Charles R. Tanner

Tumitak na powierzchni Ziemi

(Tumithak in Shawm)
przełożył Wiktor Bukato
WSTĘP
Pięć tysięcy lat już minęło od najazdu szylków, które opuściwszy swą rodzinną 
planetę Wenus, na dwadzieścia wieków zepchnęły ludzkość z powierzchni Ziemi do 
Lochów i Korytarzy. Gdy w końcu rodzaj ludzki z nich wyszedł, zapoczątkował tym 
samym nowy Wiek Bohaterski; dziś patrzymy na wodzów owego powstania jak na 
półbogów.
A wśród wszystkich przeinaczonych i przesadzonych podań z tamtych czasów 
najwięcej magii i cudów jest w historii Tumitaka z Loru. Był to pierwszy i chyba 
najwybitniejszy z licznego grona Zabójców Szylków, i od samego początku ludzie 
skłonni byli przypisywać mu nadprzyrodzoną lub co najmniej nadludzką potęgę, a 
nawet bezpośrednią opiekę mocy boskich.
Wziąwszy, jednak pod uwagę wiedzę uzyskaną w wyniku ostatnich badań 
archeologicznych, można choć w przybliżeniu odtworzyć życie owego bohatera w 
racjonalnej i prawdopodobnej wersji. Bez proroctw, cudów i dziwów jest to 
historia młodzieńca, który pod wpływem opowieści o wielkich czynach dokonywanych 
w przeszłości postanowił zaryzykować swe życie, by dowieść, że szylki można 
zabijać i zwyciężać nawet teraz. O tym, jak dowiódł tego swemu ludowi, autor 
słów niniejszych opowiedział już czytelnikom; ta historia - dalszy ciąg przygód 
zawartych w "Tumitaku z podziemnych korytarzy" - obejmuje wydarzenia, które 
nastąpiły później.
I.
Długi korytarz ciągnął się jak okiem sięgnąć, a jego piękne marmurowe ściany 
połyskiwały w blasku różnokolorowych lamp starannie ukrytych w ścianach, które 
rzucały wokół łagodną mleczną poświatę. Obrazy i figury geometryczne wyryte w 
szlachetnym białym kamieniu, z którego zbudowano ściany, wyglądały, jakby 
umieszczono je tu celowo, by w połączeniu ze światłami osiągnąć jednolity, 
harmonijny efekt skończonego piękna. Gdzieniegdzie ukazywały się ozdobne ościeża 
zamknięte wielkimi odrzwiami z brązu, na których wyrzeźbiono postacie i sceny 
rodzajowe dorównujące pięknem płaskorzeźbom na murach. W niektórych ościeżach 
drzwi nie było; zawieszono je barwionymi na wszystkie kolory tęczy wielkimi 
kotarami i kobiercami ciężkimi od złotych i srebrnych nici. 
Jednak wszystkie te wspaniałości pozostawały niedocenione, gdyż w całym 
korytarzu nie było ani jednej ludzkiej istoty, która mogłaby je podziwiać; w 
istocie grube pokłady kurzu pokrywające dno korytarza oraz liczne pajęczyny na 
ścianach świadczyły, że pomieszczenia były opuszczone od miesięcy. Tak też było 
- od kilku już lat nikt nie wchodził do tej części korytarza, od kiedy przybysz 
z głębokich podziemi wyszedł z szybu prowadzącego do jednego z pomieszczeń, by 
przedostać się tym korytarzem w kierunku Powierzchni znajdującej się wysoko w 
górze. Nawet przed jego przyjściem rozleniwieni mieszkańcy korytarza zawsze 
obawiali się i unikali tego odcinka, prowadził bowiem do lochów zamieszkanych 
przez "dzikusów", a wiodący sybaryckie życie Esteci wystrzegali się 
najmniejszych zwiastunów niebezpieczeństwa. Dlatego też przejście to było zawsze 
puste, mimo swego wyjątkowego piękna.
Teraz jednak, po długim czasie ciszę korytarza zamąciły jakieś odgłosy. Ciche 
szmery, ostrożne szepty i ściszone okrzyki dochodziły z pomieszczeń; po paru 
chwilach w drzwiach pojawiło się dzikie oblicze. Jego właściciel stwierdziwszy, 
że korytarz jest zupełnie pusty, ukazał się następnie w całej okazałości. 
Popatrzył w obie strony korytarza, jak gdyby obawiał się ataku ze strony 
jakiegoś niewidzialnego wroga; gdy jednak zajrzał do kilku pomieszczeń i 
przekonał się, że całe przejście jest rzeczywiście puste, schował do pochwy 
trzymany w ręku olbrzymi miecz i cofnął się do drzwi, z których poprzednio 
wyszedł.
Intruz był olbrzymim mężczyzną o dzikim wyglądzie, liczącym ponad sześć stóp 
wzrostu, o potężnej, owłosionej klatce piersiowej i szerokich barach; twarz jego 
pokrywał gęsty rudy zarost. Ubrany był w jednoczęściowy strój składający się z 
szerokiej tuniki sięgającej do kolan. W jej workowe płótno wszyto dziesiątki 
kawałków metalu i kości; tę ostatnie zabarwione były na różne kolory, a wszystko 
razem układało się w dość prymitywny wzór. Miał długie, rude włosy, a na 
piersiach nosił naszyjnik wykonany z kosteczek ludzkich palców nanizanych na 
cienki rzemyk.
Nim opuścił korytarz, zatrzymał się na chwilę, następnie wszedł do pomieszczenia 
i cicho zawołał.
Odpowiedział mu ściszony gwizd, po czym dołączył do niego inny mężczyzna, niższy 
i-młodszy, ubrany odmiennie. Nowy przybysz nosił szatę z najszlachetniejszego 
materiału, jaki można sobie wyobrazić: był to przejrzysty muślin w 
najdelikatniejszych odcieniach opalizujących różów, zieleni i błękitów. Szata 
nie była nowa, lecz zniszczona, podarta i pocerowana, jak gdyby właściciel cenił 
sobie ją bardzo i miał zamiar nosić, dopóki nie rozpadnie się ze starości. W 
talii spinał ją szeroki pas z wieloma kieszeniami i ogromną klamrą, a od pasa 
zwieszał się miecz i - cóż za dziwny anachronizm! - pistolet! Na głowie 
mężczyzna miał metalową przepaskę przypominającą koronę, jaką nosili wodzowie 
wrogów ludzkości, szylków. Drugi mężczyzna nie miał olbrzymiej siły ani 
atletycznej budowy pierwszego, ale odznaczał się również nieprzeciętnym wzrostem 
i siłą mięśni i wyraźnie górował nad swym towarzyszem inteligencją, co mógłby 
stwierdzić najgorszy psycholog. Odnosiło się wrażenie, że ci dwaj tworzą parę 
zdolną stawić czoło każdej sytuacji i wyjść z niej zwycięsko.
Stali przez chwilę w milczeniu rozglądając się na obie strony, aż w końcu drugi 
mężczyzna przemówił do swego towarzysza.
- I cóż myślisz o Korytarzach Estetów, Datto? - zapytał. - Czyż nie są równie 
cudowne i piękne, jak opisywałem?
- Są rzeczywiście piękne, Tumitaku - odrzekł jego towarzysz - choć nie potrafię 
pojąć, jakiemu celowi miałyby służyć owe dziwne rysunki. Nie rozumiem również, 
dlaczego są tutaj tak misterne zasłony w drzwiach. - Zamilkł na chwilę, a gdy 
ponownie przemówił, oczy mu błyszczały. - Lecz owe drzwi z metalu to doskonały 
pomysł. Musimy zabrać kilka sztuk do dolnych korytarzy. Za takimi drzwiami 
człowiek może z powodzeniem bronić się przed setką nieprzyjaciół.
- Teraz naszymi jedynymi nieprzyjaciółmi są szylki - przypomniał mu Tumitak. - A 
wątpię, by drzwi z metalu mogły powstrzymać te dzikie bestie, Datto.
Datto chrząknął pod nosem i dalej z lekceważeniem lustrował korytarz. 
Najwyraźniej, nie miał poczucia piękna, które nieśmiało kołatało się już w 
piersi Tumitaka.
- Która droga prowadzi na Powierzchnię? - zapytał szorstko Datto, a gdy Tumitak 
mu pokazał, ciągnął dalej: - Wezwijmy naszych towarzyszy. Na pewno czekają 
niecierpliwie na nasz znak. - Tumitak wyraził zgodę, jego towarzysz znowu wszedł 
do pomieszczenia i powtórzył ten sam cichy okrzyk, który wydał poprzednio. 
Nastąpiła chwila ciszy, a potem z bocznej komnaty poczęli wychodzić ludzie. Do 
tej pory czekali z napięciem w podobnym pomieszczeniu u dołu szybu; na wezwanie 
Datty wspięli się po drabinie na wyższy poziom, gdzie stali ich przywódcy.
Pierwszy pojawił się szczupły młodzieniec o jastrzębiej twarzy; krótko strzyżone 
włosy i szeroki pas z kieszeniami świadczyły, że pochodził z tego samego miasta 
co Tumitak. Imię jego brzmiało Nikadur; jako przyjaciel Tumitaka z lat 
chłopięcych był jednym z pierwszych, którzy poprzysięgli pójść za Zabójcą 
Szylków wszędzie, dokąd on poprowadzi. Za tym młodzieńcem wyłonił się inny i o 
ile wygląd Nikadur a świadczył o powiązaniu z Tumitakiem, wygląd drugiego 
młodzieńca świadczył o pokrewieństwie z Dattą. Nazywał się Torp i był bratankiem 
Datty, któremu pomagał w sprawowaniu rządów w mieście Jakra głęboko pod 
Powierzchnią.
W ślad za tymi dwoma pojawiło się wielu innych: Tumlok - ojciec Tumitaka; 
Nenapus - wódz miasta Nonon wraz z synami i bratankami; a za nimi jeden za 
drugim obywatele o mniejszej, randze ze wszystkich miast dolnych korytarzy: 
ludzie, którzy nigdy niczym się nie wyróżnili, a pragnęli zyskać sławę za cenę 
ślepej lojalności wobec swych wodzów. Pośród nich można było napotkać członków 
osobliwego plemienia, na których wciąż jeszcze mieszkańcy dolnych korytarzy 
patrzyli spode łba: dzikich z mrocznych korytarzy z oczami zasłoniętymi wieloma 
warstwami tkaniny, która chroniła ich wrażliwe nerwy wzrokowe przed rażącym 
światłem. Dzicy byli teraz niewolnikami, dopiero niedawno podbitymi przez 
mieszkańców dolnych korytarzy, lecz już teraz obfitość żywności uczyniła z nich 
wierne sługi.
W sumie z szybu wyszło ponad dwustu mężczyzn; stanęli teraz w szeregu w 
korytarzu oczekując na słowa Tumitaka, który miał ich poprowadzić przeciwko 
Estetom. Stali w milczeniu, gdy Tumitak w skrócie przekazywał im to, co wiedział 
o przejściach i korytarzach w tej okolicy; potem zaś na cichą komendę cała 
gromada- ruszyła szybko w głąb korytarza. 
Wyprawa przeciwko Estetom była pierwszą tego rodzaju, którą pod jęli mieszkańcy 
dolnych korytarzy. Od czasu gdy Tumitak powrócił z Powierzchni przed dwoma laty 
i został ich wodzem, większość czasu spędził na umacnianiu swej władzy. Pomiędzy 
Jakranami, a nawet pomiędzy Lorianami było wielu niezadowolonych; nowy władca 
wkrótce dał im poznać swą ciężką rękę. Gdy w końcu wszystkie miasta uznały jego 
zwierzchnictwo, w bocznych korytarzach pozostały jeszcze liczne małe "wioski", 
które Lorianin musiał podporządkować swej władzy.
A gdy wreszcie wszystkie dolne korytarze bez wahania uznały Tumitaka za wodza, 
ich mieszkańcy wtargnęli do mrocznych korytarzy i po krótkim czasie dzicy 
zostali pokonani i ujarzmieni. Odtąd wszystkie lochy poniżej Korytarzy Estetów 
oddawały pokłon nowemu panu.
Wtedy właśnie Tumitak uznał, że nadszedł właściwy czas, aby podjąć wyprawę w 
korytarze zamieszkałe przez ową rasę olbrzymich artystów, którzy oddawali cześć 
szylkom i byli im posłuszni. Lorianin wiedział dobrze, co to oznacza. Choć nie 
potrafił dokładnie ustalić rodzaju zależności między Estetami i szylkami, 
wiedział jednak, że te opasłe stwory uznawały szylków za swych panów i w razie 
niebezpieczeństwa z pewnością wezwałyby ich na pomoc. I dlatego też Tumitak 
zdawał sobie sprawę, że napaść na Estetów równoznaczna jest z napaścią na ich 
władców.
Szylki "udomowiły" Estetów przeznaczając ich do tych samych celów, do których my 
hodujemy bydło; ich podejrzenia zagłuszały obłudnymi kłamstwami i pochlebstwami, 
a jednocześnie drogą krzyżowania utrwalały w nich cielęcą głupotę i ufność.
Tak więc Tumitak odkładał wyprawę do czasu, aż zjednoczą się wszystkie dolne 
korytarze; gdy to nastąpiło, nie widział powodu do dalszej zwłoki. Wezwał dwie 
grupy ochotników: tych, którzy byli wystarczająco dzielni, by wspomóc atak na 
owe istoty wyhodowane przez szylki, i tych, którzy poszliby za przywódcą 
gdziekolwiek, nawet na Powierzchnię. Tumitak wiedział, że może zabrać ze sobą 
tylko ochotników. Gdy z tysięcy mieszkańców dolnych korytarzy zgłosiło się 
jedynie około dwustu wojowników, chcąc nie chcąc musiał zadowolić się tą garstką 
i wyruszył w drogę. Na szczęście, jak mu się zdawało, obie grupy ochotników były 
niemal jednakowe.
I oto Korytarze Estetów zaroiły się od owych dwóch setek śmiałków z obnażonymi 
mieczami i okrzykami wojennymi na ustach, czekających na chwilę, gdy Tumitak da 
sygnał do .ataku. Wódz jednak nie widział potrzeby pośpiechu i prowadził ich 
przed siebie korytarzem, chcąc przede wszystkim dotrzeć jak najbliżej centrum 
miasta, nim zostanie odkryty. Gdy przekonał się, że jest już nie opodal 
Wielkiego Placu, dał sygnał i w jednej chwili w Korytarzach Estetów rozpętało 
się piekło.
Nie ma potrzeby opisywać przebiegu bitwy. Nie .była to właściwie bitwa, raczej 
rzeź, i gdyby nie dyktowała jej absolutna konieczność, Tumitak wolałby uniknąć 
walki z Estetami. Pamiętał jednak o Latrumidorze, artyście, który chciał go 
zdradzić podczas poprzedniej wyprawy na Powierzchnię, i świadom wiarołomnej 
natury Estetów postanowił, że muszą zginąć.
I zginęli wszyscy, co do jednego; a gdy zwycięski oddział zebrał się w górnym 
odcinku korytarza Estetów jakieś czterdzieści godzin później, prezentował istną 
pstrokaciznę ubiorów. Jedni nosili delikatne muśliny Estetów, inni zaś nadal 
ubrani byli w szorstką odzież z rodzinnych stron. Niektórzy dzierżyli w dłoniach 
miecze, które przynieśli ze sobą, niektórzy zaś mieli inną broń - miecze i 
włócznie wykonane przez Estetów nie tyle do walki, co jako wyszukane przedmioty 
zbytku. Teraz stanowiły oręż, podobnie jak wiele innych dzieł rąk artystów. Ktoś 
dzierżył nawet w dłoni delikatny posążek z brązu, którego koniec zbrukany był 
zakrzepłą krwią z przylepionymi włosami w miejscu, gdzie dosięgnął jakiegoś 
Estety.
Do tych ludzi przemówił Tumitak, ponownie przypominając o konieczności 
natychmiastowego wymarszu. Mówił, że szylki często odwiedzają Estetów. Nikt nie 
wie, kiedy przyjdą znowu. A lepiej będzie, żeby to nie szylki zaskoczyły 
mieszkańców lochów, lecz raczej żeby oni natychmiast udali się na Powierzchnię, 
by tam zaskoczyć szylki! - Tak więc - zakończył - ci wszyscy, którzy chcą iść za 
mną, niech będą gotowi po najbliższej porze snu, bo wtedy mam zamiar poprowadzić 
mój oddział do ataku. - Dał rozkaz do rozejścia się, a sam również oddalił się, 
by zażyć trochę odpoczynku, którego bardzo potrzebował.
Po porze snu Tumitak z przyjemnym zaskoczeniem stwierdził, że nie więcej niż 
dziesięciu ludzi postanowiło pozostać w Korytarzach Estetów. Tych oddał pod 
komendę Turanena, syna Nenapusa; sam zaś następnie, mając za sobą prawie dwustu 
wojowników, wyruszył na Powierzchnię - ku szylkom!
Doszli- w końcu do wąskiego przejścia wykutego w czarnym kamieniu, po którym 
Tumitak poznał, że znajdują się niebezpiecznie blisko Powierzchni. Zwołał swoich 
wodzów i rozpoczął radę wojenną. Była to doniosła rada, zapewne po raz pierwszy 
bowiem od dziewiętnastu lub więcej wieków ludzie rozmyślnie planowali kampanię 
przeciwko szylkom. Rada stwierdziła że ludziom z lochów brak przede wszystkim 
znajomości Powierzchni i zwyczajów szylków. Zdaniem rady, ten brak rozeznania 
należy jak najprędzej uzupełnić, inaczej wszelka szansa zwycięstwa zostanie 
zaprzepaszczona już na początku. Bez wątpienia konieczne będzie wysłanie 
zwiadowców na Powierzchnię, by ustalić, jakie panują tam warunki.
Na tę propozycję (przedstawioną przez Nenapusa) Jakranin Datto zaśmiał się 
głośno i pogardliwie. W ciągu dwóch tysięcy lat, mówił, znalazł się tylko jeden 
człowiek dość dzielny, by stawić czoło niebezpieczeństwom Powierzchni. A oto 
Nenapus mówi o wysyłaniu zwiadowców, jakby chodziło o napad na jeszcze jeden 
mroczny korytarz! Może Nenapus zaproponuje, komu powierzyć funkcję zwiadowcy?
Nenapus mocno wzburzony miał już odpowiedzieć, gdy przerwał mu Tumitak. .
- Datto - oświadczył Lorianin - gdy ludzie z jednego korytarza atakują 
pomieszczenia innego, funkcja zwiadowcy czy szpiega jest niebezpieczna, lecz -
niezbyt ważna czy zaszczytna. Lecz w naszej obecnej wojnie zwiadowca jest 
niezmiernie ważny, gdyż nie tylko nasze życie, ale cała przyszłość człowieka 
zależy od tego, jakie informacje zdoła przynieść. Z tego grona tylko jeden 
człowiek widział w życiu Powierzchnię; jeśli on uważa, że powinien poprowadzić 
zwiadowców, którzy pójdą przed armią, któż może mu tego prawa odmówić?
Niżsi wodzowie osłupieli.
- Ale my ciebie potrzebujemy, Tumitaku! - zaczęci protestować. - Nigdy przedtem> 
władca nie podejmował ryzyka pozostawienia swych ludzi bez przywódcy. Jeśli 
ciebie by zabrakło, cały Wielki Bunt upadnie.
Tumitak uśmiechnął się.
- Zwołajcie więc armię - zaproponował - i wezwijcie ochotników, by wyszli na 
Powierzchnię przede mną! \- Wodzowie zamilkli. Nawet oni nie stanęliby sami 
twarzą w twarz z Powierzchnią, choć z radością oddaliby życie idąc za 
Tumitakiem.
Zabójca Szylków odczekał chwilę. - Widzicie? - mówił dalej. - Nie ma 
wątpliwości, że to ja muszę poprowadzić zwiadowców. I z tego samego powodu 
właśnie ów zwiad musi składać się z wodzów, z przywódców. To między wami, 
członkowie mojej rady, pragnę znaleźć ochotników.  .
Natychmiast dwadzieścia mieczy, v głowniami przed siebie, wyciągnęło się w 
kierunku Tumitaka. Każdy członek rady chętnie zgodził się iść za Zabójcą 
Szylków, choć poprzednio nikt nie chciał iść przed nim. Tumitak zawahał się i 
wybrał trzech mężczyzn. Wybrał Nikadura, towarzysza lat chłopięcych, czuł 
bowiem, że zna go tak dobrze, iż potrafi przewidzieć jego zachowanie w każdej 
sytuacji. Poza tym Nikadur był wybornym łucznikiem i posiadał tę jedyną znaną 
mieszkańcom lochów broń, która potrafiła zabijać na odległość. Wybrał Dattę ze 
względu na chłodny zmysł praktyczny i niezawodne męstwo Jakranina, a także ze 
względu na jego olbrzymią-, niewyczerpaną siłę. W końcu wybrał Torpa, bratanka 
Datty, z tych samych powodów, dla których wybrał Dattę.
Kilka godzin później cała czwórka posuwała się w górę wąskiego korytarza o 
czarnych ścianach, z mieczami w dłoniach i pakunkami na plecach; za nimi zaś 
armia pod dowództwem Tumloka i Nenapusa z niepokojem oczekiwała na ich powrót.
Zwiadowcy doszli do wąskich schodków, wspięli się na nie i w pewnej odległości 
ujrzeli przed sobą otwór - wyjście na Powierzchnię. Jednak ku zdumieniu Tumitaka 
nie widać było czerwonego światła jak podczas jego poprzednich odwiedzin. 
Istotnie, żadne światło z Powierzchni nie padało do przejścia! Tumitak nie 
umiał, tego wyjaśnić. Gestem nakazał trzem towarzyszom zatrzymać się, a 
następnie podpełzł ostrożnie do otworu, który był celem ich długiej wędrówki 
korytarzami. Zabójca Szylków uniósł wzrok ponad krawędź otworu i rozejrzał się. 
Tak jak myślał, cała Powierzchnia pogrążona była w ciemności! Poczuł ukłucie 
strachu. Czyżby szylki odkryły nadejście jego ludzi, zastanawiał się, i jakimś 
sposobem pogrążyły Powierzchnię w ciemnościach? Może nawet czekały teraz w 
ukryciu na wyjście mieszkańców dolnych korytarzy, by ich pozabijać? >.
Mimo woli Tumitak cofnął się do korytarza i stał tam, zbierając odwagę, która 
zaczynała go zawodzić. Raz jeszcze, jak wówczas gdy przeszedł tę drogę samotnie, 
jego chłodny, żelazny rozsądek pokonał emocje. Przypomniał sobie, że wszystkie 
legendy, które kiedykolwiek słyszał o szylkach, wspominały o ich wstręcie do 
ciemności. Zaiste, jego cudowna księga, ten rękopis, który znalazł, gdy był 
jeszcze chłopcem, powiedział mu, że szylki pochodzą z okolic, gdzie nigdy nie 
jest ciemno. Teraz i ta historia wraz z zatartymi legendami Jego plemienia, 
które głosiły, że żaden szylk nigdy z własnego wyboru nie podejmie walki w 
ciemności, przekonała go, że owa ciemność nie powstała z zamysłu szylków.
Raz jeszcze więc powrócił do krawędzi otworu i zdobywając się na odwagę, 
wyskoczył i stanął na Powierzchni!
Po krótkiej chwili oczy zaczęły przyzwyczajać się do ciemności; w oddali ujrzał 
niewyraźnie jeszcze jakieś kształty. Drzewa, owe słupy, których szczyty 
pokrywały osobliwe zielone fale, widział jako zagęszczone ciemne plamy na tle 
trochę tylko rzadszej ciemności. O kilkaset stóp prosto przed nim wznosiły się 
domy szylków, obeliskowe wieże nachylone pod przeróżnymi kątami, rysujące się 
konturami na tle nieba. A spojrzawszy w górę Tumitak ze zdumieniem ujrzał, że 
sklepienie, za które uważał niebo, pokryte było setkami, nie, tysiącami drobnych 
punkcików jasności, bez przerwy migoczących i połyskujących, a mimo to dających 
tak mało światła, że z trudem można było powiedzieć, iż ciemność przy nich się 
zmniejsza.
Lorianin stał tak przez jakiś czas, a następnie, gdy nic nie mąciło ciszy i 
spokoju, powrócił do otworu i krzyknął do przyjaciół. Po kilku chwilach wynurzył 
się Datto, a zaraz za nim ukazali się Torp i Nikadur. Rozejrzeli się wokół, 
wyraźnie zaniepokojeni ciemnością, obawiali się jednak zadawać jakieś pytania, 
aby dźwięk głosów nie zdradził ich obecności. Stali bez ruchu, oczekując od 
Tumitaka rozkazów, aż Zabójca Szylków, powodowany nagłym impulsem, padł płasko 
na ziemię i począł się czołgać powoli w kierunku szylkowych wież, dając 
jednocześnie znak swym towarzyszom by uczynili podobnie.
Dotarcie do budowli zabrało trochę czasu, gdyż najlżejszy szum wiatru w drzewach 
przerażał mieszkańców lochów, którzy zamierali wówczas bez ruchu na wiele 
minut;. w końcu jednak unieśli się z ziemi i stanęli w cieniu jednej z wież. 
Dyszeli, nie tyle zmęczeni czołganiem się po trawie, co przerażeni czyhającym na 
nich strasznym niebezpieczeństwem; w końcu jednak po wielu minutach 
nasłuchiwania w napięciu uspokoili się nieco i zaczęli rozglądać się wokół 
siebie zaciekawieni otoczeniem. Dziwaczna była to budowla, w cieniu której się 
znaleźli: czworoboczny budynek, zbudowany z nieznanego metalu, wznosił się w 
górę na ponad sto stóp, a u podstawy miał nie więcej niż piętnaście stóp 
kwadratowych. Nachylony był pod kątem co najmniej dwudziestu pięciu stóp w 
kierunku, z którego nadeszli ludzie. Gdy tak sterczał nad nimi, zdawało się, że 
w każdej chwili może runąć i zmiażdżyć ich; a jednak gdy popatrzyli na jego 
solidną i mocną podstawę, uświadomili sobie, że budynek ów zapewne stoi tak już 
od wieków.
