc i podziwiał cud natury. Nagle zobaczył skradającego się kota. Był cza- rny 
jak nieszczęście, oczy mrużył, szykował się do skoku. Poderwał się pro- boszcz, 
żeby ratować życie dwojga wróblich kochanków i przegonić drapieżni- ka. Wróble 
poderwały się do lotu i półprzytomne osiadły na rynnie kościoła.  Kot zaś 
odwrócił się tyłem do proboszcza i okazując mu ostentacyjnie swoje  
lekceważenie, poszedł poszukać innej ofiary. Tak to jakoś jest - pomyślał  
ksiądz Bochenek. Życie jest wspaniałe i okrutne. Miłość i śmierć nachodzą  na 
siebie i walczą. Śmierć jest potężna, ale miłość jest potężniejsza. Wró- belki 
świergotały z uciechy, bo zrozumiały, że człowiek je uratował. Czło- wiek 
cieszył się, że udało mu się na chwilę ocalić miłość. Wróblą bo wrób- lą, ale 
zawsze!      XI    Gdy ksiądz Bochenek zjawił się w jadalni, ksiądz wikary już 
pałaszował.  Siedzieli milcząc. Proboszcz próbował nawiązać kontakt słowny ze 
swoim kon- fratrem. Próbował tej sztuki od kilku miesięcy, jak dotąd ze skutkiem 
ra- czej miernym. Siedzieli więc i każdy przetrawił swoje wnętrze na swój włas- 
ny sposób. Od czasu do czasu wymieniali czcze informacje, dla zachowania  
pozorów, że rozmawiają.    Sprawa gnębiła proboszcza szczerze. Próbował czasem 
omawiać sprawy dusz- pasterskie, czasem nawiązywał do filmu; bywało, że zaczął 
cmokać nad jakąś  przeczytaną książką - wszystko trafiało w próżnię. Pozostały 
więc banalne  informacje na temat pogody, zagrań pana Wigora, wybryków psa lub 
pospolite  pogaduszki, które przyprawiały o mdłości, bo wypłowiałe były 
straszliwie i  niestrawne.    Ksiądz wikary też się chyba dusił, bo połykał 
szybko, machał niedbale  znak krzyża i uciekał do swoich pokoi, gdzie wnet potem 
rozlegały się cha- łaśliwe dźwięki współczesnej muzyki lub czegoś, co niektórzy 
tak nazywają!  Jak on wytrzymuje tyle hałasu? - myślał ksiądz Bochenek. Potem 
dochodził do  wniosku, że jest starym prykiem, który nie rozumie młodzieży i jej 
obecnych  zainteresowań. Kupił sobie nawet dla eksperymentu płytę z nagraniami 
typu  mocne uderzenie, próbował na siłę wysłuchać tego hałasu kilka razy, żeby  
się oswoić i polubić, ale kończyło się zawsze ostrym bólem głowy i chęcią  
wypicia czegoś mocniejszego, żeby móc życie kontynuować.    Czasem oglądał 
twórców mocnego uderzenia w telewizji. Nie mógł zrozumieć,  dlaczego ci wyjący 
młodzieńcy i panny, takie smutne gęby mają i tak strasz- liwie, konwulsyjnie 
krzyczą. Normalny człowiek ma normalny słuch. Dlaczego  więc ten śmiercionośny 
krzyk, rozpaczliwy jakby i histeryczny? Może decybe- lami próbują ukryć brak 
talentu, wyczucia estetycznego, kultury ducha i je- go ubóstwo? Ksiądz Bochenek 
był w rozterce. Jego zdaniem wyjcy zupełnie  niepotrzebnie miotali się. Gdyby 
trochę stonowali i niekoniecznie kładli  się na podłodze wyjąc, mogliby 
przyczynić się do uzdrowienia tak zwanego  środowiska naturalnego, które i tak 
straszliwie cierpi z powodu ogólnego  hałasu.    Ksiądz Adam sam był melomanem i 
często słuchał klasyków, romantyków;  uwielbiał muzykę Pucciniego, arie z 
niektórych jego oper wyśpiewywał w ła- zience. Bywało, że przerywał twórczą 
zadumę podczas golenia i stawał się  Rudolfem, który wyznaje swojej Mimi uczucia 
gorące, wzniosłe i takie, że  można się ogrzać. Najbardziej jednak cenił ciszę. 
Potrzebował jej jak świe- żego powietrza. Nigdy nie umiał czytać lub pisać, 
słuchając równocześnie  choćby najbardziej lubianej muzyki. W ogóle nie umiał 
robić dwóch rzeczy  równocześnie. Często powtarzał sobie i innym, że robiąc dwie 
rzeczy równo- cześnie, obydwie robi się źle!    Myślał też o kwestii pokoleń, o 
której tyle się mówi i pisze. Na pewno  coś w tym jest. Ale chodzi tylko o 
kwestie trzeciorzędne. Moda szybko zmie- nia się, sposób mówienia czy bycia, ale 
natura ludzka nie zmienia się w tym  samym tempie. Problemy, te najbardziej 
ludzkie i najważniejsze mieli praw- dopodobnie starożytni Rzymianie, przed nimi 
Sumerowie i chyba Neandertal- czycy. Oczywiście, że świat dzisiejszy zmienia się 
w tempie dotychczas nie- spotykanym, narosło też wiele sprzeczności, w związku z 
czym nasi następcy  muszą być trochę dziwni, ale żeby aż tak?    Obserwował 
ksiądz Bochenek pilnie młodzież i w ogóle ludzi. Doszedł do  wniosku, że są 
nastawieni li tylko na odbiór. Młodzież na lekcjach religii  jest nawet ułożona, 
grzeczna i zasłuchana, dopóki im się opowiada. Gdy na- tomiast żąda się od niej 
własnej opinii, przemyślenia czy sformułowania,  wtedy gapi się, jakby nie 
rozumiała, o co chodzi. Młodzi ludzie wydają się  zbyt potulni, zbyt bierni, 
zbyt nijacy!    Przypomniał sobie ksiądz Bochenek swoje licealne lata i wypadało 
mu za- wsze na niekorzyść obecnej młodzieży. Młodzież z lat księdza Bochenka 
kłó- ciła się wiecznie z katechetą, zadawała podchwytliwe pytania, próbowała go  
wrobić, to samo zresztą było z profesorem biologii lub propedeutyki filozo- fii. 
Między sobą toczono tak zażarte spory ideologiczno-światopoglądowe,  polityczno-
ekonomiczne i psychologiczno-miłosne, że kończyły się nieraz bi- jatyką, na ogół 
nieszkodliwą.    Dzisiejszemu człowiekowi mocno dała w kość telewizja. Tak go 
upupiła, że  nie potrafi już często myśleć, rozmawiać czy podejmować cokolwiek. 
Zdolny  jest tylko i wyłącznie do oglądania. Czegokolwiek! Z takim samym wyrazem  
twarzy gapi się na horror jak na reportaż o hodowli cieląt tucznych. Z tą  samą 
obojętną miną odbiera obrazki przedstawiające zabijanie ludzi w Bośni,  jak 
przedstawienie z moskiewskiego cyrku. Prognozę pogody śledzi tak naboż- nie jak 
zachętę ubezpieczenia mieszkania od włamania czy losowanie totolot- ka. W 
przypadkach krańcowych staje się kompletnie apatyczny.    Przed kilku dniami 
usiadł ksiądz Bochenek za kierownicą swojego malucha i  pojechał konfratrowi 
złożyć życzenia imieninowe. Wlazł akurat na obiad. W  jadalni był solenizant i 
dwóch innych konfratrów, młodszych, należących już  do pokolenia telewizyjnego. 
Ksiądz Bochenek złożył życzenia, nalał sobie  zupy, którą mu podsunięto i 
konsumował milcząc. Za jego plecami był telewi- zor, w który gapili się 
namiętnie obaj siedzący naprzeciw Bochenka konfra- trzy. Gospodarz przeprosił, 
bo musiał coś pilnego załatwić. Przy stole nie  padło ani jedno słowo. Ksiądz 
Bochenek miał idealną okazję obserwować twa- rze dwóch młodych kapłanów 
wpatrzonych w program banalny i niepotrzebny.  Gdy przez kilka minut zapowiadano 
dosyć szczegółowo dalszy program, ich mi- ny były tak samo skupione i nieme. 
Pomyślał ksiądz Bochenek, że gdyby tym  ludziom pokazano figę z makiem lub 
język, gapiliby się tak samo intensyw- nie, bo gapienie w ruchome obrazki stało 
się ich przyzwyczajeniem, może na- wet czymś więcej.    Gdy skonsumował 
imieninowy obiad, wstał, przeżegnał się i poszedł. Tamci  gapili się dalej. 
Prawdopodobnie nie zauważyli, że ktoś z nimi zasiadł do  stołu. Nie zauważyli 
człowieka, bo oglądali imitację. Jest chyba coraz czę- ściej tak, że nie widzi 
się człowieka, czasem bardzo bliskiego, bo ogląda  się obrazki. Straszne to 
wszystko! Trzeba się ratować, bo inaczej człowiek  zamieni się w gapia, którego 
jedynym życiem wewnętrznym będzie soliter.    Kiedyś zaproszono księdza Bochenka 
do gospody na obiad. Jeden pan, pięć  pań i owczarek alzacki. Towarzystwo 
rozsiadło się wygodnie, zamówiło trunki  i nie miało sobie nic do powiedzenia. 
Wszyscy zajmowali się psem. Przema- wiali do niego pieszczotliwie, głaskali go, 
chwalili, rozkazywali żeby  siadł, potem znowu żeby wstał. I jeszcze, żeby nie 
szczekał. Gdy szczekał,  komentowano, co chciał wyrazić. Gdy machnął ogonem, 
radość i ożywienie ma- lowały się na twarzach ludzi. Jedna z pań drapała bydlę 
namiętnie po gło- wie, co jej prawdopodobnie więcej satysfakcji sprawiało niż 
psu. Inna sma- kołyki wyławiała z gulaszu i ulubieńcowi pod mordę podtykała. 
Ulubieniec  był znudzony hołdami i drapaniem. Księdza Bochenka ogarnęło 
obrzydzenie,  ale dzielnie wytrzymywał w ramach umartwień wielkopostnych. Pies z 
nimi ta- ńcował - pomyślał!  Inna sprawa to nagminna nieufność człowieka do 
człowieka. Ludzie chcą ko- niecznie coś ukryć przed innymi. Ci inni domyślają 
się, co tamci chcą  ukryć. W związku z czym robi się harmider ogólny i zamęt. 
Trzeba koniecznie  uważać przed kim co można powiedzieć, kto ci powiedział, 
czego nie masz po- wiedzieć przed kim i czego w ogóle nie masz mówić do czasu 
aż...! Nie proś- ciej to - pomyślał ksiądz Adam - mówić prawdę? Pan Jezus chciał 
to wprowa- dzić, ale ludzie wiedzą lepiej!  Myślał ksiądz Bochenek, że 
porozumienie między ludźmi w ogóle jest trud- ne, a czasem i coraz częściej 
niemożliwe. Niezależnie od telewizji i dwu- dziestego wieku. Odległość od 
człowieka do człowieka jest tak wielka jak  odległość między gwiazdami. Na dnie 
tkwi grzech pierworodny i biblijna wie- ża Babel. Grzech pierworodny i wieża 
Babel, to rzeczywistości jak najbar- dziej aktualne i bieżące. Stąd tyle 
nieporozumień, niemożności dogadania  się, niepokojów, nieufności i niewiary w 
coś, co mogłoby wyglądać więcej  normalnie, stabilnie i napawać nadzieją.    
Ksiądz Bochenek przeżegnał się po śniadaniu, po czym przechodząc obok ku- chni, 
powiedział "Bóg zapłać". Miał swoje kłopoty, gospodyni miała swoje.  Jedne i 
drugie były jakościowo różne, lecz tak samo trudne i skomplikowane.  Teraz o tym 
pomyślał i zawstydził się, że podczas śniadania myślał tylko o  sobie, o swoim 
stosunku do wikarego, podczas gdy powinien myśleć o dobrym  stosunku do 
wszystkich stworzeń dużych i małych. Czytał niedawno Jamesa  Herriota, stąd 
takie sformułowanie. Potem oglądał rzecz w telewizji. Wersja  telewizyjna nie 
była już pokrzepiającym rosołem. Była w najlepszym wypadku  jałowym kisielem.      
XII    Poszedł ksiądz Bochenek na kilka kwadransów do swojego wigwamu, gdzie  
czuł się doskonale. Za oknem falował wiekowy kasztanowiec, wróble świergo- tały 
nerwowo i nieustannie, owczarek mrużył oczy i machał od niechcenia  ogonem. 
