Piera Paltro

Tajemnica pięciu chlebków

Tajemnica Józef wdrapał się zwinnie jak kozioł na najwyższą skałę i 
wyprostowawszy się przesłonił oczy ręką. Światło na wzgórzach oślepiało. - 
Widzisz Go? - spytał z dołu zaniepokojony Nadab. Chłopiec pokręcił głową 
rozczarowany. Na całym zboczu, które ogarniał wzrokiem, hulał wiatr i fruwały 
beztrosko ptaki, ale Nauczyciela nie było widać. - Nie mógł zniknąć - upierał 
się przy swoim Nadab. - Sam zobacz - odrzekł Józef. Nadab wspiął się na skałę i 
uważnie rozejrzał na wszystkie strony, ale i on musiał się poddać. Żadnego śladu 
po Jezusie. Założył ręce i stał tak ze zmarszczonym czołem, zamyślony. - Co to 
za żarty? - wykrzyknął po chwili, rozdrażniony. Józef spojrzał na niego z 
wyrzutem. Dla niego Rabbi - jakież to niezwykłe, że poznali Go akurat tego dnia 
nad jeziorem, w tłumie tysiąca innych osób - na pewno nie był kimś, kto stroi 
sobie żarty z ludzi. Widział Go i słuchał. Poruszony był aż do głębi 
spojrzeniem, którym Jezus na moment go przeniknął w tej cudownej chwili, gdy 
brał z jego rąk chleb i ryby. Sympatyczne, śmiejące się i wzbudzające zaufanie 
oczy. Oczy, które nawiązały ciche porozumienie, jakby od lat byli przyjaciółmi. 
- Dziękuję ci, chłopcze - powiedział Jezus. Potem mężczyźni, przyjaciele 
Rabbiego, znów Go otoczyli i Józef został z tyłu. I kiedy to wszystko się 
zaczęło - cała ta historia z chlebem i rybami, i bieganina od jednej gromady do 
drugiej, i coraz większe podniecenie na widok tego, co się działo, i ci ludzie, 
którzy to milkli, to znów wybuchali śmiechem, krzyczeli, zrywali się ze swoich 
miejsc, zaczynali bowiem rozumieć... - on pozostał na uboczu nie czując głodu, 
milczący, jakby to spojrzenie już go nasyciło. - Cóż to za żarty! - powtórzył 
Nadab odwracając się, by zejść. Józef zbliżył się do niego. Byli przyjaciółmi. 
Położył mu rękę na ramieniu. - To nie żart, Nadabie - powiedział. - Rabbi jest 
potężny, czyni, co zechce. Rabbi Issachar mówi, że źródłem mądrości jest bystry 
potok. Co możemy o tym wiedzieć? Nadab potrząsnął głową. - Rabbi Issachar był 
ich nauczycielem w synagodze, wpajał im prawdy o rzeczach świętych i Józef miał 
rację: ten Jezus, dokonujący niewytłumaczalnego rozmnożenia chleba i ryb, okazał 
się czymś więcej niż bystry potok i nie do nich, dwunastoletnich chłopców, 
należało wydawanie sądów. W przekonaniu Nadaba Jezus zrobiłby lepiej, gdyby nie 
znikał w ten sposób. - Żart nie żart, dla nas nie oznacza to nic dobrego - 
wymruczał. - Ja też bym wolał, żeby On tu jeszcze był - dodał w zamyśleniu Józef 
i spojrzał ponownie w górę, ale daremnie. Nikogo nie było. - Schodzimy - 
zaproponował Nadab. Józef przytaknął. W dole cały brzeg jeziora roił się od 
ludzi, co robiło wrażenie, jakby właśnie skończyła się jakaś wiejska 
uroczystość. Wszyscy poruszali się niespiesznie, rozmawiali i śmiali się w 
grupkach, robili wrażenie bardzo zadowolonych. Wydawało się, że nikt nie 
zamierza wracać do domu, że wszyscy zostają, żeby ciągle na nowo, jeszcze raz, i 
jeszcze raz, omówić przedziwne wydarzenie, jakie miało miejsce tego popołudnia. 
Chłopcy zbiegli po łące. Słyszeli już rozmowy w tłumie. Zwolnili kroku i w 
pewnym momencie Nadab pociągnął Józefa za tunikę dając mu znak głową. - To 
Amasaj, posłuchajmy, co mówi. Podeszli bliżej i wcisnęli się między ludzi. 
Amasaj był ważną osobistością w Kafarnaum. Handlowł z Rzymem i całą Palestyną, 
miał pieniądze i służbę, a jego mała flotylla złożona z kilku łodzi wciąż 
krążyła po jeziorze. We wszystkich rodzinach jego imię wymawiano z wielkim 
szacunkiem i nie brakowało takich, którzy mu zazdrościli. Bogacz Amasaj, choć 
nie mieszał się bezpośrednio do polityki, to jednak zwykle tak kierował 
sprawami, by układały się po jego myśli. - Wierzcie mi - przemawiał w tym 
momencie tubalnym głosem - ten człowiek jest nam potrzebny. Nie może się 
wymknąć. Jeśli się nie mylę, to właśnie mówi prorok: "Moi słudzy będą jeść, będą 
pić, będą się radować i weselić". A czyż nie jesteśmy owymi sługami? Mamy więc 
prawo jeść, pić i radować się. Zjawił się prorok, który z niczego stworzył 
chleb. Bóg nam Go zesłał. Bóg nam Go zesłał, byśmy byli szczęśliwi. Powinien 
zostać naszym królem. Wierzcie mi, przyjaciele, przy Nim nasze jagnięta szybko 
się utuczą, a nasze sakiewki będą pęczniały same. Jestem całkowicie za Nim. 
Niech żyje Jezus, czy jak On się tam zwie! Józef zacisnął wargi. Nie podobała mu 
się mowa Amasaja. Nie, Rabbi, który spojrzał na niego takim wzrokiem, nie 
przybył, żeby tuczyć owieczki i napełniać sakiewki. Nie znał Go; widział Go tego 
dnia po raz pierwszy, a jednak był pewien, że Jezus nigdy nie zostanie takim 
królem, jakiego pragnął Amasaj. Nadab znów pociągnął go za tunikę. - Co to o tym 
myślisz? - spytał z zapałem. Podziwiał Amasaja we wszystkim, bez zastrzeżeń, tak 
samo zresztą jak jego ojciec i bracia. - Uhm - wymruczał Józef ze wzrokiem 
wbitym w ziemię. - To co - nalegał Nadab - nie zgadzasz się? Rozumiesz chyba, że 
Rabbi powinien być naszym królem? - Rozumiem - odpowiedział Józef. Spojrzał na 
Nadaba z odrobiną wesołej przekory i rzekł: - Ale wcale nie jestem pewien, czy 
Rabbi się zgodzi. Nadab wytrzeszczył oczy zgorszony, lecz zanim zdołał cokolwiek 
powiedzieć, gwar z zebranej wokół Amasaja grupy znów przyciągnął ich uwagę. 
Przemawiał teraz Kozbi. Nie był bogaczem, chętnie jednak przebywał w bogatych 
domach i uchodził za najbardziej chytrego intryganta w okolicy. Miał mnóstwo 
znajomości, mnóstwo interesów, a ludźmi poruszał niczym pionkami. Ilekroć ktoś 
zwracał się do Kozbiego z jakąś zawiłą sprawą, zawsze dobrze na tym wychodził, 
oczywiście za odpowiednią zapłatą. - Nie chodzi tylko o chleb - mówił. - Amasaj 
jak zwykle ma rację. Dzisiaj to chleb, jutro sykle i talenty. Ten cudaczny 
prorok wart jest tyle złota, ile sam waży, i będziemy prawdziwymi głupcami, 
jeśli pozwolimy mu uciec. - O, mówi o syklach! - rzucił ktoś radośnie. - Pewnie 
- odrzekł zimno Kozbi. - Tego rozmnożyciela chleba warto chyba prosić o coś 
więcej niż góra drobniaków. Wszyscy roześmiali się i przyklasnęli. - Brawo 
Kozbi! Nie brak ci oleju w głowie! - krzyknęła Judyta, żona Amasaja. Lubiła 
pieniądze (oraz wszystko, co można było za nie zdobyć) więcej niż cokolwiek 
innego. - Co byś powiedział, gdyby Jezus podarował każdemu z nas po syklu? To by 
był dopiero uśmiech losu! - wyszeptał do przyjaciela podniecony Nadab. Józef 
odpowiedział z pewnym ociąganiem. - Czemu nie? Ta odpowiedź nie zadowoliła 
Nadaba. Co temu Józefowi chodzi dzisiaj po głowie? Kręci nosem na to, co się 
stało, i na tych wszystkich ludzi, którzy jak jeden mąż chcą z miejsca uczynić 
Jezusa królem. Nadab nie mógł tego pojąć. Dorośli nadal rozprawiali, i to coraz 
ciekawiej, więc odłożył tę myśl na później. - Sykle, no pewnie - powiedział ktoś 
- ale dlaczego nie poprosić Go kiedyś również o miecze. Wszyscy zamilkli, bo 
mówił Dan, a Dan - wiedziały o tym nawet dzieci - był zelotą, i to z tych 
wojowniczo nastawionych. Dan żył po to, aby uwolnić Izraela od pogan, których 
nienawidził z całego serca. "Bardzo lubię pogan, ale martwych" - mawiał 
zazwyczaj. Twardy i niebezpieczny człowiek. Amasaj mógłby nawet żyć z poganami o 
miedzę, bo pieniądze nie należą do żadnego narodu ani religii i jeśli poganin 
dotrzymuje słowa i w odpowiednim czasie wypłaca należne złoto, jest tak samo 
człowiekiem honoru jak każdy inny. Ale Dan był pod tym względem nieprzejednany. 
Czekał na Mesjasza, który wyzwoli naród, śnił o nowym Jozuem, o nowym Dawidzie; 
Dan gotów był umrzeć, choćby jutro, za swojego mesjasza z mieczem u boku. - W 
odpowiednim momencie - oznajmił wreszcie Kozbi ostrożnie. On również nie był za 
rewoltą, ale zależało mu na tym, żeby żyć w jak najlepszej zgodzie z takimi 
ludźmi jak Dan. Dan mógłby zostać nowym przywódcą Galilei, jeśli poprze go 
człowiek tak potężny jak Jezus. I dlatego właśnie Kozbi poczuł do Jezusa 
sympatię. Gwar wszczął się na nowo. Wielu zgadzało się z Amasajem i Kozbim, i to 
nawet większość, ale byli i tacy, którzy myśleli jak Dan. Nikt jednak nie 
wątpił, że nowy Rabbi ma wszelkie dane po temu, by zostać królem. - Wydaje mi 
się zbyt łagodny - zauważył ktoś. - Nie martw się - odrzekł Dan. - Pomyślimy, co 
zrobić, żeby stał się żarliwszy. Wystarczy, żeby tylko robił te swoje czary, tak 
jak dzisiaj. Niech nam da miecze, a my już wiemy, do czego służą - zaśmiał się z 
zadowoleniem. Józef popatrzył w górę. Niebo wciąż jeszcze lśniło wspaniałym 
błękitem, choć słońce było tuż tuż nad horyzontem. Wiał lekki wietrzyk, a 
powietrze przesycał zapach kwiatów. Całe jezioro błyszczało srebrzyście i tylko 
jego zatoczki miały delikatną turkusową barwę. Nic się nie zmieniło, a mimo to 
Józef poczuł się nagle smutny. - Idę do domu - powiedział do Nadaba. - Już? - 
przyjaciel spojrzał na niego niechętnie. Chciał jeszcze posłuchać. - Tak, ale ty 
zostań. Przecież zobaczymy się rano i będziemy mieli dość czasu na rozmowy. 
Józef chciał być sam, lepiej więc, żeby Nadab został. - Dobrze. Nadab nie dał 
się prosić i szybko się pożegnali. Józef ruszył w swoją stronę, a on powrócił do 
grupki mężczyzn. Nie, ani Amasaj, ani Kozbi, ani Dan nie mieli racji. W Józefie 
na nowo odżyło wspomnienie chwili, w której Jezus na niego spojrzał; powiódł 
wzrokiem po wzgórzu, jakby mógł tam pojawić się wracający Nauczyciel. Czuł, że 
gdyby Go dostrzegł, rzuciłby się pędem naprzeciw, bo chciał Mu coś powiedzieć, 
sam zresztą nie wiedział co. Zwolnił kroku. Tak, powiedzieć Mu coś - jak gdyby 
rozmowy dorosłych o Jezusie uwłaczały w czymś Nauczycielowi - ale w jaki sposób? 
Odczuwał potrzebę, żeby wszystko Mu wyjaśnić i wykrzyczeć, że nie, nie, to nie 
tak - przecież on Go zrozumiał. Wcale nie myślał o tym, żeby Jezus znowu 
rozmnażał chleb, a potem złoto, a potem miecze, wcale nie! Poczuł, że drży, 
jakby naprawdę miał krzyczeć. Rabbi kochał ludzi, Józef od początku był o tym 
przekonany, ale przecież nie przyszedł, żeby dawać im tylko to, czego pragnął 
Amasaj. - Nauczycielu! - krzyknął, jak gdyby Jezus mógł go usłyszeć. - Ty jesteś 
dobry i inny niż wszyscy. Powiedział "inny" prawie ze złością - bo rozzłościło 
go to, co mówiono, ale i z tęsknotą - bo bardzo pragnął znów zobaczyć 
Nauczyciela, patrzeć na Niego i usłyszeć, że przyznaje mu rację. Zachodzące 
słońce rozpaliło niebo i Józef patrzył, bo ten widok był zawsze wspaniały. - 
Jesteś inny - powtórzył cicho. I w miejsce tęsknoty za Jezusem, który zniknął za 
wzgórzem, przeniknęła go nowa i nagła, niewytłumaczalna radość. Tak, oczywiście, 
Jezus był "kimś innym". Z pewnością Go jeszcze spotka, z pewnością zrozumie to, 
czego jeszcze nie pojął. Czy jest więc coś piękniejszego nad życie? Otrząsnął 
się i zaczął biec, mały i niewiele znaczący w wielkiej przestrzeni pól, jakby 
niósł w tej chwili, właśnie on, wielkie posłanie odnowy. Burza Wokół Amasaja 
dyskutowano i snuto plany aż do zapadnięcia zmroku, ku wielkiemu zadowoleniu 
Nadaba, który na wszystko chciwie nadstawiał ucha. To byli mężczyźni! - Teraz 
wystarczy Mu to powiedzieć - podsumował zadowolony Kozbi. Czuł się na siłach, 
żeby osobiście porozmawiać z prorokiem z Nazaretu. To prawda, że Jezus wykazywał 
brak wszelkich ambicji i zjawiał się wśród ludzi jak pierwszy lepszy żebrak, ale 
na pewno nie przejdzie obojętnie obok propozycji zrobienia Go królem. Miał za 
sobą cały rozentuzjazmowany lud, mógł dysponować dziś i jutro takimi 
przyjaciółmi jak Amasaj i Dan, mógł przejąć zwierzchnictwo nad Galileą, spojrzeć 
w twarz Herodowi i wyrzucić go z Palestyny. Któż oparłby się tak wspaniałym 
perspektywom? Z drugiej strony zaś, jeśli prorok nie po to przybył, to po co? A 
zresztą któż potrafi lepiej niż Kozbi wskazać człowiekowi, gdzie jest jego 
prawdziwy interes. Tak więc sprawy toczą się już we właściwym kierunku. - Trzeba 
mu to powiedzieć - potwierdził nie mniej zadowolony Amasaj. Spojrzał wokoło, 
jakby chciał zapytać: "Gdzież On teraz jest?" Wszyscy rozglądali się uważnie, 
tłum był bowiem jeszcze gęsty i kto wie, gdzież mógł się podziać ten prorok 
darzący dziwną sympatią obdartusów i chorych. Nadab skoczył na równe nogi. - 
Poszedł w stronę wzgórza - powiedział z dumą, że tylko on to wie. Widzieliśmy 
Go, ja i mój przyjaciel Józef. Szukaliśmy Go, kiedy zniknął, ale już Go nie 
było. - Zniknął? - mruknął Dan. - Cóż ty, chłopcze, opowiadasz? Nadab poczuł się 
nieswojo. - Chciałem tylko powiedzieć - tłumaczył - że już Go więcej nie 
widzieliśmy, więc zeszliśmy na dół. - Zatarł za sobą ślady, nie? - roześmiał się 
Dan gładząc brodę - dobrze, dobrze. Niezły z niego spryciarz. Wie co i jak. Ale 
nie traćmy czasu. Wstał - a wzrostem górował nad innymi - i dodał: - Trzeba Go 
znaleźć, i to szybko. Dojrzał niedaleko jednego z młodzieńców, którzy zawsze 
byli blisko Jezusa i których nazywał wręcz swoimi uczniami. - Ej, ty - krzyknął 
- chodź no tu! Filip - bo właśnie o niego chodziło - dawniej rzuciłby się 
biegiem, by odpowiedzieć komuś takiemu jak Dan: "Oto jestem. Czego żądasz?". 
Zelota w większości ludzi wzbudzał strach, ale codzienne obcowanie Filipa z 
Jezusem - od tego słynnego poranka, kiedy Go poznał - coraz bardziej zmieniało 
jego duszę, więc podszedł spokojnie i zapytał: - Czego chcesz? - Twojego 
Proroka, twojego Mistrza - odparł szorstko Dan. - Zawołaj Go, musimy z Nim 
porozmawiać i jeśli coś z tego wyjdzie, to i ty, mój przyjacielu, staniesz się 
kimś. Zaśmiał się prostacko, a inni poszli za jego przykładem. Filip uśmiechnął 
się w odpowiedzi, nie prosząc o wyjaśnienia. Słowa zeloty nie pochlebiły mu 
specjalnie. Mimo to poszedł szukać Jezusa, bo wiedział, że Nauczyciel nigdy 
nikogo nie lekceważy. Znalazł po chwili rozprawiających Szymona i Jana. - 
Widziałeś Jezusa? - zapytali obaj, gdy tylko znalazł się w zasięgu ich głosu. - 
Nie, ale szukam Go, bo Dan zelota chce z Nim rozmawiać. - Nie widzieliśmy Go - 
odparł Szymon. Jan spojrzał na wzgórze. Wydawało mu się, że Jezus po dokonaniu 
wielkiego cudu rozmnożenia chleba, poszedł w tamtą stronę, ale nie był pewien. - 
Ściemnia się - zauważył Filip. Stali tak niezdecydowani, gdy Jan ponownie rzucił 
okiem na stok. - To On! - wykrzyknął radośnie. Zobaczyli schodzącą postać i 
rozpoznali Go od razu po jasnej sukni. - Nie idzie tutaj - zauważył Szymon. - 
Chodźmy Mu naprzeciw. Szli wzdłuż brzegu, oddalając się od wielkiego 
zgromadzenia, i widzieli, że prawie wszyscy szykowali się do spania pod gołym 
niebem mając nadzieję spotkać Jezusa nazajutrz. - Szuka Cię Dan zelota - 
powiedział Filip, gdy tylko przywitali się jak zwykle serdecznie. - Musicie 
odejść - rozkazał w odpowiedzi Jezus. - Wsiądźcie do łodzi i płyńcie na drugi 
brzeg. Oddalcie się stąd. Nie chciał, by entuzjazm ludzi owładnął zbyt silnie 
sercami uczniów, przeznaczonymi do całkiem innej nowiny. - Bez Ciebie? - spytał 
niedowierzając Szymon. - Ja pożegnam się z ludźmi - wyjaśnił Jezus. Szymon 
podniósł wzrok. Wiatr wzmógł się i całe jezioro było pomarszczone. - Może 
nadejść burza - zaprotestował półgłosem. Jezus uśmiechnął się i spojrzał mu w 
oczy. Uczeń przestępował z nogi na nogę, jak dziecko przyłapane na przewinieniu; 
zawsze tak było, ilekroć Nauczyciel patrzył na niego w ten sposób. Potem 
odwrócił się gwałtownie. - Idziemy - powiedział do reszty. - Na co czekacie? 
Ruszył zdecydowanie w stronę łodzi zacumowanych nie opodal. Jezus popatrzył za 
nim i uśmiechnął się. Są już przy łodziach; zepchnęli je na wodę i przewinęli 
się przez burty, a kiedy już usadowili się na ławkach, spoglądali wciąż na brzeg 
nie mogąc zdecydować się na pierwsze uderzenie wiosłem. Jezus podniósł rękę i 
pozdrowił ich, co miało również znaczyć: "Odwagi" i zrozumieli to. Szymon wydał 
komendę i wszyscy razem chwycili za wiosła. Parę osób przyglądało się tej scenie 
i ten, i ów pospieszył do Jezusa, który stał samotnie na brzegu. - Odpływają, 
Nauczycielu? - spytali wszyscy naraz. Bali się, żeby i On nie odszedł. - Wy też 
idźcie do domu - powiedział Jezus. - Spotkamy się jeszcze, i to niebawem. 
Powiedzcie to wszystkim. Widzieliście, że chleba wam nie zabraknie. Przystanęli 
zawstydzeni. W sposobie bycia Rabbiego czuło się taką moc i tyle niezawodnej 
łagodności, że po prostu trudno było nie zrobić tego, o co prosił. - Nie 
odejdziesz stąd - odrzekła mimo to Zuzanna, jedna z kobiet, które przybiegły tu, 
wpatrzone w Niego z żarliwą ufnością. - Nie odejdę. Przyszedłem, aby zostać z 
wami - zapewnił ją Jezus. - Ale teraz czyńcie to, co wam mówię. Już ich 
przekonał, przystali z pokorą i pokłonili się. Potem odwrócili się czym prędzej, 
jakby wypełniali polecenie; Rabbi powiedział wszystkim, żeby wrócili do domu, że 
Go jeszcze zobaczą, i to niebawem. Ta wieść rozniosła się szybko i dotarła do 
niecierpliwych uszu Dana, który wciąż czekał na powrót Filipa. - Wrócić do domu? 
- zaprotestował. - To może dobre dla tych ludzi, ale nie dla nas. Tym lepiej się 
składa! Poczekamy, aż ta hołota rozejdzie się, i porozmawiamy z nim bez 
niepożądanych świadków. Wspaniale! Sprytny ten Prorok! Może on też tak sobie 
pomyślał. Podoba mi się. Zabrali się więc z jeszcze większym zapałem niż inni do 
wyprawiania ludzi do domów, wpychając się między grupki. Kiedy wreszcie tłum 
zaczął się rozchodzić, Kozbi stwierdził: - Najwyższy czas. Wolno myślą ci 
górale. Sam pochodził z Judei i uważał, że należy do lepszej rasy. - Pójdziemy 
teraz Go szukać - zdecydował Dan. Ruszyli w kierunku, skąd przyszli tamci, co 
mówili, że Go widzieli. Tam, gdzie cumowały łodzie uczniów, nie było teraz 
nikogo. - Musiał pójść wzdłuż grzbietu. Ci prorocy chętnie przebywają wśród 
kamieni - zauważył Amasaj, który nie cenił zbytnio takich ludzi. - Być może, 
więc Go zawołajmy - odrzekł Dan. Oni też podeszli kilka kroków do przodu, a 
zelota zwinąwszy ręce w trąbkę zawołał tubalnym głosem: - Rabbi! Rabbi! Proroku! 
Szukają Cię! W mroku wieczoru odpowiedział im tylko wiatr, hulający w 
szczelinach skalnych, lecz oni stali dalej wołając: - Nauczycielu! Pokaż się! 