Cały ten wypad wyczerpał odwagę mieszkańców lochów. Bali się zapuszczać w głąb 
miasta szylków; stali niezdecydowani przez dłuższy czas, niepewni, co mają robić 
dalej. Mimo że długo stali w całkowitej ciszy, ani razu nie słyszeli dźwięków 
wydawanych przez szylki,. ani nie ujrzeli poruszających się sylwetek.
, W końcu jednak Nikadur zaszeptał Tumitakowi do ucha.
- Coś się dzieje na ścianie Powierzchni po prawej stronie, Tumitaku - szepnął. - 
Zdaje się, że widzę słabą poświatę.
Tumitak wzdrygnął się. Była to prawda! Słabe, nierówne światło mgliście jaśniało 
po prawej stronie nieba. Wpatrując się, pojął, że owa jasność pada na całą 
Powierzchnię. Mógł dojrzeć twarze towarzyszy i nierówności ziemi. Datto i Torp. 
cichym głosem wymieniali uwagi na temat zdumiewającego dziwu - drzew, na tyle 
już widocznych, że można je było rozróżnić.
Tumitak przemówił do towarzyszy. - Światło powraca albo powstaje nowe. Dziwna 
sprawa, gdyż światło to znajduje się po przeciwnej stronie Powierzchni niż 
tamto, które widziałem, gdy byłem tu poprzednio.
- Wkrótce będzie dość jasno, by pojawiły się szylki - szepnął Datto. - Może 
lepiej wróćmy pod ziemię, Tumitaku?
Lorianin miał właśnie dać odpowiedź twierdzącą, gdy Torp wydał okrzyk 
przerażenia i dygocząc gwałtownie wskazał ręką ku drzewom w okolicy jamy. Pod 
nimi widać było niewyraźne sylwetki sunące w kierunku wież, a z oddali dobiegł 
dźwięk klekoczących głosów. Grupa szylków zbliżała się w ich kierunku!
W jednej chwili całą czwórkę sparaliżował okropny, czysto instynktowny strach. 
Zdjęci paniką, rozglądali się za możliwością ucieczki. Powrót do jamy był 
niemożliwy - grupa pająkowatych istot już ją minęła. Próba ucieczki w kierunku 
drzew po przeciwnej stronie była również niemożliwa - intruzi prawie natychmiast 
zostaliby wykryci. Jeden tylko kierunek oferował kryjówkę - ale włosy zjeżyły im 
się na głowach na myśl udania się w tę stronę. Gdyby jednak tego nie uczynili, i 
to natychmiast, ich wykrycie było tylko kwestią chwili. Rzucili się więc biegiem 
obok wieży, w głąb miasta szylków, żeby uniknąć przynajmniej bezpośredniego 
niebezpieczeństwa w nadziei, że przyszłość sama się jakoś ułoży. Już w trakcie 
ucieczki różne szelesty i dobiegające z różnych stron klekoczące głosy 
uświadomiły im, że miasto budzi się do życia. Półżywi z przerażenia przywarli do 
muru wieży - wtem pojawiły się przed nimi drzwi, stare, zniszczone, drewniane 
drzwi, które Tumitak otworzył pchnięciem i zaczął wpychać przyjaciół do wnętrza 
wieży.
Gdyby w środku znajdował się jakiś nieprzyjaciel, mógłby ich bez trudu 
pozabijać, jak tylko weszli, bo przeskok z warunków szybko rosnącego światła na 
zewnątrz do ponurych ciemności w środku sprawiło, że pomieszczenie zdało się im 
ciemne niczym głębia Erebu. Wkrótce jednak oczy przywykły do ciemności i ludzie 
mogli już mniej więcej rozróżnić zarysy wnętrza wieży. Wielka była ich ulga, gdy 
uświadomili sobie, że dom ten nie może być zamieszkały przez nieprzyjaciół.
Podłoga nie była niczym pokryta, stanowiła ją goła ziemia - ten dziwny, zbity 
pył pokrywający podłoże Powierzchni; nie widać było również niczego, co 
przypominałoby jakieś umeblowanie, chyba że wiązka "słomy w kącie miała służyć 
za legowisko. Jednak tu i ówdzie wisiały stare, poszarpane liny, a Tumitak 
patrząc w górę dostrzegał niewyraźnie, że owe liny prowadzą do wysokości około 
dwudziestu stóp, gdzie wielka masa poskręcanych lin, powrozów i sznurów 
krzyżowała się wielokrotnie na całej szerokości wieży. Było to istne kłębowisko 
lin, sieć, pomyślał, gdyż znowu nasunęło mu się podobieństwo szylków- do 
pająków. W rzeczywistości bliski był pomyłki, gdyż szylki używały wież tylko 
jako miejsc noclegowych i w nocy chroniły się w ich górnych częściach, gdzie 
spędzały godziny ciemności w legowiskach sporządzonych z setek krzyżujących się 
lin i sznurów. Na szczęście wieża, w której znalazł się Tumitak z towarzyszami, 
była stara, a jej budowniczowie uznali, że nie nadaje się już do zamieszkania. 
Wkrótce zobaczymy, jakie znalazła zastosowanie.
Przerażeni mieszkańcy lochów stali przez kilka chwil w ciemnym wnętrzu wieży, a 
serca ich powoli zaczynały powracać do normalnego rytmu, gdy raz jeszcze rozległ 
się złowieszczy klekot szylka, tym razem prawie za drzwiami. Wzmagał się coraz 
bardziej i ludzie zrozumieli nagle z zupełną jasnością, że szylki zbliżają się 
do tej wieży! Zaczęli się rozpaczliwie rozglądać wokół, szukając jakiejś 
kryjówki, lecz cały czas mieli świadomość, że schronienie może być tylko jedno. 
Próba ukrycia się w labiryncie lin i sznurów rozpiętych na niewielkiej wysokości 
ponad ziemią równała się dobrowolnej kapitulacji, tak się przynajmniej wydawało. 
Wobec braku innego wyjścia Tumitak i jego towarzysze po chwili gramolili się już 
w górę po linach, ginąc w gęstych zwojach poskręcanych sznurów i powrozów. Tuż 
nad ziemią krzyżujące się liny nie były liczne, jednak na wysokości dziesięciu 
stóp wieszano je tak gęsto, że z dołu zupełnie nie można było dostrzec kogoś, 
kto by się w nich chował. Tam więc nasi poszukiwacze przygód wstrzymali 
wspinaczkę i pochowani w gęstej sieci leżeli, nasłuchując dźwięków, które 
rozlegały się tuż za drzwiami. Rozchylając splątane liny Tumitak stwierdził, że 
ma prawie swobodny widok na dno wieży. Ukryli się ani trochę za wcześnie, czego 
dowiódł fakt, że ledwie zajęli wygodne miejsca wśród lin, gdy drzwi się 
otworzyły i pojawiło się w nich osobliwe towarzystwo.
II.
Pierwszy wkroczył szylk i Tumitak poczuł jak liny, na których leżał wraz z 
towarzyszami, zatrzęsły się, gdy pozostali mieszkańcy lochów zadygotali ze 
strachu na pierwszy widok dzikich bestii z Wenus. Istota była typowym 
przedstawicielem swego rodzaju: miała około czterech stóp wzrostu, dziesięć 
pająkowatych odnóży i głowę, która, gdyby nie brak włosów i nosa, mogłaby 
uchodzić za głowę ludzką. Wysoko między dwoma odnóżami, tak jak człowiek ujmuje 
gałązkę między kciukiem i palcem wskazującym, szylk trzymał metalowy pręt, 
którego koniec żarzył się jasnym światłem. Na grzbiecie miał dziwaczną skrzynkę, 
do której przymocowany był wąż, zwinięty i zakończony długim prętem, schowanym w 
pochwie umieszczonej na skrzynce.
Za nim pojawił się następny osobnik, który mógłby być jego bratem bliźniakiem, a 
na końcu dziwnej kompanii szli dwaj ludzie! Osobliwy wygląd tych lodzi sprawił, 
że obserwatorom w górze zaparło dech ze zdumienia. Mężczyźni byli wysocy, wyżsi 
nawet niż Tumitak; w rzeczywistości wyższy z tej dwójki musiał mieć prawie 
siedem stóp wzrostu. Jednak to nie ich wzrost zdumiał Tumitaka i jego 
przyjaciół, lecz raczej ich niewiarygodna smukłość i dziki wyraz twarzy. Ich 
ręce i nogi były długie i żylaste; uda mieli może nieco grubsze niż ramię 
Tumitaka. W pasie byli zaskakująco wąscy; szyje też były chude. Natomiast mieli 
potężnych rozmiarów klatki piersiowe, podobnie jak głowy. Nie można powiedzieć, 
że ciała ich były nieproporcjonalne; nie, było w nich coś, co kazało się 
domyślać, że do określonych celów ci ludzie byli może bardziej funkcjonalnie 
zbudowani niż nawet Datto, ten siłacz z korytarzy. Obserwując tę dwójkę widać 
było, że stanowią oni inną rasę, tak jak oczywiste było, że Esteci również 
należeli do innej rasy. Gdyby porównać obraz dawnych .psów ze Złotego Wieku, 
zwanych chartami, z dzisiejszymi psami, można byłoby zrozumieć różnicę między 
mieszkańcami korytarzy, a owymi stworzeniami wyhodowanymi przez szylki.
Ludzie ci odziani byli tylko w tkaninę okręconą w połowie tułowia i opadającą do 
kolan; tkanina spięta była pasem, z którego zwieszał się miecz. W każdej dłoni 
trzymali groźnie wyglądający bicz ze skóry jakiegoś zwierzęcia, a gdyby ta 
jeszcze nie wystarczyło, by ich wyróżnić, ich włosy i obfite brody były czarne! 
Mieszkańcy lochów, którzy nigdy nie widzieli włosów- innej barwy niż ruda 
(oprócz jasnych włosów Estetów)v nie zdziwiliby się bardziej, gdyby włosy 
tamtych były zielone.
Owi ludzie weszli za szylkami do pomieszczenia i od razu rozłożyli się na 
legowiskach ze słomy. Szylki mruknęły coś do nich cichym klekoczącym szeptem, a 
następnie, zgasiwszy lampy, odwróciły się i wyszły z wieży. Ludzie pozostali na 
miejscu leżąc na słomie i okazując wyraźne oznaki zmęczenia. Po chwili jeden z 
nich przemówił słabym głosem.
- W Kajmaku widziałem prawdziwe polowania, Tłoku - powiedział, a w głosie jego 
dało się słyszeć wyraźne szyderstwo. - Pamiętam czasy, gdy łapano trzech, a 
nawet czterech dzikusów, nim noc zapadła. Powinieneś zobaczyć takie polowania w 
wielkim mieście, Tłoku.
Człowiek zwany Tłokiem odpowiedział mruknięciem.
- Gdy zobaczysz polowanie w Szemie, Traku, będziesz wiedział, że gonisz za 
prawdziwym dzikusem. Ci tak zwani dzicy, na których polujesz w Kajmaku, są 
oswojeni, specjalnie hoduje się ich do łowów. Wiesz o tym dobrze.
Trak wyglądał na zbitego z tropu; odwróciwszy się w stronę legowiska wyjął spod 
słomy niewielki dzbanek. Wylał z niego na dłoń trochę oliwy i począł smarować 
swój bicz. Po chwili znowu ośmielił się na tyle, by zabrać głos.
- Nie bez powodu Hun-Pna nazywany jest "ostrożnym" - zauważył. - Nigdy nie 
widziałem łowcy postępującego z taką ostrożnością. Można by pomyśleć, że 
spodziewa się, że któryś z dzikich odwróci się, by nas uśmiercić. Mogliśmy 
powalić tę dzikuskę, którą ścigaliśmy wczoraj wieczorem, i dotrzeć do Szemu 
jeszcze przed zmrokiem, gdyby nie to, że Hun-Pna bał się nas wypuścić.
Tłok uniósł się na legowisku i popatrzył na swego towarzysza. Widać było, że 
podziela jego opinię o szylku, który był ich panem i władcą.
- Gdy będziesz służył Hun-Pnie tak długo jak ja - oświadczył - przywykniesz do 
jego obyczajów. - Pogrzebał w słomie, wydobył inny, większy dzban, napił się 
głośno, po czym mówił dalej. - Widziałem raz, jak zaprzestał pościgu i odwołał 
nas po wielu godzinach pogoni tylko dlatego, że osaczony dzikus bronił się!
- Ale przecież oni zawsze bronią się, gdy są osaczeni, prawda? - zapytał Trak, 
który był najwyraźniej młodszy i doświadczeniem ustępował towarzyszowi.
- Tylko mniej więcej jeden na pięciu walczy naprawdę - odpowiedział starszy. - 
Pozostali opierają się słabo, tak że nie warto przejmować się tą obroną. Mają 
dość rozsądku, by zdawać sobie sprawę, że jeśli zdobędą nad nami przewagę, 
szylkowie natychmiast ich dobiją.
Rozmówcy zamilkli znowu na jakiś czas, a wysoko nad nimi czterej milczący 
obserwatorzy w zdumieniu zastanawiali się nad tym, co usłyszeli. Po chwili 
starszy z dwójki odezwał się ponownie. -t Chociaż... widziałem parę zajadłych 
walk z udziałem dzikusów. Kobiety Tainów znane są z furii. Przypominam sobie 
łowy sprzed dwóch lat i najcięższą walkę, jaką w życiu stoczyłem. Była to 
również kobieta. Ona jednak nie uciekała, jak ta wczoraj. Jej skalp ozdabia 
teraz wieżę Hun-Phy.
Tlok wydawał się zaciekawiony.
- Opowiedz mi o tym - zaproponował.
- No więc - zaczął- ten starszy, a w jego zachowaniu zaznaczyła się pewna 
pyszałkowatość, która do wściekłości doprowadzała słuchających na górze 
mieszkańców korytarzy - widzisz, Hun-Pna wydawał wielką ucztę na cześć 
Koniunkcji i zaprosił połowę szylków z Szemu. Była ich prawie setka, był nawet 
sam stary Hach-Klotta; oczywiście jednym z głównych punktów programu uczty miała 
być ofiara poświęcona ojczystej planecie. Jak pewnie wiesz, w czasie obchodów 
Koniunkcji nie składa się Ofiary z Estetów, więc nas wypuszczono, żebyśmy 
spróbowali pochwycić żywcem jakichś dzikich.
Postanowiliśmy poszukać Tainów; Hun-Pna zawsze na nich poluje, bo ich korytarze 
są blisko Powierzchni. Dla "ostrożnego" wyprawa do głębszych korytarzy 
oznaczałaby ryzykowanie głową. Wpuścił nas po prostu wejściem do lochu i usiadł 
czekając, aż wystawimy kilku dzikich .i napędzimy do niego. Tak więc ja i 
jeszcze dwóch Mogów ruszyliśmy AV głąb korytarzy Tainów. Miałem oczywiście miecz 
i bicz, podobnie jak każdy z pozostałych, co wystarcza za obronę przed Tainami. 
Ci Tainowie są sprytni, lecz boją się własnego cienia.
Niewiele czasu upłynęło, kiedy jeden z pozostałych Mogów wyśledził Taina i 
pogonił go ku Powierzchni. Gdy zniknął w korytarzu, ja sam wpadłem na kobietę z 
dzieckiem w ramionach. No, przyznasz chyba, że to była gratka, szylkowie są 
zadowoleni, gdy schwyta się żywe szczenię. Rzuciłem się więc na nią, oczekując 
łatwej zdobyczy, lecz ona skoczyła na mnie jak wilk. W ręku miała kij i nim 
zdołałem unieść bicz, oszołomiła mnie ciosem w kark, po czym momentalnie umknęła 
kierując się ku Powierzchni. Musiała z przerażenia stracić rozum, inaczej nigdy 
nie pobiegłaby w tę stronę, bo na całej drodze na Powierzchnię nie było już 
bocznego przejścia ani odgałęziającego się korytarza. Cios ogłuszył mnie i 
stałem przez chwilę, żeby dojść do siebie, nim ruszyłem za nią.
Poszedłem za nią ku wyjściu, nie śpiesząc się .zanadto. Miałem nadzieję, że 
szylki pochwycą ją, kiedy tylko się pokaże, lecz niestety, zajęci byli tym 
Tainem, którego wystawił drugi Mog, i kiedy dotarłem do wyjścia, ujrzałem ku 
swemu zdumieniu, że kobieta wydostała się poza tłum i biegnie jak szalona w 
kierunku lasu. Zawołałem do Hun-Pny o pomoc i ruszyłem w pościg, nie oglądając 
się za siebie, by sprawdzić czy ktoś mi towarzyszy. Oczywiście byłem pewien, że 
tak.
No więc owa Tainka miała nade mną sporą przewagę, a wiesz, jak nierówne i 
kamieniste są okolice lochów Tainów. I dopiero kiedy nogi zaczęły odmawiać mi 
posłuszeństwa i niosły mnie zbyt wolno, bym mógł ją dogonić, zaczęła tracić 
oddech. W końcu oparła się o zbocze i zwróciła się ku mnie, warcząc zajadle. 
Zbliżyłem się do niej ostrożnie pamiętając, że muszę, jeśli to możliwe, schwytać 
ją żywą. Odwróciłem się, by popatrzeć, jak daleko są szylki i ku memu zdziwieniu 
nie zobaczyłem ich nigdzie! Przez chwilę zacząłem się obawiać, że będę musiał 
porzucić łup, bo nikt z nas nie jest przyzwyczajony do walki bez szylka za 
plecami, chyba rozumiesz, lecz w końcu podjąłem śmiałą decyzję. Zaatakuję tę 
Tainkę i pokonam ją samodzielnie. Podszedłem więc do niej tak ostrożnie, jak się 
dało.
Stała, dysząc ze zmęczenia i wciąż przyciskając do siebie dziecko; gdy się 
zbliżyłem, zaczęła wywijać wokół siebie kijem.
- Poddaj się, głupia - powiedziałem - nie zabiję cię, chcę cię pojmać żywą.
- Żywą! - zakpiła. - Do jakiego celu? Do łóżka czy na stół?
Nie odpowiedziałem. Po co? Nie miałem ochoty spółkować z żadną z dzikich kobiet, 
nawet gdyby miało mnie to kosztować życie; gdybym zaś jej powiedział, że 
potrzebna jest na ofiarę, nic by to nie pomogło. Śmignąłem więc biczem i walka 
rozpoczęła się.
A była to prawdziwa walka! Gdy tak ścieraliśmy się przez długie minuty, niejeden 
raz dosięgnął mnie cios jej diabelnego kija, ona zaś broczyła krwią z miejsc, 
gdzie mój bicz rozciął jej skórę. W końcu wpadłem na pomysł i zacząłem kierować 
uderzenia biczem nie w jej kierunku, ale ku dziecku! Odtąd wydawało się, że 
zwycięstwo przyjdzie mi z łatwością. Dzikuska tak była pochłonięta osłanianiem 
dziecka, że nie miała czasu na walkę. Po chwili zaczęła płakać i przeklinać 
mnie. Powiedziała, że jestem diabłem wcielonym i nie zasługuję, by nazywać mnie 
człowiekiem. Wiesz, o co chodzi, sam słyszałeś te brednie dzikich. Taka gadanina 
nigdy mnie nie obchodziła. Urodziłem się Mogiem i Mogiem Umrę. Gdy zaczęła tak 
mówić, wiedziałem już, że nadchodzi dla niej moment załamania, i na nowo 
wstąpiła we mnie nadzieja, że uda mi się dostarczyć żywcem matkę i dziecko. Lecz 
właśnie gdy czekałem aż upadnie i podda się, krzyknęła nagle "Nie!" i uniósłszy 
dziecko wysoko nad głową cisnęła nim o ziemię i rozbiła mu kijem głowę. 
Następnie rzuciła, się na mnie z wściekłością, drapiąc, gryząc i plując, aż w 
końcu faktycznie w obronie własnej musiałem użyć przeciwko niej miecza.
Powróciłem z polowania z niczym poza skalpem kobiety, lecz Hun-Pna Dowiesił go, 
wśród swych trofeów, gdzie dotąd się znajduje.
Mówiący umilkł wreszcie; nakrył się słomą i najwyraźniej układał się do drzemki. 
Drugi mężczyzna po chwili miał zamiar pójść w jego ślady, lecz jego 
przygotowania zostały gwałtownie przerwane w wyniku decyzji, którą mieszkańcy 
lochów podjęli u góry wśród lin.
W czasie opowiadania tej ponurej historii obserwatorzy na górze słuchali jej z 
przerażeniem. Nigdy przedtem nie zaświtało im w głowie przypuszczenie, że mogą 
istnieć ludzie do tego stopnia podli i nikczemni, że polują na istoty swego 
rodzaju li tylko dla przyjemności szylków. Opowieści Tumitaka przygotowały ich 
na zetknięcie się z Estetami, ale ta rasa czcicieli szylków znajdowała się na 
jeszcze niższym poziomie człowieczeństwa niż Esteci!
Gdy tak słuchali historii Mogą, w umysłach Tumitaka i jego towarzyszy rósł 
wstręt do tych stworzeń, a gdy Tłok zakończył opowieść, w oczach wszystkich 
pojawił się przebłysk tej samej myśli - owe stwory żyją już o wiele za długo. 
Mieszkańców lochów dławił mroczny, ślepy gniew. Po pytającym spojrzeniu Datty i 
Torpa oraz potakującym geście Tumitaka cała czwórka bez słowa opadła na ziemię 
przed zdumionymi Mogami z zamiarem pozbawienia ich życia.
Nie ulega wątpliwości, że seria zwycięstw odnoszonych przez ludzi w korytarzach 
napełniła ich zbytnią pewnością siebie. Dzicy z mrocznych korytarzy ulegli wobec 
przewagi ich broni, Esteci zaś zostali pokonani bez walki; Tumitak i jego 
towarzysze myśleli, że czeka ich nie bitwa, lecz raczej egzekucja. Było ich 
więcej, ponadto zaatakowali znienacka, byli więc pewni, że w jednej chwili 
wyprawią Mogów na tamten świat. Jednakże gdy się już znaleźli na ziemi, w mig 
pojęli swój błąd. W okamgnieniu Mogowie stali już plecami do siebie i dzierżąc 
miecze w dłoniach bronili się tak bohatersko, że przez chwilę wynik walki był 
niepewny. Ponadto w czasie walki Mogowie wołali - głośno wołali swych panów na 
pomoc!
Tumitak zdał sobie sprawę z szaleństwa ataku prawie natychmiast po jego 
podjęciu; ale nawet gdy sobie to uświadomił, był przekonany, że zryw był w jakiś 
sposób usprawiedliwiony. Gdyby przynajmniej udało się zabić Mogów, ich życie nie 
zostałoby poświęcone na próżno.
Jeden z wysokich, czarnowłosych osobników leżał już na ziemi, Torp rzucił się na 
niego i dobił silnym ciosem w szyję. Przez krótką chwilę, gdy uwaga dwóch innych 
mieszkańców .lochów była tym zajęta, drugi Mog odwrócił się i popędził jak rączy 
jeleń obok Datty i przez drzwi, nadal wołając szylki na pomoc.
Datto zaryczał z gniewu i chciał puścić się w pogoń, lecz Tumitak powstrzymał go 
chwytając za ramię.
- Szybko, Datto, musimy się znów ukryć - szepnął wzburzony. - W górę, na liny! 
Szybko!
Bez chwili wahania skoczył Nikadur ku linom i począł się wspinać, a pozostała 
trójka natychmiast poszła za jego przykładem. Na zewnątrz wzmagały się klekoty i 
trzaski wydawane przez szylki i ledwo mieszkańcy lochów dobrze się ukryli wśród 
splecionych sznurów, gdy Mog wpadł ponownie do wieży, a zaraz za nim pojawiła 
się gromada szylków. Wszystkie stwory były uzbrojone: każdy miał na sobie 
skrzynkę z wężem, taką samą, jaką nosił ów pierwszy szylk, który zaglądał tu 
poprzednio.
Teraz jednak w kleszczach szylków znajdowały się długie, dziwaczne rury 
wylotowe.
Szylki rozejrzały się wokół ze zdumieniem, a potem jeden z nich wskazał w górę. 
Mieszkańcy lochów nie zaprzestali wspinaczki, gdyż według wszelkiego 
prawdopodobieństwa sieć lin sięgała aż do szczytu wieży; pięli się więc uparcie 
chcąc tylko znaleźć się jak najdalej od dzikich władców Powierzchni. Mieli 
jednak przeczucie, że ucieczka nie ma szans powodzenia, a ostatnie ich nadzieje 
runęły, kiedy dwa szylki schowały rury wylotowe broni do pochew i z wielką 
wprawą zaczęły wspinać się za nimi. 
Czterej zdesperowani mieszkańcy lochów nie mieli innego wyjścia, tylko 
kontynuować beznadziejną wspinaczkę i błagać los o jakieś cudowne wybawienie. 
Nikadur w dalszym ciągu znajdował się na czele, zaraz za nim wspinał się zwinny 
Tumitak, lecz olbrzymie rozmiary. Datty i jego potężnego bratanka hamowały ich 
ruchy, toteż znajdowali się oni o wiele niżej niż Lorianie.
Labirynt lin i powrozów zagęszczał się w miarę wspinaczki, aż w końcu nie można 
już było dostrzec podłogi wieży; lecz dochodzące z dołu dźwięki kazały pamiętać, 
że szylki zbliżają się w szybkim tempie. Nagle gdzieś pod Tumitakiem rozległ się 
krzyk - krzyk cierpienia. Potem nastąpiła dzika szamotanina, hałas, łomot ciał 
staczających się po linach i głośny trzask! Tumitak obejrzał się, lecz widok 
zasłaniała mu plątanina lin; nagle liny rozsunęły się i pojawiła się w nich 
przerażona twarz Datty, której śmiertelna bladość dziwnie kontrastowała z rudym 
zabarwieniem brody i włosów.
