ISAAC ASIMOV

KAMYK NA NIEBIE

IMPERIUM GALAKTYCZNE
PRZEŁOŻYLI PAULINA BRAITER—ZIEMKIEWICZ PAWEŁ ZŁEMKIEWICZ
TYTUŁ ORYGINAŁU: PEBBLE IN THE SKY
PRZEDMOWA
Dziewiętnastego stycznia tysiąc dziewięćset pięćdziesiątego roku wydawnictwo 
Doubleday opublikowało Kamyk na niebie Isaaca Asimova. Jedenaście lat pisywałem 
opowiadania do różnych czasopism, ale Kamyk na niebie był moją pierwszą książką, 
a ukazał się dokładnie siedemnaście dni po moich trzydziestych urodzinach.
Trudno uwierzyć, że od tego zdarzenia minęło już czterdzieści lat, jeszcze 
trudniej uzmysłowić sobie, co mi ono przyniosło. Wówczas ani mi przez myśl nie 
przeszło, że zostanę najbardziej płodnym pisarzem w dziejach Ameryki. A tak się 
właśnie stało.
Zawdzięczam to po części związkom, jakie połączyły mnie z Doubleday. Często — i 
chętnie — powtarzam, że Doubleday zawsze traktował mnie życzliwie i ciepło, co, 
jak się zdaje, irytuje nieraz osoby, które uważają, że wydawca z natury rzeczy 
jest wrogiem pisarza. Jedna z takich osób warknęła kiedyś:
— Zarabiasz dla nich masę pieniędzy. Dlaczego nie mieliby traktować cię ciepło i 
życzliwie?
Odpowiedź jest prosta. Kiedy wydawcy z Doubleday przygotowywali do druku Kamyk 
na niebie, znali tylko jedną moją książkę. Nie było żadnych podstaw oczekiwać, 
że da ona znacznie wyższy dochód, niż wynosiła skromna zaliczka. Mimo to byli 
dla mnie równie mili i sympatyczni jak dzisiaj. Nie chodzi tu więc wcale o 
interes firmy, ale o jej charakter.
W rezultacie uwierzyłem — a wiara ta nie opuszcza mnie do dziś — że pisanie 
książek to świetna zabawa, a kontakty z wydawcami stanowią wyłącznie 
przyjemność. To pobudziło mnie do dalszego pisania. Tak więc Kamyk na niebie 
stał się zwiastunem innych powieści, rozgrywających się w tym samym świecie. Był 
to pierwszy tom cyklu Imperium. Ponieważ wykazywał pewne pokrewieństwo z 
drukowanymi w czasopismach opowiadaniami o Fundacji, łatwiej mi było zebrać je 
później i wydać w formie książkowej. Potem przyszły powieści o robotach.
Nie znaczy to, że Doubleday upierał się przy cyklach powieściowych. Publikowali 
również moje powieści nie należące do żadnego cyklu, a także powieści i 
opowiadania detektywistyczne. Drukowali także moje prace popularnonaukowe, 
traktujące o tak różnych zagadnieniach, że nie sposób ich tu omawiać. W sumie 
przez te czterdzieści lat Doubleday wydał sto dziewięć moich książek (to znaczy 
średnio jedną co sto trzydzieści cztery dni), obecnie przygotowuje dwie nowe, a 
ja, oczywiście, pracuję nad kolejnymi.
Myślę, że w swoje czterdzieste urodziny Kamyk na niebie prezentuje się całkiem 
nieźle. W końcu opowiadam w nim o straszliwych konsekwencjach wojny nuklearnej. 
Prawdopodobieństwo takiego wydarzenia bynajmniej nie zniknęło, co więcej — dziś 
wiemy, że jego skutki byłyby dużo gorsze, niż sądziliśmy w latach 
pięćdziesiątych. Książka pokazuje zło, jakie niesie rasizm po obu stronach, 
szkody, jakie wyrządza zarówno nienawiść ciemięzcy, jak i kontrnienawiść ofiar — 
i choć chciałbym, aby w ciągu minionych czterdziestu lat problem ten stał się 
nieaktualny, tak niestety nie jest. Sądzę, że ostrzeżenie zamknięte między 
okładkami Kamyka na niebie brzmi dziś równie prawdziwie jak czterdzieści lat 
temu. Pozostaje mi tylko żywić nadzieję że za następne czterdzieści lat nie 
będzie już można tego powiedzieć.
Pragnąłbym dodać jeszcze kilka słów o moich redaktorach z Doubleday. Pracowałem 
z wieloma i dziwnym zrządzeniem losu wszyscy byli dla mnie niezmiernie życzliwi. 
Każdy stał się moim osobistym przyjacielem i przyjaźnie te przetrwały, mimo że 
nasze drogi zawodowe rozeszły się.
Przede wszystkim muszę wspomnieć Waltera I. Bradbury’ego, który redagował Kamyk 
na niebie i który, jak pamiętani, cierpliwie uczył mnie, jak dokonać korekty na 
szczotkach. (Może wyda się to dziwne ale prowadziłem tak zamknięte życie — tylko 
ja i moja maszyna do pisania — że nie wiedziałem nic o złożoności świata 
zewnętrznego. Jak powiedział kiedyś jeden z szefów Doubleday: „Ty, Isaac, 
potrzebujesz opiekuna. My wzięliśmy tę posadę).
Po Bradburym byli Timothy Seldes, Lawrence P. Ashmead, Cathleen Jordan, Hugh 
O’Neill i Kate Medina, w tej właśnie kolejności, przynajmniej jeśli idzie o moje 
książki beletrystyczne. Popularnonaukowymi zajmowali się czasem inni. Zawsze 
kiedy opłakiwałem odejście redaktora, Doubleday zaskakiwał mnie kimś, kto był 
równie serdeczny i życzliwy jak ten, którego utraciłem.
Obecnie zajmuje się mną Jennifer Brehl, jeszcze dziś młodsza, niż ja byłem 
wtedy, kiedy ukazał się Kamyk na niebie. Jest także piękna, utalentowana i 
przerażająco inteligentna. Co więcej — dba o mnie jak rodzona córka, i nic nie 
może lepiej wyrazić smutku spustoszeń, jakie poczynił czas, niż fakt, że takie 
oddanie mnie dziś zadowala.
To Jennifer wpadła na pomysł, by po czterdziestu latach wznowić w ograniczonym 
nakładzie Kamyk na niebie — dla uczczenia szczęśliwego wydarzenia z przeszłości 
i wielu jeszcze szczęśliwszych następstw, jakie to wydarzenie przyniosło i 
ciągle jeszcze przynosi.
Isaac Asimov
New York City
luty 1990
1.
MIĘDZY JEDNYM KROKIEM A DRUGIM
Dwie minuty przedtem, nim zniknął na zawsze z powierzchni znanej mu Ziemi, 
Joseph Schwartz spacerował po miłych uliczkach podmiejskiej części Chicago 
mrucząc do siebie fragmenty Browninga.
Było to o tyle dziwne, że w oczach mijających go przechodniów Schwartz nie 
sprawiał wrażenia kogoś, kto mógłby cytować Browninga. Wyglądał dokładnie na 
tego, kim był: emerytowanego krawca, który nigdy, nawet przelotnie nie zetknął 
się z czymś, co wytworni intelektualiści zwą „ogólnym wykształceniem”. Lecz 
rozliczne, różnorodne lektury, stanowiące pożywkę dla niespokojnego, ciekawego 
świata umysłu, pozwoliły mu rozszerzyć horyzonty. Żarłoczna, nienasycona żądza 
wiedzy sprawiła, iż zgromadził ogromny zapas faktów, a niemal fotograficzna 
pamięć przechowywała wszystko w nienagannym porządku.
Na przykład w młodości dwa razy czytał Rabbiego Ben Ezra Roberta Browninga i, 
oczywiście, od tego czasu umiał go na pamięć. Większa część wiersza niewiele mu 
mówiła, lecz trzy pierwsze linijki od kilku lat gościły w jego sercu. Tego 
bardzo jasnego, słonecznego ranka letniego dnia tysiąc dziewięćset 
czterdziestego dziewiątego roku zaintonował je do siebie w głębi milczących 
komnat swego ducha:
Zestarzej się u mego boku!
Najlepsze jest wciąż o pół kroku
Przed nami — pełnia życia, ku niej wszystko wiodło…
Schwartz znakomicie rozumiał sens tych słów. Po młodzieńczej szarpaninie w 
Europie i spędzonych w Stanach Zjednoczonych latach męskich wygodny spokój 
dojrzałego wieku był bardzo miły. Mając własny dom i pieniądze, mógł wypoczywać, 
co też i czynił. A jeśli dodamy do tego zdrową żonę, dwie córki, bezpiecznie 
wydane za mąż, i wnuka, który umilał ostatnie lata jego życia, czym miałby się 
martwić?
Była wprawdzie bomba atomowa i ciągła gadanina o trzeciej wojnie światowej, ale 
Schwartz wierzył w dobrą stronę ludzkiej natury. Nie sądził, aby kiedykolwiek 
wybuchła kolejna wojna. Nie przypuszczał, że Ziemia ujrzy kiedyś atomowe piekło 
wystrzelonych w gniewie bomb jądrowych. Tak więc uśmiechał się wyrozumiale do 
dzieci, które mijał, w myślach życząc im szybkiej i niezbyt trudnej podróży 
przez młodość do spokoju, który ma dopiero nadejść.
Podniósł stopę, aby przekroczyć szmacianą lalkę, leżącą na środku ulicy, 
uśmiechającą się, mimo że została porzucona — zgubę, której nikt nie szukał. Nie 
zdążył jeszcze postawić nogi z powrotem…
W innej części Chicago stał Instytut Badań Jądrowych, w którym pracownicy 
wygłaszali czasem teorie o istocie ludzkiej natury, z cichą rozpaczą przyjmując 
fakt, iż jak na razie nie istnieją jeszcze instrumenty, pozwalające dokładnie 
wymierzyć wartość każdej jednostki. Kiedy o tym myśleli, nieraz modlili się, aby 
jakaś ingerencja sił nadprzyrodzonych powstrzymała ludzką naturę (i przeklętą 
ludzką pomysłowość) przed zamienianiem każdego niewinnego i ciekawego odkrycia w 
śmiercionośną broń.
A przecież, paradoksalnie, ci sami ludzie, którzy pchani niepohamowaną 
ciekawością zagłębiali się w badaniach energii jądrowej, mogących pewnego dnia 
doprowadzić do zniszczenia połowy ziemskiego globu, potrafili zaryzykować życie, 
by ocalić choćby najmniej ważnego innego człowieka.
Błękitna poświata za plecami chemika zainteresowała doktora Smitha.
Zauważył ją, kiedy mijał na wpół otwarte drzwi. Chemik, pogodny młodzieniec, 
pogwizdując zakorkował kolbę miarową, w której właśnie sporządzał odpowiednią 
ilość roztworu. Biały proszek powoli opadał w cieczy, rozpuszczając się we 
właściwym mu tempie. Przez chwilę to było wszystko, i nagle instynkt doktora 
Smitha, który najpierw kazał mu się zatrzymać, popchnął go do działania.
Wpadł do środka, chwycił linijkę i zrzucił na podłogę rzeczy stojące na blacie 
biurka. Rozległ się syk płynnego metalu. Doktor Smith poczuł, jak po nosie 
spływa mu kropla potu.
Młodzieniec patrzył zdumionym wzrokiem na betonową podłogę, na której w 
cienkich, rozproszonych plamach zastygał srebrzysty metal. Plamy wciąż silnie 
wypromieniowywały ciepło.
Wreszcie spytał słabym głosem:
— Co się stało?
Doktor Smith wzdrygnął się. Sam dobrze nie wiedział.
— Nie wiem. To ty mi powiedz… Co się tutaj działo?
— Nic się nie działo… — jęknął chemik. — To była próbka nie oczyszczonego uranu. 
Robiłem analizę elektrolityczną miedzi… Nie wiem, co mogłoby się stać.
— Cokolwiek to było, młodzieńcze, mogę ci powiedzieć, co widziałem. Ten 
platynowy tygiel otaczała widoczna aureola. To oznacza mocne promieniowanie. 
Uran, powiadasz?
— Tak, ale nie oczyszczony. On nie jest niebezpieczny. Maksymalna czystość jest 
przecież jednym z najważniejszych warunków rozszczepienia, prawda? — szybko 
oblizał wargi. — Czy myśli pan, że to było rozszczepienie? To nie pluton i nie 
poddano go bombardowaniu.
— I — dodał zamyślony doktor Smith — był poniżej masy krytycznej. Lub 
przynajmniej poniżej znanej nam masy krytycznej. — Patrzył na kamienny blat 
stołu, spaloną i spieczoną farbę szafek, srebrzyste strugi na betonowej 
podłodze. — Ale uran topi się w temperaturze około tysiąca ośmiuset stopni 
Celsjusza, a reakcje nuklearne nie są jeszcze zbyt dobrze poznane, więc nie 
możemy wykluczyć żadnej możliwości. Zresztą to miejsce musi być wręcz przesycone 
promieniowaniem z najprzeróżniejszych źródeł. Kiedy metal wystygnie, 
młodzieńcze, radziłbym go zebrać i bardzo dokładnie zbadać.
Rozejrzał się uważnie, po czym nagle podszedł do przeciwległej ściany i 
zaniepokojony spojrzał na plamkę na wysokości ramion.
— Co to jest? — spytał chemika. — Czy to zawsze tu było?
— Co, proszę pana?
Chłopak zbliżył się, zdenerwowany, i spojrzał na miejsce, wskazane przez 
starszego człowieka. Była to mała dziurka, którą można by uznać za ślad po 
wyjętym gwoździu, ale gwóźdź ten musiałby przebić tynk i cegłę na wylot; przez 
otwór widać było dzienne światło.
— Nigdy tego wcześniej nie widziałem — chemik potrząsnął głową. — Ale też nigdy 
czegoś takiego specjalnie nie szukałem, proszę pana.
Doktor Smith nie odpowiedział. Cofnął się powoli i podszedł do cieplarki, 
prostokątnego pudełka z cienkiej stalowej blachy. Krążyła w nim woda, powoli 
poruszana mieszadłem, wędrującym z mechaniczną precyzją, a zanurzone w niej 
elektryczne grzałki, sterowane przez termometr, włączały się i wyłączały z 
irytującą regularnością.
— A to tutaj było? — doktor Smith delikatnie podrapał paznokciem plamkę na 
szczycie dłuższej ścianki. Było to regularne małe kółko wycięte w metalu. Poziom 
wody go nie sięgał.
Oczy chemika rozszerzyły się ze zdumienia.
— Nie, proszę pana, tego przedtem nie było. Jestem pewien.
— Hmm. Sprawdź po drugiej stronie.
— Niech mnie diabli! Jest!
— Dobrze. Chodź tutaj i spójrz przez te otwory… Zamknij, proszę, cieplarkę. 
Teraz stań tutaj — położył palec na dziurze w ścianie. — Co widzisz?! — zawołał.
— Pański palec. Czy trzyma go pan na miejscu tamtej dziury? Doktor Smith nie 
odpowiedział. Z całym spokojem, który zdołał sobie narzucić, polecił:
— Spójrz teraz w drugą stronę… Co widzisz?
— Nic.
— Ale to jest to miejsce, w którym stał tygiel z uranem. Patrzysz dokładnie na 
nie, prawda?
Wahanie.
— Myślę, że tak.
Doktor Smith zerknął na wizytówkę wiszącą na uchylonych ciągle drzwiach i zimnym 
głosem oznajmił:
— Panie Jennings, to jest absolutnie tajne. Nie chciałbym, żeby wspominał pan o 
tym komukolwiek. Rozumie pan?
— Tak, proszę pana!
— Zatem chodźmy stąd. Przyślemy tutaj dozymetrystów, żeby sprawdzili 
laboratorium, a my spędzimy ten czas u lekarza.
— Myśli pan, że było skażenie? — chemik zbladł.
— Zobaczymy.
Nie stwierdzili żadnych skutków skażenia. Obraz krwi był normalny, a test na 
cebulkach włosów nie wykazał niczego. Mdłości, których doświadczyli, przypisano 
przeżytemu stresowi. Nie wystąpiły żadne inne objawy.
W całym instytucie, ani bezpośrednio po wypadku, ani później nie znalazł się 
nikt, kto byłby w stanie wyjaśnić, dlaczego nie oczyszczony uran dużo poniżej 
masy krytycznej i nie poddany bombardowaniu neutronami mógł gwałtownie stopnieć 
i wypromieniować śmiercionośną, widoczną aurę.
Jedyną konkluzją pozostało stwierdzenie, że fizyka jądrowa nadal kryje w sobie 
dziwne i groźne tajemnice.
Doktor Smith nigdy nie zdobył się na wyznanie całej prawdy w raporcie, który 
przygotował. Nie wspomniał o dziurach w laboratorium ani o tym, że najbliższa 
tygla była ledwie widoczna, ta po drugiej stronie cieplarki nieco większa, a 
otwór w ścianie, leżący trzy razy dalej od niej, miał już średnicę gwoździa.
Wiązka promieniowania poruszająca się w prostej linii mogła pokonać wiele 
kilometrów, zanim krzywizna Ziemi spowoduje, że powierzchnia planety odsunie się 
z jej drogi na tyle. aby promień nie mógł wywołać żadnych uszkodzeń. Miałby 
wtedy około trzech metrów średnicy. Lecąc w przestrzeń, rozszerzając się i 
słabnąc, dziwny strumień mógłby w końcu zniknąć niczym nić w materii kosmosu.
Nigdy nikomu nie powiedział o tej wizji.
Nigdy też nie powiedział, że następnego dnia jeszcze w trakcie badań lekarskich 
poprosił o poranne gazety i przejrzał je szukając określonej informacji.
Ale w wielkiej metropolii co dnia znika tak wiele osób. Nikt nie przybiegł na 
policję krzycząc i opowiadając, jak na jego oczach zniknął człowiek (a może 
połowa człowieka?). Nie było doniesienia o żadnym takim wypadku.
W końcu doktor Smith zmusił się, by zapomnieć o wszystkim.
Josephowi Schwartzowi przydarzyło się to między jednym krokiem a drugim. 
Podniósł prawą nogę, żeby przekroczyć lalkę, i ogarnęła go nagła słabość, jak 
gdyby przez ułamek sekundy trąba powietrzna uniosła go i wywróciła na lewą 
stronę. Kiedy z powrotem postawił prawą nogę na ziemi, westchnął głęboko i 
poczuł, jak powoli osuwa się na trawę.
Przez długą chwilę siedział z zamkniętymi oczami i nagle je otworzył.
To była prawda! Siedział na trawie, w miejscu gdzie przed chwilą spacerował po 
betonie.
Domy zniknęły! Białe domy, przycupnięte w rzędach, każdy z własnym trawnikiem, 
zniknęły bez śladu!
I nie siedział na trawniku, to była łąka. Nie strzyżona trawa rosła swobodnie, 
wokół szumiały drzewa, mnóstwo drzew, a jeszcze więcej na horyzoncie.
To był największy szok, jaki przeżył, ponieważ liście drzew miały rudy kolor, 
przynajmniej część z nich, a pod rękami czuł suche, łamliwe, martwe liście. Był 
mieszczuchem, ale potrafił rozpoznać jesień.
Jesień! Kiedy podnosił prawą nogę, był czerwcowy dzień, pełen świeżej, 
połyskującej zieleni.
Spojrzał w stronę swoich nóg i z okrzykiem wyciągnął ku nim rękę. Niewielka 
szmaciana lalka, którą chciał przekroczyć, mały okruch realnego świata…
O nie! Obrócił ją w trzęsących się dłoniach. Nie była cała. Nie rozerwana, ale 
przecięta. Czyż to nie dziwne?! Przecięta wzdłuż bardzo dokładnie, tak że 
wypełniające ją strzępy włóczki nie zostały naruszone. Wszystkie nitki kończyły 
się równo.
Połysk na lewym bucie przyciągnął jego wzrok. Wciąż trzymając lalkę, założył 
stopę na drugą nogę. Czubek podeszwy, najbardziej wystająca część buta, został 
gładko odcięty. Odcięty tak, że żaden ziemski nóż w ręku żadnego ziemskiego 
szewca nie byłby w stanie wykonać takiego cięcia. Świeża płaszczyzna błyszczała 
niczym gładka, nieruchoma powierzchnia wody.
Po plecach Schwartza przebiegł zimny dreszcz, dosięgnął głowy i zamienił się w 
uczucie grozy.
W końcu, ponieważ brzmienie jego własnego głosu było uspokajającym elementem 
tego zwariowanego świata, Schwartz odezwał się. W niskim, urywanym głosie, który 
usłyszał, brzmiało napięcie.
— Po pierwsze, nie zwariowałem. Czuję się tak jak zawsze… Oczywiście gdybym 
oszalał, nie wiedziałbym o tym, a może…? Nie… — czuł, że narasta w nim histeria. 
— Musi być jakieś wyjaśnienie.
— Może to sen? Ale jak mam to stwierdzić? — Uszczypnął się i poczuł ból, ale 
potrząsnął głową. — Mogę śnić, że czuję ból, to żaden dowód.
Rozejrzał się z rozpaczą. Czy sny mogą być tak realne, pełne szczegółów i 
przekonywające? Kiedyś czytał, że większość snów trwa nie dłużej niż pięć 
sekund, same nocne wizje są efektem drobnych zaburzeń u śpiącego, a pozornie 
długi czas ich trwania to tylko złudzenie.
Żadna pociecha! Podwinął rękaw koszuli i spojrzał na zegarek. Wskazówka 
sekundnika zatoczyła pełne koło, następne i jeszcze jedno. Jeśli to był sen, 
pięć sekund ciągnęło się w nieskończoność.
Odwrócił się i otarł zimny pot z czoła.
— A co z zanikiem pamięci?
Nie odpowiedział sobie, tylko powoli oparł głowę na rękach.
Jeśli podniósł nogę, tak jak to zrobił, i jego świadomość opuściła nagle znany 
jej tor, po którym dotąd niezmiennie zdążała… Jeśli trzy miesiące później, 
jesienią, albo rok i trzy miesiące później lub też dziesięć lat i trzy miesiące 
później postawił nogę w tym dziwnym miejscu, wtedy gdy wróciła mu pamięć… Ale 
przecież to wyglądało na zwykły, pojedynczy krok, a jednak… Gdzie zatem był i co 
robił w tym czasie?
— Nie! — Słowo wydobyło się głośnym krzykiem. To niemożliwe! Schwartz popatrzył 
na swoją koszulę. Włożył ją rano tamtego ranka i nadal była świeża. Zastanowił 
się, wsunął rękę do kieszeni marynarki i wyjął jabłko.
Wgryzł się w nie z wściekłością. Było świeże i jeszcze zachowało chłód lodówki, 
z której wyjął je przed dwiema godzinami lub tym, co powinno być dwiema 
godzinami.
A co z małą szmacianą lalką?
Czuł, że dopada go szaleństwo. To musi być sen, albo naprawdę zwariował.
Uderzyło go, że zmieniła się pora dnia. Było późne popołudnie, lub przynajmniej 
cienie wydłużyły się. Cicha pustka tego miejsca sprawiła, że nagle poczuł 
przejmujący chłód.
Zerwał się na nogi. Musi poszukać ludzi, jakichkolwiek ludzi. I, oczywiście, 
powinien też znaleźć jakiś dom, a najlepszym sposobem, aby tego dokonać, będzie 
odszukanie drogi.
Odruchowo zwrócił się w stronę, w której drzewa zdawały się nieco rzadsze, i 
ruszył naprzód.
Lekki wieczorny chłód zaczął przenikać pod marynarkę, a wierzchołki drzew stały 
się niewyraźne, groźnie wyciągając ku niemu gałęzie, kiedy natknął się na prosty 
i bezduszny pas tłucznia. Skierował się ku niemu ze szlochem wdzięczności, 
chrzęst kruszonego kamienia pod stopami wywołał prawdziwą euforię.
Ale droga w obu kierunkach była absolutnie pusta i przez chwilę znowu poczuł 
zimny strach. Miał nadzieję spotkać samochody. Najłatwiej byłoby zatrzymać jakiś 
i spytać — głośno i skwapliwie powtórzył na głos magiczne słowa:
— Jedzie pan może w stronę Chicago?
A jeśli nie był w pobliżu Chicago? Dobrze, w stronę jakiegokolwiek większego 
miasta, każdego miejsca, gdzie mógł znaleźć telefon. Miał w kieszeniach tylko 
cztery dolary i dwadzieścia siedem centów, ale zawsze jest jeszcze policja…
Wędrował drogą, samym środkiem, rozglądając się nieustannie. Zachód słońca nie 
wywarł na nim żadnego wrażenia, ani fakt, że na niebie pojawiły się pierwsze 
gwiazdy.
Żadnych samochodów. Nic! Robiło się naprawdę ciemno.
Pomyślał, że wracają przywidzenia, horyzont po jego lewej stronie zalśnił bowiem 
w mroku. W przerwach między drzewami migotała zimna, błękitna poświata. Nie była 
to czerwona, ognista łuna, która mogłaby zwiastować pożar lasu, ale niewyraźny i 
pełzający blask. Nawet szuter pod nogami wydawał się delikatnie połyskiwać. 
Schwartz pochylił się, aby go dotknąć — na pozór był to najzwyklejszy tłuczeń. 
Ale widział delikatną poświatę.
Zaczął biec wzdłuż drogi, jego buty dudniły głucho, w nieregularnym rytmie. 
Uświadomił sobie, że trzyma w ręku zniszczoną lalkę, i wyrzucił ją wściekle 
przez głowę.
Szydercze wspomnienie życia…
Zatrzymał się w panice. Cokolwiek to było, stanowiło dowód, że wciąż pozostawał 
przy zdrowych zmysłach. Potrzebował go! Wrócił w ciemność i szukał pełznąc, 
dopóki jej nie znalazł, ciemnej plamy na tle ledwie widocznego blasku. Włóczka 
wysunęła się ze środka, odruchowo upchnął ją z powrotem.
Szedł dalej, zbyt przygnębiony, żeby biec.
Czuł głód i trwogę, aż nagle po prawej stronie ujrzał iskierkę.
Oczywiście! To był dom!
Krzyknął głośno, nikt nie odpowiedział, ale to był dom. Iskra realności 
mrugająca do niego poprzez przerażającą, bezimienną głuszę ostatnich godzin. 
Zszedł z drogi i ruszył na przełaj, przez rowy, między pniami drzew, przez 
chaszcze i strumyk.
Dziwne! Nawet woda delikatnie lśniła, fosforyzowała w ciemności! Zauważył to 
prawie podświadomie.
Wreszcie dotarł na miejsce i wyciągnął ręce, by dotknąć twardej, białej 
struktury. Nie była to ani cegła, ani kamień, ani drewno, lecz nie poświęcił 
temu najmniejszej uwagi. Wyglądało jak matowa mocna porcelana, ale Schwartz nie 
zważał na nic. Szukał drzwi, kiedy zaś je znalazł i odkrył brak dzwonka, kopnął 
w nie i wrzasnął jak upiór.
Usłyszał wewnątrz poruszenie i cudowny, błogosławiony dźwięk ludzkiego głosu, 
innego niż jego własny. Krzyknął ponownie:
— Hej, jest ktoś w środku?!
Rozległo się ciche, łagodne skrzypnięcie i drzwi się otwarły. Stanęła w nich 
kobieta, w jej oczach dostrzegł czujność. Była wysoka i szczupła, za nią stał 
wychudzony mężczyzna w roboczym ubraniu… Nie, nie roboczym. W istocie strój 
nieznajomego nie przypominał Schwartzowi żadnego znanego mu odzienia, choć w 
jakiś nieokreślony sposób wyglądał jak rodzaj ubrania, które wkłada się do 
pracy.
Ale Schwartz nie zastanawiał się nad tym. Dla niego oni oboje i ich ubrania byli 
piękni; piękni jak widok przyjaciół dla samotnego człowieka.
Kobieta odezwała się. Jej glos był miękki, lecz rozkazujący i Schwartz oparł się 
o drzwi, żeby utrzymać się na nogach. Jego usta poruszały się bezdźwięcznie; 
nagle powróciły do niego wszystkie najgorsze obawy, dławiąc go za gardło i 
ściskając serce.
Kobieta przemówiła bowiem w języku, którego Schwartz nigdy przedtem nie słyszał.
2.
JAK POZBYĆ SIĘ OBCEGO
Tego chłodnego wieczoru Loa Maren i jej flegmatyczny małżonek Arbin grali w 
karty. Starszy mężczyzna, siedzący w napędzanym silniczkiem wózku inwalidzkim, 
ze złością zaszeleścił gazetą i zawołał z kąta:
— Arbin!
Arbin Maren nie od razu odpowiedział. Ostrożnie przejechał palcami po gładkich, 
cienkich kartonikach, zastanawiając się nad kolejnym rozdaniem. Wreszcie, gdy 
podjął już decyzję, odezwał się na odczepnego:
— Czego chcesz, Grew?
Siwowłosy Grew spojrzał ostro na swego zięcia i znów zaszeleścił gazetą. Te 
odgłosy przynosiły mu ogromną ulgę. Kiedy kipiący energią człowiek zostaje 
przykuty do wózka i odkrywa, że zamiast nóg ma dwie martwe kłody, musi, na 
Kosmos, znaleźć sobie coś, co pomogłoby mu wyrazić jego uczucia. Grew używał do 
tego gazety. Szeleścił nią, wymachiwał, a kiedy zachodziła taka konieczność, 
potrafił i uderzyć.
Grew wiedział, że wszędzie poza Ziemią istniały teleautomaty, wyrzucające z 
siebie rolki mikrofilmów z najnowszymi doniesieniami. Takie rolki pasowały do 
standardowych czytników książkowych. Grew odnosił się jednak z pogardą do 
podobnych wynalazków. Marnotrawstwo i degeneracja, ot co!
— Czy czytałeś o ekspedycji archeologicznej, którą przysyłają na Ziemię?
— Nie — odparł spokojnie Arbin.
Grew wiedział o tym, to on bowiem zawsze jako pierwszy dostawał do rąk gazetę, a 
w zeszłym roku rodzina zrezygnowała z wideo. Ale jego słowa stanowiły jedynie 
pierwsze posunięcie dłuższej rozgrywki.
— No cóż, właśnie tu przyjeżdżają. Wyprawa sponsorowana przez Imperium, co wy na 
to? — Zaczął recytować monotonnie, jak większość ludzi, kiedy czyta na głos: — 
„Bel Arvardan, starszy członek Imperialnego Instytutu Archeologii, w wywiadzie 
udzielonym Galaktycznej Agencji Prasowej z nadzieją wypowiedział się o 
oczekiwanych doniosłych wynikach badań archeologicznych, które planuje 
przeprowadzić na planecie Ziemi, położonej na peryferiach sektora Syriusza 
(patrz mapka). «Ziemia — stwierdził — z jej archaiczną cywilizacją i unikatowym 
środowiskiem, stanowi przykład dziwoląga kulturowego zbyt długo już 
lekceważonego przez nauki społeczne w innych aspektach niż problemy 
zaprowadzenia tam skutecznych rządów. Mam podstawy sądzić, że najbliższy rok czy 
dwa przyniosą rewolucyjne zmiany w naszych fundamentalnych poglądach na temat 
rozwoju społecznego i historii ludzkości»„. I tak dalej, i tak dalej — 
zakończył, podkreślając słowa gwałtownym gestem.
Arbin Maren słuchał jednym uchem.
— Co on miał na myśli, mówiąc „dziwoląg kulturowy”? — mruknął.
Loa Maren w ogóle nie słuchała. Powiedziała po prostu:
— Teraz ty wychodzisz, Arbin.
— I co, nie spytacie, dlaczego Trybuna to wydrukowała? — ciągnął Grew. — Wiecie, 
że nawet za milion galaktycznych kredytów nie zamieściliby informacji GAP, gdyby 
nie mieli po temu bardzo ważnych powodów.
Chwilę daremnie oczekiwał odpowiedzi, po czym rzekł:
— Bo mają wstępniak na ten temat. Pełnostronicowy artykuł, w którym nie 
zostawili suchej nitki na tym Arvardanie. Biedak wybiera się tu z wyprawą 
naukową, a oni mało się nie zadławią, byle tylko do tego nie dopuścić. Spójrzcie 
tutaj! To klasyczna, agresywna demagogia! Zobaczcie! — gwałtownie potrząsnął 
gazetą. — Dlaczego sami nie przeczytacie?
Loa Maren odłożyła karty, jej wąskie usta zacisnęły się w cienką, stanowczą 
linię.
— Ojcze — powiedziała. — Mieliśmy ciężki dzień, więc prosiłabym, abyśmy nie 
rozmawiali o polityce. Może później, dobrze? Proszę cię, ojcze.
Grew skrzywił się i zaczął ją przedrzeźniać:
— „Proszę cię, ojcze! Proszę cię, ojcze!” Zdaje mi się, że macie już dosyć swego 
starego ojca, skoro skąpicie mu nawet kilku cichych słów o aktualnych 
wydarzeniach. Pewnie wam przeszkadzam, siedzę w kącie, a wy musicie we dwójkę 
pracować za troje. Ale czyja to wina? Jestem silny i chętny do pracy. I wiecie, 
że moje nogi dałoby się wyleczyć. Byłyby jak nowe — poklepał się po udach; 
silne, głośne uderzenia, które słyszał, ale ich nie czuł. — Jest tylko jedna 
przeszkoda: leczenie człowieka w tym wieku nie opłaca się. Czy to nie zasługuje 
na miano „dziwoląga kulturowego”? Jak inaczej można nazwać świat, w którym 
człowiek mógłby pracować, ale nie pozwalają mu na to? Na Kosmos, powinniśmy dać 
sobie spokój z tym idiotyzmem, który zwiemy „szczególnymi instytucjami”. Są nie 
tylko szczególne, ale po prostu bzdurne! Uważam, że…
Grew wymachiwał rękami, krew napłynęła mu do wykrzywionej złością twarzy.
Arbin wstał z fotela, jego dłoń opadła na ramię starego i mocno je ścisnęła.
— Nie ma się o co złościć. Kiedy skończysz gazetę, przeczytam ten wstępniak.
— Jasne, ale ty przecież zgadzasz się z nimi, więc po co to wszystko? Wy, 
młodzi, jesteście bandą durniów, miękką gumą w rękach Starszych.
— Cicho, ojcze — wtrąciła ostro Loa. — Nie zaczynaj znowu. — Siedziała 
nieruchomo, nasłuchując. Sama nie wiedziała, czego się spodziewała, ale…
Arbin poczuł zimny dreszcz, jak zawsze, gdy ktoś wspomniał Krąg Starszych. Takie 
gadanie nie było bezpieczne, Grew nie powinien drwić ze starożytnej ziemskiej 
kultury, nie…
To przecież typowy asymilacjonizm. Gwałtownie przełknął ślinę: paskudne słowo, 
nawet gdy powtarzało się je tylko w myślach.
Oczywiście w młodości Grewa wielu głupców otwarcie dyskutowało możliwość zmiany 
starych porządków, ale teraz nastały inne czasy. Grew powinien o tym wiedzieć — 
i prawdopodobnie wiedział. Trudno jednak zachować spokój i rozsądek, kiedy jest 
się przykutym do wózka inwalidzkiego w bezczynnym oczekiwaniu kolejnego spisu.
Sam Grew najmniej przejął się całym incydentem, nic już jednak nie powiedział. 
Mijały minuty, a on stawał się coraz spokojniejszy, coraz trudniej mu było 
odczytać mały druk. Zanim zdołał przejść do działu sportowego, głowa opadła mu 
na piersi. Zachrapał lekko, a gazeta wymknęła mu się z palców i upadła z 
ostatnim, tym razem niezamierzonym szelestem.
Wtedy Loa odezwała się niespokojnym szeptem:
— Może nie jesteśmy dla niego zbyt mili. Arbinie. To ciężkie życie dla kogoś 
takiego jak ojciec. Gdy pomyśli się, jaki był kiedyś — to jest jak śmierć.
— Niczego nie można porównać ze śmiercią. Ma swoje gazety i książki. Odrobina 
podniecenia ożywia go, tak jak dzisiaj. Przez kilka dni będzie zadowolony i 
spokojny.
Arbin znów skupił się na kartach, ale kiedy sięgnął po jedną, rozległo się 
walenie do drzwi. Towarzyszyły mu chrapliwe okrzyki, nie układające się w żadne 
zrozumiałe słowa.
Arbin skoczył na równe nogi, nagle jednak przystanął. Oczy Loi wypełniły się 
strachem, przerażona, spojrzała na męża. Usta jej drżały.
— Zabierz Grewa — — polecił Arbin. — Szybko!
Nim jeszcze skończył mówić, Loa już popychała fotel. Cmokała przy tym 
uspokajająco.
Lecz śpiąca postać westchnęła, wyrwana z drzemki pierwszym drgnięciem wózka. 
Stary człowiek wyprostował się i odruchowo sięgnął po gazetę.
— Co się dzieje? — zapytał z irytacją, i to bynajmniej nie szeptem.
— Ciii. Wszystko w porządku — mruknęła wymijająco Loa, wsuwając wózek do 
sąsiedniego pokoju. Zamknęła za sobą drzwi i oparła się o nie plecami. Jej 
klatka piersiowa gwałtownie unosiła się i opadała, podczas gdy oczy szukały 
twarzy męża. Łoskot powtórzył się.
Gdy drzwi się otwarły, Arbin i Loa stali obok siebie w postawie obronnej. W ich 
spojrzeniach, skierowanych na niewysokiego, pulchnego mężczyznę, malowała się 
nie skrywana wrogość. Nieznajomy uśmiechnął się słabo.
— Czym możemy panu służyć? — spytała Loa z ceremonialną uprzejmością, po czym 
odskoczyła, gdyż mężczyzna jęknął i wyciągnął rękę, aby się podeprzeć. Widać 
było, że zaraz upadnie.
— Może jest chory? — mruknął ze zdumieniem Arbin. — Zaczekaj, pomogę wprowadzić 
go do środka.
Po kilku godzinach, w zaciszu własnej sypialni, Loa i Arbin powoli szykowali się 
do snu.
— Arbinie? — zagadnęła Loa.
— Co takiego?
— Czy to bezpieczne?
— Bezpieczne? — zdawał się świadomie unikać tego tematu.
— No, przyjęcie tu tego człowieka. Kim on właściwie jest?
— Skąd miałbym wiedzieć? — odparł pełnym irytacji tonem. — Ale przecież nie 
możemy odmówić schronienia choremu. Jutro, jeśli okaże się, że nie ma przy sobie 
identyfikatora, zawiadomimy Regionalne Biuro Bezpieczeństwa i tyle. — Odwrócił 
się, wyraźnie próbując zakończyć rozmowę.
Ale żona znów przerwała ciszę. W jej głosie zabrzmiały naglące nuty.
— Nie sądzisz chyba, że mógłby być agentem Kręgu Starszych? Pamiętaj, że jest 
jeszcze Grew.
— Chodzi ci o to, co powiedział dziś wieczór? To zupełnie nieprawdopodobne. Nie 
będę nawet o tym dyskutował.
— Nie to miałam na myśli, zresztą sam dobrze wiesz. Przetrzymujemy go 
nielegalnie od dwóch lat. Zdajesz sobie sprawę, że stanowi to naruszenie 
najważniejszego zwyczaju?
— Nie robimy nic złego — wymamrotał Arbin. — Wykonujemy swoją normę, choć 
ustalono ją dla trzech osób — trzech pracujących osób. A skoro tak, czemu 
mieliby coś podejrzewać? Nie wypuszczamy go przecież z domu.
— Mogli wyśledzić wózek inwalidzki. Musiałeś kupić silnik i części w mieście.
— Nie zaczynaj znów o tym samym, Loa. Tysiąc razy tłumaczyłem ci, że nie kupiłem 
nic poza standardowym wyposażeniem kuchennym. Zresztą on nie jest agentem. To 
niemożliwe. Czy sądzisz, że uciekaliby się do tak kunsztownej maskarady z powodu 
biednego starca na wózku? Mogą przecież wkroczyć tu w każdej chwili, w biały 
dzień, z legalnymi nakazami rewizji w dłoniach. Zastanów się.
— A zatem, Arbinie — jej oczy zapłonęły nagle radosnym ogniem — jeśli naprawdę 
tak uważasz — a miałam nadzieję, że dojdziesz do takiego wniosku — on musi być 
Tamtym. To z pewnością nie jest Ziemianin.
— Co to znaczy „musi”? Gadasz głupstwa. Po co obywatel Imperium miałby przybyć 
właśnie na Ziemię?
— Nie mam pojęcia! Chociaż… Może popełnił tam jakieś przestępstwo? — Zapaliła 
się do tego pomysłu. — Dlaczegóż by nie? To ma sens. Ziemia sama nasuwałaby się 
jako idealna kryjówka. Kto by go tu szukał? — jeśli w ogóle jest Tamtym. Jakie 
masz na to dowody?
— Nie mówi naszym językiem, prawda? Musisz to przyznać.
Czy zrozumiałeś choćby jedno słowo? Na pewno więc przybył z jakiegoś odległego 
krańca Galaktyki, gdzie posługują się dziwacznym dialektem. Podobno mieszkańcy 
okolic Fomalhaut muszą od podstaw uczyć się nowego języka, żeby zrozumiano ich 
na dworze imperatora na Trantorze… Nie widzisz, co to może oznaczać? Jeśli ten 
człowiek jest obcy na Ziemi, nie zarejestrowano go w Biurze Ewidencji i zapewne 
zrobi wszystko, aby tego uniknąć. Moglibyśmy zatrzymać go na farmie w miejsce 
ojca i w ten sposób w nadchodzącym sezonie trzy osoby pracowałyby nad wykonaniem 
normy. Mógłby nawet pomóc nam przy żniwach.
Z niepokojem spojrzała na niezdecydowanego męża, który namyślał się długo, aż 
wreszcie oznajmił:
— No cóż, lepiej połóż się spać. Porozmawiamy rano, gdy umysł jest świeższy.
Szepty ucichły, światło zgasło i po chwili w sypialni i całym domu niepodzielnie 
zapanował sen.
Następnego ranka do rozważań przyłączył się Grew. Arbin z nadzieją przedstawił 
mu całą sprawę. Ufał rozsądkowi swego teścia znacznie bardziej niż własnemu.
— Wasze kłopoty, Arbinie — stwierdził Grew — biorą się z faktu, że jestem 
zarejestrowany jako robotnik, przez co wyznaczono wam trzyosobową normę. 
Zmęczyło mnie to pasożytnictwo. Już drugi rok żyję na cudzy koszt. Dość tego.
Arbin był zakłopotany.
— Zupełnie nie o to mi chodziło. Nie chciałem powiedzieć, że stanowisz dla nas 
ciężar.
— W końcu co to za różnica? Za trzy lata odbędzie się kolejny spis i wtedy 
odejdę.
— Masz więc przed sobą jeszcze co najmniej dwa lata wypoczynku i lektury. Czemu 
miałbyś z nich rezygnować?
— Bo inni są ich pozbawieni. A co z tobą i Loa? Kiedy przyjdą po mnie, zabiorą 
też was. Myślisz, że co ze mnie za człowiek? Miałbym żyć jeszcze parę 
śmierdzących lat za cenę…
— Przestań, Grew. Nie chcę wykładów z historioniki. Nieraz mówiliśmy ci, co 
zrobimy. Zgłosimy cię na tydzień przed spisem.
— I co, pewnie oszukacie lekarza?
— Przekupimy go.
— Hmmm. A ten tu jeszcze podwoi waszą zbrodnię. Jego też będziecie ukrywać?
— Pozbędziemy się go. Na Kosmos, po co teraz się tym zamartwiać? Mamy jeszcze 
dwa lata. Więc co z nim zrobimy?
— Obcy — mówił do siebie Grew. — Nieoczekiwanie puka do drzwi. Przychodzi 
znikąd. Posługuje się niezrozumiałym językiem… Nie wiem, co ci poradzić.
— Jest bardzo spokojny — stwierdził farmer — i wydaje się śmiertelnie 
przerażony. Nie jest dla nas groźny.
— Przerażony, tak? A jeśli jest niedorozwinięty? Jeśli jego gadanina to nie 
nieznany dialekt, lecz bełkot szaleńca?
— To mało prawdopodobne. — Lecz Arbin drgnął, zaniepokojony.
— Wmawiasz to sobie, bo chcesz go wykorzystać… Dobrze. Powiem ci, co zrobić. 
Zawieź go do miasta.
— Do Chica? — spytał ze zgrozą Arbin. — Ależ to wszystko zrujnuje.
— Bynajmniej. Problem z tobą polega na tym, że nie czytasz gazet. Szczęśliwie 
dla naszej rodziny, jestem jeszcze ja. Tak się składa, że Instytut Badań 
Jądrowych stworzył urządzenie, które ma podobno sprawić, by ludzie uczyli się 
szybciej. Był o tym artykuł w dodatku weekendowym. I potrzebują ochotników. Weź 
tego człowieka i zgłoś go.
Arbin stanowczo potrząsnął głową.
— Zwariowałeś. Nie mogę tego zrobić, Grew. Natychmiast zapytaliby o jego numer 
identyfikacyjny. Jakiekolwiek odstępstwo od prawa szybko zwabiłoby tu władze, a 
wtedy dowiedzieliby się o tobie.
— Wcale nie. Akurat w tym przypadku całkowicie się mylisz. Instytut szuka 
ochotników, ponieważ maszyna jest nadal w fazie doświadczalnej. Przypuszczalnie 
zabiła parę osób, więc jestem pewien, że nie będą zadawać pytań. A jeśli obcy 
umrze, najpewniej nie znajdzie się w gorszej sytuacji niż teraz… No, podaj mi 
czytnik książkowy i nastaw na szóstą rolkę. I przynieś gazetę, jak tylko 
przyjdzie, dobrze?
Kiedy Schwartz otworzył oczy, minęło już południe. W sercu czuł tępy, 
przenikliwy ból, ból rozpaczy i tęsknoty — za żoną, której zabrakło przy jego 
boku, za utraconym światem… Kiedyś już czuł podobny ból… I nagle przed oczami 
znów stanęły mu zapamiętane na zawsze sceny. Oto on sam, młodzik jeszcze, w 
zasypanej śniegiem wiosce… nie opodal czekają sanie… które zawiozą go do 
pociągu… aż wreszcie dotrze na wielki statek…
Tęsknota i nękający go strach, towarzyszący rozstaniu ze znanym otoczeniem, 
sprawiły, że przez chwilę znów poczuł się tym dwudziestoletnim chłopcem, 
emigrującym do Ameryki.
Strach jednak był zbyt realny. Niemożliwe, aby tylko śnił.
Kiedy światełko nad drzwiami zabłysło i znów zgasło, a w pokoju zabrzmiały 
pozbawione sensu słowa, wypowiedziane barytonem gospodarza, Schwartz aż 
podskoczył. Nagle drzwi otwarły się i pojawiło się śniadanie — gęsta, ciepła 
zupa, trochę przypominająca kaszkę kukurydzianą, lecz bardziej korzenna w smaku, 
i mleko.
— Dziękuję — odparł i kilka razy pokiwał głową.
Farmer burknął coś w odpowiedzi i podniósł koszulę Schwartza, którą ten powiesił 
wieczorem na krześle. Obejrzał ją bardzo dokładnie, szczególnie wiele uwagi 
poświęcając guzikom. Potem rozsunął szeroko drzwi szafy i Schwartz po raz 
pierwszy zobaczył ciepłą, mleczną biel ścian.
— Plastik — mruknął do siebie, używając tego uniwersalnego słowa–wytrychu z 
pewnością typowego laika. Zauważył też, że w pokoju nie ma żadnych ostrych kątów 
ani załamań — płaszczyzny łączyły się z sobą łagodnymi łukami.
Jego towarzysz podawał mu różne przedmioty i gestykulował w sposób łatwy do 
zrozumienia. Najwyraźniej Schwartz miał się umyć i ubrać.
Z pomocą, popartą wskazówkami, posłuchał. Tyle że nie zdołał znaleźć nic, czym 
mógłby się ogolić, kiedy zaś wskazał podbródek, odpowiedzią było niezrozumiałe 
słowo i mina, wyrażająca ogromny niesmak. Schwartz podrapał się po pokrytej siwą 
szczeciną skórze i westchnął głęboko.
Zaprowadzono go do niewielkiego, podłużnego, dwukołowego pojazdu. Farmer gestem 
nakazał mu wsiąść i pojazd ruszył. Pusta droga umykała w tył, aż wreszcie 
wyrosły przed nimi niskie, błyszczące nienaganną bielą budynki. W dali, na 
horyzoncie, widać było błękit wody.
Schwartz z entuzjazmem wskazał ręką przed siebie.
— Chicago?
Z zamierającą nadzieją czekał na odpowiedź, z pewnością bowiem nic nie mogło być 
mniej podobne do znanego mu miasta. Farmer milczał. I nadzieja umarła.