Spojrzał ksiądz Adam na przyrodę i poczuł się jeszcze lepiej. Tyle  cudowności 
Pan Bóg rozsiał, jest tak straszliwie hojny, a nawet rozrzutny,  że tylko gębę 
rozdziawiać i na kolana.  Oderwał się ksiądz Adam od uroków wiosny, zajął zwykłą 
pozycję na wersal- ce i sięgnął po książkę, która od razu zepsuła mu dobry 
nastrój. Opisywała  wybuch pierwszej bomby atomowej nad Hiroszimą i o tym, co 
czeka ludzkość,  gdy się nie opamięta. Ksiądz Bochenek znał ludzkość na tyle, że 
wątpił w  jej opamiętanie, stąd podły nastrój jaki go nagle ogarnął. Odłożył 
apokali- ptyczną lekturę, spojrzał na zegarek i postanowił zdrzemnąć się, zanim 
wy- leci w powietrze. Miał do drzemek wyraźną słabość. Wynikała ona ze zbyt in- 
tensywnego życia lub z jakiegoś innego defektu. Po krótkiej drzemce czuł  się 
jak toreador.    W seminarium, podczas rekreacji, trzeba było obowiązkowo 
opuszczać pokój  i chodzić po podwórzu jak w Sing-Singu. Niektórzy grali w 
siatkówkę, kilku  uzdolnionych muzycznie grzmociło gamy, intelektualiści 
grzebali w książkach  i czasopismach, palacze skupiali się w małe gromady i 
kopcąc intensywnie,  opowiadali sobie kawały, dykteryjki i przygody. Kleryk 
Bochenek miał pod- czas rekreacji popołudniowej pokusę pospać. Walczył ze sobą 
jak lew, dołą- czając się albo do palaczy albo do grzmocących "Das 
Wohltemerierte Kla- vier". Czasem jednak błagał któregoś z konfratrów, żeby 
uklepał nad nim  pierzynę. Spał wtedy smacznie i śnił. Pierzyna poruszała się 
jak brzuch ko- były. Ryzyko wykrycia było początkowo minimalne. Z biegiem czasu 
jednak wi- cerektor tak się wycwanił, że jednym rzutem oka bezbłędnie nakrywał 
kleryka  Adama i jak się okazało, kilku innych, którzy wcale nie robili wrażenia 
ta- kich, którym po obiedzie chce się spać.    Przypomniał sobie ksiądz Bochenek 
tamte drzemki i czegoś mu było żal. Te- raz mógł odrobinę pospać, a jakoś nie 
mógł. Przewracał się z boku na bok,  wreszcie doszedł do wniosku, że niż 
barometryczny nadciąga, stąd niepokój i  przygnębienie. Polazł do okna, żeby 
zerknąć na niebo. Nad cmentarzem wisia- ły chmury. Nie takie, jak rubensowskie 
aniołki, a takie postrzępione, zło- wrogie. Deszcz będzie - powiedział do Figara 
-   - ale ten tylko raz machnął ogonem, żeby pana mieć z głowy. Poszedł  ksiądz 
Bochenek do kuchni , poprosił o mocną kawę i usiadł w pokoju tak  zwanym 
telewizyjnym, delektując się na razie zapachem i ciszą.  Nie delektował się 
długo. Dzwonek przeraźliwy wdarł się w zapach kawy i  ciszę. Poderwał się. Za 
drzwiami stał człowiek w wieku średnim. Pozdrowił  Pana Boga i zrobił to jakoś 
tak służalczo, że ksiądz Bochenek od razu wie- dział, iż będzie przewlekła 
dyskusja na temat gotówki. Facet powyciągał  najpierw kilkanaście dokumentów, 
zaświadczeń i opinii biegłych, recept, tu- dzież rentgenowskich klisz, potem 
pokazał wcale okazałe blizny na ręce i  chciał koniecznie opuścić spodnie, żeby 
zademonstrować coś osobliwego w  okolicy podbrzusza. Ksiądz Bochenek nie był 
zbyt ciekawy i błagał faceta,  żeby nie demonstrował. Potem zapytał o wiek, 
pracę i takie tam różne spra- wy, z których wynikało niezbicie, że trzeba 
gościowi niechybnie odpalić w  ramach miłosierdzia chrześcijańskiego co najmniej 
milion starych złotówek i  nie obarczać go żadną pracą, fizyczną tudzież 
umysłową, bo mógłby się roz- sypać i wtedy miałby ksiądz Bochenek wyrzuty 
sumienia do końca życia.    Wygląda na zawodowca - pomyślał ksiądz proboszcz - 
ale trzeba mu coś dać,  żeby sobie poszedł i nie powybijał witraży w kościele.    
Kiedyś, gdy proboszcz Bochenek był jeszcze wikariuszem, w dużej miejskiej  
parafii, przyszedł starszy człowiek i chciał pieniędzy. Gdy mówił, zalaty- wało 
barem. Proboszcz zagrzmiał na człowieka, wypominając mu ścisłe związki  z budką 
od piwa, po czym pokazał palcem i powiedział: won! Człowiek po- szedł, a 
proboszcz musiał w Krakowie zamówić dwa nowe witraże. Ksiądz Bo- chenek uczył 
się wtedy miłosierdzia chrześcijańskiego na konkretnych przy- kładach. Teraz 
jako proboszcz nie był taki zasadniczy jak jego były patron.    Pogrzebał w 
tylnej kieszeni spodni, w której miewał tak zwaną pierwszą  pomoc w nagłych 
wypadkach, wydobył środek płatniczy Narodowego Banku Pol- skiego i wręczył 
facetowi z uśmiechem, który nie był przyjemny. Facet wpra- wnym rzutem oka 
zidentyfikował banknot, pozdrowił Pana Jezusa z mniejszym  entuzjazmem niż na 
początku, widać jednak było, że szyb wybijać nie będzie.  Może zrobi to 
krnąbrnemu sąsiadowi albo pastorowi pod wieczór. Na razie  jest na dorobku.    
Dwa łyki kawy, która przestała dymić i dzwonek od strony podwórza przy  
akompaniamencie szczekania niezawodnego Figara. W drzwiach stanął pan Gi- bas. 
Prosił o posłuchanie.    Pan Gibas przychodził codziennie na probostwo i na 
zasadzie pracy społe- cznej robił zawiasy do drzwi, wbijał gwoździe, czyścił 
rynny, wyrywał chwa- sty, karmił kury, wywoził śmiecie i zrywał owoce. Proboszcz 
przy każdej  okazji podkreślał zasługi pana Gibasa, przy każdej drugiej okazji 
wręczał  mu banknoty, papierosy, a przy okazji większych świąt składał życzenia 
wy- kwintne, poparte grubszym podarunkiem. Tacy, jak pan Gibas są bowiem nad  
Wisłą na wagę złota.    Stał teraz w drzwiach pan Gibas kochany i żądał, żeby 
proboszcz poszedł  za nim do ogrodu.  - Panie Gibas kochany - jęczał proboszcz - 
kawa mi stygnie. Poza tym mam  trochę czasu, żeby odsapnąć. Potem zaraz ślub 
rzymski tej panny, co pracuje  w banku!    Pan Gibas nie miał zamiaru ustępować. 
Ciągnął proboszcza do ogrodu, żeby  mu pokazać, gdzie trzeba przybić gwóźdź.  - 
Panie Gibas - na miłość Boską - przybij pan ten gwóźdź i daj mi spokój!    Pan 
Gibas nie dosłyszał. Pokazał dokładnie, gdzie trzeba przybić gwóźdź i  zaznaczył 
zwycięsko, że on to dzisiaj zrobi.  - Dobrze - jęknął proboszcz - i usiadł obok 
swojej kawy, która zamieniła  się w lurę.  Drzwi od podwórza trzasnęły solidnie, 
słychać było lawinę kroków na scho- dach. W pierwszej chwili pomyślał ksiądz 
Bochenek, że to nadchodząca burza,  potem jednak zmiarkował, że ksiądz wikary 
skończył lekcję z klasą siódmą i  wyrusza na pogrzeb. Na razie odezwało się 
radio na pełnych obrotach. Jakaś  panna o zdrowych płucach zawodziła na temat 
miłości, tęsknoty i takich tam  różnych spraw. Ksiądz wikary wtórował jej głosem 
wcale nie gorszym, tyle że  grubszym. I słowa znał bezbłędnie. Ot, co znaczy 
obcowanie z kulturą, pomy- ślał ksiądz Bochenek, i próbował sobie przypomnieć, 
kiedy zdarzyło mu się  ostatnio być w filharmonii.    Zabrał ksiądz Adam zimną 
kawę i poczłapał do swojego pokoju. Na biurku  leżał skoroszyt z notatkami, 
które nanosił proboszcz sobie i muzom. Lubił  klepać na maszynie, zwłaszcza 
wtedy, gdy miał coś do powiedzenia, a nie by- ło nikogo do słuchania. Otwarł 
skoroszyt i zaczął machinalnie czytać, co  naklepał przed kilkoma dniami. Jego 
oczy rozszerzyły się. Lekki uśmiech do- wodził, że tekst mu się podobał. Oto, co 
napisał onegdaj:  "Kapłańskie, niedzielne popołudnie! Oczekuję przyjaciela, 
który wczoraj  zapowiedział się, ale nie jestem pewny, czy zjawi się. Nic bowiem 
nie jest  pewne! Dlatego zajmuję się spokojnie swoimi sprawami, to jest lekturą 
ksią- żki Richarda Friedenthala, pt. "Goethe". Jego życie i czasy! Książka napi- 
sana lekko, ciekawie, zajmująco, choć objętością przypomina Biblię. Słońce  
pożegnalnymi promieniami rzuca snopy intensywnej żółci na ścianę książki;  ostra 
żółć prześwieca przez szpary drzwi, prowadzące do sypialni, inna is- kra żółci i 
złota skupia się na ramie okiennej framugi. Za oknem cisza nie- dzielnego 
popołudnia. Nawet wiatr wstrzymał oddech. Nie chce zakłócać żad- nym, nawet 
lekkim podmuchem błogosławionej ciszy. Przyroda, a raczej jej  nędzne resztki, 
ucinają sobie drzemkę. Poprzez siatkę firanki widzę wieżę  kościoła, osnutą już 
lekką mgiełką.  W podświadomości nurtuje mnie pytanie pod adresem słabo 
sprecyzowanym:  dlaczego Goethe był tak bogato przez matkę naturę obdarzony, a 
ja muszę  zbierać okruchy, które matce naturze spadają z obfitego stołu? 
Niektórzy  powiadają, że w każdym człowieku drzemią nieskończone zasoby 
możliwości  wszelkich. Należy je tylko rozbudzić i wykorzystać. Jest w tym 
trochę ra- cji, ale za mało, żeby się przejmować. Tak więc należę do 
proletariatu umy- słowego. Jestem stworzony według masowego kroju, na miarę 
przeciętną, ni- czego za dużo, niczego za mało! Ot, prawie tyle, żeby do cioci 
napisać  list, zagrać dzieciom "Wlazł kotek", zauważyć zachód słońca, przeczytać  
"Przeminęło z wiatrem" i kaleczyć jeden lub dwa języki obce.    Zza okna 
dochodzi stukot ludzkich kroków i strzępy rozmowy. Wszystko to  płoszy 
dotychczasową ciszę i trochę pociesza. Ci za oknem, a jest ich wie- lu, są 
podobni do mnie. Jedzą, śpią, za żmudnie uciułane złotówki jadą do  Australii 
lub Italii, w ustępach czytają stare numery czasopism, w niedzie- lne zaś 
popołudnie, pchają przed sobą wózek z kolejnym zjadaczem chleba,  idą do rodziny 
w odwiedziny. Wieczorem wracają najczęściej skłóceni, często  podchmieleni, a 
prawie zawsze znudzeni. Kładą się do łóżek, kochają się po- spiesznie, potem 
patrzą w sufit i wspólnie liczą złotówki potrzebne na na- stępne wczasy, na nowy 
telewizor, płaszcz zimowy lub lodówkę. Generalna  drzemka. Ogólna niemożność!    
Z podwórza dolatuje piskliwy głos kogucika-lilipucika. Niewiele może, ale  
pokrzykuje! Wmawia sobie, że jest kimś!"  Ksiądz Bochenek zamknął skoroszyt i 
patrzył uparcie w podłogę. Przyglądał  mu się Pan Jezus frasobliwy, co siedział 
na klocku tuż obok kałamarza.      XIII    Słychać było najpierw pomruk 
zbliżającej się burzy, potem pomruk potęż- niał, wreszcie ustatkował się i 
rytmicznie przeszywał wiosenne powietrze.  Na tym etapie wiadomo było, że to 
orkiestra dęta, która przygrywa niebosz- czykowi z okazji jego uroczystego 
pożegnania tego łez padołu. Słychać regu- larne, głuche dudnienie bębna. Wnet 
zapełnią przerwy między dudnieniem naj- pierw trąbki i klarnety, potem owe 
potężne tuby, do których wchodzi prawie  cały muzykant.    Ksiądz Bochenek 
podszedł do okna, żeby popatrzeć na żałobny kondukt. Zro- bił to machinalnie, 
jak wszyscy, gdy usłyszą muzykę żałobną, zbliżającą się  zapowiedź sądu 
ostatecznego.    Szedł najpierw ministrant. Niósł krzyż z rzeźbionym Panem 
Jezusem. Był w  tym wieku, że pogrzeb wydawał mu się czymś w rodzaju 
pompatycznej rozrywki.  Gapił się na wszystkie strony, manipulował krzyżem, 
czarny biret sterczał  wesoło na jego dziecięcej czuprynie. Czuł się ważny, 
skoro pierwszy kroczył  w takt smętnej muzyki. Za nim kuśtykał kaczym krokiem 
dyrygent, potem cała  orkiestra. Szli muzykanci, jakby mieli dodatkowe ciężarki 
w spodniach, ko- łysząc się jak pluton disneyowskich kaczorów Donaldów. Policzki 
mieli wzdę- te i zezowate oczy, bo nuty utwierdzone były na czubkach 
instrumentów. Na  końcu kroczył facet z bębnem potężnym. Ten miał rozstaw nóg 
jeszcze bar- dziej imponujący.    Potem kroczył ksiądz wikary. Na oczach dymne 
okulary, w ręku książka z  rytuałem pogrzebowym. Krok bardziej taneczny. Kołysał 
się raczej w pionie.  Lubił podskakiwać. Raz zdarzyło mu się podskoczyć tak 
wysoko, że zdawało  się, iż zawiśnie na orbicie. Wrócił jednak na swoje miejsce 
mocno poturbo- wany. Od tego czasu podskakiwał nie tak wysoko i nie tak często. 
Prawie ka- żdy człowiek przeżywa fazę podskakiwania. U jednych przechodzi, u 
innych  staje się drugą naturą!  Za księdzem wikarym sunął bezszelestnie żuk, 
wersja karawan. Wyglansowa- ny, choć ponury. Promień światła odbijał się od jego 
szyby i błyskawicznie  uderzył księdza Bochenka w oko. Za karę, że kibicował. Po 
bokach karawanu  szli tak zwani żałobni bagażowi, których parafianie Mżawki 
Małej nazywali  napoleonami. Kiedyś bowiem nosili dumnie czapki ŕ la Napoleon i 
surduty  ozdobne. Wyglądali faktycznie jak cesarz Francuzów w najlepszych swoich 
la- tach, tyle że w wersji żałobnej. Potem zmienili barokowe stroje w łatwiej  
dostępne i bardziej funkcjonalne. Teraz paradowali w uproszczonych mundu- rach 
górniczych,z pióropuszami na czapkach i złotymi guzikami na bluzach.  Robili 
smętny wyraz twarzy, ale na odległość można było wyczuć zawodowców.    Za 
karawanem szli chaotycznym krokiem w smutku nieutuleni krewni. Bliżsi  i dalsi. 
Same amatory. Nieutulone w smutku były zazwyczaj dwa pierwsze sze- regi, dalsze 
były mniej smutne. Od połowy zaś wszyscy byli utuleni. Ten  fragment żałobnego 
pochodu przypominał raczej piknik lub spotkanie z okazji  dwudziestopięciolecia 
matury albo uroczyste zakończenie prawa jazdy na po- jazdy dwuśladowe. Gadało 
bractwo intensywnie, gestykulowało i sprzeczało  się. Momentami było wręcz 
wesoło.    Przypomniał sobie ksiądz Bochenek pewną historię z dawnych lat. 