- Torp! - krzyknął z bólem w głosie - Tumitaku, złapali mojego bratanka Torpa. 
To on spadł. Rzucili się na niego i chcieli sięgnąć mu do gardła tymi 
piekielnymi kleszczami! Bronił się, lecz stracił równowagę i upadł. Ale szylki 
też przypłaciły to życiem! Też przypłaciły życiem! Już nie jesteś jedynym 
Zabójcą Szylków, ó, władco Loru!
Olbrzymi Jakranin płakał, przesuwając się w górę, gdyż bratanek był dla niego 
wszystkim i miał zostać jego następcą jako władca Jakran. Tumitak również uczuł 
ból w sercu na myśl o tym, że Torpa nie ma już z nimi. Jednak nic nie odrzekł 
wodzowi Jakran, pragnąc resztę sił oszczędzić na wspinaczkę. Nagle Nikadur, 
który zniknął mu z oczu w sieci u góry, wydał okrzyk i w jednej chwili serce 
Tumitaka pogrążyło się w jeszcze większej rozpaczy. Czyżby i tego przyjaciela 
miał utracić? Czyżby szylki zaatakowały ich od góry? Zaczął posuwać się jeszcze 
spieszniej zastanawiając się, czy zdoła dotrzeć do przyjaciela na czas, by mu 
pomóc.
Rozsunął liny nad sobą, wspiął się wyżej i ujrzał przyćmione światło 
przedostające się przez sieć. Po chwili w polu widzenia pojawiła się sylwetka 
Nikadura, ciemno rysująca się na tle tego nowego światła. Blask padał od jednej 
ze ścian i gdy Tumitak dotarł do przyjaciela, zrozumiał powód jego okrzyku.
Światło wydobywało się z małego okrągłego okienka umieszczonego na samym 
szczycie wieży. Nikadur krzyknął odruchowo, gdy przez nie popatrzył i po raz 
pierwszy ujrzał Powierzchnię w pełnym blasku dnia. Kiedy Tumitak wyjrzał poza 
krawędź okienka, sam ledwie mógł powstrzymać się od okrzyku.
Przez szybę widać było miasto szylków, a z parapetu zwieszał się pęk lin. Ich 
końce przymocowano do okien w innych wieżach; szylki zapewne używały tych lin do 
przenoszenia się z jednej wieży do drugiej bez schodzenia na ziemię. W dole 
Tumitak widział inne wieże oraz stale powiększający się tłum szylków, wśród 
których gdzieniegdzie pojawiała się zarośnięta twarz Mogą.
Jednakże nie tłum na dole ani liny łączące wieże, ani nawet nie szeroka panorama 
z okna wyrwała okrzyk zdumienia z piersi Nikadura. Powodem było pierwsze 
spojrzenie na słońce! Nawet w tak rozpaczliwej sytuacji słońce wywarło 
największe wrażenie na nim, gdy pierwszy raz w życiu ujrzał w pełni oświetloną 
Powierzchnię. Co prawda Tumitak, który widział słońce już przedtem, był zdumiony 
prawie tak samo. Słońce, które widział poprzednio, było czerwoną kulą 
połyskującą przyćmionym blaskiem i opadającą na zachodzie, podczas gdy ów 
olbrzymi krąg, oślepiający intensywnym białym światłem, wisiał dokładnie po 
przeciwnej stronie nieba. Przez chwilę zastanawiał się nad tą zagadką, lecz 
szybko zataił zdumienie w głębi duszy i spróbował skupić się nad obmyślaniem 
możliwości ucieczki.
Metalowe ściany opadające w dół poza krawędzią okna były równie gładkie jak 
szkliste ściany jego rodzinnego korytarza - tędy możliwości ucieczki nie było. 
Gdyby nawet udało mu się zsunąć po murze wieży, nic by mu z tego nie przyszło, 
ponieważ tłum szylków zwiększał się tak szybko, że zajmował cały teren wokół; 
Tumitak widział, jak coś sobie -pokazywały i gestykulowały gwałtownie, zupełnie 
tak samo, jak zachowuje się tłum ludzi w podobnych okolicznościach.
Między Lorianami znalazł się nagle Datto i wychylił swój potężny tułów ponad 
krawędź okna. Oczy miał wciąż pełne łez z powodu śmierci Torpa, ale nie 
wspominał już o swym nieszczęściu. Myśli jego również zajmowała sprawa ucieczki.
- Nadchodzą, Tumitaku - powiedział. - Inne szylki wspinają się po linach. Co 
teraz zrobimy? Wracamy, by z nimi walczyć?
Lorianin uczuł ciepło w sercu, gdy uświadomił sobie gotowość Datty do walki z 
szylkami. Przynajmniej ten człowiek zrozumiał nauki, które głosił tak długo i 
żarliwie wśród mieszkańców lochów. Jednak teraz pokręcił głową na propozycję 
Datty i dalej wyglądał przez okno. Pozostawała im jedna możliwość ucieczki, tak 
nikła, że z niechęcią nawet o niej myślał. W końcu jednak, gdy usłyszał hałas 
gdzieś niedaleko w dole i pojął, że ścigające ich szylki wkrótce dobrną do okna, 
zdecydował się przystąpić do wykonania swego desperackiego planu.
Końce lin zwieszających się z parapetu sięgały do wież, które w większości były 
zamieszkane. Tumitak widział w oknach twarze szylków, w jednym pojawiło się 
nawet zarośnięte oblicze Mogą. Dwa okna były jednak puste i Tumitak wskazał na 
bliższe z nich.
- To nasza jedyna szansa - powiedział, starając się ukryć rozpacz w głosie. - 
Szansa jest niewielka, ale może uda nam się przejść i uciec potem z drugiej 
wieży.
Nikadur, który zajmował najlepsze stanowisko przy oknie, w lot pochwycił ten 
pomysł i wychyliwszy się przez otwór zawisnął na linie. Przesuwał się po sznurze 
na rękach. Tumitak skinął na Dattę, by poszedł za nim. Wielki Jakranin 
potrząsnął głową.
- Nie czas na bohaterskie gesty, o władco Loru - powiedział. - Dolne korytarze 
bardziej potrzebują ciebie niż mnie. Szansa ucieczki jest i tak niewielka, więc 
po co ją jeszcze zmniejszać? Idź ty, a ja pójdę za tobą i będę was osłaniał z 
tyłu.
Ta koncepcja nie podobała się Tumitakowi, który przez chwilę chciał zaoponować, 
lecz narastające niebezpieczeństwo-uświadomiło mu, że czas jest cenny:, stanął 
więc w oknie i ruszył za Nikadurem, przesuwając się na rękach.
Lorianin raz jeden spojrzał w-dół, gdy wisiał niczym małpa na sznurze, ,lecz od 
razu dostał zawrotu głowy i musiał pośpiesznie skierować wzrok w górę. Gdy 
przekonał się, że ma Nikadura tuż przed sobą, zwolnił tempo posuwania się na 
tyle, by obejrzeć się i sprawdzić, czy Datto poszedł w ślad za nim. Obraz, jaki 
ujrzał w tym przelotnym momencie, miał na długie lata pozostać w jego pamięci.
Szylki dotarły do okna i Datto zmuszony był odwrócić się i stawić im czoło. 
Tumitak widział, jak wielki wódz Jakran, którego jeden szylk starał się za 
wszelką cenę dosięgnąć kleszczami z tyłu, porwał innego szylka i cisnął go przy 
wtórze klekotu i pisków przez okno. Dobył następnie miecza i krzyknął do 
Tumitaka.
- Mają mnie, Tumitaku - zawołał. - Nie zdołam ich zatrzymać. Jest wiele... - 
zawahał się i wtem zaświtał mu jakiś pomysł. - Trzymaj się mocno liny, Tumitaku!
Wódz Lorian patrzył w zdumieniu pomieszanym z rozpaczą, jak Datto uderza 
mieczem. - Trzymaj się mocno liny! - ponownie krzyknął Jakranin, a ostrze miecza 
uderzyło w sznur przecinając go do połowy. Pełen obaw, nie rozumiejąc motywów 
postępowania Datty, Tumitak przywarł jeszcze mocniej do liny i wtedy miecz 
ponownie uderzył, gładko odcinając sznur w miejscu, gdzie był umocowany do okna.
Tumitak zdołał jeszcze dojrzeć, jak Dattę wciągnięto do wnętrza w momencie 
uderzenia mieczem; w następnej chwili Lorianin odlatywał już od wieży. Myślał 
już tylko o niechybnej śmierci, a jednak jakiś wewnętrzny instynkt kazał mu 
zastosować się do ostatniego żądania Datty i trzymać się liny jak ostatniej 
deski ratunku. Ujrzał, jak ze straszną szybkością zbliża się do ziemi, zobaczył, 
że dolatują do wieży, do której przymocowany był drugi koniec sznura; nagle 
nastąpił potężny wstrząs i z góry dobiegł go okrzyk przerażenia Nikadura. Lina 
przeniosła ich poza pochyloną wieżę; jej koniec, obciążony Lorianami, zadziałał 
jak wahadło ,i po chwili ziemia, która dotąd zbliżała się w tempie 
przyprawiającym o mdłości, zaczęła się znowu oddalać!
Ledwie obaj Lorianie mgliście zdali sobie sprawę, że jakimś cudem" ( udało im 
się uniknąć śmierci, gdy ręka Tumitaka zaczęła się ześlizgiwać z liny. Lorianin 
schwycił za najbliższy przedmiot, którym okazała się noga Nikadura; usłyszał 
jeszcze jeden okrzyk, a po chwili obaj wirowali już w powietrzu, by wkrótce 
wylądować w gałęziach drzewa, które rosło opodal wież.
Choć oszołomieni i podrapani na skutek upadku, Lorianie nie tracili ani sekundy 
chcąc wykorzystać nową możliwość ucieczki. W jednej chwili zsuwali się już po 
ulistnionych gałęziach. Tumitak zastanowił się przelotnie nad dziwnym obiektem, 
w którym się znalazł, ale gdy doszedł do wniosku, że nic mu z tej strony nie 
zagraża, całą uwagę skupił na ucieczce.
Szylki zostały widocznie zaskoczone nagłym rozwojem wypadków, skoro nie od razu 
podjęły pościg. W istocie Lorianie znajdowali się już poza drzewem, gdy doszły 
ich okrzyki i klekoty od strony wież, świadczące o tym, że szylki zorganizowały 
pogoń. Rozejrzeli się wokół, na próżno starając się dostrzec otwór prowadzący do 
ich własnych korytarzy. Znajdował się on daleko na prawo ukryty wśród drzew; 
krzyknąwszy więc do Nikadura, by biegł za nim, Tumitak zagłębił się w las 
oddalając się od Szemu.
Bez tchu, poranieni, wyzbyci wszelkich zamiarów podboju Powierzchni, dwaj 
mieszkańcy lochów uciekali przez zarośla jak króliki, a za nimi coraz bardziej 
wzmagały się odgłosy pościgu.
III.
Trudno pisarzowi naszych czasów odtworzyć myśli, które przebiegały przez głowy 
Lorian w czasie ich ucieczki przez las w rozpaczliwym popłochu. Od tamtych 
bohaterów świat dzisiejszy dzieli trzy tysiące lat, lat nieustannych zmian i 
postępu; w bezpiecznym i jednostajnym życiu, które prowadzimy, niewiele jest 
możliwości odtworzenia ich gwałtownych uczuć. Możemy oczywiście łatwo pojąć, że 
strachów mroczny, ślepy strach, który czasem nawiedza nas w koszmarach nocnych, 
był zapewne w ich umysłach najsilniejszy. Musiały jednak być jeszcze inne 
doznania, inne uczucia.
Cóż na przykład mogli myśleć o drzewach, które rosły na każdym kroku? Bez 
wątpienia zdawać się musiały dziwacznymi formami życia, bo istoty z podziemi 
znały roślinność jedynie z legend. Cóż sądzili o przerażonych krzykach ptaków 
lub o nagłym pojawieniu się królika zaskoczonego odgłosem ich ucieczki? Jaka 
była ich reakcja na widok strumyka lub gęstwiny jeżyn czepiających się i 
rozrywających im odzież? Lub na widok wielkiego, okrągłego słońca świecącego 
pośród drzew coraz silniejszym blaskiem, unoszącego się coraz wyżej nad ich 
głowami? Łatwo możemy sobie wyobrazić, że to wszystko nie wywarło wielkiego 
wrażenia na Lorianach w czasie ucieczki, nie można jednak zaprzeczyć, że jakiś 
wpływ mieć musiało. A nad tą gmatwaniną myśli w ich głowach rósł odgłos 
nadciągającego coraz bliżej pościgu szylków.
Było to prawdziwe szczęście dla Lorian, że szylki zostały zanadto zaskoczone, by 
wyruszyć za nimi od razu. Nim zorganizowano grupę pościgową, mieszkańcy lochów 
przepadli już w gęsto zalesionym terenie zaraz za skrajem miasta i minęło dobre 
pięć minut, nim Mogowie wypuszczeni przez szylki znaleźli ich trop i ruszyli za 
nimi. W tym czasie Tumitak i jego towarzysz wspięli się po kamienistym, 
stopniowo wznoszącym się zboczu pagórka i zbiegli już po drugiej stronie.
Uciekali w najwyższym przerażeniu, nie myśląc o niczym oprócz tego, by znaleźć 
się jak najdalej od miasta nieprzyjaciół. Po tej strome pagórka drzewa się 
przerzedziły, lecz w miarę schodzenia" posuwanie się naprzód stawało się coraz 
trudniejsze ze względu na wysokie trawy i krzewy, które porastały zbocze. Gdyby 
znali okolicę, wiedzieliby, że znajdują się teraz w dolinie szerokiej i płytkiej 
rzeki, która przepływa niedaleko od Szemu. Rzeka miała zwykle tylko kilkaset 
stóp szerokości i kilka głębokości, lecz po ostatnich wiosennych deszczach 
płynęła rwącym, wezbranym nurtem przecinając dolinę ostrym zakolem w drodze do 
morza.
Lorianie pędzili ku niej i wkrótce wpadli w gęste zarośla wierzb i olszyn 
rosnących na brzegach, kierując się racjonalną nadzieją, że gęsta roślinność 
skryje ich przed oczami ścigających.
Gdy dopadli zarośli, Tumitak odważył się rzucić pośpieszne spojrzenie za siebie. 
Daleko u szczytu pagórka dojrzał ścigających, którzy pokonali już grzbiet i 
pośpiesznie zmierzali w, głąb doliny. Wśród nich było przynajmniej tuzin 
szylków, większość niosła owe dziwne skrzynki z przymocowanymi do nich wężami, 
na czele zaś gromady ujrzał grupę ludzi do polowań - Mogów o zarośniętych 
twarzach.
Gdy tak patrzył, wyśledził go jeden z Mogów i chrapliwym okrzykiem zwrócił uwagę 
pozostałych na cel pogoni.
W serce Tumitaka wkradła się rozpacz, bo nigdy jeszcze od początku wyprawy nie 
był w tak niebezpiecznych opałach, jak obecnie. A gdyby mu powiedzieć, że 
sytuacja może być jeszcze gorsza, pewnie by nie uwierzył. Tymczasem odwrócił się 
i skoczył w gąszcz łozy, i Wtem usłyszał, jak znajdujący się przed nim Nikadur 
wydał okrzyk przerażenia! Przedarł się szybko naprzód, nie pojmując co mogło się 
stać, i ujrzał, że jego towarzysz przerwał ucieczkę. Przerwał, gdyż dotarł do 
brzegu wody i nie mógł uciekać dalej!
Dla obu zrozpaczonych Lorian była to ostatnia kropla przepełniająca czarę. Obaj 
nie widzieli już żadnej możliwości, ratunku, gdyż miejsce, w którym stali, 
okalała rzeka i nie można było uciekać ani na prawo, ani na lewo. Za sobą 
słyszeli wycie Mogów i wrogie, nieludzkie głosy szylków.
Nigdy jeszcze dotąd nikt nie miał większego prawa powiedzieć, że znalazł się 
między młotem i kowadłem.
Jak zwierzątko osaczone w końcu przez drapieżnika Nikadur skulił się na brzegu i 
ukrył twarz w dłoniach. Tumitak wiele oddałby za umiejętność poddania się i 
odczucia tej ulgi całkowitej rezygnacji, którą czuł Nikadur, lecz coś w jego 
duszy kazało mu umierać w walce. Wydobył pistolet z trzema cennymi pociskami, 
które zostały jeszcze od dnia, gdy zabił szylka; przez głowę przemknęła mu myśl, 
że jeśli musi zginąć, zginie przynajmniej walcząc z wrogami człowieka, a taki 
honor nieczęsto przypadał Lorianom.
Gdybyż ci dwaj wiedzieli, że> żadnemu z nich nie było pisane zginąć w ten sposób 
jeszcze przez wiele długich lat... Przez wiele dni, nim jeszcze trafili w to 
miejsce, sama natura przygotowywała im drogę ucieczki. Teren, na którym stali, 
znajdował się kilka stóp ponad poziomem rzeki; był to wysoki, rozsypujący się 
wał nadbrzeżny i wody wiosennego przyboru podmywały go, aż miejsce to znalazło 
się kilka stóp nad wodą. Pod ciężarem Lorian nawis zaczął się chwiać, do tego 
stopnia, że wystarczyłby najmniejszy wstrząs do oderwania go i rzucenia w fale. 
Gdy szylki i ich gończy Mogowie zaczęli przedzierać się przez zarośla, by 
pochwycić uciekinierów, wielka kłoda pochwycona wirem i rzucona na brzeg 
uderzyła z głuchym stuknięciem w wał - i dzieło erozji dokonało się! Tumitak 
poczuł, jak ziemia usuwa mu się nagle spod stóp; wydawało mu się, że cały świat 
podskoczył pod nim jak oszalały - po chwili Lorianin runął z pluskiem do 
lodowato zimnej wody chwytając ustami powietrze, walcząc z prądem, przekonany, 
że zaraz utonie. Nadal kurczowo trzymał pistolet, bo jakiś tajemniczy, 
podświadomy instynkt samozachowawczy kazał mu przyciskać go do siebie mocno 
podczas wszystkich wydarzeń, które nastąpiły potem.
Gdy Tumitak wypłynął na powierzchnię po. pierwszym zanurzeniu w lodowatej 
wodzie, wyrzucił ramiona na bok i próbował instynktownie uratować się przed 
utonięciem. Pływać nie umiał, w końcu przez całe życie nie widział tyle wody 
naraz, by można było w niej pływać, lecz jakiś podświadomy instynkt kazał mu 
wykonywać rozpaczliwe ruchy; nagle uderzył ręką o kłodę, która była przyczyną 
jego nagłego spotkania z tym zdumiewającym wodnym żywiołem. Schwycił ją, objął 
ramieniem i podciągnął się na niej. Drugą ręką, w której trzymał pistolet, 
uderzył w czyjąś mokrą, rudowłosą głowę i ku swemu zdziwieniu ujrzał bladą, 
przerażoną twarz Nikadura, któremu widocznie udało się pochwycić kłodę i wspiąć 
się na nią z drugiej strony.
Gdy Lorianie przestali już łapczywie chwytać ustami powietrze i pluć wodą, i gdy 
na tyle doszli do siebie, że mogli rozejrzeć się wokół, spostrzegli, że kłoda 
wyrwała się z wiru i znowu płynęła z prądem, oddalając się z każdą chwilą od 
brzegu. Na chwilę powstała w nich nadzieja - niebezpieczeństwo śmierci ze strony 
szylków już im nie zagrażało - lecz potem -uświadomili sobie, że wcale nie są tu 
bezpieczniejsi; grożąca im śmierć, poprzednio krótka i litościwa, mogła stać się 
teraz długim i przewlekłym konaniem. Mimo to nadal trzymali się kurczowo kłody, 
choć tylko instynkt samozachowawczy kazał im w ogóle walczyć.
Apatycznym wzrokiem obserwowali brzeg, który oddalał się coraz bardziej, a gdy 
dotarli prawie do środka rzeki, Nikadur wydobył z siebie nieartykułowany okrzyk 
i wskazał miejsce, w którym obaj spadli do wody. Z gąszczu wyszły szylki i stały 
zdziwione, zastanawiając się, gdzie mogli się podziać mieszkańcy lochów. Wkrótce 
wyśledził ich Mog i okrzykiem dał znać swym panom. Tumitak dojrzał, jak szylki 
wydostały z pochew swe dziwne węże z długimi rurami i skierowały je w ich 
kierunku. W odległości kilkunastu jardów od nich wytrysnęły z wody małe obłoczki 
pary, lecz najwidoczniej odległość była już zbyt duża, by owa broń mogła 
wyrządzić jakąś znaczniejszą szkodę. Raz rzeczywiście Tumitak poczuł ognisty 
podmuch na twarzy, jakby żar z pieca, lecz była to tylko chwilowa przykrość i po 
krótkiej chwili szylki zaniechały usiłowań i stały obserwując ich, póki Lorianie 
nie zniknęli za zakrętem rzeki.
Kiedy unosił ich główny prąd, Lorianie mieli czas, by rozejrzeć się dookoła i 
poznać krajobraz nowego świata, w którym się znaleźli. Prąd był dość szybki, a 
mimo to gdy się unosili na wodzie, ta szybkość była niezauważalna; zaczęli 
boleśnie odczuwać stopniowo wzrastające zmęczenie ramion. Obserwowali brzegi 
dziwiąc się drzewom i krzakom, które rozciągały się jakby bez końca wzdłuż 
rzeki; zastanawiali się, w jaki sposób w ogóle znajdą drogę przez tę gęstwinę na 
oko nie do przebycia, gdy już dopłyną do brzegu. Spoglądali w niebo i zdumiewali 
się na widok chmur, którym mogli się po raz pierwszy dokładnie przyjrzeć. A 
przede wszystkim dziwili się słońcu, które dotarło już do zenitu, nie 
pozostawiając w ich umysłach wątpliwości, że owo zdumiewające światło 
Powierzchni naprawdę przesuwa się powoli po niebie.
Minęła godzina, a mieszkańcy lochów nadal płynęli rzeką uczepieni niesionego 
prądem drzewa i problem dotarcia do brzegu był tak samo nie rozwiązany, jak 
poprzednio. Tumitak usiłował raz wspiąć się na wierzch kłody i popłynąć 
okrakiem, ale przy pierwszej próbie omal nie stracił towarzysza, gdy kłoda nagle 
się obróciła; porzucił więc ten zamiar i nadal trzymał się jej zmęczonymi 
rękami.
Minęła jeszcze jedna godzina. Lorianie ze zbolałymi ramionami i przemoczeni 
zaczynali myśleć, że nawet ucieczka przed szylkami była od tego lepsza. Tumitak 
zastanawiał się, co by się stało, gdyby puścił kłodę, gdy nagle stopy jego 
dotknęły czegoś, obsunęły się i dotknęły ponownie! Rozluźnił nieco chwyt i 
domyślił się, że dotknął nogami dna rzeki. Kłoda dotarła do innego wielkiego 
zakola i niepostrzeżenie zbliżyła się do brzegu, gdzie piaszczysta łacha 
wysuwała się daleko w głąb rzeki. Tumitak ostrożnie puścił drewno, zapadł się 
nieco i stanął po szyję w wodzie. Rozejrzał się wokoło i widząc, że brzeg jest 
niedaleko, puścił kłodę; krzyknąwszy do Nikadura, by uczynił podobnie, odwrócił 
się i zaczął iść ku brzegowi. Jego towarzysz usłuchał go i w ciągu kilku chwil 
obaj przebrnęli, brodząc, przez łachę i padli, zmęczeni i mokrzy, w zarośla na 
brzegu.
Gdy już skryli się w gąszczu roślin i łozy, chcieli upewnić się, czy pościg za 
nimi trwa nadal. Długo spoglądali na drugi brzeg szerokiej rzeki i z 
przerażeniem podskakiwali na każdy dźwięk nadchodzący z lasu. Lecz czas mijał i 
nie pojawił się żaden dziki szylk, by ich pozabijać, ani nie doszły do ich uszu 
żadne klekoczące okrzyki; uznali więc, że udało > im się ujść pogoni. Wtedy 
dopiero ich znużone ciała zaczęły domagać się odpoczynku; Lorianie nie próbowali 
walczyć z sennością i po kilku minutach spali już głęboko.
Mówi się zazwyczaj, że człowiek śmiertelnie wyczerpany śpi jak zabity, czyli że 
sen jego jest twardy i niezmącony. Tego popołudnia Lorianie przekonali się o 
tym, co wie każdy, kto kiedykolwiek był całkowicie wyczerpany - że sen osoby 
śmiertelnie zmęczonej nie jest wcale twardy. Co chwila to jeden, to drugi budził 
się na jakiś dźwięk dochodzący z lasu; co chwila przeciążone nerwy wyrywały ich 
z drzemki i Lorianie uświadamiali sobie, że siedzą i wpatrują się w las z 
wytężoną Uwagą; w końcu zaś pod wieczór, gdy seto zaczynał powoli nadchodzić, 
zaczęły nawiedzać ich koszmary. Ostatecznie jednak nadszedł odpoczynek, i gdy 
wstał poranek, Tumitak wyświeżony i rześki otworzył oczy i rozejrzał się po 
świecie, który nie tak dawno przyprawił go o takie przerażenie.
Słońce właśnie wstawało, _a jego blask pięknie odbijał się w wezbranych wodach 
rzeki. Ptaki zaczynały śpiewać, a nad głową Tumitaka z gałęzi olbrzymiej starej 
gruszy opadał deszcz srebrnych płatków. Wiał poranny wiaterek, który gnał przed 
sobą różowe obłoczki na wschodzie; był cudny poranek wiosenny, lecz jego urok 
nie docierał do Tumitaka; bez reszty pochłonięty był dociekaniem, które z 
otaczających go rzeczy mogą być dla niego niebezpieczne i w jakich 
okolicznościach. W końcu odwrócił się i obudził Nikadura. Ten usiadł, rozejrzał 
się wokoło, a następnie znowu popadł w rozpacz.