3.
JEDEN ŚWIAT… CZY WIELE?
Właśnie skończyła się konferencja prasowa z okazji zbliżającej się ekspedycji na 
Ziemię i Bel Arvardan poczuł, jak na widok gwiaździstego nieba jego duszę 
ogarnia dziwny, błogi spokój. Miał świadomość, że stanowi część wielkiej 
całości, milionów układów gwiezdnych, które składały się na wszechobecne 
Imperium Galaktyczne. Nie troszczył się już o popularność swojej osoby w jednym 
czy drugim sektorze. Gdy tylko udowodni swoją teorię dotyczącą Ziemi, jego sława 
rozejdzie się po wszystkich zamieszkanych planetach Drogi Mlecznej, wszystkich 
światach, na których stanęła noga Człowieka przez setki tysięcy lat kosmicznej 
ekspansji. Te potencjalne szczyty popularności, czyste i wysublimowane wyżyny 
nauki osiągnął wcześnie, ale nie bez trudu. Miał zaledwie trzydzieści pięć lat, 
a cała jego kariera pełna była kontrowersyjnych momentów. Rozpoczęła się od 
wstrząsu, który zachwiał całym Uniwersytetem Arkturiańskim, kiedy w niezwykle 
młodym wieku dwudziestu trzech lat Arvardan kończył tam studia na wydziale 
archeologii. Bomba, równie niszczycielska jak prawdziwy, śmiercionośny ładunek, 
wybuchła, gdy Biuletyn Galaktycznego Towarzystwa Archeologicznego odrzucił jego 
pracę magisterską. Po raz pierwszy w historii uniwersytetu nie przyjęto do 
publikacji pracy magisterskiej. W dodatku nigdy dotąd w długich dziejach tego 
szacownego, naukowego periodyku odmowa nie została wyrażona w tak bezwzględny 
sposób.
Dla laików powody takiej agresji, skierowanej przeciw niezrozumiałej i suchej 
broszurze zatytułowanej „O starożytnych zabytkach sektora Syriusza i ich związku 
z radiacyjną hipotezą narodzin ludzkości”, mogły wydawać się tajemnicze. 
Przyczyną jednak było to, że Arvardan w swojej pracy przyjął teorię głoszoną 
wcześniej przez pewne kręgi mistyków, którzy mieli więcej wspólnego z metafizyką 
niż archeologią; chodziło o pogląd, że ludzkość zrodziła się na jakiejś jednej 
samotnej planecie, a później rozprzestrzeniła po Galaktyce. Był to ulubiony 
wątek pisarzy fantastycznych tamtego okresu i herezja dla każdego szanującego 
się archeologa Imperium.
Ale pozycja Arvardana stała się tak mocna, że mógł przeciwstawić się każdemu, 
nawet najbardziej utytułowanemu archeologowi; w ciągu dekady został największym 
znawcą kultur przedimperialnych, wciąż tonących w mrokach historii Galaktyki.
Napisał na przykład monografię mechanistycznej cywilizacji z sektora Rigela. 
gdzie rozwój robotów dał początek zupełnie nowej kulturze, trwającej kilka 
stuleci. Wreszcie jednak doskonałość metalowych niewolników do tego stopnia 
zabiła inicjatywę ich panów, że stali się oni łatwą zdobyczą dla chyżej floty 
wojennej lorda Moraya. Ortodoksyjna archeologia, upierająca się przy teorii, że 
każda rasa ludzka powstała niezależnie, na odrębnych planetach, wykorzystywała 
podobne do rigelańskiej nietypowe kultury jako przykłady. Miały one dowodzić 
istnienia pierwotnych różnic rasowych, których nie zdążyły jeszcze wyprzeć 
kontakty międzyplanetarne i przemieszanie krwi. Arvardan skutecznie obalił 
podobne koncepcje, wykazując, iż cywilizacja robotów stanowiła jedynie logiczne 
rozwinięcie ekonomicznych i społecznych warunków, panujących w tamtych czasach 
na planetach Rigela.
Albo barbarzyńskie planety Wężownika, które ortodoksi długo uważali za przykłady 
prymitywnych ludzkich społeczności stadium przedgalaktycznego. Każdy podręcznik 
podawał je na dowód słuszności teorii Mergera, głoszącej, że ludzkość stanowi 
naturalne najwyższe stadium rozwoju życia na planetach tlenowo–wodnych, jeśli 
panują na nich odpowiednie temperatury i grawitacja. Wedle tej teorii wszystkie 
rasy ludzkie mogły swobodnie krzyżować się ze sobą, i w miarę rozwoju podróży 
międzyplanetarnych podobne krzyżówki zdarzają się coraz częściej.
Jednakże Arvardan odkrył ślady wcześniejszej cywilizacji, starszej od liczących 
sobie dziesięć tysięcy lat barbarzyńskich kultur Wężownika, i udowodnił, że 
najwcześniejsze źródła planetarne wspominają o handlu międzygwiezdnym. Młody 
archeolog zadał ostatni cios, demonstrując niezbite dowody, że człowiek pojawił 
się w tym regionie w pełni rozwoju cywilizacyjnego.
Po tym odkryciu Biul. Gal. Tow. Arch. (tak bowiem brzmiał oficjalny skrót tytułu 
pisma) zdecydował się opublikować wreszcie pracę magisterską Arvardana — w ponad 
dziesięć lat od jej ogłoszenia.
Teraz zaś poszukiwania dowodów potwierdzających ulubioną teorię Arvardana 
doprowadziły go do najprawdopodobniej najmniej liczącego się świata Imperium — 
planety zwanej Ziemią.
Arvardan wylądował w jedynym miejscu na Ziemi należącym do Imperium, położonym 
wśród odludnych płaskowyżów na północ od Himalajów. Tutaj, gdzie nigdy nie 
dotarła radioaktywność, pyszniły się budynki całkowicie obce ziemskiej 
architekturze. W zasadzie były to kopie pałaców wicekrólów, istniejących na 
szczęśliwszych planetach. Dla wygody mieszkańców stworzono tu naprawdę 
komfortowe warunki. Ponure skały pokryto warstwą gleby, nawodniono, zapewniono 
sztuczną atmosferę i klimat — i zmieniono w dwanaście kilometrów kwadratowych 
trawników i kwitnących ogrodów.
Ilość energii zużyta na tę budowę była przerażająca jak na ziemskie standardy, 
ale w całości pochodziła z niewyobrażalnych zasobów dziesiątków milionów planet, 
których liczba ciągle rosła (obliczono, że w osiemset dwudziestym siódmym roku 
ery galaktycznej średnio pięćdziesiąt nowych planet dziennie zyskiwało 
zaszczytny status prowincji — co oznaczało, iż liczba ich mieszkańców musiała 
przekroczyć pięćset milionów).
Na tym skrawku nie–Ziemi mieszkał Prokurator Ziemi i czasami w swym syntetycznym 
luksusie mógł przez chwilę zapomnieć, że mianowano go władcą tej zapadłej 
dziury, i pamiętać jedynie o tym, iż jest arystokratą ze starej i szanowanej 
rodziny.
Jego żona znacznie rzadziej oddawała się złudzeniom, zwłaszcza kiedy wspinając 
się na porośnięte murawą wzgórze dostrzegała w dali proste, zdecydowane linie 
stanowiące granicę terenów pałacowych. Za nimi rozciągały się dzikie, poszarpane 
skały Ziemi. W takich chwilach nawet kolorowe fontanny (których woda świeciła w 
ciemności, co upodabniało ją do zimnego, płynnego ognia), wspaniałe klomby i 
idylliczne gaje nie potrafiły zatrzeć świadomości, że oboje w gruncie rzeczy 
przebywają na wygnaniu.
Tak więc Arvardan został podjęty bardziej serdecznie, niż przewidywał protokół. 
Pomijając inne względy, dla Prokuratora archeolog był tchnieniem Imperium, 
wielkiego świata, nieskończoności.
Arvardan zaś również znalazł wiele powodów do zachwytu.
— Posiadłość jest wspaniała — powiedział — i urządzona ze smakiem. To 
interesujące, jak piętno naszej kultury odciska się na najbardziej nawet 
odległych częściach Imperium, lordzie Enniusie.
— Obawiam się, że o wiele przyjemniej jest odwiedzić dwór Prokuratora niż żyć w 
nim — — uśmiechnął się Ennius. — Przypomina mi on pustą skorupę, która 
potrącona, głucho dźwięczy. My z żoną, obsługa i żołnierze z garnizonu 
imperialnego, poza pałacem rozlokowani również we wszystkich ważniejszych 
ośrodkach planety, no i od czasu do czasu jakiś gość — to wszyscy, którzy mają 
cokolwiek wspólnego z kulturą galaktyczną. Przyzna pan, że to raczej skromne 
kontakty.
Siedzieli pod arkadami, na dworze zapadał zmierzch. Purpurowy słoneczny blask 
znikał za postrzępionymi, zamglonymi skałami na horyzoncie, a zwiewny jak 
westchnienie wietrzyk poruszał ciężkim, przesyconym zapachem roślin powietrzem.
Nawet Prokuratorowi nie wypadało okazywać zbyt wielkiego zaciekawienia 
poczynaniami gościa, ale zwyczaj ten nie uwzględniał przeraźliwej izolacji, 
jakiej doświadczali mieszkańcy imperialnej placówki na Ziemi.
— Jak długo zamierza pan tu zabawić, panie Arvardan? — spytał Ennius.
— Trudno powiedzieć. Wyprzedziłem pozostałą część ekspedycji, żeby zapoznać się 
z ziemską kulturą i załatwić wszystkie obowiązkowe formalności. Muszę na 
przykład otrzymać od pana oficjalne pozwolenie na założenie obozów w niezbędnych 
miejscach, i tak dalej.
— Zgoda, zgoda! Ale kiedy zaczyna pan wykopaliska? I czy naprawdę spodziewa się 
pan znaleźć coś wartościowego na tej żałosnej kupie gruzów?
— Jeśli wszystko pójdzie dobrze, mam nadzieję rozbić pierwszy obóz w ciągu kilku 
miesięcy. A co do tej planety, to cóż, można o niej powiedzieć wszystko, tylko 
nie to, że jest politowania godnym rumowiskiem. Stanowi absolutny unikat w całej 
Galaktyce!
— Unikat? — spytał chłodno Prokurator. — Coś podobnego! To bardzo zwyczajny 
świat. Różnie można o nim powiedzieć: chlew, potworna dziura, jeden wielki 
śmietnik lub co tam najgorszego przyjdzie panu do głowy. A przecież mimo swych 
wyszukanych obrzydliwości nie może nawet aspirować do wyjątkowości w prawdziwym 
okropieństwie i pozostaje zwyczajnym, brutalnym chłopskim światem.
— Ale — odpowiedział Arvardan, oszołomiony gradem sypiących się na niego 
irracjonalnych argumentów — planeta jest radioaktywna.
— No i co z tego? W Galaktyce są tysiące radioaktywnych planet, i to znacznie 
bardziej niż Ziemia.
W tym momencie uwagę ich przyciągnął delikatny, posuwisty ruch samobieżnego 
barku. Wystarczyło tylko wyciągnąć rękę.
— Czego się pan napije? — spytał gościa Ennius.
— Nic szczególnego. Może koktajl cytrynowy.
— Bardzo proszę. Barek jest wyposażony we wszystkie niezbędne składniki… Z 
chenseyem?
— Tylko kropelkę — powiedział Arvardan składając razem kciuk i palec wskazujący 
tak, że prawie się zetknęły.
— Jedną minutkę.
Gdzieś w środku barku (być może najbardziej uniwersalnego i niewątpliwie 
najpopularniejszego osiągnięcia technicznej myśli ludzkości) przystąpił do akcji 
mechaniczny barman — urządzenie, którego elektroniczna dusza mieszała składniki 
z dokładnością nawet nie do jednej kropli, lecz do jednego atomu. Jego produkty 
były zawsze doskonałe, tej perfekcyjności nigdy nie mógłby osiągnąć nawet 
najbardziej natchniony artysta.
Wysokie szklanki pojawiły się pozornie znikąd, jakby tylko oczekiwały na 
właściwy moment.
Arvardan wziął zieloną i na chwilę przyłożył chłodne szkło do policzka. Potem 
uniósł ją do ust i spróbował.
— Bardzo dobre.
Odstawił szklankę do idealnie dopasowanego uchwytu w poręczy fotela i dodał:
— Tak jak pan powiedział, Prokuratorze, istnieją tysiące radioaktywnych planet, 
ale tylko jedna jest zamieszkana. Właśnie ta.
— Tak — Ennius pociągnął łyk ze szklanki i. zdawało się, że delikatny, aksamitny 
smak napoju osłabił trochę jego agresywność — być może w tym sensie Ziemia jest 
istotaie unikatem. Ale to żaden powód do chwały.
30
— Nie chodzi tu jedynie o wyjątkowość statystyczną — Arvardan mówił powoli 
pomiędzy łykami. — Istota sprawy leży głębiej i ma potężne implikacje. Biolodzy 
dowiedli, lub przynajmniej tak twierdzą, że na planetach, w których atmosferze i 
oceanach utrzymuje się promieniowanie powyżej pewnego poziomu, życie nie może 
się rozwijać… Na Ziemi ten poziom został znacznie przekroczony.
— Interesujące. Nie wiedziałem o tym. Cóż, sądzę, że stanowi to wystarczający 
dowód na to, iż Ziemia i jej życie od początku zasadniczo różnią się od reszty 
Galaktyki… To powinno panu odpowiadać. Zwłaszcza że jest pan z Syriusza — dodał 
Ennius z ironicznym rozbawieniem. — Czy wie pan — spytał po chwili poufale 
zniżając głos — że największą trudność w rządzeniu tą planetą stanowi opanowanie 
ogromnego antyterranizmu istniejącego w całym sektorze Syriusza? Ziemianie 
zresztą odpłacają to uczucie z nawiązką. Rzecz jasna, nie twierdzę, że 
antyterranizm nie szerzy się w innych rejonach Galaktyki, ale nie da się go 
porównać z syriańskim.
Odpowiedź Arvardana była niecierpliwa i porywcza:
— Lordzie Enniusie, nie pojmuję pańskich aluzji. Co do mnie — jestem bardzo 
tolerancyjny i staram się pozbyć wszelkich podobnych przesądów. Wierzę w jedność 
ludzkości jako człowiek i jako naukowiec, i dotyczy to także Ziemi. Wszelkie 
życie jest zasadniczo jednakowe, dlatego że opiera się na koloidach białkowych, 
które nazywamy protoplazmą. Promieniowanie radioaktywne, o którym mówiłem, nie 
wpływa tylko na pewne formy życia — ludzi — czy zwierzęta — ale na wszystkie. 
Dotyczy to wszelkich istot, ponieważ opiera się na zasadach mechaniki kwantowej 
i wpływa na molekularne przemiany białek. Dotyczy to mnie, pana, Ziemian, 
pająków i robaków.
Zapewne nie muszę panu wyjaśniać, że białka są niezmiernie skomplikowanymi 
połączeniami aminokwasów i pewnych specyficznych związków, zorganizowanych w 
skomplikowane trójwymiarowe struktury, niestałe jak słońce w pochmurny dzień. Ta 
niestabilność to właśnie życie, które dążąc do zachowania swojej tożsamości 
podlega odwiecznym zmianom — na wzór wysokiej tyczki balansującej na nosie 
akrobaty.
Ale te wspaniałe struktury, białka, musiały kiedyś powstać ze związków 
nieorganicznych, które poprzedziły życie. Na samym początku, pod wpływem energii 
promienistej słońca, w wielkich objętościach roztworów zwanych oceanami 
cząsteczki organiczne Pomnażały swoją złożoność, przechodząc — w zależności od 
kierunku zmian — od metanu do formaldehydu, a w końcu do cukrów i skrobii, bądź 
od mocznika do aminokwasów i białek. Oczywiście powstawanie i rozpad różnych 
kombinacji atomów jest kwestią czystego przypadku. Sam proces powstawania życia 
może na jednym świecie trwać setki milionów lat, a na drugim tylko setki. Rzecz 
jasna, bardziej prawdopodobne jest, że będą to miliony lat. A zgodnie z 
rachunkiem prawdopodobieństwa najczęściej proces ten w ogóle nie zachodzi.
Obecnie naukowcy zajmujący się chemią organiczny odtworzyli z wielką 
dokładnością wszystkie te reakcje, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień 
energetycznych, to znaczy zmiany stanów energetycznych atomów w różnych stadiach 
przemian. W tej chwili wiadomo już, bez cienia wątpliwości, że kilka 
fundamentalnych dla powstania życia reakcji wymaga obecności energii 
promienistej. Jeśli wydaje się to panu dziwne, Prokuratorze, mogę tylko 
powiedzieć, że fotochemia, czyli chemia reakcji wywoływanych przez energię 
promienistą, jest. znakomicie rozwijającą się gałęzią wiedzy. Znane są 
niezliczone przypadki prostych przemian chemicznych zachodzących w różnych 
kierunkach, w zależności od tego, czy dzieje się to przy udziale czy też braku 
kwantów światła.
Na zwykłych planetach w znakomitej większości jedynym źródłem energii 
promienistej jest słońce. W pochmurne dni lub w nocy związki węgla i azotu 
reagują inaczej niż przy obecności kwantów energii wysyłanych przez słońce, 
które wpadają pomiędzy atomy niczym ogniste pociski — jak kule na nieskończonym 
polu pełnym przypadkowo ustawionych kręgli.
Natomiast na światach radioaktywnych każda kropla wody — nawet podczas 
najciemniejszych nocy, nawet osiem kilometrów pod powierzchnią — aż kipi od 
nieustannie przeszywających ją promieni, atakujących atomy węgla lub też 
aktywujących je, jak mawiają chemicy. Zapoczątkowane w ten sposób reakcje 
chemiczne prowadzą zawsze w jednym kierunku, kierunku, który nigdy nie wiedzie 
ku powstaniu życia.
Arvardan skończył drinka. Odstawił pustką szklankę na blat barku. Została 
natychmiast wchłonięta do specjalnego urządzenia czyszczącego, sterylizującego i 
przygotowującego szkło do podania następnych drinków.
— Jeszcze szklaneczkę? — spytał Ennius.
— Może po kolacji — odpowiedział Arvardan. :— Na razie dziękuję.
Ennius stukał smukłym palcem w oparcie fotela.
— Mówił pan w fascynujący sposób — odezwał się wreszcie. — Ale jeśli to wszystko 
prawda, to co z życiem na Ziemi? Jak powstało?
— Widzi pan, nawet pana to zaintrygowało. Wydaje się, że odpowiedź jest bardzo 
prosta. Radioaktywność w ilości wystarczającej, by uniemożliwić powstanie życia, 
niekoniecznie musi unicestwić już istniejące organizmy. Może je modyfikować, ale 
jeśli nie występuje w olbrzymim natężeniu, nie zabije ich… Niech pan zwróci 
uwagę, że wchodzące w grę procesy chemiczne są różne. W pierwszym przypadku 
proste cząsteczki nie mogą połączyć się w bardziej skomplikowane związki, 
podczas gdy w drugim już gotowe kompleksy muszą zostać rozłożone. To nie to 
samo.
— Nadal nie pojmuję, do czego pan zmierza.
— Czyż nie jest to oczywiste? Życie na Ziemi powstało, zanim planeta stała się 
radioaktywna. Mój drogi Prokuratorze, to jedyne możliwe wytłumaczenie, które nie 
zaprzecza ani istnieniu życia na Ziemi, ani nie podważa połowy teorii 
chemicznych.
Ennius przypatrywał się archeologowi z pełnym niedowierzania rozbawieniem.
— Chyba nie mówi pan serio?
— Dlaczego nie?
— Jak planeta może stać się radioaktywna? Pierwiastki radioaktywne w skorupie 
planet trwają miliony, miliardy lat. Uczyłem się o tym w czasie studiów, na 
wstępnym kursie prawa. Musiały istnieć od zamierzchłej przeszłości.
Ale jest coś takiego jak sztuczne promieniowanie, nawet na wielką skalę. Znamy 
tysiące reakcji atomowych, w toku których powstają dostateczne ilości energii, 
aby stworzyć izotopy radioaktywne. Jeżeli założymy, że niektóre z tych reakcji 
stosowano kiedyś w przemyśle, bez odpowiedniej kontroli, lub nawet podczas 
wojen, jeśli potrafi pan sobie wyobrazić wojnę na pojedynczej planecie, to 
dojdziemy do wniosku, że większa część powierzchni Ziemi mogła zamienić się w 
sztucznie radioaktywne związki Co Pan na to?
Słońce zachodziło krwawo nad górami i jego czerwony odblask padł na pociągłą 
twarz Enniusa. Wiał delikatny wieczorny wietrzyk, a senne bzyczenie starannie 
dobranych gatunków owadów wokół pałacu było łagodniejsze niż zwykle.
— Wydaje mi się, że to nadal sztuczna teoria. Przede wszystkim nie mogę 
wyobrazić sobie, by ktoś użył energii nuklearnej podczas wojny lub pozwolił na 
nie kontrolowane wykorzystanie jej w inny sposób…
— To jasne, że nie docenia pan niszczycielskich możliwości energii jądrowej, w 
dzisiejszych czasach bowiem z łatwością ją kontrolujemy. Ale jeśli jakaś istota 
czy jakaś armia użyła takiej broni, zanim opracowano skuteczne metody obrony? To 
byłoby coś takiego jak na przykład użycie bomb zapalających, zanim jeszcze 
wiedziano, że piaskiem lub wodą można gasić pożar.
— Hmmm, mówi pan jak Shekt.
— Kto to jest Shekt? — spytał z zainteresowaniem Arvardan.
— Pewien Ziemianin. Jeden z kilku przyzwoitych ludzi, to znaczy takich, z 
którymi można nawet porozmawiać. Jest fizykiem. Mówił, że może Ziemia nie zawsze 
była radioaktywna.
— Tak… To nic nadzwyczajnego. Z pewnością nie ja pierwszy wysunąłem taką teorię. 
W „Księdze Starszych” jest fragment zawierający tradycyjną, mityczną prehistorię 
Ziemi. Ja powiedziałem mniej więcej to samo, tyle że użyłem terminologii 
naukowej w miejsce górnolotnej frazeologii.
— „Księga Starszych”? — Ennius wydawał się zaskoczony i lekko poruszony. — Gdzie 
pan ją zdobył?
— Mam swoje sposoby. Nie było to łatwe i znalazłem tylko fragmenty. Oczywiście 
wszystkie tradycyjne przekazy o nieradioaktywnej Ziemi, nawet te kompletnie 
nienaukowe, są bardzo ważne dla moich planów… A dlaczego pan pyta?
— Ponieważ ta książka jest świętym tekstem radykalnej sekty Ziemian. Tamtym nie 
wolno jej czytać. Dopóki jest pan tutaj, na pana miejscu nie rozgłaszałbym tego. 
Zdarzało się, że nie–Ziemian czy Tamtych, jak nas tutaj nazywają, linczowano za 
mniejsze wykroczenia.
— Mówi pan, jakby imperialna policja nie działała skutecznie.
— Owszem, w sprawach świętokradztwa. To szczera rada, doktorze.
Zabrzmiał melodyjny kurant, jego wibrujący dźwięk zdawał się harmonizować z 
cichym szelestem drzew. W końcu zamilkł niechętnie, miłośnie rozpływając się w 
powietrzu.
Ennius podniósł się.
— Czas na kolację. Czy będzie mi pan towarzyszył i przyjmie gościnę, jaką może 
zapewnić odrobina Imperium na Ziemi?
Okazje do wydania wystawnej kolacji nie zdarzały się zbyt często, choć 
korzystano z każdego najbłahszego nawet pretekstu. Podano wiele potraw na 
eleganckiej zastawie, przybyło mnóstwo wytwornych mężczyzn i czarujących kobiet. 
Doktor B. Arvardan z Baronna w sektorze Syriusza był podejmowany z takimi 
honorami, że zaczynało go już od nich mdlić.
Arvardan wykorzystał uwagę gości i w dalszej części kolacji powtórzył większość 
tego, co powiedział wcześniej Enniusowi, ale tym razem jego wystąpienie spotkało 
się z mniejszym zainteresowaniem.
Rumiany mężczyzna w mundurze pułkownika odezwał się do niego z protekcjonalizmem 
właściwym wojskowym, gdy zwracają się do naukowców:
— O ile dobrze zrozumiałem pański wywód, doktorze, usiłuje nam pan powiedzieć, 
że te psy zamieszkujące Ziemię pochodzą ze starożytnej rasy, która być może dała 
początek całej ludzkości?
— Wahałbym się przed tak radykalnym stwierdzeniem, pułkowniku, ale uważam, że 
istnieją pewne przesłanki pozwalające wysunąć podobną teorię. Ufam, że za rok 
będę mógł sformułować ostateczną opinię.
— Jeśli pan coś znajdzie, doktorze, w co mocno wątpię — odparł pułkownik — 
bardzo mnie pan zadziwi. Przebywam na Ziemi od czterech lat i moje doświadczenia 
nie należą do najskromniejszych. Doszedłem do wniosku, że Ziemianie, wszyscy bez 
wyjątku, są oszustami i łajdakami. Ich poziom intelektualny jest zdecydowanie 
niższy od naszego. Brak im iskry, która pozwoliłaby rozprzestrzenić się po 
Galaktyce. Są leniwi, przesądni, skąpi i nie mają w sobie krztyny hartu ducha. 
Nie zgodzę się ani z panem, ani z nikim, dopóki ktoś nie pokaże mi Ziemianina, 
który pod jakimkolwiek względem będzie równy prawdziwemu człowiekowi, mnie czy 
panu, na przykład. Tylko wtedy jestem skłonny uwierzyć, że może być 
przedstawicielem rasy, która była naszym protoplastą. Ale póki co — .proszę nie 
kazać mi traktować poważnie tych teorii.
Otyły mężczyzna siedzący przy końcu stołu wtrącił raptownie:
— Powiadają, że dobry Ziemianin to martwy Ziemianin, ale nawet wtedy śmierdzi 
jak zaraza. — Zaśmiał się rubasznie.
Arvardan skrzywił się z niesmakiem i nie podnosząc głowy, powiedział:
— Nie zamierzam wyjaśniać różnic rasowych, zwłaszcza że nie ma to żadnego 
związku ze sprawą. Mówię o prehistorycznych Ziemianach. Ich dzisiejsi potomkowie 
długo żyli w izolacji i w skrajnie niesprzyjającym środowisku. Ale i tak nie 
mogę ich zdyskredytować. Przed kolacją wspominał pan o pewnym Ziemianinie — 
zwrócił się do Enniusa.
— Naprawcie? Nie pamiętam.
— Fizyku o nazwisku Shekt.
— A tak, rzeczywiście.
— Czy chodziło może o Affreta Shekta?
— Tak. Dlaczego pan pyta? Słyszał pan o nim?
— Wydaje mi się, że tak. To nazwisko dręczyło mnie przez całą kolację, od chwili 
gdy pan je wspomniał, ale chyba wreszcie je umiejscowiłem. Czy nie pracuje w 
Instytucie Badań Jądrowych w… Do licha, jak się nazywa to miejsce? — potarł 
czoło dłonią. — W Chica?
— Tak, to on. Co pan o nim wie?
— Tylko tyle. W sierpniowym numerze Przeglądu Fizycznego czytałem jego artykuł. 
Zauważyłem go tylko dzięki temu, że szukałem wszystkiego, co ma związek z 
Ziemią, a prace ziemskich naukowców są rzadkością w pismach o zasięgu 
galaktycznym… W każdym razie chodzi mi o to, że ten człowiek twierdzi, iż 
zbudował coś co nazwał synapsyfikatorem, przyrząd, który jest w stanie zwiększyć 
zdolność uczenia się ssaków.
— Doprawdy? — powiedział Ennius ostrzej, niż zamierzał. — Nic o tym nie 
słyszałem.
— Znajdę dla pana dane bibliograficzne. To całkiem interesujący artykuł, choć 
oczywiście nie roszczę sobie pretensji do zrozumienia całego wywodu 
matematycznego. Na razie testował synapsyfikator tylko na jakichś miejscowych 
zwierzętach, zdaje się, że nazywał je szczurami, które potem wpuszczał do 
labiryntu. Rozumie pan, co mam na myśli: nauka odnajdywania właściwej drogi 
prowadzącej przez labirynt do żywności. Porównywał ich zachowania z zachowaniami 
szczurów nie poddanych działaniu maszyny i stwierdził, że zwierzę to po zabiegu 
za każdym razem pokonywały labirynt w czasie równym jednej trzeciej czasu 
potrzebnego szczurom kontrolnym… Czy dostrzega pan, pułkowniku, znaczenie tego 
faktu?
— Nie, doktorze — powiedział obojętnie wojskowy, który rozpoczął tę dyskusję.
— Wyjaśnię więc. Uważam, że każdy naukowiec zdolny do dokonania czegoś takiego, 
nawet Ziemianin, z pewnością jest na moim poziomie intelektualnym, a już na 
pewno — proszę wybaczyć mi śmiałość — na pańskim.
— Przepraszam, doktorze — przerwał mu Ennius. — Chciałbym wrócić do tego 
synapsyfikatora. Czy Shekt eksperymentował na ludziach?
Arvardan roześmiał się.
— Wątpię, lordzie Enniusie. Na dziesięć zwierząt poddanych działaniu tego 
urządzenia dziewięć zdychało. Musiałby być piekielnie odważny, żeby zdecydować 
się na próby na ludziach, zanim nie udoskonali swojej metody.
Ennius, lekko marszcząc czoło, usiadł w fotelu i do końca kolacji nic nie jadł 
ani nie odezwał się choćby słowem.
Przed północą Prokurator cicho opuścił gości i szepnąwszy coś żonie udał się 
swoim prywatnym jachtem na dwugodzinną wyprawę do Chica. Na jego czole wciąż 
widniała zmarszczka, a w sercu zalęgła się straszna obawa.
I tak tego samego popołudnia kiedy Arbin Maren przywiózł Josepha Schwartza do 
Chica na poddanie go działaniu synapsyfikatora doktora Shekta, sam Shekt od 
ponad godziny rozmawiał na osobności z ni mniej, ni więcej, tylko z Prokuratorem 
Ziemi.
4.
KRÓLEWSKA DROGA
Arbin był niespokojny. Czuł się osaczony. Gdzieś w Chica, jednym z największych 
miast na Ziemi — mówiono, że ma pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców! — znajdowały 
się przedstawicielstwa wielkiego Imperium.
Nigdy jeszcze nie widział żadnego człowieka z Galaktyki, ale tutaj, w Chica, 
jego głowa ciągle obracała się na wszystkie strony; bał się, że może jakiegoś 
spotkać. Gdyby go spytać, nie umiałby wyjaśnić, jak zdołałby odróżnić Tamtych od 
Ziemian, nawet gdyby ich ujrzał. Ale tkwiło w nim silne przekonanie, że istnieje 
jakaś różnica.
Wchodząc do instytutu obejrzał się przez ramię. Jego pojazd stał zaparkowany na 
otwartej przestrzeni, z sześciogodzinnym kuponem rezerwującym miejsce. Czy 
podobna rozrzutność mogła wzbudzić czyjeś podejrzenia?… Wszystko go przerażało. 
Powietrze było pełne oczu i uszu.
Żeby tylko ten dziwny człowiek pamiętał, by pozostać w ukryciu na podłodze 
kabiny pasażera. Co prawda wyraźnie potakiwał, ale czy zrozumiał? Arbin z 
irytacją pomyślał o własnej ustępliwości. Czemu dał się namówić Grewowi na to 
szaleństwo?
Drzwi przed nim otworzyły się nagle i jakiś głos przerwał tok jego myśli.
— Czego pan chce?
W głosie słychać było nutę zniecierpliwienia. Może pytał go już o to 
kilkakrotnie? Arbin odpowiedział ochryple, słowa dławiły go niczym suchy pył.
— Czy to tutaj można się zgłosić na synapsyfikację? Recepcjonistka gwałtownie 
uniosła wzrok.
— Proszę się tu wpisać.
Arbin założył ręce za plecy i spytał cicho:
— Gdzie mogę porozmawiać z kimś od synapsyfikatora? Grew podał mu nazwę 
urządzenia, ale w uszach Arbina słowo to brzmiało dziwnie, bełkotliwie. Kobieta 
jednak oświadczyła twardo:
— Nic nie mogę dla pana zrobić, dopóki nie wpisze się pan jako odwiedzający. 
Takie są zasady.
Arbin odwrócił się bez słowa, chcąc odejść. Młoda kobieta za biurkiem zacisnęła 
usta i gwałtownie kopnęła przycisk sygnalizatora, znajdujący się koło jej 
fotela.
Arbin desperacko starał się zachować anonimowość i, we własnym przekonaniu, 
zupełnie mu się to nie udawało. Ta dziewczyna wpatrywała się w niego z uwagą. Z 
pewnością zapamięta go na całe lata. Miał szaloną ochotę uciec do samochodu i na 
farmę…
Ktoś w białym fartuchu laboratoryjnym przyszedł szybko z innego pomieszczenia i 
recepcjonistka wskazała na Arbina:
— Ochotnik do synapsyfikatora, panno Shekt. Nie chciał podać nazwiska.
Znowu dziewczyna, młoda. Patrzył zakłopotany.
— Czy pani obsługuje maszynę?
— Nie, niezupełnie — uśmiechnęła się przyjaźnie i Arbin poczuł, że powoli 
opuszcza go niepokój.
— Mogę pana do niego zaprowadzić. Naprawdę pragnie pan zgłosić się do 
synapsyfikacji?
— Chcę się tylko zobaczyć z szefem — odpowiedział głucho.
— Dobrze. — Nie wyglądała na zakłopotaną jego odmową. Znikła za drzwiami, zza 
których przyszła. Krótka chwila wyczekiwania i skinęła na niego ręką.
Z bijącym sercem ruszył za nią do poczekalni.
— Doktor Shekt przyjmie pana za jakieś pół godziny. W tej chwili jest bardzo 
zajęty… Jeśli chciałby pan w tym czasie obejrzeć jakieś mikrofilmy, zaraz 
przyniosę czytnik.
Ale Arbin potrząsnął przecząco głową. Cztery ściany małego pokoju zamykały się 
wokół niego i jak mu się wydawało, osaczały go. Czy był w pułapce? Czy zaraz 
przyjdą po niego Starsi?
To było najdłuższe oczekiwanie w życiu Arbina.
Lord Ennius, Prokurator Ziemi nie doświadczył podobnych komplikacji w związku ze 
swym spotkaniem z Shektem, ale doznał prawie porównywalnego podniecenia. Choć 
już czwarty rok sprawował funkcję Prokuratora, wizyta w Chica wciąż jeszcze była 
dla niego wydarzeniem. Jako bezpośredni przedstawiciel odległego imperatora 
osiągnął status społeczny równy — przynajmniej teoretycznie — wicekrólom 
wielkich sektorów galaktycznych, rozciągających się w swej pysze na setki 
parseków sześciennych przestrzeni, naprawdę jednak stanowisko to równało się 
niemal zesłaniu.
Dla uwięzionego w jałowej pustce Himalajów, pośród równie jałowych sporów ludzi, 
którzy nienawidzili jego i jego Imperium, nawet wycieczka do Chica była 
ekscytującą wyprawą.
Wyprawy takie trwały jednak krótko. Z konieczności — ponieważ w Chica trzeba 
było nosić impregnowaną odzież, nawet podczas snu. A także, i to było najgorsze 
— należało stale, przyjmować metabolinę.
— Metabolina — mówił do Shekta z goryczą, unosząc w palcach jaskrawą pigułkę — 
to chyba prawdziwy symbol tego, co pańska planeta oznacza dla mnie, przyjacielu. 
Powoduje ona przyspieszenie wszystkich procesów metabolicznych w moim 
organizmie, kiedy przebywam w atmosferze radioaktywnej, której pan wcale nie 
odczuwa.
Połknął pigułkę.
— Proszę! Moje serce bije szybciej, oddech przyspiesza do wtóru, wątroba zaś aż 
wrze od procesów, które zdaniem medyków czynią z niej największą fabrykę 
chemiczną organizmu. Ja zaś zapłacę za to później uporczywymi atakami migreny i 
ciągłym zmęczeniem.
Doktor Shekt słuchał z niejakim rozbawieniem. Na pierwszy rzut oka ziemski 
uczony sprawiał wrażenie krótkowidza, nie dlatego, by nosił okulary czy okazywał 
charakterystyczne dla obdarzonych słabym wzrokiem niezdecydowanie. Po prostu 
wieloletnia praca wyrobiła w nim nawyk dokładnego oglądania każdego przedmiotu i 
szczegółowego rozważania wszelkich faktów przedtem, nim zabrał głos. Wysoka, 
szczupła sylwetka lekko garbiła się pod ciężarem lat.
Doktor Shekt był oczytany i obeznany z kulturą galaktyczną, a także wolny od 
powszechnej wrogości i podejrzliwości przeciętnych Ziemian, które to uczucia 
czyniły ich tak odrażającymi nawet w oczach takich imperialnych kosmopolitów jak 
Ennius.
— Jestem pewien, że nie potrzebuje pan tych pastylek — stwierdził Shekt. — 
Metabolina to tylko jeden z waszych przesądów i pan doskonale o tym wie. Gdybym 
bez pańskiej wiedzy zastąpił ją czystym cukrem, niczego by pan nie zauważył. Co 
więcej, pańska głowa zareagowałaby na to tym samym bólem.
— Dobrze panu mówić, bo przebywa pan stale we własnym środowisku. Czy może pan 
zaprzeczyć, że wasz metabolizm jest szybszy niż mój?
— Oczywiście. Cóż jednak z tego? W Imperium pokutuje przekonanie, że my, 
Ziemianie, różnimy się od innych ludzi, w gruncie rzeczy jest to jednak ogromna 
przesada. A może przybywa pan tu jako emisariusz antyterranizmu?
— Na duszę imperatora — jęknął Ennius — to pańscy ziemscy koledzy sami są 
najlepszymi emisariuszami. Przyczajeni na swej śmiertelnie groźnej planecie, 
duszący się własną złością, stanowią nabrzmiały wrzód na ciele Galaktyki.
Nie żartuję, Shekt. Jaka inna planeta podporządkowała swe życie tylu rytuałom i 
trzyma się ich z równie masochistycznym uporem? Nie ma dnia, bym nie przyjął 
delegacji od jednego z waszych rządzących gremiów, żądającej kary śmierci dla 
jakiegoś biedaka, którego jedynym przestępstwem było przekroczenie granicy 
zakazanego terytorium, unik przed Sześćdziesiątką albo tylko spożycie więcej, 
niż wynosi jego racja.
— A pan zawsze zatwierdza te wyroki. Pańskie idealistyczne oburzenie 
nakazywałoby raczej położyć kres tym praktykom.
— Gwiazdy mi świadkiem, że z chęcią bym to uczynił. Ale co mam robić? Imperator 
życzy sobie, aby wszystkie prowincje zachowały swe miejscowe zwyczaje — co 
zresztą jest słuszne i rozsądne, odbiera bowiem argumenty głupcom, którzy w 
przeciwnym razie co drugi wtorek organizowaliby powstanie. Poza tym, gdybym się 
sprzeciwił, gdy wasze Rady, Senaty czy komisje żądają kary śmierci, zaraz 
podniosłaby się wrzawa, protesty i ataki na Imperium i jego przedstawicieli. 
Szczerze mówiąc, wolałbym raczej przez dwadzieścia lat smażyć się w piekle, niż 
mieć do czynienia z czymś takim.
Shekt westchnął i przeczesał palcami rzednące włosy.
— Dla Galaktyki Ziemia, jeśli w ogóle ktoś o nas słyszał, to tylko mały kamyk na 
niebie. Dla nas jest domem, i to jedynym. A przecież nie różnimy się od was, 
mamy tylko większego pecha. Jesteśmy stłoczeni na niemal martwym globie, 
uwięzieni pod kopułą radiacji, otoczeni przez ogromną Galaktykę, która nie 
dopuszcza nas do siebie. Jak mamy zwalczać trawiącą nas frustrację? Czy pan, 
Prokuratorze, zgodziłby się, abyśmy wysłali nadwyżki ludności na inne planety?
Ennius wzruszył ramionami.
— Ja nie mam nic przeciwko temu. To ich mieszkańcy zgłosiliby gwałtowny 
sprzeciw! Obawialiby się, że padną ofiarą ziemskich chorób.
— Ziemskich chorób! — Shekt skrzywił się z pogardą. — To bezsensowny pomysł. Nie 
jesteśmy nosicielami śmierci. Przecież przebywa pan między nami i żyje pan.
— Rzecz jasna, robię wszystko, aby uniknąć niepotrzebnych kontaktów — Ennius 
uśmiechnął się.
— Dlatego że i pan poddał się propagandzie, rozpowszechnianej dzięki głupocie 
jej własnych wyznawców.
— Ależ, doktorze Shekt, czyżby nie istniały żadne naukowe podstawy dla teorii, 
że Ziemianie są radioaktywni?
— Oczywiście. Jak moglibyśmy tego uniknąć? Pan też jest radioaktywny, podobnie 
jak wszyscy mieszkańcy stu milionów planet Imperium. Nasze promieniowanie jest 
nieco większe, ale zapewniam pana, że nie może nikomu zaszkodzić.
— Ale przeciętny obywatel Galaktyki wierzy w coś zupełnie innego i obawiam się, 
że nie ma ochoty na żadne eksperymenty. Poza tym…
— Poza tym, chciał pan zapewne dodać, różnimy się od innych. Nie jesteśmy 
istotami ludzkimi, znacznie szybsze bowiem mutacje, wywołane przez 
promieniowanie otoczenia, bardzo nas zmieniły… To też nie zostało udowodnione.
— Ale ludzie w to wierzą.
— Właśnie. I dopóki będą wierzyć, Prokuratorze, dopóki my, Ziemianie, będziemy 
traktowani jak pariasi, dopóty odnajdzie pan u nas cechy, budzące pański 
niesmak. Skoro nas uciskacie, nie dziwcie się, że się bronimy. Na waszą 
nienawiść odpowiadamy nienawiścią. Nie, nie jesteśmy winowajcami, jesteśmy 
ofiarami.
Ennius przyjął ten wybuch gniewu ze smutkiem. Nawet najlepsi z Ziemian, 
pomyślał, są przewrażliwieni na tym punkcie, rozumują kategoriami: Ziemia kontra 
reszta Wszechświata.
— Doktorze Shekt — powiedział, taktownie zmieniając temat — proszę mi wybaczyć 
moje prostactwo. Na swą obronę mogę przywołać jedynie młodość i znudzenie. Widzi 
pan przed sobą nieszczęśnika, młodzieńca tuż po czterdziestce — w dyplomacji to 
zaledwie niemowlęctwo — który przechodzi praktykę na Ziemi. Miną lata, nim ci 
durnie z Urzędu do spraw Prowincji Zewnętrznych przypomną sobie o mnie i 
wyznaczą mi mniej śmiercionośną placówkę. A zatem obaj jesteśmy więźniami na 
Ziemi i obywatelami nieskończonego świata rozumu, w którym nie liczą się różnice 
fizyczne czy planetarne. Proszę podać mi rękę i zostańmy przyjaciółmi.
Zmarszczki przecinające twarz Shekta wygładziły się, a ściślej biorąc 
przekształciły się w inne, znamionujące dobry humor. Roześmiał się głośno.
— Pańskie słowa wyrażają prośbę, lecz ton zdradza typowego imperialnego 
dyplomatę. Jest pan marnym aktorem, Prokuratorze.
— A zatem proszę mnie zawstydzić i odegrać rolę dobrego nauczyciela. Chciałbym, 
aby opowiedział mi pan o synapsyfikatorze.
Na obliczu Shekta odbiło się zdumienie. Zmarszczył brwi.
— Słyszał pan o moim urządzeniu? Jest pan zatem nie tylko administratorem, ale i 
fizykiem?
— Interesuje mnie każda nauka. Ale poważnie, doktorze Shekt, naprawdę chciałbym 
się o nim czegoś dowiedzieć.
Uczony spojrzał uważnie na swego rozmówcę, w jego wzroku widać było wahanie. 
Wstał, unosząc pomarszczoną dłoń ku ustom. Palce miętosiły wargę.
— Zupełnie nie wiem, od czego zacząć.
— Na Gwiazdy, jeśli zastanawia się pan, jak przedstawić mi całą teorię 
matematyczną, chętnie rozwiążę pański problem. Proszę ją pominąć. Nie mam 
pojęcia o waszych funkcjach, tensorach i innych podobnych czarach.
Oczy Shekta błysnęły.
— Jeśli zatem mamy się ograniczyć jedynie do opisu, to jest to urządzenie, które 
w założeniu miało zwiększyć zdolności uczenia się ludzi.
— Ludzi? Naprawdę? I co? Czy to działa?
— Sam chciałbym wiedzieć. Trzeba jeszcze wiele pracy. Podam panu najważniejsze 
fakty, Prokuratorze, i niech pan sam osądzi. System nerwowy człowieka — i 
zwierząt — zbudowany jest z materiału białkowego. Materiał ten składa się z 
ogromnej liczby komórek, znajdujących się w bardzo chwiejnej równowadze 
elektrycznej. Najlżejszy bodziec wystarczy, by zakłócić tę równowagę w jednej 
komórce, a ta z kolei wpłynie na następną i tak dalej, póki sygnał nie dotrze do 
mózgu. Sam mózg jest również gigantycznym skupiskiem podobnych komórek, które 
łączą się między sobą na wszelkie możliwe sposoby. Ponieważ zaś jest ich mniej 
więcej tyle co dziesięć do dwudziestej potęgi — co oznacza jedynkę z 
dwudziestoma zerami — liczba możliwych połączeń jest rzędu dziesięć do 
dwudziestej silnia. To liczba tak wielka, że gdyby wszystkie elektrony i protony 
w całym Wszechświecie stały się nowymi wszechświatami, wszystkie zaś elektrony i 
protony tych nowych wszechświatów znów stały się wszechświatami, to liczba 
elektronów i protonów tych wszystkich wszechświatów byłaby niczym w porównaniu z 
tą liczbą… Rozumie pan?
— Gwiazdom niech będą dzięki, ani słowa. Gdybym spróbował, musiałbym zawyć jak 
pies z bólu przeciążonego mózgu.
— Hmmm. No cóż, w każdym razie to, co nazywamy impulsem nerwowym, to jedynie 
wędrujące wzdłuż nerwu zakłócenie elektryczne, zdążające do mózgu i z powrotem 
po nerwach. Pojmuje pan, o co mi chodzi?
— Tak.
— Brawo dla pańskiego geniuszu. Dopóki impuls wędruje wzdłuż komórki nerwowej, 
posuwa się bardzo szybko, ponieważ białka praktycznie stykają się ze sobą. Ale 
komórki nerwowe mają ograniczoną długość, a między nimi znajduje się cieniutka 
przegroda innej tkanki. Krótko mówiąc, dwie sąsiadujące ze sobą komórki nerwowe 
nie stykają się.
— Aha — stwierdził Ennius. — To znaczy, że impuls nerwowy musi przeskoczyć tę 
barierę.
— Właśnie! Bariera osłabia moc impulsu i zwalnia prędkość przekazu 
proporcjonalnie do swej grubości. To odnosi się także do mózgu. Proszę sobie 
jednak wyobrazić, że ktoś odkrywa sposób, pozwalający obniżyć stałą 
dielektryczną przegrody międzykomórkowej.
— Jaką stałą?
— Miałem na myśli zdolność izolacyjną bariery. Gdyby ją obniżyć, impuls łatwiej 
pokonywałby przeszkodę. Myślelibyśmy szybciej i uczylibyśmy się szybciej.
— W porządku. Zatem wracam do mojego pierwszego pytania. Czy to działa?
— Wypróbowałem urządzenie na zwierzętach.
— Z jakim skutkiem?
— Cóż… Większość bardzo szybko zginęła z powodu denaturacji białek mózgowych. 
Innymi słowy, nastąpiła koagulacja, jak w ugotowanym na twardo jajku.
Ennius skrzywił się boleśnie.
— Jest coś niezwykle okrutnego w niewrażliwości nauki. A co z tymi, które 
przeżyły?
— Nic rozstrzygającego, ponieważ nie są ludźmi. Dowody zdają się przemawiać na 
ich korzyść… Ale potrzebuję ludzi. Widzi pan, wszystko zależy od naturalnych 
elektrycznych właściwości danego mózgu. Nie ma dwóch identycznych mózgów. To 
jest jak odciski palców czy wzór naczyń krwionośnych siatkówki. Właściwości 
mózgu są jeszcze bardziej indywidualne. Zabieg musi to uwzględnić, a wtedy — 
jeśli mam rację — denaturacja nie nastąpi. Nie mam jednak obiektów, na których 
mógłbym eksperymentować. Prosiłem o ochotników, ale… — rozłożył ręce.