Termino- wał wtedy w dużej, miejskiej parafii. Pogrzeb posuwał się wzdłuż 
przedszko- la. Na czele ministrant z krzyżem, za nim orkiestra, ksiądz z 
parasolem,  nieboszczyk w rzeźbionej skrzyni, skrzynia w tarpanie na czarno, 
rodzina w  smutku pogrążona i wreszcie ci, którym wypadało być.    Przedszkolaki 
przylepione zrazu do ogrodzenia z siatki, gapiły się na  niecodzienne widowisko, 
wreszcie zaczęły dokazywać. Jakiś brzdąc, wypinając  brzuch i bijąc po nim 
piąstką, naśladował faceta z orkiestry, który tasz- czył między nogami potężny 
bęben i walił w niego niezupełnie bezinteresow- nie. Inny chłopak trąbił głośno, 
naśladując ruchy puzonisty. Jakaś dziew- czynka celowała palcem w księdza, 
wołając uradowana: - Popatrzcie, ksiądz  pod parasolem. Wygląda jak muchomor!    
Dwaj inni chłopcy podrabiali załogę tarpana, kręcąc wyimaginowaną kierow- nicą 
karawanu. Reszta pokładała się ze śmiechu. Był to śmiech żywiołowy,  zdrowy, 
zaraźliwy.  Tak oto wyglądamy w oczach dzieci - pomyślał ksiądz wikary Bochenek. 
Głu- pio, śmiesznie, sztucznie, pompatycznie i groteskowo. Warto się od czasu do  
czasu w takim lustrze zobaczyć. Składając parasolkę pomyślał jeszcze, że  
przedszkolaki mają do pogrzebu najwłaściwszy stosunek.    Uśmiechnął się ksiądz 
Bochenek do wspomnień i jeszcze raz ogarnął żałobny  pochód roztargnionym 
wzrokiem.    Ministrant prowadził już żałobników do kościoła. Orkiestra ustawiła 
się  obok głównego wejścia i dęła zawzięcie, choć żałobnie. Połowa uczestników  
urwała się tuż przed bramą kościoła i luzem powędrowała do baru. Muzykanci  
wylewali wodę z instrumentów, chowali ustniki do kieszeni i ruszyli wnet za  
tamtymi, którzy przyszli na pogrzeb z przyzwoitości.    W kościele wynajęty 
fotograf szukał elektrycznego gniazdka. Potem ukazy- wał się zazwyczaj 
ugrzeczniony w drzwiach zakrystii, prosząc uprzejmie o  zgodę księdza na 
wykonanie kilku zdjęć. Ksiądz zgadzał się z reguły, przy- pominając, żeby 
trzaskanie zdjęć nie kolidowało z nabożeństwem. Jak ksiądz  przemawia albo jest 
przemienienie, to fotograf powinien zaniechać działań.  Fachowiec zgadzał się na 
wszystko, po czym zgięty w pół, instalował swoje  przybory. W tym czasie 
żałobnicy poprawiali nieco włos i ogólny wygląd, że- by jak najlepiej utrwalić 
się na błonie. Mieli na ogół przepisowe miny, ża- łobne jak należało, w momencie 
jednak, gdy fotograf ustawiał się do pracy,  prostowali się, uśmiechali blado, 
po czym następował błysk, fotograf odska- kiwał jak ktoś, kto napaskudził, 
goście żałobni zaś wracali do pozy zasad- niczej. I tak raz za razem, z różnych 
stron. Goście żałobni odpowiednio ze- rkali w stronę kamery, fotograf 
gimnastykował się, żeby zrobić fotki inte- resujące. Wydłużał się moment, kiedy 
indziej przyklękał, robił przysiady  lub kładł się na podłogę. Był świetnym 
fachowcem. Pracował z poświęceniem  ogromnym i miał zazwyczaj wyborową 
klientelę. Trumnę z nieboszczykiem ob- skakiwał obowiązkowo z każdej strony. Jak 
miał zlecenie utrwalić wieniec z  szarfą od szwagra Olesia, wtedy robił 
zbliżenie. Takie dokumentne potrakto- wanie pogrzebu robi zawsze wrażenie i 
stanowi okazję do późniejszych smut- nych reminiscencji.    Napoleony znały się 
na swojej robocie. Zawsze ustawiały wieńce tak, żeby  było widać od kogo są. 
Niewykluczone, że były w zmowie z fotografem. Tak  zgodnie bowiem jak Polacy 
współpracują podczas pogrzebu, nie pracują nig- dzie!    Napoleony schyliwszy 
głowy przed Panem Jezusem, opuszczały kościół. Na  czas Mszy świętej okupowały 
osobny stolik w gospodzie. Były jakby nie było  na służbie. Nie wypadało więc 
spoufalać się z profanami. Z muzykantami  owszem, przepijały. Ale tamci też byli 
fachowcami od uroczystego żegnania  nieboszczyków. Napoleony piły przeważnie 
piwo. Bywało, że zamawiały butelkę  bełtu, gdy spodziewały się dodatkowej 
premii. A liczyły na nią przeważnie  wtedy, gdy nieboszczyk przekraczał 
dziewięćdziesiąt kilo martwej wagi, mie- szkał na trzecim piętrze lub wyżej, 
albo rodzinę miał ładowaną. Znały się  też na takich sprawach bezbłędnie. Piły z 
powodu trudnego fachu lub z powo- du sytuacji ogólnej, która zawsze była taka, 
że nie zaszkodziło wypić!    Ksiądz Bochenek siedział już w konfesjonale. Ksiądz 
wikary odprawiał ża- łobne nabożeństwo. Wszystko leciało zwyczajnie. Potem 
ksiądz rozbierał się  w zakrystii, fotograf pakował manele, muzykanci ustawiali 
się obok głównego  wyjścia, napoleony obciągały bluzy i ustawiały się obok 
trumny. Gdy organi- sta podejmował pieśń o aniołach, którzy mają zanieść do raju 
czcigodnego  nieboszczyka, ministrant z krzyżem już zaczynał początek pochodu. 
Już zja- wiał się ksiądz wikary, napoleony na to tylko czekały. Łapią fachowo za  
trumnę, wrzucają na plecy i dalej kroczyć uroczyście na cmentarz. Orkiestra  
grzmi walnie, pokrzepiona okocimiem. Pełznie kondukt ku cmentarzowi. Profa- ni 
jak stado owiec wychodzą z knajpy, żeby doszlusować. Niektórzy już nie  mają 
sił. Zostają na miejscu, zerkają przez okna i konsumują takie ilości  piwa 
przetykane wódą, że zapominają kompletnie, po co przyszli. Bełkoczą  wnet i 
podśpiewują sprośnie do późnego wieczora. Potem czekając, będą żonom  tłumaczyć, 
że kolega z pracy zmarł na zawał. Trzeba było to oblać.    Ksiądz Bochenek 
odmawiał psalmy z brewiarza, jego myśli jednak krążyły  wokół misterium śmierci. 
Pomyślał o bezradności ludzi wobec tego misterium,  o strachu przed nieznanym, o 
bólu pożegnania, o pokusie ugrzęźnięcia w tę- pej obojętności a nawet cyniźmie. 
Pomyślał o uzdrawiającej mocy wiary, nad- ziei i miłości, bez których nie można 
sensownie myśleć o misterium śmierci  i zmartwychwstania. Gwoli zbliżenia się do 
tajemnicy śmierci, jej wypunkto- wania i zgłębienia wymyślili ludzie pewien 
rytuał, który, jak każdy rytuał,  narażony jest na ześlizgnięcie się w rutynę, 
czczą teatralność i gesty po- zbawione głębi. W związku z czym mieszają się 
często podczas pogrzebu tra- gizm z sytuacyjnym humorem, bezradny smutek z 
dekoracyjnym banałem, auten- tyczny ból z bólem fasadowym, zwyczajowym, 
współczuciem pozbawionym uczuć i  sloganami typu: - Przyjmij serdeczne 
kondolencje!    Pan Jezus spotkał kiedyś kondukt pogrzebowy w Nain. Święty 
Łukasz zanoto- wał, że Jezus użalił się nad matką jedynego syna, która była 
wdową. Ksiądz  Bochenek pomyślał, że Jezus użalił się nie tylko nad bolejącą 
wdową. Żal mu  było tłumu z miasta, tych co nieśli mary, czyli ówczesnych 
napoleonów, naj- ętych płaczek i fletnistów. Żal mu było bezradnych i 
zagubionych wobec mis- terium śmierci braci i sióstr. Zdobył się na chwilowy 
protest wobec śmier- ci, wiedział jednak, że problemu przez to nie usunął. 
Pokona kiedyś śmierć  przez własne zmartwychwstanie, co będzie dla wielu ludzi i 
pokoleń sensem i  nadzieją. Spoza zwyczajowej oprawy, grzecznościowej żałoby i 
teatralnych  gestów, przebić się musi głęboka i autentyczna wiara. Bez wiary w 
zmartwy- chwstanie Jezusa pozostaje tylko żałobna fasada pozbawiona treści i 
siły  nośnej.    Takie myśli snuł proboszcz Bochenek w związku z pogrzebem, 
który oddalał  się głuchym dudnieniem w kierunku cmentarza.    Sterczały tam 
srebrzyste topole, zwisające wierzby i pan Aniołek Teofil,  który niebawem 
potraktuje nieboszczyka adekwatnie.      XIV    Ksiądz Bochenek ostatni opuścił 
kościół. Podczas Mszy świętej żałobnej  czuwał w konfesjonale, odmawiając 
kapłański brewiarz. Teraz wyszedł, żeby  trochę rozprostować kości i połazić 
wokół kościoła. Strasznie to lubił. Za  pół godziny miał asystować przy tak 
zwanym ślubie rzymskim. Ojciec duchowny  w seminarium wprawdzie mówił, że trzeba 
koniecznie colligere fragmenta -  jak mawiali starożytni Rzymianie - ale ojcowie 
duchowni od tego są, żeby  takie rzeczy gadali. Jak się uda księdzu jedną siódmą 
tego, co ojcowie du- chowni w seminarium zalecali wprowadzić w życie i zachować, 
wtedy ma się  szansę zostać kimś na miarę świętego Augustyna.    Z baru 
dochodziły krzyki przechodzące momentami w wycie. Z cmentarza do- latywały 
urywane fragmenty marsza żałobnego. Na niebie odrzutowiec rysował  wymyślną 
pętlę. Wiosna wystrzeliła fajerwerkiem barw i dźwięków. Jabłonie i  kasztanowce 
w szacie godowej, kąpane słońcem i kołysane lekkimi podmuchami  wiatru. Wokół 
kościoła czarodziej maj złocił wszystkie skwerki dywanem z  kwiatów mlecza, nad 
którymi krążyły pszczoły lub łaziły po nich, zachłystu- jąc się życiodajnym 
nektarem. Nuciły niezmordowanie pieśń o życiu i miłoś- ci. W kącie przy bramie 
prowadzącej na cmentarz, przykucnęły dwie dziewczy- nki. Pilnie zrywały kwiaty. 
Usiadły potem w wysokiej trawie i wiły wianki.  Jedna drugiej wkładała żółte 
obręcze na główki. Wyglądały jak małe boginie.  Wyspiański byłby zachwycony! 
Ksiądz Bochenek udawał, że je nie dostrzega. W  gruncie rzeczy łapczywie 
obserwował dzieci i coś w rodzaju zachwytu odbija- ło się na jego kapłańskiej 
twarzy. Śliczne jest wszystko, co wiosenne i  niewinne. A najpiękniejszy jest 
Bóg, architekt tych cudów. Ksiądz Bochenek  posłał w kierunku nieba coś, co 
fachowcy nazywają aktem strzelistym. Okreś- lenie pachniało trochę wojskiem, 
stąd niechęć księdza Bochenka do tego po- jęcia. Uważał zresztą, że nie należy 
wszystkiego szufladkować, zaopatrywać  w etykiety i analizować. Nie należy 
wchodzić w kaloszach w coś, co jest in- tymne, zwiewne, spod serca i takie 
własne, że lepiej tego nie opatrywać w  wojenny szyfr.    Dziewczynki nucąc 
głośno, poderwały się i jak nimfy trzymając się za rę- ce, lekkim i zwiewnym 
krokiem odpłynęły w kierunku cmentarza.    Do księdza Bochenka zbliżył się 
nieśmiało facet w czarnym garniturze z  wiązką zieleniny w klapie. Domyślił się 
ksiądz Adam, że to starosta weselny  lub jego asystent. Przyszedł sprawdzić, czy 
nieboszczyk jest pogrzebany jak  Pan Bóg przykazał. Krążyło bowiem w Mżawce 
Małej mniemanie, że nie można  zawrzeć szczęśliwego związku małżeńskiego, gdy na 
cmentarzu nieboszczyk nie  jest nakryty ziemią. Gdy bezpośrednio po pogrzebie 
odbywał się ślub, młodzi  państwo zawsze posyłali któregoś ze starostów, żeby 
sprawdził, czy niebosz- czyk jest definitywnie pogrzebany.    Pan Aniołek Teofil 
wiedział o wszystkich lokalnych niuansach. Zwlekał  więc dyplomatycznie z 
przysypaniem umrzyka, gdy miał być ślub. Wiedział, że  prędzej czy później zjawi 
się na cmentarzu delegat nowożeńców, który będzie  popędzał grabarza, popierając 
swoje popędzanie butelką weselnego alkoholu  lub szeleszczącym banknotem. Robił 
przy tym pan Aniołek minę, że nie trze- ba, ale brał i od razu raźniej zabierał 
się do roboty pogwizdując. Delegat  czekał zwykle do końca, bo nie dowierzał 
grabarzowi mimo niebiańskiego na- zwiska, po czym urywał się, żeby donieść 
młodej parze, że nieboszczyk już  nie jest groźny. Będą mogli spokojnie wyruszyć 
do kościoła, gdzie wystartu- ją w życie, które będzie jednym nieustannym pasmem 
szczęścia, tkliwości,  pomyślności i szału. Będzie oczywiście zupełnie inaczej, 
ale młodzi lubią  trochę pofruwać.    Po dobrej chwili odezwały się dzwony. Pan 
Wigor ponaciskał odpowiednie  guziki i wyszedł przed zakrystię, żeby zażyć 
trochę wiosny i nikotyny.  Ksiądz Bochenek zrobił odwrotnie. Chciał przygotować 
się do ślubnej ceremo- nii.    Wnet zjawili się świadkowie. Przystojny facet z 
wąsikiem i niewiasta roz- kwitła jak majowa łąka. Miała w dodatku złotą jedynkę. 