- Myślałem, że to wszystko sen, Tumitaku - powiedział żałośnie. Tumitak 
uśmiechnął się i wzruszył ramionami.
- Niestety nie - odrzekł na wpół gorzko. - Jesteśmy daleko od bezpiecznych 
Korytarzy Loru, Nikadurze.
Mówiąc to zdjął z ramion tobołek, z którym nie rozstawał się ani na chwilę, 
usadowił się wygodnie i ze środka wydobył zawiniątko z żywnością. Połowę podał 
Nikadurowi i na chwilę zapanowała cisza, gdy obaj spożywali proste śniadanie, 
pierwszy posiłek od czasu wyjścia z podziemi.
Skończywszy jeść obejrzeli dokładniej owo cudowne miejsce, w którym się 
znaleźli. Na chwilę zaabsorbowała ich ziemia; nie potrafili odgadnąć, czy była 
to obfita warstwa grubego pyłu, czy też rozpadło się i skruszyło pierwotne 
podłoże skalne. Jednak problem ten zniknął w obliczu dalszych tajemnic, bo 
gdziekolwiek spojrzeli, znajdowali nowe cuda przyciągające uwagę. Nad głowami 
Lorian przeleciał ptak i choć spotykali oni już w korytarzach nietoperze, 
zdumiewali się osobliwością owego stworzenia z Powierzchni i, precyzją jego 
lotu.
Podziw ich wzbudziły następnie kwiaty, obficie kwitnące w lesie, lecz nawet 
teraz jeszcze nie wiedzieli, jak to wytłumaczyć, że owe przedmioty, bez 
wątpienia wyglądające na żywe organizmy, były nieszkodliwe i nie mogły się 
poruszać. Dwa razy spostrzegli niewielkie zwierzątka, z których jedno szybko 
przed nimi umknęło, drugie zaś z zaciekawieniem przyglądało się im z nory pod 
kamieniem; Tumitak osiągnął jednak już taką równowagę ducha, że potrafił 
zapanować nad obawą i uznał, że jest potężniejszy przynajmniej od tych małych 
stworzeń z Powierzchni.
Przez ponad godzinę obserwowali ów zadziwiający świat. Naraz Nikadur głośno 
wypowiedział myśl, która od pewnego czasu dręczyła Tumitaka.
- Jak wrócimy do naszych korytarzy, Tumitaku? - zapytał. - Czy zastanowiłeś się 
chociaż przez chwilę, w którą stronę musimy pójść?
Tumitak zamyślił się. - Jeśli pójdziemy w kierunku, z którego przyniósł nas prąd 
rzeki, powinniśmy znaleźć się wystarczająco blisko miasta szylków, żeby odnaleźć 
nasz dom. Być może jednak szylki nadal nas szukają. Czy potrafisz jeszcze raz 
stawić czoło niebezpieczeństwom Szemu?
Nikadur zadrżał, lecz odpowiedź jego uświadomiła Tumitakowi, że wydarzenia 
ostatnich dwóch dni w jakiś sposób ożywiły w Nikadurze resztki dawnego odważnego 
ducha, bo Lorianin udzielił mężnej odpowiedzi. - Nenapus i inni wojownicy 
oczekują nas w korytarzach Estetów. Powinniśmy chyba spróbować przedostać się do 
nich!
Zabójca Szylków uśmiechnął się i poklepał towarzysza po plecach.
- No to chodźmy - powiedział. Wstali i ponownie ruszyli w drogę trzymając się 
jak najbliżej brzegu rzeki i błagając los, by nie stanęła im na drodze jakaś 
nowa i nieznana przeszkoda. Daleko jednak nie odeszli, gdy stało się oczywiste, 
że nie będą w stanie długo iść z biegiem rzeki. Brzegi były coraz bardziej 
strome, a porastająca je roślinność coraz gęstsza, aż w końcu Lorianie przestali 
trzymać się rzeki i ruszyli w głąb lasu mając nadzieję znaleźć teren bardziej 
otwarty. Przeszli nie więcej niż kilkadziesiąt jardów, gdy napotkali dobrze 
widoczną ścieżkę prowadzącą w pożądanym kierunku. Byli do tego stopnia 
niedoświadczeni i nie-obyci w lesie, że nie przyszło im do głowy, że owa ścieżka 
została celowo wytyczona przez szylki. Natychmiast na nią wstąpili i ruszyli w 
dalszą drogę, nieświadomi niebezpieczeństwa.
Przez ponad milę maszerowali bez żadnych przygód. Cieszyli się głośno, że udało 
im się szczęśliwie trafić na tę ścieżkę i ich nadzieje rosły, że mimo wszystko 
uda im się ponownie dotrzeć do jamy, gdy nagle w czasie podchodzenia do szczytu 
wzniesienia usłyszeli wyraźne odgłosy zamieszania, dochodzące z dolinki 
znajdującej się po drugiej stronie. Natychmiast skoczyli w zarośla i zataili 
się; po pewnym czasie powoli pod-pełzli do szczytu pagórka i leżąc na brzuchach 
przyglądali się osobliwej scenie.
Była to scena bitewna - taka właśnie, o jakiej słyszeli w opowiadaniu Mogą 
Tłoka, kiedy chowali się w linach i powrozach szylkowej wieży. W dolince 
znajdowało się siedem istot - trzy szylki i cztery istoty ludzkie. Byli tam 
trzej Mogowie uzbrojeni w krótkie, ciężkie oszczepy przypominające starorzymskie 
włócznie; czwartą zaś istotą była kobieta opierająca się plecami o pień 
wielkiego drzewa, która zajadle opędzała się od Mogów długim, spiczastym 
mieczem. Miecz wystarczał jej chyba do obrony przed trójką napastników. Widok 
trzech złamanych bieży leżących u jej stóp świadczył, że bitwa trwała już przez 
pewien czas, i że dziewczyna nieźle sobie radzi.
Trzy szylki nie brały udziału w walce; stały z boku i zagrzewały Mogów do walki 
ironicznym klekotem. Dwa z nich były, jak się zdawało, nieuzbrojone, trzeci zaś 
miał znajomą czarną skrzynkę z wężem, którego długą rurę trzymał między dwoma 
odnóżami, podobnie jak człowiek trzyma ołówek między palcem wskazującym i 
kciukiem. Uważnie obserwował przebieg walki, a Tumitak wiedział, że gdyby 
zwycięstwo przechylało się na stronę dziewczyny, zabiłby ją natychmiast, kładąc 
kres zmaganiom.
Za szylkami znajdował się dziwaczny pojazd; długi, wąski wóz dziwnie ustawiony 
na dwóch kołach, z wysoką, przezroczystą osłoną w kształcie litery V, za którą 
znajdowało się oszałamiające mnóstwo przyrządów sterowniczych. Najwyraźniej 
szylki i służący im Mogowie jechali dokądś tym pojazdem i zatrzymali się po to 
tylko, by zabawić się widokiem śmierci dziewczyny.
Przyjrzawszy się przelotnie pojazdowi, Tumitak zauważył również znajdującą się z 
tyłu wozu skrzynkę, w której leżało wiele białych, lśniących prętów z metalu. 
Wydało mu się, że owe pręty wykonane są z substancji przypominającej materiał, z 
którego zrobione są płyty oświetlające korytarze. Nie były one zupełnie 
identyczne, bo wydzielały o wiele słabszy blask niż światło płyt; była to w 
istocie ledwie luminescencja. Tumitak przelotnie tylko zainteresował się 
pojazdem, ledwo nań spojrzawszy; gdy zaś ponownie powrócił wzrokiem na pole 
walki, serce podskoczyło mu do gardła. Ujrzał bowiem, jak jeden z Mogów uderzył 
gwałtownie w miecz dziewczyny i zanim zdołała się zasłonić, drugi Mog uniósł 
broń w górę i wtedy... Coś świsnęło w powietrzu nie opodal głowy Tumitaka i nim 
Mog zdołał zadać cios, podał się gwałtownie w tył i padł na ziemię ze strzałą w 
sercu!
Tumitak odwrócił się i ujrzał Nikadura klęczącego w trawie i nakładającego nową 
strzałę na cięciwę. Pojął natychmiast, co uczynił jego towarzysz i chichocząc 
trochę ze zdumienia, a trochę z radości, że Nikadur wykazał taką odwagę, wydobył 
pistolet i ponownie odwrócił się w stronę pola walki. Szylki zostały zaskoczone 
nagłą, niezrozumiałą śmiercią ich człowieka do polowań i ta chwila konsternacji 
wystarczyła, by dać Lorianom owe pół sekundy potrzebne do zwycięstwa. Gdy 
Tumitak odwrócił się, ujrzał, jak uzbrojony szylk unosi wąż z długą rurą 
wylotową - i wtedy, ku zdziwieniu Lorianina, krzewy na prawo, gdzie skierowany 
był wylot, buchnęły płomieniem.
W jednej chwili wypalił pistolet Tumitaka i cudownym trafem pocisk trafił szylka 
prosto w tułów. Szylk wydał niesamowity okrzyk, jego odnóża zwisły bezwładnie i 
runął na ziemię wypuszczając rurę z uścisku.
Gdy wąż spadł na ziemię, Tumitak ujrzał osobliwe zjawisko. Długa rura wylotu 
padając zakreśliła poziomy krąg, a gdziekolwiek się skierowała, roślinność 
natychmiast stawała w płomieniach! Ognista droga znaczyła się na lewo i na prawo 
oraz wysoko w drzewach, nad głowami i z tyłu za nimi - a gdy w końcu rura wylotu 
oparła się o ziemię, pojawiło się nad nią długie pasmo sczerniałej ziemi, 
rozpoczynające się od wylotu i sięgające w głąb lasu. Gdzieś tam z trzaskiem 
opadł na ziemię wielki konar, odcięty od pnia ognistym snopem - i wówczas 
Tumitak pośpiesznie przeniósł wzrok na pole bitwy, wtedy właśnie gdy drugi z 
szylków sięgał po węża. Tumitak ponownie wystrzelił z pistoletu - spudłował! 
Miał właśnie wystrzelić trzeci, ostatni pocisk, gdy usłyszał jęk cięciwy 
Nikadura i drugi szylk upadł na ziemię, słabo przebierając odnóżami, którymi 
próbował pochwycić strzałę przebijającą jego tułów.
Pozostało jeszcze dwóch Mogów i jeden szylk, a Lorianie wciąż mieli przewagę 
zaskoczenia. Ostatni szylk rzucił się w kierunku broni swego zabitego 
pobratymcy, lecz jednocześnie Tumitak i Nikadur pełni bitewnego zapału, skoczyli 
naprzód, by temu zapobiec. W połowie pagórka zatrzymali się, by wystrzelić z 
broni, a gdy dotarli do miejsca przeznaczenia, znaleźli tam tylko jednego Mogą. 
Obaj szylkowi łowcy byli bowiem tak zajęci walką z dziewczyną, że ledwie zdawali 
sobie sprawę z tego, co dzieje się za ich plecami; w chwili gdy Tumitak i 
Nikadur dotarli do podnóża pagórka, dziewczyna udanym ciosem wysłała jednego z 
Mogów w zaświaty i wobec tego ostatni, który pozostał przy życiu, zwrócił się o 
pomoc do swych panów. Widok ich zwłok na ziemi wystarczył zdumionemu Mogowi; z 
wyciem opuścił pole walki i rzucił się do ucieczki.
Tumitak miał zrazu zamiar pozwolić mu uciec, jednak po chwili namysłu 
przypomniał sobie tamtego Mogą, który uciekł z szylkowej wieży w Szemie; szybko 
więc wydał rozkaz Nikadur owi i śmigła strzała dopadła szylkowego łowcę, 
uciszając jego wycie na zawsze. Wówczas Lorianie odwrócili się i podeszli do 
dziewczyny.
Stała wciąż oparta plecami o drzewo, a jej piersi falowały od zmęczenia walką; 
długie włosy, czarne, jak u Mogów, ,mokre od bitewnego potu, opadały jej na 
ramiona. Ubrana była w długą szatę, przypominającą nieco przewiązywane pasem 
suknie kobiet z Loru, z wyjątkiem tego, że lud jej najwyraźniej posiadał 
technikę barwienia tkanin, suknia bowiem była pięknego niebieskiego koloru. 
Tumitak czuł, że nie spotkał jeszcze żadnej kobiety, która miałaby choć połowę 
tego wigoru, połowę tej determinacji, jaką odznaczała się owa dziwna dziewczyna. 
Zabójca Szylków, Tumitak, zbliżył się do niej nieśmiało, po raz pierwszy 
zażenowany w obecności kobiety. Nie mówił nic; to Nikadur pierwszy przerwał 
milczenie.
- Jesteśmy przyjaciółmi - rzekł, i dobrze się stało, że to powiedział, gdyż 
dziewczyna nadal trzymała miecz w postawie obronnej, niepewna jak ci przybysze 
ją potraktują. Na słowa Nikadura opuściła nieco miecz i przybrała swobodniejszą 
pozę.
- Kim jesteście? - zapytała, a w jej głosie zabrzmiało zdziwienie. - Kim 
jesteście wy, którzy zabijacie zarówno szylki, jak i Mogów, dziwną grzmiącą 
bronią?
Tumitak uderzył się w pierś z godną miną. Odzyskał już pewność siebie i na słowa 
dziewczyny znowu wezbrała w nim jego charakterystyczna próżność. 
- Jam jest Tumitak, Zabójca Szylków! - obwieścił. - Tumitak, władca Loru, wódz 
Jakran i Nonończyków, pan Mrocznych Korytarzy i Korytarzy Estetów! Przybyłem na 
Powierzchnię, by zabijać szylki i by nauczyć człowieka, jak ma podjąć walkę o 
swe pradawne dziedzictwo! Ten oto mój towarzysz to Nikadur, który również zabija 
szylki - a gdy to mówił, zaświtało mu po raz pierwszy, że nie jest już "Jedynym 
Zabójcą Szylków", że tytuł ów musi teraz dzielić ze swym towarzyszem. Odwrócił 
się do Nikadura i chwyciwszy go w ramiona, ucałował w policzek.
- Ty również jesteś Zabójcą Szylków, przyjacielu - powiedział. - Szybko, zabierz 
ich głowy, pokażemy je naszym towarzyszom, gdy wrócimy do korytarzy. - I gdy 
Nikadur, usłuchawszy go, odszedł i zajął się ciałami szylków, Tumitak powrócił 
do przyjaźnie już nastawionej dziewczyny.
- Nigdy nie słyszałam o miejscach, o których wspominałeś - powiedziała, 
przesuwając miecz przez kółko u pasa. - Czyżbyś pochodził z jakichś innych 
lochów?
To wyjaśnienie zdało się Tumitakowi dość prawdopodobne, nigdy bowiem we własnych 
lochach nie spotkał człowieka o włosach tej barwy, co włosy dziewczyny. - Chyba 
masz rację - odrzekł. - Jak nazywają się twoje lochy i jak ty się nazywasz?
- Jestem Tolura z plemienia Tain, a pochodzę z lochów Tainów - dziewczyna 
pokazała na swe gardło, gdzie przemyślnie wytatuowano niebieską sześcioramienną 
gwiazdę. - Oto znak wszystkich Tainów - powiedziała.
- Lecz co robisz na Powierzchni? - zapytał Tumitak. - Czy twoi rodacy często 
odważają się wyjść na Powierzchnię i mierzyć się z szylkami?
W głosie dziewczyny zabrzmiała pogarda.
- Nigdy w życiu nie słyszałam o Tainie, który z własnej woli stanąłby twarzą w 
twarz choćby z Mogiem - odrzekła. - Tainowie to rasa tchórzy! Kryją się w 
trwodze w najniższych korytarzach naszych lochów,
ł
a gdy szylki i obrzydliwi Mogowie nadchodzą, by na nich polować, albo uciekają w 
trwodze, albo poświęcają jednego spośród siebie, by reszta mogła przeżyć.
- Ale ty... - upierał się Tumitak. - Jak zdobyłaś się na odwagę, by wyjść z 
lochów? Jak to się stało, że znalazłaś się na Powierzchni?
- Nie wiem - Tolura odrzekła wymijająco. - Zawsze różniłam się od innych Tainów. 
Dla mnie zawsze było rzeczą niegodną uciekać nawet przed wrogiem. Wielu spośród 
moich rodaków uważa mnie za trochę szaloną, sądzę bowiem, że szlachetniej jest 
umrzeć niż uciekać. Nawet mnie jednak nie śniło się wyjście na Powierzchnię do 
czasu, kiedy trzy dni temu banda polujących Mogów najechała na naszą część 
korytarzy i zabiła moją siostrę.
Próbowałam skłonić ojca i braci, by podążyli za nimi, gdyż byłam pewna, że można 
będzie ich doścignąć, nim wydostaną się z naszych lochów. Lecz oni jak tchórze, 
którymi są wszyscy Tainowie, kulili się ze strachu w naszym mieszkaniu i mówili, 
że jestem szalona, iż myślę o czymś podobnym. Może i jestem szalona, bo wzięłam 
miecz ojca i poszłam w stronę Powierzchni przysięgając, że pójdę za nimi i nie 
powrócę, nim nie dokonam zemsty na mordercach mojej siostry.
Przestała mówić, gdy\ przybliżył się Nikadur i rzucił do stóp Tumitaka głowy 
szylków. Patrzyła na nie przez chwilę zafascynowana, po czym z kobiecym grymasem 
odrazy odwróciła wzrok i poczęła mówić dalej:
- Podążałam w stronę wyjścia do lochów, lecz nie spotkałam już Mogów, którzy 
zabili moją siostrę. Szłam więc dalej w kierunku -Powierzchni i dzisiaj, 
przeszedłszy bardzo długą drogę, natknęłam się na inną bandę. Może i 
spróbowałabym ich ominąć, lecz dostrzegli mnie, nim zdołałam się ukryć. Stawiłam 
więc opór w nadziei, że uda mi się zabić jednego Mogą czy dwóch, nim zginę.
Nie śniłam jednak o tym, że istnieje bohater, który nie tylko nie da mi zginąć z 
rąk Mogów, lecz zabije również ich dzikich panów - a spojrzenie, jakie przy tych 
słowach posłała Tumitakowi, sprawiło, że Nikadur dyskretnie się uśmiechnął, 
odwrócił głowę i zaczął oglądać różne przedmioty należące do szylków.
IV.
Przez jakiś czas Tumitak i Tolura siedzieli, rozmawiając, pod wielkim drzewem i 
opowiadali sobie dzieje życia w korytarzach. Tumitak był pełen zadziwienia, że 
spotkał dziewczynę, której myśli bez reszty odpowiadały jego własnym myślom. 
Zasypywał ją więc dziesiątkami pytań na temat jej przeszłości. Ona go oczywiście 
również wypytywała i Tumitak opowiedział swą wielką przygodą, która sprowadziła 
go na Powierzchnię z rodzinnych korytarzy, położonych tak głęboko; można było 
mieć pewność, że opowiadając niczego nie pominął.
Tymczasem Nikadur dokonał kilku odkryć, które ogromnie go za-? interesowały. 
Broń wytwarzająca ognisty snop leżała nadal w tym miejscu, gdzie upadła, a pasmo 
spalonej i poczerniałej ziemi biegnące od wylotu zaczęło już żarzyć się 
czerwienią od gorąca. W pewnej zaś odległości, gdzie zielona roślinność tliła 
się i płonęła, unosił się gęsty dym. Nikadur niepewnie zbliżył się do broni 
szylków zastanawiając się, jak jest możliwe, że taki zimny przedmiot jak ten wąż 
może wydzielać tak intensywne ciepło. Jednak zagadka ta przerastała możliwości 
jego umysłu; uznał więc ją za dziwo szylków nie do pojęcia przez ludzi, a uwagę 
zwrócił na długi i wąski pojazd.
Wehikuł miał około dwudziestu stóp długości; był długi, o opływowych kształtach, 
wykonany z jakiegoś nieznanego żółtego metalu. W dalszym ciągu utrzymywał 
równowagę na dwóch kołach, a gdy Nikadur przybliżył się, ze środka dobiegł go 
przytłumiony pulsujący szum. Obejrzał przyrządy sterownicze, lecz nie był w 
stanie ich zidentyfikować, wobec czego przeszedł ku tyłowi pojazdu, gdzie leżała 
skrzynka białych świecących prętów. Zatrzymał się nad nimi, niemal przekonany, 
że są rozgrzane do białości; nie czuł jednak bijącego od nich ciepła. Zebrał w 
końcu dość odwagi, by wziąć jeden z nich w rękę, i ze zdziwieniem stwierdził, że 
pręt jest zupełnie zimny.
Przyjrzał się mu z zaciekawieniem. Pręt miał około czterech stóp długości i 
nieco ponad pół cala średnicy. Gdy Nikadur zamachnął się nim nad głową, 
przyszedł mu do głowy wspaniały pomysł. Te metalowe pręty doskonale nadadzą się 
na styliska do toporów! Z jakąż dumą będzie się obnosił z tak wspaniałą bronią, 
pomyślał. I wtedy, gdy w myślach wypowiedział słowo "broń", wzrok jego 
natychmiast powrócił do czarnej skrzynki z wężem, leżącej na prawo od niego. To 
byłaby prawdziwa broń, myślał, gdyby dało się regulować ognisty snop lub go 
wyłączyć, jak to niewątpliwie potrafiły szylki. Po raz pierwszy przyszło mu do 
głowy, że w rękach człowieka taka broń mogłaby stać się równie niebezpieczna dla 
szylków jak dotychczas była dla ludzi. Była to epokowa myśl i Nikadurowi należą 
się z tego tytułu słowa uznania. Odwrócił się w stronę, gdzie Tumitak i 
dziewczyna wciąż siedzieli zatopieni w rozmowie, i zawołał do wodza Lorian.
- Co uczynimy z bronią szylków, Tumitaku? - zapytał. - Czy sądzisz, że można w 
jakiś sposób zatrzymać ów straszny strumień gorąca, tak jak to robią szylki? 
Może znajdziemy sposób posługiwania się tą bronią i zatrzymamy ją dla siebie?
Tumitak miał odpowiedzieć, gdy Tolura parsknęła krótkim, nerwowym chichotem i 
zbliżyła się do nieznanej broni.
- Jakże jestem głupia - wykrzyknęła - powinnam dostrzec to wcześniej. - Ująwszy 
w dłoń długą rurę wylotu przesunęła małą dźwigienkę i bron stała się 
nieszkodliwa! Lorianom dech w piersiach zaparło.
- Wiesz, jak się obchodzić z tą bronią? - wykrzyknął Tumitak. - Gdzie się 
nauczyłaś? Co jeszcze wiesz o zwyczajach szylków?
Dziewczyna uśmiechnęła się. - O obyczajach szylków wiem niewiele - 
odpowiedziała. - Lecz o życiu naszych dawnych przodków wiem chyba dużo więcej od 
was. To co opowiadałeś mi o Lorze i waszych korytarzach dowodzi, że nic lub 
niewiele wiecie o mądrości starożytnych. Przynajmniej tu Tainowie mają przewagę. 
Przez wiele stuleci przechowywali tradycje wielkiej wiedzy naszych uczonych 
praojców, a w naszych muzeach, które są również miejscami kultu, mamy wiele 
narzędzi i maszyn .ongiś używanych przez tych uczonych przodków, kapłani zaś 
wciąż utrzymują je w doskonałym stanie. Niestety paliwo, energia, która wprawia 
je w ruch, jest nieosiągalna i dlatego też Tainowie nie są w lepszej sytuacji 
niż owe ślepe dzikusy, o których mi opowiedziałeś. Gdyby nadszedł jednak dzień, 
w którym na nowo poznalibyśmy tajemnicę owej utraconej energii... - Tolura 
zamilkła, a oczy jej zabłysły. - O, Zabójco Szylków, to jest cel, któremu 
mógłbyś oddać życie! - wykrzyknęła. - Gdybyśmy potrafili odnaleźć sekret tej 
zaginionej mocy, moglibyśmy stawić czoło szylkom na równych prawach. I wtedy...
- I wtedy - wykrzyknął Tumitak, zarażony jej entuzjazmem, i wyrwał z jej rąk 
broń szylków - napadniemy na Szem, to cuchnące siedlisko szylków! Węże miotające 
ogień i burzące wieżę za wieżą! Parszywi Mogowie umykający z okrzykami 
przerażenia do lasu w ślad za szylkami!
Nie skończył jeszcze swych fantastycznych rojeń, gdy nagle zamilkł, bo jakiś 
dźwięk doszedł go z głębi lasu od strony Szemu. Nikadur usłyszał również i 
ostrzegł Tumitaka kładąc mu rękę na ramieniu. Cała trójka natychmiast umilkła, 
nastawiając uszu i nasłuchując. Nie było wątpliwości, że z dala dochodził ich 
cichy klekot zbliżającej się gromady szylków, i to licznej. Z wyżyn fantazji 
Tumitak i Tolura powrócili gwałtownie na łono rzeczywistości. Ich ludzka natura 
tym razem wzięła górę; instynktownie rzucili się do ucieczki w kierunku 
przeciwnym do tego, skąd dochodził dźwięk głosów. Tym razem to Nikadur sprawił, 
że na chwilę się zatrzymali. Dotychczas jeszcze nie zwrócił uwagi Tumitaka na 
białe, świetliste pręty, które odkrył, a typowa u niego wytrwałość w dążeniu do 
celu sprawiła, że zdecydowany był zabrać kilka z nich uciekając. Schwycił więc 
Tumitaka za ramię i zatrzymał go na miejscu.
- Czy chcesz odejść stąd, nie zabrawszy głów szylków, Tumitaku? - zapytał. - A 
czy te pręty nie będą doskonałymi styliskami do toporów? Weźmy kilka do naszych 
lochów.