Nauczycielu! Gdzie jesteś? Gdzieś wysoko w górze Jezus, pogrążony w całkowitej 
samotności, usłyszał głosy, ale nie poruszył się. Spodziewał się, że tak będzie, 
bo wiedział dobrze, co kryją serca ludzkie. W Jego jasnym umyśle rozbłysły słowa 
Izajasza: "Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi, Mąż boleści, oswojony z 
cierpieniem, jak ktoś, przed kim się twarze zakrywa, wzgardzony tak, iż mieliśmy 
Go za nic". Oto Amasaj, Dan i inni szukają Go i z całego serca pragną Go 
znaleźć. Nie po to, by Nim gardzić, wprost przeciwnie, szukają Go, zachwyceni 
cudem. Chcieli króla, chcieli króla przynoszącego łatwy chleb. "Wtedy 
powiedziałem: oto przychodzę". Ale nie taka była wola Ojca. Z dołu wciąż jeszcze 
wołano: - Rabbi! Rabbi! Gdzie się schowałeś? Te głosy wydawały się odległe, 
jakby z innego świata, a jednak ze świata, który miał być zbawiony. Wyrażały 
pragnienia i nadzieje ludzkie, które nigdy nie miały się spełnić, bo były zbyt 
niedojrzałe i z gruntu błędne. Nadciągała już noc i w jej mroku roztapiały się 
sylwetki ludzi. Jezus wspinał się dalej i odczuwał w duszy jak niestosowne są te 
wezwania, świadczące o niewłaściwym pojmowaniu Boga. Ciążyło Mu, i z czasem 
coraz bardziej będzie Mu ciążyć, niezrozumienie ze strony tych wszystkich 
Amasajów, Danów i Kozbich, których miał jeszcze spotkać na swej drodze. - 
Nauczycielu! Głosy słabły w oddali. - Proroku! Zamierały, ale wiedział, że 
będzie jeszcze słychać ich nękający szmer. Dzisiaj Go nie dogonili, ale dopadną 
Go jutro, niezmordowani. Przestał o nich myśleć, a w sercu pojawiło się 
wspomnienie oczu tego chłopca, które były tak niewinne i wpatrzone w Niego. 
Chłopiec od chleba i ryb. Uśmiechnął się w ciemnościach. Chłopak miał na imię 
Józef, Józef z Kafarnaum. Złożył w darze swój chleb i patrzył urzeczony na 
rozmnożenie tego chleba, a kiedy odszedł w milczeniu, Jezus wśród otaczającej Go 
wrzawy słyszał tę ciszę, właśnie tę, której szukał. Znaczyło to, że w jakiejś 
duszy znalazło się nagle miejsce na podziw i uwielbienie. Miejsce na wiarę i 
miłość. Westchnął radośnie. Tak, właśnie po to tu przybył. Przypomniał sobie, 
jak kiedyś, wśród skał, takich samych jak teraz, niedaleko Morza Martwego, 
usłyszał szatana: Tobie dam potęgę i wspaniałość tego wszystkiego... I 
natychmiast mu odpowiedział: Panu Bogu swemu będziesz oddawał pokłon... Nic 
sobie nie robił z potęgi świata, gdyż cała razem wzięta nie była warta tych 
skupionych i rozjaśnionych oczu Józefa, który spoglądał na Niego z wielką 
prostotą. Po to tu przybył, choć żniwo po nowych siewach będzie trudne. Spojrzał 
w niebo z gorącą wdzięcznością. Chleb dla pięciu tysięcy ludzi. Można by dać 
cudowny chleb całemu światu, skoro owocem tego są oczy Józefa i niezliczonych 
innych ludzi na ziemi, którzy są do niego podobni, bo żyć to znaczy godzić się 
na miłość. Wiatr zawiał mocniej. Jezus popatrzył na jezioro. Było ciemne, z 
pewnością wzburzone, a Szymon i inni z trudem wiosłowali na swych łodziach. 
Usłyszał w sercu ich wołanie, czuł, że wzywali w myślach Jego imienia, zagubieni 
i opuszczeni przyjaciele. Zszedł więc szybko na dół, bo przecież oni byli mu 
najbliżsi. Dotarł do brzegu, uśmiechnął się do Ojca i wszedł na niespokojne wody 
jeziora. Śmiechy Józef biegł radosny pod górę przez zaułki wiodące do synagogi. 
Jezus miał tam dziś przemawiać do wszystkich ludzi. Ta wiadomość obiegła w 
jednej chwili całe miasto i chociaż Rabbi nie był już nieznajomym, to jednak za 
każdym razem, gdy tylko się pojawiał, wszyscy byli zaciekawieni. Ten Prorok 
zawsze przyciągał do siebie uwagę ludzi i ich dusze. Józef radował się w sercu 
cudownym rozmnożeniem chleba - to właśnie on przyniósł go Nauczycielowi; a więc 
on i Jezus byli przyjaciółmi i łączyło ich coś niezapomnianego. Zwolnił kroku, 
bo droga pięła się pod górę i kiedy właśnie doszedł do wąskiego zaułka, za 
którym było kilka schodów, zza ciemnych i nie domkniętych drzwi dobiegł go 
szept. - Pssst... Józefie... Stanął zdziwiony, bo nie znał nikogo, kto by tu 
mieszkał. Znieruchomiał. - Rusz się, mały! Wejdź. To chyba nie takie trudne? - 
powiedział gderliwie jakiś głos, a z mroku wyłoniła się silna i zdecydowana 
ręka, która bez ceregieli chwyciła go za ramię i pociągnęła do środka, kilka 
schodków w dół. Józef nie miał nawet czasu, by się opierać. Znalazł się w dużym 
pomieszczeniu, gdzie na środku stał stół, a wokół dużej menory paliły się tu i 
ówdzie małe lampki. Zmrużył oczy w półmroku próbując cokolwiek rozróżnić i 
spojrzał na typa, który schwycił go tak brutalnie - nigdy go nie widział. Ale 
jego uwagę zwróciła natychmiast jakaś postać górująca nad wszystkim, wtłoczona w 
olbrzymie krzesło u szczytu stołu. Wydawało się, że to sterta szali i welonów; 
widać było tylko ozdobione mnóstwem pierścieni dłonie spoczywające miękko na 
stole. - No, Aaronie, nie tak gwałtownie - powiedziała postać nie ruszając się. 
- Mały Józef jest naszym przyjacielem i ma być dobrze traktowany. Józef 
wybałuszył oczy. Ten słaby, powolny i słodki głos należał do starszej, 
oddychającej z pewnym trudem kobiety, której chłopiec w ogóle nie znał. Skąd 
tych dwoje wiedziało, że nazywa się Józef, i czego od niego chcieli? - Pokaż, że 
jesteś uprzejmy, Aaronie, i poczęstuj czymś naszego małego gościa - mówił dalej 
głos. Z szybkości, z jaką Aaron zerwał się z miejsca, Józef domyślił się, że ten 
potężny i silny mężczyzna musi czuć przed kobietą spory respekt, a może nawet 
boi się jej. Słodki ton głosu nie mógł w rzeczywistości nikogo zwieść: siedząca 
tam postać była despotyczna i w jakiś nieokreślony sposób groźna. Mężczyzna 
przyniósł mu kawałek placka figowego i choć Józef przepadał za nim, teraz poczuł 
suchość w ustach i nie miał ochoty na jedzenie. Trzymając ciasto w ręku zapytał: 
- Czego chcecie? - Hi, hi - zaśmiała się stara - mądry chłopiec, od razu 
przystępuje do rzeczy. Ręce kobiety poruszyły się, zniknęły na chwilę i pojawiły 
się znów w słabym świetle lampy. Teraz oprócz pierścieni błyszczał między 
palcami srebrny pieniądz. - Wiesz, co to jest, Józefie? Palce uniosły się do 
góry i pieniądz jeszcze lepiej zabłysnął w świetle. - Tak - cicho odpowiedział 
chłopiec - to pienądz. - Dzienny zarobek twojego ojca - dodał niedbale głos. 
Wiedzieli i to, że jego ojciec był kowalem u Kaleba. - Tak - powtórzył Józef. 
Poczuł, jak rośnie w nim niepokój, i kątem oka zerknął na przymknięte drzwi 
wychodzące na ulicę. Strumyk światła wpadający przez szparę rozjaśnił mu serce; 
tam był normalny świat, do którego chciał natychmiast wrócić wyskakując z tej 
zdradzieckiej pułapki. - Cały dzień potu za jeden pieniądz - mówił dalej 
obojętnie głos. - Ale ty, jeśli zechcesz, możesz w jednej chwili zarobić jedną, 
dwie, pięć monet. Józef zmarszczył czoło. Co ta stara mówi? Nagle przypomniał 
sobie przysłowie: "Każde przekupstwo i niesprawiedliwość zostaną starte, a 
uczciwość na wieki trwać będzie". Czyżby ci dwoje chcieli go przypadkiem 
przekupić? Wszyscy lubią srebrne pieniądze, ale nie daje się ich ot tak, za nic, 
i Józef już to dobrze wiedział. - I to w jednej chwili - powtórzył Aaron. W jego 
głosie wyczuwało się prawie zazdrość. - Widzisz, chłopcze - powiedziała szybko 
stara, nie dając mu czasu do namysłu - masz szczęście. Jeszcze nie zdarzyło się 
w Kafarnaum ani w całej Palestynie to, co się przytrafia teraz tobie. Pięć 
monet! A wiesz, dlaczego masz szczęście? Bo zwróciłam na ciebie uwagę, 
stwierdziłam, że jesteś mądrym chłopcem i chcę ci być przychylna. Możesz 
wierzyć, nie każdemu się to zdarza! W miarę mówienia głos stawał się coraz 
bardziej ożywiony, a postać coraz bardziej wyprostowana. Aaron, kiwając się w 
tył i w przód, powtórzył z przekonaniem: - No tak, nie każdemu się to zdarza. 
Przypominał lunatyka. - Wiesz, Józefie, kto to jest Estera z Kafarnaum? - 
zapytała starucha. Chłopiec zadrżał mimo woli. Estera - wróżka. Opowiadał o niej 
ojciec i nauczyciel Issachar też o niej mówił. Wszyscy w mieście wiedzieli o 
Esterze, ale nikt nie wymawiał chętnie jej imienia. Ojciec był srogi, Issachar 
jeszcze bardziej. Jeżeli jakiś mężczyzna albo jakaś kobieta będą wywoływać duchy 
albo wróżyć, będą ukarani śmiercią. Takie było prawo. A w Kafarnaum szeptano, że 
Estera jest wróżką. Ale skąd wziąć dowody? Nikt nie mógł ich znaleźć. Stara była 
ostrożna i miała wpływowych przyjaciół; z tych też powodów faryzeusze udawali, 
że o niej nie wiedzą, i Estera żyła w spokoju. - Tak - odpowiedział jeszcze raz 
cichym głosem. - Wspaniale! To nam wszystko ułatwia - zaśmiała się krótko 
kobieta. Poprawiła się odrobinę i mówiła dużo swobodniej. - Esterę interesuje 
wszystko to, co może czarować, przemieniać, dawać władzę. Estera jest potężna, 
nie zapominaj o tym, chłopcze. Józef poczuł, że wstrząsa nim dreszcz, trochę ze 
strachu, a trochę ze złości, ale nie poruszył się. - No właśnie, dowiedziałam 
się, że to ty dałeś nowemu Prorokowi chleb. Czy to prawda? - Prawda - 
potwierdził chłopiec. W tej nieprzyjemnej sytuacji wspomnienie nie przyniosło mu 
żadnej radości. - Oto, czego chcę, Józefie. To właśnie warte jest dla ciebie 
pięć monet. Musisz mi powiedzieć (o nic wielkiego cię nie proszę), musisz mi 
powiedzieć, jakie znaki, czary, zaklęcia zrobił nowy Prorok, żeby z tych kilku 
twoich chlebów powstał chleb dla wszystkich. Stałeś blisko. Musiałeś widzieć. 
Musisz wiedzieć! Stara zamilkła i Józef był z tego rad. Podniesiony głos brzmiał 
jak nie znoszący sprzeciwu rozkaz. - Pięć monet od razu - powtórzył cicho Aaron. 
Potem błyskawicznie wyciągnął zza pasa zakrzywiony nóż i wbił go w stół tuż obok 
ręki Józefa. Chłopiec odskoczył przerażony. - Daj spokój, Aaronie - powiedział 
głos, który stał się jeszcze bardziej słodziutki niż przedtem. - Chłopak nie 
jest głupi. Myślisz, że nie umie odróżnić srebrnych pieniędzy od pchnięcia 
nożem? Doszedł już do wieku, kiedy się wie, na co można sobie pozwolić. Aaron 
coś tam zamruczał, ale nóż pozostał w tym samym miejscu. Józef zebrał się w 
sobie i zacisnął zęby. A więc tak wyglądała sytuacja. Nie przyszło mu nawet do 
głowy, żeby udawać przebiegłego i zdobyć te pieniądze. Z łatwością mógłby coś 
wymyślić i zwieść starą, która wydawała się raczej sprytna niż mądra. Nie, tutaj 
chodziło o Jezusa i Jego nieskalaną czystość. Józef nagle poczuł w duszy, że 
ukazał mu się Rabbi, ale tylko jemu, i to na chwilę; że spojrzał na niego w ten 
niepowtarzalny sposób, że otoczył go swoim mocnym i słodkim światłem. Światłem, 
jakiego Józef nie spotkał do tej pory w nikim innym. I przypływ radości 
towarzyszący tej tajemniczej wizycie przeniknął go i oczarował. W porównaniu z 
Nim, Jezusem skromnym i potężnym, czymże była ta rudera, a w niej ta stara w 
zawojach i Aaron, półgłówek, ze swoim nożem? Zachciało mu się prawie śmiać, ale 
wiedział, że nie jest to odpowiedni moment. Oczywiście, że o Jezusie nie powie 
tutaj nic za żadne skarby. Inaczej miałby wrażenie, że plami nawet samo imię. - 
A więc? Głos był uprzejmy, ale zdradzał zniecierpliwienie. - Dałem chleb, i to 
wszystko - odpowiedział Józef dźwięcznym głosem. Tyle mógł powiedzieć. - Dałeś 
chleb, i to wszystko? O nie! Wcale nie wszystko! Aaron poruszył się na swoim 
krześle, ale Józef zerkał na niego niepostrzeżenie. - Cha, cha, cha - głos 
nieoczekiwanie przeszedł w śmiech. - Ty wiesz chłopcze, że to nie wszystko. 
Chcesz ukryć sekret twojego Proroka? Cha, cha, cha. Czuję się wzruszona. Ale 
tutaj bohaterstwo na nic się nie zda. Pomyśl, pięć monet. A czemuż by nie 
dziesięć? Cha, cha, cha, nie wiesz, chłopcze, że za pieniądze można wszystko 
dostać? Nie nauczył cię tego dobry Issachar? Aaron też śmiał się głupkowato. 
Józef zacisnął pięści. Sam nie wiedział dlaczego, ale wydawało mu się, że 
grubiański śmiech odnosi się nie tylko do niego, że drwi w jakiś sposób z 
Nauczyciela, Jezusa. "Śmiejcie się, śmiejcie, jeśli tak wam się podoba" - 
pomyślał. Oparł ręce na stole, zerwał się na równe nogi przewracając za sobą 
stołek i w dwóch susach przebiegł przez pokój, przeskoczył schodki, otworzył z 
impetem drzwi i już był na dworze, w słońcu, na świeżym powietrzu. - Ej, wracaj! 
- krzyczano jeszcze ze środka. Ale on był już daleko. I nie miał wrażenia, że 
ucieka, ale że biegnie komuś naprzeciw, do kogoś, kto na niego czeka, nie 
wiadomo, gdzie i po co, ale na pewno spojrzy znowu na niego, a być może da mu do 
zrozumienia - byłoby to cudowne - że jest zadowolony z ponownego spotkania. - 
Józef! Poczekaj na mnie! - krzyknął Nabad wybiegający z bocznego zaułka. 
Zatrzymał się. Byli już przed synagogą, gdzie zbierało się coraz więcej ludzi. 
Wszyscy rozmawiali. Nagle zrobiła się cisza, a po niej raptowny szmer, który 
przeszedł w okrzyk: - Przyszedł! Jezus jest tutaj! Ten głos ogarnął wszystkich 
jak płomień suchą trawę. Ludzie pchali się, żeby wejść jak najszybiciej, wszyscy 
chcieli zająć pierwsze miejsca. Byli tam także Amasaj, Kozbi, Dan i inni. - Nie 
widziałem nigdy takiego ścisku - zrzędził Jonadab, służący przy synagodze. I 
jeszcze obficiej niż zazwyczaj kropił posadzkę miętową wodą, bo jeśli ci 
wszyscy, którzy się tłoczą, zdołają wejść do środka, to nie będzie czym 
oddychać. Józef wkręcił się swoim sposobem i znalazł się z przodu. Oto Rabbi, 
rozmawia z Jairem, który ściska Go z oczami pełnymi łez. Jair był przełożonym 
synagogi, a Jezus kilka miesięcy temu wskrzesił jego dwunastoletnią córeczkę, 
Rachel, którą Józef dobrze znał. Wysunął się do przodu i choć Jezus odwrócony 
był do niego tyłem, stanął nieruchomo, nagle onieśmielony. - Witam Cię, 
Nauczycielu - wyszeptał. Nie wiedział, że go usłyszano. Przebiegł go dreszcz 
radości. Czyż to możliwe? Nauczyciel odwrócił się, przerywając rozmowę z Jairem, 
spojrzał na niego, uśmiechnął się i w odpowiedzi pozdrowił go: - Witaj, Józefie. 
Czekałem na ciebie. Józef stał nieruchomo, ogarnięty niewypowiedzianym 
szczęściem, i wydawało mu się, że już się stąd nie ruszy. Ale Jonadab zadął w 
srebrną trąbę, co oznaczało początek zgromadzenia, i wszyscy zamilkli w 
skupieniu. Również Józef, przepełniony radością, natężył uwagę. Objawienia Jezus 
spoglądał na zgromadzonych. Te wszystkie oczy wpatrzone w Niego, całe 
oczekiwanie ludzi wszechczasów - poczuł, jak duszę przepełnia Mu tęsknota za 
niezmierzonym darem. Spostrzegł twarzyczkę Józefa, który stał skupiony, 
wpatrując się w Niego z niezwykłą powagą. "Jeśli twoje oko jest zdrowe, całe 
twoje ciało będzie w świetle" - pomyślał uśmiechając się do niego. Umiał 
poznawać po oczach, jacy są ludzie, poczynając w Nazarecie od najgłębszego 
wejrzenia w prostotę swojej matki Maryi i uczciwość Józefa. Wiedział, że kiedy 
człowiek patrzy na człowieka, wszystko może zostać odkryte i podarowane albo w 
jednej chwili ukryte i zabrane. Spojrzenia łagodne i twarde, spojrzenia głębokie 
i kamienne, spojrzenia mroczne jak przepaść i pełne światła. Poczuł na sobie 
natarczywy wzrok dwóch czy trzech ludzi siedzących na pierwszych miejscach i 
spuścił oczy. Trudne to są serca. I natychmiast przeniknęła Go niepodważalna 
prawda, którą nosił w sobie i którą był On sam - potrzeba nieskalanej czystości, 
nieuchronna siła miłości pozbawionej obłudy. Spojrzał na Ojca gotów dla Niego 
żyć i umrzeć, i postanowił podarować tym ludziom coś najbardziej niezbędnego, a 
tak mało poszukiwanego: szczerość. - Szukacie Mnie - obwieścił donośnym głosem - 
nie dlatego, żeście widzieli znaki, ale dlatego, żeście jedli chleb do sytości. 
Zgromadzeni ucichli przyjmując naganę w całkowitym milczeniu. Tylko Amasaj 
poruszył się i szepnął do Kozbiego: - Ten człowiek potrafi mówić bez ogródek. 
Kozbi uśmiechnął się lekko. - Chce wybadać słuchaczy - odpowiedział - ale 
zobaczysz, że zrobi się inny, kiedy zaczniemy mówić o interesach. Amasaj 
przytaknął, podniesiony na duchu. Tymczasem Józef otworzył szeroko oczy i całą 
uwagę skupił na Rabbim, bo nie przyszedł tu z powodu chleba; pamiętał zresztą, 
że tego popołudnia nie spróbował ani kęsa. I Jezus musiał o tym wiedzieć, musiał 
to wiedzieć, bo była w Nim radość, że jest tu ktoś, kto pragnie nie tylko 
chleba, ale przyszedł do synagogi dla Niego samego. - Troszczcie się nie o ten 
pokarm, który ginie, ale o ten, który trwa na wieki - mówił dalej z mocą Jezus. 
Józefowi wydawało się, że Rabbi rozglądając się wokół spojrzał również na niego 
i zrozumiał, że słowa wypowiedziane wcześniej przez Jezusa miały być dla 
wszystkich ostrzeżeniem: kto podąża za Nim, musi wiedzieć, że nie chodzi tu 
tylko o obdarowywanie chlebem. Potwierdził skinieniem głowy. Zgadzał się, a poza 
tym wiedział już od Issachara, że nie samym tylko chlebem żyje człowiek, ale 
człowiek żyje wszystkim, co pochodzi z ust Pana. Jezus podobał mu się, bo mówił 
rzeczy nowe, słowa szczególne, które go zdumiewały, i właśnie one go 
przyciągały; pewnie; że cuda wprawiały w zachwyt, to było święto i wielka 
radość, ale przemijały jedne po drugich. Tymczasem słowa zapadały w pamięć i jak 
krople wody padające na piasek coraz głębiej i głębiej przenikały do serca. W 
tłumie powstało lekkie poruszenie i z kąta ozwał się jakiś głos: - Tak? Ale co 
mamy robić? Powiedz nam, czego chce od nas Bóg? Józef odwrócił się, żeby 
zobaczyć, kto mówi. Ten głos wydał mu się zniecierpliwiony, jak głos Issachara, 
kiedy od któregoś z nich chciał usłyszeć jakieś sentencje z Prawa i spostrzegł, 
że w ogóle ich nie przerobili. Ale Nauczyciel nie zmieszał się. Stał przez 
chwilę nieruchomo, potem z wielką otwartością wyjawił: - Cóż macie czynić? Na 
tym polega dzieło zamierzone przez Boga, abyście uwierzyli w Tego, którego On 
posłał. Oto, czego chce od was Bóg. - Tylko tyle - mruknął Amasaj. - Nie brak mu 
bezczelności! - Nie przejmuj się, wszyscy tak mówią - odpowiedział Kozbi. Głos z 
kąta odezwał się bardziej zaczepnie: - Jakiego więc dokonasz znaku, abyśmy go 
widzieli i Tobie uwierzyli? Co zdziałasz? Ojcowie nasi jedli mannę na pustyni. 
Pismo zaś mówi: "I spuścił jak deszcz mannę do jedzenia: dał im zboże z nieba". 