— Szczerze mówiąc, trudno się dziwić, mój stary — stwierdził Ennius. — Ale 
mówiąc serio. Gdyby udało się panu udoskonalić przyrząd, co ma pan zamiar z nim 
zrobić?
Fizyk wzruszył ramionami.
— To nie ode mnie zależy. Oczywiście zdecydowałaby Najwyższa Rada.
— Nie myśli pan o udostępnieniu wynalazku całemu Imperium?
— Ja? Nie mam żadnych obiekcji. Ale tylko Najwyższa Rada władna jest…
— Och — przerwał mu niecierpliwie Ennius. — Do diabła z waszą Najwyższą Radą. 
Miałem już z nimi do czynienia. Czy pan zdecydowałby się porozmawiać z nimi, gdy 
przyjdzie czas?
— Dlaczego? Jaki mógłbym mieć wpływ na ich decyzję?
— Mógłby im pan powiedzieć, że gdyby Ziemia zdołała stworzyć synapsyfikator, 
który dałoby się bezpiecznie stosować wobec ludzi, i gdyby urządzenie to 
udostępniono Galaktyce, wtedy inne planety z pewnością zniosłyby przynajmniej 
część ograniczeń imigracyjnych.
— Co? — spytał ironicznie Shekt. — I zaryzykowałyby wybuch epidemii, kontakt z 
naszą odmiennością, naszą nieludzkością?
— Może nawet — odparł cicho Prokurator — przeniesiono by was en masse na inną 
planetę. Proszę się nad tym zastanowić.
W tym momencie otwarły się drzwi i, mijając szafkę z mikrofilmami, do środka 
weszła młoda dziewczyna. Jej pojawienie się niczym ciepły powiew wiosny 
rozproszyło ciężką atmosferę surowego gabinetu. Na widok obcego mężczyzny 
dziewczyna zarumieniła się lekko i odwróciła.
— Wejdź, Polu! — zawołał pospiesznie Shekt. — Ekscelencjo — dodał — zdaje się, 
że jeszcze nie poznał pan mojej córki. Polu, to jest lord Ennius, Prokurator 
Ziemi.
Prokurator zerwał się z krzesła z wyuczoną uprzejmością, która przeszkodziła 
dziewczynie w jej pierwszej niezręcznej próbie złożenia dworskiego ukłonu.
— Droga panno Shekt — powiedział. — Nie sądziłem, że Ziemia jest w stanie wydać 
podobny klejnot. Zresztą błyszczałaby pani jasnym blaskiem na każdej znanej mi 
planecie.
Ujął dłoń Poli, pospiesznie i nieco lękliwie wysuniętą w odpowiedzi na jego 
gest. Przez moment zdawało się, iż złoży na niej staromodny pocałunek, lecz 
zamiar ten, jeśli w ogóle istniał, nie doczekał się realizacji. Ennius wypuścił 
na wpół uniesioną dłoń — może odrobinę za szybko.
Pola, leciutko marszcząc brwi, odrzekła:
— Ekscelencjo, jestem oszołomiona pańską uprzejmością wobec prostej dziewczyny z 
Ziemi. Jest pan odważny i śmiały, do tego stopnia narażając się na infekcję.
Shekt odchrząknął i wtrącił:
— Moja córka, Prokuratorze, kończy właśnie studia na uniwersytecie w Chica i 
zdobywa niezbędną praktykę pracując dwa dni w tygodniu w moim laboratorium jako 
technik. To zdolna dziewczyna i choć zapewne przemawia przeze mnie ojcowska 
duma, pewnego dnia może zasiąść na moim miejscu.
— Ojcze — przerwała mu łagodnie Pola — mam dla ciebie ważną wiadomość. — 
Zawahała się.
— Czy mam wyjść? — spytał cicho Ennius.
— Nie, nie — zaprotestował Shekt. — O co chodzi, Polu?
— Mamy ochotnika — oznajmiła dziewczyna.
Shekt spojrzał na nią ogłupiałym wzrokiem.
— Na synapsyfikację?
— Tak twierdzi.
— Cóż, zdaje się, że przyniosłem panu szczęście — powiedział Ennius.
— Na to wygląda — Shekt odwrócił się do córki. — Każ mu zaczekać. Zabierz go do 
sali C, wkrótce się nim zajmę.
Kiedy Pola wyszła, zwrócił się do Enniusa:
— Wybaczy mi pan, Prokuratorze?
— Oczywiście. Ile trwa operacja?
— Obawiam się, że co najmniej kilka godzin. Czy chciałby ją pan obejrzeć?
— Nie potrafię sobie wyobrazić niczego okropniejszego, drogi doktorze Shekt. Do 
jutra będę w Pałacu Rządowym. Czy poinformuje mnie pan o wynikach?
Wydało się, że Shekt poczuł ulgę.
— Tak, oczywiście.
— To dobrze… I dziękuję za informacje o synapsyfikatorze. Pańskiej nowej 
królewskiej drodze ku sławie.
Ennius wyszedł — o wiele bardziej niespokojny niż przed spotkaniem. Jego wiedza 
nie wzbogaciła się, a obawy wzrosły.
5.
PRZYMUSOWY OCHOTNIK
Doktor Shekt, gdy został sam, cicho i ostrożnie nacisnął przycisk. Do gabinetu 
wpadł młody technik w białym błyszczącym fartuchu. Jego długie brązowe włosy 
były starannie spięte z tyłu.
— Czy Pola mówiła ci?… — spytał Shekt.
— Tak, doktorze. Obserwowałem go przez wizjer. Z pewnością jest prawdziwym 
ochotnikiem. Na pewno nie został przysłany w zwykły sposób.
— Myślisz, że powinienem powiadomić o tym Radę?
— Nie wiem, co panu radzić. Rada nie przyjmie żadnego komunikatu, przekazanego 
zwykłą drogą. Jak pan wie, każdy sygnał można podsłuchać. — Nagle ożywił się. — 
Mogę go się pozbyć. Powiem, że potrzebujemy ludzi poniżej trzydziestki. Na oko 
ma spokojnie trzydzieści pięć lat.
— Nie, nie. Lepiej z nim porozmawiam.
W głowie Shekta wirowały myśli. Dotąd wszystko było dokładnie zaplanowane. 
Niezbędne minimum informacji zapewniające pozory otwartości i nic więcej. A 
teraz ten obcy ochotnik, zaraz po wizycie Enniusa. Czy między tymi wydarzeniami 
zachodził jakiś związek? Shekt miał zaledwie blade pojęcie o gigantycznych 
tajemniczych siłach, zmagających się ze sobą na wypalonej powierzchni Ziemi. 
Wiedział jednak wystarczająco dużo. Dość, by czuć się całkowicie zdanym na ich 
łaskę, a z pewnością więcej, niż mogliby podejrzewać Starsi.
Co miał jednak robić, skoro jego życiu zagrażało podwójne niebezpieczeństwo?
Kilka minut później doktor Shekt wpatrywał się beznadziejnie w stojącego przed 
nim zgarbionego farmera. Nieznajomy trzymał w rękach czapkę, głowę miał 
częściowo odwróconą, jak gdyby usiłował uniknąć zbyt bliskiego kontaktu. Shekt 
pomyślał, że farmer z pewnością jeszcze nie skończył czterdziestki, ale ciężkie 
rolnicze życie nie obeszło się z nim zbyt łaskawie. Jego policzki pod opalenizną 
pokrywał głęboki rumieniec, a na czole i granicy włosów widniały wyraźne ślady 
potu, mimo że w pokoju było chłodno. Ręce farmera nerwowo ugniatały czapkę.
— Mój drogi panie — zagadnął łagodnie Shekt — rozumiem, że odmawia pan podania 
swojego nazwiska.
Arbin uparcie odwracał wzrok.
— Powiedziano mi, że ochotnikom nie zadaje się żadnych pytań.
— Czy jest cokolwiek, co chciałby pan powiedzieć? Czy też od razu mamy poddać 
pana zabiegowi?
— Ja? Tutaj, teraz? — spytał przestraszony Arbin. — Ja nie jestem ochotnikiem, 
nie mówiłem nic, co by pozwoliło tak myśleć.
— To nie pan? Czy to znaczy, że ochotnikiem jest ktoś inny?
— Tak. Po co mi…
— Rozumiem. Czy ten człowiek jest z panem?
— W pewnym sensie — odpowiedział ostrożnie Arbin.
— Dobrze. A teraz niech pan powie, o co panu chodzi. Wszystko zostanie zachowane 
w ścisłej tajemnicy i postaramy się pomóc panu w miarę naszych możliwości. 
Zgoda?
Farmer skłonił głowę w niezgrabnym geście szacunku.
— Dziękuję panu. Niech i tak będzie. Na farmie mamy mężczyznę… hmmm… dalekiego 
krewnego. On nam pomaga, rozumie pan…
Arbin z trudem przełknął ślinę. Shekt przytaknął z powagą.
Farmer kontynuował.
— To bardzo pracowity i dobry robotnik. Mieliśmy syna, ale umarł, moja dobra 
kobieta i ja, rozumie pan, potrzebujemy pomocy. Żona nie czuje się zbyt dobrze i 
bez niego nie dalibyśmy sobie rady. — Czuł, że jego opowieść jest kompletnie 
chaotyczna.
Ale naukowiec przytaknął z powagą:
— I ten pański krewny jest naszym ochotnikiem?
— O tak, myślałem, że już to powiedziałem, ale proszę o wybaczenie, jeśli zajęło 
mi to zbyt wiele czasu. Widzi pan, ten biedak ma coś nie w porządku z głową. — I 
dodał pośpiesznie: — On nie jest chory, rozumie pan. Nie jest z nim aż tak źle, 
żeby się go pozbyć. Jest powolny. Widzi pan, on nie mówi.
— Nie potrafi mówić? — Shekt wydawał się zaskoczony.
— Och nie, potrafi. Tyle że nie chce, no i nie mówi zbyt dobrze. Fizyk patrzył 
podejrzliwie.
— Chciałby pan, żeby synapsyfikator rozwinął jego umysł, tak? Arbin przytaknął 
powolnym ruchem głowy.
— Gdyby on więcej rozumiał, mógłby robić to, z czym żona nie jest już w stanie 
sobie poradzić, wie pan…
— Pacjent może umrzeć. Zdaje pan sobie z tego sprawę? Arbin z nadzieją spoglądał 
na naukowca, jego palce kurczowo mięły czapkę.
— Potrzebuję jego zgody — stwierdził Shekt.
Farmer powoli potrząsnął głową.
— On nic nie wie. — I dodał gwałtownie: — Jestem pewien, że pan to zrozumie. Nie 
wygląda pan na kogoś, kto nie zdaje sobie sprawy, co to ciężka praca. Ten 
człowiek się starzeje. Nie chodzi o Sześćdziesiątkę, ale co będzie, jeśli w 
następnym spisie uznają, że jest niedorozwinięty i… i zabiorą go? Nie chcemy go 
stracić i dlatego go tutaj przywieźliśmy.
Chcę to utrzymać w tajemnicy — Arbin odruchowo spojrzał na ściany, jak gdyby 
próbując przebić je wzrokiem w poszukiwaniu ukrytych szpiegów — bo może Starszym 
nie spodoba się to, co robię. Może próba uratowania chorego zostałaby uznana za 
złamanie zwyczaju, ale życie jest ciężkie… I pan również na tym skorzysta. 
Poszukuje pan ochotników.
— Wiem. Gdzie jest pański krewny? Arbin postanowił zaryzykować.
— Na zewnątrz, w mojej dwukółce. O ile ktoś go nie znalazł. Nie potrafiłby się 
bronić, gdyby ktokolwiek…
— Dobrze. Miejmy nadzieję, że jest bezpieczny. Wyjdziemy razem i wprowadzimy 
pojazd do podziemnego garażu. O jego obecności nie dowie się nikt oprócz mnie i 
moich pomocników. I zapewniam pana, że Bractwo nie będzie panu robić z tego 
powodu nieprzyjemności.
Jego ręka przyjacielsko spoczęła na ramieniu Arbina, który uśmiechnął się 
nerwowo. Poczuł się, jakby mu ktoś zdjął pętlę z szyi.
Shekt patrzył na otyłą, łysiejącą postać na leżance. Pacjent był nieprzytomny, 
oddychał głęboko i regularnie. Mówił niezrozumiale, nic też nie rozumiał. Jednak 
nie miał żadnych fizycznych objawów niedorozwoju umysłowego. Odruchy były 
prawidłowe jak na starego człowieka.
Starego! Hmmm…
Naukowiec popatrzył na Arbina uważnie obserwującego wszystkie zabiegi. Farmer 
wyglądał, jakby nękało go poczucie winy.
— Czy pozwoli pan na analizę kości?
— Nie! — krzyknął Arbin. I dodał ciszej. — Nie chcę żadnych badań 
identyfikacyjnych.
— Widzi pan, gdybyśmy znali jego wiek, pomogłoby to nam zachować większe 
bezpieczeństwo — powiedział Shekt.
— On ma pięćdziesiąt lat — uciął krótko Arbin.
Fizyk wzruszył ramionami. To nie miało znaczenia. Znów spojrzał na śpiącego. 
Kiedy go przynieśli, obiekt był — a w każdym razie tak wyglądał — przygnębiony, 
zamknięty w sobie i obojętny. Nawet pigułki nasenne nie wzbudziły w nim 
podejrzeń. Podali mu je, a on w odpowiedzi uśmiechnął się nerwowo i połknął 
lekarstwo.
Technik właśnie kończył podłączanie ostatniego, dość niezgrabnego modułu 
synapsyfikatora. Po naciśnięciu guzika w spolaryzowanych szybach pokoju 
zabiegowego zaszło molekularne przeorganizowanie i okna stały się 
nieprzejrzyste. Jedynym źródłem światła pozostała lampa świecąca nad pacjentem 
zawieszonym, dzięki kilkusetwatowemu polu magnetycznemu, pięć centymetrów nad 
stołem operacyjnym, na który został przeniesiony.
Arbin wciąż siedział w ciemnościach. Nic nie rozumiał, ale był zdecydowany 
zapobiec, dzięki samej swojej obecności, zdradzieckim sztuczkom, o których nie 
miał przecież najmniejszego pojęcia.
Fizycy nie zwracali na niego uwagi. Do czaszki pacjenta zostały podłączone 
elektrody. To była długa praca. Najpierw ostrożnie zbadali strukturę czaszki 
techniką Ullstera, która odsłaniała delikatne szwy kości. Shekt uśmiechnął się 
ponuro. Szwy nie pozwalały na dokładne określenie wieku, ale w tym wypadku 
okazały się wystarczające. Mężczyzna miał więcej niż pięćdziesiąt lat. Po chwili 
jednak naukowiec przestał się uśmiechać. Zmarszczył brwi. W strukturze szwów 
było coś dziwnego. Wyglądały zastanawiające, niezupełnie…
Przez chwilę był gotów przysiąc, że budowa czaszki była prymitywna, pierwotna, 
ale… W końcu mężczyzna był niedorozwinięty umysłowo. Dlaczegóż by nie? I nagle 
wykrzyknął zaskoczony:
— Że też wcześniej tego nie zauważyłem! Ten człowiek ma włosy na twarzy! — 
Zwrócił się do Arbina: — Czy zawsze miał brodę?
— Brodę?
— Włosy na twarzy! Chodź tutaj! Widzisz?
— Tak, proszę pana — Arbin myślał intensywnie. Zauważył to rano, a potem 
zapomniał. — Taki już się urodził… — i dodał cicho: — Tak sądzę.
— Dobrze, usuńmy to. Nie chcesz chyba, żeby wyglądał jak zwierzę.
— Nie chcę, proszę pana.
Dzięki maści depilującej nałożonej przez ostrożnego technika w rękawiczkach 
włosy szybko wypadły.
— On ma je także na piersi, doktorze Shekt — stwierdził technik.
— Na Wielką Galaktykę! — krzyknął Shekt. — Pokaż! Ten człowiek wygląda jak 
futrzak! Dobrze, niech tak będzie. Nie widać ich pod koszulą, a ja chcę tu 
podłączyć elektrody. Umieść zaczepy tu, tu i tu. — Delikatne ukłucie i 
umieszczenie platynowych drucików. — Tutaj i tutaj.
Tuzin połączeń, penetrujących przez skórę do ciasnych szwów, przez które dawało 
się wyczuć delikatne echa mikroprądów, wędrujących po mózgu, od komórki do 
komórki.
Ostrożnie obserwowali czułe amperomierze drgające podczas powstawania i 
rozpadania się połączeń. Cienkie pisaki rysowały na papierze delikatne pajęcze 
sieci nieregularnych szczytów i załamań.
Wreszcie wykresy zostały zdjęte i umieszczone na podświetlonym matowym szkle. 
Szepcząc, pochylili się nad nimi.
Arbin słyszał urywane fragmenty rozmowy: „…szczególna regularność… spójrz na 
wysokość piątego szczytu… myślę, że to powinniśmy przeanalizować… zupełnie 
jasne…”
Po chwili — która Arbinowi dłużyła się w nieskończoność — zaczęło się żmudne 
dostrajanie synapsyfikatora. Nie spuszczając wzroku ze wskaźników, naukowcy 
delikatnie ustawiali pokrętła, a po uzyskaniu odpowiedniego położenia blokowali 
je i zapisywali parametry. Skontrolowali elektrometry i ustalili nowe wskazania. 
Wreszcie Shekt uśmiechnął się i powiedział do Arbina: — Niedługo wszystko się 
skończy.
Wielka aparatura przesuwała się nad śpiącym jak powolny, żarłoczny potwór. 
Cztery długie druty zwisały nad kończynami pacjenta. Tępa czarna głowica, 
zrobiona z czegoś, co przypominało twardą gumę, została delikatnie umieszczona 
na jego karku i starannie umocowana zaciskami do ramion. W końcu dwie wielkie 
elektrody, niczym ogromne szczęki, oddzieliły się, opadły nad bladą, pękatą 
głowę i osiadły na czole.
Shekt patrzył uważnie na zegar, w ręku trzymał przełącznik. Jego kciuk drgnął 
lekko; nie stało się nic zauważalnego, nawet dla Arbina, który przypatrywał się 
z lękiem. Zdawało się. że upłynęło wiele godzin, które okazały się trzema 
minutami, gdy kciuk Shekta poruszył się ponownie.
Asystent szybko pochylił się nad wciąż śpiącym Schwartzem i oznajmił 
triumfalnie:
— Żyje.
Pozostało jeszcze kilka godzin, podczas których zebrano istną bibliotekę 
odczytów. Wszystko odbywało się w atmosferze tłumionego podniecenia. Był już 
wieczór, gdy wbito ostatnią igłę i powieki śpiącego drgnęły.
Shekt odsunął się, pobladły ze zmęczenia, lecz szczęśliwy. Otarł czoło wierzchem 
dłoni.
— Wszystko w porządku.
Odwrócił się do Arbina i powiedział stanowczo:
— Musi tu zostać przez kilka dni.
W oczach farmera zabłysło szaleńcze przerażenie.
— Ale przecież…
— Nie, nie, musi mi pan zaufać. Będzie bezpieczny — podkreślił — gwarantuję 
własną głową. Ba, gdyby wydało się, co zrobiliśmy, rzeczywiście mógłbym ją 
stracić. Proszę nam go zostawić, nikt poza nami go nie zobaczy. Jeśli teraz go 
pan zabierze, pacjent może tego nie przeżyć. Po co to panu? Jeśli umrze, będzie 
pan musiał odwieźć zwłoki i wytłumaczyć się przed Starszymi.
To ostatnie przekonało Arbina. Farmer przełknął ślinę i mruknął:
— Ale skąd będę wiedział, kiedy się po niego zgłosić? Nie podam panu swojego 
nazwiska!
Była to jednak kapitulacja.
— Nie proszę o pańskie nazwisko — odparł Shekt. — Niech pan przyjedzie za 
tydzień o dziesiątej wieczór. Będę na pana czekał przy drzwiach garażu, tego 
samego, w którym stoi teraz pański pojazd. Człowieku, uwierz mi, nie masz 
powodów do obaw.
Arbin opuszczał Chica, wokół panowała ciemność. Zaledwie dwadzieścia cztery 
godziny temu do jego drzwi zapukał nieznajomy, a od tego czasu Arbin zdołał już 
zdwoić swoje grzechy przeciw zwyczajom. Czy kiedykolwiek znów będzie bezpieczny? 
Nie mógł się powstrzymać, by nie zerkać przez ramię, podczas gdy dwukołowy 
pojazd pędził pustą drogą. Czy ktoś będzie go ścigał, śledził aż do domu? A może 
jego twarz została już zarejestrowana? Czy w dalekich archiwach Bractwa w 
Washenn niespiesznie analizowano już jego portret? W archiwach tych zgromadzono 
dane o wszystkich mieszkańcach Ziemi, aby nie pozwolić nikomu wymknąć się 
Sześćdziesiątce.
Sześćdziesiątce, którą osiągał w końcu każdy Ziemianin. Arbina dzieliło od niej 
jeszcze ćwierć stulecia, ale myśl o tym dniu nie opuszczała go ani na chwilę, 
najpierw z powodu Grevva, a teraz nieznajomego.
A może w ogóle nie wracać do Chica?
Nie! Oboje z Loą nie zdołają już długo wyrabiać trzyosobowej normy, a kiedy do 
tego dojdzie, władze odkryją ich pierwszą zbrodnię, ukrywanie Grewa. Musi więc 
pomnożyć swoje grzechy przeciw zwyczajom.
Arbin wiedział, że wróci, bez względu na ryzyko.
Minęła już północ, kiedy Shekt w końcu udał się na spoczynek, a i to tylko na 
żądanie zaniepokojonej Poli. Nie mógł jednak zasnąć. Poduszka podstępnie 
odbierała mu oddech, pościel krępowała niczym najprawdziwsze więzy. Shekt wstał 
i usiadł przy oknie. W mieście panowała już ciemność, ale na horyzoncie po 
drugiej stronie jeziora widać było delikatne ślady błękitnego blasku śmierci, 
który panował niepodzielnie na niemal całej powierzchni Ziemi.
Wydarzenia minionego dnia wirowały w szaleńczym tańcu przed jego oczami. Gdy 
wreszcie udało mu się wyprawić do domu przerażonego farmera, przede wszystkim 
połączył się z Pałacem Rządowym. Ennius chyba czekał na rozmowę, bo zgłosił się 
osobiście. Nadal spowijały go ciężkie fałdy impregnowanego ołowiem stroju.
— A, Shekt, dobry wieczór. Czy eksperyment już się skończył?
— Owszem. I chyba to samo można powiedzieć o moim ochotniku. Biedak.
Enniusowi najwyraźniej zrobiło się niedobrze.
— Cieszę się, że nie zostałem. Powiedziałbym, iż wy, naukowcy, niewiele różnicie 
się od morderców.
— Jeszcze nie umarł, Prokuratorze, i może nawet uda nam się go uratować, ale… — 
Shekt wzruszył ramionami.
— Od tej pory, doktorze, radzę panu trzymać się szczurów… Ale co to, 
przyjacielu, wygląda pan jakoś nieswojo. Rozumiem, że mnie mogło to poruszyć, 
ale pan przecież powinien się już uodpornić.
— Starzeję się, Ekscelencjo — odparł po prostu Shekt.
— Na Ziemi to niebezpieczna rozrywka — padła sucha odpowiedź. — Niech pan idzie 
do łóżka, Shekt.
Teraz zaś siedział przy oknie, wyglądając na mroczne miasto umierającego świata.
Od dwóch lat synapsyfikator poddawano testom, i od dwóch lat Shekt był 
niewolnikiem i zabawką w rękach Kręgu Starszych, czyli Bractwa, jak się sami 
nazwali.
Miał siedem czy osiem gotowych prac naukowych, które mógłby ogłosić w Syriańskim 
Biuletynie Neurofizjologicznym. Mogły one rozsławić go w całej Galaktyce, o czym 
zawsze marzył, a tymczasem pokrywały się kurzem w jego biurku. Zamiast tego 
pojawił się mętny, z premedytacją fałszujący obraz artykuł w Przeglądzie 
Fizycznym. Tak właśnie postępowało Bractwo. Lepsza półprawda niż otwarte 
kłamstwo.
A jednak Ennius wypytywał go o jego eksperymenty. Dlaczego?
Czy łączyło się to z innymi rzeczami, których zdołał się dowiedzieć? Czy 
Imperium podejrzewało to samo co on?
W ciągu ostatnich dwustu lat trzy razy Ziemia podrywała się do powstania. Trzy 
razy pod banderą legendarnej starożytnej świetności Ziemianie wzniecili bunt 
przeciw imperialnym garnizonom. Trzy razy przegrywali — rzecz jasna — i gdyby 
nie to, iż Imperium było w gruncie rzeczy tworem oświeconym, a Rada Galaktyczna 
składała się głównie z osobników pobłażliwych, Ziemia zostałaby krwawo wymazana 
z listy planet zamieszkanych.
Teraz jednak mogło być inaczej… Ale czy to w ogóle możliwe? Czy mógł wierzyć 
słowom umierającego szaleńca, w trzech czwartych niezrozumiałym?
Zresztą co to ma za znaczenie? I tak nie ośmieliłby się nic przedsięwziąć. 
Pozostawało mu jedynie czekać. Starzał się, a, jak powiedział Ennius, na Ziemi 
to niebezpieczna rozrywka. Sześćdziesiątka była tuż, tuż, niewielu zaś zdołało 
umknąć z jej nieubłaganych objęć.
A nawet na tej nieszczęsnej, płonącej grudce błota zwanej Ziemią Shekt wciąż 
pragnął żyć.
W końcu wrócił do łóżka i tuż przed zaśnięciem zastanowił się przelotnie, czy 
Starsi mogli podsłuchać jego ostatnią rozmowę z Enniusem. Nie wiedział jeszcze, 
że Starsi dysponowali innymi źródłami informacji.
Młody technik Shekta dopiero nad ranem ostatecznie podjął decyzję.
Podziwiał swego przełożonego, ale jednocześnie doskonale wiedział, że poddanie w 
tajemnicy zabiegowi nie zatwierdzonego ochotnika sprzeciwiało się wyraźnemu 
poleceniu Bractwa. W dodatku zakazowi temu nadano status zwyczaju, co czyniło 
jego złamanie zbrodnią główną.
Dokładnie wszystko przemyślał. Ostatecznie, kim właściwie był niezwykły pacjent? 
Kampania poszukiwania ochotników została bardzo starannie opracowana. Miała 
podawać dostatecznie dużo informacji o synapsyfikatorze, by zapobiec 
podejrzeniom ze strony ewentualnych szpiegów Imperium, jednocześnie nie 
zachęcając nikogo do udziału w doświadczeniu. Krąg Starszych przysyłał na 
zabiegi swoich ludzi i to wystarczyło.
Kto zatem przysłał tego człowieka? Krąg w tajemnicy przed nimi? Aby sprawdzić, 
czy mogą polegać na Shekcie?
A może Shekt był zdrajcą? Zamknął się dziś z kimś w gabinecie — z kimś odzianym 
w ubrania, jakie nosili Tamci w obawie przed zatruciem radioaktywnym.
Tak czy inaczej Shekt mógł wkrótce runąć w przepaść, a czemu on miałby mu 
towarzyszyć? Jest jeszcze młody, ma przed sobą prawie cztery dziesięciolecia 
życia. Po co wyzywać Sześćdziesiątkę? Poza tym, to oznaczałoby dla niego awans… 
A Shekt był już stary, zapewne dopadnie go kolejny spis, więc i tak niewiele mu 
zaszkodzi. Praktycznie wcale.
Technik zdecydował się wreszcie. Jego ręka sięgnęła po komunikator i wystukała 
numer, łączący bezpośrednio z prywatną kwaterą najwyższego kapłana Ziemi, który, 
po imperatorze i Prokuratorze, rządził życiem i śmiercią wszystkich mieszkańców 
planety.
Nim niewyraźne wizje w czaszce Schwartza przebiły się przez różową mgłę bólu, 
nastał kolejny wieczór. Schwartz pamiętał wyprawę ku niskim, przysadzistym 
budowlom, przycupniętym na brzegu jeziora, długie oczekiwanie w ukryciu w tylnej 
części pojazdu.
A potem — co? Co? Jego umysł starał się wydobyć cokolwiek spośród ociężałych 
myśli… Tak, przyszli po niego. Zabrali go do pokoju, pełnego narzędzi i 
wskaźników, dali dwie pigułki… O, właśnie. Dostał je i przełknął z radością. Co 
miał do stracenia? Trucizna byłaby błogosławieństwem.
Potem zaś — nic.
Zaraz, zaraz! Pamiętał przebłyski świadomości… Nachylających się nad nim ludzi… 
Nagle wspomniał beznamiętny ruch stetoskopu, wędrującego nad jego ciałem… Jakaś 
dziewczyna karmiła go.
Z oślepiającą jasnością uświadomił sobie, że go operowano. W panice odrzucił 
kołdrę i usiadł na łóżku.
Natychmiast znalazła się przy nim dziewczyna, położyła mu dłonie na ramionach i 
pchnęła z powrotem na poduszki. Powiedziała coś łagodnie, ale Schwartz nie 
zrozumiał ani słowa. Na próżno usiłował przeciwstawić się naciskowi szczupłych 
rąk. Zupełnie nie miał siły.
Uniósł dłonie ku twarzy. Wyglądały zupełnie normalnie. Poruszył nogami i 
usłyszał szelest prześcieradła. Niemożliwe, by mu je amputowano.
Odwrócił się do dziewczyny i spytał bez zbytniej nadziei:
— Czy mnie rozumiesz? Wiesz, gdzie ja jestem? — niemal nie poznawał własnego 
głosu.
Dziewczyna uśmiechnęła się. Nagle z jej ust wylała się kaskada płynnych 
dźwięków. Schwartz jęknął. Po chwili w pokoju pojawił się starszy mężczyzna, ten 
sam, który dał mu pigułki. Zaczęli rozmawiać z dziewczyną, która po kilku 
minutach gestem przyciągnęła uwagę Schwartza, następnie wskazała na jego usta i 
zachęcająco skinęła ręką.
— Co? — spytał.
Przytaknęła energicznie, a jej śliczna twarz rozpromieniła się. Nawet Schwartz, 
mimo swej niewesołej sytuacji, patrzył na nią z przyjemnością.
— Chcecie, żebym mówił?
Mężczyzna przysiadł na jego łóżku i kazał mu otworzyć usta. Powiedział „Aaaaa” i 
Schwartz powtórzył, podczas gdy palce nieznajomego wprawnie masowały mu jabłko 
Adama.
— O co chodzi? — zapytał z irytacją Schwartz, kiedy nacisk na gardło ustąpił. — 
Dziwicie się, że umiem mówić? Myślicie, że kim jestem?
Mijały dni i Schwartz nauczył się kilku rzeczy. Mężczyzna nazywał się doktor 
Shekt — pierwszy człowiek, którego poznał z nazwiska, od chwili gdy zrobił krok 
ponad szmacianą lalką. Dziewczyna, Pola, była jego córką. Schwartz odkrył, że 
nie musi się już golić. Odrastające włosy zniknęły. To go przerażało. Czy 
kiedykolwiek miał jakiś zarost?
Siły wracały mu szybko. Teraz pozwalali mu już włożyć ubranie i przespacerować 
się po pokoju. Dostawał też coś konkretniejszego do jedzenia, nie tylko 
bezpłciową papkę.
Czy zatem cierpi na amnezję? Czy na to go właśnie leczono? Może otaczający go 
świat jest zupełnie normalny i naturalny, a ten, który pamiętał, stanowi jedynie 
wytwór szaleńczych majaczeń ogarniętego amnezją mózgu?
Nie pozwalano mu wyjść z pokoju, nawet na korytarz. Może zatem był więźniem? Czy 
popełnił jakąś zbrodnię?
Nie ma gorszego labiryntu niż niezliczone, splątane korytarze ludzkiego umysłu, 
a jeśli raz w nich zabłądzisz, nikt tam nie dotrze, aby ci pomóc. Najbardziej 
bezbronny z ludzi to ten, który stracił pamięć.
Pola zabawiała się, ucząc go poszczególnych słów. Nie był wcale zdziwiony, że 
tak łatwo przychodziło mu ich zrozumienie i zapamiętywanie. Przypomniał sobie, 
że w przeszłości miał fotograficzną pamięć — przynajmniej to wspomnienie zdawało 
się zawierać w sobie choć część prawdy. Po dwóch dniach rozumiał już proste 
zdania. Po trzech — sam zaczął je wypowiadać.
Trzeciego dnia jednak Schwartz naprawdę się zdumiał. Shekt uczył go liczyć i 
wymyślał zadania. Schwartz podawał odpowiedzi, a doktor spoglądał na czasomierz 
i notował coś szybkimi pociągnięciami pióra. W pewnym momencie jednak Shekt 
wyjaśnił mu znaczenie pojęcia „logarytm” i zapytał o logarytm z dwóch.
Schwartz ostrożnie dobierał wyrazy. Zasób jego słownictwa był wciąż jeszcze 
bardzo wąski, toteż podkreślał swoje słowa gestami.
— Ja — nie — mówić. Odpowiedź — nie — liczba. Podekscytowany Shekt pokiwał 
głową.
— Nie liczba — wyjaśnił. — Nie to, nie tamto; część tego, część tamtego.
Schwartz doskonale pojął, iż doktor potwierdził jego odpowiedź, że wynik nie 
jest liczbą całkowitą, lecz ułamkiem. Powiedział zatem:
— Zero przecinek trzy zero jeden zero trzy — i więcej liczb.
— Dosyć!
I wtedy ogarnęło go zdumienie. Skąd znał odpowiedź? Schwartz był pewien, że 
nigdy wcześniej nie słyszał o logarytmach, a jednak jego umysł podał mu wynik, 
gdy tylko padło pytanie. Nie miał pojęcia, w jaki sposób można coś takiego 
obliczyć. Zupełnie jakby jego mózg stanowił odrębny organizm, wykorzystujący go 
jedynie jako przekaźnik.
A może był kiedyś matematykiem, w czasach poprzedzających amnezję?
Coraz trudniej przychodziło mu czekać kolejny dzień. Narastało w nim pragnienie 
ujrzenia świata i wydobycia z niego odpowiedzi na dręczące go pytania. Nigdy nie 
poznałby ich uwięziony w tym pokoju, gdzie (jak nagle przyszło mu na myśl) 
traktowano go jako medyczny obiekt doświadczalny.
Szansa pojawiła się szóstego dnia. Zaczynali mu ufać i pewnego razu Shekt 
wychodząc nie zamknął za sobą drzwi. Podczas gdy zwykle żaden ślad nie pozwalał 
się domyślić, gdzie znajduje się wyjście, tym razem pozostała centymetrowa 
szpara.
Schwartz odczekał chwilę, aby upewnić się, czy doktor za moment nie wróci, po 
czym powoli położył dłoń na niewielkiej rozjarzonej bladym blaskiem lampce, tak 
jak to czynili jego opiekunowie. Drzwi odsunęły się bezszelestnie… Korytarz był 
pusty.
I tak Schwartz „uciekł”.
Skąd miałby wiedzieć, że przez ostatnich sześć dni agenci Kręgu Starszych 
bezustannie obserwowali szpital, jego pokój i jego samego?
6.
NOCNE LĘKI
Pałac Prokuratora nawet w nocy nie tracił nic ze swej bajkowej urody. Girlandy 
wieczornych kwiatów (z których żaden nie pochodził z Ziemi) rozchylały białe, 
mięsiste płatki i roztaczały delikatną woń po całym ogrodzie. W spolaryzowanym 
blasku księżyca krzemowe włókna, przemyślnie wplecione w stanowiące szkielet 
budynków dźwigary z nierdzewnego aluminiowego stopu połyskiwały fioletowo na 
srebrzystym tle metalu.
Ennius skierował wzrok ku gwiazdom. To w nich kryło się według niego prawdziwe 
piękno, wszystkie stanowiły bowiem cześć Imperium.
Ziemskie niebo było zupełnie przeciętne. Nie mogło się równać z oślepiającą 
wspaniałością kwiatów Centralnych, gdzie firmament był pełen jaskrawych gwiazd, 
położonych tak blisko siebie, że ich połączone światło niemal zupełnie 
rozpraszało nocny mrok. Daleko mu też było do dumnej samotności Peryferiów, 
gdzie czarne połacie nieba rozjaśniała od czasu do czasu maleńka blada iskierka 
pojedynczej gwiazdy, a pośrodku rozpościerał się mleczny dysk Galaktyki, 
zbudowany jakby z diamentowego pyłu.
Z Ziemi widać było około dwóch tysięcy gwiazd. Ennius spojrzał na Syriusza, 
wokół którego krążyła jedna z dziesięciu najgęściej zaludnionych planet 
Imperium. Mógł też dostrzec Arktura, stolicę jego rodzinnego sektora. Słońce 
Trantora, stolicy całego Imperium, lśniło gdzieś w dali pośród Drogi Mlecznej. 
Nawet przez teleskop stanowiło jedynie cząstkę ogólnego blasku. Poczuł na 
ramieniu miękką dłoń i zacisnął na niej palce.
— Flora? — szepnął.
— Na twoje szczęście — dotarł do niego lekko rozbawiony głos żony. — Czy zdajesz 
sobie sprawę, że nie położyłeś się spać od powrotu z Chica? Wiesz, że już prawie 
świta? Mam kazać przynieść tu śniadanie?
— Czemu nie? — uśmiechnął się do niej czule i sięgnął w ciemności po brązowy 
lok, kołyszący się tuż przy jej policzku. Pociągnął lekko. — Pozwoliłem, abyś 
czekała i żeby smutek zasnuł najpiękniejsze oczy Galaktyki?
Delikatnie uwolniła włosy i odparła cicho:
— Próbujesz oślepić je słodkimi kłamstwami, ale widywałam cię już w takim 
nastroju i nie dam się oszukać. Co cię dziś dręczy, kochany?
— To co zawsze. Przeze mnie tkwisz tutaj jak w klatce, choć mogłabyś błyszczeć 
na najwspanialszym wicekrólewskim dworze Imperium.
— A co poza tym? Daj spokój, Enniusie, nie igraj ze mną. W mroku potrząsnął 
głową.
— Sam nie wiem. Chyba zbiegło się kilka różnych zagadkowych historii. Shekt i 
jego synapsyfikator. Ten archeolog Arvardan ze swymi teoriami. I wiele innych 
rzeczy. Och, po co to wszystko, Floro? Zupełnie nie nadaję się na to stanowisko.
— To idealna pora na roztrząsanie twojego morale. Ale Ennius mówił dalej przez 
zaciśnięte zęby.
— Ci Ziemianie! Jest ich tak niewielu. Dlaczego mają być ciężarem dla całej 
Galaktyki? Pamiętasz, Floro, że kiedy dostałem nominację na Prokuratora, 
otrzymałem wiele ostrzeżeń od starego Faroula, mojego poprzednika? Uprzedzał 
mnie o różnych problemach, jakie stwarza ta placówka. Miał rację, był nawet zbyt 
powściągliwy. A przecież wtedy śmiałem się z niego i w duchu myślałem, iż padł 
ofiarą starczych urojeń. Kochanie, byłem młody, odważny. Sądziłem, że spiszę się 
lepiej… — urwał, zagubiony w myślach, po czym podjął wątek w zupełnie innym 
miejscu. — Wiele drobnych, niezależnych od siebie faktów zdaje się wskazywać, że 
ci Ziemianie znów dają się ponieść marzeniom o buncie.
Spojrzał na żonę.
— Czy wiesz, że Krąg Starszych głosi, jakoby Ziemia była kiedyś prawdziwym domem 
ludzkości, a jej mieszkańcy — najdoskonalszymi z ludzi — prawdziwym wzorcem 
naszej rasy?
— To właśnie mówił nam Arvardan, prawda? Wtedy, dwa dni temu. — W takich 
sytuacjach najlepiej było dać mu się wygadać.
— Owszem — odparł ponuro Ennius — ale nawet gdyby miał rację, jego sądy odnosiły 
się do przeszłości. Tymczasem Krąg Starszych rozprawia również o przyszłości. 
Twierdzą, że ich planeta raz jeszcze stanie się centrum Wszechświata. Uważają, 
iż zbliża się mityczne Drugie Królestwo Ziemi. Ostrzegają, że Imperium zostanie 
zniszczone przez wszechogarniającą katastrofę i pozostanie tylko triumfująca 
Ziemia w całej niepokalanej chwale — jego głos zadrżał — barbarzyńskiego, 
skażonego świata. Już trzy razy podobne bzdury poderwały do powstania całą 
planetę, a zniszczenia, jakich w ich wyniku doznała Ziemia, nie zdołały 
wykorzenić tej głupiej wiary.
— Ci Ziemianie to naprawdę nieszczęsne istoty — mruknęła Flora. — Co im 
pozostaje, prócz wiary? Pozbawiono ich przecież wszystkiego — normalnego świata, 
przyzwoitego życia. Nawet godności, jaką ludzkość przyznaje równym sobie. Więc 
oddają się marzeniom. Czy można ich za to winić?
— Tak, można! — krzyknął gwałtownie Ennius. — Powinni porzucić marzenia i zacząć 
walczyć o asymilację. Nie zaprzeczają, że są inni. Pragną po prostu zastąpić 
słowo „gorsi” określeniem „lepsi”. Nie spodziewają się chyba, że reszta 
Galaktyki na to pozwoli! Powinni wyzbyć się swej wyniosłości, porzucić 
obrzydliwe, przestarzałe „zwyczaje”. Niech się staną ludźmi, a będą traktowani 
jak ludzie. Póki jednak są Ziemianami, traktujemy ich jak Ziemian.
Ale dajmy temu pokój. Pomówmy o czym innym. Na przykład, o co chodzi z tym 
synapsyfikatorem? To kolejna sprawa, która nie daje mi spać. — Ennius z namysłem 
zmarszczył brwi. Aksamitna czerń na wschodzie z wolna ustępowała miejsca mdłemu 
blaskowi.
— Synapsyfikator? Chodzi ci o urządzenie, o którym wspominał doktor Arvardan? 
Czy pojechałeś do Chica, aby to sprawdzić?
Ennius skinął głową.
— I czego się dowiedziałeś?
— Zasadniczo niczego. Znam Shekta. Znam go bardzo dobrze. Wiem, kiedy jest 
spokojny, a kiedy nie. Mówię ci, Floro, kiedy ze mną rozmawiał, umierał ze 
strachu. A gdy wyszedłem, aż spocił się ze szczęścia. To jakaś groźna tajemnica.
— Ale czy ta maszyna działa?
— Nie jestem neurofizykiem. Shekt twierdzi, że nie. Połączył się ze mną, aby mi 
zakomunikować, iż poddany jej działaniu ochotnik ledwie przeżył. Nie uwierzyłem 
mu jednak. Był podniecony! Nawet więcej, triumfował! Myślę, że jego ochotnik 
przeżył, a eksperyment okazał się sukcesem, albo nigdy w życiu nie widziałem 
szczęśliwego człowieka… A zatem jak sądzisz, czemu kłamał? Może jego 
synapsyfikator jednak działa? Czy Shekt tworzy dzięki niemu rasę geniuszy?
— Ale po co miałby utrzymywać to w sekrecie?
— Ach! Po co? Czy to nie oczywiste? Dlaczego Ziemia trzy razy poniosła klęskę? 
Nie miała najmniejszych szans, nasza przewaga była zbyt przytłaczająca. Ale 
pomnóż średnią inteligencję Ziemian. Podwój ją. Potrój. Jakie wtedy będą nasze 
szanse?
— Ależ, Enniusie!
— Możemy znaleźć się w sytuacji małp walczących z ludźmi. Cóż wtedy znaczy 
przewaga liczebna?
— Naprawdę dajesz się ponosić wyobraźni. Nie zdołaliby ukryć czegoś takiego. 
Zresztą zawsze możesz poprosić, aby Urząd do spraw Prowincji Zewnętrznych 
przysłał tu kilku psychologów i zacząć testować przypadkowych mieszkańców. Z 
pewnością w ten sposób natychmiast wykryto by ewentualny wzrost ilorazu 
inteligencji.
— Tak sądzę… Ale może nie o to tu chodzi. Niczego nie jestem pewien, Floro, poza 
jednym: szykuje się bunt. Coś takiego, jak Rokosz Siedemset Pięćdziesiątego 
roku, tyle że tym razem będzie prawdopodobnie znacznie gorzej.
— Czy jesteś na to przygotowany? To znaczy, jeśli nie masz żadnych wątpliwości…
— Przygotowany? — śmiech Enniusa zabrzmiał chrapliwie, niemal jak warczenie 
złego psa. — O tak. Nasze oddziały również są w pełnej gotowości, doskonale 
zaopatrzone. Zrobiłem wszystko, co mogłem. Ale Floro, ja nie chcę, aby w ogóle 
wybuchło powstanie. Nie chcę przejść do historii jako Prokurator czasów buntu, 
nie chcę, żeby moje imię łączono z okrucieństwem i śmiercią. Dostałbym za to 
order, ale za sto lat podręczniki nazwałyby mnie krwawym tyranem. Jak było z 
wicekrólem Santanni w szóstym wieku? Zginęły wówczas miliony ludzi, ale czy mógł 
postąpić inaczej? Wtedy obwołano go bohaterem, lecz dziś nikt nie ma dla niego 
dobrego słowa. Wolałbym raczej być znany jako ten, który powstrzymał wybuch i 
ocalił życie dwudziestu milionom głupców — dodał z rezygnacją.
— Jesteś pewien, że nie możesz tego zrobić, Enniusie, choćby teraz? — Flora 
usiadła obok niego i przesunęła palcem po podbródku męża. Ennius chwycił jej 
dłoń i ścisnął mocno.
— Jak mam tego dokonać? Wszystko działa przeciwko mnie. A Urząd do spraw 
Prowincji podburza tych fanatyków, przysyłając tu Arvardana.
— Ależ, kochany, nie widzę, co takiego strasznego mógłby uczynić ten archeolog. 
To prawda, sprawia wrażenie ekscentryka, ale jakie szkody miałby wyrządzić?
— To chyba oczywiste? Pragnie udowodnić, że Ziemia jest kolebką całej ludzkości. 
W ten sposób autorytet naukowy podeprze poglądy wywrotowców.
— Powstrzymaj go więc.
— Nie mogę. Proszę, masz najlepszy dowód. Mówi się, że wicekról może zrobić 
wszystko, ale to nieprawda. Ten człowiek Arvardan, uzyskał zezwolenie Urzędu do 
spraw Prowincji Zewnętrznych potwierdzone osobiście przez imperatora. W ten 
sposób pozostaje całkowicie poza moją jurysdykcją. Nie mógłbym nic zdziałać, nie 
odwołując się do Rady Głównej, a to trwałoby kilka miesięcy. Jakie zresztą 
powody miałbym podać? Z drugiej strony, gdybym próbował powstrzymać go silą, 
stanowiłoby to fakt niesubordynacji, a wiesz, jak szybko Rada reaguje na każde 
przekroczenie kompetencji przez jednego ze swych przedstawicieli. Są na to 
szczególnie czuli od czasu wojny domowej z lat osiemdziesiątych. A wtedy co by 
się stało? Zostałbym zastąpiony przez kogoś, kto nie miałby najmniejszego 
pojęcia o sytuacji, Arvardan zaś i tak zrobiłby swoje. A nawet nie to jest 
najgorsze, Floro. Czy wiesz, w jaki sposób on ma zamiar udowodnić starożytność 
Ziemi? Spróbuj zgadnąć.
Flora roześmiała się miękko.
— Kpisz sobie ze mnie, Enniusie. Skąd miałabym wiedzieć? Nie jestem 
archeologiem. Zapewne będzie chciał wykopać jakieś stare posągi czy kości i 
ustalić ich wiek za pomocą analizy promieniotwórczej albo czegoś podobnego.
— Chciałbym, aby tak było. Arvardan, jak mi wczoraj oświadczył, postanowił 
wkroczyć na tereny skażone. Zamierza znaleźć tam szczątki cywilizacji ludzkiej, 
udowodnić, że pochodzą z czasów poprzedzających skażenie Ziemi — upiera się 
bowiem, iż radioaktywność tutejszego gruntu została wywołana sztucznie — i w ten 
sposób ustalić, kiedy to nastąpiło.
— Przecież prawie to samo powiedziałam.
— Czy wiesz, co znaczy wejście na tereny skażone? Te ziemie są zakazane. To 
jeden z najsurowiej przestrzeganych zwyczajów. Nikt nie może przekroczyć granicy 
Ziem Zakazanych, a wszystkie tereny radioaktywne automatycznie należą do tej 
kategorii.
— Zatem świetnie się składa. Sami Ziemianie powstrzymają Arvardana.
— No tak! Znakomicie! Zajmie się tym sam najwyższy kapłan. A potem jak go 
przekonam, że nie był to projekt rządowy, że Imperium nie planowało rozmyślnego 
naruszenia świętości?
— Najwyższy kapłan nie jest chyba aż tak drażliwy.