Tumitak zatrzymał się natychmiast, nieco zawstydzony swoim popłochem. Podniósł 
dwie głowy szylków i przymocował je do pasa, Nikadur zaś wziął trzecią. Zbliżył 
się następnie do pojazdu i po raz pierwszy przyjrzał mu się dokładnie oraz 
sprawdził, co było w środku. Podobnie jak Nikadura, od razu uderzyło go piękno i 
użyteczność błyszczących prętów z metalu. Każdy z Lorian wziął więc około tuzina 
prętów, Tolura, myśląc zapobiegliwie o przyszłości, przeniosła pozostałe pręty 
na pewną odległość od ścieżki i ukryła je w stosie liści. Następnie cała trójka 
biegiem oddaliła się od ścieżki i pobiegła w kierunku wskazanym przez Tolurę.
- Po tej stronie leżą lochy Tainów - wyjaśniła dziewczyna. - Nie moglibyśmy 
teraz powrócić do waszych korytarzy bez napotkania tej bandy szylków, której 
nadejście słyszeliśmy, a to byłoby nierozumnym i niepotrzebnym wystawianiem się 
na niebezpieczeństwo. Być może w naszych lochach dodacie swoim przykładem trochę 
odwagi tym tchórzom Tainom.
Tumitak pragnął powrócić do własnych lochów, jednak mimo całej swej śmiałości i 
chełpliwości wciąż jeszcze bał się instynktownie kontaktu z większą gromadą 
szylków. Wiedział, że nie jest nadczłowiekiem, a w chwili obecnej uznał, że 
lepiej będzie, jeśli swą energię poświęci na szukanie bezpiecznego miejsca 
gdzieś pod ziemią, gdzie warunki będą bardziej znajome niż na tym zdumiewającym 
świecie Powierzchni. Zapewne jego towarzysze w lochach Loru poradzą sobie sami 
przez jeszcze jeden dzień czy dwa; najprawdopodobniej zresztą uznali go już za 
martwego i powrócili do swych miast. Wobec tego Tumitak postanowił wyruszyć w 
kierunku lochów Tainów.
Przez chwilę biegli szybko między drzewami, a dźwięk głosów szylków oddalał się 
coraz bardziej. W« końcu nie słychać .było już go zupełnie i poszukiwacze 
przygód zwolnili tempo ucieczki, przechodząc w szybki marsz. Lorianie poświęcili 
teraz trochę czasu, by świecące pręty ułożyć w pęki i przymocować na plecach, 
aby mieć wolne ręce. Tumitak przytroczył również do pleców miotacz ognia 
szylków, po czym wszyscy troje mężnie podjęli wędrówkę dobrze wiedząc, że przez 
cały ten dzień dokonali już więcej, niż ktokolwiek inny przez minione stulecia.
Późno po południu mieli już za sobą dość daleką drogę i prawie zapomnieli o 
gromadzie szylków. Tumitak skracał sobie czas zaznajamianiem się z działaniem 
miotacza; wiele drzewek i małych krzaków na jego drodze buchnęło ogniem, gdy 
skierował na nie snop gorąca. Po pewnym czasie las się przerzedził i znaleźli 
się na terenie przypominającym rzadko zadrzewiony park, przez który mogli iść 
znacznie szybciej. W końcu drzewa znikły całkowicie i troje wędrowców doszło do 
rozległej, płaskiej doliny porośniętej trawami; tutaj obok wielkiego głazu 
polodowcowego usiedli, by odpocząć i pożywić się ze zmniejszającego się zapasu 
kostek żywności. Przez jakiś czas w milczeniu ,żuli posiłek, po czym cicho 
przemówiła Tolura.
- Wiele można zdziałać tą bronią szylków, którą mamy, Tumitaku. Uważam, że 
najlepiej będzie, jeśli zasięgniemy w tej sprawie rady Zaremy, głównego kapłana 
Tainów. On jest bardzo_ mądry w sprawach dotyczących wiedzy starożytnych i może 
nam poradzić, jak najlepiej użyć tej mocy, która dostała się w nasze ręce. 
Powinniśmy pójść do niego od razu, gdy dotrzemy do lochów, które są moim domem.
Tumitak zgodził się i ponownie zapadło milczenie. Wszyscy byli zmęczeni długim 
marszem, promienie ciepłego popołudniowego -słońca padały na ich twarze, a 
świeże wiosenne powietrze niosło ze sobą senność, która zdawała się wsączać i 
przenikać nawet ich dusze. Głowy im opadły, a Tolura, która niemal nie spała 
poprzedniej nocy, zapadła nawet w krótką drzemkę, gdy nagle Tumitak usiadł 
sztywno, natężając wszystkie zmysły. Położył palec na ustach ostrzegając 
Nikadura, by zachował ciszę. Nie było wątpliwości - z drugiej strony głazu 
dochodziło znajome skrobanie! Po drugiej stronie skały poruszyło się jakieś 
stworzenie - czyżby był to szylk, a może człowiek, czy jakieś inne, mniejsze 
zwierzę?
Obaj Lorianie stali nieruchomo w milczeniu, aż dźwięk się powtórzył. 
Najwyraźniej owa istota czy istoty przybyły dopiero co i nie wiedziały, że ktoś 
jest po drugiej stronie głazu, nie starały się nawet unikać hałasu. Tumitak 
odpiął broń szylków, którą miał na plecach, ujął rurę wylotu w dłonie i na 
palcach podszedł do bocznej krawędzi skały. Doszedłszy do jej skraju, ostrożnie 
zniżył głowę i bardzo powoli wyjrzał za róg. Rozległ się syk ognia, Tumitak 
gwałtownie odskoczył w tył, a trawa kilka stóp za nim buchnęła płomieniem. 
Lorianin schwycił się za głowę, gdzie wielki placek spalonych włosów świadczył, 
jak blisko był śmierci. Nim jednak zdołał coś powiedzieć lub choćby ostrzec 
innych, zza węgła wyskoczył szylk z miotaczem ognia w kleszczach i wyrazem 
dzikiej wściekłości w zimnych oczach!
Nie ma obecnie żadnych wątpliwości, że gdyby takie spotkanie nastąpiło 
kilkanaście lat później, gdy Tumitak jako władca Kajmaku zyskał wśród szylków 
sławę, budzącą przerażenie i nienawiść, wódz Lorian miałby trudniejsze zadanie. 
Jednak w tych pierwszych dniach szylki były nadal panami ziemi i stawianie 
człowieka na równej stopie z nimi było nie do pomyślenia. Dlatego też gdy szylk 
ujrzał, jak Tumitak uskakuje za kamień, nie myślał o niczym innym jak tylko o 
tym, by zabić człowieka dla zabawy, toteż natychmiast ruszył za nim w pogoń. W 
pościgu nie zważał na nic myśląc zapewne, że człowiek może być uzbrojony co 
najwyżej w miecz czy też może łuk i strzały; skoczył więc za głaz wywijając 
miotaczem, prosto przed wylot ognistej broni, którą Tumitak trzymał w ręku. 
Lorianin przerzucił dźwignię, rozległ się syczący trzask, klekot okrzyku i szylk 
przestał istnieć; jeszcze jeden wróg człowieka połączył się ze swymi przodkami w 
legendarnym świecie ponad ich macierzystą planetą.
Umysł Tumitaka był spokojny, działał jednak szybko. Prawie natychmiast Lorianin 
pomyślał, że najlepiej będzie wykorzystać przewagę, którą zyskał w ten sposób, i 
zamieniając myśli w czyn ponownie ruszył za skałę, tym razem kierując broń przed 
siebie. Obszedł wielki kamień, spodziewając się ujrzeć gromadę szylków, którą 
słyszał wcześniej tego dnia. Jednakże widok, który pojawił się przed oczami, 
wywołał na jego twarzy uśmiech, a w myślach Tumitak poklepał się kilka razy po 
plecach. Szylków nie było już więcej, natomiast w odległości około stu jardów 
dwóch Mogów uciekało pędem klucząc między drzewami, zaś na ziemi leżały dwa 
dziwne pakunki najwidoczniej porzucone przez szylkowych łowców, gdy ujrzeli 
śmierć swego pana.
Tumitak obrócił się i przywołał gestem dwoje swych towarzyszy; następnie zaś, 
gdy ujrzał, że uciekający Mogowie wydostali się poza zasięg miotacza ognia, 
machnął na nich ręką i zbliżył się do dziwacznych pakunków. Przyjrzał się im 
dokładnie, a ich wielkość i kształt nasunęły mu podejrzenie co do ich 
zawartości. W połowie drogi zatrzymał się przestraszony, bo przelotnie dostrzegł 
ludzką twarz - tak, miał rację, w tych pakunkach byli ludzie! A potem prawie 
natychmiast okrzyk przestrachu, który zamarł mu w gardle, zmienił się w okrzyk 
zdumienia i radości; podbiegł do pakunków i począł jak szalony ciąć krępujące je 
sznury i powrozy.
Nikadur i Tolura, posłusznie idący za Tumitakiem krok w krok, usłyszeli jego 
okrzyk i cofnęli się; gdy dotarło do ich świadomości, że nie był to okrzyk 
przestrachu, pośpieszyli naprzód chcąc się przekonać, co też tak zadziwiło ich 
przywódcę. Ledwie pojawili się w polu widzenia Tumitaka, gdy ten zawołał: - 
Pomóż mi, Nikadurze! - i Nikadur, dobywszy miecza, pognał przed siebie, gdy 
Tumitak przecinał ostatnie więzy krępujące... Jakranina Dattę!
Przez kilkanaście sekund skłębione myśli jak szalone przebiegały przez głowę 
Nikadura. Tumitak odnalazł Jakran! Skąd się tu wzięli? Czy byli żywi, czy 
martwi? Dlaczego szylki ich tu przyniosły? Z osłupienia wyrwał go głos Tumitaka. 
- Rozwiąż Torpa, Nikadurze! Obaj są osłabieni z powodu silnego skrępowania 
powrozami. Za kilka minut poczują się lepiej.
Nikadur usłuchał pośpiesznie i wkrótce obaj Jakranie byli wolni od więzów. 
Tolura poiła ich wodą, podczas gdy Tumitak i Nikadur rozcierali ich kończyny, by 
przywrócić krążenie krwi. Minęła dłuższa chwila, nim Jakranie zaczęli reagować 
na otoczenie. Uprzednio, znajdowali się w stanie półprzytomnego oszołomienia; w 
końcu jednak Torp usiadł i rozcierając ramiona przemówił komicznie uroczystym 
tonem.
- Są ludzie w Lorze i w Jakrze, Tumitaku, którzy uważają cię za nadczłowieka. Aż 
do dzisiaj tak nie uważałem, lecz jak inaczej wytłumaczyć twoją tu obecność, z 
głowami szylków u pasa i szylk ową bronią w rękach, tego nie wiem. Szybko 
powiedz skąd się tutaj wziąłeś, bo inaczej będę cię podejrzewał o nadprzyrodzone 
umiejętności.
Tumitak zaśmiał się. Przy jego szczególnej próżności nie było nic, 
przyjemniejszego niż taka przemowa, lecz nie miał zamiaru sztucznie podkreślać 
swej waleczności przez otaczanie się tajemnicą.. Odpowiedział więc od jazu, 
dając Jakranom dokładne sprawozdanie ze swych przygód i przy okazji 
przedstawiając Tolurę. Datto i Torp byli zdziwieni, że istnieje jeszcze jeden 
loch. Nic podobnego przedtem nie przychodziło im do głowy. Ich świat składał się 
z lochów Loru i Jakry, które, jak głosiła legenda, otwierały się na 
Powierzchnię, zaś Powierzchnia w ich pojęciu była tylko większym i 
obszerniejszym lochem, wyposażonym w różne luksusy. Gdy jednak usłyszeli o lochu 
Tainów, natychmiast zgodzili się, że najlepiej będzie dla wszystkich 
zainteresowanych, gdy odwiedzą ten loch i spróbują zawrzeć -sojusz z jego 
mieszkańcami. Lorianie i Tolura chcieli wyruszyć jak najprędzej, lecz ciała 
Jakran były tak zesztywniałe i obolałe po wielu godzinach, które spędzili w 
więzach, że ubłagali innych, by dali im choć parę minut na odpoczynek i 
odzyskanie sił.
Zarządzono więc chwilowy odpoczynek, a w tym czasie Tumitak zaproponował, by 
Jakranie opowiedzieli, jak znaleźli się w tym miejscu, gdyż Lorianie byli 
również zdumieni obecnością Jakran.
Datto, który wyraźnie czuł się nieco lepiej niż Torp, wystąpił w imieniu obu.
- Gdy odciąłem linę, na której wisieliście, Tumitaku, nie miałem możliwości 
dojrzeć, czy uratowałem ci życie, czy tylko zapewniłem łatwiejszą śmierć, bo 
kłębiły się na mnie szylki i choć walczyłem wszystkimi siłami, pokonały mnie 
samą przewagą liczebną. Wśród lin i powrozów, gdzie się znajdowaliśmy, nie mogły 
użyć swej broni, i" temu tylko mogę przypisać, że nie zabiły mnie od razu.
Gdy jednak ściągnęły mnie na ziemię, widocznie przemyślały całą sprawę i 
postanowiły, że nie zabiją mnie, póki nie pokażą mnie swemu wodzowi. Gdy 
dotarłem na ziemię, ze zdumieniem i ogromną radością ujrzałem, że Torp, żywy, 
choć lekko poturbowany, stoi obok mnie trzymany za ręce i nogi przez czterech 
Mogów. Natychmiast zajęło się mną czterech innych Mogów i na rozkaz wydany przez 
szylki wszyscy razem wyszliśmy z wieży i udaliśmy się w głąb miasta.
Możesz być pewien, że jak tylko wydostałem się na zewnątrz, szukałem śladów twej 
obecności, lecz zrazu nic nie wskazywało na to, co mogło się z tobą stać. 
Jednakże jeden z Mogów najwidoczniej wiedział o waszej ucieczce, bo zwrócił moją 
uwagę na wielką gromadę uzbrojonych szylków, spiesznie opuszczających miejsce 
naszej bitwy, i wskazał kierunek, w którym się udawali.
- Oni ścigają twoich przyjaciół, Dziki Człowieku - powiedział szyderczo. - Twoi 
przyjaciele wkrótce do was dołączą. Już teraz ściga ich połowa Szemu. - Nie 
odpowiedziałem mu, Tumitaku, bo w duszy zgadzałem się z nim, że to tylko kwestia 
czasu, kiedy znajdziesz się tu razem ze mną. 
I tak doszliśmy po pewnym czasie do wieży, wyższej niż pozostałe, wykonanej z 
odmiennego metalu. Wprowadzono nas do środka i posadzono na ziemi, a po chwili z 
lin znajdujących się u góry opuścił się na ziemię szylk, który na głowie miał 
koronę taką jak twoja, Tumitaku; stąd poznałem, że jest to wódz miasta szylków. 
Szylki, które mnie pojmały, przemówiły do niego i przez jakiś czas wszyscy 
rozmawiali w tej ich ohydnej mowie, a ja nie pojmowałem niczego, o czym mówiono. 
Naczelny szylk przemówił następnie do Mogą Tłoka, z którym walczyliśmy.
- Tłoku - powiedział - mówiono mi, że jeden z tych dzikusów, których teraz 
ścigają po lesie, nosił koronę podobną do mojej. Czy to prawda? - Mog uniżenie 
przyznał, że to prawda.
- Czy prawdą jest również to, że ubrany był w szaty podobne do tych, które noszą 
Esteci? - Mog przytaknął ponownie, a wtedy szylk rozgniewał się strasznie. 
Zwrócił się do Torpa i do mnie.
- Trzy lata temu - rzekł swoim klekoczącym głosem - podgubernator miasta Szemu 
został zabity u wejścia do ludzkich lochów, a jego głowę odcięto i zabrano. 
Niektórzy zabobonni szylkowie twierdzili, że dokonał tego dziki człowiek z 
głębokich lochów, lecz wyśmiano ich i tym samym sprawa ucichła. Uważaliśmy, że 
nie narodził się jeszcze taki człowiek, który miałby dość odwagi, by to uczynić. 
Wydaje się teraz, że to tamci mieli rację, a my byliśmy w błędzie. Skąd 
przybyliście, dzicy ludzie? Wskażcie nam drogę do waszych lochów, byśmy mogli 
zlikwidować zagrażające nam niebezpieczeństwo.
- Miałem już mu odpowiedzieć, Tumitaku, drżałem ze strachu i ogromnie bałem się 
śmierci, lecz nagle jakby z dna mojej rozpaczy narodziła się nowa odwaga. 
Pomyślałem, że i tak muszę zginąć, dlaczego więc mam pomagać wrogom w zgładzeniu 
moich krewnych i przyjaciół? Dałem więc szylkowi odpowiedź i zapewne musiałem go 
wielce nią zdziwić, bo sam się nawet zdumiałem.
- Wstrętny pająku - powiedziałem. - Już zbyt długo moi rodacy lękali się was i 
uciekali przed wami! Jeśli nie zechcę odpowiedzieć na wasze pytanie, jak 
wymusicie odpowiedź? Idźcie zapytać waszych Estetów, skąd nadeszła zagłada, 
która ich spotkała! Może oni zaspokoją waszą ciekawość.
Tumitak wybuchnął śmiechem, podobnie jak Nikadur, a Tolura sprawiała wrażenie, 
jakby nie mogła uwierzyć własnym uszom.
- Tak mu powiedziałeś? - zachichotał Tumitak, gdy ucichł ogólny śmiech. - Co on 
wtedy zrobił, Datto?
- Jego gniew, jeśli to w ogóle możliwe, zwiększył się jeszcze bardziej. 
Wyklekotał jakiś rozkaz i kilka szylków wyszło z pokoju, zapewne biegli 
zobaczyć, co stało się z Estetami. Wydał następnie inny rozkaz, lecz zdaje się 
kilka innych szylków nie, zgadzało się z tym poleceniem. Rozmawiały przez jakiś 
czas, a jeden z parszywych Mogów, chcąc, jak przypuszczam, przestraszyć mnie, 
wyjaśnił, że naczelny szylk, którego nazywał Hach-Klotta, chciał uśmiercić mnie 
natychmiast, podczas gdy pozostałe uważały, że powinno się odesłać nas obu do 
miejsca zwanego Kajmakiem, wielkiego miasta na tym obszarze Powierzchni, tam 
bowiem znajdowały się szylki, które mogły nas zmusić do ujawnienia wszystkiego 
co wiemy, choćbyśmy nawet woleli raczej umrzeć niż- zdradzić tajemnice. W końcu 
te szylki nakłoniły starego Hach-Klottę; zabrano nas z wielkiej wieży i wrzucono 
do innej, pozostawiając jednego szylka i tuzin Mogów, by nas strzegli.
Przebywaliśmy tam przez wiele godzin i znowu nadeszła pora ciemności; kiedy 
szylk spał, Mogowie pilnowali nas na zmianę. Gdy światło znowu się pojawiło, 
Torpa i mnie wyprowadzono na zewnątrz z powrotem pod wielką wieżę. Czekaliśmy 
tam przez chwilę i wtedy pojawiło się wielkie dziwo: olbrzymia maszyna, która 
leciała w powietrzu jak nietoperz, Tumitaku! Nadleciała sponad szylkowych wież i 
osiadła nie opodal nas na ziemi; otworzyły się drzwi i popchnięto nas w tamtym 
kierunku. Ze środka wyszły szylki i wciągnęły nas do środka, potem, ku naszemu 
przerażeniu, maszyna ponownie wzniosła się w powietrze i odleciała wraz z nami!
Nie ulecieliśmy zbyt daleko, gdy Torp zauważył dziwną rzecz. Jeden z szylków 
siedział z przodu niewielkiej kabiny, w której się znajdowaliśmy, i bez przerwy 
wyglądał przez małe okienko przed sobą. W .kleszczach trzymał koniec 
niewielkiego drążka, którego drugi koniec niknął w pokrywie skrzynki 
umieszczonej przy okienku. Gdy poruszał tym drążkiem w lewo lub w prawo, cała 
latająca machina zwracała się w tym kierunku. Torp zwrócił mi uwagę na ten fakt 
i w mojej głowie zrodził się desperacki plan. Nie zaznajamiając nawet Torpa ze 
szczegółami, skoczyłem nagle przed siebie wyrwawszy się z rąk pilnujących mnie 
Mogów, i rzuciłem się na szylka trzymającego drążek.
Gdy upadł pode mną, schwyciłem drążek i popchnąłem go w dół, aż do oporu. Szylki 
zaskrzeczały ze strachu i rzuciły się na mnie; ja zaś wyprostowałem się 
odtrącając je na prawo i lewo, potem coś gruchnęło i straciłem świadomość... 
Kiedy odzyskałem zmysły, byłem związany tak. jak mnie zobaczyłeś, a Mogowie 
nieśli Torpa i mnie przez las. Wtedy ty się zjawiłeś, a resztę już wiesz.
- Latająca maszyna została zgruchotana, nie nadawała się już da niczego - 
przemówił Torp, który zapewne więcej widział z katastrofy niż Datto. - Zginęło 
dwóch Mogów i trzy szylki, pozostał więc tylko jeden szylk i tych dwóch Mogów, 
którzy umknęli przed tobą. Pozostały szylk postanowił zapewne powrócić do Szemu 
i oczekiwać na przylot innej latającej machiny, bo wydał rozkazy Mogom, by 
zaniosły nas z powrotem do miasta. Mogowie związali nas starannie, by upewnić 
się, że nie uczynimy już większych szkód, i wtedy szylk dał im rozkaz do 
wymarszu. Myślę, że szli około czterech godzin, kiedy zmęczeni i wyczerpani 
niesieniem takich ciężarów Mogowie zaczęli domagać się, by odpocząć pod tą 
wielką skałą, gdzie nas znalazłeś.
- Czy dowiedziałeś się czegoś o obyczajach szylków? - zapytał Tumitak. - Jak 
kierują swymi dziwacznymi maszynami albo jaką posiadają broń? Jak żyją i co 
jedzą? Coraz bardziej utwierdzam się w przekonaniu, że największym utrudnieniem 
dla nas jest brak dostatecznej wiedzy o naszych wrogach.
Datto zawahał się. - Niewiele się o nich dowiedziałem, o władco Loru - odrzekł. 
- Dostrzegłem jednak coś, co może nam pomóc w przyszłości. Czy pamiętasz, że 
miasto zdawało się nam milczące i puste, gdyśmy je ujrzeli po raz pierwszy? I 
jak natychmiast obudziło się z nadejściem światła? No więc światło Powierzchni 
ponownie schowało się pod ziemię i nadeszła ciemność, w mieście znowu zapanowało 
milczenie, Przez jakiś czas Torp i ja nie mogliśmy pojąć, co spowodowało tę 
ciszę, aż w końcu zrozumieliśmy. Otóż, Tumitaku, szylki przeznaczają te okresy 
ciemności na porę snu i dopóki światło nie powróci, wszystkie szylki w mieście 
idą spać poza kilkoma, które czuwają na straży. Jeśli kiedykolwiek nadejdzie 
taki czas, że powrócimy do naszego lochu i będziemy mogli zaatakować szylki, 
natarcie na pewno musi nastąpić w porze ciemności.
- To odkrycie może okazać się cenne - rzekł Tumitak, i miał powiedzieć coś 
jeszcze, gdy przerwała mu Tolura.
- Jeśli chodzi o te dysputy, Tumitaku - powiedziała - czy nie można odłożyć ich 
na później? Światło zbliża się do ziemi, a my wciąż jeszcze mamy do, przejścia 
długą drogę do lochów Tainów. Ruszajmy więc.
Tumitak przyznał jej słuszność i po kilku chwilach cała grupa maszerowała już 
przez szeroką równinę, która prowadziła w stronę podnóża gór, widocznych w 
pewnym oddaleniu. Nikadur niósł teraz miotacz ognia zabitego szylka, a swój łuk 
oddał Torpowi, który był niezgorszym strzelcem. Datto zaś uzbroił się w krótki 
miecz, porzucony przez jednego z Mogów w czasie ucieczki.
Maszerowali przez kilka godzin i według Tolury znajdowali się już bardzo blisko 
wejścia do lochów, gdy Torp wydał okrzyk przerażenia. - Spójrz za siebie, 
Tumitaku! - wykrzyknął. - Ścigają nas! I rzeczywiście, w pewnej odległości za 
nimi znajdowała się duża gromada szylków, która zbliżała się w szybkim tempie. 
Mieszkańcy lochów zdumieli się tą prędkością poruszania się bestii, które nie 
biegły, lecz sadziły wielkimi sprężystymi skokami, przenosząc się z olbrzymią 
szybkością ponad ziemią. Nie było większej wątpliwości, że jest to ta sama 
banda, którą słyszeli wcześniej tego dnia, a która zboczyła ze swej poprzedniej 
drogi zapewne napotkawszy Mogów zbiegłych po walce pod skałą. Tumitak wydał 
okrzyk bólu i -rozpaczy, i już się chciał odwrócić, by stawić im czoło, lecz 
Tolura pociągnęła go naprzód.
- Szybko! - wykrzyknęła. - Jesteśmy prawie u wejścia do lochów. Zdążymy tam 
dobiec, a gdy już będziemy w lochu, może uda się ich zgubić w labiryncie 
korytarzy.
Odwrócili się więc i pomknęli w kierunku niskiego pogórza. Przez . pół godziny 
biegli wytrwale za dziewczyną w niebieskiej szacie. Zawsze jednak, gdy oglądali 
się za siebie, widzieli jak przybliża się gromada szylków. W końcu gdy stało się 
oczywiste dla Tumitaka, że albo odwróci się i stawi czoło szylkom, albo zginie 
uciekając, dziewczyna zatrzymała się nagle.
- Szybko! Za tym kamieniem! - wykrzyknęła, a Tumitak, spojrzawszy w kierunku, 
który wskazywała, -zobaczył wąską rozpadlinę między skałami. - Do środka - 
dyszała. - Może jeszcze uda się nam ich zgubić.
Tumitak wiedział jednak, że wszelka próba ucieczki przed szylkami skazana jest 
na niepowodzenie. Pająkowate stwory znajdowały się bliżej niż o sto jardów i już 
teraz, gdy uciekinierzy wskakiwali do lochu, Lorianin ujrzał, jak najbliższy 
szylk kieruje w jego stronę wylot ognistego węża, który trzymał w kleszczach. 