Józef zatroskany gryzł palec. Oto, co chcieli zrobić - postawić Jezusa w trudnej 
sytuacji, zbić z tropu. Tymczasem on, Józef, chciałby, żeby wszyscy wiwatowali 
na Jego cześć, dziękowali Mu, a przede wszystkim, żeby go słuchali. Wydawało mu 
się, że Jezus ma do wyjawienia jeszcze wiele zadziwiających rzeczy. Ale 
nauczyciel wcale nie czuł się zakłopotany. Opowiadał o Piśmie z nadzwyczajną 
biegłością, wiedział o nim więcej od Issachara, a nawet od Jaira. - Nie Mojżesz 
dał wam chleb z nieba - stwierdził spokojnie. W synagodze podniósł się szmer: 
jak to, nie Mojżesz! Cała tradycja od wieków wychwalała Boga za to, że Mojżesz 
nasycił Izraela chlebem, pochodzącym z nieba, a ten młodziutki Prorok ma 
czelność podważać nauki ojców? - Widzisz, przeholował - powiedział Kozbi 
uśmiechając się złośliwie. - Pozwól, niech się jeszcze trochę zaplącze, potem z 
pewnością będzie nasz. Niełatwo przyjdzie Mu znaleźć przyjaciół, którzy będą 
płacić, kiedy zgorszy tych maluczkich swoimi twierdzeniami. - Sądzę, że masz 
rację - przyznał Amasaj. Gładził zatroskany brodę i myślał, że nawet jeśli ten 
Prorok jest szalony, to jednak nie brakuje Mu odwagi. - Ach nie? - włączył się 
ktoś inny. - A więc, kto to był? Jezus uśmiechnął się do swojego Ojca, bo 
właśnie miał wyjawić cudowną prawdę, o której myśleli obaj, zanim jeszcze 
narodził się dla świata. Chciałoby się godniejszych uszu, które by ją usłyszały 
i czystszych serc, które by ją przyjęły, ale znów poczuł, że ponagla go potrzeba 
duszy, żeby nareszcie mogła zapanować w życiu sprawiedliwość, a tragedie ludzkie 
znalazły swój kres. Była to radość, a zarazem drżenie, zryw odwagi, który stawał 
się miłością poświęcającą się bez wahania niczym najcenniejsze nasienie rzucone 
na ciernistą ziemię. - Ojciec mój daje wam chleb z nieba - oświadczył tak 
uroczyście, że wszyscy zamilkli. - Albowiem chlebem Bożym jest Ten, który z 
nieba zstępuje i życie daje światu. Cisza stała się jeszcze bardziej 
przejmująca. Ludzie rozumieli i nie rozumieli, usiłowali rozważyć to, co dopiero 
usłyszeli, byli niezdecydowani i zaniepokojeni. Ale Józef chłonął słowa Rabbiego 
z niewypowiedzianą radością. To właśnie spodziewał się usłyszeć. Tak, od razu 
było jasne, jak tylko się spojrzało, że Jezus jest właśnie Tym, który przychodzi 
z wysokości. A jeśli jest Tym, który przychodzi z wysokości, to Jego słowa są 
właśnie prawdą, niosącą światło i prawdziwe szczęście. Józef nie umiałby wyrazić 
tego wszystkiego, ale radość, jaką czuł, była zbyt oczywista, by mógł się mylić. 
Odwrócił się do Nadaba, który właśnie w tej chwili zbliżył się do niego, i 
wesoło trącając go łokciem zapytał: - No i co? Słyszałeś? I co ty na to? 
Przyjaciel mrugnął okiem i poruszył uszami, a umiał to robić z zadziwiającą 
umiejętnością, dorzucił jeszcze grymas ust, co miało znaczyć: "Mnie tam nie 
przeszkadza, niech sobie myśli, co chce. Rozmnożył chleb, i to jest fakt". Józef 
oczekiwał czegoś więcej, ale pomyślał, że czasami Boże sprawy trzeba zachować w 
tajemnicy i nawet najbliżsi przyjaciele nie muszą ich rozumieć. Lecz w tłumie 
zapanowało oburzenie. Najpierw cicho, potem na głos, zaczęli żywo rozprawiać. - 
Ale co on gada? Kto zstąpił z nieba? Bez żartów! To Jezus, syn Józefa, i wszyscy 
tu wiemy, skąd pochodzi i kim są jego ojciec i matka, a On wmawia nam, że 
zstąpił z nieba? Wrzawa rosła coraz bardziej, lecz Jezus stał spokojnie. Józef 
utkwił wzrok w Jego oczach, żeby Jezus widział, że on nie należy do 
protestujących. On też nie wiedział, jak to się zstępuje z nieba, ale wcale się 
tym nie przejmował. W jednej chwili Rabbi z wielką mocą stworzył chleb; dlaczego 
mieliby zrozumieć to, co Jezus mówił przed chwilą, jeśli nikt z tych, którzy 
krzyczeli teraz w synagodze, nie potrafił wyjaśnić cudu nad jeziorem? Cóż mogą 
wiedzieć ci ludzie, którzy całe życie spędzili w swoim miasteczku? Czyż nawet 
jego nauczyciel Issachar mógł tu coś wyjaśnić? Lepiej już było patrzeć na Jezusa 
i po prostu czuć, że ma rację. Przysłuchując się trochę jakiemuś człowiekowi 
nawet dziecko zauważy, czy to pyszałek, czy kłamca, bo nie ma pyszałków o dobrym 
sercu ani szlachetnych kłamców. Chłopiec podniósł się i Jezus znowu dostrzegł 
jego spojrzenie. Jakież były pogodne oczy Nauczyciela pośród całej tej wrzawy. 
Wydawało się, że mają w sobie nieograniczoną cierpliwość i że nic nie może 
zmącić ich spokoju. Jaśniały napotykając spojrzenie Józefa, wręcz przemawiały. - 
Ej, rozkleiłeś się - powiedział Nadab trącając go. - Nie - odpowiedział 
otrząsając się. - Tym lepiej - zaśmiał się Nadab i wstał. - Idę sobie, dzisiaj 
mówi się tu o zbyt trudnych rzeczach. A poza tym mam pewną sprawę do 
załatwienia. Józef mimo woli zaciekawił się. - Sprawę? To znaczy co? Nadab 
zaśmiał się przebiegle, nachylił do ucha przyjaciela i przysłaniając usta dłonią 
wyszeptał: - Chleb. Ale nie mów o tym nikomu. Józefa przebiegł dreszcz 
niepokoju. - Chleb? - zapytał. - Jaki chleb? - Ten od Rabbiego, mój drogi. A 
jaki byś chciał? Ja też pozbierałem nad jeziorem resztki, które zostały. Wcale 
nie jestem głupi! Józef uniósł się nieco, przytrzymując przyjaciela za rękę. - 
Co chcesz z nim zrobić, Nadabie? - Zostaw mnie - fuknął Nadab - nic złego. Znam 
ludzi, których tam nie było, a którzy chcą tego chleba. Powiedzieli, żebym im 
przynosił nawet malutkie kawałeczki, ile tylko mam. Czy to coś złego? Józef 
spojrzał przyjacielowi prosto w oczy. - Ale ty - zaprotestował oburzony - 
sprzedajesz ten chleb! - Tak, sprzedaję - powiedział Nadab beztrosko - a czemu 
miałbym nie sprzedawać? - Bo Nauczyciel uczynił z niego dar! - odpowiedział 
zgnębiony Józef. Miał znowu wrażenie, tak jak to było w norze u Estery, że 
ostrzega przed niesprawiedliwością i nieporozumieniem. Nadab powinien wiedzieć, 
że chleb Nauczyciela nie ma nic wspólnego z pieniędzmi. Ale zrozumiał, że Nadab 
nie zaprzątał sobie tym głowy. - Musisz to robić? - zapytał z nikłą nadzieją. - 
A czemu by nie? - odparł Nadab zbierając się do odejścia. Józef odwrócił się do 
Jezusa. Wydawało się, że Rabbi chce znowu zabrać głos; chłopca uderzyła ta 
wytrwałość. Gdyby ktoś inny znalazł się na miejscu Jezusa i wyczuł nieprzychylną 
atmosferę, z pewnością opuściłby już mównicę, ale On, spokojny jak przedtem, 
miał zamiar mówić dalej. Józef zapomniał o chlebie i sprawkach Nadaba. Jeśli 
przyjaciel zrozumiał tylko cud, tym gorzej dla niego; teraz przyszedł czas na 
jedyną w świecie naukę, której należało wysłuchać, i Józef pragnął nie uronić z 
niej ani słowa. Usiadł w głębokim skupieniu, z twarzą w dłoniach, i zamknął 
oczy. Chciał znaleźć się sam na sam ze słowami Rabbiego, tak by nic ich nie 
zmąciło i by mógł ich słuchać bez żadnych przeszkód. Niesłychane sprawy Jezus 
nie zwlekał już dłużej i zaczął mówić. Józef wyczuł, że atmosfera w synagodze 
robi się coraz bardziej napięta, i modlił się w duchu mając nadzieję, że nie 
stanie się nic złego. Wiedział, że niektórzy uczeni w Piśmie są nieustępliwi, 
jeśli chodzi o jego zrozumienie, a lud skory do kamienowania. Ale kiedy podniósł 
oczy i spojrzał na Jezusa, nie zobaczył w Nim ani śladu zaniepokojenia. Na 
twarzy miał nawet jakby lekki uśmiech i chłopcu wydawało się, że to odblask 
niezłomnej odwagi i wielkiej szlachetności. - Wy tam! - powiedział nagle swoim 
dźwięcznym głosem - przestańcie szemrać. Przypomnijcie sobie lepiej, że nikt nie 
pójdzie za Mną, jeśli go nie przyprowadzi do siebie Mój Ojciec, który mnie 
posłał. Słowa "Mój Ojciec" wypowiedział z niewysłowioną łagodnością, która 
zabrzmiała jednocześnie dumnie i śmiało, i Józef znowu spojrzał na Niego. Ten 
Rabbi jest doprawdy jedyny na świecie. Słuchając Go człowiek wiedział, że mówi o 
rzeczach realnych, tak jakby opisywał swój dom; jakże więc można nie brać Go 
poważnie? Po słowach "Mój Ojciec" - wypowiedzianych z taką prostotą - ludzie 
znów zaczęli się burzyć, ale tym razem Jezus nie pozwolił sobie przerwać. - Kto 
pójdzie za Mną, Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. Wypowiedziawszy te 
przedziwne słowa zamilkł na chwilę i spojrzał na wszystkich; niejeden wpatrywał 
się w Niego oczarowany. Inni, zachmurzeni, spuścili wzrok, ale nikt nie śmiał 
wyrzec ani słowa wobec tej pewności, z jaką Rabbi powiedział zdanie, które 
trąciło bluźnierstwem, bo tylko Bóg może wskrzeszać umarłych. Ale serce Józefa 
radośnie zadrżało. Rachel. W synagodze była Rachel. Odwrócił się, by poszukać 
jej wzrokiem na galerii. Siedziała tam i, wychylona, wpatrywała się w Jezusa z 
tak rozjaśnioną twarzyczką, że Józef patrzył na nią osłupiały. Otrząsnął się; 
czemuż tu się dziwić? Jezus uczynił już Rachel to, o czym mówił. Tego 
niezapomnianego, wspaniałego dnia wskrzesił ją. Przypomniał sobie ludzi, którzy 
wtedy nie dowierzali i naśmiewali się, a potem byli wstrząśnięci i pełni zapału; 
on też tam był i widział całe wydarzenie. Jezus wszedł do izby, gdzie leżała 
zmarła, pobył tam kilka minut, a potem wyszedł trzymając za rękę szczęśliwą i 
ufną Rachel. - Dajcie jej jeść - powiedział od razu Nauczyciel, jedyny, który 
nie stracił głowy w tym zamieszaniu pełnym zdziwienia i radości. Dzisiaj Rachel 
patrzyła na Jezusa tak, jakby chciała krzyknąć do Niego: "Przecież Ty już mnie 
wskrzesiłeś!" Józef też chciałby to wyjawić na głos: Jezus potrafi wskrzeszać, 
Jezus przywrócił życie Rachel, Jezus potrafi zrobić wszystko to, co teraz 
obiecuje. Miał ochotę wstać i tańczyć pośrodku synagogi klaszcząc w ręce, bo to 
przecież święto, skoro Jezus obiecuje tak wielkie rzeczy i ofiarowuje wszystkim 
ludziom wskrzeszenie. Ale siedział cicho i bez ruchu. Rabbi znowu zaczął mówić: 
- Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Kto we Mnie wierzy, ma życie wieczne. Józef 
zrozumiał, że w wielkiej mowie Jezusa jest coś, co należy dopiero pojąć: 
dlaczego Rachel już teraz otrzymała na nowo dar życia; znowu bawili się razem, 
potem urośnie, wydorośleje jak wszyscy, zestarzeje się, aż dożyje jak wszyscy 
dnia, w którym przyjdzie jej umrzeć, ale wtedy nie będzie przy niej Jezusa, 
który znów powie: "Wstań". Skoro jednak Nauczyciel mówi o życiu wiecznym, to 
znaczy, że do każdego z nich krzyknie na końcu świata jeszcze raz: "Wstań!". I 
to właśnie jest ta wspaniała wiadomość: wystarczy wierzyć, wierzyć w Niego - a 
przecież nie sprawia to żadnego trudu - by powrócić do życia w całej radości 
tego słowa, i to do życia na zawsze. Życie wieczne, życie Boga - Nauczyciel 
powiedział to wyraźnie. Wystąpienie Jezusa w synagodze przyniosło taki skutek 
jak gwałtowny wicher wśród łanów zboża. Wszyscy zamilkli, w duszy poczuli się 
wstrząśnięci tymi słowami - przerastały ich one i zmuszały do schylenia czoła 
przed majestatem Wszechmocnego. Najpierw dał się słyszeć jakby szelest, potem 
przytłumiony szmer głosów. Amasaj, który słuchał z przejęciem, spoglądał teraz 
na Kozbiego pytającym wzrokiem, ale ten odpowiedział tylko wzruszeniem ramion; 
nie ma się co obawiać wielkich słów tych proroków_włóczęgów. Wielkie słowa nic 
nie kosztują, ale wiele mogą przynieść temu, kto potrafi je wykorzystać. Na 
twarzy Amasaja pojawił się uśmieszek, chciałby mieć wobec Jezusa taką pewność 
siebie, jaką miał Kozbi. Tymczasem, mimo iż Kozbi miał rację, w dalszym ciągu 
coś niepokoiło bogatego Amasaja. Chciałby wyjść już z synagogi, ale czuł, że coś 
go tu trzyma. Sapnął z irytacją. Komuż z taką naiwnością pozwolił się tu 
wciągnąć? Powinien był wiedzieć, że prorocy to niebezpieczni ludzie: mówią jak 
marzyciele, nie stoją nogami na ziemi i mogą nawet zakłócić spokój człowiekowi 
zajmującemu się tylko sobą, którego nic nie obchodzi życie wieczne. - Przesadza 
- powiedział ktoś. - Ależ skąd, był wspaniały - odparł ktoś inny. Józef nie 
odwrócił się, żeby zobaczyć kto się odezwał. Nie dawała mu spokoju myśl o tym, 
co powiedział Jezus: było to dziwne i słodkie światło, przekonanie, którego nie 
miał nigdy przedtem, a które z jeszcze większą siłą przyciągało go do Rabbiego. 
Chciałby Mu powiedzieć "Dziękuję". Ale za co? Z pewnością za te słowa o życiu. A 
także za inny dar, bardziej tajemniczy i trudny do wyjaśniia, za tę pewność, 
którą natychmiast poczuł w sercu po usłyszeniu Jego słów. - Ja wierzę, 
Nauczycielu - wyszeptał bezwiednie. Jezus odwrócił w tym momencie ku niemu 
głowę, jakby usłyszał, że Go wołano; to spojrzenie trwało chwileczkę, ale 
jaśniało tak wielką serdecznością, że Józefowi aż dech zaparło. Teraz zaczynał 
rozumieć. Nie można poznać naprawdę Jezusa nie wierząc w Niego; ten, kto wierzy, 
tylko ten, kto wierzy, może pojąć, że Rabbi wyglądający na biedaka, jest 
zupełnie kimś innym, niż się wydaje. Rozkoszował się milczącą odpowiedzią na 
swoje skromne wyznanie wiary. Dla niego ta nauka mogła zakończyć się w tym 
miejscu: miał w sercu swój skarb na dzisiaj i kto wie, na ile dni później. Ale 
nauka nie skończyła się. Usłyszał Jezusa mówiącego o mannie. Tak, dobrze 
wiedział, co to była manna. - Ojcowie wasi jedli mannę na pustyni i pomarli. 
Zostało to powiedziane ostrym tonem. Tym razem zgromadzeni zaniepokoili się 
naprawdę. Ich przodkowie umarli: pewnie, że umarli! A cóż innego mogli uczynić, 
skoro byli śmiertelni. Wydawało się, że Prorok chce im to zarzucić, a raczej 
nie, nie zarzucić, lecz skrytykować mannę i wykazać, iż ten Boski pokarm - a 
któż by zaprzeczał, że to Boski pokarm - na nic się nie zdał. Umiera się. 
Pewnie, że się umiera, kto tego nie wie? Dokąd zmierzał ten Człowiek wytykając 
im palcem mannę, jakby sam chciał uczynić lud nieśmiertelnym? Czyżby rościł 
sobie prawo do obdzielania nieśmiertelnością? - Kto spożywa chleb, który mu 
daję, nie umrze nigdy. Ludzi znowu ogarnęło niedowierzanie, zdumienie, 
niepewność. - Chlebem, który zstąpił z nieba, Ja jestem. Ja jestem chlebem 
pełnym życia. Tym chlebem, który chcę wam dać do spożywania, jest moje ciało 
złożone w ofierze, ażeby świat mógł żyć. Teraz Rabbi w uniesieniu głosił nowinę 
ostateczną, do której nic większego ani piękniejszego nie można dodać. W tonie 
Jego głosu słychać było dziwną nutę cierpienia, ale nie zdołało to przytłumić 
radosnego odzewu, który rozlegał się niczym tajemnicze echo w najbardziej 
uważnych sercach. Józef wytrzeszczył oczy. Spożywać ciało... spożywać ciało... 
Przez chwilę wszystko zakotłowało się w jego głowie. Nie rozumiał, nie potrafił 
uporządkować tych słów i odnaleźć ich sensu. Spożywać ciało... Podniósł się 
sprzeciw. - Co też on powiada! - Nie wie, co mówi - zachichotał ktoś inny. Jezus 
stał nieruchomo, spokojny jak przedtem, i patrzył na wzburzone morze ludzi. 
Wydawało się, że przewidział tę burzę i nie bał się jej. - Kto spożywa moje 
Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. 
Nie można było powiedzieć jaśniej. Józef zacisnął pięści. Poczuł nagle, że nauka 
Jezusa jest prawdziwa, w pełni prawdziwa, i że Jego słowa są doskonałe nie po 
to, by je rozumieć, lecz by nimi żyć, i że on, Józef, ma niesłychane szczęście, 
bo je usłyszał. Ale poczuł również strach z powodu Jezusa. "Zatrzymaj się" - 
pomyślał; bał się, że ludzie, rozjątrzeni tym stwierdzeniem, powstaną i zrobią 
Mu krzywdę. Nie chciał tego. - Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja 
jest prawdziwym napojem. Ktoś głośno protestował. "Zatrzymaj się" - powtórzył w 
duszy Józef. Ale tym razem natychmiast pożałował swojej myśli. Nie, Nauczyciel 
nie może i nie powinien się zatrzymać. Nawet jeśli Kozbi wpatruje się w Niego 
akurat teraz z nagłą niechęcią, a Amasaj z pogardą zaciska usta, teraz - zarówno 
dla Amasaja jak i dla Kozbiego - stało się jasne, że ten Prorok żyje, rozumuje i 
przemawia jak szaleniec. Zniknęły wszelkie troski: On wymyśla zbyt niewiarygodne 
rzeczy. Józef spojrzał znowu na Jezusa, a On popatrzył na chłopca. Józef będzie 
jego wielkim przyjacielem, jeśli tylko pozostanie Mu wierny. Jezus podziękował 
Ojcu, że i przed maluczkimi ujawnia skarby prawdy, i rozradował się w duszy; 
warto było krzyczeć do wszystkich o tajemnicy swojego ciała i swojej krwi za 
cenę wyśmiania i odepchnięcia, jeśli jakaś twarz, jak Józefa, pozostaje 
rozjaśniona i szczęśliwa. Zwracając się jakby do niego, bo stał on na przodzie - 
jak symbol wszystkich maluczkich - powiedział głosem przepełnionym łagodnością i 
słodyczą: - Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim. 
Tak więc bez blasku i dźwięku trąb anielskich, bez grzmotów i ogni Synaju 
ujawnił się z głębi Jego serca dar największy i spoczął na tych, którzy pragnęli 
Go zrozumieć, gdy tymczasem inni podnosili się kręcąc głowami i szemrząc. 
Uczniowie stojący blisko Niego patrzyli z zakłopotaniem na ludzi i rzucali 
Nauczycielowi spojrzenia pełne ostrzeżeń; czyżby nie widział, że po tych 
uporczywych twierdzeniach - mówieniu o pokarmie i napoju - wszyscy rozchodzą 
się, a Jego popularność zastraszająco maleje. Ale Nauczyciel wydawał się 
obojętny na to, co się działo. Wystarczało Mu, że powiedział to, co miał do 
powiedzenia i wyglądał mimo wszystko na szczęśliwego. Józef skorzystał z tego, 
że zgromadzeni zaczęli się nagle rozchodzić, i zbliżył się do Jezusa. Wiedział, 
że Rabbi już go zna, więc podszedł blisko, choć i tak nie śmiałby powiedzieć ani 
słowa. Cóż ktoś taki jak on mógłby dodać do podobnej nauki? Stał kilka kroków od 
Jezusa odwróconego do niego plecami i rozmawiającego z grupką uczniów; nagle 
znieruchomiał usłyszawszy zdanie, które zmroziło mu serce, bo wypowiedziane 
zostało mocnym, a zarazem pokornym i strapionym głosem: - Czyż i wy chcecie 
odejść? Józefowi łzy napłynęły do oczu. Jezus nie może, nie powinien zostać 
opuszczony... - Nie - odpowiedział zdecydowanie jeden z uczniów. - Panie, do 
kogóż pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecznego. Józef wciąż płakał. Ale z 
wielkiej radości. Spotkanie Nadab podniósł głowę w stronę tarasu i gwizdnął jak 
zwykle. Na górze pojawił się natychmiast Józef, dał znak, że zejdzie, i zniknął. 
Od wystąpienia Jezusa w synagodze minęło już kilka dni i obaj przyjaciele nie 
widzieli się, bo Nadab pojechał z ojcem do pracy w odległej winnicy w stronę 
Korazain. - Witaj! - krzyknął Nadab, gdy tylko Józef pojawił się w drzwiach. Był 
bardzo zadowolony, że znów go widzi. Darzył przyjaciela wielkim uczuciem, 
graniczącym z podziwem, bo Józef był bardzo dobry, tak mówił nauczyciel 
Issachar, który - a wiedzieli o tym wszyscy - wcale nie jest skory do pochwał. - 
Cześć, Nadabie! Uścisnęli się, a potem Nadab wsunął rękę za pas i wyciągnął 
pełną garść drobniaków. - Trzymaj! - powiedział z dumą, podając je Józefowi. - 
To twoje pieniądze. Półtora denara, co ty na to? Józef spojrzał na niego 
zdumiony. - Moje pieniądze? - spytał. - A dlaczego moje? Nadab wzruszył 
ramionami, jakby chciał powiedzieć: "Ty nigdy nic nie rozumiesz!", i uśmiechnął 
się do niego porozumiewawczo. - Te za chleb, no nie? Miałem już dość tego 
chleba, mój drogi! Stale klienci! Wiesz, ile dawała mi Jabel? Trzy srebrne 
sykle, jeślibym znalazł jeszcze kawałeczek dla niej. Ale się skończył. Istne 
szaleństwo! - Pieniądze za chleb? - szeptał powoli Józef. - Mówiłem ci... - Tak, 
wiem - przerwał mu Nadab. - Ale w tym, co zrobiłem, nie było nic złego. 
Powiedział to nawet rabbi... - Jaki rabbi? - spytał z ożywieniem Józef. - 
Issachar, nasz nauczyciel Issachar. I Nadab zaczął mówić płaczliwie. - 
Powiedział, że ręka leniwa sprowadza ubóstwo, ręka zaś pilnych wzbogaca i że 
dobrze zrobiłem zarabiając pieniądze własnym sprytem, jeśli ludzie chcą tego 
chleba. Józef stał poważny i nieporuszony. - Weź je - prosił teraz Nadab - nie 
dlatego, że to ty dałeś chleb Jezusowi, ale dlatego, że jesteś moim 
przyjacielem. "Dlatego, że jesteś moim przyjacielem." To prawda; Nadab patrzył 
na niego błagającym wzrokiem i Józef zrozumiał, że jeśli nie przyjmie tych 
pieniędzy, sprawi mu wielką przykrość. - Wezmę - powiedział uśmiechając się - 
ponieważ jesteśmy przyjaciółmi, a nie dlatego, że to zapłata za chleb Jezusa. 