— Nie jest? — Ennius odchylił się do tyłu i spojrzał na żonę. Noc pojaśniała na 
tyle, że mógł rozpoznać rysy twarzy Flory. — Co za wzruszająca naiwność! Jest, i 
to jeszcze jak! Czy wiesz, co się tu zdarzyło… zaraz, jakieś pięćdziesiąt lat 
temu? Opowiem ci, a wtedy sama osądzisz.
Tak się składa, iż na Ziemi nie ma żadnych zewnętrznych oznak imperialnej 
dominacji, mieszkańcy tej planety upierają się bowiem, że jest ona prawowitym 
władcą całej Galaktyki. Kiedyś jednak Stannell Drugi, młody imperator, który był 
lekko stuknięty i po dwóch latach panowania został usunięty — zamordowany, może 
pamiętasz, rozkazał, aby w siedzibie ich rady w Washenn zostały umieszczone 
insygnia imperatora. Rozkaz sam w sobie rozsądny, insygnia te bowiem znajdują 
się w siedzibie każdej rady w Galaktyce i są symbolem jedności Imperium. Co 
jednak stało się tutaj? W dniu, w którym je umieszczono, miasto ogarnęła fala 
rozruchów.
Furiaci z Washenn zerwali insygnia i zbrojnie wystąpili przeciw naszemu 
garnizonowi. Stannell Drugi był już wtedy na tyle szalony, by zażądać wykonania 
rozkazu, nawet gdyby to miało oznaczać wybicie całej ludności Ziemi. Zginął 
jednak, nim zdołał wprowadzić w życie to rozporządzenie, a jego następca, Edard, 
odwołał rozkaz. Znów zapanował spokój.
— Chcesz powiedzieć — spytała z niedowierzaniem Flora — że zniszczone insygnia 
imperatorskie nie zostały zastąpione nowymi?
— Właśnie. Gwiazdy mi świadkiem, że Ziemia jest jedyną spośród setek milionów 
planet Imperium, której Rada nie ma w swej siedzibie godła Galaktyki. Właśnie 
planeta, na której w tej chwili jesteśmy. I gdybyśmy nawet dziś podjęli nową 
próbę, walczyliby do ostatniego człowieka, aby postawić na swoim. A ty pytasz, 
czy są drażliwi. Powiem ci: oni są szaleni.
W ciszy która zapadła, przyglądali się oboje, jak niebo jaśnieje w oczekiwaniu 
świtu. Wreszcie odezwała się Flora.
— Enniusie? — szepnęła niepewnie.
— Tak?
— Nie martwisz się nadchodzącą rebelią tylko dlatego, że wpłynęłaby ona na twoją 
reputację. Nie byłabym twoją żoną, gdybym nie potrafiła zgadnąć, co cię dręczy. 
Myślę, że spodziewasz się czegoś, co mogłoby zagrozić całemu Imperium. Nie 
powinieneś nic przede mną ukrywać, Enniusie. Boisz się, że ci Ziemianie mogą 
wygrać.
— Nie mogę o tym mówić, Floro. — W jego oczach dostrzegła cierpienie. — To nawet 
nie przeczucie… Może cztery lata na tej planecie to za dużo nawet dla 
najnormalniejszego człowieka. Ale czemu są tak pewni siebie?
— Skąd wiesz?
— Och, to prawda. Ja też mam swoje źródła informacji. W końcu zmiażdżyliśmy ich 
trzy razy, nie pozostawiając im żadnych złudzeń. A jednak stają przeciw dwustu 
milionom światów, z których każdy jest silniejszy niż oni, i są pewni 
zwycięstwa. Czy rzeczywiście jest to jedynie wiara w przeznaczenie, jakąś 
nadprzyrodzoną moc — coś, co liczy się tylko dla nich? A może… może…
— Może co, Enniusie?
— Może mają jakąś broń.
— Broń, która sprawi, że jeden świat pokona dwieście milionów? Widzę, że wpadasz 
w panikę. Żadna broń nie mogłaby tego dokonać.
— Mówiłem ci o synapsyfikatorze.
— A ja powiedziałam, co z tym zrobić. Czy wiesz, czego jeszcze mogliby użyć?
Wahanie.
— Nie.
— Właśnie. Czegoś takiego po prostu nie ma. A teraz pozwól, że coś ci poradzę, 
kochany. Czemu nie skontaktujesz się z najwyższym kapłanem i w najlepszej wierze 
nie uprzedzisz go o planach Arvardana? Poproś, nieoficjalnie, aby nie udzielał 
mu zezwolenia. To rozwieje wszelkie podejrzenia — albo przynajmniej powinno — że 
rząd Imperium ma coś wspólnego z tym niemądrym naruszeniem ich zwyczajów. 
Jednocześnie zaś powstrzymasz w ten sposób Arvardana, pozornie nie wtrącając się 
do całej sprawy. Potem zwróć się do urzędu o przysłanie dwóch dobrych 
psychologów — albo lepiej poproś o czterech, żeby na pewno wysłali co najmniej 
dwóch — i każ im sprawdzić ewentualne skutki działania synapsyfikatora. 
Wszystkim innym zajmą się żołnierze. A nasi następcy niech martwią się sami.
No dobrze. A teraz może byś się tu przespał? Rozłożymy oparcie, przykryjesz się 
moim futrem, a kiedy się obudzisz, przywiozę ci śniadanie. W blasku słońca 
wszystko będzie wyglądać inaczej.
I tak Ennius, po bezsennej nocy, zasnął w fotelu pięć minut przed wschodem 
słońca.
A osiem godzin później najwyższy kapłan po raz pierwszy usłyszał o Belu 
Arvardanie i jego misji od samego Prokuratora.
7.
ROZMOWY Z SZALEŃCAMI?
Co do Arvardana, to był on w tej chwili zainteresowany jedynie swoim urlopem. 
Jego statek, Wężownik, miał pojawić się najwcześniej za miesiąc, toteż archeolog 
mógł spędzić ten czas na dowolnie wybranych rozrywkach.
Zatem szóstego dnia po swym przybyciu na Everest Bel Arvardan opuścił kwaterę 
gościnną i wykupił bilet na największy stratosferyczny odrzutowiec Ziemskiego 
Towarzystwa Transportu Powietrznego na podróż z Everestu do stolicy planety, 
Washenn.
Z rozmysłem zdecydował się na zwykły lot rejsowy zamiast skorzystać z szybkiego 
krążownika, który Ennius oddał do jego dyspozycji. Powodowała nim ciekawość 
przybysza i archeologa. Pragnął zobaczyć, jak żyją zwykli ludzie na takiej 
planecie jak Ziemia.
Nie był to jednak jedyny powód.
Arvardan pochodził z sektora Syriusza, słynnego w całej Galaktyce z ogromnego 
antyterranizmu. Zawsze jednak sądził, iż sam jest wolny od tego typu uprzedzeń. 
Jako naukowiec, archeolog, nie mógł poddawać się przesądom. Oczywiście od 
dzieciństwa przywykł do myślenia o Ziemianach jako postaciach z karykatury i 
nawet teraz samo słowo „Ziemianin” brzmiało niemiło w jego uszach. Ale naprawdę 
nie był uprzedzony.
Przynajmniej tak sądził. Na przykład gdyby jakiś Ziemianin chciał przyłączyć się 
do jego ekspedycji albo zatrudnić się u niego w dowolnym charakterze — i miał po 
temu odpowiednie kwalifikacje — zostałby przyjęty. Rzecz jasna, gdyby akurat 
było wolne miejsce. I gdyby inni członkowie ekspedycji za bardzo nie 
protestowali. W tym cały problem. Zazwyczaj protestowali i wtedy nic już nie 
można było zrobić.
Zastanowił się. Z pewnością nie miałby nic przeciw temu, by usiąść z Ziemianinem 
do stołu albo nawet w potrzebie dzielić pokój — pod warunkiem że jego towarzysz 
byłby w miarę czysty i zdrowy. Co więcej, traktowałby go jak każdego innego 
obywatela Imperium. Nie mógł jednak zaprzeczyć, że nigdy nie opuściłaby go 
świadomość jego obcości. Nie potrafił nic na to poradzić. Był to wynik 
wychowania. Od dziecka wzrastał w atmosferze przytłaczającej bigoterii, tak 
wszechobecnej, że prawie niezauważalnej, tak dogłębnej, że jej aksjomaty stały 
się jego drugą naturą. Dopiero gdy dorósł i obejrzał się za siebie, zobaczył, 
czemu ona służyła, i wyzwolił się.
Teraz jednak nadeszła prawdziwa szansa. Arvardan mógł wreszcie sprawdzić, czy 
rzeczywiście zdołał się wyzwolić. Znajdował się w samolocie, otoczony 
Ziemianami, i czuł się zupełnie normalnie. No, może poza lekkim niepokojem.
Arvardan rozejrzał się, omiatając wzrokiem zwykłe, niczym się nie wyróżniające 
twarze swych współpasażerów. Podobno Ziemianie byli inni, ale czy w tłumie 
zdołałby ich odróżnić od normalnych ludzi? Przypuszczał, że nie. Kobiety nie 
były nawet takie brzydkie… Zmarszczył brwi. Oczywiście tolerancja też ma swoje 
granice. Na przykład małżeństwa międzyrasowe były absolutnie nie do pomyślenia.
Sam stratolot w oczach syriańskiego archeologa był niewielki i kiepsko 
skonstruowany. Oczywiście wykorzystano napęd jądrowy, ale jego praktyczne 
zastosowanie było dalekie od doskonałości. Po pierwsze, silnik został bardzo 
niedokładnie osłonięty. Nagle Arvardan pomyślał, że obecność w powietrzu 
zabłąkanych promieni gamma i wysoka zawartość neutronów dla Ziemian może być 
czymś znacznie mniej istotnym niż dla innych.
W tym momencie jego uwagę przyciągnął widok za oknem. Z głębokiego fioletu 
najdalszych warstw stratosfery Ziemia stanowiła prawdziwą ucztę dla oczu. 
Rozciągające się w dole rozległe połacie zamglonego lądu (gdzieniegdzie 
przesłonięte plamami roziskrzonych w słońcu chmur) miały ciemnopomarańczową, 
pustynną barwę. Pozostawiona w tyle przez uciekający stratolot delikatna linia 
nocy odcinała się od piasku mrocznym cieniem, w głębi którego połyskiwały tereny 
radioaktywne.
Dopiero ogólny wybuch śmiechu odciągnął jego wzrok od okna. Zdawało się, iż 
centrum wesołości stanowi para starszych, radośnie uśmiechniętych ludzi.
Arvardan szturchnął łokciem swego sąsiada.
— Co się dzieje?
— Są małżeństwem od czterdziestu lat — wyjaśnił tamten — i wybrali się w wielką 
podróż.
— Wielką podróż?
— No, wie pan. Dookoła Ziemi.
Starszy mężczyzna, podekscytowany i zarumieniony, ze swadą wspominał dawne 
przeżycia i wrażenia. Jego żona wtrącała się od czasu do czasu, poprawiając go 
uparcie w całkiem nieistotnych kwestiach; mąż przyjmował to ciepło i z humorem. 
Pasażerowie przysłuchiwali się ich utarczkom z wielką uwagą, a Arvardanowi 
wydało się, iż Ziemianie są równie życzliwi i ludzcy jak mieszkańcy reszty 
Galaktyki.
I wtedy ktoś zapytał:
— Kiedy przypada pańska Sześćdziesiątka?
— Mniej więcej za miesiąc — padła radosna odpowiedź. — Szesnastego listopada.
— Cóż — stwierdził pytający — mam nadzieję, że będzie to ładny dzień. Mój ojciec 
osiągnął Sześćdziesiątkę podczas potwornej ulewy. Od tego czasu nigdy już nie 
widziałem podobnego deszczu. Pojechałem z nim — wie pan, tego dnia każdy chce 
mieć towarzystwo — a on przez całą drogę narzekał na pogodę. Miałem otwartą 
dwukółkę i kompletnie przemokliśmy. „Posłuchaj” — powiedziałem w końcu. — Kto tu 
powinien narzekać, tato? Ja muszę jeszcze wrócić”.
Anegdotę nagrodził głośny wybuch śmiechu, do którego bez wahania dołączyła 
obchodząca rocznicę para. Natomiast Arvardan poczuł, jak ogarnia go groza — w 
jego umyśle zakiełkowało mgliste, straszne podejrzenie.
Odwrócił się do siedzącego obok mężczyzny.
— Ta Sześćdziesiątka, o której rozmawialiście, jak rozumiem, oznacza eutanazję? 
To znaczy po osiągnięciu sześćdziesięciu lat musicie odejść, tak?
Głos Arvardana zamarł, jego sąsiad bowiem gwałtownie zdusił śmiech, obrócił się 
w fotelu i zmierzył archeologa przeciągłym, podejrzliwym spojrzeniem. W końcu 
spytał:
— A jak pan myśli? Co niby miałoby to oznaczać?
Arvardan niezręcznie machnął ręką i uśmiechnął się niemądrze. Znał ten zwyczaj, 
lecz jedynie z lektury. Coś, o czym pisze się \v książkach. Omawia się w 
rozprawach naukowych. Teraz jednak uświadomił sobie, że dotyczy to żywych ludzi, 
że otaczający go mężczyźni i kobiety zgodnie ze zwyczajem mogą dożyć tylko z 
góry ustalonego wieku.
Mężczyzna obok nadal wpatrywał się w niego.
— Hej, człowieku, skąd jesteś? Czy w twoim rodzinnym mieście nie znają 
Sześćdziesiątki?
— My nazywamy to Czasem — odparł słabo Arvardan. — Jestem stamtąd — gwałtownie 
wskazał kciukiem za siebie i po dodatkowych dwudziestu sekundach sąsiad odwrócił 
twardy, pytający wzrok.
Usta archeologa zadrżały. Ci ludzie naprawdę byli podejrzliwi. Przynajmniej w 
tym względzie karykatura w znacznej mierze odpowiadała rzeczywistości.
Starszy mężczyzna znów zaczął mówić:
— Ona odchodzi ze mną — oświadczył, wskazując swoją roześmianą żonę. — Mogłaby 
zostać jeszcze trzy miesiące, ale uważa, że nie ma po co czekać i równie dobrze 
możemy pójść razem. Nieprawdaż, grubasko?
— O, tak — zachichotała ciepło. — Nasze dzieci pozakładały już rodziny i mają 
własne domy. Tylko bym im zawadzała. Poza tym, nie wytrzymałabym bez mego 
starego, więc po prostu odejdziemy razem.
Po chwili wszyscy pasażerowie zdawali się całkowicie zagłębieni w dokładne 
matematyczne obliczenia czasu, jaki im jeszcze pozostał — operację, wymagającą 
przeliczeń miesięcy na dni, z czego wynikły okazjonalne spory pośród kilku 
obecnych w kabinie par małżeńskich.
Niepozorny mężczyzna w obcisłym stroju oznajmił z bojowym wyrazem twarzy:
— Mam jeszcze dokładnie dwanaście lat, trzy miesiące i cztery dni. Dwanaście 
lat, trzy miesiące i cztery dni. Co do dnia.
Ktoś uściślił jego słowa, dodając:
— Oczywiście jeśli nie umrze pan wcześniej.
— Nonsens — padła natychmiastowa odpowiedź. — Nie mam zamiaru umierać. Czy 
wyglądam na człowieka, który miałby umrzeć wcześniej? Będę jeszcze żył przez 
dwanaście lat, trzy miesiące i cztery dni, i nikt nie zdoła temu przeszkodzić — 
jego oczy miały wyzywający wyraz.
Szczupły młody mężczyzna wyjął z ust długiego, dandysowskiego papierosa i 
mruknął ponuro:
— To świetnie, że można każdemu wyliczyć co do dnia pozostający mu czas. Jest 
wielu ludzi, którzy próbują pożyć dłużej.
— Jasne — odparł ktoś z pasażerów. Wokół rozległ się powszechny szmer zgody i w 
kabinie zapanowała atmosfera ogólnego potępienia dla owych „ludzi”.
— Nie żebym miał coś przeciw mężczyznom i kobietom — ciągnął młodzieniec 
wydmuchując dym i równocześnie dystyngowanym ruchem strzepując popiół — którzy 
żyją po swych urodzinach do najbliższego Dnia Rady, zwłaszcza jeśli muszą 
zakończyć jakieś interesy. Ale co z tymi oszustami, pasożytami, próbującymi 
prześliznąć się przez kolejny spis, złodziejami żywności należnej następnym 
pokoleniom?… — mówił gorzko jakby ożywiony własnym nieprzyjemnym doświadczeniem.
— Ale przecież — wtrącił Arvardan ostrożnie — wiek każdego człowieka jest 
zarejestrowany, prawda? Nie można więc żyć zbyt długo po swych urodzinach?
Zapadła ogólna cisza. Widać było, że pasażerowie z pogardą przyjęli jego naiwnie 
idealistyczne wyobrażenia. Wreszcie ktoś stwierdził dyplomatycznie, wyraźnie 
próbując zakończyć dyskusję:
— Cóż, przypuszczam, że życie po sześćdziesiątce i tak ma niewiele sensu.
— Szczególnie jeśli jest się farmerem — padła gwałtowna odpowiedź. — Po 
pięćdziesięciu latach pracy w polu trzeba być wariatem, żeby nie chcieć z tym 
skończyć. Co innego administratorzy czy ludzie interesu…
W końcu opinię swą wypowiedział też starszy mężczyzna, którego czterdziesta 
rocznica ślubu stała się pretekstem do całej rozmowy, ośmielony zapewne faktem, 
że jako ofiara zbliżającej się właśnie Sześćdziesiątki nie ma nic do stracenia.
— Jeśli o to chodzi, to wszystko zależy od tego, kogo się zna. — Mrugnął 
porozumiewawczo. — Spotkałem kiedyś człowieka, który skończył sześćdziesiąt lat 
w rok po spisie z osiemset dziesiątego roku i żył aż do spisu w osiemset 
dwudziestym. Kiedy odszedł, miał sześćdziesiąt dziewięć lat. Pomyślcie tylko! 
Sześćdziesiąt dziewięć!
— Jak mu się to udało?
— Miał trochę pieniędzy, a jego brat należał do Kręgu Starszych. Przy takim 
połączeniu można wiele zdziałać.
Zebrani bez zastrzeżeń zgodzili się z tym stwierdzeniem.
— Posłuchajcie! — znów zabrał głos młodzieniec z papierosem. — Miałem wuja, 
który żył o rok dłużej — tylko jeden rok. Był po prostu jednym z tych samolubów, 
którzy nie mają ochoty odejść. Dużo go obchodziła reszta świata… Nie wiedziałem 
o tym, wyobraźcie sobie, bo inaczej osobiście bym go zgłosił, przecież on sam 
powinien był to zrobić, kiedy nadszedł jego czas. Jesteśmy to winni następnym 
pokoleniom. W każdym razie w końcu go złapali i zanim zdążyłem się obejrzeć, ci 
z Bractwa wezwali nas z bratem i zaczęli wypytywać, dlaczego o nim nie 
zameldowaliśmy. Do diabła, mówię, nic o tym nie wiedziałem, tak samo jak cała 
rodzina. Powiedziałem, że nie widzieliśmy go od dziesięciu lat. Mój staruszek to 
potwierdził, ale i tak dołożyli nam pięćset kredytów grzywny. Nie mieliśmy nic 
do gadania.
Oburzenie malujące się na twarzy Arvardana stale rosło. Czy ci ludzie byli 
szaleni, by do tego stopnia zaakceptować śmierć? By znienawidzić swych krewnych 
i przyjaciół, którzy starają się jej wymknąć? Może przez przypadek znalazł się 
na pokładzie statku, wiozącego pacjentów do domu wariatów… albo na eutanazję? 
Czyżby tacy właśnie byli Ziemianie?
Jego sąsiad znów przyglądał mu się nieprzyjaźnie. Jego głos przerwał zamyślenie 
archeologa.
— Hej, człowieku, gdzie dokładnie jest to „stamtąd”?
— Słucham?
— Pytałem, skąd jesteś. Odpowiedziałeś: stamtąd. Gdzie to właściwie jest, co?
Arvardan odkrył, że obserwują go podejrzliwe oczy wszystkich pasażerów. Czy 
uważali go za członka Kręgu Starszych? Może jego pytania wydały im się podstępem 
prowokatora?
Postanowił stawić im czoło i oznajmił szczerze:
— W ogóle nie pochodzę z Ziemi. Jestem Bel Arvardan z Baronna w sektorze 
Syriusza. A pan jak się nazywa? — i wyciągnął rękę do sąsiada.
Równie dobrze mógłby rzucić granat atomowy w sam środek kabiny.
Pierwsze ciche przerażenie malujące się na każdej twarzy błyskawicznie ustąpiło 
miejsca wściekłej, zapiekłej, ognistej wrogości. Mężczyzna, który siedział obok 
niego, wstał sztywno i przeniósł się na sąsiedni fotel — zajmująca go para 
ścieśniła się, by zrobić mu miejsce.
Wszystkie głowy odwróciły się od niego. Otoczyły go ludzkie plecy, odgrodziły 
murem od reszty kabiny. Przez chwilę Arvardan czuł, jak płonie w nim oburzenie. 
Został tak potraktowany przez Ziemian! Wyciągnął do nich przyjazną dłoń. On, 
Syrianin, zniżył się do nich, a oni go odrzucili!
A potem nie bez trudu zmusił się, by się uspokoić. Najwyraźniej przesądy 
działają w obie strony, nienawiść rodzi nienawiść!
Zorientował się, że ktoś siada obok niego, i z niechęcią odwrócił głowę.
— Tak?
To był młodzieniec z papierosem. Właśnie zapalał nowego, po czym rzekł:
— Witam. Nazywam się Creen… Proszę się nie przejmować tymi durniami.
— Nikim się nie przejmuję — uciął krótko Arvardan. Nie był zbyt zadowolony z 
towarzystwa, nie miał też nastroju do wysłuchiwania protekcjonalnych porad 
Ziemianina.
Creena jednak nikt nie nauczył rozpoznawania niuansów. Zaciągnął się kilka razy 
i strzepnął popiół przez poręcz, na środek przejścia.
— Prowincjusze! — szepnął z pogardą. — Zwykłe stado wieśniaków. Brak im 
galaktycznej perspektywy. Niech pan nie zwraca na nich uwagi… A weźmy mnie. Ja 
wyznaję odmienną filozofię. Żyj i pozwól żyć innym — to moja dewiza. Nie mam nic 
przeciwko Tamtym. Jeśli oni zachowują się przyjaźnie, odpowiadam im tym samym. W 
końcu, do diabła, nic nie mogą poradzić na to, że są Tamtymi, tak jak ja nie mam 
wpływu na fakt, iż urodziłem się Ziemianinem. Nie sądzi pan, że mam rację? — 
poufałym gestem poklepał Arvardana po ręce.
Archeolog przytaknął. Dotyk rozmówcy wzbudził w nim lekki dreszcz. Kontakty 
towarzyskie z człowiekiem, który z żalem wspominał straconą szansę 
zadenuncjowania własnego wuja, nie należały do przyjemności — bez względu na to, 
z jakiej planety pochodził.
Creen odchylił się w fotelu.
— Wybiera się pan do Chica? Przepraszam, jak brzmi pańskie nazwisko? Albadan?
— Arvardan. Tak, jadę do Chica.
— To moje rodzinne miasto. Najlepsza dziura na Ziemi. Długo tam pan zostanie?
— Nie wiem. Nie mam sprecyzowanych planów.
— Hmmm… Mam nadzieję, że nie obrazi się pan, kiedy po wiem, że od razu 
zauważyłem pańską koszulę. Czy mogę się przyjrzeć? To z Syriusza, tak?
— Owszem.
— Świetny materiał. Na Ziemi nie można dostać czegoś takiego. Posłuchaj, stary, 
może masz jeszcze jedną taką? Gdybyś chciał ją sprzedać, chętnie kupię. To 
bombowy ciuch.
Arvardan gwałtownie potrząsnął głową.
— Przykro mi, ale nie mam przy sobie zbyt wielu ubrań. Zamierzam kupić coś na 
miejscu.
— Zapłacę pięćdziesiąt kredytów — zaproponował Creen. Milczenie. Po chwili dodał 
z nutką niechęci w głosie: — To dobra cena!
— Bardzo dobra — odparł Arvardan — lecz, jak już mówiłem, nie mam żadnych koszul 
na sprzedaż.
— Trudno… — Creen wzruszył ramionami. — Przypuszczam, że przyjechałeś tu na 
dłużej?
— Może.
— Czym się zajmujesz?
Archeolog postanowił nie kryć dłużej swej irytacji.
— Panie Creen, jestem nieco zmęczony i jeśli, nie ma pan nic przeciw temu, 
chciałbym się zdrzemnąć. Dobrze?
Creen zmarszczył brwi.
— O co panu chodzi? Czy u was nie uznaje się uprzejmości wobec innych? Zadałem 
zwykłe pytanie, nie musi pan zaraz rzucać się na mnie.
Rozmowa, dotąd prowadzona dość cicho, nagle przerodziła się niemal w krzyk. 
Nieżyczliwe twarze znów zwróciły się w stronę Arvardana, i usta archeologa 
zacisnęły się w cienką linię.
Sam się o to prosiłem, pomyślał z goryczą. Nie wplątałby się w kłopoty, gdyby od 
początku trzymał się z boku i nie czuł potrzeby popisywania się swą przeklętą 
tolerancją wobec ludzi, którzy wcale jej nie pragną.
Odparł zatem beznamiętnie:
— Panie Creen, nie prosiłem, by się pan do mnie przysiadał, i nie byłem 
niegrzeczny. Powtarzam, jestem zmęczony i chciałbym odpocząć. Nie ma w tym chyba 
nic niezwykłego.
— Słuchaj pan — młody człowiek wstał z fotela, dramatycznym gestem odrzucił 
papierosa i skierował palec na Arvardana — nie musi mnie pan traktować jak psa. 
Wy, śmierdzący Tamci, przyjeżdżacie tu, wyniośli i pełni gładkich słówek, i 
myślicie, że daje to wam prawo deptania po nas. Ale my nie musimy tego znosić. 
Jak się panu nie podoba, to wynoś się pan, skąd przyszedłeś. Jeszcze parę słów, 
a dostaniesz. Myślisz, że się ciebie boję?
Arvardan odwrócił głowę i kamiennym wzrokiem zapatrzył się w okno. Creen nie 
odezwał się więcej, wrócił tylko na swoje miejsce.
W całej kabinie rozległ się szmer podekscytowanych rozmów, lecz Arvardan 
zignorował to. Bardziej też poczuł, nim dostrzegł ostre, pełne jadu spojrzenia, 
którymi go obrzucano. W końcu jednak stopniowo wszystko się uspokoiło, jak to 
zwykle bywa.
Resztę podróży spędził w milczeniu, sam.
Z ulgą przyjął lądowanie w Chica. Arvardan uśmiechnął się wprawdzie, gdy 
pierwszy raz. jeszcze z powietrza ujrzał „najlepszą dziurę na Ziemi”, mimo to od 
razu poczuł się lepiej niż w ciężkiej atmosferze stratolotu.
Dopilnował wyładunku bagaży i kazał je przenieść do dwukołowej taksówki. 
Przynajmniej tu będzie jedynym pasażerem, jeśli więc powstrzyma się od zbędnych 
uwag, nie powinien mieć żadnych kłopotów.
— Pałac Rządowy — polecił taksówkarzowi i ruszyli.
W ten oto sposób Arvardan pierwszy raz przybył do Chica — tego samego dnia, 
kiedy Joseph Schwartz uciekł ze swego pokoju w Instytucie Badań Jądrowych.
Creen z gorzkim uśmieszkiem obserwował, jak Arvardan odjeżdża. Wyjął niewielki 
notatnik i uważnie go przestudiował, głęboko zaciągając się dymem z papierosa. 
Niewiele wydobył ze współpasażerów, mimo historyjki o wuju (której nieraz już 
wcześniej używał, i to zazwyczaj z dobrym skutkiem). Prawdę mówiąc, tylko jeden 
staruszek skarżył się, że jakiś człowiek przekroczył dozwolony wiek dzięki 
„chodom” u Bractwa. To podpadało pod zniesławienie Starszych. Ale dziadunia i 
tak za miesiąc czeka Sześćdziesiątka. Nie ma sensu zapisywać jego danych.
Natomiast Tamten to zupełnie co innego. Z przyjemnością przyjrzał się notatce: 
,,Bel Arvardan, Baronn, sektor Syriusza — interesował się Sześćdziesiątką — 
plany pobytu trzyma w sekrecie — przybył do Chica lotem rejsowym, godzina 
jedenasta rano czasu Chica, dwunastego października — wyraźnie widoczny 
antyterranizm”.
Może tym razem złapał prawdziwą grubą rybę. Łowienie płotek, którym czasem 
wymknie się jakaś nieostrożna uwaga, było żmudnym zajęciem. Rzadko trafiał mu 
się lepszy połów.
Za pół godziny Bractwo otrzyma jego raport. Leniwie ruszył ku wyjściu.
8.
SPOTKANIE W CHICA
Doktor Shekt po raz dwudziesty przerzucił swoje najnowsze notatki z badań, po 
czym uniósł wzrok, gdy do gabinetu weszła Pola. Nakładając swój laboratoryjny 
fartuch, dziewczyna z dezaprobatą zmarszczyła brwi.
— Tato, jeszcze nic nie jadłeś?
— Eee… ależ jadłem. Co to?
— Lunch. Albo przynajmniej kiedyś nim był. To, co jadłeś, to zapewne śniadanie. 
Po co właściwie kupuję ci posiłki i przynoszę tutaj, skoro i tak ich nie 
zjadasz? Odtąd będziesz musiał sam przychodzić na nie do domu.
— Nie denerwuj się. Zjem później. Nie mogę przerywać ważnych eksperymentów za 
każdym razem, kiedy uważasz, że powinienem zjeść.
Humor wrócił mu dopiero przy deserze.
— Nie masz nawet pojęcia, jakim człowiekiem jest ten Schwartz. Mówiłem ci o 
szwach jego czaszki?
— Są prymitywne. Wspominałeś o tym.
— Ale to nie wszystko. On ma trzydzieści dwa zęby; po trzy trzonowe na górze i 
na dole, po prawej i lewej, w tym jeden sztuczny, który musiał być zrobiony w 
domu. Ja przynajmniej nigdy nie zetknąłem się z mostkiem, umocowanym do 
sąsiadujących zębów za pomocą metalowych zaczepów zamiast bezpośredniego 
wszczepienia zęba w kość szczęki… Ale czy kiedykolwiek widziałaś kogoś mającego 
trzydzieści dwa zęby?
— Nigdy nie zajmowałam się liczeniem ludzkich zębów, tato. Ile w końcu powinno 
ich być, dwadzieścia osiem?
— Właśnie, na Kosmos… Jeszcze nie skończyłem. Zrobiliśmy wczoraj prześwietlenie. 
Jak myślisz, co znaleźliśmy?… Spróbuj zgadnąć!
— Wnętrzności?
— Kpisz sobie ze mnie. Polu, ale nie dbam o to. Nie męcz się, powiem ci. 
Schwartz ma wyrostek robaczkowy długości prawie dziesięciu centymetrów, i do 
tego nie zamknięty. Na Galaktykę, to niespotykane! Skonsultowałem się z Akademią 
Medyczną, oczywiście z całą ostrożnością, i dowiedziałem się, że wyrostek 
robaczkowy nie przekracza długości trzech centymetrów i zawsze jest zamknięty.
— I co to właściwie oznacza?
— On ma cechy pierwotne, jest żywą skamienieliną. — Wstał z krzesła i zaczął 
pospiesznie chodzić od ściany do ściany. — Mówię ci, Polu, myślę, że nie 
powinniśmy oddawać Schwartza. Jest zbyt cennym okazem.
— Nie, tato — odpowiedziała szybko Pola — nie możesz tak postąpić. Obiecałeś 
farmerowi zwrócić Schwartza i dla jego własnego dobra musisz to zrobić. On jest 
nieszczęśliwy.
— Nieszczęśliwy! Dlaczego? Przecież traktujemy go jak bogatego Tamtego.
— A jakie to ma znaczenie? Biedak przywykł do swojej farmy i jej mieszkańców. 
Spędził tam całe życie. A teraz przeszedł przerażające doświadczenia — może 
nawet bolesne — a jego umysł pracuje inaczej. Nie oczekuj, że to zrozumie. 
Musimy uszanować jego ludzkie prawa i zwrócić go rodzinie.
— Ale Polu, dobro nauki…
— Do diabła! Jakie znaczenie ma dla mnie dobro nauki? Jak myślisz, co powie 
Bractwo na wieść o twoim nie zatwierdzonym doświadczeniu? Myślisz, że będą się 
przejmowali dobrem nauki? Uważam, że powinieneś myśleć o sobie, jeśli nie chcesz 
myśleć o Schwartzu. Im dłużej go będziesz trzymał, tym większa groźba, że cię 
złapią. Jutro odeślesz go do domu. Tak jak wcześniej planowałeś, słyszysz?… 
Zejdę na dół i zobaczę, czy niczego mu nie brakuje.
Wróciła jednak po niecałych pięciu minutach, blada i wystraszona.
— Tato! On zniknął!
— Kto zniknął? — spytał zaskoczony Shekt.
— Schwartz! — krzyknęła prawie płacząc. — Wychodząc musiałeś zapomnieć zamknąć 
drzwi.
Shekt zerwał się na nogi, z trudem utrzymując równowagę.
— Jak długo go nie ma?
— Nie wiem. Ale niezbyt długo. Kiedy byłeś u niego ostatni raz?
— Jakieś piętnaście minut temu. Przyszedłem tutaj minutę czy dwie przed tobą.
— W porządku — szybko podjęła decyzję. — Wyjdę na zewnątrz. Może spaceruje 
gdzieś w pobliżu. Ty zostaniesz tutaj. Jeśli ktoś go znajdzie, nie może go z 
tobą połączyć. Zrozumiałeś?
Shektowi pozostało tylko przytaknąć.
Joseph Schwartz, zamieniwszy szpitalne więzienie na szerokie przestrzenie 
miasta, wcale nie poczuł się lepiej. Nie oszukiwał się, że ma jakiś plan 
postępowania. Wiedział, i to bardzo dobrze, że jest to czysta improwizacja.
Jeśli postępował pod wpływem jakiegoś racjonalnego impulsu (nie tylko zwykłej 
chęci zamiany bezczynności na jakiekolwiek działanie), to była nim nadzieja, że 
natknie się na coś, co odświeży jego szwankującą pamięć. Był przekonany, że 
cierpi na amnezję.
Jednak pierwsze widoki miasta rozczarowały go. W promieniach późnopopołudniowego 
słońca Chica wydawało się mlecznobiałe. Budynki wyglądały niczym zbudowane z 
porcelany, zupełnie jak na tamtej farmie.
Głębokie wewnętrzne przekonanie mówiło mu, że miasta powinny być 
brązowoczerwone. I znacznie brudniejsze. Był tego pewien.
Szedł powoli. Nie wiadomo dlaczego czuł, że nikt nie ogłosi zorganizowanych 
poszukiwań jego osoby. Był tego pewien, choć nie miał pojęcia, skąd wzięło się 
to przekonanie. Już od kilku dni zauważył, że coraz silniej odczuwa otaczające 
go „nastroje” i „uczucia”. Stanowiło to część zmiany, jakiej uległ jego umysł, 
odkąd… odkąd…
Jego myśli odpłynęły.
W każdym razie w szpitalnym więzieniu panowała atmosfera tajemnicy; wydawało mu 
się nawet, że tajemnicy przesyconej lękiem. Dlatego nie będą go jawnie 
poszukiwać. Wiedział o tym.
Ale dlaczego wiedział? Czy dziwna aktywność umysłu zawsze towarzyszyła 
przypadkom amnezji?
Przeszedł kolejne skrzyżowanie. Pojazdów kołowych było stosunkowo niewiele. A 
piesi — cóż, jak to piesi. Mieli raczej zabawne ubrania: bez szwów, guzików, 
bardzo kolorowe. Ale on też miał na sobie podobne. Zastanawiał się, gdzie są 
jego stare rzeczy i czy w ogóle miał kiedyś takie ubrania, jak pamiętał. Bardzo 
trudno być pewnym czegokolwiek, kiedy raz zaczniesz wątpić we własną pamięć.
Ale doskonale pamiętał swoją żonę i dzieci. Nie mogli być złudzeniem. Gwałtownie 
przystanął na chodniku, żeby się uspokoić. Być może byli przeinaczonym 
wspomnieniem prawdziwych ludzi, w tym tak nierealnie wyglądającym prawdziwym 
życiu. Nieważne. Musi ich odnaleźć.
Ludzie wpadali na niego i niektórzy mamrotali coś niegrzecznie. Poszedł dalej. 
Dotarła do niego myśl, nagła i przekonująca, że jest głodny, albo za chwilę 
będzie, a nie ma pieniędzy.
Rozejrzał się. Nie zauważył niczego, co by przypominało restaurację. Skąd 
zresztą miałby wiedzieć? Przecież nie umiał czytać.
Zerkał na każdą mijaną wystawę… Wreszcie znalazł wnętrze, które w pewnej części 
składało się z małych, osłoniętych stolików. Przy jednym siedziało dwóch ludzi, 
przy innym jeden. I ci ludzie jedli.
Przynajmniej to się nie zmieniło. Ludzie, jedząc, nadal żuli i przełykali.
Wszedł do środka i przez chwilę zatrzymał się w nagłym oszołomieniu. Nie było 
żadnej lady, nic się nie gotowało, żadnych oznak kuchni. Chciał zaproponować 
zmywanie talerzy w zamian za posiłek, ale z kim miał w ogóle rozmawiać?
Nieśmiało podszedł do dwóch gości. Pokazał palcem i starannie powiedział:
— Jedzenie! Gdzie? Proszę.
Popatrzyli na niego, zaskoczeni. Jeden odparł coś płynnie i kompletnie 
niezrozumiale, dotykając małej konstrukcji na stykającym się ze ścianą końcu 
stołu. Drugi przyłączył się niecierpliwie.
Schwartz spuścił wzrok. Odwrócił się, chcąc wyjść, ale poczuł, że ktoś chwyta go 
za rękaw…
Granz ujrzał Schwartza, gdy ten był tylko smutną twarzą w oknie.
— Czego on chce? — spytał.
Messter, siedzący po przeciwnej stronie stolika, plecami do ulicy, obejrzał się, 
wzruszył ramionami i nic nie powiedział.
— On wchodzi — stwierdził Granz.
— No i co z tego? — odparł Messter.
— Nic. Tak tylko mówię.
Ale po chwili nowo przybyły, bezradnie rozejrzawszy się po sali, podszedł i 
wskazując palcem na ich gulasz spytał z dziwacznym akcentem:
— Jedzenie! Gdzie? Proszę.
Granz uniósł wzrok.
— Jedzenie jest tutaj. Po prostu odsuń fotel przy jakimkolwiek stoliku i użyj 
baromatu… Baromatu! Nie wiesz, co to jest baromat?… Spójrz na tego biednego 
głupka, Messter. Patrzy na mnie, jakby nie rozumiał ani jednego słowa z tego, co 
mówię. Hej, stary, ta maszyna, rozumiesz. Włóż monetę i pozwól mi jeść, dobrze?
— Zostaw go — mruknął Messter. — To włóczęga. Pewnie chce jałmużnę.
— Hej, stój! — Granz przytrzymał odchodzącego Schwartza za rękaw. Na boku 
powiedział do Messtera: — Na Kosmos, dajmy facetowi zjeść. Pewnie wkrótce będzie 
miał Sześćdziesiątkę. Przynajmniej tyle mogę dla niego zrobić… Masz pieniądze?… 
Do diabła, on wciąż mnie nie rozumie. Pieniądze, stary, forsa! Widzisz?… — wyjął 
z kieszeni półkredytową monetę i podrzucił, tak że błysnęła w powietrzu.
— Masz coś takiego? — spytał. Schwartz powoli potrząsnął głową.
— W porządku, niech będzie na mój koszt! — Wsunął z powrotem do kieszeni 
półkredytówkę i wyciągnął garść drobniaków.
Schwartz wziął je niepewnie.
— Dobra. Nie stój tak. Wsadź je do baromatu. Tej rzeczy tutaj. Schwartz nagle 
zorientował się, że rozumie. Baromat miał rządek szczelin na monety różnej 
wielkości i rządek przycisków naprzeciwko małych, mlecznej barwy trójkątów 
pokrytych napisami, których nie rozumiał. Schwartz pokazał na jedzenie stojące 
na stole i zaczai wodzić palcem wzdłuż przycisków, pytająco unosząc brwi.
— Kanapka mu nie wystarczy — mruknął zirytowany Messter. — W dzisiejszych 
czasach nawet włóczędzy są wybredni. Nie warto im pomagać, Granz.
— W porządku, wydałem niecałego kredyta. I tak jutro wypłata… Masz — powiedział 
do Schwartza. Wrzucił monety do baromatu i z niszy w ścianie wyjął płaskie 
metalowe pudełko. — Weź to do innego stolika… Masz jeszcze dziesiątkę. Kup sobie 
kubek kawy.
Schwartz ostrożnie zaniósł pojemnik do następnego stolika. Z boku pudełka była 
łyżka przytwierdzona jakimś przezroczystym tworzywem, które z lekkim 
trzaśnięciem ustąpiło pod naciskiem palca. Zaraz też wieczko rozpadło się na 
dwie części i odskoczyło na boki.
Jedzenie, w przeciwieństwie do tego, co widział na sąsiednim stoliku, było 
zimne, nie zwrócił jednak uwagi na ten drobny szczegół. Dopiero po minucie 
zauważył, że potrawa staje się cieplejsza, a pojemnik parzy. Przerażony, 
odczekał chwilę.
Sos najpierw zaczął parować, potem zagotował się. Po kilku minutach znów ostygł 
i Schwartz dokończył posiłek.
Kiedy wychodził, Granz i Messter wciąż jeszcze siedzieli przy stole. Był jeszcze 
trzeci mężczyzna, na którego Schwartz w ogóle nie zwrócił uwagi.
Od chwili kiedy opuścił instytut, Schwartz nie zainteresował się także 
niepozornym, szczupłym człowieczkiem, który nie rzucając mu się w oczy, cały 
czas bacznie go obserwował.
Bel Arvardan wziął prysznic, przebrał się i niezwłocznie przystąpił do 
realizacji swojego planu obserwowania ludzkich zwierząt, podgatunek Ziemianie, w 
ich środowisku naturalnym. Pogoda była przyjemna, wiał lekki orzeźwiający wiatr, 
wioska — przepraszam, miasto — sprawiało wrażenie jasnego, cichego i czystego. 
Nieźle.
Chica to pierwszy przystanek, pomyślał. Największa kolekcja Ziemian na planecie. 
Następnie Washenn, lokalna stolica. Senloo! Senfran! Bonair!. Układał plan 
podróży po zachodnich kontynentach (gdzie znajdowały się główne skupiska 
skromnej ludności Ziemi). Poświęcając na każde miasto dwa, trzy dni, wróci do 
Chica tuż przed przybyciem statku, którym przyleci jego ekspedycja.
To powinno być kształcące.
Późnym popołudniem wstąpił do baromatu i jedząc obserwował mały spektakl 
rozgrywający się między dwoma Ziemianami, którzy weszli zaraz po nim, i 
pulchnym, starszym człowiekiem, który przyszedł ostatni. Jego obserwacja, 
przypadkowa i powierzchowna, nie przypominała na szczęście w niczym 
nieprzyjemnych przeżyć w odrzutowcu. Dwóch mężczyzn przy stoliku wyglądało na 
taksówkarzy, niezbyt zamożnych, ale litościwych.
Żebrak wyszedł, a w dwie minuty po nim także Arvardan opuścił baromat.
Ruch na ulicach wyraźnie się wzmógł — dzień roboczy zbliżał się ku końcowi.
Szybko zszedł na bok, żeby uniknąć zderzenia z młodą dziewczyną.
— Przepraszam — powiedział.
Była ubrana na biało, w rzeczy, które kojarzyły się ze stereotypowym uniformem. 
Wyglądało na to, że nie zdawała sobie nawet sprawy z grożącego zderzenia. 
Niespokojny wyraz twarzy, szybkie ruchy głowy, całkowite zagubienie dziewczyny 
czyniły sytuację zupełnie jasną.
Dotknął palcem jej ramienia.
— Czy mogę w czymś pomóc? Ma pani kłopoty?
Zatrzymała się i spojrzała na niego. Arvardan ocenił jej wiek na dziewiętnaście, 
nie więcej niż dwadzieścia jeden lat. Przyglądał się jej brązowym włosom i 
ciemnym oczom, wystającym kościom policzkowym i małemu podbródkowi, szczupłej 
talii i zgrabnej sylwetce. Nagle odkrył, że fakt, iż ta żeńska istota jest 
Ziemianką, dodaje jej nieco perwersyjnej atrakcyjności.
Ciągle rozglądała się wokół, a gdy zaczęła mówić, wydawało się, że zaraz się 
załamie.
— Nie, to beznadziejne. Proszę nie robić sobie kłopotu. To głupio oczekiwać, że 
się kogoś znajdzie, kiedy nie ma się najmniejszego nawet pojęcia, gdzie mógł 
pójść — jej oczy zwilgotniały, a cała sylwetka wyrażała zniechęcenie. Nagle 
westchnęła i głęboko zaczerpnęła powietrza. — Widział pan może grubawego, 
łysiejącego mężczyznę około pięćdziesięciu pięciu lat, w zielono–białym stroju, 
bez kapelusza?
Arvardan popatrzył na nią ze zdumieniem.
— Co? Zielono–biały strój?… Nie, to nie do wiary… Czy mężczyzna, o którym pani 
mówi, ma kłopoty z mówieniem?
— Tak, tak. O tak. Więc pan go widział?
— Jakieś pięć minut temu był tutaj i jadł z dwoma mężczyznami… Zaraz, to oni… 
Hej, wy tam! — skinął na nich.
Granz podszedł pierwszy.
— Taksówkę, proszę pana?
— Nie, ale jeśli powiesz tej pani, co się stało z człowiekiem, który jadł razem 
z wami, zapłacę ci jak za kurs.
Granz pomyślał chwilę i odparł ze smutkiem:
— Chciałbym państwu pomóc, ale nigdy wcześniej go nie widziałem.
Arvardan zwrócił się do dziewczyny:
— Proszę posłuchać. Nie mógł pójść w stronę, z której pani nadeszła, boby go 
pani zauważyła. I nie może być daleko stąd. Proponuję, żebyśmy skierowali się na 
północ. Rozpoznam go, gdy go zobaczę.
Arvardan ofiarował swoją pomoc odruchowo, choć nie był człowiekiem 
spontanicznym. Nagle odkrył, że uśmiecha się do dziewczyny.
Niespodziewanie do rozmowy wtrącił się Granz.
— Co on zrobił, proszę pani? Złamał jakiś zwyczaj?
— Nie, nie — odpowiedziała szybko. — Jest tylko trochę chory, to wszystko.
Messter przyglądał się im, kiedy odchodzili.
— Trochę chory? — przesunął na tył głowy czapkę z daszkiem i zapiął pasek pod 
brodą. — Jak ci się to podoba, Granz? Troszeczkę chory.
Popatrzyli na siebie.
— Co ci przyszło do głowy? — spytał niespokojnie Granz.
— Coś mi się tu nie podoba. Ten facet musiał uciec prosto ze szpitala. Szukała 
go pielęgniarka, bardzo zdenerwowana pielęgniarka. Dlaczego tak się denerwowała, 
skoro był tylko trochę chory? Niewyraźnie mówił i nic nie rozumiał. Zauważyłeś 
to, prawda?
W oczach Granza pojawiła się panika.
— Nie myślisz chyba, że to gorączka?
— Myślę, że to z pewnością była gorączka radiacyjna, zapewne w ostatnim stadium. 
Stał tylko pół metra od nas. To nic dobrego…
Nagle obok nich wyrósł niepozorny mężczyzna. Mały człowiek o przenikliwych 
oczach i piskliwym głosie, który pojawił się nie wiadomo skąd.
— O co chodzi, panowie? Kto ma gorączkę radiacyjną? Messter przyjrzał mu się 
nieprzyjaźnie.
— Kim pan jest?
— Chciałbyś wiedzieć, co? — odparł ostro nieznajomy. — Tak się składa, że jestem 
wysłannikiem Bractwa. — Błysnął małą plakietką przypięta pod klapą marynarki. — 
W imieniu Kręgu Starszych: o co chodzi z tą gorączką?
— Ja nic nie wiem — odpowiedział Messter posępnie. — Była tutaj pielęgniarka i 
szukała kogoś chorego, więc zastanawiałem się. czy nie chodzi o gorączkę. To nie 
jest wbrew zwyczajom.
— Ty mi będziesz mówił o zwyczajach? Lepiej zajmij się swoją robotą, a troskę o 
zwyczaje zostaw mnie.