Tumitak uniósł własną broń, posłał w kierunku szylków strumień gorąca, a 
następnie popędził w stronę wejścia do lochów, które przypominało jaskinię.
- Jesteśmy zbyt blisko nich - zawołał do Tolury. - Datto i Torp, wy musicie 
pójść naprzód z Tolura do jej rodaków. Nikadurze, my dwaj jesteśmy uzbrojeni w 
broń szylków, musimy więc tu pozostać i spróbować odeprzeć tę bandę. Gdybyśmy 
wszyscy uciekli, poszłyby za nami i zgładziły wszystkich mieszkańców miasta 
Tainów. Chodź, Nikadurze - i Tumitak cofnął się do wyjścia.
Przez chwilę ci dwoje wahali się. Potem Nikadur stanął po lewej stronie swego 
wodza, trzymając w ręku przygotowany już miotacz ognia. A ku zdumieniu Tumitaka 
Tolura zajęła miejsce po jego drugiej stronie.
- Nie mogę cię opuścić, Tumitaku - powiedziała - kiedy gotujesz się na śmierć za 
mnie i mój naród.
Tumitak żachnął się niecierpliwie. - Nie jestem taki głupi, by umierać za 
miasto, o mieszkańcach którego nic nie wiem, Toluro. Moje zadanie nie będzie 
takie trudne, jak ci się wydaje. Jestem tu przy wejściu dobrze zabezpieczonymi 
równie dobrze uzbrojony jak szylki; one zaś są na otwartej przestrzeni, 
nieświadome tego, że mam jeden z ich miotaczy ognia i umiem się nim posługiwać. 
Popatrz tylko, wkrótce będzie po nich.
Mówiąc to uniósł swój ognisty wąż i z wejścia do jaskini wysłał ładunek gorąca. 
Wśród szylków na zewnątrz rozległ się klekoczący okrzyk zdziwienia, a Tolura 
ujrzała przez ramię, jak rzuciły się nagle w poszukiwaniu ukrycia. Trzy z nich 
leżały już na ziemi, jeden martwy, dwa zaś śmiertelnie poparzone. Tumitak 
zaśmiał się, a jego miotacz ponownie wysłał swój niewidzialny promień w ich 
kierunku. Padł czwarty szylk. Tumitak uskoczył w tył, ściana jaskini po jednej 
stronie rozjarzyła się na chwilę, a rozpalone odłamki odprysnęły i posypały się 
wokół nich. Gdy odważyli się wyjrzeć ponownie, szylkom udało się już skryć 
między kamieniami i drzewami, a bitwa przeszła w stadium wyczekiwania. Po chwili 
Nikadur wydał cichy okrzyk radości i uniósł swój miotacz. Jedno z olbrzymich 
drzew zaskwierczało ogniem niedaleko ziemi, gdzie dosięgnął je snop gorąca, a 
potem z ukrycia, w którym z powodu żaru nie można było już przebywać, wypadł z 
klekotem bólu szylk i pomknął ku pobliskiej skale. W połowie drogi dosięgnął go 
miotacz Nikadura i stwór upadł spalony na węgiel.
Lorianie roześmieli się ponownie. Ich potyczki tego dnia kończyły się takim 
powodzeniem, że zaczęli nie, doceniać szylków, zaczęli je uważać za wrogów nie 
tak niebezpiecznych, na jakich wyglądały. Lecz teraz miało nastąpić sos, co 
napełniło ich respektem wobec szylków, uświadomiło im, że -mimo wszystko mało 
jeszcze wiedzą o stosowaniu broni szylków, i że wiele jeszcze dni upłynie, nim 
naprawdę będą mogli zmierzyć się z szylkami na równej stopie.
Zorientowali się, że dzieje się coś dziwnego, kiedy Tolura wskazała na 
sklepienie jaskini. Sklepienie żarzyło się przyćmioną czerwienią w miejscu, 
gdzie jakiś szylk skierował na nie niewidzialny snop gorąca. Tumitak był zdania, 
że nie stanowi to dla nich żadnego zagrożenia, jako że działo się to kilkanaście 
stóp nad ich głowami, lecz mimo to szylk wytrwale wypalał sklepienie. I wtedy... 
Tolura krzyknęła i chwytając Tumitaka za rękę wciągnęła go w głąb jaskini.
- Do tyłu, Lorianie, szybko - zawołała do innych i tylko ich dawna instynktowna 
bojaźń sprawiła, że uskoczyli w tył dostatecznie szybko. Z trzaskiem i grzmotem, 
który prawie-ich ogłuszył w zamkniętym korytarzu, całe wejście zapadło się i 
runęło do środka. Gdyby spóźnili się choć o sekundę, zostaliby zmiażdżeni 
spadającymi skałami.
V.
Fakt, że o włos uniknęli nieszczęścia, wstrząsnął całą grupą. Zarówno Torp jak i 
Nikadur odnieśli kilka skaleczeń, tam gdzie uderzyły ich przelatujące odłamki 
skalne, Tumitak natomiast przez krótki czas był dosłownie oszołomiony. Po chwili 
Tolura zaśmiała się nerwowo.
- Jeszcze żyjemy, Lorianie - powiedziała. - Naprawdę zaczynam wierzyć, Tumitaku, 
że chronią cię jakieś czary. Szylki wyraźnie chciały pogrzebać nas pod skałami 
wejścia do jaskini, lecz sami przeszkodzili sobie w osiągnięciu celu. Nie tylko 
żyjemy i jesteśmy prawie cali, lecz umknęliśmy im, przynajmniej na razie.
Mężczyźni nic na to nie odpowiedzieli. Nie podzielali ulgi Tolury, zdawali sobie 
bowiem sprawę, że nawet jeśli zostali odcięci od szylków, byli równie skutecznie 
odcięci od drogi powrotu do domu, zamknięci w korytarzu, którego mieszkańcy 
mogli okazać się wrogo nastawieni. Po chwili Tolura odwróciła się i zaczęła 
schodzić korytarzem w dół. Pozostali poszli za nią w milczeniu, wciąż jeszcze 
wstrząśnięci niedawną przygodą, po chwili jednak zaczęli przyglądać się 
korytarzom, przez które szli. Takiego labiryntu ślepych uliczek i fałszywych 
przejść Tumitak nigdy jeszcze nie widział i doznał wkrótce zawrotu głowy od prób 
zapamiętania drogi, którą przeszedł. Szli już ponad godzinę, gdy zaczęli 
dostrzegać oznaki bytności mieszkańców. Tumitak był zdumiony. Słyszał, najpierw 
w rozmowie Mogów z wieży, a potem od samej Tolury, że lochy Tainów są bardzo 
płytkie - ale żeby ludzie mogli mieszkać tylko o godzinę drogi od Powierzchni, 
wydawało mu się szaleństwem. Nic dziwnego, że szylki wolały polować w lochach 
Tainów. W porównaniu z tym napaść na Jakrę musiała stanowić długotrwałą wyprawę.
Tumitak miał się jednak przekonać, że ów labirynt korytarzy dostarczał Tainowi 
pewnej ochrony. Tolura prowadziła ich jeszcze przynajmniej dwie mile poprzez 
szereg szybów i korytarzy, które stanowiły dla nich łamigłówkę nie do 
rozwiązania. W końcu zatrzymała się, gdy dotarli do drabiny, która wychodziła na 
długi, szeroki korytarz.
- Tu zaczyna się miasto Tainów, Tumitaku - powiedziała. - Myślę, że będzie 
lepiej, jeśli pójdę pierwsza, by uprzedzić ó waszym przybyciu. Zaczekajcie tu, 
póki... - Przerwała z okrzykiem przerażenia, gdy z pobliskiego pomieszczenia 
wyskoczyła jakaś postać i rzuciła się na Tumitaka. Był to chłopiec, młodzieniec 
w wieku może, szesnastu Jat, uzbrojony tylko w krótki miecz. Natarł tak 
gwałtownie, że przez chwilę Tumitak musiał się bronić zawzięcie.
- Uciekaj, Toluro - krzyknął chłopiec, a jego miecz ciął i śmigał w powietrzu z 
zaskakującą sprawnością - uciekaj, póki mogę ich zatrzymać! - Potem zaś krzyknął 
do Lorian: - Parszywi Mogowie! Nie dostaniecie mojej siostry, póki żyję! Brońcie 
się, nim was pozabijam!
Datto miał właśnie uderzyć chłopca mieczem myśląc tylko o ochronie Tumitaka, 
powstrzymały go jednak słowa Tolury.
- Przestań, Luramo! - krzyknęła. - Przestań, mówię! To są przyjaciele! - A potem 
do Tumitaka: - Och, nie zrób mu nic złego! To jest mój brat!
Tumitak i Datto rzucili miecze na ziemię, a po chwili chłopiec poszedł za ich 
przykładem, a na jego ustach pojawił się bojaźliwy półuśmiech.
- To jest mój brat Luramo - obwieściła Tolura kładąc rękę na ramieniu 
młodzieńca. - Jest on najmłodszym spośród moich braci, lecz sądzę, że także 
najdzielniejszym.
Luramo uśmiechnął się radośnie.
- Dziwnych przyjaciół przyprowadzasz, Toluro - wykrzyknął. - Nie są to Tainowie 
ani też Mogowie, co teraz widzę. Powiedz mi, kim są?
- Ci, którzy stoją tutaj, potężniejsi są od Tainów i Mogów - odpowiedziała 
Tolura. - Oto Tumitak, Zabójca Szylków, i jego towarzysze, którzy również 
uśmiercali szylki! Byłam na Powierzchni, Luramo, i tam opadło mnie trzech Mogów 
i trzy szylki! A gdy walczyłam z Mogami, Tumitak z pomocą -jednego ze swych 
przyjaciół uśmiercił całą szóstkę i uratował mnie! Oto świadectwo jego 
wielkości! - i obróciła Tumitaka, by Luramo mógł zobaczyć głowę szylka 
zawieszoną u jego pasa.
Chłopiec przyglądał mu się z lękiem. Patrzył na niego przez całą minutę, a jego 
myśli łatwiej można sobie wyobrazić niż opisać. Następnie z wolna wyciągnął swój 
miecz w kierunku Tumitaka odwiecznym wiernopoddańczym gestem. Lorianin 
uśmiechnął się i lekko dotknąwszy miecza chłopca przyjął jego hołd. Choć wtedy 
jeszcze nie przykładał wielkiej wagi do tego aktu, po latach cenił to oddanie 
prawie ponad wszystkie inne, a -Luramo stał się. jednym z najdzielniejszych 
wojowników Tumitaka.
Teraz zaś Tolura przyglądała się chłopcu z troską. - Cóż to sprowadziło cię, 
bracie - spytała nagle - na skraj miasta? Czy w domu wszystko w porządku?
- Chyba tak, o ile to możliwe - odrzekł szyderczo Luramo. - Ojciec nadal kryje 
się w mieszkaniu i opłakuje śmierć dwóch córek z rąk Mogów, bo uważa oczywiście, 
żeś ty też już zginęła. A Luragar i Batlura usiłują go pocieszyć i przysięgają, 
że pomszczą ciebie, jeśli Mogowie znowu pojawią się w mieście. Lecz nawet nie 
próbują pójść za tobą, choć wiedzą, że gdy opuściłaś lochy, szłaś na niemal 
pewną śmierć.
Poświęciłem wiele godzin, by poruszyć ich i zmusić do pójścia na poszukiwanie 
ciebie, Toluro, ale oni znajdowali jedną wymówkę za drugą, by pozostać w domu; w 
końcu sam postanowiłem cię znaleźć. -Widzisz - wyznał z niejakim wstydem - nie 
sądziłem, że rzeczywiście pójdziesz aż na Powierzchnię. Myślałem, że może 
chodzisz po korytarzach i że tu może cię znajdę. Ja... Myślę, że ja sam bałbym 
się samotnie wyruszyć na Powierzchnię.
Tumitak zaśmiał się nagle i schwycił dłoń chłopca.
- Luramo - rzekł radośnie - bez wątpienia znalazłem parę bliską memu sercu - 
ciebie i twoją cudowną siostrę. Nie wstydź się tego, czego nie dokonałeś. 
Wątpię, czy jest ktoś inny w całym mieście Tainów, kto byłby na tyle odważny, by 
zrobić to co ty.
Luramo uśmiechnął się z odrobiną dumy, a gdy Tolura odwróciła się, by ruszyć w 
dalszą drogę, schował miecz do pochwy i ruszył za Tumitakiem ramię w ramię z 
Jakranami i Nikadurem. Po chwili Tolura zawołała do niego. - Lepiej będzie, 
Luramo - powiedziała - jeśli pośpieszysz przed nami, by powiadomić ludzi, że 
nadchodzimy. Inaczej ktoś inny może pomylić się tak jak ty i dojdzie do 
nieporozumienia.
Luramo pobiegł więc naprzód i po kilku chwilach zniknął im z oczu za zakrętem. 
Minęło około piętnastu minut, nim pojawił się znowu na czele wielkiego tłumu 
ludzi. Ludzie szli ostrożnie, na wpół bojaźliwie, zgodnie z ludzkim obyczajem, 
widać jednak było, że przepełniała ich ciekawość i podniecenie w obliczu tego 
nowego dziwu, o którym Luramo im opowiedział. Pomiędzy nimi kroczył starzec 
ubrany w białą tunikę, a jego długa, rzadka broda sięgała mu prawie do pasa.
- Zaremo - szepnęła Tolura pokazując na niego. - Oto kapłan Tainów, 
najmądrzejszy ze wszystkich Tainów mądrością naszych uczonych przodków.
Starzec zbliżył się trzymając otwartą dłoń uniesioną do góry gestem, który 
Tumitak rozpoznał i odwzajemnił. Gromada Tainów zatrzymała. się w niewielkiej 
odległości i przez chwilę obie grupy stały, przyglądając się sobie nawzajem. 
Potem przemówiła Tolura.
- Byłam na Powierzchni, Zaremo, i powracam, prowadząc gości. Zapewne Luramo 
opowiedział już wam, jak ci mężowie ocalili mnie, zabijając szylki i Mogów swą 
nieznaną bronią. Ten oto to Tumitak, ich wódz i największy Zabójca Szylków, za 
nim zaś stoją Nikadur, Datto i Torp.
Zaremo przyjął prezentację, a następnie przemówił. - Witajcie w mieście Tainów, 
nieznani przybysze. Minęło, wiele pokoleń od czasu, gdy przybył tu ktoś z 
zewnątrz poza wstrętnymi Mogami i dzikimi szylkami. Jednak od wielu lat żyje 
wśród nas przepowiednia, że pewnego dnia nadejdzie Bohater z Powierzchni, który 
na nowo nauczy nas używania potężnej broni naszych przodków. Czyżbyś to był ty? 
, ,
Tumitak potrząsnął głową ze smutkiem.
- Nie, Zaremo, słyszałem o wielkiej mądrości waszych uczonych przodków, lecz 
wiem o niej daleko mniej niż ty, jeśli to, co mówi Tolura, jest prawdą. Mimo to 
jednak, szczęśliwym trafem mam tu ze sobą tę broń szylków. Może z niej uda się 
wam dowiedzieć czegoś o starożytnych maszynach i broni.
Mówiąc to odpiął miotacz ognia i podał go staremu kapłanowi. Ten ostatni już 
wyciągnął ręce, gdy raptem wzrok jego padł na białe, błyszczące pręty, które 
Tumitak wciąż jeszcze miał przytroczone do pleców. Gdy kapłan na nie spojrzał, 
oczy jego rozszerzyły się ze zdumienia, a ręce, które wyciągnął po miotacz 
ognia, bezwładnie opadły - puste. Milczał, jakby bojąc się wydobyć głos, lecz w 
końcu przemówił.
- Masz ze sobą coś, o Zabójco Szylków, co jest ważniejsze i potężniejsze niż 
głowa szylka i miotacz ognia! Skąd masz te białe, błyszczące pręty?
Tumitak w skrócie opowiedział mu o bitwie, której wynikiem było ocalenie Tolury, 
oraz o znalezieniu prętów w pojeździe, po zwycięstwie. Zaremo skinął głową.
- Chyba się nie mylę - powiedział  pewnym wahaniem, a potem, wyjąwszy miotacz 
ognia z wciąż wyciągniętej ręki Tumitaka, przekręcił śrubę w długiej rurze 
wylotu, zdjął z jednego końca pokrywkę i wyciągnął ze środka na wpół zużyty 
kawałek białego pręta!
- Oto Moc! - zakrzyknął dramatycznie. - Zasilanie, którym szylki napędzają swe 
maszyny! A ty, o Tumitaku, naprawdę jesteś tym, o którym mówi nasza 
przepowiednia, ty bowiem przyniosłeś nam jedyną rzecz, której brakowało do 
uruchomienia wielu maszyn znajdujących się w naszych muzeach!
Gdy mówił to, wielu Tainów, którzy przyszli z nim, skłoniło głowy z czcią i 
podziwem, a Zaremo stał wymachując ostatkiem pręta w kierunku Tumitaka i 
kontynuował swą mowę tonem wręcz wizjonerskim. - Tymi prętami Tainowie będą 
zasilać miotacze ognia, które mamy w muzeach! Nimi będziemy napędzać te osobliwe 
maszyny, i które wypalają w ziemi korytarze! Możemy wykonać nowe korytarze, 
znacznie głębsze niż te, w których mieszkamy teraz, korytarze tak głębokie, że 
szylki i wstrętni Mogowie nigdy nas tam nie dosięgną! Mając je Tainowie 
nareszcie poczują się bezpieczni.
- Tymi prętami - przerwał Tumitak, gestem nakazując kapłanowi milczenie - 
nauczymy szylki, że człowiek wciąż jeszcze na swe przeznaczenie! Nimi wypędzimy 
szylki z ich cuchnących wież w Szemie; nimi w końcu wybijemy co do jednej 
bestie, które od tak dawna chcą władać ziemią!
Z tyłu za nimi Luramo wydał okrzyk radości. Datto donośnie klepnął swego wodza 
po plecach, zaś Tolura żywo skinęła głową na znak aprobaty. Zaremo i inni 
Tainowie wyglądali, jakby nie dowierzali własnym uszom. Tumitak uznał, że teraz 
jest odpowiednia chwila, by przekonać ich do swych poglądów, użył więc- daru 
wymowy, podobnie jak czynił to wiele razy przedtem w Lorze i Jakrze.
Opowiedział o swym życiu j swej misji; mówił o pierwszej długiej podróży przez 
korytarze, w końcu zaś opowiedział, jak zabił pierwszego szylka i jak później 
podniesiono go do godności władcy dolnych korytarzy. Prosił następnie Tainów, by 
popatrzyli na niego, by uświadomili sobie, że jest tylko zwykłym człowiekiem, a 
to, czego dokonał, leży w zasięgu możliwości każdego człowieka I tym razem 
skutek jego przemowy był taki jak zawsze. Tainowie spoglądali na niego jak na 
nad-człowieka; poczynając od Zaremy wszyscy poprzysięgli mu wierność, jednak 
prawie nikt nie chciał wierzyć, że oni sami mogą próbować walki przeciwko 
szylkom.
W końcu Tumitak zwrócił się do starego kapłana i poprosił, by wyznaczono mu 
pomieszczenie mieszkalne.
- Pozostanę tu prawdopodobnie przez pewien czas - powiedział - gdyż droga na 
Powierzchnię jest odcięta, a ja nie widzę innej możliwości powrotu do moich 
rodaków niż ponownie ją przetrzeć. A minie wiele okresów snu, nim uda się tego 
dokonać.
- Może mniej niż przypuszczasz - odrzekł kapłan. - Nie chcę wzbudzać złudnych 
nadziei, ale może znajdzie się droga do waszych korytarzy bez wychodzenia na 
Powierzchnię. Powiem ci więcej, kiedy zdobędę pewność - i odwróciwszy się, 
Zaremo skierował swe kroki ku zamieszkałym korytarzom.
Przez czas równy trzem dniom Tumitak mieszkał w mieście, a Tainowie nie 
szczędzili mu oznak gościnności. Lorianin zdumiewał się ich pożywieniem, 
Tainowie zachowali bowiem sekret metody nadawania smaku syntetycznym kostkom 
żywności i po raz pierwszy w swym życiu Tumitak stwierdził, że jedzenie może być 
przyjemnością, a nie zwykłą nudną koniecznością. Faktycznie nie tylko on, ale 
również Datto, Nikadur i Torp byli bliscy niestrawności z przejedzenia.
Większość czasu, nie przeznaczonego na jedzenie lub spanie, Tumitak i jego 
towarzysze spędzali w wielkiej świątyni czy też korytarzu muzealnym, oglądając 
cudowne maszyny zbudowane przez przodków Tainów. Tainowie utrzymywali je w 
doskonałym stanie i po tylu stuleciach były one nadal w pełni sprawne., Zaremo 
uruchomił miotacz ognia i dezintegrator i zademonstrował wszystkim, jak dobrze 
jeszcze działają. Te dwie maszyny były dla Tumitaka szczególnie interesujące. 
Pierwszą umiał się posługiwać, o drugiej natomiast wspominała często owa słynna 
księga, którą dawno temu odnalazł w opuszczonym korytarzu Loru.
Jednak nie były to jedyne maszyny zachowane przez Tainów, czy też jedyne, 
którymi Zaremo umiał się posługiwać. Kapłan pokazał przybyszom osobliwą broń, 
która zabijała wysokimi dźwiękami, oraz inną, która, jak mówił, zmieniała samo 
powietrze w śmiertelną truciznę zabijającą wszystkich, którzy ją wdychali. Były 
tam także maszyny pomagające ludziom, a wśród nich urządzenia, które wytwarzały 
owo zimne białe światło rozjaśniające korytarze.
Wszystkich tych maszyn można było teraz używać, choć oszczędnie, gdyż nawet te 
pręty, które Lorianie przynieśli ze sobą, nie były niewyczerpane. Owe pręty 
składały się z metalu ożywianego procesem sprawiającym, że jego atomy rozpadały 
się ze straszliwą szybkością. Gdy wystawiano go na działanie pewnego promienia 
emitowanego w maszynach, jego przemiana w energię znacznie się przyśpieszała. Ta 
metoda pozyskiwania energii umożliwiała przechowywanie wielkich zasobów paliwa w 
małej objętości, ostatecznie jednak białe pręty wypalały się i przestawały 
istnieć. Tumitak postanowił więc, że musi rozmówić się z Zaremą co do 
najlepszego zastosowania tych prętów, aby odnieść jak największe korzyści. 
Zaproponował kapłanowi, że on i jego towarzysze uzbroją się w miotacze ognia i 
spróbują wrócić do swych lochów. Zaremo potrząsnął głową.
- Byłoby wielce niebezpieczne próbować w walce utorować sobie drogę do lochów, z 
których przyszliście, Tumitaku - powiedział poważnie. - Myślę, że potrafię pomóc 
wam w taki sposób, że nie tylko odsuniemy wszelkie niebezpieczeństwa, ale 
zarazem twój naród i mój zostaną związane sojuszem, który będzie mocniejszy niż 
sobie to wyobrażałeś.
Zaintrygowany Tumitak poprosił Taina o wyjaśnienia, lecz Zaremo tylko potrząsnął 
głową.
- Nie jestem zupełnie pewien, że potrafię dokonać tego, czego mam nadzieję 
dokonać - wyjaśnił - a póki nie mam pewności, wolę nie wzbudzać nadziei, których 
nie mógłbym spełnić.
Jednak następnego dnia starzec wezwał Tumitaka i Nikadura do siebie i 
poprowadził ich w opuszczony korytarz, gdzie ustawiono osobliwą machinę. Była to 
maszyna zbyt skomplikowana, by Tumitak potrafił ją zrozumieć. Na pierwszy rzut 
oka przypominała metalową skrzynię wysokości pięciu stóp. Na wierzchu znajdowało 
się kilka dziwnych przezroczystych rur, w których wnętrzu jarzyły się dziwne 
światełka. Z boku tej metalowej skrzyni wyrastało długie ramię, zakończone 
wielką, miękką poduszką, przylegającą zapewne dzięki sile ssania do ściany. 
Zaremo wskazał w głąb korytarza, gdzie w odległości około stu-jardów znajdowała 
się druga machina, podobna we wszystkich szczegółach do pierwszej.
Jeden z niższych kapłanów Zaremy siedział na -niewielkim stołku przymocowanym do 
boku skrzyni, a teraz, na polecenie swego mistrza, podniósł i umieścił na głowie 
dziwny aparat całkowicie zakrywający mu uszy. Następnie przekręcił niewielką 
gałkę na skrzyni i, obróciwszy się, krzyknął do mężczyzny obsługującego drugą 
maszynę. Tamten również założył na głowę owe osobliwe nauszniki i uruchomił 
swoje urządzenie.
Przez kilka minut obaj bez przerwy obracali małe gałki, a po każdym obrocie 
nasłuchiwali pilnie, jakby słyszeli jakiś odległy dźwięk, niezauważalny dla 
pozostałych. Po jakimś czasie bliższy z nich zwrócił się do Zaremy. ,
- Mam tu inny ton, Zaremo - powiedział. - Jak stwierdzimy, do czego się odnosi? 
.
Kapłan gestem nakazał mu zejść z siedzenia i powiedział Tumitakowi, by zajął 
jego miejsce. Lorianin z wahaniem zrobił, co mu kazano, i ostrożnie włożył 
nauszniki. Gdy to uczynił, w uszach zabrzmiał mu dziwny dźwięk, stały, monotonny 
szum. Tumitak zdjął nauszniki i spojrzał pytająco na naczelnego kapłana.
- Ta maszyna, Tumitaku - wyjaśnił Zaremo, widząc w jego oczach pytanie - używana 
była przez naszych przodków do wykrywania podziemnych żył metalu czy wody, czy 
nawet podziemnych jaskiń. Oparta jest na zasadzie echa. Ta część ramienia, która 
jest przytwierdzona do ściany, wysyła w skałę dźwięk, dźwięk o takiej wysokości, 
że ludzkie uszy nie są w stanie go usłyszeć. Dźwięk przechodzi przez skałę, aż 
natrafi na jakąś inną substancję i wtedy część tego dźwięku odbija się w stronę 
innej części ramienia, ku odbiornikowi, który go przechwytuje i tak przemienia, 
że można go usłyszeć w tych słuchawkach na głowie Koritaka.