Nadab zgodził się z radością. Dla niego było ważne, że podzielił się skarbem z 
Józefem, reszta wcale się nie liczyła. Poszli w stronę pól powałęsać się po 
winnicach i łąkach; dobrze jest tak spacerować o tej porze roku, wdychać zapach 
kwiatów, biegać po zielonej trawie, słuchać ptaków i uczyć się je naśladować. - 
Wiesz - zaczął Józef, kiedy minęli już ostatnie domy - tamtego dnia, jak sobie 
poszedłeś, Nauczyciel od chleba mówił w synagodze nadzwyczajne rzeczy. - A co 
mówił? - spytał Nadab, śledzący z wielką uwagą ruchy przepiórki. - On też mówił, 
żeby żyć w przyjaźni - ciągnął dalej Józef, przeżywając raz jeszcze tamte 
chwile. Zdawało się, że jest w jakimś uniesieniu. Nadab przestał obserwować 
przepiórkę, która zniknęła między skibami ziemi, i spojrzał na niego. - Musiał 
opowiadać nadzwyczajne rzeczy, jeśli na samo wspomnienie masz taki wyraz twarzy 
- zauważył. - Powiedział... Józef rzucił okiem na Nadaba. Kto wie, czy to 
odpowiedni moment, żeby opowiadać mu o chlebie, który obiecał Nauczyciel? 
Przestraszył się, że przyjaciel nie zrozumie i zapyta w pewnym momencie: "A ty w 
to wierzysz?", tak jak to robiło wielu dorosłych, kiedy usłyszeli Jezusa. A nie 
chciał za żadne skarby, żeby tak się stało. - Więc co powiedział? Nadab 
przystanął i siadł na żerdziach w cieniu migdałowca. Józef był z tego 
zadowolony. - Powiedział - zaczął siadając w kucki na ziemi - że przybył wysłany 
przez swojego Ojca. Bardzo dobry musi być Jego Ojciec. Nadab kiwnął głową. On 
też to zrozumiał. - A Jego ojciec polecił Mu zaprzyjaźnić się z nami. Ale nie 
tak, jak na przykład my się przyjaźnimy. - Nie? - zdumiał się Nadab. - Więc jak? 
Józef zamilkł i pogrążył się w myślach. Wydawało mu się, że znów słyszy ten 
niepowtarzalny głos Nauczyciela, który mówi o pokarmie i napoju, wspólnym życiu 
i zmartwychwstaniu w Nim; to tak bardzo uderzyło chłopca. - Nauczyciel jest 
potężny - szepnął - dla Niego wszystko jest możliwe. Pamiętasz Rachel? - No 
pewnie! - odpowiedział Nadab poważnie. - Wiesz, Rabbi wszystko może. Przekonałem 
się o tym słuchając Go tamtego dnia. - W głosie Józefa było lekkie podniecenie; 
on sam nawet tego nie zauważył, ale Nadab spojrzał na niego zdumiony. - Wiesz, 
może nam dać swoje ciało do jedzenia i swoją krew do picia. - Podniósł wzrok i 
zagłębił go w oczach przyjaciela. - Możesz w to uwierzyć, Nadabie? Nadab 
poruszył się, jakby zakłopotany. Nie z powodu tego, co powiedział mu Józef, ale 
dlatego, że tak na niego patrzył. Nie widział nigdy tak poważnych, głębokich i 
wymownych oczu; ani tata, ani mama, ani tym bardziej nauczyciel Issachar nigdy 
nie patrzyli na niego w ten sposób. Zamrugał zmieszany; miał wrażenie, że nie 
stoi przed swoim przyjacielem, tego samego wzrostu co on i z tak samo 
podrapanymi kolanami, ale że stoi twarzą w twarz z kimś, kto pyta go o bardzo 
ważną, zasadniczą sprawę. Nie mógł zeskoczyć z żerdzi i uciec; musiał pozwolić 
tak patrzeć na siebie i musiał odpowiedzieć. Odpowiedzieć. - Mogę - odrzekł 
cichym głosem. - Ach! - odetchnął podniesiony na duchu Józef i jego twarz 
pojaśniała z radości. - Wiedziałem, że możesz. A więc Rabbi powiedział, że tak 
nas kocha, tak bardzo nas kocha, że ofiaruje swoje ciało i krew temu, kto będzie 
chciał, i w ten sposób zawsze będą razem, jeden z drugim, i będą większymi 
przyjaciółmi niż wszyscy inni. Zamilkł, na nowo oczarowany tym, co powiedział. - 
Issachar nie uczył nas tego - stwierdził Nadab w zamyśleniu. - To prawda - dodał 
Józef - i właśnie dlatego, według mnie, Nauczyciel przewyższa wszystkich, 
Nadabie. Ludzie nigdy nie słyszeli, żeby ktoś mówił takie rzeczy. Siedzieli w 
milczeniu, potem Nadab zszedł z żerdzi. - Przejdziemy się trochę? Chciał jeszcze 
porozmawiać, a lepiej mu się myślało, kiedy chodził. - Powidziałeś - mówił dalej 
- że Nauczyciel przybył, żeby stać się naszym przyjacielem, ale nie tylko takim 
jak ty i ja. Czuł się prawie zazdrosny o Józefa. - Tak - przytaknął Józef - tak 
właśnie powiedział. Przybył, żeby być jeszcze większym przyjacielem. Większym od 
wszystkich. Rozumiesz, Nadabie? Znowu zamilkł. Dlaczego trzeba tak bardzo wnikać 
w serce drugiego człowieka mówiąc o Jezusowych sprawach? - Rozumiem - 
odpowiedział Nadab - ale co to znaczy? W jaki sposób Nauczyciel stanie się dla 
ciebie większym przyjacielem ode mnie. Ja dałem ci pieniądze i zawsze będę ci je 
dawał, nawet jak dorośniemy, bo chcę, żeby wszystko, co jest moje, było też 
twoje. Przecież to wiesz. Józef poczuł się wzruszony, bo także bardzo lubił 
Nadaba; rzeczywiście byli przyjaciółmi. - To prawda - powiedział cicho. - 
Nauczyciel też postępuje tak jak my. Ale On powiedział, że daje nam swoje ciało 
i swoją krew, a to znaczy całe swoje życie... I że może być zawsze blisko: "Ja w 
nim, a on we Mnie" - powiedział. Ale nikt z nas nie potrafi tego dokonać. - 
Przyjaciel nad przyjaciele - stwierdził Nadab z powagą. - Nad przyjaciele - 
powtórzył Józef. - To odpowiednie wyrażenie. - Jeśli Jego Ojciec jest w niebie - 
ciągnął dalej Nadab - to może chodzi o Tego, o którym nas uczył Issachar, 
pamiętasz: Miłowałem Izraela, gdy jeszcze był dzieckiem. A przecież ja uczyłem 
chodzić Efraima, na swe ramiona ich brałem. - Pociągnąłem ich ludzkimi więzami - 
pochwycił Józef śpiewnym głosem. - Byłem dla nich jak ten, co podnosi do swego 
policzka niemowlę. Zamilkł, jakby uderzyła go jakaś myśl, potem spojrzał na 
Nadaba błyszczącymi oczami i mówił dalej podkreślając wyraźnie słowa: - 
Schyliłem się ku niemu i nakarmiłem go. Poderwał się radośnie. - Pewnie, że to 
Ten jest Jego Ojcem, Nadabie! - krzyknął. - I przysłał Go, by nas nakarmić, a 
Nauczyciel powiedział, że pokarmem, który zstąpił z nieba, jest On sam. Pewnie, 
że to Ten! Nadab cieszył się tak samo jak on i klepali się po plecach, bo razem 
dokonali wielkiego odkrycia. - Brawo, chłopcy, miło was widzieć takich 
zadowolonych - ozwał się w tym momencie jakiś kpiący głos. I wśród oliwkowych 
liści pojawiła się twarz, którą Józef natychmiast rozpoznał kojarząc ją z 
przygodą w norze Estery. - Uciekaj, Nadabie - szepnął przyjacielowi. Nadab nie 
kazał sobie tłumaczyć, choć nie rozumiał, o co chodzi, i obaj puścili się pędem 
przez winnice. - Nie uciekniesz mi! - krzyknął Aaron wyskakując z zarośli. Był 
zwinniejszy, niż można było sądzić po jego wzroście i tuszy. Rzucił się za nim 
pędem. Nadab odwrócił się. Osobnik był za nimi w odległości rzutu kamieniem, już 
ich doganiał. I właśnie wtedy Józef potknął się i z okrzykiem bólu przystanął; 
noga wpadła mu do lisiej jamy. Nadab w mig pojął całą sytuację i chwyciwszy 
Józefa za rękę, pociągnął go szybko w zarośla. Dyszeli ze zmęczenia. - Daj mi 
swój zawój - powiedział do Józefa. Zawój był jaskrawoczerwony. Błyskawicznie 
zamienili się zawojami i Nadab szepnął: - Siedź tutaj, a ja tymczasem odciągnę 
tego łotra. Spotkamy się w domu. Pożegnał go prędko uściskiem i wyskoczył znów 
na otwartą przestrzeń. Aaron, gdy chłopcy zniknęli, zatrzymał się 
niezdecydowany, ale teraz zobaczył czerwony zawój i wydał okrzyk triumfu. - 
Złapię cię! - wrzasnął i ruszył biegiem. - Spróbuj! - krzyknął mu ze śmiechem w 
odpowiedzi Nadab. Nikt nie pokonał nigdy Nadaba, kiedy z przyjaciółmi bawili się 
w Dawida, zwycięzcę Goliata, czy Gedeona walczącego z Madianitami. Był 
najszybszy. Przez chwilę biegł wzdłuż krzewów, pamiętając, żeby zawój był dobrze 
widoczny, i odciągnął prześladowcę daleko od kryjówki Józefa, a potem skręcił w 
wąską dobrze sobie znaną ścieżkę, dobiegł do starej studni, wskoczył na kupę 
kamieni i odwróciwszy się krzyknął: - Jestem tutaj! - i przecisnął się przez 
szczelinę, która była najprawdziwszym tajemnym przejściem, znikając Aaronowi z 
oczu. - Ach, smarkaczu! - mężczyzna ograniczył się do tego okrzyku, kiedy 
spostrzegł, że przegrał. Ale teraz był bezradny. Słońce przesunęło się już spory 
kawałek, gdy Józef kulejąc ruszył z kryjówki do domu. Nie było już 
niebezpieczeństwa i chłopiec pomyślał o Nadabie. Okazał się tego dnia prawdziwym 
przyjacielem. "Trochę jak Ty, Nauczycielu" - powiedział zwracając się w myślach 
do wielkiego przyjaciela z synagogi i poczuł się bardzo zadowolony, bo to, co 
się stało, wydało mu się znakiem: jeśli Nadab jest taki szlachetny, z pewnością 
zrozumie Rabbiego. To było wspaniałe. Kafarnaum Woń ryb i nieustanny zgiełk 
ludzi rozchodziły się z portu po uliczkach. Dwaj mężczyźni zbiegli szybko po 
schodach; nieśli długą sieć i po drodze pozdrowili Jezusa. - Witaj, Nauczycielu. 
Pobłogosław i dziś nasz trud. Jezus powiódł za nimi wzrokiem. Biedni 
przyjaciele, każdego dnia męczą się, żeby z takim trudem zarobić na chleb. 
Westchnął ciężko nad losem ludzkim, jaki zastał przychodząc na ziemię. Te same 
prawa zdawały się rządzić całym życiem: pracować, żeby jeść; jeść, żeby 
pracować, nie podnosząc nigdy głowy; sobota to dzień odpoczynku, tak, ale 
odpoczynku, w który ludzie zbyt często nie potrafili włożyć serca. Większość 
żyła w ten właśnie sposób; byli również i bogaci, ale oni stanowili odrębną 
kategorię, i Jezus znowu westchnął myśląc, jak trudno jest zajrzeć w ich pełne 
egoizmu serca, mające się zawsze na baczności. - Gdzie dziś pójdziemy, 
Nauczycielu? - zapytał Filip. Jego najbliżsi przyzwyczaili się do niespodzianek; 
każdy ranek był inny i na pewno wiedzieli tylko to, że każdy dzień rozpoczyna 
się modlitwą, cudami i miłosierdziem. Jezus uśmiechnął się nieznacznie. To 
ukochane miasto stawało się coraz bardziej nieprzystępne z powodu 
zatwardziałości serc. Ulice kupców, bogaczy, możnych nie chciały przyjąć Syna 
Bożego: wszyscy pragną nadzwyczajnych rzeczy i chcą wciąż doznawać 
dobrodziejstw, ale jeśli chodzi o to, żeby uwierzyć i nawrócić się, to sprawa 
przyjmowała już inny obrót. Dokąd pójść?... W głąb serc, w ich obojętność - tam 
z chęcią zanurzyłby się siłą swojej pokonującej wszystko miłości, ale w 
odpowiednim momencie ludzkie spojrzenia odwracały się, uśmiechy z serdecznych 
robiły się uprzejme i czym prędzej się żegnano. - Tam, gdzie Ojciec nas 
zaprowadzi, Filipie. Uczniowie wiedzieli, że wola Ojca jest dla Niego codziennym 
chlebem i sensem istnienia. Filip przytaknął. Zawsze radował się z tego, co 
Jezus postanowił, tak samo zresztą jak i inni. Kochali Go i ufali Mu, wielu 
podziwiało ich i zazdrościło im tej poufałości z Jezusem. Odkąd porzucili 
wszystko, by pójść za Nim, życie stało się wspaniałą przygodą. - Witaj, Filipie! 
- krzyknął jakiś chłopiec z rogu zaułka. - To Józef - wyjaśnił Filip, 
uśmiechając się. - Od czasu rozmnożenia chleba trzyma się blisko nas. To on dał 
te pięć bochenków. Jezus milczał, ale spojrzał przeciągle na chłopca. Jest 
naznaczony przez Ojca, jeśli tylko pozostanie wierny. Pamiętał doskonale Józefa 
i wiedział, że i Józef Go pamięta; pogrążył się w najgłębszej modlitwie prosząc 
o wytrwałość dla tego małego przyjaciela. Skromny klejnot lśniący w mrocznym 
mieście. Szli teraz pod górę, w stronę wzgórz, a uczniowie mówili o tym, że 
ludzie oczekują od Jezusa wciąż nowych znaków. "Ale znaki służą temu, by stać 
się wierzącym" - wracała uporczywie myśl. W Jego umyśle objawiały się wciąż 
niepojęte postanowienia nieba względem człowieka: sprawić, by stał się 
uczestnikiem życia Boga, żywym członkiem Chrystusa Pana; wprowadzić do 
królestwa, gdzie wieczność i szczęśliwość są jednym i tym samym. Ażeby tego 
dokonać, potrzebny jest wielki trud wcielenia, w którym Boska cierpliwość musi 
pokonać wszelkie przeszkody i nigdy nie stracić z oczu celu. "Stać się dla nich 
chlebem" - pomyślał ze zwykłą sobie słodyczą. Józefem, a także i innymi 
zawładnął nie tylko sam znak chleba, ale i jego znaczenie; intuicyjnie 
wyczuwali, że prawdziwy pokarm ma dopiero nadejść. "Dokona się ofiara." Jedynie 
patrząc na Ojca mógł myśleć o tym proroctwie z niezachwianą mocą; bez ofiary nie 
będzie żadnego chleba mającego zbawczą moc na wieki, a ofiary nie będzie bez 
żarliwego pragnienia, by ulec woli Tego, który Go posłał i teraz podąża za Nim 
krok w krok po tej nieprzyjaznej Palestynie. - Nauczycielu - Szymon odwrócił 
się, by zapytać - poborcy znów nagabywali, czy płacisz podatek na świątynię, czy 
też nie? - A co im odpowiedziałeś? - Odrzekłem, że tak, że nasz Rabbi płaci - 
powiedział pewnym głosem Szymon. Nie chciał uchodzić za osobę nie 
przestrzegającą prawa. Jezus spojrzał na niego. Szymon był wybuchowy i czasem 
umykały mu przez to ważne sprawy. - Szymonie, jak ci się wydaje - spytał Jezus - 
od kogo królowie ziemscy pobierają daniny lub podatki? Od synów swoich czy od 
obcych? - Od obcych - odpowiedział Szymon przyciszonym głosem. - A zatem synowie 
są wolni - stwierdził Jezus. Szymon spuścił głowę. Powinien był wiedzieć, że 
Rabbi nie jest zwyczajnym człowiekiem i ma Ojca w niebie. - Żebyśmy jednak nie 
dali im powodu do zgorszenia, idź nad jezioro i zarzuć wędkę! Weź pierwszą rybę, 
którą wyciągniesz, i otwórz jej pyszczek: znajdziesz statera - powiedział. 
Szymon spojrzał na przyjaciół, uśmiechnął się i ruszył pędem w dół. Jezus też 
uśmiechnął się wesoło z tego drobnego żartu: lubił pouczać Szymona znakami, 
wiedział bowiem, że wryją się one w jego pamięć i pewnego dnia posłużą mu do 
głoszenia Ewangelii. Dotarli na wzgórze, skąd widać było w dole miasteczko i 
ogrom jeziora. Łagodny, jasny lazur. Horyzont gubił się na południu w 
ciemniejącym aż do delikatnego fioletu świetle, i Jezus pomyślał, że w głębi 
tego łagodnego piękna jest i czeka Jerozolima. Przypomniał sobie, jak był tam 
ostatnim razem, kilka miesięcy temu, i znów usłyszał poważne oskarżenia Żydów, 
którzy nie mogli Mu darować, że nazwał Boga swoim Ojcem; cała Jego dusza stała 
się niby krzyk, tak wielka była prawda, która ją przepełniała. Potem poczuł, że 
dojrzewa wśród nich myśl o zbrodni, i odszedł. Ale cień nienawiści podążał za 
Nim i kiedy wracał do Galilei, wiedział już, że tam, w tym świętym mieście 
Jerozolimie, ma się dokonać to, co w tajemniczy sposób zostało Mu przeznaczone - 
ostateczne przelanie krwi. Jerozolima czekała. Pascha, kolejna Pascha; zbliża 
się czas. Zobaczyli, że Szymon wspina się do nich najszybciej jak tylko może. 
Dogonił ich zdyszany, z błyszczącymi oczami. - Wszystko wykonane? - spytał go 
Jezus. - Wszystko wykonane, Nauczycielu - odrzekł poważnie. - Był stater, 
lśniący jak nowy. Tacy są właśnie Jego uczniowie, prości i skorzy do radości. 
Kochał ich z czułością niemal matczyną; muszą przejść jeszcze długą drogę, by 
móc Go nazwać "Panem". A Jerozolima stanie się dla nich wielkim nieszczęściem. 
Minął ich chłopiec niosący przykryty koszyk. - Czujesz zapach chleba! - 
wykrzyknął Andrzej. Mieli apetyty na tym powietrzu i o tej porze. Ludzie 
zauważyli już Jezusa i wspinali się do nich ze wszystkich stron; wielu chorych, 
wierzących i pragnących słuchać, ciekawskich, a także próżniaków szukających 
rozrywki. - Nadchodzą - powiedział Filip. Jezus wzniósł wzrok ku Ojcu. Przyjdą i 
rozejdą się zależnie od otwartości serca; jedni szczęśliwi, że usłyszeli i 
uwierzyli, inni szczęśliwi z powodu uzdrowienia, jeszcze inni niespokojni i 
wrogo nastawieni. Oni stali się pierwszymi w historii, której przeznaczeniem 
było nigdy się nie skończyć; na razie to małe miasteczko nazywało się Kafarnaum, 
ale jutro zmienią się nazwy, wielkości, odległości, języki i rasy, a jednak ten 
napływ ludzi nigdy się nie skończy. "Kiedy stanę się dla nich chlebem" - 
pomyślał. Prorocze światło, że stanie się sakramentem dla świata, lśniło już 
teraz jasno w jego myślach skierowanych ku odkupieniu. Przyszłość złączyła się z 
teraźniejszością i w Jego duszy przeczucie Eucharystii wybuchło boleśnie i 
radośnie, kiedy nieświadomy niczego Filip powtórzył: - Nadchodzą - i patrzył na 
Niego, żeby wyczuć, co należało robić. Są już całkiem blisko. Zaczęli Go 
wychwalać i prosić, przekrzykując się wzajemnie, o to, żeby zostali wysłuchani 
jako pierwsi. "Kiedy stanę się dla nich chlebem". Jakże uporczywie powracała do 
Niego ta najważniejsza wola Ojca, która przekształciła się w pragnienie miłości. 
Biedni ludzie, widzieli w Nim tylko uzdrowiciela i proroka i zapomnieli już o 
Jego nauce w synagodze; mimo iż minęło niewiele czasu, uporczywie powracali do 
tego, co zdawało się być przydatne natychmiast, od razu. Nie udawało się 
wprowadzić ich w wielkość rzeczy ostatecznych. - Witaj, Nauczycielu! - Witaj! 
Otaczali Go pełni serdeczności. Uśmiechnął się, bo Jego serce zawsze było dla 
nich i w swoim dziele Boga_Człowieka nie miał nic innego do zrobienia, jak tylko 
pozwolić, aby bardziej zawładnęło Nim ich ubóstwo. Aż do krzyża. Chcieli z Nim 
rozmawiać, dotykać Go, pochwycić choć na chwilę Jego spojrzenie, zwrócić na 
siebie uwagę. Uczniowie, jak zawsze, zaczęli robić wokół Niego nieco miejsca, 
żeby ludzie nie przeszkadzali w tym nagłym przypływie pobożności. Zawsze tak 
było, dzień po dniu, w Kafarnaum i gdzie indziej. Tylko Amasaj i paru jemu 
podobnych po kilku nieudanych próbach przestali Go szukać. - To głupiec! - 
zawyrokował Kozbi z pogardą. A Dan zelota oświadczył, że rozczarował się do tego 
Proroka, który nie korzysta z mocy Boga, by na nowo uzbroić Izraela. Jezus 
słuchał i mówił. Czuł na sobie nieustannie twarde spojrzenia ścigające Go z 
różnych stron. Posępnie nastrajała Go obecność pewnych osób, które - zdawało się 
- jak psy gończe osaczają Go zewsząd tylko po to, by jak zwykle okazać Mu swoją 
zawiść. "Wy uczynicie ze mnie ofiarę" - pomyślał z bólem nie przerywając mowy. 
Nie cierpiał za siebie, lecz za nich. - Podobnie uczyni wam Ojciec mój 
niebieski, jeżeli każdy z was nie przebaczy z serca swemu bratu. Prawie 
wykrzyczał to zdanie kończące przypowieść o nielitościwym dłużniku, chcąc, by 
przeniknęło ono do serc zatwardziałych wrogów; muszą zrozumieć, że ich kocha, że 
również ich kocha i prosi swego Ojca o łaskę miłosierdzia dla każdego z nich. 
Muszą zrozumieć, że cierpi, bo przecież szykują się, by Go ukrzyżować - a to 
jeszcze bardziej oddali ich od łagodnego światła miłości, która pragnie zbawiać. 
Ciężar spojrzeń nie zmniejszył się. Nagle jednak napłynęła z serca inna myśl, 
która przyniosła ulgę. Tym razem Jezus podniósł oczy z łagodną pewnością. Tak, 
to on, Józef, też tam jest. Chłopiec nie przybliżył się ani nie starał się 
przedostać do pierwszego szeregu. Siedział na wysokim głazie i wystarczało mu, 
że widzi i słucha Nauczyciela. W tym wsłuchiwaniu się była tak wielka 
delikatność duszy, z taką radością przyjmował słowa Rabbiego, że był bliższy 
Jezusa niż wielu innych. Nauczyciel uśmiechnął się do niego tak jak zawsze, bo 
kochał go całą siłą zdobywcy. Józef pomachał do Niego ręką. "Być chlebem". 