Pouczeni przez pro- boszcza, udali się na swoje miejsca. Potem rozległ się marsz 
weselny Mende- lsohna, kaleczony przez miejscowego maestra. Młodzi państwo 
kroczyli w takt  marsza ku ołtarzowi, gdzie czekał na nich pan Wigor pachnący 
wiosną i niko- tyną. Coś tam szeptał młodej parze, instruował, pokazywał i 
uśmiechał się  pobłażliwie. Miał to za sobą i swoje wiedział.    Ksiądz Bochenek 
zerknął przez uchylone drzwi do kościoła i stwierdziwszy  naocznie, że kandydaci 
do małżeństwa już klęczą, pociągnął energicznie za  sznurek od dzwonka. Rozległ 
się ostry, klarowny dźwięk.    Przyklęknął przed Panem Jezusem, ucałował ołtarz, 
co miało swoją głęboką  wymowę, potem odwrócił się i bacznie lustrował 
nowożeńców. Organista grał  "Pod Twoją obronę Ojcze na niebie". Spoglądał ksiądz 
proboszcz na młodą pa- nią i serce mu podchodziło pod gardło. Chucherko 
straszliwe ta Ewelina!  Oczy podkrążone, lico blade, oczy wylęknione. Niedawno 
jeszcze uczęszczała  na lekcje religii. Potem zdała maturę i podjęła pracę w 
banku. Siedziała w  szklanej gablocie i wypisywała papierki. Potem stemplowała i 
podawała kie- rowniczce do sprawdzenia.    Był ksiądz Bochenek w tym banku i 
wiele się nauczył. Podał panience ksią- żeczkę walutową, żeby zakupić trochę 
forintów. Chciał z kolegą zwiedzić Bu- dapeszt. Usiadł grzecznie, bo panienka 
kazała. Obok siedziało kilku innych  petentów. Jakiś facet chodził nerwowo 
wzdłuż ściany. Od czasu do czasu spo- glądał na panienkę złowrogo i pogardliwie. 
Dyszał jak smok wawelski. Panie- nka nie zwracała żadnej uwagi na nerwowego 
klienta. Opowiadała wesoło kole- żance, co siedziała w drugiej gablocie, jak 
spędziła niedzielne popołudnie.  Mówiła o chłopcu, który się do niej doczepiał, 
ale ona mu oznajmiła, żeby  się czepiał tramwaju. Przystojny nawet był, ale 
pryszczaty jakiś i krawat  miał z łabędziem. Koleżanka śmiała się spontanicznie, 
po czym opowiedziała  o sąsiadce, co mieszka obok niej. Jak tylko mąż idzie do 
pracy, tamta lezie  zaraz do innej sąsiadki, która jest rozwódką i piją obie, 
pokrzykują, cza- sem nawet wyją jak hieny. A słów używają takich, że dzieci 
trzeba pilnować!    Panienki mówiły jeszcze o wielu innych fascynujących 
sprawach, prawie tak  głośno jak tamte sąsiadki, gdy wypiją. Inne chodziły z 
tacą, na której dy- miła się świeżo zaparzona kawa. Z kwiatkami chodziły. Potem 
jedna niosła  imponujący tort. Były wszystkie podekscytowane, szeptały sobie coś 
w poś- piechu i biegały na pięterko, gdzie się coś odbywało. Petenci czekali 
sobie  cierpliwie, tylko ten jeden nie rozumiał, co to jest humanizacja pracy. 
Co- raz bardziej nerwowo ocierał się o ścianę. Zawsze się tacy znajdą, co nie  
mają wyrozumiałości dla cudzego wysiłku!    Ksiądz Bochenek odszukał w kieszeni 
paciorki różańca i poruszając lekko  wargami, modlił się za panienki w 
okienkach, za panienki biegające z kwiat- kami, kawą i tortem, za faceta, który 
mógł lada chwila wybuchnąć i popsuć  doskonałe samopoczucie załogi banku, za 
pana kierownika, który, jak się po- tem okazało, miał imieniny i za petentów, 
żeby nie tracili nadziei. Sam  miał nieprzepartą chęć pozgrzytać zębami, ale 
opanował się, bo bardzo  chciał zobaczyć Budapeszt. Wiedział, do czego są zdolne 
takie panienki, gdy  się je upomni.    Jedną z dziewcząt była Ewelina, klęcząca 
teraz na klęczniku obok narze- czonego, którego poznała właśnie w banku. Też 
przyszedł po dewizy. Zamiast  jednak denerwować się, ocenił walory estetyczne 
panienki, wyraził się o  nich nader pochlebnie i tak się zaczęło.    Sterczał 
teraz obok Eweliny i miał minę kogoś, kto zawsze dopina swego. W  oczach 
dziewczyny była trwoga jakaś lekko uchwytna i dezorientacja.    Uśmiechnął się 
ksiądz do nowożeńców ciepło, zaznaczając, że będzie razem  z nimi modlił się o 
łaskę miłości, bez której godnie żyć nie można.    W przemówieniu do nowożeńców 
wspomniał proboszcz o małych, okrągłych pi- gułkach, które jego babcia świętej 
pamięci regularnie zażywała. Były pokry- te cienką warstwą czekolady, żeby je 
można było połknąć. Pod cieniutką war- stwą słodyczy była substancja zalatująca 
mocno czosnkiem. Pan Bóg daje naj- pierw trochę euforii, żeby ludzie w ogóle 
chcieli pigułkę połknąć. Ale po- tem jest życie twarde i skomplikowane jak nie 
wiem co. Starsze panie pota- kiwały, panowie po czterdziestce wysuwali w zadumie 
dolną wargę, młodzież  zaś uśmiechała się durnie i beztrosko, bo nic nie 
wiedziała o gorzkiej pi- gułce zwanej życiem. Dostrzegała na razie li tylko 
cienką warstewkę słody- czy i była przekonana, że tak będzie do końca.  Mówił 
ksiądz Bochenek o konieczności wysiłku i pilnej potrzebie ciągłego  uczenia się 
miłości. Młody pan był wyraźnie znudzony. Kogo jak kogo, ale  jego miłości uczyć 
nie trzeba. Ewelina miała oczy coraz większe i podejrza- nie lśniące. Kobiety 
mają więcej intuicji i są koniec końców realistkami,  cokolwiek by się o nich 
nie mówiło. Wiedział ksiądz Bochenek, że siłą wio- dącą i życiodajną 
powstającego duetu małżeńskiego będzie krucha, blada i  pozornie słaba Ewelina.    
Z klęcznika zwisał bukiet gerberów. Fotograf czaił się, majstrując dys- kretnie 
przy sprzęcie. Czekał tylko na koniec przemówienia. Jakiś berbeć  rozrabiał w 
ławce jak Dżyngis-Chan. Był na ślubie potrzebny jak dziura w  pończosze. Babcia 
panny młodej ocierała bezceremonialnie łzy. Spoglądała  uparcie na klęcznik i z 
pewnością myślała o swoim Auguście. Pochowała go  osiem lat temu. Miał stary 
portfel i pylicę.    Podczas ceremonii zaślubin, fotograf ślizgał się jak 
grzechotnik, żeby  pięknie utrwalić. Ewelina powtarzała słowa przysięgi 
małżeńskiej z wiarą i  ogromną nadzieją. Można było wyczuć, że chce wygrać za 
wszelką cenę. Pan  młody też powtarzał wyraźnie, ale mniej było w jego słowach 
żaru. Mężczyzna  przygasa często w momencie spełnienia.    Denerwowali księdza 
Bochenka niektórzy goście weselni. Dogadywali głupio,  chichotali i w ogóle 
zachowywali się jak kibice meczu piłki nożnej. Zbiera- nina taka katolicka, 
która jako żywo przypomina winogrona na tramwaju.  Dziadek księdza Bochenka 
mawiał zawsze tak: - Jak jedziesz tramwajem, to  właź do środka, albo wal 
pieszo. Nigdy nie zwisaj na stopniach. Nieestety- czne to i niebezpieczne!    
Tak powinno być z Kościołem. Właź do środka albo idź pieszo. Najgorsi są  
właśnie tacy, co wiszą na kościele jak winogrona na tramwaju. Kto wie, czy  ci 
właśnie najbardziej Kościołowi nie zaszkodzą?    Na koniec podszedł ksiądz 
Bochenek do nowożeńców i już zupełnie prywatnie  składał życzenia. Ewelinie 
mocno uścisnął dłoń i życzył siły, cierpliwości,  tudzież wiary w potęgę 
miłości. Młodemu panu uczciwie i mocno spojrzał w  oczy, takoż mocno uścisnął 
dłoń i powiedział głosem nieco przyciszonym: -  Spróbuj Ewelinę nigdy nie 
skrzywdzić!    Podczas gdy ksiądz Bochenek zdejmował szaty liturgiczne, przyszli 
do za- krystii świadkowie, prosząc usilnie, żeby ksiądz proboszcz razem z 
księdzem  wikarym zaszczycili wesele swoją obecnością. Podstawią samochód na 
godzinę  12.30. Obiecał proboszcz, że przyjdzie. Ksiądz wikary zaś będzie musiał 
sam  zdecydować. Goli się bowiem regularnie i posiada dowód osobisty!      XV    
Samochód podjechał punktualnie. Przyozdobiony był dużą lalą w stroju pan- ny 
młodej i wstążkami rozlicznymi. Kierowca był młody i gadatliwy. Opowia- dał non 
stop kawały, z których śmiał się żywiołowo. Ksiądz Bochenek śmiał  się z jego 
śmiechu. Kawały były wyświechtane jak referaty okolicznościowe.  Przyjechał też 
starosta. Zdążył już wypić na zdrowie młodej pary, bo zala- tywało od niego 
bliżej niesprecyzowanym alkoholem. Też się śmiał, ale sta- rał się śmiać 
oszczędnie. Zdawał sobie sprawę, że ma oddech alkoholiczny.  Dom państwa młodych 
był niezbyt daleko. Około sześć kawałów plus obowiązko- wy śmiech.    Proboszcz 
ogólnie witał zebranych gości. Szmerek na chwilę ustał. Potem  wszyscy wrócili 
do konsumpcji. Słychać było stukot łyżek, widelców i noży.  Można by z tego 
zrobić niezły podkład dźwiękowy do filmu o trzech muszkie- terach. Musiał 
proboszcz przeciskać się, bo tłok był intensywny; kazano mu  zaś zająć miejsce 
tuż obok panny młodej. Przeciskał się więc, uśmiechał,  przepraszając i trochę 
dogadywał. Usiadł w końcu obok Eweliny, złożył ży- czenia takie bardziej na 
ucho, po czym złapał pana młodego za dłoń i serde- cznie nią potrząsał.    Zanim 
się spostrzegł, dymił przed nim wyborowy rosół z makaronem. Przeże- gnał się 
machinalnie i nachylony nad talerzem, próbował konsumować. Było  raczej ciasno. 
Potem talerz znikł tak samo szybko jak się pojawił. Na jego  miejscu wyrósł 
potężny półmisek, obok zaś mocno korpulentna i hoża niewias- ta. Czuwała jak 
dozorca więzienny, żeby proboszcz ładował co się zowie.  Niewiele jadł ksiądz 
Bochenek. Nałożył więc sobie dwie kluseczki, wziął  najmniejszy kawałek mięsa i 
pokropił jedno i drugie lekkim sosem. Kobiecina  zdenerwowała się najwyraźniej. 
Energicznym ruchem złapała widelec i bezdys- kusyjnie "naciepała" na talerz 
proboszcza tyle dóbr wszelakich, że ich  szczyt znalazł się na wysokości 
świątobliwej gęby. Krzywił się proboszcz,  bo nie lubił być przymuszany. 
Strasznie sobie cenił ten niewielki skrawek  wolności, jaki pozwalał mu między 
innymi samemu decydować o tym, co i ile  miał spożywać. A tu ci jakaś kumoszka 
zadziorna brutalnie łamie, zniewala,  przymusza, szantażuje, tudzież depcze 
prawa człowieka. Zły był ksiądz Bo- chenek jak Figaro, gdy zwietrzył jeża. 
Musiał się jednak opanować, bo wese- le było. Nie wypadało dobrej kobiecie 
referować zagadnienia wolności. A nuż  nie zrozumie lub nie zgrzeszy poczuciem 
humoru? Na pewno nie pochodziła z  Windsoru!  Męczył się duszpasterz, połykał 
coraz wolniej, popijał wodą mineralną,  żeby babią górę mięsa przynajmniej 
zmniejszyć. Kobieta zaś kursowała między  stołami i pilnie łypała okiem na 
proboszczowski talerz. Udawał, że pałaszu- je z entuzjazmem, ale wnet zwalniał. 
W końcu zbuntował się, odłożył sprzęt,  odpiął trzy guziki w okolicy żołądka, 
oparł się solidnie i dał kobiecie do  zrozumienia, że żadna siła nie zmusi go do 
pożerania trzody i drobiu. Miał  desperacką minę jak zdobywcy działa z Navarone.  
Ledwo odsapnął, a już zjawił się szwagier pana młodego z butelką. Nalał  
błyskawicznie i z ogromną wprawą podsunął księdzu pod nos. Wszyscy łapali  za 
szkło, podnieśli się z miejsc i zaśpiewali młodej parze "Sto lat". Pro- boszcz 
doszlusował i na samym końcu piosenki wlał w siebie kieliszek etano- lu. 
Skrzywił się strasznie, usiadł i wtedy zobaczył, że kieliszek znowu  jest pełny. 
Szwagier jak Mefisto pochylał się nad proboszczem i namawiał,  żeby wypił na 
drugą nogę. Powiedział proboszcz z naciskiem, że nie będzie  pił z powodu nogi. 
Jakiejkolwiek! Nie widzi sensu picia z powodu nogi. Tak  samo jak nie widzi 
sensu picia z powodu ucha, zęba trzonowego, wyrostka ro- baczkowego lub jakiegoś 
innego detalu anatomicznego. Na razie nie będzie  pił z żadnego powodu. Szwagier 
nie był z tych, co łatwo rezygnują. Miał  prywatny interes z torebkami i paskami 
do zegarków. Wiedział, że trzeba w  życiu twardo się przebijać, nie rezygnować 
łatwo, iść naprzód. Podsunął  więc kieliszek bliżej proboszcza i namawiał 
uparcie do jego likwidacj  i. Wymienił kilku proboszczów, z którymi zdarzyło mu 
się wypić, mówił o  zdrowiu, o lepszym krążeniu krwi; wreszcie uznał, że jego 
oracja nie prze- konała duszpasterza i zaproponował, żeby wypić z powodu 
polskiego papieża.  - Niech pan pije z powodu Jana Pawła II i wszystkich jego 
poprzedników,  począwszy od świętego Piotra. Niech mi pan jednak da święty 
spokój!  Było w głosie księdza Bochenka coś takiego, co kazało szwagrowi zanie- 
chać. Na razie! Wiedział, że przegrał bitwę, ale nie wojnę. Skąd się tacy  biorą 
- pomyślał ksiądz Bochenek - którzy tyle energii wkładają w to, żeby  bliźnich 
zmuszać do picia alkoholu. Czy naprawdę nie mają nic lepszego do  roboty? Gdyby 
taki szwagier całą tę energię zużytkował w innym kierunku.  Pożytecznym. Mógłby 
z powodzeniem wyprodukować kilkaset kilowatów. Są stra- sznie potrzebne 
gospodarce narodowej. Albo białko zwierzęce mógłby produko- wać. Jest 
nieodzowne. Mógłby uprawić kilka hektarów. On tymczasem marnuje  całą tę energię 
na zmuszanie Bogu ducha winnych ludzi do picia czegoś, cze- go pić nie chcą!    