Mały człowiek zatarł ręce, obrzucił ich przelotnym spojrzeniem i pospieszył na 
północ.
— Tam jest! — Pola złapała rozpaczliwie łokieć swojego towarzysza. Stało się to 
szybko, łatwo i odruchowo. Poszukiwany, dotąd ukryty w anonimowym tłumie, 
zmaterializował się nagle przed głównym wejściem do sklepu samoobsługowego, nie 
dalej niż trzy przecznice od baromatu.
— Widzę go — szepnął Arvardan. — Proszę tu zostać, a ja będę go śledził. Jeśli 
się zorientuje i wmiesza w tłum, nigdy go nie znajdziemy.
Rozpoczął się pościg rodem z sennego koszmaru. Ludzkie masy, wypełniające sklep 
przypominały lotne piaski, które mogły wolno — albo błyskawicznie — pożreć swą 
ofiarę, ukryć ją za nieprzeniknionym murem bądź wypluć znienacka lub też 
odgrodzić nieprzekraczalną barierą… Tłum zdawał się zyskiwać tu własną, wrogą 
świadomość.
Arvardan krążył ostrożnie wokół kasy czekając, aż Schwartz stanie na końcu 
kolejki. Jego silna ręka wysunęła się i zacisnęła na ramieniu mężczyzny.
Schwartz drgnął i rozejrzał się przestraszony. Jednak uchwyt Arvardana nie 
pozwoliłby się wymknąć nawet człowiekowi dużo silniejszemu niż Schwartz. 
Archeolog uśmiechnął się i powiedział spokojnym, normalnym tonem na użytek 
przypadkowych widzów:
— Cześć, stary druhu, nie widzieliśmy się już od miesięcy. Jak leci?
Niezbyt przekonujące przedstawienie, zwłaszcza wobec bełkotu mężczyzny. 
Tymczasem jednak dołączyła do nich Pola.
— Schwartz — szepnęła. — Wracaj z nami.
Schwartz zesztywniał na chwilę w odruchu buntu, ale szybko się poddał.
Powiedział zmęczony:
— Ja — iść — z wami… — ale koniec jego wypowiedzi zanikł w nagłym ryku 
sklepowych głośników.
— Uwaga! Uwaga! Uwaga! Kierownictwo prosi wszystkich klientów sklepu o spokojne 
wychodzenie na Piątą Ulicę. Prosimy okazywać strażnikom przy wyjściu swoje karty 
rejestracyjne. Ważne jest, aby zrobić to szybko. Uwaga! Uwaga! Uwaga!
Wiadomość została powtórzona trzy razy, ostatni raz z trudem t przebijała się 
przez tupot nóg, ustawiających się w kolejce do J wyjścia. Liczni klienci pytali 
wciąż na różne sposoby: ,,Co się stało?”, „O co chodzi?”
— Chodźmy, młoda damo — powiedział Arvardan wzruszając ramionami. — I tak musimy 
wyjść.
Ale Pola potrząsnęła głową.
— Nie możemy, nie możemy…
— Dlaczego? — zdziwił się archeolog.
Dziewczyna lekko odsunęła się od niego. Jak miała mu wytłumaczyć, że Schwartz 
nie ma karty rejestracyjnej? Kim jest ten mężczyzna? Dlaczego jej pomaga? W jej 
umyśle kłębiły się rozpaczliwe, pełne podejrzeń myśli.
— Lepiej będzie, jeśli pan już pójdzie, inaczej wplącze się pan w kłopoty — 
powiedziała ochrypłym głosem.
W miarę opróżniania górnych pięter z wind wylewały się kolejne potoki ludzi. 
Arvardan, Pola i Schwartz stanowili maleńką wysepkę wśród wzburzonej rzeki 
tłumu.
Analizując to później, Arvardan doszedł do wniosku, że w tym momencie mógł 
zostawić dziewczynę. Zostawić ją! Nie zobaczyć jej już więcej! Nigdy by sobie 
tego darował!… I wszystko potoczyłoby się inaczej. Wielkie Imperium Galaktyczne 
rozpadłoby się w chaosie i zniszczeniu.
Nie zostawił dziewczyny. Strach i desperacja niemal zniweczyły jej urodę. Nikt 
nie byłby piękny w takiej sytuacji. Ale Arvardanem wstrząsnęła jej bezradność. 
Cofnął się o krok i zawrócił.
— Zamierzasz tu zostać? Skinęła głową.
— Ale dlaczego? — dopytywał się.
— Ponieważ — z oczu popłynęły jej łzy — nie wiem, co innego mogłabym zrobić.
Nawet jeśli to tylko Ziemolka, w tej chwili to po prostu mała, wystraszona 
dziewczynka. Arvardan powiedział łagodnie:
— Jeśli powiesz mi, o co chodzi, postaram się pomóc ci.
Nie było odpowiedzi.
We trójkę tworzyli żywy obraz. Schwartz przykucnął na podłodze, zbyt przerażony, 
aby próbować słuchać rozmowy, dziwić się nagłej pustce, panującej w sklepie. 
Mógł jedynie ukryć głowę w dłoniach w niewypowiedzianym geście rozpaczy. Pola, 
zapłakana, wiedziała tylko tyle, że jest przerażona tak bardzo jak jeszcze nigdy 
w życiu. Arvardan, zaintrygowany i wyczekujący, niezręcznie gładził ramię Poli, 
na próżno starając się dodać jej otuchy. Miał tylko świadomość faktu, że po raz 
pierwszy dotyka Ziemianki. W tym momencie podszedł do nich niepozorny mężczyzna.
9.
KONFLIKT W CHICA
Porucznik Marc Claudy z garnizonu w Chica ziewnął przeciągle i z niewysłowioną 
nudą spojrzał w przestrzeń. Kończył właśnie drugi rok służby na Ziemi i z 
utęsknieniem wypatrywał dnia wyjazdu.
Nigdzie w Galaktyce utrzymanie garnizonu nie sprawiało tyle kłopotów co na tym 
okropnym świecie. Na innych planetach istniało pewne koleżeństwo między 
żołnierzami a cywilami, zwłaszcza tymi płci żeńskiej. Miało się poczucie swobody 
i otwartości.
Tutaj garnizon był więzieniem. Szczelne baraki chroniły przed promieniowaniem, 
powietrze filtrowano, aby uwolnić je od radioaktywnego pyłu. Żołnierze musieli 
nosić ubrania impregnowane ołowiem, ciężkie i sztywne, których nie można było 
zdjąć nie ryzykując choroby. Wszystko to sprawiało, że bratanie się z miejscową 
ludnością (zakładając, iż zdesperowani samotnością żołnierze zdecydowaliby się 
na towarzystwo „ziemolskich” dziewczyn) było wykluczone.
Cóż więc pozostawało poza krótkimi posiłkami, długimi drzemkami i powolnym 
szaleństwem?
Porucznik Claudy potrząsnął głową w daremnej próbie rozjaśnienia umysłu, znów 
ziewnął, usiadł i zaczai wkładać buty. Spojrzał na zegarek i stwierdził, że do 
wieczornego koryta nie pozostało już wiele czasu.
Nagle zerwał się na nogi, w jednym bucie, z potarganymi włosami, i zasalutował.
Pułkownik popatrzył na niego z niesmakiem, ale nic nie powiedział.
— Poruczniku — rozkazał. — Otrzymaliśmy raport o zamieszkach w centrum 
handlowym. Weźmie pan pododdział odkażania do domu towarowego Dunham i 
zaprowadzi tam porządek. Sprawdzi pan też, czy wszyscy żołnierze są 
zabezpieczeni przed gorączką radiacyjną.
— Gorączka radiacyjna! — krzyknął porucznik. — Proszę wybaczyć, ale…
— Ma pan być gotowy za piętnaście minut — uciął chłodno pułkownik.
Arvardan pierwszy zobaczył niepozornego mężczyznę i wzdrygnął się, gdy tamten 
uniósł dłoń w geście powitania.
— Witam szan pana. Cześć. Powiedz miłej pani, żeby zakręciła śluzy.
Pola uniosła głowę, gwałtownie wciągnęła powietrze. Spontanicznie przytuliła się 
do bezpiecznego ciała Arvardana, który, też odruchowo, objął ją ramieniem. Nie 
dotarło do niego, że drugi raz dotknął Ziemianki.
— Czego chcesz? — spytał ostro archeolog.
Niepozorny mężczyzna o przenikliwych oczach wyszedł nieśmiało zza lady zasłanej 
stosami paczek. Mówił w sposób będący mieszaniną przymilności i tupetu.
— Na zewnątrz dzieją się dziwne rzeczy, ale nie musi się pani tym przejmować. 
Zaprowadzę pani człowieka z powrotem do instytutu.
— Jakiego instytutu? — spytała Pola ze strachem.
— Dajmy spokój sekretom. Jestem Natter, mam stoisko z owocami naprzeciwko 
Instytutu Badań Jądrowych. Widziałem panią wiele razy.
— Słuchaj no pan — przerwał gwałtownie Arvardan. — O co tutaj chodzi?
Drobna sylwetka Nattera zatrzęsła się ze śmiechu.
— Oni myślą, że ten człowiek ma gorączkę radiacyjną…
— Gorączkę radiacyjną?! — wyrwało się równocześnie Poli i Arvardanowi.
— Właśnie tak — potwierdził Natter. — Dwóch taksiarzy jadło razem z nim i tak 
powiedzieli. Takie wieści szybko się rozchodzą.
— Strażnicy na zewnątrz szukają kogoś chorego na gorączkę? — upewniła się Pola.
— Tak.
— A dlaczego ty nie boisz się choroby? — spytał napastliwie Arvardan. — Domyślam 
się, że władze kazały opróżnić sklep ze strachu przed zakażeniem.
— Tak. Władze czekają na zewnątrz, bo też boją się wejść do środka. Czekają na 
przybycie odkażającego pododdziału Tamtych.
— A ty nie boisz się gorączki?
— A dlaczego miałbym się bać? On nie jest chory. Popatrzcie na niego. Czy ma 
popękane usta? Nie jest nawet zarumieniony, ma zupełnie normalne oczy. Wiem, jak 
wyglądają objawy gorączki. Chodźmy, panienko, wyjdziemy stąd razem.
Ale Pola znowu się przestraszyła.
— Nie, nie. Nie możemy. On… On… — nie mogła dokończyć.
— Mogę go wyprowadzić — powiedział Natter znacząco. — Żadnych pytań. Żadnych 
kart rejestracyjnych…
Pola znów zaczęła szlochać, a Arvardan mruknął z wyraźną niechęcią:
— Co czyni z ciebie taką figurę?
Natter zarechotał i mignął odznaką.
— Emisariusz Kręgu Starszych. Nikt nie zada mi żadnych pytań.
— A co ty będziesz z tego miał?
— Pieniądze! Wy potrzebujecie pomocy, a ja mogę wam pomóc. To najuczciwszy 
interes pod słońcem. Dla was jest wart, powiedzmy, sto kredytów, a mnie przyda 
się setka. Pięćdziesiąt teraz, reszta po robocie.
Ale Pola szepnęła przestraszona:
— Zabierzesz go do Starszych?
— A po co? Dla nich nie ma żadnej wartości, a dla mnie jest wart sto kredytów. 
Jeśli będziecie czekać na Tamtych, pewnie go zabiją, zanim stwierdzą, że nie 
cierpi na gorączkę. Znacie ich, nie dbają o to, czy zabiją Ziemianina czy nie. Z 
reguły wolą nas martwych.
— Zabierz ze sobą dziewczynę — powiedział Arvardan. Ale małe oczy Nattera 
spojrzały na niego bystro i przebiegle.
— O nie. Co to, to nie, proszę szan pana. Biorę na siebie to, co nazywają 
rozsądnym ryzykiem. Mogę wyjść z jedną osobą, z dwoma być może już nie. A skoro 
mogę wziąć tylko jedną, to tę, która jest dla mnie więcej warta. To chyba jasne, 
nie?
— A co jeśli cię złapię i powyrywam ci nogi? Co na to powiesz?
Natter szarpnął się, ale wkrótce odzyskał głos i zdołał się nawet roześmiać.
— Cóż, wtedy okaże się pan naiwniakiem. Kiedy was złapią, dojdzie jeszcze 
oskarżenie o morderstwo… W porządku, szan panie, trzymaj ręce przy sobie.
— Proszę — Pola uczepiła się ramienia Arvardana. — Musimy wykorzystać tę szansę. 
Niech zrobi, jak powiedział… Będzie pan uczciwy w stosunku do nas, prawda?
Natter pogardliwie wydął wargi.
— Pani duży przyjaciel wykręcił mi ramię. Nie miał do tego żadnych powodów, a ja 
nie lubię, jak mnie szarpią. Za to będzie dodatkowa setka. Razem dwieście 
kredytów.
— Mój ojciec zapłaci panu…
— Sto z góry — odpowiedział twardo Natter.
— Ale ja nie mam stu kredytów — jęknęła Pola.
— W porządku, proszę pani — włączył się Arvardan. — Ja to załatwię.
Otworzył portfel i wyciągnął kilka banknotów. Rzucił je Natterowi.
— Idź!
— Schwartz, idź razem z nim — szepnęła Pola.
Schwartz, bez komentarzy ruszył naprzód, obojętny na wszystko. W tej chwili 
poszedłby nawet do piekła.
Stali, już sami, patrząc na siebie pustym wzrokiem. Po raz pierwszy Pola mogła 
przyjrzeć się Arvardanowi i ze zdumieniem zauważyła, że jest wysoki i przystojny 
w dziwnie surowy sposób, spokojny i pewny siebie. Przedtem zaakceptowała go jako 
bezinteresownego, przypadkowego pomocnika, ale teraz… Poczuła nagłe 
onieśmielenie i wszystkie wydarzenia ostatniej godziny czy dwóch rozpłynęły się 
w gwałtownie narastającym biciu serca.
Nie znali nawet swoich imion.
— Jestem Pola Shekt — przedstawiła się z uśmiechem. Arvardan nie widział dotąd 
jej uśmiechu i zaintrygowało go to zjawisko. Na jej twarzy pojawił się blask, 
jasność. Coś go poruszyło. Ale szybko odepchnął od siebie tę myśl. Ziemianka!
— Nazywam się Bel Arvardan — powiedział mniej szarmancko, niż zamierzał.
Wyciągnął opaloną rękę i przez chwilę jej drobna dłoń całkowicie w niej 
zniknęła.
— Muszę panu podziękować za okazaną pomoc.
Arvardan wzruszył ramionami.
— Wyjdziemy? Teraz, kiedy pani przyjaciel odszedł, mam nadzieję bezpiecznie.
— Myślę, że usłyszeli byśmy jakiś hałas, gdyby go zatrzymali — jej oczy błagały, 
by potwierdził jej słowa, ale Arvardan odrzucił pokusę.
— Idziemy? Była spięta.
— Tak. Dlaczego by nie? — dodała ostro.
Nagle rozległ się pisk, przenikliwy jęk na horyzoncie i oczy dziewczyny 
rozszerzyły się, a rozluźnione ręce znów zesztywniały.
— O co znów chodzi? — spytał Arvardan.
— To wojsko Imperium.
— Ich też się pani boi? — to mówił Arvardan, pewny siebie obywatel Galaktyki, 
archeolog z Syriusza. Wprawdzie odrzucił przesądy i jego ścisły, naukowy umysł 
całkowicie się od nich uwolnił, nadal jednak uważał, że przybycie wojsk 
imperialnych oznacza ludzki ład i porządek. Postanowił jednak dodać dziewczynie 
otuchy.
— Proszę się nie przejmować Tamtymi — powiedział, używając nawet ziemskiego 
określenia nie–Ziemian. — Zajmę się nimi, panno Shekt.
Nagle jakby się ożywiła.
— Nie, proszę, niech pan nie robi nic takiego. Proszę się do nich nie odzywać. 
Niech pan robi, co każą i nawet na nich nie patrzy.
Arvardan uśmiechnął się szeroko.
Strażnicy zauważyli ich, kiedy jeszcze byli w dość sporej odległości od drzwi, i 
cofnęli się na ich widok. Stłoczyli się na skrawku wolnej przestrzeni w 
nieprzyjaznym milczeniu. Skowyt silników narastał z każdą chwilą.
I nagle na placu pojawiły się uzbrojone pojazdy i wyskoczyły z nich grupy 
żołnierzy ze szklanymi kulami na głowach. Tłum rozpraszał się przed nimi w 
panice, ponaglany krótkimi okrzykami i uderzeniami rękojeści biczów neuronowych.
Porucznik Claudy, dowodzący oddziałem, podszedł do ziemskiego strażnika 
stojącego przy głównym wejściu.
— No więc kto ma gorączkę?
Jego twarz była lekko zdeformowana przez okrywające ją szkło hełmu z czystym 
powietrzem. Zniekształcony przekaźnikiem głos brzmiał nieco metalicznie.
Strażnik pochylił głowę w ukłonie pełnym głębokiego szacunku.
— Za pańskim pozwoleniem, odizolowaliśmy pacjenta w sklepie. Para, która była z 
pacjentem, stoi w drzwiach naprzeciwko pana.
— To oni? Dobrze! Niech stoją. Na razie przede wszystkim chcę się pozbyć tego 
tłumu. Sierżancie! Oczyścić plac!
Od tej pory akcja potoczyła się niezwykle sprawnie. Nad Chica zapadł już 
wieczorny zmrok, kiedy tłum rozpłynął się w ciemniejącym powietrzu. Ulice 
rozjarzyły się jasnym, sztucznym światłem.
Porucznik Claudy postukiwał końcem neuronowego bicza o cholewki butów.
— Jesteś pewien, że chory Ziemol jest w środku?
— Nie opuścił budynku, więc musi tam być.
— Dobra, załóżmy, że tam jest, i nie traćmy czasu. Sierżancie! Odkazić budynek!
Grupa żołnierzy, hermetycznie oddzielona od ziemskiego środowiska, weszła do 
budynku. Minął kwadrans. Arvardan, zafascynowany, obserwował wszystko uważnie. 
To był teren doświadczalny związków międzykulturowych, których jako naukowiec, 
nie chciał zakłócać.
Ostatni żołnierz wyszedł na zewnątrz i sklep spowił mroczny całun zapadającej 
nocy.
— Zapieczętować drzwi!
Minęło kilka kolejnych minut i nagle pojemniki z płynem odkażającym, 
rozmieszczone w różnych miejscach na wszystkich piętrach, zostały zdalnie 
uruchomione; otworzyły się i delikatna mgła wyziewów zaczęła wspinać się po 
ścianach i sunąć po podłogach, docierając do każdego centymetra kwadratowego 
powierzchni, przesycając powietrze i wnikając do najbardziej ukrytych 
zakamarków. Działaniu tego gazu nie mógł oprzeć się żaden żywy organizm, od 
zarodnika po człowieka, i aby go zneutralizować, potrzebne będą potem nowe 
specjalne zabiegi.
Ale na razie porucznik podszedł do Arvardana i Poli.
— Jak się nazywał? — w jego głosie nawet nie było słychać okrucieństwa, jedynie 
całkowitą obojętność. Ziemianin, jak myślał, umarł. No cóż, dzisiaj zabił też 
muchę. W sumie dwa trupy.
Nie otrzymał odpowiedzi. Pola potulnie zwiesiła głowę, a Arvardan patrzył 
zaciekawiony.
Oficer Imperium nie odrywał od nich wzroku.
— Zbadać ich na nosicielstwo — rozkazał krótko.
Oficer z odznakami Imperialnego Korpusu Medycznego podszedł do nich i w czasie 
badania nie postępował zbyt łagodnie. Ostrym ruchem wsunął im pod pachy rękę w 
rękawicy i boleśnie rozsunął kąciki ust, oglądając wewnętrzne powierzchnie 
policzków.
— Nie ma zakażenia, poruczniku. Gdyby kontaktowali się z chorobą dzisiejszego 
popołudnia, wystąpiłyby już wyraźne objawy.
— Tak. — Porucznik Claudy ostrożnie zdjął swoją kulę i z przyjemnością odetchnął 
prawdziwym, choć ziemskim powietrzem. Wziął niewygodny szklany przedmiot pod 
lewą pachę i spytał szorstko:
— Twoje nazwisko, Ziemolko!
Samo określenie było obraźliwe, sposób, w jaki zostało powiedziane, jeszcze 
wzmacniał jego wymowę, ale Pola nie pokazała po sobie żadnych oznak wzburzenia.
— Pola Shekt, proszę pana — szepnęła w odpowiedzi.
— Dokumenty!
Sięgnęła do małej kieszonki w białym żakiecie i wyjęła różową książeczkę.
Porucznik odebrał ją od niej, otworzył szybko i uważnie przestudiował w świetle 
kieszonkowej latarki. Potem rzucił za siebie. Papier upadł na ziemię i Pola 
szybko schyliła się po niego.
— Stać — rozkazał niecierpliwie oficer i kopniakiem odrzucił dokument. Pola, 
blada jak ściana, cofnęła rękę.
Arvardan zmarszczył brwi i uznał, że nadszedł czas na interwencję.
— Hej, ty! Posłuchaj! — wtrącił się.
Porucznik błyskawicznie zwrócił się w jego stronę i spytał przez zęby:
— Coś ty powiedział, Ziemolu?
Pola natychmiast stanęła między nimi.
— Za pozwoleniem, proszę pana, ten człowiek nie ma nic wspólnego z dzisiejszymi 
wydarzeniami. Nigdy wcześniej go nie widziałam…
Porucznik odsunął ją na bok.
— Jeszcze raz pytam, coś powiedział, Ziemolu.
Arvardan powtórzył spokojnie:
— Powiedziałem: Hej, ty! Posłuchaj. I powiem jeszcze więcej, ponieważ nie podoba 
mi się sposób, w jaki traktujesz kobietę, i radziłbym, żebyś poprawił swoje 
maniery.
Był zbyt oburzony, żeby uświadamiać oficerowi miejsce swojego urodzenia.
Porucznik Claudy uśmiechnął się ponuro.
— Skąd się urwałeś, Ziemolu? Nie uważasz za stosowne dodawać „proszę pana”, 
kiedy zwracasz się do prawdziwego człowieka? Nie znasz swojego miejsca? Widzę, 
za chwilę będę miał przyjemność udzielić lekcji życia dużemu ziemolskiemu 
gnojkowi. Właśnie tak…
I szybko, jak atakujący wąż, jego otwarta dłoń wylądowała na twarzy Arvardana, 
raz, potem drugi. Zaskoczony archeolog cofnął się, w uszach mu szumiało. Jego 
dłoń chwyciła wyciągniętą w jego stronę rękę. Ujrzał wyraz zaskoczenia na twarzy 
porucznika…
Mięśnie jego ramion zareagowały natychmiast.
Porucznik z hukiem upadł na ziemię, szklana kula rozprysła się na drobne 
kawałki. Żołnierz wciąż leżał, a na twarzy Arvardana wykwitł dziki uśmiech. 
Otrzepał ręce.
— Czy jeszcze jakiś sukinsyn myśli, że będzie mógł trenować oklaski na mojej 
twarzy?
Ale sierżant podniósł swój bicz neuronowy. Nacisnął przycisk i z końca broni 
wystrzeliła fioletowa iskra, która dosięgła wysoką postać archeologa.
Każdy mięsień w jego ciele stężał w niewyobrażalnym bólu. Arvardan opadł powoli 
na kolana i całkowicie sparaliżowany stracił przytomność.
Kiedy Arvardan wypłynął z mgły, pierwszą rzeczą, jaką sobie uświadomił, był 
przyjemny chłód na czole. Spróbował otworzyć oczy i stwierdził, że ma powieki 
jak z ołowiu. Zrezygnował z ich otwarcia i nieskończenie wolno (każdy 
najmniejszy ruch mięśni przejmował go dreszczem) uniósł rękę do twarzy.
Miękki, wilgotny ręcznik podtrzymywany przez drobną dłoń…
Otworzył oczy, próbując przebić wzrokiem mgłę.
— Pola.
Usłyszał cichy szloch radości:
— Tak. Jak się pan czuje?
— Jakbym umarł, tyle że dalej odczuwam ból… Co się stało?
— Zostaliśmy przewiezieni do bazy wojskowej. Był już tutaj pułkownik. 
Zrewidowali pana, nie wiem, co mają zamiar zrobić, ale… Panie Arvardan, nie 
powinien był pan uderzyć porucznika. Zdaje się, że złamał mu pan rękę.
— To dobrze. Chciałbym mu złamać kark — na twarzy Arvardana pojawił się słaby 
uśmiech.
— Ale zaatakowanie oficera Imperium to najcięższe przestępstwo — jej głos 
zmienił się w pełen przerażenia szept.
— Doprawdy? Jeszcze się przekonamy. l
— Ciii. Nadchodzą.
Arvardan zamknął oczy i rozluźnił się. Szloch Poli słabo rozbrzmiewał w jego 
uszach. Nawet kiedy poczuł ukłucie zastrzyku, nie mógł zmusić żadnego swojego 
mięśnia do pracy.
Nagle wzdłuż jego żył i nerwów przepłynął kojący strumień. Jego ręce rozluźniły 
się, a plecy powoli wyprostowały. Szybko zatrzepotał powiekami i usiadł, 
wspierając się na łokciu.
Pułkownik przyglądał mu się z namysłem, Pola natomiast — z radością.
— No tak, doktorze Arvardan, rozumiem, że dzisiejszego wieczoru w mieście miało 
miejsce niefortunne i niemiłe wydarzenie.
Doktor Arvardan. Pola zorientowała się, jak niewiele o nim wie. Nie znała nawet 
jego zawodu… Nigdy nie czuła się tak jak dziś.
Arvardan roześmiał się ochryple.
— Mówi pan, niemiłe. Uważam, że to raczej delikatne określenie.
— Złamał pan rękę oficerowi Imperium pełniącemu obowiązki służbowe.
— Ten oficer zaatakował mnie pierwszy. Jego obowiązki nie przewidują 
prostackiego znieważania mojej osoby, czynem i słowem. Postępując tak, utracił 
cały szacunek, jakiego mógłby wymagać jako oficer i dżentelmen. Jako wolny 
obywatel Imperium, mam wszelkie podstawy czuć się znieważonym przez tak 
oburzające, żeby nie powiedzieć — niezgodne z prawem traktowanie.
Pułkownik chrząknął. Wyglądał, jakby nagle zabrakło mu słów. Pola patrzyła na 
nich szeroko otwartymi, niedowierzającymi . oczyma.
W końcu pułkownik powiedział miękko:
— No cóż. Chyba nie muszę mówić, że całe to zdarzenie było wielce niefortunne. 
Jednak ból i poniżenie zostały sprawiedliwie rozdzielone pomiędzy obie strony. 
Najlepiej będzie zapomnieć o wszystkim.
— Zapomnieć? Nie wydaje mi się. Byłem podejmowany w pałacu Prokuratora, który 
zapewne chętnie dowie się, w jaki sposób jego garnizon rządzi na Ziemi.
— Jeśli zapewnię pana, doktorze Arvardan, że zostanie pan publicznie 
przeproszony…
— Do diabła z tym. Co zamierzacie zrobić z panną Shekt?
— A co pan proponuje?
— Bezwarunkowe zwolnienie, zwrot dokumentów i przeprosiny, natychmiast.
Pułkownik poczerwieniał, ale powiedział z galanterią:
— Oczywiście — i zwrócił się do Poli. — Jeśli szanowna pani raczy przyjąć wyrazy 
najgłębszego ubolewania…
Zostawili za sobą ciemne ściany garnizonu. Lot do miasta powietrzną taksówką 
trwał niecałe dziesięć minut. Teraz oboje stali przed pustym, ciemnym 
instytutem. Minęła północ.
— Nie wszystko rozumiem — powiedziała Pola. — Musi pan być bardzo ważną figurą. 
Może to głupie, ale nigdy o panu nie słyszałam. Nie przypuszczałam, że Tamci 
mogą tak traktować Ziemian.
Arvardan z dziwną niechęcią zdecydował się wyjaśnić to nieporozumienie.
— Nie pochodzę z Ziemi, Polu. Jestem archeologiem z sektora Syriusza.
Odwróciła się do niego szybko, jej twarz jaśniała w blasku księżyca. Milczała 
tak długo, jakby wolno liczyła do dziesięciu.
— Więc kpił pan sobie z żołnierzy, bo w gruncie rzeczy był pan bezpieczny, 
wiedział pan o tym. A ja sądziłam… Powinnam się była domyślić.
W jej głosie zabrzmiała gorycz,
— Pokornie proszę pana o wybaczenie, jeśli w ciągu dzisiejszego dnia z powodu 
mojej ignorancji okazałam nadmierną poufałość…
— Polu! — wykrzyknął rozgniewany. — O co chodzi? Co z tego, że nie jestem 
Ziemianinem? Czym się różnię od człowieka, którego znałaś pięć minut temu?
— Mógł mi pan powiedzieć.
— Nie prosiłem cię, żebyś zwracała się do mnie per pan. Nie zachowuj się jak 
reszta tych…
— Jak reszta… kogo, proszę pana? Reszta tych obrzydliwych zwierząt 
zamieszkujących Ziemię?… Jestem panu winna sto kredytów.
— Zapomnij o tym — powiedział Arvardan z niesmakiem.
— Nie mogę wykonać tego rozkazu. Jeśli da mi pan swój adres, jutro odeślę 
pieniądze.
Arvardan stał się nagle brutalny.
— Jesteś mi winna znacznie więcej niż sto kredytów. Pola przygryzła wargę i 
powiedziała cicho:
— Niestety, mogę zwrócić tylko tę część mojego ogromnego długu. Pański adres?
— Pałac Rządowy — rzucił przez ramię. Jego sylwetka rozpłynęła się w nocy.
I Pola zorientowała się, że płacze.
Shekt spotkał Polę przed drzwiami biura.
— On wrócił. Przyprowadził go jakiś mężczyzna.
— To dobrze! — mówiła z trudem.
— Zażądał dwustu kredytów. Dałem mu je.
— Miał dostać sto, ale to bez znaczenia.
Minęła ojca. Shekt powiedział smutno:
— Niepokoiłem się o ciebie. Kłopoty w okolicy… Nie śmiałem pytać, żeby ci nie 
zaszkodzić.
— Wszystko w porządku. Nic się nie stało… Pozwól, że się położę, tato.
Ale mimo zmęczenia nie mogła zasnąć. Coś się stało. Poznała mężczyznę, a on był 
Tamtym. Ale miała jego adres… Miała jego adres.
10.
INTERPRETACJA WYDARZEŃ
Ci dwaj Ziemianie stanowili całkowity kontrast — jeden wyposażony w pozory 
największej władzy na Ziemi, a drugi w samą władzę.
I tak najwyższy kapłan był najważniejszym mieszkańcem planety, uznanym władcą 
całej Ziemi mocą ostatecznego, nienaruszalnego dekretu imperatora Galaktyki — 
choć oczywiście podlegał rozkazom imperialnego Prokuratora. Jego Sekretarz nie 
wydawał się nikim szczególnym — ot, zwykły członek Kręgu Starszych, teoretycznie 
powołany przez najwyższego kapłana do zajmowania się pewnymi bliżej nie 
sprecyzowanymi szczegółami i — również teoretycznie — w każdej chwili zagrożony 
odwołaniem.
Najwyższy kapłan był znany na całej Ziemi i uznany za najwyższą instancję w 
sprawach zwyczajów. To on ogłaszał wyjątki od reguły Sześćdziesiątki, on osądzał 
tych, którzy naruszyli rytuał, nie dotrzymali procedur rozdziału i produkcji, 
przekroczyli granice zakazanych terenów, i tak dalej. Sekretarz zaś nie był 
znany nikomu, nawet z imienia, poza członkami Kręgu Starszych i, rzecz jasna, 
najwyższym kapłanem.
Najwyższy kapłan świetnie opanował wszelkie niuanse języka, wygłaszał często 
mowy do ludu, mowy wysoce emocjonalne i pełne kwiecistych słów. Miał długie 
jasne włosy i delikatne, patrycjuszowskie rysy. Sekretarz, zadartonosy i zawsze 
cierpko skrzywiony, przedkładał krótkie słowo nad długie, mruknięcie nad krótkie 
słowo, a milczenie nad mruknięcie — przynajmniej publicznie.
Oczywiście to najwyższy kapłan sprawował jedynie pozory władzę, a jego Sekretarz 
— rzeczywistą. I na osobności, w prywatnym gabinecie kapłana było to doskonale 
widoczne.
Najwyższy kapłan bowiem okazywał dziecinne zdumienie, Sekretarz zaś — chłodną 
obojętność.
— Zupełnie nie dostrzegam związku między tymi wszystkimi raportami, które mi 
przynosisz — narzekał najwyższy kapłan. — Raporty i raporty!
Uniósł rękę nad głowę i z całej siły uderzył w wyimaginowany stos papierów.
— Nie mam na nie czasu.
— Właśnie — oznajmił zimno Sekretarz. — Dlatego pan zatrudnia mnie.
— Cóż, mój dobry Balkisie, przejdźmy zatem do spraw bieżących. Tylko szybko, bo 
to nic poważnego.
— Nic poważnego? Jeśli pańskie sądy nie zyskają na trafności, Ekscelencjo, 
pewnego dnia może to pana drogo kosztować. Popatrzmy, co jest w tych raportach, 
a później posłuchamy, czy nadal uważa je pan za mało ważne. Najpierw mamy 
doniesienie od podwładnego Shekta, pochodzące sprzed tygodnia. To właśnie ono 
naprowadziło mnie na ślad.
— Jaki ślad?
W uśmiechu Balkisa kryła się lekka gorycz.
— Czy mam przypomnieć Ekscelencji pewne ważne zamierzenia, które od kilkunastu 
lat wprowadzamy w życie na Ziemi?
— Ciii! — Najwyższy kapłan, nagle tracąc wszelkie pozory godności, nie zdołał 
się powstrzymać, by z obawą nie zerknąć za siebie.
— Jeśli nam się powiedzie, Ekscelencjo, to nie dzięki nerwowej ostrożności, lecz 
pewności siebie. Wie pan również, że sukces zależy przede wszystkim od 
rozsądnego wykorzystania zabawki Shekta, synapsyfikatora. Jak dotąd — 
przynajmniej o ile nam wiadomo — używano go jedynie na nasze polecenie, w ściśle 
określonym celu. Teraz jednak, bez uprzedzenia, Shekt poddał synapsyfikacji 
obcego człowieka, łamiąc nasze rozkazy.
— To proste — stwierdził najwyższy kapłan. — Ukarać Shekta, zamknąć jego 
pacjenta i zakończyć całą sprawę.
— Nie, nie. Jest pan zbyt prostolinijny, Ekscelencjo. Umknęło panu 
najważniejsze. Nie chodzi o to, co zrobił Shekt, ale dlaczego to zrobił. Proszę 
zauważyć, że w sprawie tej występują liczne zbiegi okoliczności — zbyt liczne. 
Tego samego dnia Prokurator Ziemi złożył Shektowi wizytę i Shekt osobiście, jako 
lojalny i godny zaufania obywatel, przedłożył nam pełne sprawozdanie z tej 
rozmowy. Ennius chciał wykorzystać synapsyfikator na skalę galaktyczną. Podobno 
złożył obietnicę szeroko zakrojonej pomocy i łaskawego wsparcia od imperatora.
— Hmmm.
— Zaintrygowało to pana? Podobny kompromis wydaje się całkiem atrakcyjny, jeśli 
zważyć niebezpieczeństwo czyhające na nas przy realizacji aktualnego planu… Czy 
pamięta pan obietnice dostarczenia nam żywności podczas wielkiego głodu pięć lat 
temu? Pamięta pan. Ekscelencjo? Odmówiono nam transportu, bo nie mieliśmy dość 
imperialnych kredytów, a opłata w ziemskich towarach nie została zaakceptowana, 
gdyż uznano je za skażone. Czy zatem otrzymaliśmy obiecany dar? Sto tysięcy 
Ziemian umarło z głodu. Proszę nie pokładać nadziei w obietnicach Tamtych.
Ale mniejsza o to. W każdym razie Shekt zademonstrował swą niezłomną lojalność. 
Z pewnością nie przyszłoby nam do głowy wątpić w jego szczerość. A już na pewno 
nie podejrzewalibyśmy, iż właśnie tego dnia popełni zdradę. Tymczasem tak się 
właśnie stało.
— Chodzi ci o ten nie zatwierdzony eksperyment, Balkisie?
— Owszem, Ekscelencjo. Kim był ów pacjent? Zdobyliśmy jego fotografię i, dzięki 
pomocy technika Shekta, również wzory siatkówki. Rejestratura Planetarna nie 
dysponuje jego danymi. Logika wskazuje więc, że nie jest on Ziemianinem, ale 
Tamtym. Co więcej, Shekt musiał być tego świadom, nie da się bowiem sfałszować 
ani przerobić karty rejestracyjnej. Wystarczy sprawdzić wzór siatkówki. A zatem 
nieuchronnie dochodzimy do wniosku, że Shekt z rozmysłem synapsyfikował Tamtego. 
Tylko dlaczego?
Odpowiedź na to pytanie może być zaskakująco prosta. Shekt nie jest najlepszym 
narzędziem dla naszych celów. W młodości był asymilacjonistą, kiedyś nawet 
kandydował w wyborach do Rady Washenn, głosząc hasła pogodzenia z Imperium. 
Nawiasem mówiąc, przegrał.
Najwyższy kapłan przerwał mu.
— Nie wiedziałem o tym.
— Że przegrał?
— Nie, że kandydował. Dlaczego nie zostałem o tym poinformowany? Obecne 
stanowisko czyni z Shekta bardzo niebezpiecznego człowieka.
Balkis uśmiechnął się łagodnie, wyrozumiale.
— Shekt wynalazł synapsyfikator i nadal jest jedynym człowiekiem, który ma 
doświadczenie w jego obsłudze. Zawsze był obserwowany, a teraz pozostanie pod 
jeszcze ściślejszą kuratelą. Proszę nie zapominać, że zdrajca w naszych 
szeregach — o ile o nim wiemy — może wyrządzić nieprzyjacielowi więcej szkód, 
niż wielu lojalnych żołnierzy.
Ale wróćmy do faktów. Shekt poddał synapsyfikacji Tamtego. Dlaczego? Jest tylko 
jeden cel, któremu służy synapsyfikator — wzmocnienie czyjegoś umysłu. A po co 
to robić? Bo tylko w ten sposób da się pokonać naszych wcześniej 
synapsyfikowanych uczonych. To by oznaczało, iż Imperium musi mieć przynajmniej 
mgliste podejrzenia co do naszych planów. Czy to rzeczywiście nic poważnego, 
Ekscelencjo?
Na czoło najwyższego kapłana wystąpiły drobne kropelki potu.
— Naprawdę tak uważasz?
— Fakty to fragmenty układanki, którą można złożyć tylko na jeden sposób. 
Poddany zabiegowi Tamten jest człowiekiem o nieciekawym, nawet odpychającym 
wyglądzie. Doskonałe posunięcie — łysy, starzejący się grubas może przecież być 
znakomicie wyszkolonym szpiegiem. O tak. Tak. Komu innemu można by powierzyć 
podobną misję?… Ale dość już o tym agencie, którego pseudonim notabene brzmi 
Schwartz. Zajmijmy się drugą serią raportów.
Najwyższy kapłan zerknął na stos papierów.
— Dotyczących Bela Arvardana?
— Doktora Bela Arvardana — przytaknął Balkis. — Znanego archeologa ze 
wspaniałego sektora Syriusza, ze światów pełnych odważnych, szlachetnych 
fanatyków. — W ostatnich słowach czuło się zapiekłą nienawiść. — Ale mniejsza o 
to. W każdym razie mamy tu do czynienia z niezwykłym, wręcz doskonałym 
przeciwieństwem Schwartza. Miast nieznanego osobnika — słynny naukowiec. Nie 
przybywa tu w tajemnicy, jak intruz, lecz zjawia się niesiony na fali sławy. 
Ostrzega nas przed nim nie mało ważny technik, ale Prokurator Ziemi we własnej 
osobie.
— Czy sądzisz, że coś ich łączy, Balkisie?
— Możemy przypuszczać, Ekscelencjo, że jeden ma odwrócić naszą uwagę od 
drugiego. Albo też, ponieważ rządzące klasy Imperium mistrzowsko posługują się 
intrygą, mamy tu do czynienia z dwiema metodami kamuflażu. Schwartz działa w 
ciemnościach. Arvardan — w świetle reflektorów skierowanych wprost w nasze oczy. 
Tak czy owak, mamy pozostać ślepi. Proszę się zastanowić, o czym właściwie 
uprzedził pana Ennius? Oficjalny władca Ziemi z namysłem potarł nos.
— Powiedział, że Arvardan jest szefem ekspedycji archeologicznej sponsorowanej 
przez Imperium i że życzy sobie prowadzić poszukiwania naukowe na Ziemiach 
Zakazanych, nie zważając na to, że jest to świętokradztwo. Ennius zasugerował, 
że gdybyśmy zdołali jakoś delikatnie powstrzymać Arvardana, poprze nas przed 
Radą Imperium. Coś w tym stylu.
— Czyli mamy pilnować Arvardana. Tylko w jakim celu? Ależ po to, by sprawdzić, 
czy nie przekroczył granicy Ziem Zakazanych. Oto szef ekspedycji 
archeologicznej, pozbawiony wszakże ludzi i sprzętu. Tamten, który nie zostaje 
na Evereście, tam gdzie jego miejsce, tylko z jakiegoś powodu wędruje po całej 
Ziemi — przede wszystkim kierując się do Chica. W jaki zaś sposób odwraca się 
naszą uwagę od tych interesujących i wysoce podejrzanych okoliczności? To 
proste. Uczulając nas, byśmy zajęli się czymś, co nie ma żadnego znaczenia.
Proszę jednak zauważyć, Ekscelencjo, że Schwartz był przetrzymywany w Instytucie 
Badań Jądrowych przez sześć dni. A potem uciekł. Czyż to nie dziwne? Cudownym 
zbiegiem okoliczności drzwi akurat były otwarte, a korytarz — nie strzeżony. Cóż 
za zadziwiające niedopatrzenie. Kiedy zaś Schwartz uciekł? Tego samego dnia, gdy 
Arvardan przybył do Chica. Kolejny zdumiewający przypadek.
— Myślisz, że…
— Uważam, że Schwartz jest szpiegiem Tamtych, Shekt odpowiada za kontakt z 
ziemskimi zdrajcami, zwolennikami asymilacjonizmu, a Arvardan występuje jako 
łącznik Imperium. Proszę zauważyć, jak umiejętnie zorganizowano spotkanie 
Schwartza z Arvardanem. Schwartzowi pozwala się uciec. Następnie, odczekawszy 
stosowną ilość czasu, jego pielęgniarka — jeszcze jednym zrządzeniem losu jest 
nią córka Shekta — wyrusza na poszukiwania. Gdyby w ich niezwykle precyzyjnym 
planie coś nawaliło, niewątpliwie nagle by go znalazła; w oczach wszystkich 
Schwartz stałby się biednym, ciężko chorym pacjentem i trafiłby z powrotem do 
kliniki, by później ponowić próbę. I rzeczywiście, dwóch ciekawskich taksówkarzy 
poinformowano o jego rzekomej! chorobie, co zresztą, o ironio, później zemściło 
się na spiskowcach.:! Teraz proszę uważnie prześledzić ich poczynania. Schwartz 
i Arvardan po raz pierwszy spotykają się w baromacie. Pozornie; wcale się nie 
znają. To wstępne spotkanie, zaplanowane wyłącznie po to, by dać znak, że jak 
dotąd wszystko idzie dobrze i można wykonać następne posunięcie… Przynajmniej 
doceniają naszą sprawność, powinno nam to pochlebiać.
Potem Schwartz wychodzi; po kilku minutach Arvardan podąża za nim, aby natknąć 
się na córkę Shekta. Cały plan jest zgrany z dokładnością co do sekundy. Już 
razem, po odegraniu krótkiej scenki na użytek wspomnianych taksówkarzy, kierują 
się do domu towarowego Dunham, gdzie spotykają Schwartza. Dlaczego akurat w domu 
towarowym? To idealne miejsce schadzki. Zapewnia większą tajność niż najgłębsza 
górska jaskinia. Zbyt łatwo dostępny, by budzić podejrzenia. Zbyt zatłoczony, by 
móc tam kogoś śledzić. Trzeba przyznać, że nasz przeciwnik jest naprawdę dobry.
Najwyższy kapłan poruszył się w fotelu.
— Jeśli jest aż tak doskonały, to wygra.
— Niemożliwe. Już poniósł klęskę. To zaś zawdzięczamy naszemu znakomitemu 
Natterowi.
— Kto to jest Natter?
— Mało znaczący agent, którego po tej sprawie trzeba będzie wykorzystać do 
znacznie poważniejszych zadań. Jego wczorajszemu postępowaniu nie da się nic 
zarzucić. Stały przydział nakazywał mu obserwować Shekta. W tym celu Natter 
założył stoisko z owocami naprzeciw instytutu. Przez ostatni tydzień poleciliśmy 
mu zwracać szczególną uwagę na wszystko, co wiąże się ze sprawą Schwartza.
Natter był na posterunku, kiedy Schwartz (którego widział zarówno na fotografii, 
jak i osobiście, gdy przywieziono go do instytutu) uciekł. Widział wszystko, sam 
pozostając w ukryciu, i to właśnie z jego raportu znamy dokładny przebieg 
wczorajszych wydarzeń. Z niezwykłą wręcz intuicją domyślił się, iż głównym celem 
ucieczki było zaaranżowanie spotkania z Arvardanem. Ponieważ zaś sam nie czul 
się na siłach zrobić użytku z tego spotkania, postanowił mu zapobiec. 
Taksówkarze, którym córka Shekta powiedziała, że Schwartz jest chory, wspomnieli 
o gorączce radiacyjnej. Natter podchwycił ten pomysł ze zręcznością prawdziwego 
geniusza. Gdy tylko wyśledził, że cała trójką zmierza do domu towarowego, 
zawiadomił o przypadku gorączki, a miejscowe władze w Chica — Ziemi niech będą 
dzięki — zareagowały błyskawicznie.
Sklep został opróżniony, a spiskowcy stracili kamuflaż, który w założeniu miał 
ukryć ich rozmowę. Zostali sami, doskonale widoczni dla każdego. Natter jednak 
nie poprzestał na tym. Podszedł do nich i zaproponował, że odprowadzi Schwartza 
do instytutu. Zgodzili się. Cóż mieli robić?… I tak Schwartz i Arvardan nie 
zdołali tego dnia zamienić ani jednego słowa.
Natter nie popełnił też kapitalnego głupstwa, jakim byłoby aresztowanie 
Schwartza. Spiskowcy nadal nie mają pojęcia, że ich już znamy, dzięki czemu mogą 
nas doprowadzić do swych mocodawców.
A Natter posunął się jeszcze dalej. Zawiadomił garnizon imperialny, co było 
iście mistrzowskim posunięciem. Postawił bowiem Arvardana w sytuacji, której ten 
nie mógł wcześniej przewidzieć. Musiał albo zdradzić swą tożsamość jako Tamtego 
i w ten sposób zniweczyć użyteczność własnej osoby, najwyraźniej polegającą na 
tym, iż mógł wędrować po Ziemi jako Ziemianin — albo też utrzymać ją w 
tajemnicy, narażając się na rozliczne nieprzyjemności. Wybrał bardziej heroiczny 
wariant i dla większego realizmu złamał nawet rękę oficerowi garnizonu 
imperialnego. Przynajmniej to można zapisać na jego korzyść.
Jego zachowanie w tej sprawie jest bardzo znaczące. Czy bowiem Tamten narażałby 
się na cios bicza neuronowego dla zwykłej ziemskiej dziewczyny, gdyby od jego 
misji nie zależało tak wiele?
Spoczywające na biurku dłonie najwyższego kapłana zacisnęły się gwałtownie, 
niepokój wykrzywił jego gładkie, szlachetne rysy.
— Dobrze ci tak mówić, Balkisie. Z pozornie nieistotnych drobiazgów udało ci się 
zrekonstruować całą pajęczą sieć, i zrobiłeś to znakomicie. Jestem przekonany, 
że masz całkowitą rację. Logika nie pozostawia innej możliwości… Ale oznacza to, 
że dotarli bardzo blisko, Balkisie. Za blisko… I tym razem nie będą mieli 
litości.
Balkis wzruszył ramionami.
— Nie mogą być zbyt blisko, gdyż inaczej, w obliczu potencjalnego zniszczenia 
całego Imperium już by uderzyli. Poza tym, kończy im się czas. Arvardan wciąż 
musi spotkać się ze Schwartzem, jeśli mają cokolwiek osiągnąć, i dlatego z 
łatwością potrafię przewidzieć, jak postąpią.
— A więc zrób to.
— Teraz muszą wysłać gdzieś Schwartza, aby wszystko się uspokoiło. W tej chwili 
zrobił się wokół nich zbyt wielki szum.