Lecz dźwięk ten nie przypomina dźwięków, o których zwykle myślimy. Jak już 
wspomniałem, jest o wiele za wysoki, by wychwyciło go ucho ludzkie, a takie 
dźwięki mają zupełnie inne właściwości niż zwykłe dźwięki. Po pierwsze, takie -
fale dźwiękowe można wysyłać w wiązce, tak jak fale świetlne, po drugie zaś, 
ulegają one pewnym zmianom spowodowanym gęstością substancji, która je odbija. W 
ten sposób można ustalić, w jakim kierunku znajduje się odbijający materiał oraz 
czy jest płynny, stały, czy też, powiedzmy, jest to jaskinia lub grota.
Myślałem przeto, Tumitaku, że jeśli za pomocą tego przyrządu uda się nam odkryć 
jakąś długą, prostą jaskinię biegnącą pod ziemią, możemy być prawie zupełnie 
pewni, że będą to wasze ojczyste korytarze; w ten sposób również dowiemy się, w 
jakim kierunku leżą. A przy pomocy drugiej maszyny znajdującej się w pewnym 
oddaleniu będziemy mogli ustalić dokładną odległość waszych korytarzy od tego 
miejsca.
Tumitak słuchał oszołomiony. Jak przez mgłę rozumiał coś z tego, co powiedział 
Tain, ale jego ostatnie słowa zupełnie go zdezorientowały. Zaremo musiał 
wyjaśnić mu bardzo dokładnie sekret dwóch kątów i zawartego między nimi boku 
trójkąta, nim w końcu Lorianin pojął, jak można zmierzyć odległość do jego domu 
z tego oddalonego korytarza. A gdy zrozumiał, jego podziw wzrósł jeszcze 
bardziej.
- Zaiste, Zaremo - wykrzyknął - cuda waszych przodków nie mają końca. Powiedz mi 
jednak, po co zadawałeś sobie taki trud, by ustalić położenie moich ojczystych 
korytarzy?
Tain uśmiechnął się dumnie idąc w stronę maszyny, by zająć przy niej miejsce, 
które Tumitak opuścił skwapliwie.
- Czyżbyś zapomniał o dezintegratorze? - zapytał. - Tumitaku, chcę przebić nowy 
korytarz z lochów Tainów do lochów Lorian!
Godziny, które nastąpiły, pełne były napięcia. Co jakiś czas .obsługujący 
maszyny myśleli, że odkryli odległy korytarz, by po bliższym zbadaniu 
stwierdzić, że jest to tylko jakaś mała jaskinia czy podziemny strumień wody. W 
końcu jednak wykryli coś, czego prosty .kierunek i regularność świadczyły, że 
jest to korytarz wykonany przez człowieka. Wtedy Zaremo i jego ludzie rozpoczęli 
szereg badań i ćwiczeń, które ostatecznie zakończyły. się potwierdzeniem 
dokładnej odległości i kierunku ojczystego korytarza Tumitaka.
Cała grupa powróciła do zamieszkałej części lochów i radośnie przygotowywała się 
do pracy na dzień następny. Dezintegrator przeniesiono do miejsca, gdzie były 
przedtem wykrywacze, i ustawiono go tam, dziwny, monstrualny aparat z wielkim 
reflektorem w kształcie trąby na przedzie i trzema siedzeniami z tyłu dla ludzi, 
którzy go obsługiwali. Zaremo pozostawił swych pomocników nad maszyną i 
zabierając ze sobą Tumitaka powrócił do miasta na wieczerzę.
- Uważam, że powinieneś być w grupie tych, którzy poprowadzą dezintegrator przez 
skały, Tumitaku - rzekł do Lorianina, gdy skończyli posiłek. - Nie tylko 
dlatego, że należy ci się niewątpliwie ten zaszczyt, ale również dlatego, że 
potrzebny jest ktoś, kto przekona twoich przyjaciół, że przychodzimy w 
pokojowych zamiarach. Nie będziesz miał zbyt wielu czynności przy obsłudze 
maszyny - a te nieliczne są łatwe do wyuczenia.
I tak po okresie snu cała grupa zebrała się w przejściu, w którym znajdowała się 
wyrzutnia promieni dezintegrujących. Nikadur i Jakranie, którzy chcieli pójść za 
Tumitakiem najprędzej, jak tylko będzie można, otrzymali po jednym ze 
starożytnych miotaczy ognia, podobnie jak Luramo, który zażądał, by włączyć go 
do grupy Tumitaka. A ku zdziwieniu Lorianina jeszcze ktoś zażądał, by uznać go 
za wojownika: nikt inny, tylko sama Tolura, która oświadczyła, że nie pozwoli, 
by jej nowi przyjaciele poszli bez niej na spotkanie wszelkich niebezpieczeństw. 
W końcu postanowiono, że może iść z nimi, i wtedy Zaremo zbliżył się do 
Tumitaka, który siedział już na swym miejscu przy maszynie, i począł wyjaśniać 
mu jego obowiązki.
- Spójrz tam, Lorianinie - wyjaśnił kapłan. - Za tobą na ścianie jest wielki 
biały krzyż. Patrząc w ten okular przed sobą zobaczysz inny krzyż wymalowany na 
tym lusterku, w którym ujrzysz również odbicie pierwszego krzyża. Dopóki jeden 
krzyż pokrywa się z drugim, maszyna posuwa się we właściwym kierunku. Jeśli 
odchyli się choćby o włos, musisz natychmiast zwrócić uwagę pozostałych osób 
obsługujących maszynę. Wystarczy tylko tyle; moi ludzie zajmą się resztą. Twoja 
grupa pójdzie za wami, jak tylko skała ochłodzi się do tego stopnia, że będzie 
można iść naprzód. Żegnaj i miejmy nadzieję, -że wszystko powiedzie się tak, jak 
to sobie zaplanowaliśmy.
Mówiąc to obrócił się i wydał polecenie ludziom siedzącym obok Tumitaka. Jeden z 
nich przesunął dźwignię, nastąpił oślepiający błysk światła, a gdy blask zmalał 
do słabej fioletowej poświaty, Tumitak ujrzał wielki otwór, który pojawił się w 
ścianie, na którą skierowany był mocny reflektor. Drugi mężczyzna pociągnął 
teraz dźwignię, nacisnął jakiś guzik i wielka machina powoli ruszyła w głąb 
otworu, który wydrążyła. W miarę przesuwu otwór pogłębiał się, a ze środka 
buchnął ciepły podmuch powietrza o osobliwym zapachu. Maszyna ponownie ruszyła w 
głąb otworu i znowu jego tylna ściana odsunęła się głębiej. Tumitak i jego 
przyjaciele z powodzeniem wykonywali czynność, której ludzie nie robili przez 
prawie dwa tysiące lat.
Przez następne godziny Tumitak pilnie wpatrywał się w wizjery maszyny. Była to 
praca nużąca, gdyż maszyna nieczęsto zbaczała z prostej drogi, na którą ją 
skierowano. Co jakiś czas natrafiała na nową żyłę skalną, co trochę zmieniało 
kierunek jej poruszania się, lecz wtedy Tumitak zwracał na to uwagę pozostałych 
i natychmiast dokonywano poprawki.
Wielki biały krzyż, który Zaremo wymalował na przeciwnej ścianie korytarza, 
zmniejszał się coraz bardziej w miarę jak maszyna odsuwała się od niego, lecz 
gdy Tumitak nie mógł go już wyraźnie dostrzec, ześrodkował swój własny krzyż na 
odległym wlocie nowego korytarza i maszyna poruszała się dalej.
 Było straszliwie gorąco. Wkrótce pot lał się strumieniami po twarzach Tumitaka 
i dwóch kapłanów. W końcu po nieprzerwanym marszu, który trwał, jak się zdawało, 
wiele godzin, wszyscy trzej zgodzili się, że muszą zatrzymać się na jakiś czas. 
Maszynę unieruchomiono i cała trójka rozparła się na siedzeniach, korzystając z 
bardzo potrzebnego im odpoczynku.
Po godzinie ponownie włączyli maszynę. - Przebyliśmy już zapewne ponad połowę 
drogi - rzekł jeden z kapłanów - lecz druga połowa wyda się nam dużo gorsza od 
pierwszej. Ciepło nie uchodzi teraz tak łatwo jak wtedy, gdy byliśmy blisko 
miasta.
Miał słuszność; Tumitak nigdy przedtem nie zaznał takiego gorąca i nigdy czas 
tak się nie dłużył. Wydawało mu się, że minęły całe dni upalnych, bezlitosnych 
cierpień, nim jeden z jego towarzyszy zakomunikował, że zbliżają się wreszcie do 
celu. Tumitak ożywił się ponownie i czas zaczął upływać szybciej. A potem 
nareszcie skała przed, nimi-zaczęła wydawać dziwaczny dudniący odgłos; po chwili 
ukazał się w niej mały otwór, który szybko poszerzał -się, i gdy kapłani 
pośpiesznie wyłączyli maszynę, Tumitak zeskoczył z miejsca i znalazł się w 
starym, znajomym korytarzu. 
Stał w odcinku tego nierównego, nie wykończonego korytarza, który leżał pomiędzy 
Powierzchnią i korytarzami Estetów. Niedaleko stąd patrzył ongiś, jak szylki 
mordują grupę Estetów i drżąc z przerażenia zastanawiał się, dlaczego. A nie 
dalej niż o dwie mile w dół korytarza, jeśli dobrze jeszcze pamiętał, powinna 
oczekiwać go jego gromada wojowników. - Czy są tam jeszcze? - zastanawiał się - 
czy też uznali go i jego towarzyszy za zmarłych i powrócili do Loru i Jakry? Czy 
może szylki wykryły ich i pozabijały wszystkich? - Tumitak tknięty złym 
przeczuciem przypomniał sobie, co powiedział mu Datto, że chwalił się naczelnemu 
wodzowi szylków napaścią na Korytarze Estetów. A wódz szylków zarządził 
dochodzenie! Nie mogąc opanować niepokoju, targany różnymi przypuszczeniami, co 
mogło się wydarzyć, skinął na dwóch kapłanów by udali się za nim, i popędził w 
dół korytarza.
Gdy zbliżał się do miejsca, gdzie powinna znajdować się jego gromada, jego obawy 
wzrosły, gdyż panująca tam cisza świadczyła, że korytarz został opuszczony. W 
końcu dotarł do miejsca,, gdzie powinni być jego wojownicy i stwierdził, że 
obawy jego potwierdziły się. Lecz na jednej ze ścian wypisana była wiadomość, 
wiadomość od jego ojca: "Tumitaku" - głosiła - "nasze straże doniosły o 
zbliżaniu się hordy szylków. Dzicy z mrocznych korytarzy zaproponowali ukrycie 
nas w rozpadlinach i jaskiniach ich korytarzy, więc opuszczamy to miejsce. Jeśli 
kiedykolwiek powrócisz, szukaj nas w mrocznych korytarzach. Tumlok".
Tumitak chciał zrazu natychmiast ruszyć w stronę mrocznych korytarzy, lecz po 
namyśle postanowił zaczekać na swoją grupę, która wkrótce miała nadejść z miasta 
-Tainów, wiedział bowiem, że przyjdą, jak będą mogli najprędzej. Usiadł więc 
wraz z dwoma kapłanami i zjadł prowiant, który ze sobą przynieśli, a następnie, 
ukrywszy się w jednym z pomieszczeń, przygotowali się do snu, którego bardzo 
potrzebowali.
Obudziły ich dźwięki z korytarza na zewnątrz; wyszli więc i znaleźli tam 
Nikadura, Tolurę i wszystkich innych, którzy przybyli w czasie ich snu i bardzo 
martwili się ich zniknięciem. W końcu Nikadur odkrył wiadomość od Tumloka i miał 
właśnie poprowadzić grupę w dół ku mrocznym korytarzom, gdy pojawił się Tumitak 
i jego towarzysze. Teraz już cała grupa postanowiła natychmiast wszcząć próby 
odnalezienia Nenapusa i pozostałych wojowników. Wobec tego wszyscy ruszyli w 
dół. Nie przeszli jednak nawet mili, gdy natknęli się na całą gromadę, któraś 
ostrożnie powracała do poprzedniego obozowiska. Ukrywali się w mrocznych 
korytarzach, kiedy szylki prowadziły poszukiwania w pomieszczeniach nad nimi, a 
gdy poczuli, że bestie ponownie powróciły na Powierzchnię, śmiało wyruszyli z 
powrotem do Korytarzy Estetów.
Przewodzący im Nenapus i Tumlok nie posiadali się z radości, widząc swych 
towarzyszy całych i zdrowych, i gorączkowo zasypywali ich pytaniami. Tumitak w 
skrócie opowiedział im całą historię i wspomniał o cudownych maszynach, które 
udało im się zdobyć. Entuzjazm Lorian i Jakran nie znał granic; zapomnieli się 
tak bardzo, że wydali okrzyk, który rozbrzmiewał długim echem po korytarzach. 
Wodzowie usiedli i zaczęli układać plan ataku na miasto Szem.
VI
Następne sto godzin było bardzo pracowite dla mieszkańców korytarzy. Owe sześć 
czy siedem mil nowego korytarza stało się ruchliwą arterią, którą Tainowie, 
Lorianie i Jakranie śpieszyli w jedną i w drugą stronę wymieniając zdobyte cuda 
Estetów na wspaniałą żywność, która była sekretem Tainów, oraz na starożytną 
broń, tak teraz cenną.
Tumitak powrócił do miasta Tainów i przyprowadził nowym korytarzem Zaremę, aby 
naradzić się z pozostałymi wodzami w sprawie możliwości zaatakowania Szemu. 
Przez kilka dni układali strategię działań, aż w końcu opracowano możliwą do 
przeprowadzenia .metodę. Nikadur z Tumlokiem, Nenapusem oraz Lorianami i 
Nonończykami mieli pozostać w swoim korytarzu, zaś Tumitak oraz Datto, Torp i 
Jakranie . mieli przejść korytarzem i lochami Tainów, aby wyjść na Powierzchnię 
ł zaatakować miasto z drugiej strony.
Ci, którzy pozostali w lochach, mieli zaczekać pięćdziesiąt godzin, a następnie 
zaatakować w trzeciej godzinie nocy po upływie pięćdziesięciu godzin. W ten 
sposób, jeżeli ich plany powiodą się, oba natarcia zostaną przeprowadzone 
równocześnie, nieoczekiwanie i, jak ufano, będą druzgocące. Szylki dostałyby się 
w dwa ognie i, jak spodziewali się mieszkańcy lochów, zostałyby zlikwidowane co 
do jednego. Miasto Szem znajdzie się wówczas w rękach ludzi wraz ze wszystkimi 
zadziwiającymi maszynami i urządzeniami, a człowiek ponownie odzyska miejsce pod 
słońcem, na Powierzchni świata.
Dumny był Tumitak, gdy wiódł swych dzielnie śpiewających Jakran przez miasto 
Tainów i w górę zawiłych korytarzy do miejsca, gdzie szylki zawaliły wejście 
ogniem z miotaczy. Zatrzymali się na jakiś czas, jeden z Tainów otworzył im 
drogę przy pomocy małego dezintegratora, a następnie podjęli marsz na 
Powierzchnię. Tu oddział Tumitaka zatrzymała gromadka Tainów, która dotarła za 
nimi w górę korytarza. Było ich około dziesięciu, a dowodził nimi Luramo.
- Zaczekaj, Tumitaku - zawołał - oto jeszcze kilku wojowników, którzy pójdą z 
tobą. Nie wszyscy Tainowie to tchórze, chociaż tak o nich zapewne myślisz. - 
Odwrócił się i przywołał oddział, by się przybliżył, a Tumitak spostrzegł, że w 
większości byli to chłopcy, młodzieńcy, do których jeszcze nie całkiem przylgnął 
ów potworny strach, znacznie bardziej zauważalny u starszych. Powiódł wzrokiem 
po szeregu i nagle zatrzymał się, zaskoczony.
- Ty tutaj, Toluro? - wykrzyknął zdumiony. - Ty idziesz z wojownikami? Wydaje mi 
się, że wyprawa wojenna to nie miejsce dla kobiety, Toluro.
Dziewczyna odpowiedziała mu z oburzeniem:
- Mówisz, chyba nie zastanawiając się, co mówisz - powiedziała. - Bo przecież 
gdybyś się tylko zastanowił, przypomniałbyś sobie, że byłam pierwszą spośród 
Tainów, która ośmieliła się spojrzeć na Powierzchnię. Czyżbyś zapomniał, jak 
nazywałeś mnie bratnią duszą? I jak ktoś taki mógłby kryć się ze strachem w 
korytarzach, gdy inni idą walczyć z wrogami ludzkości?
Tumitak uśmiechnął się. Dziewczyna przekonała go jego własnymi słowami, a gdy 
sam się dobrze zastanowił, nie rozumiał, po co proponował, by została w domu. 
Wiedział tylko, iż miał wtedy nagłe niezrozumiałe przeczucie, że strasznie 
byłoby żyć na tym świecie, gdyby Tolura zginęła w walce. Chciał chronić ją w 
najprostszy sposób - odsyłając z powrotem do korytarzy.
Lecz wiedział teraz, że jest to niemożliwe, wzruszył więc ramionami i nakazał 
zająć jej miejsce przy sobie, obok Datty i Torpa.
Grupa wyszła z podgórza i przemaszerowała przez trawiastą równinę bez wypadków i 
przygód. Gdy znaleźli się w lesie, Tumitak poczuł się bezpieczniej, szczególnie 
dlatego, że zbliżała się noc, a wiedział, że choć marsz znacznie przez to się 
opóźni, jego ludziom nic nie będzie zagrażało ze strony wroga. Świt zastał ich w 
pobliżu miejsca, gdzie ukryte były pozostałe białe, błyszczące pręty -i wkrótce 
ku ich wielkiej radości odnaleźli je, wciąż jeszcze pod warstwą liści, gdzie 
schowała je Tolura.
Uświadomili sobie, że nie mogą już być daleko od Szemu i gdy grupa wojowników 
posuwała się ostrożnie naprzód, Tumitak przebiegał od drzewa do drzewa lub 
czołgał się w poszyciu, jeżeli było dość gęste, by go ukryć. W końcu dotarli do 
wierzchołka skalistego, rzadko zalesionego pagórka i popatrzywszy w dół, poza 
las, ujrzeli opodal u podnóża wieże Szemu. 
Spiczaste wieże z łączącymi je linami i błyszczącymi ścianami z metalu 
przedstawiały zadziwiający widok dla mieszkańców lochów, lecz dzień ten był tak 
pełen dziwnych zjawisk, że czuli w owej chwili wyłącznie zadowolenie, że 
osiągnęli swój cel. Tumitak nadal patrzył w stronę wież, jakby czegoś szukając, 
i po chwili wydał okrzyk zadowolenia.
- Spójrz tam, Datto! - wykrzyknął. - Patrz, wejście do naszych lochów! - 
Rzeczywiście, za kępą drzew można było, choć z trudem, dojrzeć płytką jamę, w 
której znajdowało się wejście do rozległych korytarzy wiodących do Loru. Gdzieś 
niedaleko pod Powierzchnią Tumlok i Nenapus czekali z armią na nadejście 
właściwego momentu, aby wyjść z jamy i ruszyć na podbój Szemu.
Tumitak pokazał innym wejście do lochów, a Tolura i Luramo szczególnie 
interesowali się położeniem jamy. Gdy wciąż jeszcze się jej przyglądali, z 
piersi jednego z Tainów wyrwał się okrzyk i Tumitak, odwróciwszy się, ujrzał, 
jak Tain pokazuje na niebo. Lorianin spojrzał w górę i wydał okrzyk przerażenia, 
gdyż właśnie pikowała na nich jedna z latających machin szylków, olbrzymia 
maszyna, w której wnętrzu musiał kryć się co najmniej tuzin szylków! .
W jednej chwili zapanowało nieopisane, zamieszanie. Przepadły gdzieś dzielne 
plany zwycięstwa, a myśli ludzi opanował jedynie ów wielki, odziedziczony 
strach, który im towarzyszył od tylu pokoleń. Tainowie, a nawet większość 
dzielnych Jakran oderwała się od grupy i umknęła, na próżno starając się schować 
między skałami, drzewami, krzakami lub czymkolwiek, co dawało możliwość ukrycia. 
Nie minęły dwie minuty, a z Tumitakiem pozostali Datto, Torp, Tolura, Luramo i 
jeszcze trzej Jakranie. Wszyscy uzbrojeni byli w miotacze ognia; wytrwali na 
swych pozycjach i przyglądali się nadlatującemu autolotowi. Jak wielki ptak 
maszyna krążyła przez chwilą nad nimi z rozpostartymi skrzydłami, a następnie 
osiadła na ziemi. W jej burcie otworzyły się drzwi i wtedy Tumitak posłał w 
otwór z miotacza ładunek energii! Rozległ się klekoczący okrzyk i drzwi zamknęły 
się ponownie. Tumitak uśmiechnął się ponuro i gestem odesłał resztę grupy w tył. 
W odległości, około dwudziestu jardów stała wielka skała, ku której poprowadził 
ich pośpiesznie i zajął za nią stanowisko, oczekując dalszych posunięć ze strony 
szylków.
Szczęśliwie dla Tumitaka autolot był transportowcem i jako taki nie był 
odpowiednio wyposażony do walki. Oczywiście szylki we wnętrzu były uzbrojone, 
lecz na zewnątrz nie miały żadnej broni. Miotacza ognia nie można było użyć ze 
środka bez otwierania drzwi. Szylki nie mogły zaatakować ludzi, znajdując się 
wewnątrz autolotu, i choć może się to wydawać dziwne, ani Tumitakowi, ani jego 
towarzyszom nie przyszło do głowy, że maszyna jest całkowicie zdana na ich 
łaskę. Przez tyle lat broń człowieka kierowała się tylko przeciwko jego wrogom, 
że myśl o zniszczeniu szylków przez spalenie autolotu i wszystkiego, co było w 
środku, nie przyszła Tumitakowi do głowy. Wyglądało na to, że bitwa znalazła się 
w martwym punkcie.
I wtedy nagle w środku podjęto chyba decyzję, bo autolot szylków .uniósł się na 
wysokość około pięćdziesięciu stóp i śmignął ponad skałę, za którą ukrywała się 
grupka ludzi. Wisiał tam przez chwilę, a spod jego kadłuba wysunęły się 
olbrzymie metalowe uchwyty podobne do kleszczy; pojazd opadł w dół z zawrotną 
szybkością, a kleszcze zacisnęły się wokół trzech osób i uniosły je w górę! 
Tumitak wydał dziki okrzyk podobnie jak pozostali, bowiem jedną z trójki 
pochwyconych była Tolura! Myśli przebiegające przez głowę Tumitaka, gdy patrzył, 
jak autolot ponownie unosi się w powietrze, były w najwyższym stopniu zagadkowe. 
W pamięci stanęła mu bitwa, w czasie której poznał Tolurę; .wspominał jej odwagę 
i urodę, myślał jaki szary i nieciekawy byłby ten świat, gdyby nagle jej 
zabrakło - i wtedy . nagle zdał sobie sprawę, że ją kocha. I oto zabrano mu ją! 
Jak oszalały szukał w głowie jakiegoś sposobu uratowania jej. Przyszedł mu do 
głowy spóźniony pomysł strącenia autolotu miotaczem ognia; jednak był on już tak 
wysoko, że każda próba skończyłaby się śmiercią Tolury w rozbitej maszynie. Gdy 
tak szukał jakiegoś sposobu ratowania" jej, ujrzał jak autolot opada w dół ponad 
lasera i niknie wśród wież Szemu! Tolura, jeśli jeszcze żyła, była więźniem 
szylków! .
Na. jakiś czas Tumitak pogrążył się w rozpaczy. Młody Luramo podszedł do niego i 
wziął go za rękę, a Tumitak ujrzał wielkie łzy w oczach chłopca, który zmusił 
się do uśmiechu i przemówił dzielnie. - Mamy jeszcze zadanie do wykonania, 
Tumitaku. Będziemy opłakiwać moją siostrę, gdy ją pomścimy.
Te mężne słowa pomogły Tumitakowi wziąć się w garść. Wiedział, że Luramo 
szczerze kochał swoją siostrę, a mimo to pamiętał, że ich misja wymagała nawet 
większych ofiar niż ta, jeśli było to możliwe. Tumitakowi również nie wypadało o 
tym zapominać, 
W kilka minut później Tumitak znowu był sobą. Przywoławszy do siebie tych 
wszystkich Jakran i Tainów, których można było odnaleźć, ostro ich zbeształ za 
tchórzostwo, i wezwał, by przynajmniej teraz wyróżnili się jak najlepiej w 
zbliżającej się bitwie. Krzyknął następnie do Luramy i wskazał na widoczne w 
oddali wejście do lochów Lorian. - Jak myślisz Luramo, uda ci się przedostać 
lasem do tego wejścia? - zapytał. A gdy chłopieć odpowiedział twierdząco, mówił 
dalej. - Musisz zaraz udać się do Nikadura i poinformować" go, że atak należy 
rozpocząć natychmiast. Szylki z maszyny na pewno powiadomią miasto o naszym 
nadejściu, a więc nie możemy dłużej odwlekać natarcia. Tymczasem my zaatakujemy 
z tego miejsca. Spiesz się więc, Luramo!
Młody Tain zbiegł po stoku pagórka i po chwili zniknął w lesie u jego podnóża. 
Tumitak wydał następnie rozkaz i cała grupa ruszyła do ataku na Szem.