Kafarnaum szykowało się do odejścia od stołu Pańskiego i tylko ten niespełna 
trzynastoletni chłopiec zostanie, żeby podziękować. W duszy Syna rozbrzmiewało 
hosanna dla Ojca, bo zostały odkryte tajemnice przed tymi, którzy według świata 
nie są ani mądrymi, ani uczonymi. I spojrzał znów na horyzont, na południe, w 
stronę Jerozolimy. Jaśniało takie światło i tak delikatny blask, że wystarczyły, 
by dojrzeć na niebie wypisane imiona ludzi czystego serca. Wieczernik Szymon 
stał wciąż bez ruchu, przerażony. Nie wierzył własnym uszom, a przecież 
Nauczyciel powiedział to jasno i nie można Go było źle zrozumieć. - Zaprawdę, 
powiadam wam: jeden z was Mnie zdradzi, ten który je ze Mną. Byli wstrząśnięci 
tą nieprawdopodobną wiadomością. Zdradzić? Jeden z nich? Cisza stawała się nie 
do wytrzymania. W ich nieruchomych twarzach poruszały się tylko przerażone, choć 
jednocześnie błyszczące z oburzenia oczy. Potem ktoś nagle poruszył się, budząc 
niepokój, i groźne spojrzenia skrzyżowały się ze sobą. Czyż nie było w tym coś 
zadziwiającego, że wszyscy od razu wiedzieli, kto jest zdrajcą, a on spoglądał 
na nich i miał czelność powiedzieć: "Tak, to właśnie ja". Piotr drżał nie 
wiedząc, co robić. Ale Jezus nie chciał tego wieczoru procesów, bo przecież już 
niedługo miał rozpocząć działalność inny trybunał i Jego uczynić oskarżonym. 
Skażą Go na śmierć. Stłumił więc ból serca i osłonił Judasza przed bezlitosnym 
przesłuchaniem, które z pewnością doszłoby do skutku, gdyby nie zaszło coś 
innego. - Co chcesz czynić, czyń prędzej! - rzekł do niego Jezus z łagodnym 
uśmiechem. Rozstawał się na zawsze z jednym ze swoich uczniów i chciał mu 
jeszcze ofiarować wspomnienie bezbronnej dobroci, miłującej go mimo wszystko. 
Judasz przystał na to. - Dobrze, Nauczycielu - odrzekł półgłosem, rzucił wokół 
spojrzenie, które mogło być zrozumiane jako "do zobaczenia", wstał i uśmiechając 
się odszedł szybko do drzwi. Przez chwilę jego szata odcinała się w ciemnym 
prostokącie nocy, później zniknęła w mroku. - Teraz słuchajcie - rzekł od razu 
Jezus. Szymon zaniepokojony zmarszczył czoło. Sprawa zdrajcy nie została jeszcze 
zakończona, a Nauczyciel już był gotów mówić i robić co innego. Nie można było 
uronić sensu Jego słów tego wieczoru, tego dziwnego, niespodziewanego wieczoru, 
który nie tylko stał się wieczerzą paschalną (rozumiał to i wiedział, że inni 
też rozumieją), lecz zawierał w sobie tajemnicę nieuchwytnego, a jednak 
prawdziwego wydarzenia, był niewytłumaczalną godziną oczekiwania. Jezus spojrzał 
na wszystkich ogarniając ich wielką miłością i jeszcze bardziej niż kiedykolwiek 
polecił swemu Ojcu. Stawali się teraz tak jak On i wraz z Nim uczestnikami 
Boskiej chwili. Byli biedni, niewykształceni, byli niczym, a jednak zostali 
wybrani przez Boga; jeszcze o tym nie wiedząc stali się już mocną i potężną 
winną latoroślą, a On przygotowywał ich wewnętrznie na nieustanny trud mający 
trwać przez nadchodzące wieki. Apostołowie. A nawet kapłani. Na razie jedenastu. 
Później przyjdą ich tysiące, niezliczone rzesze, mówiące różnymi językami i 
różnej rasy; wziąwszy w dwie pokorne dłonie chleb i kielich po wsze czasy będą 
powtarzać Jego proste słowa. "Chleb i wino" - pomyślał z niewysłowioną słodyczą. 
- Słuchajcie! Słuchali uważnie. O zdrajcy na razie zapomniano. Zjedli pierwsze 
danie: gorzkie zioła maczane w sosie, i teraz po raz drugi podawali sobie 
kielich z winem, a kiedy obiegł już wszystkich, nadeszła pora na chleb. To był 
nie zakwaszany chleb, przaśny, jak nakazywała tradycja; znali go dobrze, a ich 
ojcowie opowiadali im historie zasłyszane od rabbich, a sięgające czasów, kiedy 
Izraelici obchodzili swe święta w Kanaanie. Chleb upieczony z mąki z nowych 
zbiorów, znak wielkiego początku wszystkiego. Zawsze był przaśny, to na pamiątkę 
wspaniałego wyjścia z Egiptu, kiedy Bóg ich wybawił. Szczęśliwa Pascha Izraela i 
te słowa: "przaśny" i "pascha" przenikały z drżeniem wszystkich dobrych ludzi, 
bo mówiły o wielkich darach i o wspaniałym uwolnieniu. Patrzyli na Nauczyciela, 
który zdawał się być pogrążony w tajemniczym skupieniu. Kiedy podniósł twarz, 
zobaczyli, że jest ona jaśniejsza niż zwykle. Teraz wziął chleb; poczuli, nie 
wiadomo dlaczego, że oni też muszą wpatrywać się w ten chleb w Jego rękach, ale 
inaczej niż to było w czasie cudownego rozmnożenia w Galilei. Jan pojął, że 
teraz posunęli się chyba dalej, ponad wszelki cud, tak jakby dawne znaki 
straciły swą moc i ich czas już przeminął, a dopiero w tej chwili zaczyna się 
nowy czas - prawdy do końca objawionej, cudu ostatecznego. - Bierzcie! - mówił 
właśnie Nauczyciel. Wypowiadał słowa bez pośpiechu i Jego pełne prostoty i 
uroczyste zachowanie robiło na nich wielkie wrażenie. - Bierzcie i jedzcie... 
Przerwał na chwilę i dalej mówił już płynnie. - To jest Ciało moje, które za was 
będzie wydane: to czyńcie na moją pamiątkę! Zamilkł, jakby przytłoczony 
wielkością tej wszechmocy, która przed chwilą ofiarowała ludziom pokarm z samego 
Boga. To było radowanie się w Ojcu - ten dar, który niedługo dopełni na krzyżu - 
lecz uczniowie jeszcze nic o tym nie wiedzieli. Niech przy tym stole, gdzie 
zebrali się przyjaciele, skosztują na razie słodyczy uświęcenia komunii z Nim. W 
ten wieczór, tak wypełniony najwznioślejszymi przeżyciami, jedenastu uczniów na 
nowo ogarnął zachwyt. Spojrzenia, które teraz wymieniali między sobą, pełne były 
niepewności, jakby każdy z nich pytał drugiego: "Słyszałeś to, co ja 
usłyszałem?" Z czasem stawały się one jednak potwierdzeniem i świadectwem. Tak, 
słyszeli i patrząc na siebie z coraz większym zrozumieniem przeżywali swoją 
pierwszą liturgię Kościoła. Jezus podziękował Ojcu synowskim wybuchem radości. 
Przybył dla tej chwili, która stawała się wieczną ucztą; umierał i 
zmartwychwstawał, by uczynić ją owocującym i sycącym przez wieki, nieśmiertelnym 
pokarmem. Szymon Gorliwy w zamyśleniu wpatrywał się w dłonie. "Czyńcie to na 
moją pamiątkę." A więc Nauczyciel przykazywał im czynić tak później; brać chleb, 
mówić, że to Jego ciało, spożywać i dawać do spożywania. Spuścił głowę, bo jemu 
- tak przecież odważnemu - napływały do oczu nie dające się powstrzymać łzy 
wzruszenia; nadaremno by je hamować, spływały po policzkach i obmywały nowym 
chrztem, jeszcze potężniejszym niż chrzest z ręki Jana Chrzciciela w Jordanie. 
Skończyli jeść nie wiedząc nawet dobrze, co przełykają po tym pokarmie z nieba. 
A Jezus uśmiechnął się radośnie, jakby w ogóle nie mówił o zdrajcy. Wieczerza 
stawała się wesoła. Na zakończenie nadeszła chwila trzeciego, ostatniego 
okrążenia kielicha i Bartłomiej ze zdziwienia zastygł w bezruchu, kiedy 
usłyszał, że Nauczyciel zaczyna mówić znów te tajemnicze słowa i że objawienia 
tego wieczoru jeszcze się nie skończyły. - Pijcie z niego wszyscy - zarządził 
Jezus. Pili, a On opromieniał każdy łyk taką mocą prawdy, że czuli się jeszcze 
bardziej wstrząśnięci niż przedtem. - Bo to jest moja Krew Przymierza, która za 
wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. Serce Szymona zaczęło gwałtownie 
walić. Krew - to znaczy śmierć, śmierć od miecza, sztyletu lub biczowania. To 
znaczyło walkę, pojmanie, przegraną. Słowo "zdrada" przeszyło mu duszę jak 
rozpalone żelazo. A oto wino. Które nie jest już winem; czerwone wino - 
przyjaciel uciech człowieka - teraz stawało się jeszcze większym przyjacielem, 
było krwią niewinnego, przeznaczonego na ofiarę Jezusa. Ogarnęło go nieopanowane 
łkanie. Czy to możliwe, żeby Nauczyciel chciał doprowadzić do zbawienia tak 
bolesnymi drogami? Miał przelać krew, zostać zdradzony i zabity! Szymon nie mógł 
usiedzieć bez ruchu; rzucił okiem na Jana, siedzącego blisko Jezusa. Jan 
spoglądał na Niego z wyrazem głębokiego zasmucenia i wydawał się być pochłonięty 
bolesnym uwielbieniem, którego Szymon w tym momencie nie rozumiał. Jezus znowu 
zaczął mówić; opowiadał o rzeczach zadziwiających, jak nigdy dotąd. - Nikt nie 
ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. 
Jan znów spojrzał na Niego, tknięty nagłym przeczuciem. A wszyscy słuchali Go, 
dając się porwać mocnym i stwórczym napomnieniom; zrozumieli, że nowy pokarm i 
napój dają początek nowemu sposobowi życia, że oni i ich następcy będą pouczali 
ludzi, jak mają żyć miłością Bożą i jak ją mają pielęgnować, by starczało im na 
to sił i przynosiło radość każdego dnia. Wkrótce skończyły się te zadziwiające 
nauki i Jezus wstał. Wiedzieli, że pójdzie jak zwykle do ogrodu Gestsemani. 
Wyszli na dwór, pod rozświetlone blaskiem księżyca niebo. Rabbi, pogrążony w 
myślach, wyprzedził ich idąc w stronę małej dolinki; na wprost niej, na wzgórzu, 
gdzie był ogród, kładły się plamy cieni na lekko jaśniejących drzewach oliwnych. 
- Jerozolima jak nigdy pełna jest pielgrzymów - zauważył Mateusz półgłosem. 
Ludzie przychodzili i odchodzili; wokół panował świąteczny nastrój. - Kto wie, 
może spotkamy tam kogoś z naszych - powiedział Jakub. Zawsze to radość spotkać 
znajomych z miasteczka; w czasie Paschy wzmagało się we wszystkich poczucie 
solidarności w Bogu. - Myślę, że tak - odrzekł Mateusz. W tym momencie nikt z 
nich nie wiedział, jak bardzo trudził się Judasz, by donieść w Świątyni, że 
nadeszła niecierpliwie oczekiwana okazja pochwycenia Jezusa. Po prostu już go 
nie zobaczyli; nie spostrzegli, że w jakiś tajemniczy sposób zniknął z ich 
pamięci, i Mateusz będzie się później nad tym często zastanawiał. Przechodzili 
przez Cedron, w którym było mało wody, i Jezus, jak zwykle, kiedy miał dokonać 
wielkich rzeczy, szedł przodem. Tego wieczoru, bardziej niż zazwyczaj, pragnął 
jak najgłębszego zjednoczenia z Ojcem i, jeśliby to było konieczne, aż do 
skonania. Tymczasem, wspinając się na wzgórze, słyszał za sobą kroki uczniów. Z 
niezwykłą jasnością umysłu mógł je wszystkie rozróżnić. Oto Szymon i jego brat 
Andrzej. A to lekki krok Jana, potem Jakuba. Potem Filipa, Bartłomieja, Mateusza 
wyprzedzającego Tomasza. Jakub, syn Alfeusza, idzie obok Szymona Gorliwego i 
Judasza, brata Jakuba. Ci trzej wesoło rozmawiali przepełnieni wspomnieniem 
wielkiej wieczerzy. Poczuł, że brak kroków Iskarioty. Ogromna pustka powiększyła 
w Jego sercu pragnienie, by wszyscy byli mu wierni, by Go nie zdradzono. Ale 
spoglądając na Ojca wyrzekł "tak", również za Judasza, który właśnie w tej 
chwili sprzedał Go ostatecznie w Świątyni i rozmawiał teraz podniecony ze 
strażami Heroda. Jezusowi zrobiło się go żal; nawet strażnicy słuchali go ze 
znudzeniem, tak jak słucha się człowieka, który się przydaje, bo jest zdrajcą. 
Tak, w Jerozolimie pełno teraz ludzi. A w środku tego miasta był Jego uczeń, 
który Go opuścił. Później Jego myśli skupiły się jeszcze raz wokół prawdy 
zbawienia. W Jerozolimie pełno jest ludzi, a wśród nich Jego ukochana matka i 
tylu innych, którzy Go kochali. Nawet młodziutki Józef przybył tym razem do 
Świątyni, bo skończył już trzynaście lat i miał obowiązek odbycia pielgrzymki. 
Uśmiechnął się: zdrada przeminie, lecz nie przeminie świat wierny miłości. Jest 
tam również Józef, który przybył wielbić Boga, i będzie Go wielbił jeszcze 
bardziej, niż to sobie mógł wyobrazić. - Cóż za niezwykła noc, Nauczycielu - 
powiedział Filip. Jezus przytaknął bez słowa. Jeszcze niezwyklejszy miał być 
ranek, który po rozpoczynających się teraz ciemnościach nastąpił za trzy dni. W 
milczeniu weszli między drzewa oliwne. Jerozolima Muszę znaleźć Filipa, to mój 
przyjaciel - powtarzał Józef szukając go wzrokiem wśród ludzi na placu. Znaleźć 
Filipa w tym poruszającym się morzu ludzi - łatwo powiedzieć. Nadab wzruszył 
ramionami. Wolał włóczyć się jak pielgrzym, wszystko oglądać, zagłębiać się w 
zaułki, przystawać na dziedzińcach Świątyni, gdzie mężczyźni rozprawiali przed 
wejściem do przedsionka. - Prędzej znajdziemy ich w pobliżu dziedzińca kapłanów 
- odpowiedział mało przekonany. Rabbi nie był kapłanem, a jednak, nie wiadomo 
czemu, wydawało się, że jest stworzony do tego miejsca bardziej niż do 
jakiegokolwiek innego. Józef zgodził się. Rzucił okiem na ludzi i poszedł z 
przyjacielem w stronę Świątyni. Ale nie uszli jeszcze dziesięciu kroków, gdy 
zatrzymał ich zdumiewający pochód. Przodem jechało dwóch jeźdźców, żołnierzy 
rzymskich, którzy krzykami i ściąganiem cugli, przez co konie stawały na tylnych 
nogach, torowali przejście w tłumie i nie było obaw, że ktokolwiek zagrodzi im 
drogę. Następnie kroczył jakiś legionista z mieczem w ręku. Za nim (serce Józefa 
zaczęło walić jak oszalałe) wlekli się trzej mężczyźni, a każdy z nich, tak było 
w zwyczaju, niósł na ramionach grubo ociosaną belkę przywiązaną do tułowia i 
kostki solidnym sznurem. Ten sam sznur łączył ich trzech i tworzyli w ten sposób 
przerażający orszak, chwiejący się i jęczący za każdym krokiem. - Idą na krzyż - 
wyszeptał pobladły Nadab. Słyszał już o potwornym sposobie zabijania, jaki 
Rzymianie stosowali zazwyczaj wobec niewolników. Ale Józef nie odpowiedział. 
Wpatrywał się, nie wierząc własnym oczom, w jednego z trzech mężczyzn, którego 
rozpoznał, jak mu się zdawało, choć było to niedorzeczne. - Nauczycielu - 
wyszeptał cicho pogrążając się w bezgranicznej rozpaczy. Miął w rękach tunikę. - 
Nauczycielu! Brakło mu prawie głosu, czuł, że zamiera w nim serce i właśnie 
wtedy zrozumiał, jak bardzo kocha Jezusa z Nazaretu, choć wydawał się On teraz 
kimś innym, zmienionym przez szturchanie i chłostę. - Mój Boże! Boże 
wszechmocny, ileż krwi! - zaszlochał chłopiec. Jezus szedł powoli, z trudem i 
kiedy jeden z mężczyzn smagnięty batem przez żołnierza skoczył do przodu i 
szarpnął liną, wtedy On zachwiał się gwałtownie i runął jak długi na ziemię. 
Belka spadła na Niego i odbiła się od pleców. - Nauczycielu! - krzyknął tym 
razem przenikliwie Józef. Ta udręka była nie do wytrzymania. Żołnierz odwrócił 
się i zaśmiał. - To nie nauczyciel, to wróg cesarza! - krzyknął grubiańsko. 
Jakaś kobieta wzięła Józefa pod ramię. - Idź do domu, chłopcze, nie dla ciebie 
takie widoki. Jezus podniósł się i szedł dalej, a za Nim kroczył rozwrzeszczany 
tłum. Wychwalano Kajfasza, krzyczano "Wiwat Piłat!" i "Niech żyje Barabasz!" 
Wydawało się, że oszaleli pod wpływem jakiegoś tajemniczego odurzenia. - Chodźmy 
stąd - wydyszał Nadab łapiąc Józefa za ramię - chodźmy stąd! Józef chciałby iść 
za skazańcem, ale ledwo trzymał się na nogach i był jak otumaniony, jakby 
przeżywał coś nierzeczywistego. Pozwolił pociągnąć się do tyłu, za róg jakiejś 
ulicy, i gdy tylko wydostali się z rozszalałego tłumu, osunął się pod murem i, 
skulony na płaszczu, zaczął szlochać bezsilnie nie mogąc pozbyć się wielkiego 
bólu, jaki przenikał go do głębi. - Nie płacz tak, Józefie - błagał klęczący 
obok niego Nadab, tak samo jak on zalewający się łzami. Ale jakże stłumić płacz, 
kiedy Nauczyciel idzie na śmierć? Obaj chłopcy przesiedzieli w bezruchu dość 
długo, ale w ogólnym podnieceniu nikt nie zwracał na nich uwagi. Wreszcie Józef 
wytarłszy oczy ręką podniósł wzrok i spojrzał na Nadaba. - To nie może się tak 
skończyć - powiedział najciszej, jak mógł. - Teraz tym bardziej musimy znaleźć 
Filipa i innych. Muszą nam powiedzieć dlaczego, muszą nam powiedzieć wszystko, 
co się stało, muszą powiedzieć... Głos drżał mu jeszcze wstrząsany szlochem 
sprzeciwu, kiedy nagle wstał. Nie chciał tu siedzieć i tylko płakać. - Ale dokąd 
oni poszli? - wyjąkał Nadab. Jerozolima była duża, ale teraz, kiedy przyszło im 
szukać Filipa, wydawała się ogromna. Można zapytać ludzi, ale większość z nich 
tak samo jak oni byli w tych dniach przyjezdni. A zresztą cóż dla ludzi mogą 
znaczyć trzej skazańcy w wigilię wielkiego dnia? Nazajutrz Pascha i nie ma nic 
innego do roboty, jak przygotować jadło i pieśni. A kto umarł, pozostanie 
umarły: Bóg był Bogiem żywych. - Nie wiem - odpowiedział Józef spuszczając 
głowę. Zbliżało się południe i rodzice będą ich szukać, wcześniej czy później 
trzeba się pokazać. Ale wałęsali się jeszcze przez trzy godziny i Nadab próbował 
czegoś się dowiedzieć. - Nie wtrącaj się do tego, co robią Rzymianie! Chcesz 
chłosty? - krzyknął mu wreszcie jakiś zagadnięty przez nich kupiec. Stał na 
progu sklepu i wydawał się wesoły i sympatyczny. W tych samych godzinach 
wydarzyła się dziwna rzecz: niebo zachmurzyło się i zdawało się, że ziemia w 
Jerozolimie przez dłuższy czas drży. Ale obaj chłopcy tak byli pochłonięci swoim 
zmartwieniem, że wcale się nie przestraszyli; nie mogli też wiedzieć, że były to 
znaki towarzyszące na Golgocie śmierci Tego, o którym szukali wiadomości z takim 
zapałem. Piątek dobiegał końca, zbliżała się sobota. - Musimy wracać, Józefie - 
przypomniał Nadab. Józef przytaknął, choć serce mu pękało. Musieli wracać. 
Rzucili się pędem w dół, wzdłuż zachodniego muru, w stronę pałacu Heroda. To był 
punkt orientacyjny, skąd mogli odnaleźć dom Alfeusza, kuzyna, który ich gościł. 
Przez jakiś czas szli tą samą drogą, którą rano przemierzał Nauczyciel idąc na 
Golgotę. Ale nie wiedzieli o tym. W domu już na nich czekali i mama Nadaba 
właśnie zamierzała na nich nakrzyczeć, że tak długo włóczyli się po mieście, 
kiedy ojciec Józefa powstrzymał ją gestem. - Co ci jest, chłopcze? - zapytał 
syna, przyciągając go do siebie. - Co ci zrobili? - Zauważył jego zbolałą twarz. 
Józef przytulił się bez słowa do ojca, ale mężczyzna poczuł, że chłopcem 
wstrząsa łkanie. Wyjaśnił wszystko Nadab. - To haniebny czyn - wyszeptała jego 
mama usłyszawszy, o co chodzi. - Mówiono o tym wiele dziś rano nawet na placu. 
Zdaje się, że Rabbiego pochwycono nocą i że nie obronił się żadnym cudem. Teraz 
chłopcy słuchali z wielką uwagą. - No właśnie - potwierdził ojciec Józefa - nie 
wiadomo, dlaczego. - Wydaje się - mówiła dalej kobieta ściszając głos - że 
sprzedał Go jeden z Jego przyjaciół. Nadab zadrżał, a Józef skoczył na równe 
nogi. - Sprzedany? - krzyknął z niedowierzaniem. - Uspokój się, chłopcze. Życie 
jest podłe. Wszystko może się zdarzyć. I to, że zrobią zasadzkę na 
sprawiedliwego, jak i to, że przyjaciel, któremu ufałem i który chleb mój jadł, 
podniósł na mnie piętę. - Sprzedany! - krzyknął również Nadab. Wydawało się, że 
spogląda na coś z przerażeniem: dobrze jest mieć pieniądze, to prawdziwa 
przyjemność, kiedy pobrzękują w trzosie, też je lubił, ale teraz był 
wstrząśnięty odkryciem, że jeden z przyjaciół Rabbiego sprzedał Go. Dla 
pieniędzy można skazać na śmierć przyjaciela. Dla pieniędzy można doprowadzić do 
tego, że nauczyciel, dobry jak Rabbi od chleba i wskrzeszenia Rachel, będzie 
szedł pod ciężarem nie ociosanej belki. Dla pieniędzy... Zagryzł wargi. On 
sprzedał cudowny chleb, ale to nie miało oczywiście nic do rzeczy, choć 
przypomniał sobie, że Józefowi było przykro. Poruszył się z jękiem. - Weź się w 
garść, Nadabie, trzeba być mężczyzną. Teraz także mama chciała mu pomóc. Obaj 
chłopcy starali się jakoś pocieszyć; na nic się nie zda rozpacz i ból. Trzeba 
koniecznie znaleźć Filipa i resztę prawdziwych, szczerych przyjaciół, którzy nie 
zdradzili. Porozmawiać z nimi, przyłączyć się do nich, wspominać i opłakiwać 
Nauczyciela i niech wszystko o Nim opowiedzą. Tylko to się liczy. Nadszedł czas 
modlitw i śpiewów, nadeszły święta i rozbłysły światła, nadeszło wszystko to, co 
każdego roku przynosiła Pascha dobrym Izraelitom, nadeszło i przeminęło w 
okamgnieniu. A serce Józefa nadal pełne było współczucia dla idącego na krzyż 
Jezusa. W takim stanie ducha chłopcy spotkali się następnego dnia po sobocie; 
wielki dzień minął już i dogadali się, że rankiem rozpoczną swoje poszukiwania. 