— Ale dokąd go poślą?
— To także wiemy. Schwartz został przywieziony do instytutu przez pewnego 
mężczyznę, farmera. Jego opis dotarł do nas zarówno przez technika Shekta, jak i 
od Nattera. Zbadaliśmy dane rejestracyjne wszystkich farmerów mieszkających w 
promieniu stu kilometrów od Chica i Natter rozpoznał w nim niejakiego Arbina 
Marena. Niezależnie od niego technik również potwierdził identyfikację. Po cichu 
sprawdziliśmy Marena i stwierdziliśmy, że ukrywa on swego teścia, kalekę, 
podpadającego pod Sześćdziesiątkę,
Najwyższy kapłan uderzył pięścią w stół.
— Takie przypadki stają się zbyt częste, Balkisie. Musimy zaostrzyć przepisy…
— Nie o to chodzi, Ekscelencjo. Ważny jest fakt, że farmer, który złamał 
zwyczaje, może paść ofiarą szantażu.
— Och…
— Shekt i jego pozaziemscy wspólnicy potrzebują właśnie kogoś takiego. Wszak 
Schwartz musi pozostać w bezpiecznym ukryciu znacznie dłużej, niż byłoby to 
możliwe w instytucie. Ten farmer, prawdopodobnie bezbronny i całkiem niewinny, 
idealnie nadaje się do tego celu. Cóż, będziemy go obserwować. Ani na moment nie 
spuścimy z oka Schwartza… Kiedyś wreszcie zaplanują kolejne spotkanie z 
Arvardanem, a wtedy będziemy już przygotowani. Czy rozumie pan teraz?
— Tak.
— Ziemi niech będzie chwała. A zatem mogę wrócić do siebie. — Z sarkastycznym 
uśmiechem dodał: — Oczywiście za pańskim pozwoleniem.
A najwyższy kapłan, nieświadom ironii, dźwięczącej w jego słowach, odprawił go 
machnięciem dłoni.
Sekretarz samotnie wracał do swego niewielkiego gabinetu. Kiedy był sam, jego 
myśli czasami wymykały się spod ścisłej kontroli i w tajemnicy karmiły go 
upajającymi wizjami.
Niewiele miejsca zajmowali w nich doktor Shekt, Schwartz, Arvardan, a już 
najmniej — najwyższy kapłan.
Ukazywały mu natomiast obraz jednej planety, Trantora — z którego ogromnej, 
zajmującej całą powierzchnię globu metropolii władano całą Galaktyką. Widział 
też pałac, którego spiralnych wież i wyniosłych łuków w rzeczywistości nigdy nie 
oglądał, podobnie jak żaden inny Ziemianin. Rozmyślał o niewidzialnych liniach 
władzy i chwały, łączących kolejne słońca w stale gęstniejącej sieci, 
splatających się w sznury i potężne liny, które zbiegały się w końcu w tym 
właśnie pałacu i jednej abstrakcyjnej osobie, imperatorze. A imperator przecież 
także był tylko człowiekiem.
Jego umysł zawsze koncentrował się na tej jednej myśli — o ogromnej władzy, 
zdolnej jeszcze za życia obdarzyć jej posiadacza boskością, skupionej w jednej 
osobie. Zwykłym człowieku.
Zwykłym człowieku! Jak on sam!
Mógłby zostać…
11.
ODMIENIONY UMYSŁ
Nadejście zmiany stanowiło niewyraźną, zamazaną plamę w pamięci Josepha 
Schwartza. Wiele razy. pośród absolutnej ciszy — jakże ciche były teraz noce, 
czy kiedykolwiek jaśniały, szumiały i kipiały życiem, rozpierane energią 
milionów ludzi? — w tej nowej ciszy starał się wrócić pamięcią do tamtej chwili. 
Chciałby móc stwierdzić, że wszystko zaczęło się właśnie w jednym zapamiętanym 
momencie.
Najpierw był wstrząsający, przerażający dzień, kiedy Schwartz znalazł się sam w 
obcym świecie — dzień, skryty jakby za mgłą, która przesłoniła również 
wspomnienia z Chicago. Potem wyprawa do Chica i jej dziwne, skomplikowane 
zakończenie. Często o tym myślał.
Coś związanego z jakąś maszyną — pigułki, które mu podawano. Dni 
rekonwalescencji, a potem ucieczka, wędrówka, niezrozumiałe wydarzenia ostatniej 
godziny w domu towarowym. W żaden sposób nie mógł dokładnie odtworzyć tego dnia. 
A przecież teraz, po upływie dwóch miesięcy, wszystko zdawało się takie wyraźne, 
a pamięć służyła mu bez zarzutu.
Już wtedy jednak zaczynało się z nim dziać coś dziwnego. Wyczuwał atmosferę. 
Stary doktor i jego córka byli niespokojni, więcej — bali się. Czy wiedział o 
tym już wtedy? A może to tylko wrażenie uciekiniera, pogłębione jeszcze 
nieustannym rozpamiętywaniem tamtych chwil?
Ale wtedy, w domu towarowym, tuż przedtem nim ów potężny mężczyzna złapał go i 
przytrzymał, tuż przedtem — poczuł nadchodzący cios. Ostrzeżenie to nie nadeszło 
dość wcześnie, by mu pomóc, lecz stanowiło wyraźny objaw zmiany.
No a potem bóle głowy. Nie, niezupełnie bóle. Raczej rodzaj świdrowania, jakby 
ukryte w jego głowie dynamo nagle zaczęło pracować, wywołując wibracje 
nieprzywykłych do tego kości czaszki. W Chicago nigdy nie czuł nic takiego — o 
ile oczywiście te fantazje o Chicago miały w ogóle jakiś sens — podobnie jak 
podczas kilku pierwszych dni spędzonych w tej rzeczywistości.
Czyżby zrobili z nim coś tego dnia w Chica? Maszyna? Pigułki — to był środek 
znieczulający. Operacja? I jego myśli, po raz setny osiągnąwszy tę konkluzję, 
raz jeszcze zatrzymały się w biegu.
Opuścił Chica w dzień po swej nieudanej ucieczce. Teraz zaś czas upływał mu 
spokojnie.
Był tu Grew w swym wózku inwalidzkim. Wciąż powtarzał jakieś słowa i wskazywał 
różne przedmioty, zupełnie jak przedtem ta dziewczyna, Pola. Aż wreszcie pewnego 
dnia Grew przestał posługiwać się bezsensownym bełkotem i zaczął mówić po 
angielsku. Ależ nie, to on — Joseph Schwartz — przestał mówić po angielsku i 
zaczął używać bełkotu. Tylko że teraz nie był to już żaden bełkot.
Wszystko przychodziło mu z taką łatwością. W cztery dni nauczył się czytać. To 
go zaskoczyło. Kiedyś, w Chicago, rzeczywiście miał fenomenalną pamięć, albo 
przynajmniej tak mu się wydawało. Ale nawet wtedy nie był zdolny do podobnych 
wyczynów. A jednak Grew nie wydawał się zdziwiony.
Schwartz poddał się.
Kiedy jesień rozzłociła się na dobre, a świat znów wyglądał jasno i bezpiecznie, 
Schwartz zaczai pracować w polu. To zadziwiające, jak szybko się uczył. I znów 
to samo — nigdy nie popełnił najmniejszego błędu. Potrafił bez problemu 
obsługiwać skomplikowane maszyny, choć tylko raz wyjaśniono mu ich działanie.
Czekał na mrozy, ale nie nadeszły. Zimę mieszkańcy farmy spędzili na 
oczyszczaniu gruntu, nawożeniu i licznych innych przygotowaniach do wiosennych 
zasiewów.
Wypytywał Grewa, starając się wyjaśnić mu, czym jest śnieg, lecz stary spojrzał 
tylko na niego i powiedział:
— Zamarznięta woda, padająca niczym deszcz, tak? Nazywamy to śniegiem. Z tego, 
co wiem, zdarza się to na innych planetach, ale nie na Ziemi.
Od tego czasu Schwartz obserwował wskazania termometru i odkrył, że temperatura 
prawie się nie zmienia. A jednak dni stawały się coraz krótsze, jak można by 
oczekiwać na północy, na przykład na wysokości Chicago. Zastanawiał się, czy 
jest na Ziemi.
Próbował czytać mikrofilmy Grewa, wkrótce jednak zrezygnował. Ludzie nadal byli 
ludźmi, ale szczegóły codziennego życia, wiedza, którą uznawano za oczywista, 
historyczne i socjologiczne odniesienia, które dla niego absolutnie nic nie 
znaczyły — wszystko to szybko go zniechęciło.
Wciąż pojawiały się nowe zagadki. Niezmiennie ciepłe deszcze, nerwowo 
wykrzykiwane polecenia, aby trzymał się z dala od pewnych terenów. Na przykład 
ten wieczór, kiedy w końcu wzięła górę ciekawość, nękająca go w związku ze 
świecącym horyzontem, błękitnym lśnieniem na południu…
Wymknął się po kolacji, ale nie zdążył jeszcze pokonać nawet dwóch kilometrów, 
gdy za jego plecami rozległ się niemal niesłyszalny szum silnika dwukółki, a w 
wieczornym powietrzu szerokim echem zadźwięczał gniewny okrzyk Arbina. Schwartz 
przystanął i pozwolił się zabrać do domu.
Arbin przechadzał się przed nim tam i z powrotem, aż wreszcie powiedział:
— Musisz trzymać się z daleka od wszystkich miejsc, które świecą w nocy.
— Dlaczego? — spytał łagodnie Schwartz. Natychmiast padła ostra odpowiedź.
— Ponieważ te miejsca są zabronione. — Długa przerwa. — Naprawdę nie wiesz, jak 
tam jest?
Schwartz rozłożył ręce.
— Skąd przybyłeś? — wypytywał Arbin. — Czy jesteś Tamtym?
— Kto to jest Tamten?
Arbin wzruszył ramionami i wyszedł.
Ale ten wieczór okazał się bardzo ważny dla Schwartza, podczas krótkiego spaceru 
w stronę blasku coś niezwykłego pojawiło się bowiem w jego umyśle, coś, co 
przerodziło się w Ślad Psychiczny. Tak właśnie to nazwał, bo wydało mu się, że w 
ten sposób najtrafniej opisuje zadziwiające zjawisko.
Był sam pośród ciemniejącego zmierzchu. Nawet odgłos jego kroków na sprężystym 
chodniku zdawał się stłumiony. Nikogo nie widział. Nikogo nie słyszał. Niczego 
nie dotykał.
Niezupełnie… To przypominało dotknięcie, ale nie w sensie fizycznym. Raczej 
czyjąś obecność — łagodne muśnięcie aksamitu.
I nagle zjawiło się drugie. Dwa odrębne ślady, wyraźnie oddalone od siebie. A 
drugi — w jaki sposób je rozróżniał? — był głośniejszy (nie, to niewłaściwe 
słowo), wyraźniejszy, bardziej określony.
W tym momencie Schwartz zrozumiał, że to Arbin. Wiedział o tym co najmniej pięć 
minut przedtem, nim usłyszał szmer silnika dwukółki, dziesięć — nim ujrzał 
samego farmera.
Od tej pory podobnych wrażeń doznawał coraz częściej i częściej.
Schwartz zaczął uświadamiać sobie, że zawsze wie, kiedy Arbin, Loa czy Grew 
znajdują się w zasięgu trzydziestu metrów od niego, nawet kiedy nie ma żadnych 
powodów, by to podejrzewać, a wiele, by przypuszczać, iż są zupełnie gdzie 
indziej. Z początku trudno mu było uznać to za pewnik, wkrótce jednak wiedza ta 
stała się czymś naturalnym.
Zaczął eksperymentować i odkrył, że zawsze wie, gdzie dokładnie przebywają jego 
opiekunowie. Umiał ich rozróżniać, Ślady Psychiczne poszczególnych osób różniły 
się bowiem od siebie. Nigdy nie zdobył się na to, by wspomnieć innym o swych 
nowo odkrytych zdolnościach.
A czasami zastanawiał się, do kogo należał ów pierwszy Ślad na drodze, 
prowadzącej ku jasności. Nie należał do Arbina, Loi ani Grewa. Co z tego jednak? 
Nie miało to najmniejszego znaczenia.
Wkrótce jednak go nabrało. Pewnego wieczoru, kiedy spędzał krowy z pastwiska, 
znów natknął się na ten sam Ślad. Podszedł wtedy do Arbina i spytał:
— Co to za las za Południowymi Wzgórzami?
— Nic ciekawego — padła burkliwa odpowiedź. — To tereny świątynne.
— Co to takiego?
— A cóż cię to obchodzi? — zniecierpliwił się Arbin. — Nazywają je terenami 
świątynnymi, ponieważ stanowią własność najwyższego kapłana.
— Czemu więc nikt ich nie uprawia?
— Nie są przeznaczone do uprawy — odparł Arbin, wyraźnie wstrząśnięty podobnym 
pomysłem. — Było tam wielkie centrum. W pradawnych czasach. To uświęcony grunt i 
nie wolno zakłócać jego spokoju. Posłuchaj, Schwartz, jeśli chcesz u nas zostać, 
opanuj swą ciekawość i weź się do pracy.
— Jeżeli to taki święty teren, czy nikt nie może tam mieszkać?
— Zgadza się. Tam nikogo nie ma.
— Jesteś pewien?
— Całkowicie… I nie wolno ci tam pójść. To oznaczałoby koniec.
— Nie pójdę.
Schwartz odszedł na bok, zamyślony i dziwnie niespokojny. Ślad Psychiczny 
pochodził właśnie z lasów. Czuł go bardzo wyraźnie, a teraz doszła jeszcze nowa 
nuta: to był wrogi ślad, niebezpieczny.
Dlaczego? Dlaczego?
Nadal jednak nie śmiał nic powiedzieć. Nie uwierzyliby mu i w rezultacie 
spotkałoby go coś nieprzyjemnego. O tym też wiedział. W istocie wiedział za 
dużo.
Ostatnio stał się też jakby młodszy. Oczywiście nie w sensie fizycznym. Co 
prawda spadł mu brzuch i urosły bary. Mięśnie stały się twardsze i bardziej 
sprężyste, poprawiło się trawienie. Wszystko to było efektem pracy na świeżym 
powietrzu. Ale Schwartz był również — przede wszystkim — świadom czegoś zupełnie 
innego. Chodziło o jego sposób myślenia.
Starsi ludzie zazwyczaj zapominają, jak myśleli, gdy byli młodzi — błyskawiczne 
skojarzenia, młodzieńcza intuicja, śmiałe pomysły. Stopniowo przywykają do 
powolniejszego, bardziej racjonalnego myślenia, a ponieważ nagromadzone 
doświadczenie wynagradza im to z nawiązką, starzy ludzie uważają się za 
mądrzejszych niż młodzi.
Schwartzowi jednak pozostał cały zasób doświadczeń, a teraz z radością odkrył, 
iż od razu rozumie wszystko, co mu wyjaśniano. Najpierw uważnie wysłuchiwał 
instrukcji Arbina, potem zaczął je przewidywać, wybiegać myślą naprzód. W 
rezultacie czuł się młodszy w znacznie subtelniejszy sposób, niż mogła to 
sprawić sama, nawet najznakomitsza kondycja fizyczna.
Minęły dwa miesiące i nagle wszystko się wyjaśniło — podczas partii szachów, 
rozegranej z Grewem w altanie.
O dziwo, szachy zupełnie się nie zmieniły. Pomijając nazwy figur. Reszta była 
dokładnie taka, jaką Schwartz pamiętał, co przyniosło mu prawdziwą ulgę. 
Przynajmniej w tej materii nie zawiodła go jego nieszczęsna pamięć.
Grew opowiedział mu o różnych odmianach szachów. Istniały szachy czteroosobowe, 
w których każdy z graczy dysponował własną szachownicą, stykającą się w rogach z 
dwiema innymi, a leżąca pośrodku piąta pełniła rolę wspólnej ziemi niczyjej. 
Były też szachy trójwymiarowe — osiem szachownic umieszczano jedna nad drugą, 
każda figura poruszała się w trzech wymiarach, tak jak przedtem w dwóch, liczba 
figur i pionków została podwojona, wygrana zaś następowała jedynie w razie 
jednoczesnego mata obu nieprzyjacielskich królów. W popularniejszych odmianach 
początkowe pozycje graczy ustalano rzutem kostki, pewne pola dawały figurom 
określone korzyści (lub przynosiły straty); czasami też wprowadzano do gry nowe 
figury o dziwnych właściwościach. Ale same szachy, te jedyne, prawdziwe, 
przetrwały nie zmienione — a w turnieju pomiędzy Grewem i Schwartzem odbyło się 
już ponad pięćdziesiąt partii.
Kiedy zaczynali, Schwartz mgliście pamiętał same ruchy i nic więcej, toteż w 
pierwszych meczach stale przegrywał. Wkrótce jednak sytuacja uległa zmianie i 
jego przegrane stały się rzadsze. Grew walczył coraz uważniej, dłużej myślał nad 
kolejnymi ruchami, w przerwach między posunięciami wypalał całą fajkę, aż 
wreszcie z trudem począł godzić się z kolejnymi porażkami. Teraz grał białymi, a 
jego pion stał już na E4. — No, dalej — popędzał Schwartza kwaśno. Jego zęby 
zacisnęły się na ustniku fajki, oczy uważnie obserwowały szachownicę. Zapadał 
zmierzch. Schwartz zajął swoje miejsce i westchnął. Ostatnio gra stawała się 
coraz mniej interesująca, stopniowo bowiem poznawał taktykę przeciwnika i zaczął 
odgadywać jego posunięcia, nim jeszcze zostały wykonane. Zupełnie jakby zaglądał 
przez małe, zamglone okienko wprost do głowy Grewa. A fakt, że sam niemal 
instynktownie wiedział, jak odpowiedzieć na każdy ruch, jeszcze pogarszał 
sprawę.
Używali „nocnej szachownicy”, świecącej w mroku pomarańczowo–błękitną kratką. 
Figury, w słońcu wyglądające jak zwykłe, niezgrabne kawałki czerwonawej gliny, w 
ciemności przechodziły całkowitą przemianę. Połowa nabierała mlecznobiałego 
blasku, który nadawał im wygląd lśniącej, chłodnej porcelany, reszta zaś 
połyskiwała drobnymi iskierkami czerwieni.
Pierwsze posunięcia były bardzo szybkie. Pion Schwartza odpowiedział na 
wyzwanie, lądując na E5. Grew przesunął konia na F3; Schwartz skoczył swoim na 
C6. Następnie biały goniec ruszył na B5, jednak Schwartz przesuwając piona o 
jedno pole zmusił przeciwnika do cofnięcia się na A4. Potem przestawił drugiego 
konia na F6.
Świecące figury wędrowały po szachownicy jakby poruszane własną wolą, ciemność 
bowiem skrywała przesuwające je palce.
Schwartz był przerażony. Wiedział, że Grew może go wziąć za szaleńca, ale musiał 
się dowiedzieć. Spytał więc nagle:
— Gdzie ja jestem?
Grew oderwał spojrzenie od szachownicy, na której właśnie wykonał przemyślny 
skok koniem na C3.
— Słucham?
Schwartz nie znał słów, oznaczających „państwo” albo „naród”.
— Co to za świat? — uściślił i przesunął gońca na F7.
— Ziemia — odparł krótko Grew i dokonał dramatycznej roszady, najpierw 
przesuwając wysoką figurkę króla, potem przeskakując nad nią przysadzistą wieżą.
Była to zupełnie niezadowalająca odpowiedź. Umysł Schwartza przetłumaczył 
słowo,— którego użył Grew, na znajome określenie „Ziemia”. Tak, ale która? Każda 
planeta jest „Ziemią” dla jej mieszkańców. Schwartz przesunął piona z B7 o dwa 
pola, i goniec Grewa znów musiał umykać, tym razem na B3. Następnie obaj, 
Schwartz i Grew, przestawili broniące dostępu do królowych piony o jedno pole, 
uwalniając w ten sposób gońce i szykując się do bitwy, która już wkrótce miała 
rozegrać się na środkowych polach.
Z całym spokojem i opanowaniem, na jakie było go stać, Schwartz spytał od 
niechcenia:
— Który mamy rok? — i wykonał roszadę. Grew namyślał się chwilę, kompletnie 
zaskoczony.
— Co się tak dzisiaj przyczepiłeś? Nie masz ochoty grać? Jeśli to ma cię 
uszczęśliwić, jest rok osiemset dwudziesty siódmy — po czym dodał kpiąco: — E. 
g. — Marszcząc w skupieniu brwi zapatrzył się w dal, aż wreszcie z trzaskiem 
postawił konia na D5, rozpoczynając atak.
Schwartz wymknął się zręcznie, kontratakując własnym koniem na A5, i potyczka 
rozgorzała na dobre. Koń Grewa przechwycił gońca, który wyskoczył w górę, 
skąpany w czerwonym ogniu, aby z głośnym szczękiem wylądować w pudełku, gdzie 
spoczął niczym martwy wojownik, pogrzebany do czasu kolejnej bitwy. A potem 
zwycięski koń błyskawicznie padł łupem czarnej królowej. Grew zawahał się 
chwilę, po czym, burząc cały plan ataku, cofnął swego drugiego konia na 
bezpieczną pozycję El, gdzie był on praktycznie bezużyteczny. Wtedy koń 
Schwartza powtórzył pierwszą wymianę, bijąc gońca i z kolei stając się ofiarą 
piona. Znów zapadła cisza, po czym Schwartz zapytał cicho:
— Co to znaczy e. g.?
— Słucham? — mruknął zrzędliwie Grew. — A, wciąż próbujesz zorientować się, jaki 
to rok? Widziałem już różnych idiotów… Przepraszam, wciąż zapominam, że dopiero 
miesiąc temu nauczyłeś się mówić. Ale przecież jesteś inteligentny. Naprawdę nie 
wiesz? No dobrze. Jest osiemset dwudziesty siódmy rok ery galaktycznej. Era 
galaktyczna: e. g. — rozumiesz? Osiemset dwadzieścia siedem lat od założenia 
Imperium Galaktycznego; osiemset dwadzieścia siedem lat od dnia koronacji 
Frankenna Pierwszego. A teraz, jeśli mogę prosić, twój ruch.
Ale palce Schwartza na moment zacisnęły się na gotowym do skoku koniu. Powoli 
ogarniała go rozpacz.
— Jedną chwileczkę — powiedział i postawił konia na D7. — Czy rozpoznajesz 
którąś z tych nazw? Ameryka, Azja, Stany Zjednoczone, Rosja, Europa — desperacko 
starał się znaleźć jakikolwiek punkt zaczepienia.
W ciemności główka fajki Grewa jarzyła się słabym ciemnoczerwonym blaskiem, 
podczas gdy zgarbiony cień starego trwał w bezruchu nad świecącą szachownicą, 
jakby uciekło z niego całe życie. Nawet jeśli potrząsnął głową, Schwartz nie 
mógł tego dostrzec. Nie musiał zresztą. Wyczuł przeczącą odpowiedź tamtego tak 
wyraźnie, jakby usłyszał ją na własne uszy.
Spróbował jeszcze raz.
— Czy wiesz, gdzie mógłbym znaleźć mapę?
— Żadnych map — warknął Grew — chyba że chcesz zaryzykować głowę w Chica. Nie 
jestem geografem. I nigdy nie słyszałem nazw, które wymieniłeś. Co to ma być? 
Ludzie?
Zaryzykować głowę? Czemu? Schwartza ogarnął nagły chłód. Czyżby popełnił jakąś 
zbrodnię? Czy Grew o tym wie?
— Wokół Słońca krąży dziewięć planet, prawda? — spytał łamiącym się głosem.
— Dziesięć — padła nie dopuszczająca sprzeciwu odpowiedź. Schwartz zawahał się. 
Mogli przecież odkryć jeszcze jakąś, o której dotąd nie słyszał. Skąd jednak 
Grew miałby coś wiedzieć na ten temat? Przez chwilę odliczał coś na palcach.
— Jaka jest szósta planeta? Czy ma może pierścienie? Grew wolno przesunął swego 
piona z F2 o dwa pola. Schwartz natychmiast uczynił to samo z jego 
odpowiednikiem.
— Chodzi ci o Saturna? Oczywiście, że ma pierścienie — Grew zastanawiał się, co 
robić. Mógł wybrać między biciem pionów na E5 i F5, a nie potrafił do końca 
uświadomić sobie konsekwencji obu ruchów.
— A czy pomiędzy Marsem i Jowiszem, to znaczy czwartą i piątą planetą, jest pas 
asteroidów — takich małych planet?
— Owszem — mruknął Grew, nabijając na nowo fajkę i rozmyślając gorączkowo. Jego 
niezdecydowanie irytowało Schwartza. Teraz, kiedy był już pewien, że 
rzeczywiście przebywa na Ziemi, rozgrywka szachowa zupełnie przestała go 
interesować. Pytania kłębiły mu się w głowie i jedno zdołało jakoś odnaleźć 
drogę na zewnątrz.
— A zatem twoje filmy mówiły prawdę? Rzeczywiście istnieją inne światy? I 
mieszkają na nich ludzie?
Teraz to Grew uniósł wzrok sponad szachownicy, starając się przebić spojrzeniem 
otulającą ich ciemność.
— Pytasz serio?
— Czy to prawda? Powiedz!
— Na Wielką Galaktykę! Ty chyba naprawdę nie wiesz!
Schwartz poczuł się upokorzony własną ignorancją.
— Proszę…
— Oczywiście, że są inne światy. Miliony! Każda gwiazda, którą widzisz na 
niebie, ma swoje planety, jak również większość z tych, których stąd nie widać. 
I wszystko to należy do Imperium.
Każde słowo Grewa budziło w umyśle Schwartza delikatne echa, jakby iskierki 
przeskakujące z mózgu do mózgu. Jego zdolności rosły z dnia na dzień. Może już 
niedługo będzie mógł odbierać w swym umyśle sygnały, nawet kiedy nadawca zachowa 
milczenie?
W tym momencie po raz pierwszy pomyślał o tej szaleńczej możliwości. Czyżby w 
jakiś sposób przeniósł się w czasie? Przespał całe stulecia?
— Kiedy się to wszystko zaczęło, Grew? — szepnął ochrypłym głosem. — Ile lat 
minęło od czasu, gdy była tylko jedna planeta?
— Co masz na myśli? — w głosie starego zadźwięczała nagła podejrzliwość. — Czy 
należysz do Starszych?
— Do czego? Nie, nigdzie nie należę, ale czy Ziemia nie była kiedyś jedynym 
światem?
— Tak twierdzą Starsi, ale kto to może wiedzieć? Z tego, co mi wiadomo, 
zaludnione planety istnieją od zawsze.
— To znaczy?
— Przypuszczam, że od tysięcy lat. Pięćdziesięciu tysięcy, stu — nie umiem 
powiedzieć.
Tysiące lat! Schwartz w panice poczuł, jak coś dławi go w gardle. I wszystko to 
pomiędzy dwoma krokami? Ułamek sekundy, chwila, jedno mgnienie oka — i skoczył 
parę tysięcy lat w przyszłość? Poczuł, jak powracają bezpieczne myśli o amnezji. 
Zapewne, wiedziony niedoskonałymi wspomnieniami, źle rozpoznał Układ Słoneczny.
Teraz jednak Grew wykonał wreszcie kolejny ruch — zbił piona z F5 i Schwartz 
niemal odruchowo zauważył, że przeciwnik dokonał niewłaściwego wyboru. Sam bez 
trudu odpowiadał na każdą zaczepkę. Jego wieża runęła naprzód, by połknąć 
pierwszy ze zdublowanych białych pionów. Biały koń znów skoczył do przodu na F3. 
Goniec Schwartza przesunął się na B7, szykując się do akcji. Grew postąpił 
podobnie, umieszczając gońca na D2.
Schwartz przed swym ostatecznym atakiem przerwał, by zapytać:
— Ziemia stoi na czele, tak?
— Na czele czego?
— Impe…
Grew zareagował wściekłym rykiem, od którego nawet figurom szachowym zatrzęsły 
się kolana.
— Posłuchaj, męczą mnie twoje pytania. Czyżbyś był aż takim durniem? Czy według 
ciebie Ziemia wygląda, jakby stała na czele czegokolwiek? — powietrze 
zaturkotało cicho w kołach fotela, gdy Grew objeżdżał nim stół, i Schwartz 
poczuł, jak na jego ramieniu zaciskają się palce.
— Patrz! Spójrz tam! — szepnął zdyszany kaleka. — Widzisz horyzont? Widzisz ten 
blask?
— Tak.
— To właśnie jest Ziemia — cała Ziemia. Prócz kilku miejsc, wysepek podobnych do 
naszej.
— Nie rozumiem.
— Skorupa ziemska jest radioaktywna. Dlatego grunt świeci, zawsze świecił i 
zawsze będzie świecił. Nic tam nie rośnie. Nikt nie żyje — naprawdę o tym nie 
wiedziałeś? Jak myślisz, dlaczego istnieje Sześćdziesiątka?
Paraliżujący uchwyt rozluźnił się. Grew znów objechał stół dokoła.
— Teraz twój ruch.
Sześćdziesiątka! I znów Ślad Psychiczny zdradzał towarzyszącą temu słowu aurę 
nieokreślonej grozy. Figury Schwartza same rozgrywały mecz, podczas gdy on 
rozmyślał ze ściśniętym sercem. Jego pion królewski zbił piona przeciwnika. Grew 
przeskoczył koniem na D4, ale czarna wieża z łatwością uniknęła ataku, kryjąc 
się na G5. Koń Grewa podążył za nią na F3, ona jednak znów uciekła na G4. Teraz 
biały pion bojaźliwie wysunął się na H3 i wieża Schwartza śmignęła naprzód, 
bijąc piona i szachując nieprzyjacielskiego króla. Ten oczywiście od razu usunął 
zagrożenie z szachownicy, lecz królowa Schwartza natychmiast zapełniła powstałą 
lukę, stając na G4 i ogłaszając drugi szach królowi. Władca umknął na H1, 
Schwartz odpowiedział przeskakując koniem na F5. Grew przesunął królową na E2, 
rozpoczynając mobilizację sił, białe jednak skontrowały, wysyłając swą królową 
dwa pola naprzód, na G3, i w ten sposób walczące strony znalazły się tuż obok 
siebie. Grew nie miał wyboru — jego królowa powędrowała na G2, blokując drogę 
władczyni nieprzyjaciół. — Koń Schwartza naparł na wroga, bijąc swego 
odpowiednika na F3, a kiedy biały goniec, który nagle znalazł się w 
niebezpieczeństwie, zrejterował pospiesznie na C3, czarny koń ruszył w pościg, 
lądując na D4. Grew zastanawiał się dłuższą chwilę, po czym posłał swą 
oskrzydloną królową po długiej przekątnej, bijąc gońca.
Wtedy wreszcie odetchnął z ulgą. Wieża jego przebiegłego partnera znalazła się w 
niebezpieczeństwie, niedaleko czyhał szach, a biała królowa w każdej chwili 
mogła włączyć się do walki. Poza tym miał przewagę wieży nad pionem.
— Twój ruch — oznajmił z satysfakcją.
Po chwili Schwartz spytał:
— Co… co to jest Sześćdziesiątka?
W głosie Grewa zabrzmiał ostry ton niechęci.
— Czemu pytasz? Po co ci to?
— Proszę — szepnął pokornie Schwartz. Nie zostało mu już zbyt wiele energii. — 
Nie mam żadnych złych zamiarów. Nie wiem, kim jestem, ani co się ze mną stało. 
Może cierpię na amnezję?
— To bardzo prawdopodobne — padła pogardliwa odpowiedź. — A może uciekasz przed 
Sześćdziesiątką? Przyznaj się!
— Mówiłem już przecież, że nie wiem, co to jest Sześćdziesiątka!
Jego rozpaczliwy okrzyk zabrzmiał szczerze. Zapadła długa cisza. Ślad Psychiczny 
Grewa wydał się Schwartzowi złowieszczy, nie zdołał jednak wyróżnić w nim 
żadnych słów.
Wreszcie Grew powiedział wolno:
— Sześćdziesiątka to twoje sześćdziesiąte urodziny. Ziemia może utrzymać 
dwadzieścia milionów ludzi, nie więcej. Aby żyć, trzeba produkować. Jeśli nie 
można produkować, nie wolno żyć. Po sześćdziesiątce… nie można produkować.
— A więc… — usta Schwartza otwarły się ze zdumienia.
— Zostajesz usunięty. To nie boli.
— Zabijają cię?
— To nie zabójstwo. — Sztywno: — Tak musi być. Inne światy nas nie przyjmą, a 
trzeba w jakiś sposób zapewnić miejsce naszym dzieciom. Stare pokolenie musi 
ustąpić pola młodym.
— A jeśli nie przyznasz się, że skończyłeś sześćdziesiąt lat?
— Niby po co? Życie po sześćdziesiątce to nic zabawnego… A co dziesięć lat 
odbywa się spis, który ujawnia wszystkich na tyle głupich, by chcieli żyć dalej. 
Poza tym, mają twój wiek w archiwach.
— Nie mój — wyrwało się Schwartzowi. Nie zdołał powstrzymać tych słów. — Poza 
tym, dopiero kończę pięćdziesiąt.
— To nie ma znaczenia. Mogą sprawdzić po strukturze kostnej. Nie wiedziałeś o 
tym? Nie da się tego ukryć. Następnym razem dorwą i mnie… Hej, teraz twój ruch.
Schwartz zlekceważył ponaglenie.
— To znaczy, że…
— Jasne. Mam tylko pięćdziesiąt pięć lat, ale spójrz na moje nogi. Nie mogę z 
nimi pracować, prawda? W naszej rodzinie są zarejestrowane trzy osoby i 
wyznaczono nam taką ilość pracy, jaka przypada na trójkę robotników. Kiedy 
miałem wylew, powinni byli o tym donieść, wtedy zmniejszono by nam plan. Ale 
wówczas dostałbym przyspieszoną Sześćdziesiątkę, a Arbin i Loa nie chcieli na to 
przystać. Głupcy, bo przez to musieli bardzo ciężko pracować — dopóki ty się nie 
zjawiłeś. Poza tym, wkrótce i tak mnie dostaną… Twój ruch.
— Czy niedługo ma być kolejny spis?
— Owszem… Twój ruch.
— Zaczekaj! — i dalej, gorączkowo: — Czy po sześćdziesiątce wszyscy zostają 
usunięci? Nie robi się żadnych wyjątków?
— Nie dla ciebie czy dla mnie. Najwyższy kapłan dożywa naturalnej śmierci, 
podobnie członkowie Kręgu Starszych; niektórzy naukowcy i ludzie o szczególnych 
zasługach. Niewielu zostaje zakwalifikowanych, może z tuzin rocznie. Twój ruch!
— Kto o tym decyduje?
— Oczywiście najwyższy kapłan. Czy ruszysz się w końcu?
Ale Schwartz wstał.
— Nieważne. Dam ci mata w pięciu posunięciach. Moja królowa bije piona na H3 i 
szachuje twojego króla, musisz przejść na G1. Przesuwam konia na D2 — szach; 
musisz przejść na F2. Moja królowa przeskakuje na G3, a kiedy zmuszony jesteś 
uciec na H1, przechodzi na H3. Mat… Ładna rozgrywka — dodał odruchowo.
Grew długo wpatrywał się w szachownicę, po czym z głośnym okrzykiem zepchnął ją 
ze stołu. Wzgardzone błyszczące figury potoczyły się po trawniku.
— Wszystko przez tę twoją ogłupiającą gadaninę! — ryknął.
Schwartz jednak w ogóle go nie słyszał. Nie był świadom niczego poza palącą 
koniecznością wymknięcia się Sześćdziesiątce. Choć bowiem Browning napisał:
Zestarzej się u mego boku!
Najlepsze jest wciąż o pół kroku
Przed nami…
to słowa te dotyczyły Ziemi tętniącej życiem miliardów ludzkich istnień, nie 
nękanej problemem ograniczonej produkcji żywności. „Najlepsze”, co teraz czekało 
człowieka, to Sześćdziesiątka — i śmierć.
Schwartz miał sześćdziesiąt dwa lata.
Sześćdziesiąt dwa…
12.
UMYSŁ, KTÓRY ZABIŁ
Metodyczny umysł Schwartza rozważył wszystko bardzo dokładnie. Ponieważ nie 
chciał umrzeć, musi opuścić farmę. Jeśli tu zostanie, nadejdzie spis, a wraz z 
nim śmierć.
Zatem należy uciec z farmy. Ale dokąd?
Był jeszcze szpital — czy to był szpital? — w Chica. Tam znalazł kiedyś 
troskliwą opiekę. A dlaczego? Ponieważ z punktu widzenia medycyny stanowił 
interesujący „przypadek”. Czyż jednak nadal nim nie jest? W dodatku teraz 
potrafił jeszcze mówić, mógł podać im objawy, do czego wcześniej nie był zdolny. 
Mógł nawet powiedzieć im o Śladach Psychicznych.
A może wszyscy umieli je odczytywać? Jak można by się o tym przekonać?… Nikt z 
farmy nie potrafił rozpoznawać Śladów. Ani Arbin, ani Loa, ani Grew. Był tego 
pewien. Nigdy nie wiedzieli, gdzie przebywa, jeśli go nie widzieli albo nie 
słyszeli. Nie mógłby przecież pokonać Grewa w szachach, gdyby…
Zaraz zaraz, przecież szachy to popularna gra. A nie dałoby się w nią grać, 
gdyby ludzie potrafili odbierać Ślady Psychiczne. To niemożliwe.
Był zatem wybrykiem natury — okazem psychologicznym. Może życie królika 
doświadczalnego nie jest zbyt wesołe, ale przynajmniej pozwala przetrwać.
A gdyby tak założyć… Przypuśćmy, iż nie cierpi na amnezję, tylko przybył z 
innego czasu. Wtedy oprócz umiejętności odczytywania Śladu Psychicznego miałby 
również ten walor, że jest człowiekiem z przeszłości, okazem wręcz bezcennym z 
punktu widzenia historii i archeologii. Wtedy nie mogliby go zabić. Gdyby mu 
uwierzyli. Hmmm, gdyby uwierzyli.
Ten lekarz uwierzyłby. Owego ranka, gdy Arbin zabrał go do Chica, twarz 
Schwartza pokrywał dwudniowy zarost. Doskonale to pamiętał. Potem zaś włosy już 
nie odrosły, więc musieli coś z nimi zrobić. To oznaczało, że doktor wiedział, 
że on, Schwartz, miał włosy na twarzy. Czyż to nie znaczące? Grew i Arbin nigdy 
się nie golili. Grew powiedział mu kiedyś, że tylko zwierzęta mają owłosione 
pyski.
Musi więc dostać się do doktora. Jak on się nazywał? Shekt? Zgadza się, Shekt.
Tak niewiele jednak wiedział o tym strasznym świecie! Ucieczka w nocy, wędrówka 
na przełaj przez łąki i lasy oznaczały bezpośredni kontakt z nieznanym, 
narażenie się na niebezpieczeństwo skażenia radioaktywnego, pułapki, przed 
którymi nie potrafił się ustrzec. Zatem ze śmiałością kogoś, kto nie ma już nic 
do stracenia, wczesnym popołudniem ruszył naprzód wzdłuż drogi.
Na farmie oczekiwano go dopiero wieczorem, a wtedy znajdzie się już dość daleko. 
Nie poczują przecież, że zniknął jego Ślad Psychiczny.
Przez pierwsze pół godziny maszerował upojony radością, co nie zdarzyło mu się 
od chwili, gdy trafił do tego świata. Wreszcie coś robił; próbował walczyć z 
przeznaczeniem. Miał przed sobą cel, nie dawał się już biernie unosić fali, jak 
wtedy w Chica. No, nieźle, jak na starszego człowieka. Jeszcze im pokaże! I 
wtedy zatrzymał się — przystanął na środku drogi, nagle bowiem przyszło mu na 
myśl coś, o czym kompletnie zapomniał. Był jeszcze przecież obcy Ślad 
Psychiczny, nieznany Ślad, który po raz pierwszy Schwartz wyczuł, kiedy chciał 
dojść do lśniącego horyzontu, zanim dogonił go Arbin; Ślad, obserwujący go z 
terenów świątynnych.
Teraz też był w pobliżu — gdzieś za jego plecami. Czekał. Schwartz wytężył słuch 
— a raczej zmysł, który w odniesieniu do Śladów Psychicznych pełnił podobną 
funkcję. Obcy nie zbliżał się, ale też nie oddalał. W jego Śladzie Schwartz 
wyczytał czujność i wrogość, pozbawione jednak desperacji.
Z czasem obraz wyostrzył się. Człowiek, który go śledził, ani na chwilę nie 
spuszczał go z oczu. Miał też broń.
Ostrożnie, niczym automat Schwartz odwrócił się, obrzucając horyzont bystrym 
spojrzeniem.
I Ślad Psychiczny zmienił się natychmiast.
Stał się ostrożny, pełen wątpliwości i obaw, zarówno o własne bezpieczeństwo, 
jak i powodzenie jakiegoś swego planu. Obraz broni stał się wyraźniejszy, jakby 
właściciel zastanawiał się, czy ma jej użyć w potrzebie.
Schwartz wiedział, że jest słaby i bezbronny. Zdawał też sobie sprawę, że 
obserwator prędzej go zabije, niż pozwoli mu się wyniknąć; pierwszy fałszywy 
ruch mógł oznaczać śmierć. Wokół nie widział nikogo.
Ruszył więc dalej, świadom, że obcy podąża za nim i jest dość blisko, by zabić. 
Plecy Schwartza zesztywniały w oczekiwaniu — na co? Jak to jest, gdy człowiek 
umiera? Jak to jest…? Ta myśl wtórowała rytmowi jego kroków, krążyła w głowie, 
nękała podświadomość, aż wreszcie stała się prawie nie do zniesienia.
W odruchu ostatecznej rozpaczy uczepił się Śladu Psychicznego swego 
prześladowcy. W ten sposób zdoła natychmiast wyczuć wzrost napięcia, gdy broń 
skieruje się w jego stronę, palec naciśnie spust albo guzik. Wtedy natychmiast 
rzuci się na ziemię i ucieknie jak najdalej…
Ale dlaczego? Jeśli chodzi o sześćdziesiątkę, to czemu nie zlikwidowali go od 
razu?
Teoria poślizgu w czasie przybladła w jego umyśle, jej miejsce zajęła 
powracająca myśl o amnezji. Może jest przestępcą, groźnym dla otoczenia 
kryminalistą, pozostającym pod bezustannym nadzorem? Kiedyś mógł być 
dygnitarzem, którego nie wolno po prostu zabić — trzeba go oddać pod sąd. W 
takim razie utrata pamięci stanowiłaby osłonę, utworzoną przez jego nękaną 
poczuciem ogromnej winy podświadomość.
I tak wędrował pustą szosą ku budzącemu coraz większe wątpliwości celowi, a za 
nim postępowała śmierć.
Powoli zapadał zmrok, a wiatr niósł ze sobą martwy chłód. Jak zwykle, Schwartz 
czuł, że coś jest nie w porządku. Oceniał, że nastał już grudzień, i z pewnością 
zachód słońca o czwartej trzydzieści potwierdzał te podejrzenia, lecz wiatr, 
choć chłodny, nie przypominał lodowatych podmuchów zimy.
Schwartz już dawno zdecydował, że utrzymujący się łagodny klimat bierze się 
stąd, iż ta planeta (Ziemia?) otrzymuje ciepło nie tylko od słońca. Radioaktywne 
gleby również je wydzielały, i choć metr kwadratowy nie mógł wytworzyć zbyt 
wiele promieniowania termicznego, miliony kilometrów kwadratowych stanowiły 
znaczące źródło ciepła.
W ciemności Ślad Psychiczny jego prześladowcy zbliżył się. Nadal przeważała w 
nim czujność, połączona z gotowością podjęcia ryzyka. W gęstym mroku stawał się 
coraz bardziej wykrywalny. To ten sam, który towarzyszył mu już tamtej nocy, gdy 
Schwartz wyruszył w stronę jasności. Czyżby teraz bał się zgubić?
— Hej! Ty tam! — zawołał nagle wysoki, nosowy głos. Schwartz zamarł.
Wolno, ciągle jeszcze cały, obrócił się. Zbliżająca się drobna postać zamachała 
ręką, mrok jednak nie pozwalał dostrzec jej? wyraźniej. Schwartz czekał, podczas 
gdy obcy doganiał go niespiesznym krokiem.
— Witaj. Cieszę się, że cię widzę. Samotna wędrówka o tej porze to nic 
przyjemnego. Mogę się do ciebie przyłączyć?
— Jasne — odparł słabo Schwartz. To był właściwy Ślad Psychiczny. Miał przed 
sobą swojego prześladowcę. W dodatku znal tę twarz. Pochodziła z owych 
zapamiętanych jak przez mgłę dni w Chica.
Nagle mężczyzna wydał z siebie pełen zdziwienia okrzyk.
— Słuchaj, ja cię chyba znam! No pewnie! Pamiętasz mnie?
Schwartz nie potrafił stwierdzić, czy w zwykłych okolicznościach, w innych 
czasach uwierzyłby w szczerość nieznajomego. Teraz jednak natychmiast wyczuł 
ukryte pod cienką powłoką sztucznego zdumienia głębsze warstwy Śladu, które 
zdradziły mu — wykrzyczały — że niepozorny człowieczek o bystrych oczach od 
początku doskonale wiedział, kogo spotka. Nie tylko wiedział, ale miał też pod 
ręką śmiercionośną broń, której nie zawaha się użyć.
Schwartz potrząsnął głową.
— Jasne! — upierał się nieznajomy. — Wtedy, w domu towarowym. Uratowałem cię 
przed tłumem — zaniósł się gwałtownym, sztucznym śmiechem. — Ubzdurali sobie, że 
masz gorączkę radiacyjną. Na pewno pamiętasz!
l Schwartz rzeczywiście pamiętał — mętnie. Mężczyzna podobny do tego, widziany 
przez kilka minut, i tłum, który najpierw ich zatrzymał, by potem rozstąpić się 
przed nimi.
— Tak — odparł wreszcie. — Miło mi pana spotkać. — Nie była to zbyt błyskotliwa 
odpowiedź, ale Schwartz nie mógł na poczekaniu wymyślić nic lepszego, mężczyzna 
zaś zdawał się nie zwracać na to uwagi.
— Nazywam się Natter — oznajmił, wyciągając wiotką, miękką dłoń. — Za pierwszym 
razem nie miałem okazji, by z tobą pogadać — można powiedzieć, że porwała nas 
lawina wydarzeń. Ale cieszę się, że będę mógł to nadrobić… Ręka?
— Ja jestem Schwartz — ich dłonie zetknęły się na moment.
— Dlaczego idziesz piechotą? — spytał Natter. — Wybierasz się gdzieś?
Schwartz wzruszył ramionami.
— Po prostu spaceruję.
— Turysta, co? Zupełnie jak ja. Jestem w drodze przez cały rok — to pomaga dać 
odpór smutom.
— Słucham?
— No wiesz. Człowiek czuje, że żyje. Można odetchnąć powietrzem i czuć, jak 
serce tłoczy ci krew. Tym razem jednak zaszedłem za daleko. Nie znoszę samotnych 
powrotów po nocy. Zawsze wolałem towarzystwo. Dokąd idziesz?
Już drugi raz Natter zadał to pytanie, a Ślad Psychiczny podkreślił jeszcze 
wagę, jaką do niego przykładał. Schwartz nie wiedział, jak długo zdoła uniknąć 
odpowiedzi. W umyśle swego prześladowcy wyczuwał niepokój i czujność. Nie 
zadowoli go żadne kłamstwo. Schwartz nie znał tego świata na tyle, by móc 
skutecznie kłamać.
— Do szpitala — odparł.
— Szpitala? Jakiego szpitala?
— Byłem tam podczas poprzedniego pobytu w Chica.
— A, chodzi ci o instytut. Zgadza się? Odprowadziłem cię tam kiedyś, wtedy, gdy 
spotkaliśmy się w sklepie. — Niepokój i rosnące napięcie.
— Do doktora Shekta — dodał Schwartz. — Znasz go?
— Słyszałem o nim. To gruba ryba. Jesteś chory?
— Nie, ale od czasu do czasu mam się zgłaszać na badania. — Czy brzmiało to dość 
przekonująco?
— Na piechotę? — spytał Natter. — Nie wysyła po ciebie samochodu? — Najwyraźniej 
nie był przekonany.
Schwartz nie odpowiedział. Zapadła ciężka cisza. Natter jednak tryskał 
optymizmem.
— Posłuchaj, stary, kiedy tylko dojdziemy do publicznego komunikatora, zamówię 
taksówkę z miasta. Przyjedzie tu po nas.
— Komunikatora?
— Jasne. Jest ich pełno wzdłuż drogi. O, zobacz tam. Odszedł o krok od 
Schwartza, ten jednak krzyknął:
— Stój! Nie ruszaj się!