Po obiedzie zrobiło się "obiektywnie". Gdzieś tam z korytarza dochodził  bulgot 
saksofonu przetykany przeciągłymi akordami harmonii. Młodzież pode- rwała głowy 
i postukiwała nieco widelcami, ale były to na razie wprawki or- kiestry. Artyści 
stroili i uzgadniali tonacje. Młody pan trzymał Ewelinę za  rękę i patrzył na 
nią jak jamnik. Kocha Ewelinę na swój sposób i próbuje to  okazać - pomyślał 
ksiądz Bochenek. Ludzie jednak przeszkadzają i będą prze- szkadzać przez całe 
życie. Bo właśnie ludzie są naturalnymi wrogami miłoś- ci. Plączą się, nudzą, są 
natrętni, dobrze radzą, zazdroszczą, gadają, za- wsze ich pełno! Trzeba mocno 
chronić każdą miłość przed ludźmi. Bliskimi i  dalekimi. Jak tylko puścisz, 
zmniejszysz czujność, będziesz miał guzik z  pętelką nie miłość. Tak sobie 
myślał ksiądz Bochenek i chciał to wszystko  powiedzieć młodemu panu, wtedy 
jednak sam byłby natrętem!    Starosta przyniósł plik telegramów, które przed 
chwilą dostarczył listo- nosz. Doręczyciel siedział na podwórzu przy małym 
stoliku i miejscowym zwy- czajem spożywał, tudzież popijał. Weselny poczęstunek 
listonosza należał do  reguł gry. Tak więc konsumował doręczyciel, starosta zaś 
zastukał w szklan- kę, żeby było cicho i czytał. Telegramów było moc. Jedne były 
stereotypowe,  oszczędne, o szczęściu i błogosławieństwie Bożym na nowej drodze 
życia, in- ne były bardziej wyszukane a nawet dowcipne. Były życzenia rymowane w 
ro- dzaju: - niech wam po wszystkie lata, szczęście złoty wieniec splata! Takie  
nikiforyzmy weselne, jak zanaczyłby Redliński. Były też teksty, że tylko  boki 
zrywać. A nawet trochę sprośne, ale nie za bardzo. Czytając te ostat- nie, 
starosta z trwogą niejaką spoglądał na proboszcza. Proboszcz śmiał się  jednak 
swobodnie i ukradkiem ocierał lewe oko, bo mu łzawiło, jak się  śmiał. Nie takie 
rzeczy słyszał. Tuż po maturze machał łopatą przy odbudo- wie kraju. Szesnasta 
brygada "Służba Polsce". Chłopaki były prze  ważnie z Sosnowca i okolicy. Tam 
nasłuchał się takich sprośności, że miał  o czym myśleć przez długie lata 
seminaryjne. Gdy mu się zaś zdarzyło zdene- rwować mocno, wtedy czerpał z tego 
repertuaru, choć oszczędnie. Nie wypada- ło bowiem duszpasterzowi eksploatować 
takich pokładów.    Tuż po telegramach zjawiła się delegacja z pracy pana 
młodego. Dwóch mo- łojców odstawionych jak do trumny i panna jak z okna 
wystawowego. Brew  usztywniona, pod oczyma błękit śródziemnomorski, usta jak 
dojrzałe czereś- nie. I kwiat sztuczny, bez nazwy nad lewym pagórkiem. Trzymała 
panna panto- fel potężny, z którego wystawały goździki. Na pantoflu był napis, 
ostrzega- jący pana młodego przed przyszłością. Śmiechu było dużo. Szwagier od 
wódki  gdzieś się zapodział. Można było odetchnąć i brać udział. Delegacja 
wykona- ła swój numer brawurowo, potem były dzieci z wierszykami bardziej 
rzewnymi.  Starsze panie wzruszały się do łez, młodsze potakiwały. Znały 
wierszyki na  pamięć. Ksiądz Bochenek z czułością spoglądał na dzieci, bo je 
kochał. Do  takich należy królestwo niebieskie. Wiedział też, jak ciężko 
człowiekowi,  ile w nim nędzy się gnieździ i zamętu, gdy przestaje być 
dzieckiem!    W pewnej chwili przysiadł przy końcu stołu kierowca weselnej 
taksówki. Od  razu zaczął sypać kawałami i rżeć tak zaraźliwym śmiechem, że 
wszyscy rżeli  z nim, choć wielu nie wiedziało dokładnie, z czego. Ksiądz 
Bochenek powie- dział Ewelinie, że przejdzie się trochę po podwórku. Przyjdzie 
na kawę i  potem będzie musiał się zmyć.    Na podwórzu siedział listonosz i 
miał mętne oczy. Pozdrowił przepisowo  Pana Jezusa, po czym chciał dla diabła 
ogarek, częstując księdza Bochenka  alkoholem. Niech pan, panie Dudzik sam 
zakrapia. Ja mam jeszcze lekcje re- ligii, powiedział proboszcz i poszedł trochę 
w ogród, żeby odetchnąć. Gwar  dochodził z domu weselnego, kaskady śmiechu, 
potem orkiestra zaczęła rżnąć.  Młodzież wysypała się z izb, skupiła się na 
kwadratowym podium, które spe- cjalnie dla niej przygotował ojciec panny młodej. 
Tam podrygiwała, wypinała  kuperki chudziutkie, machała rękami tam i nazad, 
potrząsała głowami i nuci- ła, przymykając oczy. Znaczy się, przeżywała!    Przy 
płocie sterczał oset. Skakały po nim szczygły. Między nimi plątał  się bielinek 
jak wstążeczka ozdobna. Nad kartofliskiem wisiał skowronek i  drwił w żywe oczy. 
Z wesela drwił, z księdza Bochenka, szczególnie z orkie- stry. Połaził proboszcz 
trochę, po czym wcisnął się znowu na swoje miejsce.  Przed nim lśnił tort 
okazały, z ozdobami jadalnymi i okolicznościowym napi- sem. Też jadalnym! Po 
chwili rozniósł się aromat kawy. Ksiądz Bochenek cie- szył się. Lubił dobrą kawę 
prawie tak, jak lubił dzieci.    Temperatura wyraźnie się podniosła popędzana 
alkoholem. Przechylali goś- cie weselni szkła raz za razem, pomijając nogi a 
nawet zdrowie nowożeńców.  Pili bez wyraźnej motywacji ideologicznej. Coraz 
częściej też mówili równo- cześnie, nikogo nie słuchając. To był sygnał dla 
księdza Bochenka. Uścisnął  Ewelinie konfidencjonalnie dłoń, poklepał młodego 
pana po plecach i wyszedł  po angielsku.    Szedł aleją wśród kołyszących się 
topoli. Słońce opierało się o plecy  proboszcza jak kot. Przed nim był łan 
kukurydzy. Ksiądz czasem przechadzał  się tędy wieczorem. W ramach walki z 
miażdżycą ogólną. Wiedział, że para- fianie Mżawki Małej załatwiali tam różne 
potrzeby. Przechodnie też. Za ku- kurydzą był strumyk, co płynął z wolna, potem 
cmentarz i plebania. Wszędzie  dobrze, lecz w domu najlepiej. Figaro podniósł 
się i zatańczył na cześć go- spodarza jak koń paradny ze szkoły wiedeńskiej. 
Zdjął proboszcz kapłański  kołnierz, tudzież buty i wylądował miękko w fotelu. 
Miał trochę czasu, żeby  odsapnąć lub poczytać. Na razie odpoczywał.      XVI    
Łaziła po obrazie potężna mucha. Odwłok miała w kolorze fioletowo zielo- nym; 
lśnił jak zagraniczny samochód. Obraz przedstawiał męczeństwo świętego  
Mateusza. Kilku facetów bez twarzy znęcało się nad leżącym biskupem. Tylko  tacy 
potrafią się znęcać. Obok była kartka papieru z rozpoczętym tekstem i  kałamarz 
z gęsim piórem. Atrybuty świętego kronikarza. Mucha nie wiedziała  o męczeństwie 
świętego Mateusza. Łaziła bezmyślnie po plastycznej treści,  co w końcu 
zdenerwowało księdza Bochenka. Podniósł po cichu trzepaczkę i  rąbnął w to 
miejsce świętego Mateusza, gdzie łaziła mucha. Rozległ się led- wo słyszalny, a 
jednak niezmiernie przykry dźwięk. Mucha padła ofiarą włas- nej lekkomyślności i 
niewiedzy. Nikt nie utrwali męczeństwa fioletowo zie- lonej muchy na płótnie, bo 
i po co?  Na stole obok tapczanu leżały książki. Ksiądz Bochenek wziął najpierw 
tę  o bombach atomowych, doszedł jednak do wniosku, że dosyć na dzisiaj pesymi- 
zmu. Myślał zresztą ciągle o ewentualnej zagładzie nuklearnej, co przyczy- niało 
się do minorowych nastrojów proboszcza, tudzież potęgowało jego ner- wicę, z 
którą borykał się już kilka dobrych lat. Nerwica serca! Takie tam  różne lęki, 
bezsenność, przewrażliwienie, kłucia. Lekarz powiedział, żeby  konsumować dużo 
owoców i jarzyn. Unikać kawy, alkoholu, nikotyny i głupich  ludzi. Na spacer 
łazić systematycznie, świeże powietrze pompować do organi- zmu i ruchu zażywać. 
Od czasu do czasu po górach pohasać i popływać w base- nie. Łatwo lekarzowi 
wyliczać. Żeby jego zalecenia zrealizować, trzeba być  Onassisem a nie 
proboszczem Mżawki Małej. Sam lekarz zresztą nie bardzo  wierzył w możliwość 
zrealizowania swoich zaleceń, bo wyliczał je głosem  znużonym, bez entuzjazmu i 
przekonania. A tak na dobre, wydawało się księ- dzu Bochenkowi, że nerwica 
lekarza była o wiele bardziej wybujała i imponu- jąca. W porównaniu z nią, 
Bochenkowa nerwica nie zasługiwała na to określe- nie.  Wziął do ręki pamiętniki 
Elny Gistedt, wertował chwilę i położył z powro- tem. Nie miał ochoty na 
śledzenie kariery artystycznej gwiazdy przedwojen- nej operetki, choć wrogiem 
operetki nie był. Wreszcie zdecydował się na Lo- thamera, którego: "Dlaczego 
tak, dlaczego nie" kiedyś już czytał, ale nie  do końca. Założył okulary, zajął 
pozycję bojową na tapczanie i zanurzył się  w lekturę.    Po chwili uśmiechnął 
się figlarnie, potem chichotał na wyrywki. Tekst wy- raźnie mu podchodził, co 
zdarzało się ostatnio niezbyt często. Czytał właś- nie ksiądz Bochenek o 
przedziwnej celowości budowy ludzkiego ciała. Na  przykład, gdy się człowiek 
kłania, to równocześnie wypina tyłek. Jak się  kłania w jednym kierunku, to 
automatycznie wypina się na to, co jest po  stronie przeciwnej. Jak się na 
przykład kłania Bogu, to siłą faktu wypina  się na szatana i jego sprawy. Jak 
zaś kłania się ludowi i klasie robotni- czej, wtedy automatycznie wypina się na 
krwiopijców i wszelkich ciemięży- cieli, włącznie z tymi, którzy to robią pod 
szyldem równości, sprawiedliwo- ści i solidarności z proletariatem światowym.    
Jest to postawa zdrowa i w jakiś naturalny sposób bezkompromisowa. Czło- wiek 
musi się komuś kłaniać i musi się na kogoś wypinać. Albo na coś! Jak  się nie 
chce kłaniać ani wypinać, wtedy staje się czczym koniunkturowcem,  przeżuwaczem, 
totalnym konsumentem. Ich bogiem jest brzuch! Tacy permanent- nie leżą plackiem 
przed mamoną. Są śmieszni, nijacy, kompromisowi, szmatła- wi i... niebezpieczni! 
Stanowią bowiem często liczebną większość, co w  układach demokratycznych 
pachnie katastrofą. Decydująca większość nie wy- biera automatycznie wartości 
dobrych, słusznych i rozsądnych. Mierna, nija- ka, bezideowa większość 
przegłosuje jakościowo wartościową, myślącą i roz- sądną mniejszość, co już 
wiele razy miało miejsce. Niejaki Adolf Hitler do- szedł do władzy po drabinie 
demokratycznych wyborów, legalnie. Znamy nie- stety dalszy ciąg!    Większość 
nie ma patentu na dobro, piękno i prawdę. Zasada decydującej  większości znaczy 
wyłącznie tyle, że ilość przechwytuje inicjatywę. Demo- kracja oznacza swego 
rodzaju dyktaturę większości nad mniejszością! Nie  stanowi panaceum na wszelkie 
społeczne problemy. Często jest ich źródłem i  stymulatorem.    Człowiek musi 
umieć pokłonić się prawdzie i musi chcieć wypiąć się na  kłamstwo. Tylko taki 
zasługuje na szacunek!  Ładnie, dowcipnie, momentami drapieżnie pisał Lothamer, 
co się księdzu  Bochenkowi bardzo podobało. Nie lubił pisania gładkiego jak 
dziewiczy poli- czek, miękkiego jak mech i rozległego jak rodzime seriale 
telewizyjne. Po- stanowił przerwać lekturę i zanotować odpowiedni fragment, żeby 
go przy  okazji wykorzystać jako ilustrację do kazania czy katechezy. Zawsze tak 
ro- bił. Od czasów kleryckich. Zaznaczał w książce potrzebny urywek, potem  
przepisywał go do specjalnego zeszytu. Zeszyt taki towarzyszył mu wszędzie,  
gdziekolwiek ksiądz Bochenek reprezentował Kościół. Ma się rozumieć, że  głównym 
źródłem jego nauczania było Pismo święte, które kochał miłością  płomienną. Im 
lepiej je poznawał, tym bardziej był nim zafascynowany. Nie  zaszkodziło jednak, 
gwoli ilustracji i uaktualnienia, zaczerpnąć nieco ze  źródełka współczesnej 
literatury, z potoku współczesnego filmu i nieco męt- nej rzeczki telewizyjnej. 