- Filip? Filip Galilejczyk? Szymon? Nigdy ich nie znałem. A wiesz, ilu jest 
mężczyzn o tych imionach? Sto razy słyszeli tę odpowiedź, i oczywiście ludzie 
mieli rację, a mimo to pozostawali pod wrażeniem tego, że cała grupka przyjaciół 
z Galilei ukrywa się, choć nie wiadomo jak, bo czyż to możliwe, żeby chodząc 
cały dzień po mieście, tam i z powrotem, nie natknąć się na żadnego z nich. 
Spotkali się zmęczeni i siedli na schodkach pierwszego dziedzińca Świątyni. - 
Nie mogli wszyscy zniknąć - powiedział Nadab ze złością. Józef nie odezwał się, 
bo cóż można było rzec będąc w stanie takiego przygnębienia. Filip nie pokazał 
się i wydawało się, że wszyscy zniknęli, a mimo to jakiś głos wewnętrzny mówił 
mu, że już wkrótce wydarzy się coś nowego. Zmartwychwstały Jezus chłonął w 
słońcu cudowną radość świata wpatrzonego w Jego zmartwychwstanie. Teraz należało 
powrócić znów do przyjaciół i pozwolić im, by Go rozpoznali. Wiedział, jak 
bardzo będą zdumieni, i uśmiechnął się. Dla ludzi śmierć oznacza koniec 
wszystkiego i niełatwo ich przekonać, że można zmartwychwstać. Kiedy ktoś 
zobaczy zmarłego, jest przerażony i krzyczy, że to zjawa, i nie chce uwierzyć, 
bo zwycięstwo nad śmiercią nie mieści się w głowie. Pomyślał o uczniach i 
poszukał ich wzrokiem. Oto i oni, zebrali się w wieczerniku przy zamkniętych 
drzwiach; boją się Żydów. Słuchają teraz w osłupieniu tego, co Piotr i Jan mówią 
o pustym grobie. Wiadomość, którą przyniosła Maria z Magdali, wciąż pozostawała 
niejasna, choć Jan mówił wyraźnie, powtarzając: - Jestem pewien, że Pan żyje. 
Tak powiedział, i ja w to wierzę. On zmartwychwstał. Jezus radował się na myśl, 
że oni właśnie staną się wkrótce świadkami tej wieści wobec całej Jerozolimy. Z 
niezmąconym spokojem myśl Jego pobiegła ku czasom, które nadejdą po spełnieniu 
się tej prawdziwej, triumfalnej Paschy: apostołowie będą przemierzać nie tylko 
Jerozolimę, ale cały świat po wsze czasy, bo wszystkie narody, jedne po drugich, 
muszą dojść do tego, by głęboko rozważyć tajemnicze wydarzenie, jakim stał się 
Jego otwarty grób. Tu będzie czekał, by napełniać nową radością niezliczone 
serca; to był dar, jaki jeszcze przed stworzeniem świata przygotował Ojciec dla 
każdego człowieka. Trwał tak jeszcze przez chwilę słuchając drogich głosów, 
potem poczuł, że wszędzie, nie tylko w wieczerniku w Jerozolimie, gorąco myślą o 
Nim i pragną Go. Zwrócił więc swe serce z łagodną gotowością ku temu wezwaniu i 
zobaczył dwóch ludzi na drodze do Emaus. Szli rozmawiając podnieceni, a On im 
się przysłuchiwał. - A więc ustalmy - powiedział starszy - do czego wreszcie 
doszliśmy? Pochwycili Go, widziałeś. Powiesili na krzyżu i pochowali. I co z 
tego? Kobiety krzyczały, że w pobliżu grobu widziały anioła. Ale one zawsze 
krzyczą. Z natury mają skłonność do przywidzeń. Był rozgoryczony. - Mają 
skłonność do przywidzeń - powtórzył młodszy. Ale nie powiedział tego złośliwie 
pod adresem kobiet, był jedynie bardzo smutny. Jezusa przepełniało prawdziwe 
współczucie; należało natychmiast pocieszyć tych zagubionych biedaków. Spojrzał 
na swego Ojca, i z zadziwiającą łatwością Jego ciało wyniesione do chwały 
wiecznej pojawiło się znów w zasięgu ludzkiego wzroku. Oto i On stał się teraz 
jednym z wędrowców na drodze do Emaus i szedł za dwoma pielgrzymami. 
Przyspieszył kroku i zrównał się z nimi. - Pokój wam - pozdrowił ich. To cudowne 
zwracać się w ten Boski sposób do tak przygnębionych ludzi. - Pokój tobie - 
odpowiedzieli z roztargnieniem. - O kim mówiliście, przyjaciele? Spojrzeli na 
Niego. Był nieznajomym, a mimo to nie uważali Go za obcego. - O Jezusie z 
Nazaretu - odpowiedział starszy. Od razu nawiązała się rozmowa, z miejsca 
gwałtowna i przepełniona żalem zawiedzionych nadziei. Wydarzyła się tragedia, a 
oni nie mogli uwolnić się od niej sami. - To był wielki Prorok - westchnął z 
żalem młodszy. - Tak - szybko dodał starszy - bardzo wielki Prorok. A jednak 
ukrzyżowali Go. I to już trzeci długi dzień od Jego śmierci. Mieliśmy 
nadzieję... Głos był przerywany szlochem. - Mieliśmy nadzieję, ale nic się nie 
wydarzyło. Nic więcej. Jezus też westchnął głęboko w niepowstrzymanej potrzebie 
szybkiego rozproszenia mroków tej rozpaczy. Prawda ukazała się w całej swojej 
pełni i wypłynęła na Jego wargi żarliwymi słowami. Zwolnili kroku i dwaj 
pielgrzymi słuchali w uniesieniu tajemniczego podróżnego. Kim był ten człowiek, 
żeby tak mówić o Jezusie z Nazaretu? Doszli do miasteczka. - Słuchaj - 
powiedział nieśmiało starszy - jesteśmy już w domu. Nie powinieneś iść dalej, 
zostań z nami dziś wieczór. Widzisz, słońce już zachodzi. Biedacy nie chcieli Go 
stracić, więc zatrzymywali Go ofiarowując Mu kawałek chleba i mówiąc, że robi 
się już ciemno. Jezus dobrze wiedział, że serce człowieka często pragnąc jakiejś 
rzeczy prosi o nią mówiąc o zupełnie innej. Zgodził się i weszli. Poczuł się tam 
szczęśliwy jak nigdy, że dzięki swojemu krzyżowi stał się chlebem dla całej 
ludzkości. Mężczyźni przygotowywali posiłek, a On czekał pełen pokoju. 
Przypomniał sobie Kafarnaum, synagogę, wpatrzone oczy uczniów, zachwycone 
spojrzenie Józefa; tutaj też, przy stole tych przyjaciół z Emaus, odnawiał się 
znak chleba. - Gotowe - powiedział młodszy. Usiedli i od razu wziął bochenek 
leżący na białym obrusie. To był gest taki jak zazwyczaj, ale oni go jeszcze nie 
znali. W tym momencie poczuł w sobie drżenie, jakie będzie ogarniało wszystkie 
dłonie dokonujące konsekracji. Podczas gdy oni wpatrywali się w Niego spokojni, 
Pan wszechczasów, jakim był odtąd, przeniknął w jednej chwili do wszystkich 
eucharystii na całym świecie. Hoc corpus meum. Krew i ciało. Le corps et le 
sang. Holy Body and Blood. Cuerpo y sangre. Będą to powtarzali aż do końca 
czasów różni, nie znający jedni drugich mężczyźni i wielu przyjdzie tak jak 
Józef by uwierzyć i pożywić się Nim, nawet wtedy, gdy świat zmieni się nie do 
poznania. I zamiast Józefa zobaczył nadchodzącego Pierre'a i Johna, Franza i 
Katię, Giorgia i Pabla, wszędzie gdzie okiem sięgnąć, wesołe gromady. Ci młodzi 
należą do czasów, kiedy ziemia wyda się ludziom zbyt mała i będą myśleć o 
podboju wszechświata, o rakietach, orbitah i coraz wspanialszych podróżach. A 
mimo to chleb pozostanie, żeby ich sycić, bo każde pokolenie rodzi się złaknione 
od nowa prawdy i miłości. - Posilimy się? - spytał. Przytaknęli w milczeniu. 
Wieczerza jak każdego dnia, ale po Jego słowach tak prostych przemknęło przez 
nich nagle jakieś tajemnicze ostrzeżenie, jakby nijaka atmosfera pokoju 
napełniła się zapachem chwały i nagle wszyscy zostali przeniesieni do Świątyni. 
No właśnie. Gość łamał chleb uśmiechając się. I w tym samym momencie (obaj 
przymknęli oczy i natychmiast otworzyli je z niedowierzaniem) pozostał tylko 
chleb na obrusie, podróżny zniknął. A oni, jakby porażeni, zrozumieli. - To był 
Pan - wyszeptał ochrypłym głosem starszy i podniósł się z ławy. Młodszy skoczył 
na równe nogi i błyszczącymi oczami wpatrywał się w chleb. - Czemu nie zniknął w 
czasie drogi? - zapytał. - Pan jest chlebem - odpowiedział starszy, sam nie 
wiedząc czemu. To Duch podsunął mu tę niespodziewaną odpowiedź. - Masz rację - 
powiedział młodszy i przypomniał sobie, co opowiadali mu uczniowie o naukach 
Jezusa w Galilei. Nie było już teraz co myśleć o wieczerzy; szybko zebrali się w 
drogę powrotną do Jerozolimy, musieli przecież pobiec i opowiedzieć wszystko 
uczniom. Jedenaście kilometrów przemierzyli prawie biegiem. - Poznaliśmy Go, 
kiedy łamał chleb - nie przestawali powtarzać innym, zdziwionym, że zjawili się 
znów i to w takim pośpiechu. Wszystkich ogarnęła niepohamowana radość. To 
cudowne mówić wciąż o czymś, co staje się tym radośniejsze, im bardziej się w to 
wierzy. Jezus, niewidzialny dla ich oczu, spoglądał na nich rozradowany. W 
następnych wiekach pełno będzie śpiewów i uroczystości, ale na razie wystarczały 
Mu te entuzjastyczne, przepełnione szczęściem głosy mężczyzn. Spojrzał w ich 
serca. Szymon był najbardziej poważny, Jan milczący. Ale wszyscy powracali do 
tej samej sprawy: Pan żyje! Dla nich historia Boga nie została przerwana 
śmiercią, a ostatnia wieczerza z Nauczycielem stała się początkiem nowego życia. 
Jezus poczuł, że Ojciec pragnie ofiarować Go tej maleńkiej trzódce od razu i 
wyraził Mu swoją wdzięczność ukazując się z radością ich oczom. - Pokój wam! Jan 
otworzył szeroko usta nic nie mówiąc. Wszechpotęga Boska! Pan powrócił do nich! 
Jezus zauważył, że wszystkich przeniknął wielki dreszcz, i powtórzył 
pozdrowienie. Wiedział, jaka radość przepełniała ich serca. To było radowanie 
się Jego Paschą, niezwyciężoną i zdolną zdobyć na ziemi wszystko. Ale byli tak 
odrętwiali, nie mogli uwierzyć, że to On. - Macie coś do jedzenia? - zapytał z 
uśmiechem. Jan powoli podał Mu chleb i ryby. Chleb i ryby, tak jak wtedy. 
Musieli teraz rozpoznać tego zwycięskiego Pana, który jadł na ich oczach pokarm 
biedaków, jak czynił to wiele razy w Galilei. Chleb i ryby. Cud. Następowanie po 
sobie wciąż tych samych prostych znaków, choć między pierwszym i tym następnym 
było Jego zmartwychwstanie. Jezus mógł obdarzyć życiem, dobrze wiedzieli, że nie 
sprawia Mu to żadnego trudu. Chleb i ryby; jedli z Nim, a On zmartwychwstał! 
Jedli powoli, patrząc na Niego. Wiedział, co myślą teraz o chlebie. Siedzieli 
tak długo, szczęśliwi, że są razem, a Jezus pragnął, by Jego nowa obecność 
przeniknęła ich do głębi i napełniła światłością. Widział, jak dojrzewa w nich 
myśl o nieuniknionym męczeństwie. Pierwszy poruszył się Szymon. Wstał 
energicznie i powiedział: - Dziękujemy Ci, Nauczycielu. Teraz musimy zawiadomić 
braci. Jezus pochwalił Piotra w sercu za te słowa i pochwycił gotowość Filipa, 
czytając w jego myślach imię: Józef. Wiedział, że uczeń nieraz przypominał sobie 
chłopca z Kafarnaum zastanawiając się, gdzie może być i co robi. Jeśli Józef, 
przybywszy do Jerozolimy, dowiedział się o śmierci Nauczyciela, z pewnością 
pogrążył się w bólu. Jemu jako jednemu z pierwszych należy zanieść tę cudowną 
wiadomość. Skinął na Filipa: tak, niech idzie. Uczeń odzwajemnił spojrzenie 
pełnym wdzięczności wzrokiem i wstał, by odejść. Józef i Nadab siedzieli jeszcze 
na schodkach i nie mieli ochoty nigdzie iść. Bezowocne poszukiwania zniechęciły 
ich. - Nie rozumiem... zaczął Nadab, ale przerwał nagle wpatrując się jak 
zaczarowany w jakiś punkt na placu. Józef podążył za jego wzrokiem. - Filip! - 
wrzasnął Nadab i puścił się pędem. Józef nie został w tyle ani o krok; lepiej 
nie stracić znowu z oczu przyjaciela Rabbiego. Dobiegli bez tchu do rogu, za 
którym zniknął Filip idący w kierunku dolnej części miasta, i popędzili na 
złamanie karku. - To on! - krzyknął Nadab. - Filipie! - zawołał przenikliwie 
Józef. Uczeń stanął, odwrócił się i oto już doganiali go niespodziewanie dwaj 
chłopcy, którzy schwycili go za płaszcz, jakby już więcej nie mieli go puścić. - 
Hej! - wykrzyknął radośnie witając się z nimi. Józef oderwał się od Filipa i 
spojrzał ze zdziwieniem: Filip wyglądał na zadowolonego. Wydawał się nawet 
rozpromieniony. Jak on może, przecież Nauczyciel skonał na krzyżu? - Niech was 
Bóg błogosławi, chłopcy - powiedział Filip. - Właśnie was szukałem. - Szukałeś 
nas? - spytał Józef wytrzeszczając oczy. - Tak, właśnie was! - powtórzył z 
uśmiechem ten dorosły przyjaciel. - Ale Nauczyciel... - zaczął Nadab z wahaniem. 
Twarz Filipa rozjaśniła się jeszcze bardziej. - No właśnie, Nadabie, 
Nauczyciel... - spojrzał na nich przenikliwie i wyszeptał, porwany na nowo 
wspomnieniem. - Nauczyciel wrócił. Widzieliśmy Go żywego, znów jest wśród nas. - 
Wpatrywał się w jakiś punkt błyszczącymi oczami i wciąż się uśmiechał. - 
Zmartwychwstał - wyszeptał - i czeka na nas w Galilei. Józef stał nieporuszony, 
wstrząśnięty tą wiadomością. Nie wiedział, co powiedzieć, jak zareagować, bo z 
radości zabrakło mu prawie tchu. Milczał, i widział Nauczyciela tam, na brzegu 
jeziora, jak łamał chleb; nagle poczuł, że wszystko się sprawdziło. Wszystko 
stało się prawdziwe, wszystko się dokonało. Westchnął głęboko i ogarnęła go 
niewypowiedziana radość. - Pamiętajcie, chłopcy, w Galilei - przykazywał Filip 
ruszając w drogę. Spojrzał na nich z miłością, potem pożegnał szybkim gestem i 
zniknął w przejściu. "Kto spożywa ten chleb, żyje na wieki." "Kto spożywa z tego 
chleba, Ja go wskrzeszę." Józefowi rozbrzmiewały w duszy słowa z Kafarnaum. 
Poszukał spojrzeniem Nadaba. - Słyszałeś? - spytał zachwycony. Nadab skinął 
głową i ruszyli bez pośpiechu. Nie ma co się spieszyć. Przecież Nauczyciel żyje. 
Nadzieja Podróż powrotna do Kafarnaum po tak wielkich przeżyciach w Jerozolimie 
okazała się wspaniała. Józef i Nadab byli weseli jak skowronki i inni to 
zauważyli. - Podobała się wam pierwsza pielgrzymka - zauważył ojciec Nadaba, 
kiedy zatrzymali się wieczorem, by przenocować w okolicy Sychar. - Można tak 
powiedzieć! - odrzekł Nadab mrugnąwszy okiem. Ta wyprawa mogła skończyć się 
fatalnie, widzieli przecież Jezusa idącego z belką na ramionach. Ale wszystko 
cudownie się wyjaśniło po spotkaniu z Filipem. Teraz chłopcy pragnęli tylko 
jednej rzeczy: wrócić szybko do Galilei i znów spotkać uczniów Nauczyciela. 
Następnego dnia znaleźli się w Kafarnaum i nic nie świadczyło o zmianach w życiu 
miasteczka. Ten sam co zwykle tłok, zakotwiczone łodzie, bieganina w tę i z 
powrotem i pokrzykiwania. - Gdzie oni mogą być? - spytał Józef przyjaciela. - 
Chodźmy zobaczyć w domu, gdzie mieszkał przedtem. "Przedtem." Józefa zdziwiła 
łatwość, z jaką Nadab użył tego słowa dotyczącego Nauczyciela. No właśnie. 
"Przedtem" - nie znaczyło tylko przed pójściem do Jerozolimy, znaczyło też: 
zanim został zabity i zmartwychwstał. To niezwykłe, jak się nad tym zastanowić. 
Ten sposób myślenia stawał się teraz zupełnie normalny. Józef śmiał się z 
radości, bo nigdy sobie nie wyobrażał, że tak łatwo można rozwiązać problem 
odnalezienia Jezusa. "To On go rozwiązał - pomyślał. - Rozwiązał go wracając do 
nas. Nie zostawił mnie samego. Nikogo nie zostawił." Żwawo pomaszerowali 
uliczkami i wkrótce doszli do tego domu. Wydawało się, że w środku nikogo nie 
ma; było cicho i kiedy rozejrzeli się uważnie, musieli stwierdzić z bólem serca, 
że Nauczyciel jeszcze nie wrócił albo że jest z wszystkimi przyjaciółmi w jakimś 
innym miejscu Galilei. - Kogo szukacie? - zapytał staruszek, który wychylił się 
zza drzwi kilka kroków dalej. Wyszedł na dwór. Na pierwszy rzut oka był 
żebrakiem. - Rabbiego Jezusa - odpowiedział Nadab. W swoich okolicach żebracy 
wiedzą wszystko o wszystkich. - Ach... ach - westchnął staruszek - nie jesteście 
jedynymi. Wielu Go szuka, ale zniknął na długo przed Paschą i nikt Go w tych 
stronach więcej nie widział. Jakiś mężczyzna zatrzymał się, by posłuchać. Oparł 
się o murek, spojrzał na chłopców i powiedział ochrypłym głosem: - Nie 
znajdziecie Go. Mówią tutaj, że już nigdy nie wróci. Podobno miał za dużo 
nieprzyjaciół. Mówią, że ktoś zrobił Mu brzydki kawał. Wiadomo, złych ludzi nie 
brakuje. Spoglądał na Józefa spod przymrużonych powiek. Nadab pociągnął 
przyjaciela za płaszcz i Józef zrozumiał, że chce go w ten sposób ostrzec. 
Wydawało się - ze sposobu, w jaki mówił - że mężczyzna stoi po stronie Rabbiego, 
ale to spojrzenie spod opuszczonych rzęs było zbyt przenikliwe. - Cierpliwości - 
powiedział niedbale - znajdziemy Go, nie dziś to jutro, jeśli wróci. Staruszek 
odszedł potrząsając głową i mruczał coś do siebie przekonany, że jeśli Jezus nie 
wróci, stracił wielkiego przyjaciela. Natomiast mężczyzna stał tam jeszcze jakąś 
chwilę, potem osłonił sobie twarz płaszczem i ruszył w drogę. - Do zobaczenia - 
powiedział do chłopców - jeśli uda się wam Go znaleźć, dajcie znać. Ja też 
chciałem z Nim pomówić. Pytajcie o Somera z portu, znają mnie tam wszyscy. Umiem 
zapłacić za informacje. Poszedł sobie, a Nadab śledził go wzrokiem, póki nie 
zniknął. - Podejrzany typ - powiedział z pogardą. - Wyczułem to - odparł Józef - 
i oczywiście on też chce płacić. Wszyscy wrogowie Rabbiego skłonni są wykładać 
gotówkę. Wobec tego, że stanie przed pustym domem nie miało sensu, poszli sobie. 
Czuli się trochę zaniepokojeni, choć ogarniała ich nowa radość; są więc jeszcze 
w Kafarnaum tacy, którzy próbują Mu zaszkodzić i za żadne skarby nie chcą 
uwierzyć. Co by zrobili, gdyby zobaczyli zmartwychwstałego Jezusa? Chłopcy 
spędzili cały ranek wałęsając się po mieście w nadziei zdobycia jakichś 
wiadomości. I usłyszeli coś, co nimi wstrząsnęło. - Złapali Go - mówił na rynku 
handlarz ryb targując się z klientem. Tego dnia wielu mówiło o Nauczycielu. - 
Jeden z Jego uczniów wydał Go za pieniądze - dodał sprzedawca warzyw odwracając 
się. Powiedział to smutnym głosem, bo wierzył w Proroka. - No właśnie, tak było 
- włączył się jakiś mężczyzna. Z wyglądu wydawał się zamożnym człowiekiem. 