Dziwne wydarzenia miały miejsce w szylkowym mieście. Nie było to duże miasto ani 
stare w porównaniu z innymi; była to zaledwie osada niedawno założona w tym 
dzikim, nie skolonizowanym kraju, który przez wiele wieków był opuszczony przez 
szylki. Jednak w całej historii miasta nie słyszano o czymś podobnym, jak 
ostatnie wypadki. Gdzieś z głębi korytarzy wynurzyła się rasa ludzi najwyraźniej 
dzikich i zdecydowania ziejących nienawiścią. Najpierw miała miejsce dziwna 
śmierć Mogą, po której nastąpił pościg i ucieczka istot które go zabiły. Wkrótce 
zaś po tym dziwnym wydarzeniu nadeszły wieści o tym, że grupa szylków i Mogów 
uległa swej własnej broni w lasach za Szemem. Szylki, które udały się w celu 
zbadania sprawy, zostały wybite prawie co do jednego, a te, które uszły z 
życiem, opowiadały o ludziach uzbrojonych w miotacze ognia, którzy schronili się 
w lochach Tainów. Ta sprawa była najbardziej zagadkowa, gdyż jeden z dzikich, 
którego ujęto i dostarczono do Kajmaku, zeznał, że pochodzi z lochów, w których 
znajdowały się Korytarze Estetów.
Szylki zaczęły czynić przygotowania do najazdu na oba lochy, by zapewnić sobie 
bezpieczeństwo przez całkowite zniszczenie wszelkich śladów ludzi, gdy 
przyleciał do miasta autolot informując o wielkich siłach nieprzyjaciół 
uzbrojonych w miotacze ognia, którzy znajdowali się niedaleko miasta. Na dowód 
tego przyniósł trzy uzbrojone okazy.
W mieście zapanowało szalone podniecenie. Szylki biegały tam i z powrotem 
zbrojąc się, zajmując stanowiska w różnych dzielnicach miasta. Prowadzono 
obserwację tej części lasu, skąd można było oczekiwać pojawienia się 
niebezpieczeństwa, oraz wyciągano wszelką najdziwniejszą broń, którą to małe 
miasteczko mogło się poszczycić. Podgubernator Hach-Klotta, nie wierząc, że 
ludzie mogą być rzeczywiście tak inteligentni, by używać promieni cieplnych, 
zwołał grupę wytresowanych Mogów i posłał ich w tym kierunku, z którego 
przyleciał autolot. Obserwował z wieży, jak pokonali pustą przestrzeń między 
wieżami i drzewami, a na jego twarzy pojawił się dziki uśmiech, gdy zobaczył ich 
całych w pobliżu drzew. Niewątpliwie, myślał, gdyby w lesie byli jacyś dzicy, 
spaliliby Mogów, nim ci ostatni dotrą do osłony drzew. Ledwo jednak te myśli 
postały w jego głowie, ujrzał kłąb dymu, który buchnął z ziemi przed Mogami, a 
potem jeszcze jeden - i przed oczami szylka jego Mogowie padli na ziemię, powoli 
przemieniając się w popiół w promieniach cieplnych rażących ich od strony lasu.
Hach-Klotta przekonał się, że niebezpieczeństwo jest bardzo realne i nabrał 
ostrożności w swych poczynaniach. Zaczął zastanawiać się, czy w ogóle będzie 
można zaatakować obcych, skoro chowają się między drzewami poza zasięgiem 
promieni cieplnych. Wiedział, że mieszkańcy lochów nie odważą się wyjść z 
ukrycia wśród drzew, lecz również szylki nie zdecydują się opuścić schronienia, 
jakie dają im wieże. I zaczęło zanosić się na to, że bitwa przerodzi się w 
oblężenie.
Lecz idea oblężenia była jak najdalsza od planów Tumitaka. Wiedział, że nie- 
będzie w stanie zbliżyć się do Szemu w tym miejscu ze względu na szeroką otwartą 
przestrzeń ciągnącą się w odległości prawie czterystu jardów między lasem i 
wieżami; Lorianin przypomniał sobie jednak, że po tej stronie, skąd po raz 
pierwszy uciekał z Szemu, drzewa dochodziły prawie do samych wież. Pozostawiwszy 
więc oddział ludzi , pod dowództwem Datty i Torpa, by oblegali tę część miasta, 
Tumitak wyruszył z tuzinem innych, by zaatakować miasto od strony, gdzie drzewa 
znajdowały się najbliżej.
Szczęściem dla Tumitaka pomysł ten powstał w jego głowie natychmiast, gdyż umysł 
starego Hach-Klotty pracował prędko i szylk pomyślał o możliwym ataku prawie 
jednocześnie z Tumitakiem. Natychmiast wysłał grupę szylków na pozycje obronne i 
gdy Tumitak i jego wojownicy podchodzili między drzewami do tego miejsca, 
zobaczyli, że szylki posuwają się wśród wież w ich kierunku.
Tumitak natychmiast dał swym ludziom sygnał do ataku, a jednocześnie ze strony 
bandy szylków buchnęły w jego kierunku ładunki gorąca. Uskoczył za drzewo, 
wołając do swych ludzi, by poszli w jego ślady, a następnie włączył swój miotacz 
ognia, celując na jedną z wież, za którą kryły się szylki. .
Bestie natychmiast skierowały swe promienie na pnie drzew, za którymi kryli się 
ludzie, chcąc bez wątpienia spalić wszystkie drzewa, a następnie uderzyć na 
schowanych za nimi wojowników. Jednak Tumitakowi wpadł do głowy pewien pomysł; 
zawołał do swych ludzi, by skierowali ogień na lewo i prawo od szylków paląc 
tylko te ściany wież, które znajdowały się najbliżej szylków. Pozostali w lot 
pochwycili jego zamiar i natychmiast przystąpili Do działania. Drzewa, 
wypełnione sokami wczesnej wiosny, nagrzewały się powoli, za to metalowe wieże 
pochłaniały ciepło gwałtownie i nim promienie zdołały przepalić drzewa na wylot, 
Tumitak osiągnął swój cel. Dwie wieże, jedna na prawo, druga na lewo od szylków, 
załamały się nagle i runęły z hukiem na ziemię, grzebiąc pod sobą całą hordę 
szylków. Większość z nich zginęła na miejscu, inni zostali poważnie ranni, a 
jedyny, który na pierwszy rzut oka nie odniósł żądnych obrażeń, odwrócił się i 
pomknął jak błyskawica w głąb miasta. Ludzie patrzyli przed siebie ze 
zdumieniem, nie dowierzając własnym oczom. Lecz choć zdawało się to 
nieprawdopodobne, rzeczywiście oglądali szylka umykającego przed ludźmi. Przez 
pewien czas wybałuszali oczy, aż pojęli w końcu, że starcie z tą bandą szylków 
zakończyło się sukcesem. Wszyscy obrońcy albo zginęli, .albo byli śmiertelnie 
ranni, a droga do Szemu stała otworem!
Tumitak nie zamierzał jednak nierozważnie ruszyć z miejsca w głąb miasta. 
Najpierw wydał rozkazy, aby systematycznie palić wieże w tej części miasta. 
Jedna za drugą wieże padały z hukiem na ziemię, gdy tylko ich. podstawy 
roztopiły się w straszliwym ogniu miotaczy Jakran.
A gdy wieże były w gruzach, mieszkańcy lochów ruszyli przed siebie wśród ruin i 
z ukrycia rozpoczęli niszczenie wież w głębi miasta. Nie dane im jednak było 
długo zajmować się tym dziełem zniszczenia. Nim padło pół tuzina wież, napotkali 
inną grupę szylków stawiającą opór i w chwili nieostrożności dwaj spośród Jakran 
zginęli, nim udało im się ukryć.
Wewnątrz miasta mieszkańcy lochów byli już w korzystniejszej sytuacji. Szylki, 
jakkolwiek walczące zaciekle, starały się pokonać wrogów nie niszcząc swych 
domów. Ludzie nie mieli takich skrupułów i z radością zrównaliby z .ziemią cały 
Szem, by zabić jednego szylka. I tak mimo strat Tumitak i jego ludzie posuwali 
się naprzód, aż dotarli do niewielkiego wzniesienia, skąd mogli atakować grupę 
szylków broniącą miasta przed Dattą i jego oddziałem.
Wówczas olbrzymi wódz Jakran jego jeszcze potężniejszy bratanek oraz ich 
zawzięci wojownicy rzucili się pędem przez otwartą przestrzeń przed miastem i po 
chwili znaleźli się wśród wież. Z dzikimi okrzykami zaatakowali szylki 
zapomniawszy, że walczą wręcz ze stworzeniami uzbrojonymi w miotacze ognia lub w 
dezintegratory. I rzeczywiście, z tak małej odległości promienie stawały się 
bronią obosieczną, rażąc zarówno sprzymierzeńców, jak i wrogów. Nawet szylki 
uświadomiły sobie to niebezpieczeństwo i zaniechały użycia miotaczy. W ich 
kleszczach pojawiła się osobliwa broń sieczna: ostre stalowe krążki umieszczone 
na tyczkach i szybko wirujące jak dziecinny bączek. Była to broń niewątpliwie 
niebezpieczna - gdy tylko dotknęła ręki, nogi czy głowy, natychmiast je 
odcinała.
Rozszalała się walka wręcz, podobna do bitew świata starożytnego jeszcze przed 
erą nowoczesnej nauki. Po raz pierwszy od prawie dwóch tysięcy lat człowiek 
walczył ze swymi wrogami na równej stopie i wystawiał sobie w tej walce dobre 
świadectwo. Szylki już ustępowały pola ludziom, gdy daleki okrzyk dał znać 
Tumitakowi, że Nikadur i Lorianie opuścili lochy. Odpowiedział im okrzykiem 
triumfu i zaatakował szylki z nową energią. 
Trzeba by było dłuższej opowieści niż ta, aby zrelacjonować wszystkie szczegóły 
bitwy. Rozpadła się ona na wiele pojedynków, a w takich walkach rodzą się 
bohaterowie. Pierwszy w ten sposób odznaczył się Turanen z Nononu, po nim wielu 
innych, którzy później stali się słynnymi rycerzami w królestwie Tumitaka; 
Luramo. potwierdził pokładane w nim nadzieje, zaś pozostali - Datto, Nikadur, 
Torp, Nenapus, Tumlok i im podobni dokazywali cudów waleczności, z nadludzką 
sprawnością powalając szylka za szylkiem.
Dwukrotnie Tumitak stawał oko , w oko z samym Hach-Klottą i dwukrotnie niższe 
szylki ginęły z poświęceniem, by dać staremu gubernatorowi możliwość ujścia 
przed wodzem mieszkańców lochów. Tumitak dziwił się widząc, z jaką ochotą szylki 
idą na śmierć broniąc starego przywódcy. Było to jego pierwsze zetknięcie się z 
tym osobliwym instynktem społecznym, który później pozwolił mu zyskać tak wielką 
przewagę nad szylkami. Po latach miał się przekonać, że bitwa z szylkami w 
pewien sposób przypominała partię szachów - wystarczy pokonać króla, by wygrać 
walkę.
Teraz jednak Lorianin był nieświadom tego i gdy Hach-Klotta unikał go, zadowalał 
się atakiem na jakiegoś niższego szylka. I tak bitwa trwała dalej, a szylki 
padały jeden za drugim w sposób dla nich niepojęty. Wyobraźcie sobie, że ludzie 
giną w walce, z owcami i świniami, i to uzbrojonymi w noże i karabiny i 
zjednoczonymi w celu zniszczenia wioski! Jest to zapewne najbliższa analogia, 
jaką dziś możemy sobie wyobrazić, do tego niezwykłego najazdu.
Nie należy sądzić, że bitwa wszędzie była zwycięska dla mieszkańców lochów. W 
niektórych miejscach szylki chwilowo przeważały i dziesiątki ludzi zginęły pod 
ich wirującymi nożami. W innych miejscach ludzie oddzielali się od głównych sił 
i wtedy miotacz ognia w kleszczach jakiegoś szylka palił ich na popiół, nim 
zdołali uciec.
Jednak za każdego człowieka, który poniósł śmierć pod nożami szylków, ginęły dwa 
szylki od mieczy i strzał ludzi; a za każdą grupę spaloną miotaczami szylków 
ginęła inna grupa pod ogniem miotaczy mieszkańców lochów. 
Aż w końcu, gdy słońce zniżało się już ku ziemi, ostatnia grupa szylków skupiła 
się w pobliżu wielkiej latającej machiny, ustawionej w środku wioski, próbując 
bronić tej ostatniej pozycji. Wcześniej jeszcze, w ciągu dnia szylki miały 
nadzieję wejść do. machiny i uciec, a następnie sprowadzić pomoc z wielkiego 
miasta Kajmaku leżącego w pewnej odległości; Tumitak ubiegł ich jednak nakazując 
jednemu ze swych ludzi ostrzeliwać wejście z miotacza ognia, ustawionego pod 
osłoną pobliskiej wieży. Tak więc szylkom udaremniono wykonanie ich zamiarów. 
Zajęły jednak swą ostatnią pozycję, mając nadzieję, że jakieś wydarzenie w 
ostatniej chwili pozwoli im dostać się do autolotu i uciec.
Zdawało się, że nie mają już wielkich szans. Jeszcze chwila, a wybito by je co 
do jednego. -I wtedy Lorianin, który pilnował wejścia do autolotu, krzyknął i 
padł na wznak z głową zwęgloną promieniem cieplnym jakiegoś ukrytego .szylka. 
Nikadur natychmiast skierował swój miotacz w kierunku, z którego pojawił się 
promień, i z satysfakcją ujrzał trafionego szylka, spadającego z wrzaskiem z 
okna wieży; lecz tych kilka sekund, w czasie których drzwi autolotu były nie 
strzeżone, wystarczyło, by aż połowa pozostałych szylków dostała się do środka i 
zatrzasnęła drzwi. Nie trzeba dodawać, że pierwszy w środku znalazł się Hach-
Klotta, a gdy drzwi zamknęły się, pozostałe szylki padły pod promieniami Jakran. 
Tumitak miał właśnie rozkazać, by miotacze ognia zmieniły autolot w roztopiony 
metal, gdy nawiedziła go przerażająca myśl. Tolury ani dwóch pojmanych Jakran 
nie widziano w czasie wałki w żadnym miejscu Szemu. Czyżby nadal znajdowali się 
wewnątrz autolotu? Jeśli tak, atak na maszynę oznaczał ich pewną śmierć. 
Tumitakowi zrobiło się słabo na myśl o tym jak bliski był wydania rozkazu, który 
mógł sprowadzić na nich zgubę. Rozkazał swoim ludziom odstąpić od autolotu i 
oczekiwał z niepokojem, czy maszyna wzięci, unosząc ze sobą wodza szylków oraz 
tą-jedyną na całym świecie, którą kochał najbardziej. Lecz gdy chwile mijały 
jedna za drugą,- a autolot pozostawał na miejscu, nabrał nowej nadziei. Może 
maszyna była w jakiś sposób uszkodzona i nie mogła oderwać się od ziemi?
Może szylki odniosły tak ciężkie rany, że nie były w stanie kierować maszyną? I 
wtedy, gdy miał dać rozkaz do ataku na autolot i spróbować, dostać się do 
środka, drzwi maszyny otwarły się szeroko i pojawiła się w nich postać, której 
pobladłą twarz okalały zmierzwione włosy. Była to Tolura - a na jej głowie 
jaśniała złota przepaska, którą nosił Podgubernator Szemu. W ręku zaś trzymała 
broczącą, nadpaloną głową - głowę Hach-Klotty z Szemu!
- Tumitaku - zawołała wątłym głosem, a ujrzawszy go, pośpieszyła ku niemu. - 
Tumitaku - krzyknęła - zabierz mnie. Kocham cię i jestem teraz ciebie godna... 
ja również jestem zabójczynią szylków.
Wkrótce Tolura opowiedziała swą historię. Gdy autolot poleciał w . kierunku 
Szemu, wciągnięto ją i dwóch Jakran do kadłuba maszyny, rozbrojono i 
bezceremonialnie rzucono do kąta, gdzie skulili się w trwodze zastanawiając się, 
co będzie dalej. Podniecenie wywołane wiadomościami przekazanymi przez szylki z 
autolotu po przybyciu do miasta oraz tumult bitewny, który zapanował zaraz 
potem, sprawiły najwyraźniej, że szylki zapomniały o nich zupełnie; w ten sposób 
ludzie pozostawali w zamknięciu w autolocie, przez cały czas walki. Pod koniec 
Tolura odzyskała odwagę do tego stopnia, że zaczęła przeszukiwać autolot. 
Rozglądała się wokół, przyjrzała się sterom i uznała, że są zbyt skomplikowane, 
by zaryzykować próbę lotu, przeszukała wszystkie miejsca w poszukiwaniu jakiejś 
broni i w końcu, ku swemu zdumieniu i radości, odkryła tę samą broń, którą im 
wcześniej odebrano. Szylki najwyraźniej cisnęły ją niedbale do komory bagażowej, 
gdzie dziewczyna ją znalazła. Było oczywiste, że zarówno tu, jak i w czasie 
całej .bitwy na zewnątrz szylki nie doceniły inteligencji ludzi, z którymi 
walczyły, i zarówno tu, jak i na zewnątrz drogo zapłaciły za swój błąd.
Zdecydowana na wszystko Tolura przypięła skrzynkę do pleców i usiadła przy 
wejściu czekając na powrót szylków. Gdy drzwi otworzyły się, ukryła się, aż cała 
grupa znalazła się we wnętrzu kabiny i wtedy otworzyła w ich kierunku ogień z 
miotacza. Szylki nie miały żadnych szans, lecz w podnieceniu Tolura zapomniała, 
jak bardzo użycie miotacza ognia w tak ciasnym pomieszczeniu podnosi temperaturę 
otoczenia. Zarówno ona, jak i Jakranie niemalże padli ofiarą gorąca, nim udało 
im się otworzyć drzwi i wydostać na chłodniejsze powietrze na zewnątrz.
Lecz teraz było już po bitwie, szylki zginęły co do jednego, Tumitak i Tolura 
byli znowu razem, a mieszkańcy lochów wznosili okrzyki radości aż do 
ochrypnięcia, gdy Tumitak ogłosił swój zamiar poślubienia Tolury przy 
najbliższej okazji.
Następnie na propozycję Datty Tumitak zezwolił wojownikom rozejść się i 
plądrować miasto w poszukiwaniu łupów; sam zaś zebrał swych oficerów, by omówić 
sposoby i środki odpowiedniej ochrony miasta.
Nazajutrz rano Nenapus zwrócił się do Lorianina bardzo oficjalnie i poprosił o 
pozwolenie na przeczytanie listy, którą sporządził. Tumitak skinieniem głowy 
wyraził zgodę, a wtedy Nonończyk odchrząknął j swym charakterystycznym ozdobnym 
stylem rozpoczął przemowę, 
- Oto jest lista wszystkich maszyn i urządzeń, które zdobyto w czasie zajęcia 
miasta. Pozwoliłem sobie zażądać raportu od wszystkich ludzi, którzy zdobyli te 
.urządzenia, i oto jest podsumowanie tych raportów. Zdobyliśmy dwadzieścia 
siedem miotaczy ognia, co razem z czterdziestoma czterema dostarczonymi przez 
Tainów stanowi w sumie siedemdziesiąt jeden. Mamy dwieście pięćdziesiąt prętów z 
energometalu, które znaleziono w skrzyni w wieży wodza szylków. Dwadzieścia 
sześć małych maszyn, które unicestwiają rzeczy, cztery osobliwe maszyny do 
poruszania się, których nikt nie potrafi uruchomić, jedna maszyna z mocnymi 
ramionami, która zdaje się służyć do podnoszenia wielkich przedmiotów, jedna 
maszyna do latania w powietrzu i siedemdziesiąt dwie maszyny, których 
zastosowania w chwili obecnej nie znamy.
Tumitak uśmiechnął się słuchając obszernego wyliczenia, które tak starannie 
sporządził wódz Nononu, a następnie zastanawiał się chwilę w skupieniu.
- Miotacze ognia - ogłosił w końcu - i pręty z energometalu mogą zostać 
własnością tych, którzy je znaleźli. Maszyny, których przeznaczenia nie znamy, 
pozostaną w posiadaniu tych, którzy mają je teraz, do czasu gdy ustalimy ich 
przydatność. Jednak dezintegratory przejdą, na własność rady do użytku przy 
ochronie miasta. Powiedz, aby Datto i Zaremo przyszli do mnie.
Nadeszli obaj wodzowie i Tumitak wyłożył im plan, który opracował dla obrony 
miasta. Zaremo i Datto oddalili się pełni entuzjazmu i zajęli się ustawianiem 
dezintegratorów zgodnie z planem. Na ziemi wokół Szemu nakreślono wielki krąg, 
następnie w równych odstępach na jego obrzeżu - rozmieszczono maszyny, a 
Tainowie poświęcili wiele, czasu ucząc ich działania wojowników, których 
przydzielono do obsługi..
Jeden ze strażników, których Tumitak rozstawił w wieżach i na wzniesieniach poza 
miastem, nadbiegł do wodza i obwieścił głosem pełnym przerażenia, że na dalekim 
horyzoncie pojawiło się wiele olbrzymich niby-ptasich sylwetek, które szybko 
przybliżały się do Szemu.
- To latające maszyny szylków, Tumitaku! - zakrzyknął w przestrachu. - Uciekajmy 
natychmiast do lochów!
Zabójca Szylków uciszył go stanowczym gestem- i nakazał posłańcowi, by wezwał 
pozostałych wodzów. Gdy nadeszli, zaczął od razu wydawać im zalecenia w sprawie 
obrony miasta. Posłańcy biegiem ruszyli do strażników, którzy trzymali stałą 
wartę przy dezintegratorach, inni zgromadzili właścicieli miotaczy ognia w 
centrum miasta, inni zaś jeszcze zajęli się odprowadzaniem kobiet i dzieci do 
lochów, aby zapewnić im bezpieczeństwo na wypadek, gdyby bitwa przybrała 
niepomyślny .obrót.
Nim zakończono te wszystkie przygotowania, flota szylków (która, choć Tumitak 
tego nie wiedział, była zapewne tylko eskadrą transportowców zapewniających temu 
miasteczku dostawy z jakiejś większej metropolii, gdzie nie dotarła wieść o 
zajęciu Szemu) była w odległości zaledwie kilku mil od miasta. Stojąc na 
niewielkim wzniesieniu blisko centrum Szemu Tumitak z Tolurą u boku i innymi 
wodzami z tyłu obserwował ich przylot. Były to ornitoptery. Leniwy ruch 
metalowych skrzydeł sprawiał, że bezustannie połyskiwały w słońcu.
Leciały przed siebie, nie podejrzewając niczego, aż dotarły na odległość ledwie 
kilkuset jardów od miasta i zaczęły podchodzić do lądowania. Słychać było już 
wyraźnie stukot silników. Tumitak zaczął z niepokojem spoglądać na teren poza 
miastem! Czy jego plan powiedzie się, czy też mieszkańcy lochów zostaną zmuszeni 
do desperackiej walki, która postawi pod znakiem zapytania samo ich istnienie?
I wtedy, gdy Lorianin stracił już nadzieję, nastąpiło zdarzenie, którego 
oczekiwał. W pobliżu najbardziej wysuniętego do przodu ornitoptera rozległ się 
ogłuszający huk, maszyna na moment zabłysła jasnym, oślepiającym światłem - i 
zniknęła! Rozległ się grzmot - dźwięk powietrza napływającego gwałtownie na 
miejsce tego, co zniszczył promień dezintegratora - i było po wszystkim.
Tumitak uśmiechnął się z ulgą i zwrócił się do Tolury. - Dezintegratory - 
wyjaśnił. - Ustawiono je w ten sposób, by powstał wielki stożek promieni nad 
Szemem, przez który nic się nie przedostanie; póki nie wyłączymy maszyn. Nad 
nimi czuwa nieprzerwanie warta w dzień i w nocy, a gdy pojawia się jakiś obiekt 
na niebie, natychmiast włącza zasilanie.
Odwrócił się i obserwował pozostałe ornitoptery. Ich główne ugrupowanie, około 
siedmiu sztuk, leciało bezpośrednio za pierwszym i nawet nie usiłowało się 
zatrzymać, gdy ten pierwszy ornitopter znalazł się pod ostrzałem. Szylki nie 
miały .powodu przypuszczać, że maszyna została zaatakowana z ziemi i gdy 
dostrzegły jej katastrofę, przypisały ją jakiejś awarii wewnątrz maszyny.
One same, nie zdążywszy uniknąć zagłady, również znalazły się w zasięgu promieni 
i w ciągu niecałej minuty z hukiem rozpadły się w nicość. Ściślej, jednemu 
maruderowi udało się na kilka chwil uniknąć losu innych. Tumitak obserwował go z 
niepokojem obawiając się, że może uda się mu wymknąć i dolecieć do jakiegoś 
odległego ośrodka szylków, skąd sprowadziłby armię, która zgładzi mieszkańców 
lochów.
Na szczęście jednak nie miało do tego dojść, gdyż ludzie obsługujący 
dezintegratory, uważając za punkt honoru całkowite zniszczenie floty szylków, 
skierowali całą baterię szesnastu maszyn przeciwko temu ornitopterowi i pod 
ogniem zaporowym ucieczka stała się niemożliwa. Ostatnia maszyna z łoskotem 
eksplodowała (na tej odległości promienie dezintegratorów utraciły częściowo 
moc) i opad drobnego pyłu na las zwiastował zagładę eskadry.
Podmuch powietrza, który wystąpił w chwili włączenia dezintegratorów, a który 
narastał aż do silnego wiatru, ucichł teraz, a Tumitak obrócił się do Tolury i 
ucałował ją radując się ze zwycięstwa. Następnie wydał westchnienie żarliwej 
ulgi, gdyż uprzednio nie był pewien, jak poskutkuje ta metoda obrony.
- Raz jeszcze zwyciężyliśmy - powiedział cicho, a potem dodał - ale oni przyjdą 
znowu, Toluro, z pewnością przyjdą znowu. Lecz kiedy przyjdą, będziemy 
przygotowani na spotkanie.
KONIEC
Charles R. Tanner - Tumitak na powierzchni Ziemi
________________________________________________________________________________
_________________________________
- Scanned by Elfslayer -
- 66 -