Natter przystanął. Kiedy się odwrócił, jego twarz miała dziwnie spokojny, 
nieprzenikniony wyraz.
— Co cię ugryzło, stary?
Schwartz odkrył, że nowo poznany język ledwie nadąża za tempem jego gwałtownych 
myśli, gdy zasypywał swego towarzysza gradem szybkich słów:
— Zmęczyło mnie udawanie. Znam cię i wiem, co chcesz zrobić. Masz zamiar 
powiadomić kogoś, że zmierzam do doktora Shekta. Ci w mieście będą gotowi i 
wyślą pojazd, żeby mnie przejął. A ty zabijesz mnie, jeśli spróbuję uciec.
Brwi Nattera zmarszczyły się lekko.
— Co do tego ostatniego masz zupełną rację… — Słowa te nie były przeznaczone dla 
uszu Schwartza, zresztą do nich nie dotarły, lecz ich echo unosiło się na samej 
powierzchni Śladu Psychicznego Nattera.
Na głos natomiast powiedział:
— Zupełnie nie rozumiem, o co panu chodzi. Najwyraźniej coś tu do mnie nie 
dociera — lecz jednocześnie zaczął się odsuwać, a jego ręka wolno wędrowała ku 
biodru.
I Schwartz stracił resztkę samokontroli. W szaleńczej furii zamachał rękami.
— Zostaw mnie! Daj mi spokój! Co ci zrobiłem?… Odejdź! ODEJDŹ!
Jego głos wzniósł się do przeszywającego falsetu, nienawiść wykrzywiła twarz. 
Nienawiść i strach przed tym stworem, który go prześladował i którego umysł aż 
kipiał od wrogich myśli. Jego własny umysł zebrał się w sobie i uderzył Ślad 
Psychiczny Nattera, próbując pozbyć się jego natarczywej obecności, zerwać 
kontakt…
I Ślad Psychiczny zniknął. Nagle i całkowicie. Nastąpił moment 
wszechogarniającego bólu — nie w umyśle Schwartza, lecz u jego przeciwnika — a 
potem cisza. I nicość. Ślad Psychiczny rozpłynął się, niczym uścisk nagle 
zwiotczałych, martwych palców.
Ciało Nattera leżało bezwładnie jak śmieć na ciemnej powierzchni drogi. Schwartz 
podkradł się bliżej. Natter był drobny i szczupły, łatwo dało się go odwrócić. 
Cierpienie pozostawiło na jego twarzy niezniszczalne piętno. Bolesne bruzdy nie 
zniknęły, przeciwnie — głęboko wryły się w skórę. Schwartz poszukał pulsu, ale 
go nie wyczuł.
Wyprostował się, ogarnięty grozą.
Zabił człowieka!
Równocześnie jednak poczuł ogromne zdumienie.
Nawet go nie dotknął! Zabił go samą nienawiścią, w jakiś sposób atakując Ślad 
Psychiczny.
Jakimi jeszcze mocami dysponował?
Szybko podjął decyzję. Przeszukał kieszenie martwego Nattera i znalazł 
pieniądze. Doskonale! Przydadzą się na pewno. Potem odciągnął ciało na pole i 
ukrył w wysokiej trawie.
Wędrował jeszcze dwie godziny. Nie niepokoił go żaden inny Ślad Psychiczny.
Tę noc przespał na polu, a następnego ranka, po kolejnych dwóch godzinach marszu 
dotarł do przedmieść Chica.
Dla Schwartza Chica było tylko małą mieściną, a w porównaniu z Chicago, które 
pamiętał, ruch uliczny wydawał się słaby i bardzo ograniczony. Mimo to liczba 
napotkanych Śladów Psychicznych oszołomiła go. Czuł się kompletnie zagubiony.
Było ich tak wiele! Niektóre przepływały obok, mgliste i rozproszone; inne, 
zdecydowane i wyraziste, przyciągały uwagę. Mijali go ludzie, w których umysłach 
rozbrzmiewały ciche eksplozje, głowy innych przechodniów zdawały się zupełnie 
puste, chyba że nawiedziło je miłe wspomnienie świeżo spożytego śniadania.
Z początku Schwartz odwracał się, reagując na każdy nowy Ślad Psychiczny, biorąc 
wszystkie do siebie. Po niespełna godzinie jednak nauczył się je ignorować.
Teraz słyszał już słowa, nawet jeśli nie zostały wypowiedziane na głos. To było 
coś nowego, zaczął więc nasłuchiwać. Otaczały go ciche, niezwykłe echa, oderwane 
i rozproszone; dalekie… A wraz z nimi wyczuwał towarzyszące im żywe emocje i 
wiele innych wrażeń, niemożliwych do opisania — toteż roztoczyła się przed nim 
szeroka panorama tego świata, obraz kipiącego życia, dostrzegalny tylko dla 
niego.
Odkrył, że może wniknąć do mijanych przez siebie budynków, wysyłając do wnętrza 
swój umysł. Niczym spuszczony ze smyczy ogar przenikał on do środka przez 
niewidoczne dla oczu szpary i przynosił swemu panu kości — sekretne myśli ludzi.
W końcu Schwartz przystanął przed wielkim kamiennym gmachem, aby się zastanowić. 
Jego prześladowcy (kimkolwiek byli) starali się go schwytać. Zabił wprawdzie 
jednego, lecz musieli być też inni — ci, których tamten chciał zawiadomić. 
Najlepiej będzie, jeśli przyczai się gdzieś na kilka dni. Ale jak to zrobić? 
Znaleźć pracę?…
Uważnie zbadał budynek, przed którym właśnie stał. Z wnętrza odebrał daleki Ślad 
Psychiczny, niosący z sobą możliwość płatnego zajęcia. Szukano tam pracowników w 
branży tekstylnej — a Schwartz był kiedyś krawcem.
Wszedł do środka; nikt nie zwrócił na niego najmniejszej uwagi. Dotknął czyjegoś 
ramienia.
— Przepraszam, ja w sprawie pracy.
— Za tymi drzwiami! — Ślad Psychiczny, jaki towarzyszył tym słowom, był pełen 
złości i obaw.
Siedzący za drzwiami szczupły mężczyzna o spiczastym podbródku natychmiast 
zasypał go pytaniami. Jego palce gładziły klasyfikator, do którego wpisywał 
wszystkie odpowiedzi.
Schwartz jąkając się zaczai niepewnie recytować mieszaninę półprawd i kłamstw.
Kadrowiec z całkowitą obojętnością zaczął od początku. Pytania padały jedno za 
drugim:
— Wiek?… Pięćdziesiąt dwa lata? Hmmm. Stan zdrowia?… Żonaty?… Doświadczenie?… 
Czy pracował już przy tekstyliach?… No dalej, jakich?… Termoplastach? 
Elastomerach?… Co to znaczy: „Chyba przy wszystkich”?… Gdzie pracował ostatnio?… 
Proszę przeliterować… Nie jest pan z Chica, prawda?… Gdzie są pańskie 
dokumenty?… Musi je pan dostarczyć, jeśli chce pan, abyśmy podjęli jakieś 
konkretne działania… Jaki jest pański numer rejestracyjny?
Schwartz zaczął się wycofywać. Nie przewidział takiego obrotu sprawy. Ślad 
Psychiczny siedzącego przed nim mężczyzny zaczął ulegać zmianie. Przepełniały go 
podejrzenia, które stopniowo przeradzały się w pewność. Pod cieniutką warstewką 
życzliwości i sympatii leżały niezgłębione pokłady nienawiści, a kryjąca je 
maska w zestawieniu z nimi stawała się jeszcze bardziej złowieszcza.
— Myślę — stwierdził nerwowo Schwartz — że nie nadaję się do tej pracy.
— Nie, nie, niech pan wraca — mężczyzna skinął na niego. — Mamy coś dla pana. 
Proszę tylko pozwolić, abym zerknął do naszych danych. To nie potrwa długo — 
uśmiechnął się, lecz jego Ślad był jeszcze wyraźniejszy i zdecydowanie bardziej 
nieprzyjazny.
Nacisnął guzik interkomu…
W nagłej panice Schwartz rzucił się do drzwi.
— Łapać go! — wrzasnął tamten, wyskakując zza biurka.
Schwartz całą siłą umysłu natarł gwałtownie na jego Ślad Psychiczny i usłyszał 
za plecami jęk bólu. Obejrzał się przez ramię. Kadrowiec siedział na podłodze; 
jego twarz wykrzywiało cierpienie, przesłaniał skronie rękami. Jakiś mężczyzna 
nachylał się nad nim; po chwili, w odpowiedzi na gwałtowny gest przełożonego 
ruszył w stronę Schwartza. Ten jednak nie czekał dłużej.
Wypadł na ulicę, świadom, że zapewne już go szukają. Bez wątpienia wiele osób 
otrzymało jego rysopis, a przynajmniej jedna — kadrowiec — zdołała go rozpoznać.
Uciekał biegnąc na oślep ulicami. Przyciągał uwagę, coraz liczniejszą, ulice 
bowiem wypełniały się ludźmi — podejrzenia, wszędzie podejrzenia — podejrzewali 
go, bo biegł, a jego ubranie było pogniecione i nie dopasowane…
Pośród tłumu Śladów Psychicznych, oszołomiony własnym strachem i rozpaczą, nie 
potrafił zidentyfikować prawdziwych nieprzyjaciół, tych, którzy nie żywili 
podejrzeń, lecz mieli pewność. Toteż nic nie ostrzegło go przed biczem 
neuronowym.
Nagle zawładnął nim potworny ból — ból, który pojawił się znienacka, niczym 
smagnięcie bata, i trwał jak ciężar miażdżącej ciało skały. Przez kilka sekund 
Schwartz balansował na krawędzi cierpienia, po czym odpłynął w nieświadomość.
13.
PAJĘCZA SIEĆ W WASHENN
Tereny Kolegium Starszych w Washenn sprawiały stateczne, surowe wrażenie. 
Naczelną ideą przyświecającą budowniczym była niewątpliwie prostota. Jest coś 
naprawdę imponującego w widoku zbitych grupek nowicjuszy, przechadzających się 
wieczorem pomiędzy drzewami Czworokąta — gdzie wstęp mieli tylko Starsi. Czasami 
trawnik przecinała odziana w zieloną tunikę postać Starszego z Wewnętrznego 
Kręgu, uprzejmie odbierająca oznaki szacunku.
A czasem, bardzo rzadko, pojawiał się najwyższy kapłan we własnej osobie.
Nigdy jednak nie widziano go takim jak teraz: prawie biegł, nie zważając na 
uniesione w geście poszanowania dłonie, obojętny na obserwujące go oczy, wymianę 
pytających spojrzeń, lekko uniesione brwi.
Najwyższy kapłan wpadł do sali obrad prywatnym wejściem i biegiem ruszył w górę 
pustej, stromej pochylni. Drzwi, w które załomotał, otwarły się pod naciskiem 
stopy ukrytego wewnątrz człowieka, i najwyższy kapłan wszedł do środka.
Jego Sekretarz ledwie na moment uniósł wzrok, po czym z powrotem pochylił się 
nad swym prostym, niewielkim biurkiem. Na blacie przed nim leżał miniaturowy, 
ekranowany silnym polem telewizor. Sekretarz z uwagą słuchał wiadomości, od 
czasu do czasu rzucając spojrzenie na wysoki stos oficjalnych dokumentów, 
piętrzący się na biurku. Najwyższy kapłan ostro zastukał palcami w blat.
— Co to jest? Co się dzieje?
W oczach Sekretarza pojawił się chłodny błysk.
— Witam, Ekscelencjo — powiedział i odsunął na bok telewizor.
— Daj sobie spokój z powitaniami! — warknął niecierpliwie najwyższy kapłan. — 
Chcę wiedzieć, co się dzieje.
— Mówiąc w największym skrócie, nasz człowiek uciekł.
— Masz na myśli mężczyznę synapsyfikowanego przez Shekta — Tamtego — szpiega — 
człowieka z farmy niedaleko Chica…
Nie wiadomo, ile jeszcze określeń wymyśliłby zaniepokojony kapłan, gdyby 
Sekretarz nie przerwał mu krótkim obojętnym:
— Owszem.
— Dlaczego mnie o tym nie poinformowano? Czemu nigdy nie zawiadamia się mnie o 
podobnych sprawach?
— Konieczne było natychmiastowe działanie, a pan zajmował się w tym czasie czymś 
innym. Pozwoliłem sobie zatem zastąpić pana najlepiej, jak umiałem.
— O tak, bardzo dbasz o moje obowiązki, jeśli tylko chcesz się mnie pozbyć. Ale 
ja nie dam się zbyć byłe czym. Nie pozwolę, by pomijano mnie przy podejmowaniu 
decyzji. Nie…
— Dosyć — uciął cicho Sekretarz i najwyższy kapłan urwał w pół krzyku. 
Odkaszlnął, zawahał się przez chwilę, po czym spytał miękko:
— Co wiemy na pewno, Balkisie?
— Prawie nic. Po dwóch miesiącach cierpliwego wyczekiwania Schwartz uciekł, był 
śledzony, i zniknął.
— Jak to: zniknął?
— Nie wiemy dokładnie, ale to nie wszystko. Zeszłej nocy nasz agent Natter po 
raz trzeci nie zameldował się w centrali. Jego współpracownicy ruszyli na 
poszukiwanie drogą do Chica i o świcie znaleźli go. Leżał w rowie koło drogi — 
martwy.
Najwyższy kapłan zbladł.
— Zabił go Tamten?
— Zapewne, choć nie możemy tego stwierdzić z całą pewnością. Nie było żadnych 
śladów przemocy, poza wyrazem cierpienia na jego twarzy. Oczywiście zostanie 
przeprowadzona sekcja zwłok. Mógł przecież umrzeć na zawał w najmniej stosownym 
momencie.
— Byłby to nieprawdopodobny zbieg okoliczności.
— I ja tak sądzę — odparł zimno Sekretarz — ale jeśli to Schwartz go zabił, 
dalsze wydarzenia stają się jeszcze bardziej zagadkowe. Widzi pan, Ekscelencjo, 
z naszej poprzedniej analizy wynikało jasno, że Schwartz wyruszy do Chica, aby 
spotkać się z Shektem, i Nattera rzeczywiście znaleziono przy drodze łączącej 
farmę Marena z miastem. Zatem trzy godziny temu postawiliśmy naszych ludzi w 
stan pogotowia i zbieg został schwytany.
— Schwartz? — spytał z niedowierzaniem najwyższy kapłan.
— Niewątpliwie.
— Dlaczego więc od razu tego nie powiedziałeś?
Balkis wzruszył ramionami.
— Mam ważniejsze rzeczy na głowie, Ekscelencjo. Schwartz znajduje się w naszych 
rękach. Został jednak schwytany z zadziwiającą łatwością, co niezbyt pasuje do 
okoliczności śmierci Nattera. Jak ktoś do tego stopnia przebiegły, zdolny wykryć 
i zabić Nattera — znakomitego agenta — może być na tyle głupi, by zaraz 
następnego ranka przybyć do Chica i otwarcie, bez żadnego przebrania wejść do 
fabryki w poszukiwaniu pracy?
— Czy tak właśnie zrobił?
— Dokładnie to… Takie zachowanie przywodzi na myśl dwie możliwości. Albo zdążył 
już przekazać wszystkie posiadane informacje Shektowi lub Arvardanowi i teraz 
dał się schwytać, by odwrócić naszą uwagę, albo też w spisek zamieszani są 
jeszcze inni nie znani nam agenci, których osłania. W każdym przypadku nie 
możemy być zbyt pewni siebie.
— Nic już nie wiem — stwierdził bezradnie najwyższy kapłan. Jego przystojną 
twarz wykrzywił grymas niepokoju. — To dla mnie zbyt skomplikowane.
Balkis uśmiechnął się z lekką, acz dostrzegalną pogardą i zaryzykował:
— Za cztery godziny ma pan umówione spotkanie z doktorem Belem Arvardanem.
— Naprawdę? W jakim celu? Co mam mu powiedzieć? Nie chcę go widzieć.
— Proszę się nie denerwować. Musi się pan z nim spotkać, Ekscelencjo. To dla 
mnie oczywiste. Ponieważ zbliża się dzień rozpoczęcia jego fikcyjnej ekspedycji, 
musi grać dalej, prosząc o pańskie zezwolenie na badanie Ziem Zakazanych. Ennius 
uprzedzał nas o tym, a on jako Prokurator bez wątpienia musi znać wszystkie 
szczegóły tej komedyjki. Przypuszczam, że w tej sprawie zdoła pan odpowiedzieć 
mu frazesami na frazesy i banałami na banały. Najwyższy kapłan skłonił lekko 
głowę.
— Postaram się.
Bel Arvardan przybył na miejsce ze sporym wyprzedzeniem, mógł więc rozejrzeć się 
po otoczeniu. Dla człowieka obeznanego z architektonicznymi cudami Galaktyki 
Kolegium Starszych musiało wyglądać niczym smętna archaiczna bryła wzmocnionego 
stalą granitu. Natomiast w oczach archeologa owa ponura, niemal surowa prostota 
stanowiła właściwe centrum ponurej i surowej cywilizacji. Już same prymitywne 
mury wskazywały na kulturę zwróconą ku dalekiej przeszłości.
Myśli Arvardana powróciły znów do minionych wydarzeń. Jego dwumiesięczna podróż 
po zachodnich kontynentach Ziemi okazała się niezbyt… zabawna. Ów pierwszy dzień 
wszystko zepsuł. I znowu jego myśli powróciły do Chica.
Natychmiast też ogarnęła go złość na samego siebie. Po co znów o tym myśleć? To 
była zwykła, nieuprzejma, przeraźliwie niewdzięczna ziemska dziewczyna. Dlaczego 
więc czuł się winny?
A jednak…
Czy wziął pod uwagę wstrząs, jaki musiała przeżyć odkrywszy, iż jej towarzysz 
jest Tamtym, podobnie jak oficer, który ją obraził i za którego grubiaństwa 
Arvardan zapłacił mu złamaniem ręki? Ostatecznie skąd miał wiedzieć, ile 
wycierpiała od przybyszów z Galaktyki? I nagle, bez żadnego przygotowania 
dowiedziała się, że on również do nich należy.
Gdyby tylko okazał większą cierpliwość… Czemu tak brutalnie się z nią obszedł? 
Nawet nie pamiętał jej nazwiska. Pola jakaś tam. Dziwne! Zazwyczaj pamięć lepiej 
mu służyła. Czyżby podświadomie próbował zapomnieć?
Cóż, to miało sens. Zapomnieć! Właściwie co miałby pamiętać? Ziemska dziewczyna. 
Zwykła ziemska dziewczyna.
Była pielęgniarką w szpitalu. Mógłby spróbować odnaleźć ten szpital. Kiedy się z 
nią rozstał, dostrzegł tylko daleką szarą plamę w mroku, ale na pewno było to 
gdzieś w pobliżu baromatu.
Natychmiast jednak ze złością porzucił tę myśl. Chyba oszalał! Co by to dało? To 
była ziemska dziewczyna. Śliczna, słodka, dziwnie ponęt…
Ziemska dziewczyna!
Do pokoju wszedł właśnie najwyższy kapłan i Arvardan odetchnął z ulgą. Oznaczało 
to bowiem ucieczkę od dnia w Chica. W głębi ducha jednak wiedział, że i tak 
wróci tam myślą. One — to znaczy myśli — zawsze wracały.
Szata najwyższego kapłana lśniła czystością. Na jego czole nie widać było śladów 
pośpiechu ani zwątpienia, zapewne pot również nie nawiedzał go zbyt często.
Rozmowa rozpoczęła się bardzo przyjaźnie. Arvardan postarał się przywołać 
wszystkie miłe słowa, wypowiedziane przez wielkich tego świata pod adresem Ziemi 
i Ziemian. Najwyższy kapłan zrewanżował się, wyrażając ogromną wdzięczność całej 
planety wobec szczodrości i otwartości rządu Imperium.
Arvardan skupił się na wielkiej roli archeologii w filozofii Imperium i jej 
wkładzie w doniosłe odkrycie, że wszyscy ludzie zamieszkujący planety Galaktyki 
są braćmi, najwyższy kapłan zaś zgodził się ochoczo, wskazując, iż Ziemia od 
dawna głosiła podobne poglądy i jej mieszkańcy mogli tylko mieć nadzieję, że 
nadejdą kiedyś czasy, gdy reszta Galaktyki zamieni teorię w praktykę.
Arvardan uśmiechnął się przelotnie na te słowa i rzekł:
— Właśnie z tego powodu pozwoliłem sobie pana odwiedzić, Ekscelencjo. Konflikty 
pomiędzy Ziemią i sąsiadującymi z nią dominiami imperialnymi w znacznej mierze, 
jak sądzę, wywodzą się z różnic w myśleniu. Sporą część problemów można by 
jednak zlikwidować, gdyby tylko udało się udowodnić, iż Ziemianie nie różnią się 
— rasowo — od innych obywateli Galaktyki.
— A jak chciałby pan tego dokonać?
— Niełatwo wyjaśnić to w kilku słowach. Jak pan może wie, Ekscelencjo, 
archeolodzy dzielą się na dwie potężne grupy, popularnie określane mianem 
zwolenników teorii Mergera i teorii radiacyjnej.
— Słyszałem o tym, aczkolwiek jestem w tym względzie kompletnym laikiem.
— Doskonale. Teoria Mergera, rzecz jasna, zakłada, że różne rasy ludzkie 
zmieszały się przez małżeństwa w najwcześniejszych, ledwie udokumentowanych 
czasach pierwszych prymitywnych podróży kosmicznych. Koncepcja ta ma wyjaśnić 
fakt, że w dzisiejszych czasach na wszystkich planetach ludzie są tak bardzo 
podobni do siebie.
— Owszem — skomentował sucho najwyższy kapłan. — Zakłada ona jednak, że kiedyś 
musiały istnieć setki tysięcy odrębnych ras ludzkich, z których każda powstała w 
wyniku niezależnej ewolucji. I wszystkie one były tak blisko spokrewnione pod 
względem chemicznym i biologicznym, że mogły się ze sobą krzyżować.
— Tak jest — odparł z satysfakcją Arvardan. — Wskazał pan niewiarygodnie słaby 
punkt. A jednak większość archeologów pomija go i święcie wierzy w teorię 
Mergera. Z teorii tej wynika też oczywiście możliwość, że gdzieś w Galaktyce 
mogą istnieć podgatunki ludzkie, które, nie krzyżując się z resztą, pozostały 
odrębne.
— Ma pan na myśli Ziemię.
— Rzeczywiście Ziemia jest uważana za jeden z takich przykładów. Z drugiej 
strony istnieje teoria radiacyjna, która…
— Głosi, że wszyscy jesteśmy potomkami jednej rasy ludzkiej.
— Właśnie.
— Moi ludzie — oznajmił najwyższy kapłan — na podstawie świadectw naszych 
przekazów historycznych oraz pewnych tekstów uważanych za święte i przez to 
niedostępnych oczom Tamtych, wierzą, że właśnie Ziemia jest pierwotnym domem 
ludzkości.
— Ja również tak uważam i proszę o pomoc, aby móc to udowodnić całej Galaktyce.
— Jest pan wielkim optymistą. O co więc chodzi?
— W moim przekonaniu, Ekscelencjo, na terenach, które w tej chwili niestety 
kryją się pod skorupą promieniowania, można znaleźć jeszcze wiele prymitywnych 
przedmiotów i szczątków dawnej architektury. Pomiar radioaktywności pozwoliłby 
ustalić dokładny wiek tych znalezisk…
Ale najwyższy kapłan potrząsnął głową.
— To niemożliwe.
— Dlaczego? — Arvardan zmarszczył brwi ze zdumienia.
— Po pierwsze — zaczął rozsądnie najwyższy kapłan — co chce pan osiągnąć? Jeśli 
nawet udowodni pan swą teorię, tak by przyjęła ją cała Galaktyka, to czy fakt, 
że milion lat temu wszyscy byliśmy Ziemianami, cokolwiek zmieni? Ostatecznie 
miliard lat temu wszyscy byliśmy małpami, a jednak nie utrzymujemy stosunków ze 
współczesnymi przedstawicielami tego miłego gatunku.
— Ależ, Ekscelencjo, porównanie to nie jest chyba zbyt stosowne.
— Bynajmniej. Czy nie można by z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że 
Ziemianie, tak długo odizolowani, w dodatku pozostający pod wpływem 
promieniowania radioaktywnego, zmienili się do tego stopnia, iż obecnie stanowią 
inną rasę niż ich galaktyczni kuzyni?
Arvardan przygryzł dolną wargę i odparł niechętnie:
— Wynajduje pan dobre argumenty dla waszych przeciwników.
— Ponieważ zadaję sobie pytanie, co powiedzą nasi wrogowie. A zatem nic pan nie 
osiągnie, poza być może jeszcze większą nienawiścią ze strony innych planet.
— Proszę jednak pomyśleć o interesie nauki. Rozwój wiedzy wymaga…
Najwyższy kapłan stanowczo pokręcił głową.
— Jest mi niezmiernie przykro, że muszę przeszkodzić w tak szczytnym 
zamierzeniu. Mówię teraz jak jeden obywatel Imperium do drugiego. Sam z radością 
bym panu pomógł, lecz moi ludzie to uparta, nieustępliwa rasa, która w ciągu 
wieków zamknęła się w sobie z powodu pewnych — eee — nieszczęsnych przesądów, 
pokutujących w niektórych regionach Galaktyki. Mają swoje tabu, swoje zwyczaje — 
i nawet ja nie mogę pozwolić sobie na ich złamanie.
— A tereny skażone…
— Stanowią jedno z najważniejszych tabu. Nawet gdybym udzielił panu zezwolenia, 
a zrobiłbym to z najwyższą przyjemnością, wywołałoby to jedynie zamieszki i 
rozruchy, które nie tylko zagroziłyby życiu pańskiemu i pańskich 
współpracowników, ale też w końcu sprowadziłyby na Ziemię imperialną ekspedycję 
karną. Gdybym pozwolił na coś podobnego, zdradziłbym mój lud i zawiódł zaufanie 
Imperium.
— Ależ z góry zgadzam się na wszystkie środki ostrożności. Jeśli chciałby pan 
wysłać obserwatorów… I oczywiście z chęcią skonsultuję z panem wszystkie wyniki 
jeszcze przed ich publikacją.
— Kusi mnie pan — stwierdził najwyższy kapłan. — To naprawdę ciekawy projekt. 
Przecenia pan jednak moje możliwości, nawet jeśli zapomnimy na chwilę o samych 
ludziach. Nie jestem władcą absolutnym. W rzeczywistości moja władza jest mocno 
ograniczona i przed podjęciem ostatecznej decyzji zawsze muszę zasięgnąć opinii 
Kręgu Starszych.
Arvardan potrząsnął głową.
— To prawdziwy pech. Prokurator uprzedzał mnie, że mogę napotkać poważne 
trudności, ale miałem nadzieję, że… Kiedy będzie pan mógł zwrócić się do swej 
rady, Ekscelencjo?
— Prezydium Kręgu Starszych zbierze się za trzy dni. Nie jestem władny sam 
zmienić porządku obrad, może więc minąć kilka kolejnych dni, nim sprawa trafi 
pod obrady. Powiedzmy za tydzień.
— Cóż — stwierdził zamyślony Arvardan. — Będę musiał zaczekać. A przy okazji, 
Ekscelencjo…
— Tak?
— Na waszej planecie jest pewien uczony, którego chciałbym poznać. Niejaki 
doktor Shekt z Chica. Byłem już wprawdzie w Chica, ale wyjechałem, nie zdążywszy 
się z nim skontaktować, i pragnę nadrobić to zaniedbanie. Ponieważ zaś jestem 
pewien, że to bardzo zapracowany człowiek, zastanawiałem się, czy nie mógłbym 
prosić pana o list polecający.
Najwyższy kapłan wyraźnie zesztywniał i milczał dłuższą chwilę. W końcu odezwał 
się cicho:
— Czy mógłbym spytać, dlaczego chce się pan z nim spotkać?
— Oczywiście. Czytałem o urządzeniu, które skonstruował, tak zwanym 
synapsyfikatorze. Wynalazek ten wiąże się z neurochemią mózgu i mógłby okazać 
się użyteczny w innych moich badaniach. Zajmowałem się bowiem również podziałem 
ludzi na grupy encefalograficzne — w zależności od rodzaju fal mózgowych, 
rozumie pan.
— Hmmm. Słyszałem kiedyś o tym urządzeniu. O ile pamiętam, nie był to specjalny 
sukces.
— Może i nie, ale Shekt jest ekspertem w tej dziedzinie i najprawdopodobniej 
będzie mógł mi pomóc.
— Rozumiem. W takim razie natychmiast każę przygotować dla pana list polecający. 
Oczywiście nie może pan na razie wspominać o swych planach związanych z Ziemiami 
Zakazanymi.
— To zrozumiałe, Ekscelencjo — Arvardan wstał. — Dziękuję panu za uprzejmość i 
poświęcenie mi cennego czasu. Pozostaje mi tylko mieć nadzieję, że Krąg 
Starszych odniesie się przychylnie do tego projektu.
Tuż po wyjściu Arvardana, do pokoju wszedł Sekretarz. Jego usta rozciągał typowy 
dla niego chłodny, złowieszczy uśmiech.
— Bardzo dobrze! — powiedział. — Doskonale się pan spisał, Ekscelencjo.
Najwyższy kapłan spojrzał na niego posępnie i spytał:
— O co mu chodzi z Shektem?
— Jest pan zaskoczony? Nie ma powodu. Wszystko znakomicie do siebie pasuje. 
Zauważył pan brak gwałtowniejszej reakcji, gdy odrzucił pan jego projekt? Czy 
było to zachowanie naukowca, całą duszą oddanego czemuś, co nagle, bez żadnej 
widocznej przyczyny, wymyka mu się z rąk? A może raczej zareagował jak ktoś, kto 
zmuszony jest odgrywać pewną rolę i z ulgą pozbywa się jej raz na zawsze?
I znów mamy do czynienia z dziwnym zbiegiem okoliczności. Schwartz ucieka i 
kieruje się do Chica. Zaraz następnego dnia pojawia się u nas Arvardan i po 
krótkich podchodach wspomina od niechcenia, że wybiera się do Chica, żeby 
spotkać się z Shektem.
— Ale po co o tym mówił, Balkisie? Przecież to czysta głupota.
— Dla pana, bo jest pan zbyt prostolinijny. Proszę postawić się na jego miejscu. 
Arvardan wyobraża sobie, że nic nie podejrzewamy. W takim przypadku bezczelność 
może przynieść najlepsze owoce. Jedzie zobaczyć się z Shektem. Doskonale! Mówi o 
tym otwarcie. Prosi nawet o list polecający. Cóż mogłoby lepiej nas przekonać o 
szczerości i niewinności jego intencji? To zresztą wiąże się z następną sprawą. 
Schwartz mógł odkryć, że jest śledzony. Może nawet zabił Nattera. Ale nie miał 
dość czasu, by ostrzec pozostałych. W przeciwnym razie komedyjka ta zostałaby 
rozegrana zupełnie inaczej.
Oczy Sekretarza, kiedy tak snuł swoją pajęczą sieć, częściowo skryły się pod 
powiekami.
— Trudno powiedzieć, ile czasu minie, nim nieobecność Schwartza wzbudzi 
podejrzenia, ale starczy go, byśmy pozwolili Arvardanowi spotkać się z Shektem. 
Złapiemy ich razem. W ten sposób nie będą mogli się niczego wyprzeć.
— A ile my mamy czasu? — spytał gwałtownie najwyższy kapłan.
Balkis spojrzał na niego z namysłem.
— Plan nie jest jeszcze ostatecznie ustalony, a od chwili gdy odkryliśmy zdradę 
Shekta, prace toczą się w znacznie szybszym tempie — i wszystko idzie dobrze. 
Czekamy tylko na matematyczne wyliczenia koniecznych orbit. Opóźnia nas jedynie 
przestarzały sprzęt komputerowy. Cóż… to może być kwestia dni.
— Dni! — w głosie najwyższego kapłana zabrzmiał niezwykły ton: połączenie 
triumfu i przerażenia.
— Dni! — powtórzył Sekretarz. — Ale proszę pamiętać, że jedna jedyna bomba, 
nawet na dwie sekundy przed godziną zero wystarczy, by nas powstrzymać. A nawet 
potem będzie okres od jednego do sześciu miesięcy, kiedy może jeszcze nastąpić 
kontratak. Jak na razie więc nie jesteśmy całkiem bezpieczni.
Kilka dni! A potem rozpocznie się najbardziej nierówna walka w historii, gdy 
Ziemia zaatakuje całą Galaktykę. Ręce najwyższego kapłana drżały lekko.
Arvardan znów siedział w stratolocie. W głowie kłębiły mu się wściekłe myśli. 
Nie miał podstaw, by przypuszczać, że najwyższy kapłan i jego psychopatyczni 
poddani zgodzą się na oficjalne przekroczenie granic terenów radioaktywnych. Był 
na to przygotowany. Co dziwniejsze, nie czuł nawet specjalnego żalu. Oczywiście 
walczyłby jeszcze — gdyby mu bardziej na tym zależało.
W tej sytuacji pozostawało mu jedynie złamać zakaz. I zrobi to, na Galaktykę! 
Jeśli będzie trzeba, uzbroi statek i siłą utoruje sobie drogę! Może nawet tak 
będzie lepiej.
Przeklęci głupcy!
Za kogo się, u diabła, uważają?
Tak, tak, nie musiał pytać. Znał odpowiedź. Wierzyli, że są protoplastami całej 
ludzkości, mieszkańcami pierwszej planety…
A co gorsza, Arvardan wiedział, że mają rację.
No cóż… Statek startował. Arvardan poczuł, że zapada się w miękkie poduszki 
fotela. Za godzinę znów ujrzy Chica.
Nie żeby tak tęsknił za tą mieściną, powiedział do siebie, ale sprawa z 
synapsyfikatorem mogła okazać się interesująca. Skoro już był na Ziemi, powinien 
to wykorzystać. Kiedy opuści tę planetę, z pewnością nie będzie tu wracał.
Parszywa dziura!
Ennius miał rację.
Ale ten doktor Shekt… Arvardan przesunął palcem po swym liście polecającym, 
ociekającym oficjalną uprzejmością…
I nagle usiadł prosto, albo raczej usiłował, bezskutecznie zmagając się z siłą 
bezwładności, która wpychała go w siedzenie, podczas gdy stratolot wciąż oddalał 
się od Ziemi, a błękit nieba gwałtownie ciemniał.
Przypomniał sobie nazwisko dziewczyny. Pola Shekt.
Jak mógł zapomnieć? Czuł się oszukany. Jego umysł spiskował przeciw niemu, 
ukrywając jej nazwisko aż do chwili, gdy było już za późno, by się wycofać.
Ale w głębi ducha był też z tego rad.
14.
DRUGIE SPOTKANIE
W ciągu dwóch miesięcy, które minęły od dnia, kiedy doktor Shekt poddał 
synapsyfikacji Josepha Schwartza, fizyk zmienił się nie do poznania. Nie w 
sensie fizycznym, choć może trochę się przygarbił i odrobinę zeszczuplał. To 
jego zachowanie uległo radykalnej zmianie. Stał się zamyślony i lękliwy. Zamknął 
się w sobie i nie dopuszczał do siebie nawet najbliższych współpracowników. 
Kiedy zaś musiał przerwać swe dobrowolne odosobnienie, czynił to z niechęcią, 
widoczną nawet dla najmniej spostrzegawczych oczu.
Jedynie przed Polą mógł się otworzyć, może dlatego, że i ona przez ostatnie dwa 
miesiące była dziwnie nieswoja.
— Śledzą mnie — mówił. — Czuję to. Wiesz, jakie to uczucie? Przez ostatni 
miesiąc w instytucie zaszły wielkie zmiany, odeszli wszyscy ci, których lubiłem 
i którym ufałem… Nigdy nie mogę być sam. W pobliżu stale ktoś się kręci. Nie 
dają mi nawet napisać raportów.
A Pola na zmianę to mu współczuła, to wyśmiewała jego obawy, powtarzając do 
znudzenia:
— Ale dlaczego mieliby cię śledzić? Co mogą mieć przeciw tobie? Nawet jeśli 
poddałeś Schwartza zabiegowi, nie jest to taka ciężka zbrodnia. Po prostu 
wezwaliby cię za to na dywanik.
Lecz jego twarz pozostawała blada i ściągnięta.
— Nie pozwolą mi żyć — mruczał do siebie. — Zbliża się moja Sześćdziesiątka, a 
oni nie pozwolą mi żyć.
— Po tym, co dla nich zrobiłeś? Bzdura!
— Za dużo wiem, Polu, a oni mi nie ufają.
— O czym za dużo wiesz?
Tej nocy był bardzo zmęczony i pragnął pozbyć się ciążącej mu tajemnicy. 
Powiedział jej. Z początku nie wierzyła, w końcu jednak, gdy zrozumiała, że mówi 
prawdę, ogarnęła ją zgroza.
Następnego dnia Pola połączyła się — z publicznego komunikatora na drugim końcu 
miasta — z Pałacem Rządowym. Zakrywając chusteczką mikrofon poprosiła doktora 
Bela Arvardana.
Nie było go. Powiedziano jej, że w tej chwili może przebywać w Conair, dziesięć 
tysięcy kilometrów stąd, ale też nie na pewno, bo niezbyt dokładnie trzyma się 
swego pierwotnego planu podróży. Owszem, spodziewano się go w Chica, ale nie 
wiadomo dokładnie kiedy. Czy mogłaby podać swoje nazwisko? Postarają się 
dowiedzieć.
W tym momencie przerwała połączenie i oparła miękki policzek o cudownie chłodną 
szklaną ściankę. Oczy piekły ją od powstrzymywanych łez, łez wściekłości i 
zawodu.
Głupia! Głupia!
Pomógł jej, a ona go odrzuciła. Naraził się na cios bicza neuronowego i coś 
jeszcze gorszego, występując w obronie godności prostej ziemskiej dziewczyny, a 
ona i tak zwróciła się przeciw niemu.
Dwieście kredytów, które wysłała do Pałacu Rządowego następnego ranka, wróciło 
do niej bez słowa. Pragnęła spotkać się z nim i przeprosić, ale bała się. Pałac 
Rządowy był przeznaczony jedynie dla Tamtych, jak więc miała się tam dostać? 
Nigdy nawet nie widziała go z bliska.
A teraz — wtargnęłaby do pałacu samego Prokuratora, gdyby… gdyby…
Tylko on mógł im pomóc. On, Tamten, który potrafił rozmawiać z Ziemianami jak 
równy z równymi. Nigdy by nie zgadła, że pochodzi z Galaktyki, gdyby jej nie 
powiedział. Był taki wysoki, pewny siebie. Wiedziałby, co trzeba zrobić.
A ktoś musi to wiedzieć, bo inaczej cała Galaktyka legnie w gruzach.
Oczywiście wielu Tamtych zasłużyło sobie na to — ale czy wszyscy? Kobiety i 
dzieci, chorzy i starcy? Dobrzy i mili? Tacy jak Arvardan? Ci, którzy nigdy nie 
słyszeli o Ziemi? W końcu to też Ludzie. Tak straszliwa zemsta musiałaby na 
wieki odebrać ziemskiej sprawie wszelkie pozory sprawiedliwego odwetu — choć 
przecież naprawdę ich skrzywdzono! — kryjąc wszystko pod powierzchnią 
nieskończonego oceanu krwi i gnijących ciał.
I wtedy jak grom z jasnego nieba nadeszła wiadomość od Arvardana. Doktor Shekt 
potrząsnął głową.
— Nie mogę mu powiedzieć.
— Musisz! — odparła gwałtownie Pola.
— Tutaj? To niemożliwe. Oznaczałoby to śmierć dla nas obu.
— Zatem odpraw go. Ja zajmę się resztą.
Jej serce śpiewało z radości. Oczywiście jedynym powodem była nadarzająca się 
szansa ocalenia niezliczonych milionów ludzi. Wspomniała jego szeroki, ciepły 
uśmiech. Z jakim spokojem potrafił zmusić pułkownika wojsk imperialnych, by ten 
skłonił głowę i przeprosił — ją, ziemską dziewczynę. A ona stała tam i zdołała 
mu wybaczyć!
Bel Arvardan może zrobić wszystko!
Rzecz jasna sam Bel Arvardan nic o tym nie wiedział. Potraktował więc zachowanie 
Shekta tak, jak zasługiwało: jako oburzający przykład braku elementarnej 
uprzejmości, znakomicie pasujący do wszystkiego, z czym zetknął się do tej pory 
na Ziemi.
Kiedy znalazł się w niewielkiej poczekalni, z irytacją odkrył, że czuje się jak 
niepożądany intruz.
Ostrożnie dobierał słowa:
— Nigdy nie ośmieliłbym się do tego stopnia narzucać się panu, doktorze, gdyby 
nie fakt, iż jestem zawodowo zainteresowany pańskim synapsyfikatorem. 
Poinformowano mnie też, że — w odróżnieniu od wielu Ziemian — nie jest pan wrogo 
nastawiony do przybyszów z Galaktyki.
Najwyraźniej nie było to najszczęśliwsze sformułowanie, doktor Shekt bowiem aż 
podskoczył.
— Kimkolwiek był pański informator, mylił się, sugerując, iż żywię jakąś 
specjalną sympatię do obcych. Nie mam żadnych preferencji. Jestem Ziemianinem…
Arvardan zacisnął usta. Zawrócił ku wyjściu.
— Proszę zrozumieć, doktorze Arvardan — szepnął pospiesznie Shekt. — Przykro mi, 
jeśli wydałem się nieuprzejmy, ale naprawdę nie mogę…
— Doskonale rozumiem — odparł chłodno Arvardan, choć w rzeczywistości nic a nic 
nie pojmował. — Życzę miłego dnia.
Doktor Shekt uśmiechnął się słabo.
— Napięcie, towarzyszące mojej pracy…
— Ja także jestem bardzo zajęty, doktorze Shekt.
Arvardan odwrócił się do drzwi, w duchu wściekły na wszystkich mieszkańców 
Ziemi. W głowie tłukły mu się popularne na jego rodzimej planecie powiedzonka o 
Ziemianach: „Uprzejmość na Ziemi zdarza się tak często jak susza na dnie 
oceanu”. Albo: „Ziemianin odda ci wszystko, jeśli tylko nic go to nie kosztuje i 
jeszcze mniej jest warte”.
Jego ręka przerwała już promień fotoelektryczny, otwierający frontowe drzwi, 
kiedy usłyszał tupot stóp za plecami i tuż przy jego uchu zabrzmiał cichy świst. 
Ktoś wsunął mu w dłoń skrawek papieru, a kiedy Arvardan odwrócił się, ujrzał 
jedynie czerwony cień, kiedy nieznajoma sylwetka znikała za drzwiami.
Dopiero gdy znalazł się w wynajętym pojeździe rozwinął trzymany w dłoni świstek. 
Czyjaś ręka nabazgrała na nim kilka słów.
„Dziś o ósmej wieczorem proszę spytać o drogę do Teatru Wielkiego. Proszę 
upewnić się, czy nie jest pan śledzony”.
Marszcząc w skupieniu czoło odczytał wiadomość pięć razy, po czym zapatrzył się 
w papier, jakby oczekiwał, że za sprawą jego wzroku pojawią się tam nowe słowa, 
wypisane niewidzialnym atramentem. Odruchowo obejrzał się za siebie. Ulica była 
pusta. Uniósł już dłoń, by wyrzucić za okno idiotyczny liścik, zawahał się 
jednak, po czym wsunął go do kieszeni kamizelki.
Niewątpliwie gdyby tego wieczoru miał w planach cokolwiek innego, nie 
posłuchałby tajemniczych instrukcji, co oznaczałoby zapewne wyrok śmierci dla 
trylionów ludzkich istot. Jak się jednak okazało, nie miał nic innego do roboty.
Poza tym zastanawiał się, czy list nie pochodził przypadkiem od…
O ósmej wieczór samochód Arvardana posuwał się wolno w długim sznurze pojazdów, 
leniwie podążających spiralną aleją, prowadzącą wprost do Teatru Wielkiego. 
Tylko raz zapytał o drogę. Zagadnięty przechodzień spojrzał na niego 
podejrzliwie (najwyraźniej żaden Ziemianin nie był wolny od wszechobecnej 
podejrzliwości) i odparł krótko:
— Niech pan po prostu jedzie za innymi.
Jak się okazało, reszta pojazdów istotnie zmierzała do teatru, kiedy bowiem tam 
dotarł, odkrył, że wszystkie po kolei znikają w paszczy podziemnego parkingu. 
Opuścił kolejkę i skręcił obok, czekając nie wiadomo na co.
Z pochylni dla pieszych zeskoczyła nagle szczupła postać i w okamgnieniu 
znalazła, się tuż obok niego. Zanim zdążył zareagować, otwarła drzwi i wpadła do 
środka.
— Przepraszam bardzo — zaprotestował — ale…
— Ciii! — postać skuliła się na siedzeniu. — Czy ktoś pana śledził?
— A powinien?
— Niech pan nie żartuje. Proszę jechać prosto i skręcić, kiedy panu powiem. No 
dalej, na co pan czeka?
Znał ten głos. Ciężki kaptur opadł na ramiona, odsłaniając jasnobrązowe włosy. 
Na Arvardana spojrzały ciemne oczy.
— Proszę jechać — powiedziała miękko Pola.
Posłuchał. Przez piętnaście minut dziewczyna odzywała się tylko, by dać mu 
zwięzłe wskazówki. Kilka razy zerknął na nią i pomyślał z nagłą radością, że 
jest jeszcze piękniejsza, niż ją zapamiętał. O dziwo teraz nie czuł już żadnej 
niechęci.
Zatrzymali się — a raczej zrobił to Arvardan na polecenie dziewczyny — na 
granicy pustego osiedla. Odczekawszy chwilę, znów nakazała mu jechać, póki nie 
dotarli na podjazd prowadzący do czyjegoś prywatnego garażu.
Drzwi zamknęły się za nimi, pozostawiając ich w ciemności, rozjaśnionej jedynie 
blaskiem samochodowej lampki.
Wtedy Pola spojrzała na niego z powagą i rzekła:
— Doktorze Arvardan, przepraszam za tę tajemniczość, ale musiałam porozmawiać z 
panem na osobności. Wiem, że nie ma pan o mnie najlepszej opinii…
— Proszę tak nie mówić — wtrącił niezręcznie.
— Muszę to powiedzieć. Teraz dopiero zdaję sobie sprawę, jak niewdzięcznie i 
złośliwie zachowałam się tamtego wieczoru. Nie potrafię wyrazić, jak bardzo mi 
przykro…
— Proszę o tym nie myśleć — odwrócił wzrok. — Ja też mogłem być nieco 
oględniejszy.
— No cóż — Pola umilkła na chwilę, próbując opanować rozszalałe uczucia. — Nie 
po to jednak sprowadziłam tu pana. Jest pan jedynym znanym mi Tamtym, który 
potrafił zachować się godnie i szlachetnie. A ja potrzebuję pomocy.
Arvardan poczuł, jak ogarnia go nagły chłód. Czyżby tylko o to chodziło? Zamknął 
tę myśl w jednym zimnym:
— Ach tak?
— Nie! — krzyknęła w odpowiedzi. — Nie chodzi o mnie, doktorze Arvardan, lecz o 
całą Galaktykę! Nie chcę nic dla siebie! Nic!
— Co się stało?
— Po pierwsze — nie sądzę, aby ktoś nas śledził, ale gdyby pan usłyszał 
jakikolwiek hałas, czy mógłby pan… mógłby pan… — spuściła oczy — objąć mnie i… 
i… no wie pan?
Przytaknął i stwierdził sucho:
— Wydaje mi się, że bez kłopotu zdołam coś zaimprowizować. Czy musimy czekać na 
hałas?
Pola zarumieniła się.
— Proszę, niech pan ze mnie nie żartuje. To jedyny sposób, by uniknąć podejrzeń 
i zmylić nieprzyjaciół.
— Czyżby sprawa była aż tak poważna? — spytał cicho Arvardan.
Spojrzał na nią ciekawie. Wydawała się taka młoda i delikatna. Uznał, że w 
pewnym sensie to niesprawiedliwe. Nigdy w życiu nie działał pod wpływem 
bezrozumnych impulsów i był z tego dumny. Choć targały nim potężne emocje, 
potrafił je opanować i pokonać. A teraz, tylko dlatego że obok siedziała słaba 
dziewczyna, odczuwał instynktowną potrzebę, by ją ochronić.
— Owszem, jest aż tak poważna — stwierdziła Pola. — Mam zamiar coś panu 
powiedzieć i wiem, że z początku nie będzie pan chciał w to wierzyć. Proszę 
jednak chociaż postarać się uwierzyć. Niech mi pan zaufa! Przede wszystkim 
jednak zależy mi na tym, by dołączył pan do nas i sam się przekonał. Spróbuje 
pan? Dam panu piętnaście minut, a jeśli po ich upływie uzna pan, że nie warto 
mnie wysłuchać, odejdę i nie będę zawracać panu głowy.