Przepuszczał wszystkie te treści przez sito swo- ich duszpasterskich potrzeb i 
tak wykorzystywał, że nabierały nieraz no- wych, zaskakujących i zupełnie 
świeżych walorów.    Gdyby Syn Boży dzisiaj przyszedł na świat w jakimś polskim, 
francuskim  czy austriackim Betlejem, czyniłby prawdopodobnie tak samo. 
Nauczając przed  dwoma tysiącami lat u Żydów, będących pod rzymską okupacją, tak 
właśnie po- stępował. Korzystał umiejętnie z żydowskiej literatury, z wydarzeń 
aktual- nych, politycznych, z życia codziennego i z obserwacji przyrody. 
Telewizji  i filmu nie było. Niewielka strata. Ludzie byli zmuszeni sami myśleć 
i two- rzyć. Lepiej na tym wychodzili.    Ksiądz Bochenek odłożył książkę. 
Szybował jeszcze myślami w czasie i  przestrzeni. Lubił takie szybowanie.    
Poderwał się wnet, bo spojrzał na zegarek. Za kilka minut lekcja z matu- 
rzystami. Być może przyda się tekst Lothamera o potrzebie kłaniania się i  
wypinania!      XVII    Ksiądz Bochenek zbliżał się żwawym krokiem do salki 
parafialnej. Wejście  było vis-ŕ-vis cmentarza, ściśle mówiąc małego budyneczku, 
który spełniał  rolę strasznie prozaiczną, lecz użyteczną niezmiernie. Pasował 
do cmentarza  jak pięść do nosa. Drzwi do ubikacji były zawsze otwarte na 
oścież, co nie  najlepiej świadczyło o użytkownikach. Tak więc proste sedesy 
korespondowały  bezpośrednio z marmurowymi i granitowymi pomnikami. Dzieliła je 
siatka z  drutu i anemiczny żywopłot. Coś dla Romana Polańskiego.    Do salki 
prowadziło kilka schodów. Były oblężone przez młodzież czekającą  na katechezę. 
Inni skupieni w grupkach, rozmawiali, jeszcze inni obchodzili  z nabożeństwem 
pojazdy jednośladowe, na których z wielkim hukiem i piskli- wym hamowaniem 
przypędziło dwóch mołojców. Hamowali piskliwie i gwałtownie  ze względu na płeć 
odmienną, która zwracała wyraźną uwagę na tych wspania- łych młodzieńców 
zjawiających się na swoich wspaniałych maszynach. Wygląda- li jak kosmonauci i 
mniej więcej tak się zachowywali. Ksiądz Bochenek tro- chę ironicznie i nieco 
pobłażliwie traktował wyczyny zmotoryzowanych. Dene- rwował się tylko z powodu 
zbyt gwałtownego hamowania. Niszczyli w ten spo- sób chodnik, co ich niewiele 
obchodziło, jako że nie oni pracowali nad jego  utwardzeniem. Czasem zwracał 
młodzieńcom uwagę, ale nie bardzo wierzył w  jej skuteczność. Młodzieńcy zawsze 
będą się popisywać przed dzierlatkami,  zwłaszcza zmotoryzowani.    Nad schodami 
buchały kłęby niebiesko-sinawego dymu. Palacze zaciągali się  chciwie tanim 
papierosem i dmuchali sobie z lubością w oblicza. Często plu- li obficie na 
schody, uważając, że to należy do rytuału. Walczył z nimi  ksiądz Bochenek nie 
tylko z powodu nikotyny. Chodziło o kulturę bycia. Tłu- maczył, że plwociny mogą 
wstrząsnąć czyimś żołądkiem. Wyglądają makabrycz- nie i obrzydzają życie. 
Walczył też z petami, które palacze rzucali beztro- sko na schody, co razem z 
plwocinami dawało symfonię omdlewającą. Czciciele  świętego Franciszka po was 
dzisiaj przyjdą do salki - perorował. Przeważnie  starzy ludzie. Takim niewiele 
potrzeba, żeby dostać wylewu. Dzieci przyjdą  nazajutrz. Przedszkolaki. Będą 
deptać małymi bucikami po mazi i rozlazłych  petach. Niewychowawcze to i 
antykulturalne! Tak tłumaczył ksiądz Bochenek,  ale rzucał groch o ścianę. 
Nauczyć przyzwoitego zachowania młodego człowie- ka, który lubi opluwać 
otoczenie, to praca syzyfowa!    Patrzył więc na schody z obrzydzeniem, milczał 
coraz częściej zrezygnowa- ny i z takim samym obrzydzeniem spoglądał na 
spluwających młodzieńców.  Chciał ich kochać jak siebie samego, ale nie 
wychodziło. Wiele brakowało mu  do formatu takiego na przykład Wincentegoŕ 
Paulo.    Na początku krótka modlitwa do Ducha Świętego, który oświeca serca i 
umy- sły. Potem trochę biurokracji, wreszcie usiadł ksiądz Bochenek na pierwszej  
pustej ławce i patrzył chwilę na zebranych. Same siedemnasto- i osiemnasto- 
latki. Dorodne toto, wysokie, dobrze odkarmione i zadbane. Pokolenie ich  
rodziców grzebało się ciężko z biedy. Chcieli dzieciom zapewnić dostatek i  
beztroskie życie. Miał ksiądz Bochenek coraz mocniejsze przekonanie, że po- 
pełnili generalny błąd. Niechcący skrzywdzili tych siedzących teraz  przed nim 
dryblasów, spoglądających na świat raczej nieufnie. Tak bardzo  ułatwiali im 
życie, że pozbawili ich wszelkiej inicjatywy, odporności i  chęci do walki. 
Zabili w nich wszelkie zainetresowania wykraczające poza  zdobywanie mamony. Tak 
zwane samodzielne myślenie pozostało u nich pojęciem  egzotycznym. Trudno im 
nawet wytłumaczyć, na czym ono polega. Są przecież  przekonani, że sami myślą. A 
jakże? Patrzył ksiądz Bochenek na swoich ucz- niów z trwogą wyraźną. I sympatią. 
Bo sympatyczni byli i tak bezwiedni swo- jej sytuacji, że płakać się chciało i 
śmiać!    Mówił katecheta o wartości życia w ogóle i życia ludzkiego w 
szczególe.  Najpierw zasadniczo, potem niepostrzeżenie wszedł w tryby gawędy. 
Mówił z  sarkazmem o tych, którzy robią co mogą, żeby podkopać swoje zdrowie i 
ży- cie. I o tych, którzy jak zwariowani pędzą na sygnale, żeby zdrowie i życie  
ratować. I po nocach nie śpią, żeby wyciągnąć kogoś, kto potraktował swoje  
życie i zdrowie gorzej od psa przybłędy. Wspomniał o nikotynie, alkoholu,  
lekkomyślności, głupocie i chojractwie. Przykładami sypał jak kombajn, bo  sam 
tkwił w środku tych spraw. Mówił o facecie, który leczył się na chorobę  
nadciśnieniową, na weselu zaś solidnie popił i obtańcował wszystkie panny,  
mężatki i wdowy. Zmarł pod koniec wesela. Zostawił czworo dzieci. Jedna z  
dziewcząt w waszym wieku! I o innym facecie opowiadał, który tuż po opera- cji 
wyrostka założył się z innymi chorymi na sali, że wypije butelkę wody  
mineralnej. Wypił. Leżał potem kilkanaście minut na korytarzu, nakryty  
prześcieradłem. Tam zastała go żona. Miała w ręku kilka czerwonych goździ- ków. 
Była ładna i młoda. Głupi nieboszczyk miał trzydzieści dwa lata.    Młodzież 
słuchała pilnie. Zdawało się, że wszystkie opowiadane treści  wsiąkają w nią jak 
atrament w bibułę. Cicho było jak po dobrym filmie. Psy- chologiczna przerwa 
taka, żeby zagadnienie połaziło po szarych komórkach i  spoczęło w odpowiednim 
sektorze. Zachęta do dyskusji. Cisza zrobiła się ja- kby lżejsza. Wreszcie 
stercząca jak szlaban ręka. Pulchniutka Marysia za- płoniona nieco, pytała, czy 
pocałunek jest grzechem?    Ksiądz Bochenek miał minę kogoś, kto spodziewał się 
koniaku, a wypił her- batę ziołową. Zacisnął wargi. Nuda i rozczarowanie 
pojawiło się na jego ka- płańskim obliczu, ale postanowił odpowiedzieć, skoro 
młodzież pytała. Trak- tował wszystkie pytania poważnie, choć odpowiadał na nie 
w różnym stylu.  Tym razem, dla odprężenia zaczął od żartu, na temat całowania 
starej cioci,  mającej olbrzymią brodawkę i takiż majątek. Potem tłumaczył sens 
pocałunku,  jego funkcję i wymowę, wreszcie próbował uzasadnić, dlaczego 
niektóre poca- łunki mają wymiar etyczny. Bo przecież nie wszystkie!    Poza 
pytaniem pulchnej Marysi nie było innych. To martwiło księdza Boche- nka od 
dłuższego czasu. Od początku roku nie było w tej ani w żadnej innej  grupie 
innych pytań. Wszystkie dotyczyły pocałunków, stosunków przedślub- nych i takich 
tam seksownych spraw. Nie pytali nawet o stosunki małżeńskie.  Był więc ksiądz 
Bochenek rozgoryczony i zniechęcony. Czyżby młodego czło- wieka rzeczywiście nic 
innego nie interesowało poza seksem?!    Zamykał salkę i wolnym krokiem szedł do 
kościoła, gdzie przed chwilą roz- poczęło się nabożeństwo majowe. Przypomniał 
sobie własne osiemnaście lat.  Jak ze wszech stron, razem z kolegami, atakowali 
katechetę, zadawali pod- chwytliwe pytania z gatunku "Niebo w płomieniach", 
kłócili się i cieszyli,  gdy zapędzili go w kozi róg. Czytali dużo, czasem pod 
ławką, niekoniecznie  życiorysy świętych Pańskich. Do kina łazili całą gromadą, 
potem dyskutowali  zażarcie, kłócili się i skakali sobie do oczu jak młode lwy. 
Do filharmonii  jeździli. Na gapę. Mieli akurat tyle, że wystarczyło na bułkę i 
kefir. By- wało, że po filharmonii biegli środkiem głównej ulicy, żeby zdążyć na 
osta- tni akt opery. W ten sposób po raz pierwszy w ogóle wylądował młodziutki  
Bochenek w operze i wysłuchał ostatniego aktu Rigoletta. Tkwił za reflekto- rem 
na drugim balkonie i chłonął całą swoją istotą czarowną muzykę Verdie- go. Już 
po kilku taktach wiedział, że będzie tu wracał. Do teatru gnali po  kilkanaście 
kilometrów, bez darmowych biletów, podstawionego autobusu i do- datkowych 
bodźców. Byli spragnieni kultury jak Sahara deszczu. Dżinsów nie  mieli, 
kozaków, o taksówce marzyć nie mogli. Ale przepełnieni byli wewnę- trznym żarem, 
twórczym niepokojem i wiecznym głodem dobra, piękna i prawdy.    To fakt! Nie 
byli tacy potulni, grzeczni i bezproblemowi jak ci w dżin- sach. Ale taka 
potulność, grzeczność i bierność to przecież coś wręcz prze- ciwnego naturze, 
gdy się ma osiemnaście lat! Uśmiechnął się ksiądz Bochenek  do swojej młodości. 
Dziękował za nią Bogu. Poważniał zaś, gdy przeskakiwał  ku spluwaczom, 
kosmonautom, grzecznym dziewczętom o sarnich oczach i pyta- niom w rodzaju, czy 
pocałunek jest grzechem. Lepiej, żeby pętaki całowały  się niż pluły po 
schodach, myślał ksiądz Bochenek. Musi kiedyś zdybać ro- dziców i nagadać im 
solidnie, żeby się ocknęli i coś z tą żałosną młodzieżą  zrobili. Podejrzewał 
ksiądz Bochenek, że za parawanem obojętności, grzecz- ności i nijakości, kryje 
się wulkan. Tak czasem myślał. Przy sprzyjającej  okazji okaże się być może, do 
czego naprawdę zdolni są długonodzy młodzień- cy i dziewczęta hoże o spojrzeniu 
anielsko cielęcym.    Przeżegnał się ksiądz Bochenek w przedsionku i zasiadł w 
konfesjonale.  Spojrzał na boki, po czym zanurzył się w psalmy Dawida. Pod sufit 
kościoła  wzbijała się litania do Matki Boskiej. Przebijała go i niosła jak 
balon  wiele ludzkich, gorzkich i trudnych spraw ku niebu!      XVIII    Ludzie 
wysypali się z kościoła i rozchodzili we wszystkich kierunkach.  Duża grupa 
otoczyła przystanek autobusowy. Kilku mężczyzn weszło do baru,  skąd wydobywał 
się gwar i wycie. Słońce było potężne i pomarańczowe. Pach- niało bzem. 
Tulipany, narcyze i mlecze pochowały kwiaty, żeby jutro znowu  zabłysnąć kolorem 
i kształtem. Jaskółki szybowały nad światem, bawiąc się  wybornie.    Przy salce 
zgromadziła się grupka starszych kobiet. Podziwiały Boży  świat, informowały się 
o postępach reumatyzmu i ogólnej niemożności. Spog- lądały na cmentarz ze smętną 
zadumą. Jedyną ich przyszłością była przy- szłość eschatologiczna. Wiedziały o 
tym, ale nie chciały. Niewielu chce!  Ksiądz Bochenek przyszedł jak zwykle 
zagoniony. Po drodze załatwił jesz- cze kilka spraw. Otwierał w pośpiechu salkę 
i zapraszał zacne panie, żeby  zechciały zająć miejsca. Ciasno, bo ciasno, ale 
co zrobić. Gdy się nie ma  co się lubi, to się lubi, co się ma! Salka 
przystosowana była dla dziatwy  szkolnej. Czcicielki świętego Franciszka były 
przeważnie otyłe. Ironia lo- su! Ledwo mieściły się w ławkach. Trzeba się jakoś 
upchać i zdzierżyć.  Święty Franciszek nie robiłby z takiego drobiazgu problemu. 