Bardzo zadowolony z siebie, jakby udał mu się jakiś dobry interes, i Józef 
poczuł do niego instynktowną niechęć. Cóż takiego zabawnego było w wiadomości 
sprzedawcy warzyw? - To Judasz Iskariota - mówił dalej typ wyglądający na dobrze 
poinformowanego - za trzydzieści srebrników. Wykrzywił się ironicznie, a głos 
stał się przeszywający. - Nie wart ich był, ten niby Nauczyciel. Miał na pieńku 
z bogatymi, więc zapłacili za Niego jak za nędznego niewolnika. Na tyle sobie 
zasłużył. Nadab zacisnął pięść i tym razem Józef ukradkiem pociągnął go za 
płaszcz. Po cóż wdawać się w spory, skoro Jezus zmartwychwstał? Ale mężczyzna 
jeszcze nie skończył. - Tyle, że ten idiota okazał skruchę - ciągnął dalej 
śmiejąc się nieprzyjemnie. - Wrócił do Świątyni, opowiadał mi o tym mój kuzyn 
Tymeusz, który tam był. Narobił wrzasku, rzucił pieniądze na ziemię i chciał 
wszystko odkręcić. To człowiek bez charakteru. Nadab wpatrywał się w niego, 
jakby go chciał zabić wzrokiem. - Oczywiście wyrzucili go. A on - mężczyzna 
wspominając to wydarzenie zdawał się rozbawiony - a on, cha, cha, cha, jacy 
ludzie są głupi, poszedł się powiesić. I co wy na to? Sprzedawca jarzyn 
wpatrywał się w swoją ladę i nie podniósł głowy. Handlarz, który sprzedawał 
ryby, wzruszył ramionami obojętnie, jakby chciał powiedzieć: "Każdy robi to, na 
co ma ochotę..." Józef postąpił krok naprzód. - Uważam, że to podłe! - Powiesić 
się, co? Ja też tak sądzę - przyznał ten typ. - To było podłe zdradzić 
Nauczyciela - stwierdził Józef stanowczym głosem. - A twój sposób opowiadania o 
tym jest tak samo podły. Mężczyzna wybałuszył oczy, wsunął kciuki za pas i 
zmierzył chłopca od stóp do głów. - A ty, kim jesteś, mój panie? - Jestem 
przyjacielem Rabbiego! - wykrzyknął Józef. - I mówię to otwarcie. Ty jesteś 
bogaczem i twoje bogactwa, jak mawia Nauczyciel, zaślepiły cię. Sprzedawca 
jarzyn odwrócił się, by spojrzeć na Józefa. - Patrzcie go! - zaśmiał się 
szyderczo bogacz. - Ty smarkaczu, powinieneś dostać nauczkę. Ton głosu był 
twardy i mężczyzna zrobił krok w stronę chłopców. - Nie czepiaj się nas - 
spokojnie ostrzegł Nadab - a zresztą mój przyjaciel ma rację. Wszystko, co mówi 
Nauczyciel, jest prawdą. Mężczyzna zacisnął pięści, stał nieporuszony i 
spoglądał na nich ze złością. - Zmykajcie - wysyczał. - Nauczyciel mówi... - 
zaczął Nadab wychylając się zza stołu jakiegoś sprzedawcy. - Nauczyciel umarł - 
wybuchnął mężczyzna. - Nauczyciel mówił, ale teraz już nic nie mówi, teraz 
zamilkł na zawsze... - pienił się ze złości, jakby ta sprawa bardziej mu leżała 
na sercu, niż chciał się do tego przyznać. Józef spoglądał na niego ze spokojem, 
po chwili zabłysła mu w oczach iskierka radości. - Właśnie tu się mylisz - 
powiedział. Mężczyzna przerwał nagle. - Co chcesz przez to powiedzieć? - spytał. 
- Nauczyciel nie umarł, żyje. Sprzedawcę jarzyn przebiegł wyraźny dreszcz. 
Handlarz ryb potarł czoło. Bogacz stał z otwartymi ustami, po czym zamknął je z 
krzywym grymasem. Ale chłopcy nie zobaczyli tego, bo po słowach Józefa rzucili 
się pędem, wolni i radośni, w stronę drogi prowadzącej na wzgórze. W tym samym 
czasie Jezus był niedaleko stąd. Stał nad brzegiem jeziora i wpatrywał się w 
łódź na wodzie. Siedzieli w niej Szymon, Tomasz, Natanael, Jakub, Jan i jeszcze 
dwóch innych rybaków. Wracali z nocnego połowu. Uśmiechnął się na myśl o 
szczęściu, jakie mieli za chwilę przeżywać. Już są. Powolne uderzenia wioseł i 
ani pół słowa. Wracali bez niczego. Ale teraz należeli już do Niego i nieważne, 
że tym razem połów okazał się bezowocny. - Przyjaciele! - krzyknął. - Macie coś 
do jedzenia? - Nie - odpowiedzieli. Znowu rozradowało się w Nim serce. - Czemu 
nie zarzucicie sieci z prawej strony? - zapytał. Szymon miał jakieś 
niezrozumiałe przeczucie, niejasne wspomnienie, które zaraz zniknęło. Wziął sieć 
i zarzucił ją; zdarzało się, że z brzegu, ktoś, kto znał się na jeziorze, mógł 
zobaczyć przepływającą ławicę ryb, która ledwo, ledwo poruszała wodę pod 
powierzchnią. Mogli spróbować jeszcze raz. - Jest pełna - zadyszał Jakub. Nie 
dawali rady wciągnąć jej do łodzi. Wtedy Jan wypuścił sieć i wyprostował się z 
wolna; wpatrywał się uporczywie w postać stojącą na brzegu. - To Pan - wyszeptał 
wreszcie nie odrywając wzroku. Wszyscy zamilkli i znieruchomieli, później ktoś 
się poruszył i rozległ się plusk: to Szymon rzucił się do wody i płynął szybko 
do brzegu. "Zawsze jesteś ty, Szymonie" - Nauczyciel miłował go w swym sercu. 
Obaj mieli sobie do powiedzenia wiele ważnych rzeczy. Szymon wynurzył się 
ociekający wodą i stał teraz nieruchomy i niezdecydowany. Ostatni raz, kiedy 
widział Nauczyciela przed Jego śmiercią, to było na dziedzińcu, na tym 
przeklętym dziedzińcu, gdzie on... Przełknął ślinę i spuścił głowę. Nadchodzili 
inni, szeptali jakieś słowa, potem Jezus wypytywał ich i na nowo wybuchała 
bezgłośna radość zmartwychwstania; ten ranek był innym rankiem, jedli 
niebiańskie śniadanie, a On był z nimi, prawdziwy, wesoły, żywy. - Szymonie! 
Wszyscy od razu zamilkli. Uczeń podniósł na Niego błyszczące oczy. - Kochasz 
mnie, Szymonie? Ton był pokorny, a jednak mocny i stanowczy. - Ty wiesz, 
Nauczycielu - odpowiedział głosem zawstydzonym i drżącym. - Paś więc owce moje. 
I oto rozkwitła ufność wspaniała niczym sam Bóg i fala wzruszenia ogarnęła duszę 
nowego rybaka. Jezus trzy razy pytał, a Szymon trzy razy odpowiadał. W końcu 
uwolnione łzy spłynęły po pobrużdżonych policzkach. "Owce moje." "Ty wiesz, że 
Cię kocham." W zaczarowanym kręgu tej prawdziwej i gorącej wiary, wśród siedmiu 
skupionych i pełnych blasku twarzy rodziło się nowe posłannictwo. Jak świetnie 
rozumieli się z Nauczycielem. Teraz wszystko było jasne, proste. Nauczyciel, 
zbawienie, trzoda. Wystarczyło być pasterzem, z Nim, za Niego, tak jak On. - 
Znam owieczkę imieniem Józef - powiedział w pewnej chwili Filip uśmiechając się. 
Jezus też się uśmiechnął. - Znam go lepiej od ciebie, Filipie. Ton głosu był 
łagodny, bo pewny tego, co zostało już postanowione w Bogu. - Poszukam go - 
obiecał Filip. - Poszukamy go - dodał Jezus. I spojrzał w sercu na chłopca, 
który właśnie w tym czasie szukał ich. Spotkają się już wkrótce, bo była do 
przeżycia cała przyszłość. Zesłanie Ducha Świętego Chłopcy nie wytrzymali długo 
w Kafarnaum. Nie spotkali Jezusa w Galilei i Nadab tylko raz widział Jana, 
jednego z przyjaciół Nauczyciela, i to Jan wyjawił im, co stało się w tych 
dniach. Prawdą okazał się postępek Judasza Iskarioty; uczeń był zrozpaczony, że 
zdradził Nauczyciela. Janowi płynęły łzy, gdy opowiadał o tym Nadabowi. To 
prawda, najprawdziwsza prawda, że Jezus żył i przebywał z nimi. Jan był 
odmieniony opowiadając o Nim: Jezus na jeziorze, Jezus, który pojawił się nie 
tylko przed ich oczami, ale najpierw w sercach i sprawił, że w tym maju, który 
był niepodobny do żadnego innego, kwitnące łąki stawały się cudowne cudownością 
nieziemską. A na koniec ważna wiadomość. - Wrócimy do Jerozolimy. Tak nam 
powiedział. Ta wieść nie dawała Nadabowi spokoju i zaraz poszukał Józefa. Jeśli 
Nauczyciel szedł znów do Jerozolimy, oni też musieli tam pójść. Cóż by tu mieli 
innego do roboty? - Musimy się tam jakoś dostać - zdecydował Józef usłyszawszy, 
jak sprawy stoją. Nie brak było kupców idących na południe z karawaną, a chłopcy 
mieli w Jerozolimie krewnych, którzy będą szczęśliwi mogąc przez jakiś czas 
gościć Józefa i jego przyjaciela. Ojciec Nadaba miał pewne zastrzeżenia. Jak to, 
Nadab chce iść, a przecież czeka robota w polu i różne zaległe prace. Mama 
Józefa także miała wątpliwości. Jej ukochany syn niepodobny był do siebie, odkąd 
tyle się wydarzyło w związku z Nauczycielem, a wiadomo było, że ludzie są 
jeszcze niespokojni. Czy to nie za wielka nieostrożność wracać tam, gdzie Go 
pojmano i ukrzyżowano? Jezus narobił sobie wrogów wśród ważnych osób; skazał Go 
cały Sanhedryn. - Ale mamo, On znów żyje - powtarzał Józef z uporem. A ona nie 
wiedziała, co na to rzec. Zmartwychwstał. Nie żeby nie wierzyła, gotowa była 
nawet to uznać. Ale tam były straże i więzienia, i ludzie, którzy nie żartowali. 
A gdyby Józefowi coś się stało, to czegóż można oczekiwać od człowieka umarłego 
na krzyżu, nawet jeśli zmartwychwstał. Nie było jednak siły, żeby przekonać 
chłopców, by zostali w domu. Rankiem, dwa dni po tym, jak Nadab spotkał Jana, 
przyszli na rynek o wschodzie słońca z małym zawiniątkiem i przyłączyli się do 
karawany Barucha. Baruch był porządnym człowiekiem, który chętnie poświęciłby 
się sprawom religii, jeśliby - jak mawiał - nie miał zawsze stu innych rzeczy do 
zrobienia. Przychylnym okiem spojrzał na Józefa i jego przyjaciela, zwłaszcza 
gdy dowiedział się, że jadą do Jerozolimy w sprawach dotyczących Świątyni i 
proroków. Nic więcej nie zrozumiał, ale był zadowolony. - Śpiewajcie za mnie w 
drodze hymny do Boga - powiedział. - Kto wie, może przyniosą mi pomyślność? "To 
nie pomyślność, Baruchu" - odpowiedział mu w głębi serca Józef. Czuł, że jeśli 
ktoś żyje tylko tym, co sprzedaje i kupuje, to jego dusza staje się jak kantorek 
poborcy podatkowego: pieniądze, pieniądze i jeszcze raz pieniądze, a cała 
reszta... to rzeczy, które już nic nie znaczą. Było mu przykro. Jak pomóc tym 
ludziom, tak bardzo zajętym, niespokojnym i wciąż zabieganym? Wydawało się, że 
nie ma nic ważniejszego ponad to, co robią, i że ten trud i pot, i krzyki 
(Józefowi było przykro z tego powodu) to właśnie jest życie, ni mniej, ni więcej 
tylko właśnie życie; kto tak nie robił, był od niego oderwany, nikomu 
nieprzydatny. "Ja jestem drogą i prawdą, i życiem" - powiedział Nauczyciel. To 
było jedno ze zdań, jakie Jan wyjawił Nadabowi w zaufaniu. A Józef wiedział z 
całą pewnością, że przyjazdy, odjazdy, kupowanie, sprzedawanie i trudzenie się 
tym wszystkim nie ma nic wspólnego z życiem Nauczyciela. - Hej, Józefie, zająłeś 
się handlem? - spytał ktoś z ironią w głosie. Chłopiec odwrócił się gwałtownie i 
przestraszył się. Aaron, typ, którego spotkał w norze Estery, opierał się o 
ścianę i uśmiechał złośliwie. - Nie - odpowiedział ozięble. - Daj spokój, 
Józefie, nie masz mi chyba za złe tego małego żartu z chlebem - mówił Aaron 
pojednawczo. - Było, minęło. Pomyliliśmy się, ja i Estera. I to wszystko. Bądźmy 
przyjaciółmi jak przedtem. - Co chcesz przez to powiedzieć? - odrzekł Józef 
wpatrując się w niego. - No właśnie - odpowiedział Aaron wzruszając ramionami - 
myśleliśmy, że Jezus z Nazaretu ma władzę z nieba i my też trochę jej 
chcieliśmy. Ale to był szarlatan, jak się później okazało. Teraz umarł, i jeśli 
umarł, to zostawmy go tam, gdzie jest. Możemy stać się na nowo przyjaciółmi. 
Józef zacisnął usta. Aaron groził mu nożem. Aaron gonił go przez winnice. Aaron 
spoglądał na niego oczami pełnymi nienawiści, jak nikt nigdy na niego nie 
patrzył. A teraz mówi: "Zostańmy na nowo przyjaciółmi". Józef prychnął 
zniecierpliwiony. Nie uważał się za wroga, ale co to miało oznaczać: "Zostańmy 
przyjaciółmi"? Z jakiego powodu? - Możemy - odrzekł. Nauczyciel mówił zawsze o 
łagodności i Józef wiedział, że umierał On nie buntując się. - Ale teraz - 
dodał, żeby się źle nie zrozumieli - jadę do Jerozolimy i nie wiem, kiedy wrócę. 
- Dobrze, dobrze - odrzekł Aaron - życzę ci szczęścia. Nawet jeśli nie trafi ci 
się następne rozmnażanie chleba. Mężczyzna ruszył się leniwie. Józef wiedział, 
że idzie w stronę portu. Ale nie miał ochoty krzyknąć za nim radośnie: "Aaronie, 
to nieprawda, że Nauczyciel umarł! On znowu żyje!". Poczuł tylko, że Aaron jest 
bardzo nieszczęśliwym człowiekiem i że słysząc takie słowa zacząłby się śmiać. 
"Są ludzie, którzy nie mogą znieść tego, czego nie rozumieją" - pomyślał. 
Zaczynał pojmować, że otworzyć serce przed kimś takim jak Nauczyciel, gdy się Go 
w swoim życiu nie spotkało, nie jest prostą sprawą. - Odjeżdżamy! - krzyknął 
Baruch. Józef i Nadab spojrzeli na siebie niezmiernie uszczęśliwieni. Gdyby 
przyszło im powiedzieć, czemu są tacy weseli, nie umieliby. A mimo to, tak 
właśnie było. Czuli się szczęśliwi, jakby szli na spotkanie z przygodą, która 
wyjawi im, czym jest ten tajemniczy skarb istniejący w życiu każdego człowieka. 
W tym samym momencie, kiedy ruszali, pod błękitnym niebem, dokładnie tam, dokąd 
zmierzali, wydarzyło się coś, co grupce mężczyzn kazało wpatrywać się, aż piekły 
powieki. Chłopcy od razu poznaliby tych mężczyzn. Szymon Piotr wraz z innymi 
stojąc na zielonej trawie wbijali wzrok w jasny obłok, który wznosząc się ku 
górze stawał się coraz mniejszy. - Nie widzę Go już - powiedział przytłumionym 
głosem Jan. - Ja też nie - odparł Piotr. Głos miał smutny. Ale w tym momencie 
otoczył ich jakiś blask, który zachwiał nimi niczym wiatr. - Mężowie z Galilei, 
dlaczego stoicie i wpatrujecie się w niebo? Ten Jezus, wzięty od was do nieba, 
przyjdzie tak samo, jak widzieliście Go wstępującego do nieba - powiedział ktoś 
z mocą. Najpierw wymienili osłupiałe spojrzenia, potem Piotr otrząsnął się, lecz 
blask tymczasem zniknął. - To prawda - powiedział cicho - jesteśmy jeszcze w 
Galilei. A przecież mamy stać się mężami Pana. Spuścili głowy. Zrozumieli, że 
Szymon ma rację. Galilea już przeminęła, Jezus żył w swoim Królestwie. Nie, nie 
powinni więcej Go opłakiwać myśląc o Kanie, Kafarnaum i Betsaidzie. Należało 
wpatrywać się w tajemnicę i zacząć żyć wiarą. Minął smutek i powróciła radość. 
Pan powiedział: "Wy zaś pozostaniecie w mieście, aż będziecie przyobleczeni mocą 
z wysoka". Trzeba było modlić się i czekać. Oczekiwanie trwało dziewięć dni, 
dziewięć dni jak nigdy dotąd pełnych napięcia, nie licząc tych, które minęły od 
Paschy. Była z nimi promieniejąca spokojem Jego Matka. Mieć Ją obok siebie to 
niezmierzony dar. Wystarczyło patrzeć na Jej twarz i oczy pełne cudownego 
spokoju, żeby czuć się już z Panem. Kiedy oni modlili się, z północy podążała 
karawana Barucha. Nie spieszyła się, tak jakby sobie tego życzyli chłopcy. 
Mijali ziemie wrogo nastawionych Samarytan i Baruch bał się napaści, dlatego 
podróżowali małymi etapami, tak żeby przed nocą przygotować dobrze strzeżone 
obozowisko. Towary przewożone przez zwierzęta wzbudzały zbyt wielkie pożądanie u 
ludzi z tych pogańskich ziem. Pierwszy, drugi, czwarty dzień podróży. Wreszcie 
dotarli do upragnionych murów i Józef nie mógł już zapanować nad niepokojem. - 
Prędko ich znajdziemy? - pytał Nadaba co chwila. A Nadab potakiwał. Był tego 
pewien: musieli ich szybko znaleźć. Obaj nie mieli nic innego do roboty w 
Jerozolimie. Trzeba było mimo wszystko spędzić kilka dni z Baruchem, który 
prosił, by pomogli mu rozładować bagaże. Minął dziewiąty dzień od wyjazdu z 
Kafarnaum, kiedy nareszcie chłopcy byli wolni i mogli szukać Nauczyciela i Jego 
uczniów. - Jan wytłumaczył mi, gdzie jest miejsce ich zbiórki - powiedział 
niepewnie Nadab. Nie mógł sobie dokładnie przypomnieć, wydawało mu się, że uczeń 
pokazywał mu okolice domu Kajfasza. - Chodźmy tam - powiedział Józef bez 
wahania. W Jerozolimie jak zwykle panował ożywiony ruch. Idąc ulicą słyszało się 
ludzi mówiących w dziesięciu różnych językach. - Popatrz - zauważył Nadab - tam 
na dole stoi pełno ludzi. To prawda. W głębi ulicy, wokół porządnie 
wyglądającego domu, zebrał się nie wiadomo dlaczego spory tłum. Józef coś 
przeczuwał. Czyżby tam zbierali się uczniowie? - Lecimy, Nadabie! - wykrzyknął 
ruszając pędem. Przyjaciel szybko go dogonił i w dwie minuty dotarli tam, gdzie 
tłum był najgęstszy. Wszyscy naraz mówili różnymi językami. Ale to, co uderzyło 
Józefa, to oszołomiony wyraz twarzy pojawiający się u wszystkich. - Jak to jest? 
- zastanawiał się jakiś potężny mężczyzna wodząc dokoła poważnym spojrzeniem. - 
Przybyliśmy tu z różnych stron, a każdy zrozumiał w swoim języku, co powiedział 
ten mężczyzna. Wydawał się oszołomiony. Wielu innych szeptało, zgadzając się z 
nim. Byli tam ludzie ze wszystkich stron, trochę Medów, mieszkańców Mezopotamii, 
Pontu i Azji, byli przybysze z Rzymu, Cyreny, wyspy Krety. Żeby się porozumieć, 
musieli słono płacić za tłumaczy; teraz stało się coś niesłychanego - mówił 
jakiś Galilejczyk, a wszyscy go zrozumieli. - Co to ma znaczyć? - E, tam - ktoś 
starał się śmiać, żeby pokonać dziwny strach - oni są pijani. Wyprostował się i 
żeby go lepiej słyszano, zwinął ręce w trąbkę i krzyknął ze złością: - Jesteście 
pijani, pijani! Józef zadrżał z oburzenia. Ale oburzenie natychmiast minęło 
ustępując miejsca niepohamowanej radości, kiedy usłyszał odpowiadający głos. - 
Mężowie Judejczycy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, przyjmijcie do wiadomości i 
posłuchajcie uważnie mych słów! Ci ludzie nie są pijani, to Duch przemawia przez 
was i mówi wam: Jezusa, którego przybiliście do krzyża, wskrzesił Bóg i my 
jesteśmy tego świadkami. - To oni! - wyszeptał Józef, a oczy mu błyszczały. - 
Znaleźliśmy ich - powtórzył Nadab. Józef milczał, wzruszony. Wreszcie 
rozpoczynało się życie. Tajemnica chleba już mu się nie wymknie, nie pozwoli, 
żeby mu umknęła, choćby miał żyć uwieszony Filipowego płaszcza. Odetchnął z 
wielką radością. Narodziny Czas, jaki potem nastąpił, był dla Józefa i Nadaba 
czymś pomiędzy snem a jawą. Nie spędzali go na zabawie. Kręcąc się po 
Jerozolimie, wyglądali na bardzo zaaferowanych ludzi, bo wydarzenia, o których 
się dowiedzieli, były naprawdę wspaniałe. Nadaba zaszokowała wieść o chromym ze 
Świątyni. On też nie mógł przestać tańczyć i skakać, tak jak ten biedaczyna, 
który zaczął wielbić Boga, kiedy Piotr rzekł do niego: - W imię Jezusa Chrystusa 
Nazarejczyka, chodź! I nie przestawał dręczyć Józefa nie kończącymi się 
pytaniami: "Pamiętasz? Widziałeś to?" Zdumiewała go przede wszystkim tajemnicza 
moc Piotra. Jezus - to co innego, był człowiekiem od cudów. Nadaba zachwycało 
to, że czynili je również Jego uczniowie. Jak więc kapłani i saduceusze mogą nie 
wierzyć, że wszyscy przeżywają coś niezwykłego. Józefa także radowało to, co 
dzieje się w Jerozolimie, ale jego radość wydawała się bardziej powściągliwa i 
wyciszona. Było w tym coś, co pociągało go więcej niż cuda; coś, co powolutku 
zaczynał rozumieć i co napełniało go radosnym zdumieniem. Choćby sam fakt, że 
tak wielu ludzi słuchało Piotra i okazywało skruchę, bo przyczynili się do 
skazania Jezusa. "Cóż mamy czynić, bracia?" Józef drżąc ze wzruszenia wspominał 
to pytanie skierowane do Piotra i innych apostołów przez kogoś, kto słuchał ich, 
jak nauczali na placu. To pytanie odkrywało olbrzymią potrzebę przebaczenia, 
przemiany; pytanie, które pozwoliło mu zrozumieć, choć wcale tego nie 
spostrzegł, jak rodzi się to coś, co zaczynano nazywać "Kościołem", wspólnotą 
Pana. Rodziło się z bólu i miłości, ale tak prawdziwej i mocnej, że życie 
odmieniało się niespodziewanie, w jednej chwili. "Cóż mamy czynić?" To pytanie 
nie dawało mu spokoju. Chociaż nie miał nic wspólnego z ukrzyżowaniem 
Nauczyciela, to jednak czuł, że on też powinien coś zrobić, coś nowego, 
dziwnego, innego, co powinno stać się wspaniałe. Ale co? Był w tych dniach 
zamyślony, a jednocześnie bardzo zadowolony. Oczywiście trzeba było działać, 
decydować; czekał jeszcze bardziej niż Nadab. Nie ruszy się z Jerozolimy, choćby 
nawet mieli go ciągnąć siłą. Potem zdarzył się wypadek z aresztowaniem Piotra i 
jego uwolnieniem. Całą wspólnotę w ciągu kilku godzin poruszyła ta wieść, 
ogarnął strach i wreszcie uczucie ogromnej ulgi. "Zatrzymali ich pod portykiem 
Salomona. I nie pozwolili im już wyjść. Są w więzieniu." Głosy podnieconej 
grupki przyciągnęły uwagę Nadaba i obaj chłopcy przystanęli. Tak właśnie było. 