Tak sobie poga- dywał ksiądz Bochenek. Czcicielki uśmiechały się skąpo i 
próbowały nie ro- bić problemu.    Za katedrą pojawiła się prezeska, pani 
Gryzoniowa. Próbowała uciszyć roz- gadane tercjarki, co jej się po kilku 
minutach udało. Tylko pani Kuliberdo- wa perorowała dalej na pełnych obrotach, 
bo była głucha jak pień. Noconiowa  przywołała ją do porządku solidnym ciosem w 
bok. Kuliberdowa uciszyła się  błyskawicznie, choć na Noconiową spojrzała 
zaczepnie. Ksiądz Bochenek obse- rwował pilnie poczynania córek świętego 
Franciszka. Wesoły uśmiech igrał na  jego kapłańskiej gębie.  Prezeska, pani 
Gryzoniowa, poszukała odpowiednią modlitwę, po czym mono- tonnie chwaliła Boga i 
świętego ojca Franciszka. Kobiety słuchały lub przy- takiwały. Po modlitwie pani 
Gryzoniowa przywitała księdza proboszcza, który  zaszczycał zebranie i 
oczywiście siostry Franciszkanki. Noconiowa pośpie- szyła z głośną korektą. 
Wśród zebranych był jeden brat, pan Karasek, który  czuł się wśród samych sióstr 
nieswojo. Mrużył oczy, bo ostatnie promienie  słońca muskały jego oblicze i 
uśmiechał się jak ktoś, kto właśnie wlazł w  psią pozostałość. Pani Gryzoniowa 
przywitała pod naporem pani Noconiowej  brata Karaska, na co ten przystał ledwo 
dostrzegalnym kiwnięciem głowy.    Gryzoniowa przypomniała, że od dłuższego 
czasu zacny ksiądz proboszcz  przedstawiał znane tercjarki i wybitnych 
tercjarzy. Ostatnio pięknie i  wzruszająco mówił o świętej Małgorzacie z 
Cortony, która prowadziła naj- pierw życie grzeszne i miała w związku z tym 
nieślubne dziecko. Pani Kula- wikowa powiedziała głośno, że Renata od Dziubków 
też będzie miała nieślubne  dziecko. Renata nie chce powiedzieć z kim, choć 
Dziubek nią mocno potrzą- sał, Dziubkowa zaś zaklinała lamentując. Prezeska 
przywołała siostrę Kula- wikową do porządku, przypominając, że nie należy 
rozsiewać plotek. Kulawi- kowa powiedziała oburzona, że nie rozsiewa plotek. 
Wszyscy widzą przecież  co jest z Renatą. Sama Dziubkowa jej zresztą 
powiedziała, zaklinając, żeby  nikomu słowa nie pisnęła.    Kobiety rozogniły 
się i zaczęły półgłosem zagadywać, kto mógłby wchodzić  w rachubę. Salamonowa, 
której najstarsza córka pracowała w ośrodku zdrowia,  powiedziała, że ona wie, 
ale nie powie!    Prezeska tymczasem żmudnie wróciła do bieżącej rzeczywistości, 
prosząc  księdza proboszcza, żeby zechciał łaskawie przedstawić dalsze sylwetki 
wy- bitnych przedstawicieli III zakonu. Palcem wskazującym przytkniętym do ust,  
prosiła rodzeństwo franciszkańskie o ciszę. Opuściła katedrę i zajęła miej- sce 
w pierwszej ławce, zamieniając się ostentacyjnie w słuch.    Ksiądz Bochenek 
trochę pomilczał, żeby zrobić nastrój. Potem zaczął mó- wić. Zrazu wolno, 
szukając odpowiednich słów, wnet jednak rozgrzał się i w  tempie umiarkowanym z 
tendencją do przyśpieszeń wygłosił dość obszerny  wstęp. Mówił o idei III 
zakonów, o ich różnorodności, specyfice i ciągłej  aktualności. Zaznaczył, że 
III zakon świętego Franciszka nie jest jedynym  zakonem tercjarskim. Znany jest 
III zakon dominikański, karmelitański, au- gustiański i trynitariański. 
Założycielem tego ostatniego był święty Jan z  Mathy. Trynitariusze dotarli 
poprzez Austrię do Polski, ale byli u nas  mniej popularni.    Na obliczach 
tercjarzy franciszkańskich z Mżawki Małej odbijało się zdzi- wienie i wyraźne 
zaciekawienie. Słońce schowało się za dach starego kośció- łka, co panu 
Karaskowi wyraźnie ulżyło. Ksiądz Bochenek tymczasem napomk- nął, że opowie dziś 
o wyjątkowej kobiecie, żonie i matce, która zakorzeniła  swą duchowość właśnie w 
III zakonie trynitariuszy. Zostanie wkrótce wynie- siona na ołtarze.*    Chodzi 
o Elżbietę Canori, trzynaste dziecko dobrze prosperującej rzyms- kiej rodziny. 
Elżbieta odebrała staranne, katolickie wychowanie. Była śli- czną dziewczyną, 
pełną werwy i uroku osobistego. Mając dziewiętnaście lat  poznała studenta 
prawa, niejakiego Krzysztofa Mora, z którym wnet zawarła  związek małżeński. 
Miłość Krzysztofa była początkowo jak wulkan, zaborcza i  destrukcyjna. Wnet 
zresztą poznał inną kobietę, z którą regularnie, zrazu z  zachowaniem pozorów, 
potem zupełnie jawnie, zdradzał żonę. Krzysztof prze- hulał cały, rodzinny 
majątek, wobec czego zmuszony był wraz z żoną i dzieć- mi zamieszkać u swojej 
rodziny, która zaczęła Elżbietę traktować jako jedy- ną przyczynę nieszczęścia 
syna i brata. Elżbieta zeszła do roli służącej.  Siostry Krzysztofa 
systematycznie szczuły jego córki przeciwko matce.    Elżbieta, wychowana w 
atmosferze autentycznej wiary, zaczęła coraz bar- dziej dostrzegać całe 
zakłamanie i blichtr otoczenia. Zwróciła się całym  spragnionym miłości sercem 
do Boga, który otworzył przed nią zupełnie nowe,  fascynujące perspektywy. 
Otrzymała dar modlitwy nieustannej, jednoczącej z  Bogiem i charyzmat miłości do 
chorych i opuszczonych. Kiedy rodzina męża  chciała ją na stale ulokować w domu 
dla umysłowo chorych, Krzysztof sprze- ciwił się, choć od dawna przestał się 
praktycznie zajmować rodziną. Zgodził  się też na przystąpienie Elżbiety do III 
zakonu trynitarzystów, którego je- dnym z głównych celów była opieka nad 
chorymi. Chciał mieć nareszcie żonę z  głowy i wolną rękę dla swoich 
pozamałżeńskich ekscesów.  Elżbieta Canori Mora ofiarowała swe życie, cierpienia 
i modlitwy za swoją  rodzinę. Dojrzewając w miłości do Boga i ludzi, osiągnęła 
wysoki stopień  świętości, który budził coraz większy respekt i podziw 
otoczenia. Starsza  córka, która początkowo ślepo wierzyła ciociom od strony 
męża, przylgnęła w  końcu do matki i poślubiła człowieka, którego Elżbieta 
zaakceptowała. Pro- wadziła szczęśliwe życie małżeńskie i przeżyła matkę. 
Młodsza Luzia, zawsze  podziwiała matkę. Poszła w jej ślady. Wstąpiła po śmierci 
matki do zgroma- dzenia sióstr świętego Filipa Nereusza. Zmarła w opinii 
świętości. Elżbieta  Canori Mora zmarła 5 lutego 1825 roku.    Śmierć żony była 
dla Krzysztofa Mora impulsem do zastanowienia. Przemyś- lał swoje dotychczasowe 
życie i nagle zobaczył cały ogrom zła, jaki wyrzą- dził rodzinie, zwłaszcza 
żonie, która go zawsze kochała, zawsze przebaczała  i godnie znosiła wszelkie 
upokorzenia. Zerwał z kobietą, która była przy- czyną jego nieszczęścia i jego 
najbliższych, wstąpił do III zakonu trynita- riuszy, żeby choć w części 
odpokutować stracone lata i krzywdę zadaną Elż- biecie i córkom. Później wstąpił 
do franciszkanów konwentualnych, wreszcie  przyjął święcenia kapłańskie. Zmarł 
jako gorliwy zakonnik i kapłan. Przeżył  świątobliwą żonę o prawie dwadzieścia 
lat. Zmarł 9 września 1845 r.    Oto krótka historia kobiety, żony, matki, 
członkini III zakonu i świętej.    Ksiądz Bochenek zamilkł i patrzył zamyślony w 
dal, ponad głowami członkiń  III zakonu. Przetrawiał historię Elżbiety Mora, 
kontemplował Bożą wielkość  i nędzę człowieczą. Człowiek zjednoczony z Bogiem 
jest zdolny góry przeno- sić, człowiek oderwany od Boga partaczy, demoluje i 
krzywdzi. Takie to pro- ste a tak strasznie trudno o tym przekonać zjadaczy 
chleba. Jedni próbują  przy pomocy Boga przebić się niewygodną ścieżką, inni 
walą butnie szeroką,  wygodną drogą, pewni swych racji i doraźnych sukcesów. 
Jezus powiedział:  "Wchodźcie przez ciasną bramę. Bo szeroka jest brama i 
przestronna ta dro- ga, która prowadzi do zguby, a wielu jest takich, którzy 
przez nią wchodzą.  Jakże ciasna jest brama i wąska droga, która prowadzi do 
życia, a mało jest  takich, którzy ją znajdują!" (Mt. 7. 13-14).    Ksiądz 
Bochenek próbował przez moment pomyśleć, którą z tych dróg zmierza  ku 
wieczności, gdy Noconiowa, przerywając twórczą ciszę powiedziała, że jej  mąż 
wprawdzie nie jest taki podlec jak ten od Elżbiety, ale ziółko to on  jest. Ona 
się też już wiele nacierpiała i Bóg tylko wie ile razy przez męża  musiała 
płakać. Ale ona to wszystko Bogu ofiaruje a za nędznika męża modlić  się będzie 
nieustannie! Inne członkinie też chciały się czymś pochwalić,  ale zabrakło 
odwagi i być może męża nikczemnika.    Prezeska, pani Gryzoniowa, zajęła miejsce 
oficjalne i zachęciła do tak  zwanych wolnych wniosków. Zrobił się szmerek, 
rozgawor przerywany momentami  wybuchami śmiechu. Członkinie III zakonu, 
wyczerpane historią Elżbiety Ca- nori Mora, wróciły na własne podwórka, gdzie 
czuły się zadomowione i bez- pieczne, nawet wtedy, gdy to i owo nie pachniało 
świętością.    Prezeska, czekając daremnie na wolne wnioski, zapowiedziała 
termin nastę- pnego spotkania i zachęciła do wspólnej modlitwy.    Ksiądz 
Bochenek czuł się zmęczony. Poszedł na stary cmentarz, żeby pood- dychać 
wieczornym powietrzem. Wokół drewnianej wieży kościółka krążył nie- toperz.      
XIX    Ksiądz Bochenek łaził po cmentarzu jak Wolfgang Goethe po lesie. Bez wy- 
raźnego celu, niczego nie szukając. Stawał obok pomników, kiwał głową,  
przypominając sobie sylwetki nieboszczyków. Topole szeleściły tremolo, pod  
krzyżem stała Matka Jezusa i matka małej Sabiny. Sabinka musiała umrzeć z  
powodu choroby Downe'a. Z kim miała i mogła młodziutka matka porozmawiać o  
swoim bólu?    Przystanął ksiądz Bochenek przy grobie Gwidona Zająca. Pylicę 
miał pan  Zając zaawansowaną i wiek odpowiedni. Wykarmił i ładnie wychował z 
żoną  sześcioro cudzych dzieci. Siedzi sobie teraz u Ojca Niebieskiego i zbiera  
zasłużone laury. Niewykluczone, że rozmawia właśnie o swoim proboszczu,  który 
stanął nad jego mogiłą i ni to wspomina, ni to się modli. Świętych  obcowanie na 
tym polega, że tacy Gwidonowie próbują pociągnąć za sobą do  nieba całą resztę.    
Potem był podwójny grób jak łoże małżeńskie. Tragiczna bardzo historia.  
Właściwie dwie. Z prawej strony na pomniku emaliowane zdjęcie młodziutkiej  
dziewczyny. Osiemnastoletnia Ewa. Wracała późnym wieczorem z końcowego  
przystanku autobusu i nie doszła do domu. Nazajutrz ludzie idący do kościo- ła, 
znaleźli w przydrożnych krzakach jej ciało. Mordercę ujęto po kilku ty- 
godniach. Obok spoczywał jej brat. Wypił za dużo i nie zauważył nadjeżdża- 
jącego pociągu. Rodzice Ewy i Gerarda zostali sami. Ksiądz Bochenek prosił  
rodzeństwo, żeby nie zapomniało o rodzicach.    Tuż obok grób pana Klaudiusza. 
Umierał na raka. Był zorientowany w sytua- cji i przyjmował ją z takim spokojem, 
odwagą i nadzieją na życie wieczne,  że ksiądz Bochenek szczerze podziwiał i 
jakby zazdrościł. Takiej wiary daw- no nie zdarzyło mu się spotkać. Prosił pana 
Klaudiusza o ingerencję. Błagał  za jego przyczyną o łaskę wiary. Mocnej, 
bezkompromisowej i niepokojącej.  Potrzeba księdzu takiej właśnie wiary, żeby 
mógł w obliczu cierpienia sen- sownie milczeć, unikać banałów i słów, które 
niczego nie niosą.    Trochę dalej świeży grób Rudolfa Dymka. Uczynne chłopisko, 
pracowite jak  Japończyk, choć trochę zapijaczone. I kibic namiętny miejscowej 
drużyny pi- łkarskiej, która reprezentowała poziom żałosny. Kochał jednak pan 
Rudolf  ganiających za piłką chłopaków i życzył im dobrze. Denerwował się 
autenty- cznie, gdy przegrywali. Denerwował się więc prawie zawsze. Wrócił 
właśnie z  meczu, który reprezentacja Mżawki Małej przewaliła z kretesem i tak 
się  rozpieklił, że upadł martwy na wersalkę. Byli na pogrzebie sportowcy miejs- 
cowego klubu i mieli głowy pospuszczane jak szkapy dorożkarskie. Wstydzili  się, 
że mając takich kibiców jak Rudolf Dymek, grali jak rozstrojony forte- pian. 