Piotr i Jan zostali aresztowani przez dowódcę straży świątynnej i nikt ich 
więcej nie widział. Józefa przeniknęło na nowo cierpienie, jakiego doznał 
przedtem w Galilei, gdzie wrogowie Nauczyciela spiskowali przeciwko Niemu. Kiedy 
następnego ranka Nadab przybiegł śmiejąc się i krzycząc, że aresztowani są wolni 
i znów mówią ludziom o Jezusie, poczuł się szczęśliwy, ale w głębi serca 
niepokój pozostał. Rzeczywiście wydawało się, że również apostołowie, a być może 
wszyscy wyznawcy Jezusa, muszą być prześladowani przez władze; nie odczuwał 
strachu, lecz raczej smutek. Byłoby cudownie żyć tym, czego nauczał Pan, 
pozostając jednocześnie w zgodzie ze wszystkimi. Później wydarzenia następowały 
po sobie coraz szybciej. Ogromne wrażenie sprawiła śmierć Ananiasza i zaraz 
potem śmierć jego żony Safiry, bo oboje chcieli wystawiać na próbę Ducha 
Pańskiego, tak właśnie powiedział Piotr. Ten wypadek poruszył bardzo Nadaba, 
który ze strachem mówił o nim Józefowi. - Tu nie ma żartów - powtarzał mu 
szeptem wiele razy, słuchając wraz z innymi opowieści Barsaby, jednego z 
młodzieńców, którzy wynieśli oba trupy. - Tak, nie ma żartów - odrzekł Józef 
tonem osoby, która się nie boi, lecz rozumie, że wobec niektórych spraw Boskich 
należy zachować absolutną powagę. Niemożliwe jest żadne oszustwo. - Słuchaj, 
Nadabie - powiedział następnego dnia - musimy coś zrobić. - Mów - przystał 
chętnie jak zawsze. - Ile masz pieniędzy? Obaj dostali od swych ojców pieniądze 
na pobyt w Jerozolimie. Nadab podrapał się po nosie. Wydał już sporo przechodząc 
każdego dnia obok sprzedawców owoców: uwielbiał prasowane figi. Pogrzebał za 
pasem i wyciągnął to, co zostało. - Masz tu prawie trzy denary - powiedział do 
Józefa pokazując mu pieniądze. - Świetnie - odpowiedział Józef - razem z moimi 
jest dziesięć. Pójdziemy teraz do Filipa i damy mu te dziesięć denarów, a on da 
je Piotrowi. Wiesz, że wszyscy przynoszą mu to, co mają, żeby dać biednym. Nadab 
spojrzał na niego z podziwem. - Jesteś wspaniały! - wykrzyknął. - Wiesz, ja bym 
o tym nie pomyślał. Nie tracąc czasu, poszli z węzełkiem szukać Filipa i 
znaleźli go w pobliżu Świątyni. - Mógbyś to dać Piotrowi dla najbiedniejszych? - 
spytał Józef podając pieniądze. - My ich nie potrzebujemy. Filip przyglądał mu 
się dłuższą chwilę i oczy mu zwilgotniały. Teraz już dobrze znali się z Józefem, 
ale chłopiec wciąż czymś go zaskakiwał. Uśmiechnął się, wziął pieniądze, potem 
rozmyślił się i oddał je Józefowi kładąc mu rękę na ramieniu. - Chodźcie ze mną 
- powiedział. Przedarli się przez tłum kłębiący się wokół Jana i dotarli do 
drzwi. - Wejdźcie - zaprosił ich Filip. Weszli nieśmiało, nigdy nie byli tam, 
gdzie mieszkali apostołowie. - Piotrze! - zawołał Filip. Piotr wyszedł zaraz z 
izby i pozdrowił ich z pokorą. Jego szeroki uśmiech sprawiał, że ludzie od razu 
czuli się przy nim swobodnie. - Są tu dwaj chłopcy - zaczął Filip - i jednego z 
nich powinieneś poznać. Popchnął Józefa w krąg światła lampy palącej się na 
stole. Piotr uważnie przyjrzał się chłopcu. - Ty - powiedział po chwili z 
przekonaniem - jesteś tym chłopcem, który dał Panu chleby, kiedy je rozmnażał w 
Galilei. Józef poczuł, że ogarnia go wielka radość. Zaczerwnienił się i 
potakująco skinął głową. - No i co, chłopcze? Piotr ujął go za podbródek 
wpatrując się w niego badawczo. - Chcą ci oddać swoje pieniądze dla tych, którzy 
ich potrzebują - wyjaśnił Filip, zadowolony ze sposobu, w jaki Piotr przyjmuje 
obu przyjaciół. - Aha! - odrzekł powoli apostoł - chcesz znowu dawać? Uśmiechnął 
się myśląc o czymś innym i dodał: - Ale dzisiaj to Pan chce wam coś dać. Zamilkł 
i nastała cisza pełna napięcia. Józef poczuł, jak bije mu serce; może miało stać 
się właśnie to coś, na co czekał nie wiedząc, co to miało być. - Pan nie 
zapomniał o twojej szlachetności - mówił Piotr. - Pan kocha cię, kocha was obu, 
chłopcy. Jeśli chcecie, sprawi, że będziecie należeć do Niego, do nowego ludu, 
który został odkupiony Jego krwią. Słowa brzmiały uroczyście. Józefowi waliło 
teraz w skroniach jak po najdłuższym biegu, a mimo to nie czuł się zmęczony, był 
zdumiony tym, co przed chwilą powiedział Piotr. Nadab też milczał wpatrzony w 
apostoła. - To znaczy... - zaczął cicho Józef. - To znaczy, że jeśli wierzysz w 
Jezusa Chrystusa, a wy, chłopcy, wierzycie, to ochrzczę was w Nim. Możecie stać 
się jak ja i Filip Jego uczniami i naśladowcami. Józef podniósł wzrok, aby 
popatrzeć na Piotra. Tak, to musiało być to coś, co miało się zdarzyć: uczynić 
krok w stronę Nauczyciela, ale krok, jakiego żaden chłopiec, a nawet żaden 
mężczyzna nie może zrobić sam, tajemniczy krok nazywany przez Piotra chrztem, i 
zapomnieć o tym, co było dotychczas - Józef czuł to teraz przez skórę. Był wciąż 
Józefem, a jednak stawał się kimś innym. Wchodził - to odpowiednie słowo - 
wchodził w nowe miejsce. Nie posiadało ono ścian, to była rzeczywistość, której 
nie można było wytłumaczyć. Wchodził tam, gdzie nazywali się i byli braćmi 
zgromadzonymi w Jezusie i szczęśliwymi z Jego powodu. - Widzę, że mówisz "tak" - 
uśmiechnął się Piotr spoglądając na wpatrzone w niego oczy. Filip radował się w 
sercu i kiedy Piotr wstał, gotów był do działania. - Opowiedz im o Panu - rzekł 
apostoł - i jak tylko będą przygotowani, ochrzcimy ich. To dar od Boga. Józef i 
Nadab zostali tam, aby chłonąć z wielką słodyczą w sercu tę nowinę, która brała 
ich w swoje posiadanie; potem Filip wyszedł z nimi na dwór. Obu chłopcom 
wydawało się, że słońce świeci jaśniej i Nadab nalegał, żeby od razu zaczęli 
rozmowę o Jezusie. Nie mogło być nic ważniejszego do zrobienia. Filip dopiero po 
ośmiu dniach skończył opowieść, bo chłopcy byli niezmordowani w zadawaniu pytań, 
a on mógł im przecież poświęcić tylko niewielką część swego czasu. - W ten 
sposób nam pobłogosławił i zniknął na wysokości. Teraz do nas należy głoszenie 
Ewangelii i tworzenie wspólnoty wierzących. Filip zakończył tymi słowami, a 
ponieważ była niedziela, więc szli do domu Noemi, gdzie spotykała się wspólnota. 
Józefa ogarnął nie znany mu dotąd niepokój. Być ochrzczonym. Nie myślał o niczym 
innym, a Filip powiedział mu jeszcze coś wspaniałego - że wszyscy ochrzczeni 
mogą w czasie liturgii karmić się ciałem Pana Jezusa. Apostoł mówił mu o tym, 
kiedy wspominał to, co działo się w czasie Ostatniej Wieczerzy. Ta wiadomość 
stała się dla niego natychmiast objawieniem. Była jedną z tych myśli, które 
wszystko zmieniają w duszy i rozjaśniają umysł niczym słońce. A teraz on i Nadab 
szli do chrztu i na Wieczerzę. Razem z nimi podążali w to samo miejsce inni 
ludzie. Większość z nich stanowili dorośli; być może ktoś z nich, tak samo jak 
on i Nadab, przygotowywał się do tego, by przyjąć chrzest i spożyć po raz 
pierwszy ciało Pana Jezusa... Dotarli na miejsce i weszli do środka; jedna z 
grup śpiewała pieśni. Był tam już Piotr i kiedy zobaczył ich, dał znak Filipowi, 
żeby się zbliżyli. Józef rozejrzał się wokół: tak, byli również inni, którzy 
zostaną dziś ochrzczeni i dopuszczeni do stołu. Pomodlił się w myślach i poczuł, 
że musi się skupić w ciszy serca, bo to, co miało się zaraz wydarzyć, było 
ważne, bardzo ważne, bardziej nawet, niż to może pojąć chłopiec, ale należało 
przynajmniej myśleć z całych sił o Jezusie, by oddać Mu się najlepiej, jak tylko 
można. Trzeba było przede wszystkim umiłować Jezusa, i czuł, że nie jest to dla 
niego trudne. Więcej nawet, nie wiedział, co innego mógłby w tym momencie robić. 
- Hosanna! - wszyscy śpiewali. - Józefie, podejdź do przodu - powiedział Piotr. 
- Hosanna - powtarzało zgromadzenie, a jemu radowało się serce. - Józefie, 
chrzczę cię w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Piotr zamilkł z wielką pokorą. 
To takie proste - jeśli wierzyło się z miłością - oddać całego siebie Panu 
Jezusowi. Teraz już i Nadab został ochrzczony. Był ostatni w długim szeregu. 
Apostołowie zgromadzili się wokół wielkiego stołu i Piotr zaczął mówić. Józef 
słuchał z ogromną uwagą. - Tego wieczoru, kiedy został zdradzony, Pan Jezus 
wziął chleb... Wierność Teraz głos Piotra przywoływał wspomnienia. W izbie 
wszyscy doskonale czuli, że nie jest to tylko zwykłe opowiadanie, że stoją w 
obliczu wielkiego wydarzenia, które dokonywało się mocą słowa. Nadab w skupieniu 
śledził uroczystość. Była zupełnie inna od tych, które do tej pory widział, ale 
miał wrażenie, że bez trudu się w niej odnajduje. Natomiast Józef słuchał 
pochylony, z zamkniętymi oczami i nie mógł odpędzić od siebie powracającej myśli 
o pięciu chlebach z Galilei. Wypełniała go jakby rozmowa. "Dałem Ci moje chleby, 
Panie." I widział znów pełne radości spojrzenie Nauczyciela. "A ja nie 
wiedziałem, że to Ty staniesz się moim chlebem." I znów spojrzenie napełniające 
otuchą. W zamian za tę odrobinę chleba Jezus dał mu swoją ogromną przyjaźń, 
którą zrozumieć można było jedynie karmiąc się Nim żywym. - To jest ciało moje - 
powoli i dobitnie mówił Piotr w ciszy. Wszyscy adorowali przez długą chwilę. 
"Oto Ty" - pomyślał Józef szczęśliwy. Miał wrażenie, że nie potrafi nic 
powiedzieć, a chciałby powiedzieć wszystko. Fala dziwnego gorąca przepłynęła mu 
przez duszę; ta żarliwość rozpalająca serca nie pochodziła od niego. Wszedł w 
nie Jezus Chrystus ze swoją miłością i brał je w posiadanie. Wydawało mu się, że 
w tej chwili chętnie oddałby życie za Nauczyciela. "Umarłeś za nas." Jakżeż 
jasne były te słowa, które Filip tak często powtarzał jemu i Nadabowi w tych 
dniach. W porównaniu z tym, co teraz działo się za pośrednictwem słów Piotra, 
cała reszta stawała się mało ważna. "Chciałbym, żeby tu byli rodzice" - 
pomyślał. Bardziej niż myśl, było to zwierzenie wobec Pana, wydawało mu się, że 
to odpowiednia chwila, żeby powiedzieć Mu o wszystkich dobrych pragnieniach 
duszy. "I Rachel." "I Estera też." No pewnie, czemu nie! Ta biedna starucha, 
która nic nie wiedziała o tym nieśmiertelnym chlebie, z pewnością też by go 
chciała, żeby osiągnąć życie wieczne. - Krew Pana - oznajmił Piotr. Wszyscy 
przez chwilę milczeli w zachwycie, a potem poszli przyjąć pokarm i napój Boga. 
Nadab też wstał i przechodząc dotknął ramienia Józefa. Był podniecony i chciał, 
żeby przyjaciel szedł tuż za nim. Posuwali się krok za krokiem w stronę chleba, 
który rozdawał Piotr przy wielkim stole. "Witaj Nauczycielu!" Józefowi cisnęły 
się na usta serdeczne słowa, jak w czasie niespodziewanego i radosnego 
spotkania. Ale kiedy nadeszła jego kolej przyjęcia w dłonie Ciała Pańskiego, 
ogarnęło go mimowolne drżenie. To był wielki dar; ktoś inny na jego miejscu mógł 
tego nie zrozumieć. Podniósł do ust Pokarm, a wkrótce i kielich, z którego upił 
odrobinę Krwi Jezusa Ukrzyżowanego. Mały łyk, prawie nic, a jednak wracając na 
swoje miejsce tak był pogrążony w myślach i pochłonięty przez Tego, którego 
nosił w sobie, że nie pragnął niczego innego. Dokładnie niczego innego. I nie 
przychodziły mu do głowy wielkie słowa. Stał spokojnie, jakby nasłuchując, choć 
nie było w nim słów ani głosów; nie trzeba było mącić przyjścia Chrystusa. Wokół 
prawie wszyscy śpiewali hymny na cześć Boga dziękując Mu za dar; on też poczuł w 
pewnym momencie nagły przypływ wdzięczności, podobny do żaru, jaki przepełniał 
go przedtem, w czasie przeistoczenia, też chciał podziękować. "Dziękuję Ci za 
wszystkich!" - krzyknął do Nauczyciela w sercu. Zdawało mu się, że znów Go widzi 
stojącego tam, w słońcu, jak uśmiecha się do niego pytając: "Za wszystkich, 
jakich wszystkich?" "Wszystkich chłopców" - mówił dalej Józef. Rozumiał 
doskonale, że Piotr wraz z innymi apostołami rozpoczęli dzieło, które ma trwać, 
dopóki istnieje świat. Filip właśnie to powiedział. Któż mógł wiedzieć, jak 
wielu innych, jemu podobnych, przyjdzie, by spożywać Ciało i Krew Pana. "Za 
wszystkich chłopców, na wieki wieków" - powtórzył w myśli słowami, jakich dawno 
temu nauczył się w synagodze. Zdawało mu się, że Jezus potakuje z zadowoleniem. 
Ale wszystko to było jakby snem na jawie, choć przecież nim nie było. Nagle 
widzenie zniknęło, ale zostało w nim tak wielkie przeczucie pewności, że kiedy 
Nadab szturchnął go, bo trzeba było wychodzić razem ze wszystkimi, powiedział: - 
Wiesz, my tutaj jesteśmy pierwsi. Przyjaciel spojrzał na niego nie rozumiejąc, 
ale ponieważ był wesoły jak nigdy, więc nie zastanawiał się nad tym dłużej. 
Wziął go pod rękę i wyciągnął na ulicę, miał wielką ochotę podzielić się z nim 
wrażeniami. - No i co ty na to? - spytał od razu, jakby to wszystko on 
zorganizował, dumny z tego, że został uczniem tak jak i Filip. Józef nie miał 
zbyt wielkiej ochoty rozmawiać, ale rzucił na niego spojrzenie przepełnione taką 
radością, że Nadab wszystko w mig pojął. I zadowolony miał rozpocząć rozmowę, 
kiedy jakieś poruszenie wśród stojących wokoło ludzi kazało mu popatrzeć z 
większą uwagą na to, co się właśnie działo. - Straże świątynne - wyszeptał ktoś. 
Straże świątynne? Czego chcą? Józef przypomniał sobie, że Piotr i Jan byli już 
raz aresztowani i instynktownie odwrócił się, żeby pobiec tam, gdzie zostali 
jeszcze apostołowie, i ostrzec ich. Ale ktoś już o tym pomyślał. Niepotrzebnie 
jednak: zdawało się, że Piotr, który pojawił się na progu właśnie wtedy, gdy 
przybyły straże, wcale nie zamierza się ukrywać. Wszystko odbyło się 
błyskawicznie. - Znowu tu jesteście, żeby rozpuszczać plotki - zganił ich 
gburowato dowódca. Piotr uśmiechnął się nie odpowiadając. Tamten dał znak dwóm 
żołnierzom, którzy szybko stanęli po bokach apostoła, założyli mu na przeguby 
dłoni coś w rodzaju powrozu i unieruchomili ręce. Byli gotowi ciągnąć go za 
sobą, ale on nie zamierzał stawiać oporu. - Odpowiesz teraz za to - pogroził 
dowódca. Rozejrzał się wokół, a nuż ktoś chciałby przeszkodzić w aresztowaniu, 
ale wszyscy stali nieruchomo, przestraszeni tym widokiem. - Tym lepiej dla was - 
wymruczał. Schował nie służący mu do niczego miecz, dał znak strażom, i 
wyruszyli z Piotrem. - Rozejdźcie się do domów - krzyknął do ludzi - zamiast 
tracić czas na te oszukaństwa. Józef i Nadab stali bez ruchu i przyglądali się 
całej scenie. Wydawało się, że jeszcze raz przeżywają tę okropną chwilę w 
Jerozolimie, kiedy zobaczyli idącego z krzyżem Jezusa. Józef nie tracił spokoju 
ducha, ale przejmujący ból sprawił, że z oczu popłynęły mu łzy. Czy to możliwe, 
żeby stale mieli być prześladowani? Ludzie rozchodzili się opowiadając sobie ze 
smutkiem o nowym aresztowaniu, Nadab zaś rzekł do przyjaciela: - Muszę dać znać, 
co się stało; Rut czeka na wiadomości od nas. Józef skinął potakująco głową, a 
Nadab zaszeptał mu do ucha: - Nie uda im się, możesz być pewien - i pobiegł do 
domu. Józef został sam, a przynajniej tak mu się wydawało, dopóki jakiś głos nie 
zapytał go niezwykle uprzejmie: - Kim jesteś, chłopcze? Podniósł wilgotne 
jeszcze oczy i zobaczył kobietę, która patrzyła na niego z taką przenikliwością, 
że aż się zmieszał, tak jakby jej wzrok zagłębiał się w jego duszę bez 
najmniejszych przeszkód. - Jestem Józef, mam na imię Józef - powiedział 
nieśmiało, choć nie odczuwał najmniejszego lęku. - A więc, Józefie - powiedziała 
kobieta, a jej twarz rozjaśniał przynoszący uspokojenie uśmiech - nie płacz już. 
Zobaczysz, że Piotr wróci do nas bardzo prędko. - Tak - cicho odpowiedział 
chłopiec. Nie wiadomo dlaczego ani trochę nie wątpił w Jej słowa. Wpatrywał się 
w Nią oczarowany, aż w końcu zapytał: - A Ty, kim jesteś? Uśmiechnęła się znów 
do niego i było w Niej coś tajemniczego. Józef poczuł w sobie jednocześnie 
jasność i mrok. - Ja - odpowiedziała mu cicho - jestem Maryja, matka 
Nauczyciela. Chłopiec wytrzeszczył oczy. No pewnie! Jakżeż mógł tego nie pojąć 
od razu. To zwyczajne spojrzenie, a zarazem tak pełne światłości, takie samo jak 
niezapomniane spojrzenie Jezusa, i ta sama pewność. Zrozumiał teraz, czemu tych 
kilka wypowiedzianych przez Nią słów tak na niego podziałało. - Witam cię!- 
wyszeptał. Zdawało mu się, że właściwie nie trzeba wcale z Nią rozmawiać. 
Ogarniał go pewien rodzaj czułości, ale innej, nowej, nie takiej, jaką czuł w 
stosunku do mamy, kiedy był blisko niej w domu. Była to ufność bardziej niż 
rodzinna, taka że o wszystkim można powiedzieć nie obawiając się niczego ani 
przez chwilę. Wydawało się, że Maryja w milczeniu odwzajemnia delikatną słodyczą 
to otwieranie się duszy. Przymknął oczy szczęśliwy, że może tutaj po prostu być, 
brać udział w tym spotkaniu, bo są pewne momenty w życiu, nawet 
trzynastoletniego chłopca, kiedy się zjawia ktoś taki, kto nie jest jedynie 
kolejnym znajomym, lecz kimś, kto od razu zapada głęboko w serce. I człowiek 
jest wstrząśnięty tym cudownym odkryciem, że może się zdarzyć rzecz tak 
nadzwyczajna, po prostu objawienie. "Maryja!" Już Jej nigdy nie zapomni. To 
dziwne, ale zdarza się często, że nie pamiętamy o ludziach, którzy zrobili na 
nas jakieś wrażenie, krzyczeli, wzbudzali strach jak na przykład Aaron z 
Kafarnaum. Ale ktoś taki jak Ona, kto nie mówił ani nie robił właściwie nic 
specjalnego, musi zapaść głęboko w serce - i Józef czuł to już. - Wspaniale, że 
jesteś z nami - wyszeptał. Maryja skinęła potakująco głową. Wszystko to było 
darem miłości, który rozpoczął właśnie poprzez Nią olbrzymie dzieło 
miłosierdzia. Józef poczuł przypływ otuchy, radości i zaufania. To prawda, że w 
mieście szeptało się z wielkim niepokojem o Herodzie, bo interesował się on 
naśladowcami Nazarejczyka i Jego nauką, a wszyscy wiedzieli, jak niebezpieczne 
jest to jego zainteresowanie. Ale jeśli był z nimi Jezus i Maryja, Jego Matka, 
nie mieli się już czego obawiać, nawet prześladowań. Spojrzał na Nią chcąc coś 
powiedzieć, sam już nie wiedział, co, a Ona uśmiechnęła się do niego i odezwała 
się łagodnym głosem: - Teraz, Józefie, powinieneś wrócić do domu, pewnie czekają 
na ciebie. - A, tak - odpowiedział. Wydawało mu się, że mówić teraz: "Dom", to 
za dużo powiedziane. Wolałby zostać tutaj na zawsze, rozmawiać z Nią, tak jakby 
jego dom był tu. - Jeszcze porozmawiamy - uspokoiła go serdecznie. Kiwnął głową 
i bez namysłu wyciągnął do Niej rękę. Przy pożegnaniu przekonał się o jeszcze 
jednej nowej rzeczy: o tym, że Ona w pewien sposób mogła mu zawsze towarzyszyć i 
było w tym również coś, co upodabniało Ją do Jezusa. - Dziękuję - odparł z 
przekonaniem. Odruchowo chciał powiedzieć "Dziękuję, mamo", ale nie ośmielił się 
i tylko wpatrywał się w Nią, a Ona odwzajemniła spojrzenie pełne takiej 
jasności, że miał wrażenie, iż usłyszała to, co powiedział, i uradowała się z 
tego powodu. Cały świat w tych niepokalanych oczach! Wtedy ruszył się i 
pozdrawiając Ją ostatnim skinieniem, pobiegł. Ten dzień w Jerozolimie był cudem. 
Na rogu o mało co nie zderzył się z jakimś mężczyzną, który niósł ogromny kosz i 
krzyknął za nim: - Ej, uważaj, gdzie lecisz! Tak, tak, on też miał rację. Józef 
nie zatrzymując się zrobił gest, jakby chciał powiedzieć: "Wybcz mi, 
przyjacielu". Ale przecież gdy czuło się tak wielkie szczęście w sercu, nie 
można było zrobić nic innego jak tylko biec i biec.