Podczas następnego spotkania tak się zmobilizowali, że przeciwnicy  nie mieli 
żadnych szans. Był to piękny hołd oddany panu Rudolfowi. Kibico- wał na pewno z 
niebieskich wyżyn, zacierał ręce i klepał pana Klaudiusza po  plecach. Pokazywał 
palcem, tłumacząc, że chłopcy z Mżawki Małej jak chcą to  koncertują.  
Uśmiechnął się ksiądz Bochenek pod nosem do zmarłych i do swoich myśli.  Był to 
uśmiech listopadowy. Zdawał sobie sprawę, że będzie musiał pewnego  dnia 
przeskoczyć próg, który tamci już przeskoczyli. Wiedział, że będzie  musiał 
przeżyć swoją własną, osobistą i niepowtarzalną Górę Oliwną. Wierzył  mocno w 
Boże Miłosierdzie. Tak samo wierzył w Bożą sprawiedliwość. Balanso- wał między 
nadzieją i zwątpieniem, jak wielu grzeszników. Przystanął obok  krzyża 
Jezusowego i patrzył błagalnie na twarz Chrystusa. Był to króciutki  moment, 
kiedy cały człowiek staje się niemą modlitwą. Po policzku probosz- cza stoczyła 
się łza. Był człowiekiem grzesznym. Chciał bardzo kochać a  stać go tylko na 
płacz. Wytarł dyskretnie oczy i raptem poczuł się jak sty- ropian. Radośnie mu 
się zrobiło i błogo. Nic nie próbował formułować, ale  serce miał wypełnione 
wdzięcznością.    Gospodyni gderała, że ksiądz proboszcz zawsze spóźnia się na 
kolację. Ona  musi odgrzewać. A takie odgrzewane, to nie jest żadne jedzenie. 
Próbował  ksiądz Adam udobruchać dobrą kobietę, twierdząc, iż tak świetnie 
przygoto- wuje posiłki, że nawet odgrzewane kilkakrotnie lepiej smakują niż u 
Ritza.  Nie wiedziała gospodyni, kto to jest Ritz, ale czuła się mile połechtana 
i  gderała dalej bez szczególnego przekonania. Prestiżowo! Jadł ksiądz Boche- 
nek ziemniaki podsmażane z jajkiem sadzonym i popijał zsiadłym mlekiem. Ża- 
rówka schowana w kloszu wiklinowym, dawała światło nastrojowe. Na ścianie  
chłopak w poszarpanym kapeluszu łowił ryby. Połykał ksiądz Bochenek szybko,  
traktując posiłek jako jeszcze jeden obowiązek. Nie najbardziej przykry,  ale 
zawsze. Przeżegnał się, podłubał w zębach i zajrzał do pokoju telewizy- jnego.    
Na fotelu bardziej leżał niż siedział ksiądz wikary. Ręce miał złożone na  
piersi jak wyszykowany nieboszczyk, oczy nieruchomo wlepione w magiczne pu- dło. 
Wyraz twarzy beznamiętny. Ksiądz Bochenek usiadł na drugim fotelu,  próbując 
złapać sens. Złapał, ale sens wydawał mu się bezsensowny. Ziewnął  nieładnie i 
zajął pozycję wyjściową do drzemki. Po chwili doszlusowała gos- podyni. Bez 
większych wstępów zwaliła się na kanapę i zamknęła powieki.  Głowa jej opadła 
między wyraźnie zarysowane piersi, skąd dał się słyszeć  zduszony syk. Za chwilę 
syczenie przeszło w pomruk, potem wystrzelił wspa- niałym rzężeniem. Na ustach 
wikarego pojawił się grymas. Ksiądz Bochenek  opuścił towarzystwo. Poszedł się 
przebrać, potem zabrał tańczącego niecier- pliwie psa i udał się na wieczorną 
przechadzkę. Lepsze to niż gapienie się  w ruchome obrazki.  Pies prowadzony na 
smyczy szedł obok proboszcza w miarę grzecznie. Wie- dział, że za chwilę pan 
uwolni psa i wtedy hulaj duszo. Na zachodzie niebo  różowiło się, złociło i 
mieniło. W trawie bzykało i świszczało. Nad skwer- kiem przy kościele tańczyło 
ogromne stado muszek. Figaro podziwiał przykła- dnie świat, nasłuchiwał, czasem 
podrywał się, ale smycz nie pozwalała na  wyskok. Nieliczni parafianie kłaniali 
się proboszczowi, uśmiechając się z  życzliwą aprobatą. Myśleli, że nic innego 
nie pozostało proboszczowi jak  przechadzka z psem. Gdyby miał żonę pyskatą i 
kilkoro dzieci, nie miałby  czasu na takie spacery. Uciekłby najwyżej do baru, 
żeby zapomnieć o żonie i  dzieciach. A i tam czułby się niepewnie. Mogła 
przecież żona w każdej chwi- li ukazać się w drzwiach i narobił wstydu. Nieraz 
tak bywało. Żona takiego  Antka Smoczka wpadła raz do gospody jak granat i tak 
rąbnęła swojego ślub- nego w ucho, że znalazł się pod stołem i nie dawał żadnych 
oznak życia.  Kiedy koledzy chcieli go cucić, Antkowa złapała Smoczka za 
kołnierz maryna- rki i tak chłopem potrząsnęła, że od razu oprzytomniał i 
wynosił się z gos- pody w podskokach. Młody barman patrzył z niekłamanym 
podziwem na kobietę  Antka. Taka właśnie przydałaby się w charakterze pierwszej 
pomocy w nagłych  wypadkach.    Tuż za cmentarzem był przejazd kolejowy. 
Strzeżony. Ksiądz rozglądał się  uważnie. Kiedyś pociąg towarowy potrącił tutaj 
furmankę. Odszedł kilkanaś- cie kroków i uwolnił psa. Figaro czekał na ten 
moment jak rekrut na przepu- stkę. Wystrzelił ostro przed siebie, zrobił kilka 
wspaniałych pętli, po  czym zaczął penetrować teren z nosem przy ziemi. Przed 
księdzem Bochenkiem  była urocza wiejska droga, na horyzoncie ściana lasu. Przed 
nią kilka domów  urokliwych i zapach obornika. Szedł sprężyście, kilka razy 
sobie podsko- czył, wreszcie znalazł kawał patyka, którym rzucał przed siebie. 
Figaro  przynosił patyk i bawił się równie wspaniale jak jego pan.    Ksiądz 
Bochenek czuł się jak przedszkolak, któremu mama pozwoliła poha- sać. Po zabawie 
z patykiem pogwizdywał arię z Cyrulika. Księżyc chudziutki  jak popielec, 
sterczał nad lasem. Zimny był i niezaangażowany.    Pod lasem było już prawie 
ciemno i tajemniczo. Słychać było pohukiwanie  sowy. Zamarł ksiądz Bochenek, 
delektując się chwilą. Pohukiwanie sowy przy- prawiało go o gęsią skórkę. Było w 
głosie sowy coś z ponurej zapowiedzi, z  czarów i dziecięcych lęków. Wracał 
odprężony i radosny. Na przejeździe ko- lejowym kobieta w czapce kolejarskiej 
majstrowała przy szlabanie. Poznała  proboszcza, uśmiechnęła się i opowiedziała 
o swojej pracy. Chuligani w nocy  straszą, męty jakieś próbują się dobijać. 
Myślą, że samotna kobieta, to od  razu można ją potraktować. Zamykam się na 
klucz. Mam zresztą telefon i ka- wał żelaznej rury. Śmiali się proboszcz i 
kobieta, potem powiedzieli sobie  dobranoc. Figaro znalazł się na smyczy. Szedł 
potulny, zmachany gonitwą.  Przy budzie obtańcował swego łaskawcę, zwalił się na 
bok i drapał przednimi  łapami po nogach. Pogłaskał ksiądz Bochenek psa po 
głowie i poszedł na pro- bostwo. W salonie telewizyjnym gospodyni rżnęła jak 
piła tarczowa. Z pokoju  księdza wikarego wyciekała wszystkimi porami 
współczesna muzyka. Wszystko  było jak trzeba!      XX    Wrócił ksiądz Bochenek 
do swojej samotni, pozamykał okna i dopiero wtedy  zapalił światło. Bał się 
komarów, które pod wieczór pchały się ku światłu,  lądując przeważnie na twarzy 
lub rękach z charakterystycznym bzykiem, przy- pominającym lądowanie latającego 
modelu.    Przypomniał sobie o liście bratanka, na który obiecał odpowiedzieć 
przed  dwoma tygodniami. Zwlekał ciągle, hodując coraz natrętniejsze poczucie 
wi- ny. Usiadł przy biurku i jeszcze raz uważnie przeczytał słowa Pawła, po  
czym naniósł trochę grzecznościowych frazesów, z których był mocno niezado- 
wolony. Wreszcie złapał cug i zaczął pisać do rzeczy. Napisał między inny- mi:    
"Mój mocno nadwyrężony wzrok dotknął Twego zdania o szczęściu, a raczej o  tym, 
że jest ono chimerą, bardziej pragnieniem szalonym niż czymkolwiek in- nym. 
Szczytem nieosiągalnym, o którym dusza marzy, wiedząc, że na tym prze- ważnie 
musi poprzestać. Bywa, że człowiek łazi z rozdętą tęsknicą w sercu  za ułudą, 
nie dostrzega zaś faktycznego dobra, piękna i prawdy, które są  jedynym źródłem 
tego czegoś, co nazywamy szczęściem. Inne źródła szczęścia  są zatrute, mamią 
ersatzem, drażnią naskórek i ostatecznie wystawiają do  wiatru. Proste zdania z 
repertuaru Pawła z Tarsu o tym, że szczęście to da- wanie, jest także prawdziwe. 
Rzecz w tym, że człowiek prawie zawsze uważa,  że szczęście to kasowanie czegoś, 
branie, okupowanie, anektowanie, narzuca- nie, ssanie innych. Szuka więc 
szczęścia tam, gdzie go nie ma, w związku z  czym jest przeważnie nieszczęśliwy. 
Myślę, że do tego tematu wrócimy jesz- cze wiele razy, bo jest ważny i 
fascynujący."    Ksiądz Bochenek przerwał pisanie. Usiadł w fotelu i dłubał w 
nosie. Myś- lał o czymś intensywnie, bo oczy miał zwrócone do środka. Zdjął 
buty, mary- narkę i koszulę. Potem grzebał trochę w książkach. Czytał zawsze 
kilka  książek równocześnie. Jak kardynał Wyszyński. Wyznawał wprawdzie zasadę, 
że  gdy się robi dwie rzeczy równocześnie, obydwie robi się źle, w wypadku lek- 
tury pozwalał sobie jednak na odstępstwo. Nie miał ochoty ani na wizję za- głady 
nuklearnej, ani na Lothamera. Wziął do ręki "Chwalipiętę czyli rozmo- wy z 
tatą". Pogodne to, zwiewne jak nasienie mlecza, momentami pikantne i  ostre jak 
chilli i kultura duża. Język gładki, żywy i porównania świeże.  Jest u 
Sztaudyngera i jego córki jakaś przedziwna mikstura Poznania i Kra- kowa.    Był 
ksiądz Bochenek początkowo zdumiony, bo myślał o Sztaudyngerze byle  jak. Znał 
go jedynie z obiegowych fraszek a te dotykały przeważnie okolic  podbrzusza. 
Teraz miał przed sobą obraz człowieka szlachetnego niezmiernie,  wrażliwego, 
mającego kapitalne poczucie humoru, cierpiącego przez wiele lat  i autentycznie 
wierzącego. Nie wolno stanowczo na podstawie kilku frywol- nych fraszek nikogo 
sądzić. Wspomina Sztaudynger w swoich rozmowach z córką  Anną kilku księży, 
których w życiu spotkał i kilka zakonnic. Jednych wspo- mina dobrze, innych 
mniej dobrze. Wynika jednak z książki, że nigdy osoba  duchowna nie jest 
powietrzem. Zawsze zostawia dobry lub niedobry ślad w ży- ciu i pamięci 
bliźnich.    Ksiądz Bochenek położył książkę na kolanach i znowu włożył kciuk do 
nosa.  Myślał o swoim kapłaństwie. O wielu przegapionych i spartaczonych sytua- 
cjach. O braku opanowania i braku odwagi. Minę miał w tonacji marsza żałob- nego 
Chopina B-moll! Ocknął się i dalej wertował książkę Sztaudyngera. Na  samym 
końcu znalazł "Ranną rozmowę w szpitalu". Ciężko chory Autor uro- czych, tudzież 
pikantnych fraszek, swoją rozmowę zaczyna następująco:  - "O, coś dzisiaj ksiądz 
się spóźnia!  - Ty codziennie przyjmujesz Komunię świętą?  - Tak.  - Jesteś 
teraz bardzo praktykujący.  - Tak, od choroby mamy, i bardzo mi to pomaga.  
Staram się też pomagać innym. Namówiłem Wacka Mrozowskiego w roku 1967,  na 
kilka tygodni przed jego śmiercią, na spowiedź i komunię."    Odłożył ksiądz 
Bochenek książkę i pomyślał, że gdyby udało mu się tak  żyć, żeby nikt przez 
niego nie stał się gorszy, już miałby szansę na niebo.  A chciał się tam 
koniecznie dostać, choć niekoniecznie zaraz. Miał atawis- tyczny lęk przed 
piekłem. Jego babcia powtarzała często, że głowami księży  będzie brukowane 
piekło. Dawniej nie przywiązywał do ponurych słów babci  większej wagi. Teraz 
myślał o nich częściej i z trwogą. Ot, potęga słowa!  Babci już dawno nie ma 
wśród żyjących, a jej słowa żyją, drążą, ostrzegają  i niepokoją.    Poszedł 
ksiądz Adam do łazienki, spojrzał w lustro i pokazał sobie język.  Czyścił zęby 
i mył się, właził na wagę i nakręcał budzik. Zgasił światło,  otwarł okno i z 
lubością wchłaniał wieczorne powietrze. Kasztanowiec szu- miał jak potok 
srebrzysty, w trawie bzykało, świszczało i szemrało. Spoza  cmentarza dochodził 
równomierny stukot pociągu. Figaro leżał sobie i machał  ogonem. Wokół latarni 
przy starym cmentarzu krążyły nerwowo ćmy. Piękny  jest świat i skomplikowany. 
Dobrze, że go Pan Bóg stworzył.    Zamknął ksiądz Bochenek drzwi od sypialni, 
włączył światło przy nocnym  stoliku, uklęknął i odmawiał z brewiarza modlitwę 
na zakończenie dnia. Pro- sił o noc spokojną i śmierć szczęśliwą. Westchnął 
jeszcze do niebios Królo- wej i zapadł w błogosławiony sen. Miał za sobą 
pracowity dzień!    1983 - 1995 
76 / 1