— Piętnaście minut? — Jego usta skrzywiły się w mimowolnym uśmiechu. Zdjął 
zegarek i położył go przed sobą. — Zgoda.
Pola splotła dłonie na kolanach i wbiła spojrzenie w okno, za którym widać było 
tylko nagą ścianę garażu.
Przyglądał się jej z uwagą — gładka, miękka linia podbródka, której obca była 
wymuszona stanowczość; prosty wąski nos, ciepły koloryt skóry, tak 
charakterystyczny dla mieszkańców Ziemi.
Pola spoglądała nań kątem oka. Widząc, że to zauważył, natychmiast odwróciła 
wzrok.
— O co chodzi? — spytał.
Przygryzła dolną wargę.
— Patrzyłam na pana.
— Zauważyłem. Pewnie mam brudny nos?
— Nie — uśmiechnęła się słabo, po raz pierwszy, od chwili gdy wsiadła do 
samochodu. Nagle zaczął dostrzegać różne drobiazgi: sposób, w jaki jej włosy 
zdawały się unosić w powietrzu za każdym razem, gdy poruszała głową. — Tylko od 
czasu tamtego spotkania zastanawiałam się, czemu, skoro jest pan Tamtym, nie 
nosi pan ołowianych ubrań. To mnie zmyliło. Zazwyczaj Tamci przypominają worki 
kartofli.
— A ja nie?
— O nie! — w jej głosie pojawiła się nuta entuzjazmu. — Pan wygląda zupełnie jak 
starożytny marmurowy posąg, tyle że jest pan żywy i ciepły, i… Przepraszam, 
jeśli posunęłam się za daleko.
— Uważasz, że widzę w tobie Ziemiankę, która zapomina, gdzie jest jej miejsce? 
Musisz przestać tak o mnie myśleć, albo nie zostaniemy przyjaciółmi. Cały ten 
strach przed radioaktywnością to tylko przesądy. Dokonałem pomiarów 
promieniowania atmosferycznego i przeprowadziłem badania laboratoryjne na 
zwierzętach. Jestem przekonany, że w zwykłych okolicznościach radioaktywność nie 
może mi zaszkodzić. Przebywam tu od dwóch miesięcy i nie czuję się ani trochę 
gorzej. Nie wypadają mi włosy — na dowód szarpnął je pełną garścią — i nie mam 
problemów z trawieniem. Wątpię też, by coś groziło mojej płodności, choć 
przyznam, iż w tym zakresie podjąłem pewne środki ostrożności. Ale impregnowane 
ołowiem szorty nie rzucają się w oczy.
Całą tę tyradę wygłosił ze śmiertelnie poważną miną i Pola znów się uśmiechnęła.
— Wydaje się, że jest pan trochę szalony.
— Naprawdę? Zdziwiłabyś się, jak wielu sławnych i inteligentnych archeologów 
podziela tę opinię — i daje jej wyraz w długich przemowach.
— Czy teraz zechce mnie pan wysłuchać? — przerwała mu Pola. — Minęło piętnaście 
minut.
— A jak sądzisz?
— Że może zechce pan mi zaufać. W przeciwnym razie nie siedziałby pan tutaj. Nie 
po tym, co zrobiłam.
— Czy nadal uważasz, że muszę się zmuszać, by siedzieć koło ciebie? Jeśli tak, 
to się mylisz… Czy wiesz, Polu, że jeszcze nigdy, przenigdy nie widziałem tak 
pięknej jak ty dziewczyny?!
Spojrzała na niego z nagłym lękiem.
— Proszę, niech pan przestanie. Przysięgam, że nie o to mi chodzi. Nie wierzy mi 
pan?
— Wierzę, Polu. Powiedz mi wszystko, co ci leży na sercu, a ja ci pomogę — 
Arvardan mówił szczerze. W tym momencie z radością podjąłby się obalenia 
imperatora. Nigdy dotąd nie był zakochany… i w tej sekundzie powstrzymał 
rozpędzone myśli. Do tej pory nie używał tego słowa.
Zakochany? W dziewczynie z Ziemi?
— Poznał pan mojego ojca, doktorze Arvardan?
— Doktor Shekt jest twoim ojcem? Proszę, mów do mnie Bel. Ja przecież zwracam 
się do ciebie po imieniu.
— Jeśli chcesz, spróbuję. Przypuszczam, że byłeś na niego zły.
— Nie zachował się zbyt grzecznie.
— Nie mógł inaczej postąpić. Obserwowano go. W istocie razem postanowiliśmy, że 
pozbędzie się ciebie jak najszybciej, a ja przywiozę cię tutaj. Ten dom należy 
do nas. Widzisz — jej głos zniżył się do szeptu — Ziemia chce się zbuntować.
Arvardan nie potrafił opanować rozbawienia.
— Nie! — jęknął z udanym zdumieniem. — Cała? Ale Pola zareagowała z prawdziwą 
furią.
— Nie śmiej się! Obiecałeś, że mnie wysłuchasz i uwierzysz. Ziemia naprawdę chce 
się zbuntować. To poważna sprawa, bo Ziemia może zniszczyć całe Imperium.
— Potrafilibyście zrobić coś takiego? — tym razem zdołał opanować kolejny wybuch 
śmiechu. — Polu — spytał łagodnie — czy znasz trochę galaktografię?
— Całkiem nie najgorzej, nauczycielu. Co to ma do rzeczy?
— Bardzo dużo. Galaktyka to obszar o objętości kilkunastu milionów sześciennych 
lat świetlnych. Mieści się w niej dwieście milionów zaludnionych planet, na 
których mieszka w sumie pół tryliona ludzi. Zgadza się?
— Przypuszczam, że tak, skoro tak twierdzisz.
— Możesz mi wierzyć. Natomiast Ziemia to jedna planeta, którą zaludnia 
dwadzieścia milionów mieszkańców, pozbawiona jakichkolwiek dodatkowych zasobów. 
Innymi słowy, na każdego Ziemianina przypada dwadzieścia pięć miliardów 
obywateli Galaktyki. Co może zatem zdziałać Ziemia przy szansie jeden do 
dwudziestu pięciu miliardów?
Przez chwilę dziewczynę ogarnęło zwątpienie, wkrótce jednak otrząsnęła się.
— Nie umiem odpowiedzieć ci na to pytanie — oznajmiła stanowczo — ale mój ojciec 
potrafi. Nie podał mi najważniejszych szczegółów twierdząc, iż zagroziłoby to 
mojemu życiu, ale jeśli pójdziesz teraz ze mną, uczyni to. Powiedział, że Ziemia 
zna sposób zniszczenia życia na innych planetach, i z pewnością miał rację. 
Nigdy przedtem się nie mylił.
Jej policzki poróżowiały z zapału i Arvardan zapragnął nagle dotknąć ich (Czy 
rzeczywiście dotknął jej już kiedyś i poczuł dreszcz przerażenia? Co się z nim 
działo?).
— Czy minęła już dziesiąta? — spytała Pola.
— Tak — odparł.
— A zatem powinien na nas czekać na górze… Jeśli go nie schwytali. — Rozejrzała 
się wokół i mimo woli zadrżała. — Z garażu jest bezpośrednie wejście do domu, 
jeżeli oczywiście zechcesz pójść ze mną…
Pola ujęła już gałkę drzwi samochodu, gdy nagle zamarła. Po sekundzie szepnęła 
cichutko:
— Ktoś idzie! Szybko!
Nie zdążyła powiedzieć nic więcej. Arvardan bez trudu przypomniał sobie jej 
instrukcje. Natychmiast przyciągnął do siebie ciepłe, nie stawiające oporu 
ciało. Jej usta zadrżały, otwierając przed nim nieskończony ocean słodyczy…
Przez pierwsze dziesięć sekund starał się maksymalnie odwrócić wzrok, szukając 
plamy światła na podłodze, wytężał słuch w oczekiwaniu na odgłos obcych kroków. 
Potem jednak zalała go fala uczuć, oślepił blask gwiazd, ogłuszyło szaleńcze 
bicie własnego serca.
Pola oderwała od niego usta, ale Arvardan ponownie odnalazł je w pocałunku. 
Mocniej przytulił ją do siebie, a ona zanurzyła się w jego ramionach, aż ich 
serca zaczęły bić zgodnym rytmem.
Dopiero po dłuższej chwili rozłączyli się i przez moment siedzieli nieruchomo, 
policzek przy policzku.
Arvardan nigdy dotąd nie był zakochany… Tym razem nie wzdrygnął się na to słowo.
W końcu cóż w tym niezwykłego? Ziemianka czy nie, w całej Galaktyce nie 
znalazłby równie wspaniałej dziewczyny.
Wreszcie powiedział z rozmarzeniem:
— To musiał być jakiś samochód.
— Nie — odparła szeptem. — W ogóle nic nie słyszałam.
Odsunął ją od siebie, lecz Pola nie spuściła oczu.
— Ty diablico. Mówisz poważnie?
— Chciałam, żebyś mnie pocałował — w jej oczach zabłysła figlarna iskierka. — I 
wcale nie żałuję.
— Myślisz, że ja żałuję? Pocałuj mnie jeszcze raz, dlatego że teraz to ja tego 
pragnę.
Po kolejnej bardzo długiej chwili Pola odsunęła się nagle. Przygładziła włosy i 
zdecydowanym, pedantycznym gestem poprawiła kołnierzyk sukienki.
— Sądzę, że powinniśmy już iść do środka. Zgaś światło. Przyniosłam ze sobą 
latarkę.
W ślad za nią wyszedł z samochodu. W głębokiej ciemności sylwetka stojącej przed 
nim dziewczyny stanowiła tylko niewyraźny cień w mętnym blasku miniaturowej 
latarki.
— Lepiej weź mnie za rękę — powiedziała. — Musimy wejść po schodach.
— Kocham cię. Polu — szepnął cicho. Jakże łatwo było powiedzieć te słowa! I jak 
prawdziwie zabrzmiały! Powtórzył raz jeszcze: — Kocham cię.
— Ledwo mnie znasz — odparła miękko.
— Nie. Całe moje życie. Przysięgam! Przez całe życie. Polu, od dwóch miesięcy 
bez przerwy myślałem i marzyłem o tobie. Naprawdę!
— Ale ja jestem Ziemianką.
— Więc i ja zostanę Ziemianinem. Wypróbuj mnie. Zatrzymał ją i delikatnie 
przekręcił jej dłoń, póki światło latarki nie padło na zarumienioną, mokrą od 
łez twarz dziewczyny.
— Czemu płaczesz?
— Bo kiedy mój ojciec wszystko ci opowie, zrozumiesz, że nie możesz kochać 
Ziemianki.
— Powiedziałem — wypróbuj mnie.
15.
DWADZIEŚCIA PIĘĆ MILIARDÓW — CZY ZERO?
Arvardan i Shekt spotkali się w małym pokoju na pierwszym piętrze domu. 
Wszystkie okna były dokładnie spolaryzowane aż do całkowitej nieprzejrzystości. 
Pola została na dole, gdzie, czujnie nasłuchując, pełniła wartę siedząc w fotelu 
i wyglądając na ciemną, pustą ulicę.
Zgarbiona postać Shekta wydała się Arvardanowi odmieniona w porównaniu z tym, co 
widział jakieś dziesięć godzin temu. Wprawdzie twarz fizyka nadal nosiła 
znamiona wieku i ogromnego wyczerpania, lecz o ile przedtem malowała się na niej 
niepewność i lęk, teraz wyrażała niemal straceńczą desperację.
— Doktorze Arvardan — powiedział poważnie — muszę przeprosić pana za moje 
dzisiejsze zachowanie. Miałem nadzieję, że pan zrozumie…
— Przyznaję, że wtedy nie wiedziałem, o co panu chodzi, ale teraz pojmuję już 
wszystko.
Shekt zasiadł przy stole i wskazał gościowi butelkę wina. Arvardan obronnym 
gestem uniósł rękę.
— Jeśli nie ma pan nic przeciw temu, wolałbym jakiś owoc… Co to takiego? Nie 
wydaje mi się, abym kiedykolwiek wcześniej widział coś podobnego.
— To rodzaj pomarańczy — wyjaśnił Shekt. — Nie sądzę, aby rosły one gdzieś poza 
Ziemią. Trzeba tylko zdjąć skórkę. To łatwe — zademonstrował i Arvardan, 
obwąchawszy ciekawie owoc, wbił zęby w soczysty miąższ. Po sekundzie wydał z 
siebie okrzyk zachwytu.
— Pyszne! Doktorze Shekt, czy Ziemia próbowała kiedyś eksportować te owoce?
— Starsi — odparł fizyk posępnym tonem — nie są zachwyceni ideą handlu z 
Tamtymi. Zresztą nasi kosmiczni sąsiedzi również wolą unikać wszelkich 
kontaktów. To po prostu jeszcze jeden aspekt naszych trudności.
Arvardan poczuł, jak ogarnia go nagłe rozdrażnienie.
— To największy idiotyzm, jaki kiedykolwiek słyszałem. Mówię panu, że czasem, 
kiedy widzę, co kryje się w umysłach moich bliźnich, zaczynam wątpić w ludzką 
inteligencję.
Shekt wzruszył ramionami. Od lat przywykł do podobnych nonsensów.
— Obawiam się, że to część niemal nierozwiązywalnego problemu antyterranizmu.
— Ale jego nierozwiązywalność — wykrzyknął archeolog — wynika stąd, że nikt 
nawet nie próbuje szukać rozwiązania! Ilu Ziemian reaguje na tę sytuację 
nienawiścią skierowaną przeciw obywatelom Galaktyki? I to wszystkim, bez żadnego 
wyjątku? To najczęstsza choroba — nienawiść za nienawiść. Czy wasi ludzie 
rzeczywiście pragną równości i wzajemnej tolerancji? Bynajmniej! Większość z 
nich chce jedynie zamienić się rolami ze swym ciemięzcą.
— Może i jest sporo prawdy w tym, co pan mówi — odparł ze smutkiem Shekt. — Nie 
mogę temu zaprzeczyć. Ale to tylko jedna strona medalu. Dajcie nam szansę, a 
wychowamy nowe pokolenie Ziemian, pozbawionych separatystycznych uprzedzeń i 
całym sercem wierzących w jedność ludzkości. Asymilacjoniści, którzy wyznają 
hasła tolerancji i kompromisu, nieraz już dochodzili do głosu. Jestem jednym z 
nich. Czy raczej byłem nim kiedyś. Teraz jednak całą Ziemią rządzą zeloci. To 
skrajni nacjonaliści, opętani marzeniami o dawnej i przyszłej władzy nad 
światem. To przed nimi trzeba uchronić Imperium.
Arvardan zmarszczył brwi.
— Ma pan na myśli bunt, o którym wspominała Pola?
— Doktorze Arvardan — odrzekł ponuro Shekt — to niełatwe zadanie. Mam pana 
przekonać, że Ziemia może podbić Galaktykę. Niewiarygodny pomysł, prawda? Ale 
niestety prawdziwy. Nie jestem zbyt odważnym człowiekiem i bardzo pragnę żyć.
Może pan więc sobie wyobrazić, jak potężny musi być bodziec, który zmusza mnie 
do zaryzykowania zdrady, jeśli w dodatku moją osobą wciąż interesują się agenci 
miejscowych władz.
— Skoro to aż tak poważna sprawa — stwierdził Arvardan — lepiej będzie, gdy od 
razu coś wyjaśnię. Oczywiście pomogę panu, jak tylko będę mógł — ale jedynie 
jako obywatel Galaktyki. Nie mam żadnej szczególnej władzy ni wpływów, ani na 
dworze, ani w pałacu Prokuratora. Jestem dokładnie tym, na kogo wyglądam — 
archeologiem uczestniczącym w ekspedycji naukowej zorganizowanej wyłącznie dla 
zaspokojenia mojej ciekawości. Ponieważ zdecydował się pan podjąć ryzyko, czy 
nie powinien pan zwrócić się do samego Prokuratora? On mógłby naprawdę pomóc.
— I dlatego właśnie mnie pilnują. Starsi nie pozwolą mi skontaktować się z 
Prokuratorem. Kiedy dziś rano przybył pan do mojego domu, sądziłem nawet, że 
może pan być pośrednikiem. Wydawało mi się, że Ennius coś podejrzewa.
— Może i tak — nie znam go na tyle. Ale ja nie jestem żadnym pośrednikiem. 
Przykro mi. Jeśli nadal chce pan zawierzyć mi tę tajemnicę, przyrzekam, iż 
przekażę mu wszystko, co będzie trzeba.
— Dziękuję panu. O nic więcej nie proszę. Tylko o to — i aby wykorzystał pan 
wszelkie wpływy, by uchronić Ziemię przed zbyt surową karą.
— Oczywiście — Arvardan czuł niepokój. W tym momencie był zupełnie przekonany, 
że ma do czynienia ze starszym, ekscentrycznym paranoikiem, być może 
nieszkodliwym, lecz zupełnie stukniętym. Nie ma jednak wyjścia. Musi go 
wysłuchać i postarać się ukoić lęki starego uczonego — ze względu na Połę.
— Doktorze Arvardan — zaczął Shekt. — Podobno słyszał pan o synapsyfikatorze? 
Mówił pan o tym dziś rano.
— Owszem. Czytałem pański artykuł w Przeglądzie Fizycznym. Wspominałem o tym 
urządzeniu Prokuratorowi i najwyższemu kapłanowi.
— Najwyższemu kapłanowi?
— Ależ tak. Wtedy gdy otrzymałem od niego list polecający, którego pan, hmmm, 
nie zechciał przeczytać.
— Raz jeszcze przepraszam. Ale szkoda, że… Co dokładnie wiadomo panu o 
synapsyfikatorze
— Że jest to interesująca porażka. Został zaprojektowany do zwiększania 
zdolności uczenia. Eksperymenty na szczurach były dość obiecujące, ale 
doświadczenia na ludziach zakończyły się sromotną klęską.
Shekt spojrzał na niego smutnym wzrokiem.
— No tak, po lekturze artykułu musi pan tak myśleć. Urządzenie zostało w nim 
opisane jako całkowite fiasko, a wiadomości o udanych eksperymentach z rozmysłem 
utajniono.
— Hmm. To dość niezwykły przykład etyki naukowej, doktorze Shekt.
— Owszem, przyznaję. Ale mam pięćdziesiąt sześć lat i jeśli wie pan cokolwiek o 
ziemskich zwyczajach, zdaje pan sobie sprawę, że pozostało mi niewiele życia.
— Sześćdziesiątka? Tak, słyszałem, nawet więcej, niżbym sobie życzył. — Arvardan 
pomyślał cierpko o swej pierwszej podróży ziemskim stratolotem. — Podobno czasem 
czyni się wyjątek dla szczególnie zasłużonych naukowców.
— Istotnie. Lecz decyzję w tej sprawie podejmuje najwyższy kapłan wraz z Radą 
Starszych. Nie można odwołać się od ich wyroku — nawet do imperatora. 
Powiedziano mi, że ceną za życie ma być utrzymanie synapsyfikatora w tajemnicy i 
dalsza ciężka praca nad jego ulepszeniem. — Stary człowiek bezradnie rozłożył 
ręce. — Skąd miałem wtedy wiedzieć, co z tego wyniknie, do czego użyją mojej 
maszyny?
— A do czego ją wykorzystano? — Arvardan wyjął z kieszeni na piersi papierośnicę 
i poczęstował swego rozmówcę, tamten jednak podziękował.
— Chwileczkę!… Po pewnym czasie, kiedy ostatecznie zyskałem pewność, że 
urządzenie może zostać wypróbowane na ludziach, poddaliśmy synapsyfikacji kilku 
ziemskich biologów. Byli to znani zwolennicy zelotów, to jest ekstremistów. 
Wszyscy przeżyli, choć po pewnym czasie dały znać o sobie dodatkowe objawy. 
Jednego z nich przywieziono potem na leczenie. Nie zdołałem go uratować, ale 
słowa umierającego pozwoliły mi odkryć prawdę.
Zbliżała się północ. Dzień był bardzo wyczerpujący i pełen wrażeń. A jednak mimo 
zmęczenia Arvardan poczuł, że słowa Shekta obudziły jego ciekawość.
— Jeśli można, wolałbym, aby przeszedł pan do rzeczy.
— Proszę o jeszcze chwilę cierpliwości. Jeśli mam pana przekonać, powinienem 
dokładnie wszystko wyjaśnić. Oczywiście zdaje pan sobie ‘sprawę ze szczególnego 
charakteru ziemskiego środowiska — jego radioaktywności.
— Tak, nieźle się w tym orientuję.
— Wie pan również, jaki wpływ wywiera promieniowanie na Ziemię i jej gospodarkę?
— Owszem.
— W takim razie nie będę się nad tym rozwodził. Wspomnę tylko, że na Ziemi 
znacznie częściej niż gdziekolwiek indziej pojawiają się nowe mutacje. Teorie 
głoszone przez naszych wrogów, jakoby Ziemianie różnili się od reszty ludzkości, 
zawierają w sobie ziarno prawdy. Oczywiście mutacje te są mało znaczące i 
większość cech nie zostaje przekazana potomstwu. Jeśli Ziemianie zmienili się, 
to tylko w pewnych aspektach wewnętrznych procesów chemicznych, co pozwala im 
lepiej przystosować się do niezwykłego środowiska. Wykazują więc większą 
odporność na promieniowanie, szybsze gojenie się oparzeń…
— Doktorze Shekt, wszystko to jest mi doskonale znane.
— Czy pomyślał więc pan kiedyś, że podobne mutacje dokonują się również u innych 
organizmów? Nie tylko u ludzi?
Zapadła krótka cisza, po czym Arvardan odrzekł:
— Rzeczywiście, nie wpadłem na to, choć oczywiście coś takiego jest nie do 
uniknięcia.
— Zgadza się. I to właśnie stało się na Ziemi. Wśród naszych zwierząt domowych 
występuje znacznie więcej odmian niż na jakiejkolwiek innej planecie. 
Pomarańcza, którą pan przed chwilą zjadł, to również mutant, nie istniejący 
nigdzie indziej. Między innymi dlatego nikt nie zechciałby eksportować tych 
owoców. Pozaświatowcy odnoszą się do nich podejrzliwie, tak jak i do nas — a my 
strzeżemy ich niczym największego skarbu. I oczywiście to, co odnosi się do 
zwierząt i roślin, jest również prawdziwe w odniesieniu do mikroorganizmów.
Arvardan poczuł pierwsze ukłucie strachu.
— Ma pan na myśli bakterie? — spytał.
— Mam na myśli cały świat najprostszych organizmów. Pierwotniaki, bakterie i 
samonamnażające się białka, zwane czasami wirusami.
— Do czego właściwie pan zmierza?
— Chyba już pan rozumie, doktorze Arvardan. Nagle zaczął pan okazywać 
zainteresowanie. Widzi pan, pośród pańskich rodaków krążą legendy, że Ziemianie 
niosą z sobą śmierć, że towarzystwo Ziemian to prowokowanie losu, że Ziemianie 
przynoszą nieszczęście, mają złe oczy…
— Słyszałem o tym. Głupie przesądy.
— Niezupełnie. To jest właśnie najgorsze. Podobnie jak w wielu legendach, 
podaniach i bajkach w przesądzie tym kryje się ziarno prawdy. Zdarza się, że 
organizm Ziemianina staje się gospodarzem mikroskopijnych pasożytów, nie 
występujących nigdzie poza naszą planetą. Tamci nie są na nie szczególnie 
odporni. Reszta to zwykła biologia, doktorze.
Arvardan milczał.
— Czasami oczywiście nas też dopadnie choroba. Z terenów skażonych wydostanie 
się nowy zarazek i na planecie wybucha epidemia. Ale generalnie rzecz biorąc 
Ziemianie dotrzymują kroku zagrożeniom. Nowe pokolenia uodparniają się na 
kolejne bakterie i wirusy, co pozwala nam przetrwać. Tamci nie mają takiej 
szansy.
— Czy to znaczy — zaczął słabo Arvardan — że zetknięcie z wami powoduje?… — 
Odsunął się z krzesłem, myśląc o wieczornych pocałunkach.
Shekt potrząsnął głową.
— Oczywiście, że nie. Nie jesteśmy źródłem chorób, po prostu je przenosimy. A 
nawet nosicielstwo zdarza się bardzo rzadko. Gdybym mieszkał na pańskiej 
planecie, nie roznosiłbym zarazy, podobnie jak pan. Nie przyciągam zarazków. 
Nawet tutaj niebezpieczny jest jeden na bilion mikroorganizmów albo nawet na 
bilion bilionów. Szansę zakażenia są mniejsze niż groźba uderzenia meteoru. 
Chyba że ktoś zechciałby wyszukać owe zarazki, wyizolować je i rozmnożyć.
Znów zapadła cisza, tym razem znacznie dłuższa. Wreszcie Arvardan przemówił 
dziwnie zduszonym głosem:
— Czy to właśnie robią Ziemianie?
Przestał myśleć o paranoi. Był gotów uwierzyć.
— Tak. Z początku jednak mieliśmy niewinne intencje. Nasi biolodzy są naturalnie 
szczególnie zainteresowani niezwykłymi aspektami ziemskiego życia. Ostatnio 
udało im się wyizolować wirusa gorączki pospolitej.
— Co to jest gorączka pospolita?
— Łagodna endemiczna choroba ziemska. To znaczy, łagodna dla nas. Większość 
Ziemian przechodzi ją w dzieciństwie, jej objawy nie są zbyt groźne. Lekka 
gorączka, miejscowa wysypka, zapalenie stawów i błon śluzowych połączone z 
uporczywym pragnieniem. Choroba trwa zwykle od czterech do sześciu dni, a raz 
przebyta, na zawsze uodparnia organizm. Ja ją miałem, Pola ją miała. Czasami 
pojawia się groźniejsza odmiana tej samej choroby — najprawdopodobniej 
wywoływana przez nieco inny szczep wirusa — którą nazywamy gorączką radiacyjną.
— Słyszałem już o niej — mruknął Arvardan.
— Naprawdę? Nazwę zawdzięcza powszechnemu przekonaniu, że zakażenie następuje po 
dłuższym pobycie na terenach radioaktywnych. Istotnie długi kontakt ze skażeniem 
często prowadzi do zachorowań, bo właśnie na tych terenach najczęściej powstają 
groźne mutacje wirusa. Przyczyną choroby nie jest jednak promieniowanie, lecz 
właśnie wirus. W gorączce radiacyjnej objawy występują już po dwóch godzinach od 
chwili zakażenia. Usta ulegają zniekształceniu do tego stopnia, że chory 
praktycznie nie może mówić. Po kilku dniach najczęściej następuje zgon.
Teraz zaś, drogi doktorze, przechodzimy do najważniejszego. Organizmy Ziemian są 
przystosowane do gorączki pospolitej, Tamtych — nie. Czasami zaraża się nią ktoś 
z obsady garnizonu i reaguje tak jak Ziemianin na gorączkę radiacyjną. Zazwyczaj 
umiera w ciągu dwunastu godzin. Wtedy zwłoki zostają spalone — przez Ziemian — 
bo jeśli ktoś z Tamtych zanadto się do nich zbliży, również ginie.
Wirus został wyizolowany dziesięć lat temu. To nukleoproteid, podobnie jak 
większość przesączalnych wirusów, spośród innych wyróżnia go jednak niezwykle 
wysoka zawartość radioaktywnego węgla, siarki i fosforu. „Niezwykle wysoka” 
oznacza, że pięćdziesiąt procent węgla, siarki i fosforu tworzących wirus jest 
radioaktywne. Przypuszcza się, że śmiertelny skutek dla organizmu żywiciela jest 
w większej mierze pochodną promieniowania niż toksyn wirusa. Naturalnie 
Ziemianie, przystosowani do promieniowania gamma, reagują znacznie słabiej. Z 
początku badania koncentrowały się na budowie wirusa i mechanizmie koncentracji 
izotopów. Jak pan zapewne wie, dzisiejsza chemia potrafi rozdzielić izotopy 
jedynie żmudnymi, pracochłonnymi metodami. Nie znamy też żadnego innego 
organizmu, w którym mogłoby się to dokonać. Wkrótce jednak badania poszły w 
innym kierunku.
Będę się streszczał, doktorze. Chyba widzi pan już, do czego zmierzam. Zespół 
badawczy mógł prowadzić doświadczenia na pozaziemskich zwierzętach, ale nie na 
samych Tamtych. Na Ziemi jest ich zbyt mało, by zniknięcie nawet paru osób mogło 
pozostać nie zauważone. Nie można też było dopuścić do przedwczesnego wykrycia 
planów. Poddano zatem synapsyfikacji grupkę biologów. To właśnie oni opracowali 
nowe matematyczne podejście do chemii białek i immunologii, co umożliwiło w 
końcu wyhodowanie syntetycznego szczepu wirusa, atakującego wyłącznie 
mieszkańców Galaktyki — Tamtych. Obecnie istnieją już całe tony 
wykrystalizowanego wirusa.
Arvardan patrzył na niego nieprzytomnym wzrokiem. Czuł, jak po czole i 
policzkach spływają mu strużki potu.
— Czy chce pan powiedzieć — wykrztusił — że Ziemia ma zamiar rozesłać ten wirus 
po Galaktyce, zapoczątkowując w ten sposób gigantyczną wojnę biologiczną?
— Której my nie możemy przegrać, a wy — wygrać. Właśnie tak. Kiedy epidemia 
rozpocznie się na dobre, każdego dnia będą umierać miliony. Nic jej nie 
powstrzyma. Przerażeni uchodźcy rozniosą wirusa po całym Imperium, a nawet 
gdybyście zaczęli wysadzać całe planety, zawsze będzie można wywołać nowe 
ogniska zarazy. Nie będzie żadnych powodów, by jej wybuch połączyć z Ziemią. Gdy 
nasze przetrwanie zacznie budzić podejrzenia, straty będą już tak ogromne, a 
rozpacz tak obezwładniająca, że Tamci nie podejmą żadnych kroków.
— I wszyscy umrą? — Arvardan wciąż nie dopuszczał do siebie tej potwornej myśli, 
nie potrafił w nią uwierzyć.
— Może nie wszyscy. Nasza nowa bakteriologia zajmuje się wieloma sprawami. Mamy 
również antytoksynę i środki do jej produkcji. Można ich będzie użyć w razie 
szybkiej kapitulacji. Poza tym w zapadłych kątach Galaktyki ocaleje zapewne 
kilka planet, może nawet gdzieś znajdą się ludzie całkowicie odporni na chorobę.
W ciężkiej, przejmującej ciszy, która zapadła po jego ostatnich słowach — 
Arvardan ani przez sekundę nie wątpił w to, co usłyszał, w straszliwą prawdę, 
która w ciągu kilku minut zredukowała szansę zwycięstwa Imperium z dwudziestu 
pięciu miliardów do zera — rozległ się cichy, znużony głos Shekta.
— To nie Ziemia chce do tego doprowadzić. Garstka przywódców, siłą 
odseparowanych od reszty Galaktyki, nienawidzących tych, którzy nie dopuszczają 
ich do siebie, postanowiła uderzyć nie licząc się z kosztami. To szaleństwo…
Ale jeśli raz zaczną, cala Ziemia będzie musiała pójść w ich ślady. Co bowiem 
mielibyśmy zrobić? Nękani ogromnym poczuciem winy, musielibyśmy jednak dokończyć 
dzieła zniszczenia. Czy moglibyśmy pozwolić, by ocalała część Galaktyki mogła 
dokonać na nas odwetu?
Ale choć jestem Ziemianinem, przede wszystkim jestem człowiekiem. Czy muszą 
zginąć tryliony ludzi, by zadowolić kilka milionów? Czy nawet najbardziej 
zasadna zemsta jednej planety ma zniszczyć całą cywilizację galaktyczną? A jeśli 
nawet zwyciężymy, to co nam z tego przyjdzie? Stolicą Galaktyki musi zostać 
planeta posiadająca niezbędne zasoby naturalne — a my ich nie mamy. Ziemianie 
mogą nawet zawładnąć Trantorem i stamtąd rządzić Galaktyką przez pierwsze 
pokolenie, ale ich dzieci staną się obywatelami Trantora i z pogardą spoglądać 
będą ku Ziemi.
Poza tym, czy ludzkość może skorzystać na zamianie tyranii galaktycznej na 
tyranię Ziemi? Nie! Nie! Musi istnieć jakieś wyjście dla wszystkich ludzi bez 
wyjątku, droga, prowadząca ku sprawiedliwości i wolności.
Nagle Shekt skrył twarz w dłoniach i zakołysał się łagodnie w fotelu.
Arvardan słyszał wszystko jak przez mgłę.
— Nie popełnił pan żadnej zdrady — wyjąkał. — Natychmiast udam się na Everest. 
Prokurator uwierzy mi. Musi mi uwierzyć!
Nagle na zewnątrz rozległ się odgłos biegnących stóp, w pokoju pojawiła się 
blada, przerażona twarz. Pozostawione otworem drzwi zaskrzypiały.
— Ojcze — do domu zbliżają się jacyś ludzie.
Policzki Shekta poszarzały.
— Prędko, doktorze! Przez garaż! — Gwałtownie popchnął zdumionego gościa. — 
Proszę zabrać Polę i nie martwić się o mnie. Zatrzymam ich.
Ale kiedy się odwrócili, ujrzeli przed sobą mężczyznę w zielonej szacie. 
Nieznajomy uśmiechał się nieznacznie, jego dłoń lekko obejmowała bicz neuronowy. 
Na dole rozległo się walenie do drzwi, nagły trzask pękającego tworzywa i łomot 
licznych nóg.
— Kim pan jest? — spytał ostro Arvardan, spoglądając wyzywająco na uzbrojonego 
intruza. Zasłonił sobą Polę.
— Ja? — powiedział szorstko człowiek w zielonej szacie. — Jestem tylko skromnym 
Sekretarzem Jego Ekscelencji, najwyższego kapłana — podszedł o krok bliżej. — O 
mały włos czekałbym za długo. Ale nie. Hmm, i do tego dziewczyna. To naprawdę 
nieroztropne.
— Jestem obywatelem Galaktyki — oznajmił twardo Arvardan — i twierdzę, że nie 
macie prawa mnie aresztować — ani zresztą wkroczyć do tego domu — bez 
oficjalnego zezwolenia władz.
— Ja — Sekretarz wolną ręką postukał się w pierś — sprawuję całą władzę na tej 
planecie. Już niedługo będę też jedynym władcą całej Galaktyki. Mamy was 
wszystkich — nawet Schwartza.
— Schwartza! — krzyknęli niemal jednocześnie Shekt i Pola.
— Jesteście zaskoczeni? Chodźcie, zaprowadzę was do niego. Ostatnią rzeczą, jaką 
zapamiętał Arvardan, był szeroki uśmiech Sekretarza — i błysk bicza. Poprzez 
szkarłatną zasłonę bólu runął w nieświadomość.
16.
PO KTÓREJ JESTEŚ STRONIE?
Schwartz leżał niespokojnie na twardej ławce w jednym z wielu podziemnych 
pomieszczeń Dworu Pokuty w Chica.
Dwór, jak go najczęściej nazywano, stanowił imponujący dowód władzy najwyższego 
kapłana i jego otoczenia. Ponury kamienny gmach rzucał mroczny cień na 
sąsiadujące z nim baraki imperialne — cień równie głęboki jak groza, którą 
budził w sercach miejscowych złoczyńców, lekce sobie ważących dalekie imperialne 
prawa.
W ciągu ostatnich kilku wieków wewnątrz tych murów wielu Ziemian czekało na 
wyrok należny wszystkim, którzy zaniżają bądź nie dotrzymują norm produkcyjnych, 
żyją poza wyznaczony wiek lub ukrywają kogoś, kto popełnił tę zbrodnię, albo też 
próbują działać na szkodę miejscowego rządu. Czasami, kiedy małostkowa 
złośliwość ziemskiego wymiaru sprawiedliwości wydała się szczególnie bezsensowna 
któremuś z urzędujących Prokuratorów — subtelnych i zazwyczaj trochę 
zblazowanych — namiestnik Imperium mógł uchylić wyrok. Oznaczało to jednak 
możliwość buntu, a już na pewno potężnych zamieszek.
Zazwyczaj jeśli Rada żądała kary śmierci, Prokurator ustępował. W końcu 
cierpieli na tym jedynie Ziemianie…
Naturalnie Joseph Schwartz nie miał o tym wszystkim pojęcia. Na jego świat 
składała się niewielka cela, o ścianach migoczących słabym blaskiem, dwie twarde 
ławki i stół oraz nisza w ścianie, służąca za łazienkę i toaletę. Nie miał nawet 
okna, by móc ujrzeć kawałek nieba, a wpadający do środka strumień świeżego 
powietrza z kanału wentylacyjnego najczęściej był tak słaby, że niemal 
niewyczuwalny.
Schwartz potarł włosy, otaczające łysinę na czubku głowy i usiadł. Szkoda, że 
próba ucieczki donikąd (gdzie bowiem na tej Ziemi mógł się czuć bezpieczny?) 
skończyła się tak szybko i nieprzyjemnie. W rezultacie trafił tutaj. Teraz mógł 
przynajmniej bawić się Śladami Psychicznymi.
Czy to dla niego dobrze, czy źle?
Na farmie był to jedynie niezwykły, niepokojący dar, którego natury zupełnie nie 
znał. Nie myślał też wtedy o otwierających się przed nim możliwościach. Teraz 
jednak miał dość czasu, by eksperymentować.
Gdyby bez przerwy, przez dwadzieścia cztery godziny na dobę rozmyślał o swym 
uwięzieniu, wkrótce skończyłby jako wariat. Tymczasem mógł śledzić 
przechodzących członków personelu, sięgać po strażników w sąsiednich 
korytarzach, wyciągać delikatne macki swego umysłu aż do samego kapitana Dworu, 
urzędującego w odległym gabinecie.
Delikatnie badał i analizował umysły. Pod jego dotykiem otwierały się na oścież, 
niczym dojrzałe orzechy — suche skorupy, spomiędzy których z szelestem sypał się 
deszcz uczuć i wrażeń.
Dzięki temu wiele dowiedział się na temat Ziemi i Imperium — więcej, niż zdołał 
odkryć (czy raczej mógł odkryć) przez dwa miesiące na farmie.
A jedna informacja powtarzała się bez przerwy, nie pozostawiając żadnego pola 
domysłom:
Był skazany na śmierć.
Bez odwołania, dyskusji i możliwości ucieczki.
Może dziś, może jutro — jedno było pewne: wkrótce zginie!
W jakiś sposób oswoił się z tą myślą, a nawet znalazł w niej ukojenie.
Drzwi otwarły się i Schwartz skoczył na równe nogi, półprzytomny ze strachu. 
Można akceptować śmierć całym świadomym umysłem, lecz ciało, ta dzika bestia, 
nie zna pojęcia „rozsądku”. Czy to już teraz? Nie — jeszcze nie. Ślad Psychiczny 
przybysza nie sugerował morderczych zamiarów. Do celi wszedł strażnik z 
metalowym prętem w ręku. Schwartz wiedział, co to oznacza.
— Idziesz ze mną — oznajmił zwięźle strażnik.
Schwartz posłuchał, zastanawiając się nad swą dziwną mocą. Na długo przedtem, 
nim strażnik zdołałby użyć swojej broni albo nawet nim postanowiłby to zrobić, 
Schwartz mógłby go obezwładnić — błyskawicznie i bezszelestnie. Umysł żołnierza 
był w psychicznych rękach Schwartza. Wystarczyło tylko lekko ścisnąć.
Ale po co? Zjawiliby się inni. Ilu naraz mógł obezwładnić? Iloma parami owych 
„rąk” dysponował?
Potulnie szedł naprzód.
Wreszcie dotarł do ogromnej sali. Przebywało tam już dwóch mężczyzn i kobieta, 
wszyscy rozciągnięci na bardzo wysokich stołach, jak martwi. Ale żyli — ich 
umysły były w pełni aktywne.
Paraliż! Znał ich!… Czyżby ich znał?
Przystanął, żeby się przyjrzeć, ale dłoń strażnika natychmiast spoczęła na jego 
ramieniu.
— Ruszaj się!
Obok stał czwarty stół — pusty. Nie dostrzegając w myślach strażnika żadnych 
zabójczych zamiarów Schwartz wspiął się na górę i położył. Wiedział, co będzie 
dalej.
Stalowy pręt strażnika dotknął po kolei jego kończyn. Coś go załaskotało i w tej 
samej chwili stracił w nich czucie. Została mu tylko głowa, szybująca w próżni.
Odwrócił ją.
— Pola! — krzyknął. — Ty jesteś Pola, prawda? Dziewczyna, która…
Powoli kiwała głową. Schwartz nie rozpoznał jej Śladu Psychicznego — dwa 
miesiące temu nie miał jeszcze pojęcia o istnieniu czegoś takiego. Wtedy 
wyczuwał jedynie atmosferę. Teraz przypominał to sobie dokładnie.
Obecnie mógł jednak odkryć znacznie więcej. Mężczyzna obok Poli to doktor Shekt; 
dalej leżał doktor Bel Arvardan. Znał ich nazwiska, czuł przepełniającą ich 
rozpacz, odbierał ostatnie echa przerażenia w umyśle dziewczyny.
Przez chwilę było mu ich żal, potem jednak przypomniał sobie, kim i czym byli. I 
jego serce skamieniało.
Niech umierają!
Cała trójka znajdowała się w tej sali prawie od godziny. Sala, w której ich 
ulokowano, była bez wątpienia wykorzystywana do wielkich zgromadzeń — mogła 
pomieścić kilkaset osób. Pośród tego ogromu więźniowie czuli się kompletnie 
zagubieni. Nie mieli też o czym rozmawiać. Arvardan czuł suchość i pieczenie w 
gardle. Kilka razy pokręcił głową — była to jedyna część ciała, którą jeszcze 
mógł sterować.
Shekt miał zamknięte oczy, z zaciśniętych warg odpłynęła cała krew.
— Shekt. Posłuchaj, Shekt! — wyszeptał Arvardan gwałtownie.
— Co… o co chodzi? — odpowiedział mu zamierający szept.
— Co robisz, człowieku? Zasypiasz? Myśl, stary, myśl!
— Dlaczego? O czym mam myśleć?
— Kim jest Joseph Schwartz?
Zmęczonym i słabym głosem odezwała się Pola:
— Nie pamiętasz, Bel? Wtedy, w domu towarowym, kiedy pierwszy raz się 
spotkaliśmy, dawno temu?
Arvardan szarpnął się wściekle i odkrył, iż może unieść głowę o pięć bolesnych 
centymetrów. Z tej pozycji widział część twarzy dziewczyny.
— Polu! Polu! — gdyby tylko mógł się do niej zbliżyć; przez dwa miesiące nie 
było po temu przeszkód, lecz wtedy nie wykorzystał szansy. Patrzyła na niego z 
bladym uśmiechem, tak nikłym, że prawie niewidocznym. — Jeszcze wygramy, 
zobaczysz.
Ona jednak potrząsała głową, a szyja Arvardana odmówiła posłuszeństwa. 
Naciągnięte to granic wytrzymałości ścięgna niemal pękały z bólu.
— Shekt — nie ustępował Arvardan. — Posłuchaj mnie. Jak go poznałeś? Czy był 
twoim pacjentem?
— Synapsyfikator. Zgłosił się na ochotnika.
— Czy poddałeś go zabiegowi?
— Tak.
Arvardan rozważył jego słowa.
— Co sprawiło, że przyszedł akurat do ciebie?
— Nie wiem.
— Może to naprawdę agent imperialny?
(Schwartz cały czas śledził jego myśli, uśmiechając się do siebie. Nie odezwał 
się ani słowem i nadal zamierzał milczeć). Shekt poruszył lekko głową.
— Agent imperialny? Dlatego, że twierdzi tak Sekretarz najwyższego kapłana? Daj 
spokój. Zresztą ten człowiek jest równie bezradny jak my… Posłuchaj, Bel, 
gdybyśmy zdołali wymyślić jakąś spójną historyjkę, to może odłożą egzekucję. 
Może mogli, byśmy… Archeolog roześmiał się głucho. Gardło paliło go coraz 
mocniej.
— Moglibyśmy przeżyć, to miałeś na myśli? W zniszczonej Galaktyce, na ruinach 
cywilizacji? Żyć? Wolałbym umrzeć!
— Myślałem o Poli — mruknął Shekt.
— Ja również. Zapytaj ją samą. Polu, czy powinniśmy się poddać? Czy mamy 
spróbować przeżyć?
W głosie Poli słychać było stanowczość.
— Zdecydowałam już, po czyjej jestem stronie. Nie chcę umierać, lecz jeśli moja 
strona przegra, odejdę wraz z nią.
Arvardana ogarnęło uczucie triumfu. Kiedy zabierze ją na Syriusza, udowodni, że 
przewyższa wszystkie kobiety. Cóż, że będą wypominać jej pochodzenie? Z rozkoszą 
wybije wszystkie zęby każdemu, kto…
Nagle uświadomił sobie, że nie jest zbyt prawdopodobne, by kiedykolwiek zawiózł 
ją na Syriusza — ją czy kogoś innego. Najprawdopodobniej wkrótce w ogóle nie 
będzie Syriusza.
Aby zagłuszyć podobne myśli, zająć się czymkolwiek innym, Arvardan zawołał:
— Hej, ty! Jak cię zwą! Schwartz!
Schwartz uniósł głowę, posyłając w stronę archeologa leniwe spojrzenie. Wciąż 
milczał.
— Kim jesteś? — dopytywał się Arvardan. — Jak się w to wszystko wplątałeś? Jaka 
jest twoja rola w całej sprawie?
Słysząc ton tych pytań Schwartz uświadomił sobie nagle całą niesprawiedliwość 
obecnej sytuacji. I kiedy po raz pierwszy wyraźnie ujrzał, jak niewinna była 
przeszłość w porównaniu ze straszliwą teraźniejszością, zapłonęła w nim 
wściekłość.
— Ja? Jak się w to wszystko wplątałem? Posłuchaj więc. Kiedyś byłem nikim. 
Porządnym człowiekiem, ciężko pracującym krawcem. Żyłem spokojnie, nikomu nie 
szkodziłem, opiekowałem się rodziną. I nagle, bez żadnej przyczyny — bez żadnej 
przyczyny — przybyłem tutaj.
— Do Chica? — spytał Arvardan, który z trudem podążał tropem jego rozumowania.
— Nie, nie do Chica! — krzyknął Schwartz drwiąco. — Do tego szalonego świata! 
Och, co mnie obchodzi, czy mi uwierzycie, czy nie. Mój świat należy do 
przeszłości. Mój świat to rozległe tereny i dwa miliardy ludzi. I jest jedyny, 
nie ma innych!
Arvardan milczał, oszołomiony gradem sypiących się na niego informacji. Odwrócił 
się do Shekta.
— Rozumiesz coś z tego?
— Czy możesz sobie wyobrazić — powiedział zamyślony fizyk — że ten człowiek ma 
nie zamknięty wyrostek robaczkowy, długi na osiem centymetrów? Pamiętasz, Polu? 
I zęby mądrości. I włosy na twarzy.
— Tak, tak! — zawołał Schwartz z jakąś straceńczą odwagą. — Żałuję, że nie mam 
ogona, abyście wszyscy mogli go zobaczyć. Pochodzę z przeszłości. Z innych 
czasów. Och, sam nie wiem, jak się tu znalazłem! A teraz dajcie mi spokój! — po 
czym dodał nagle: — Wkrótce po nas przyjdą. To czekanie ma nas szybciej złamać, 
nic więcej.
— Skąd wiesz? — spytał gwałtownie Arvardan. — Kto ci o tym powiedział?
Schwartz milczał.
— Czy to Sekretarz? Krępy mężczyzna o zadartym nosie? Schwartz nie potrafił 
rozpoznać z opisu kogoś, z kim zetknął się tylko przez Ślad Psychiczny, ale — 
Sekretarz? Owszem, mignął mu taki Ślad — potężny Ślad człowieka o ogromnej 
władzy — i rzeczywiście chyba należał do Sekretarza.
— Balkis? — spytał zaintrygowany.
— Jak…? — zaczai Arvardan, ale Shekt wpadł mu w słowo.
— Tak właśnie nazywa się Sekretarz!
— Ach tak. Co mówił?
— Nic nie mówił — odparł Schwartz. — Po prostu wiem. Wszyscy jesteśmy skazani na 
śmierć. Nie ma przed nią ucieczki.
Arvardan zniżył głos.
— To chyba wariat, jak sądzisz?
— Zastanawiam się… Chodzi o .budowę jego czaszki. Jest prymitywna, bardzo 
prymitywna.
— To znaczy… — Arvardan był zdumiony. — Daj spokój, to przecież niemożliwe.
— Ja dotąd też tak myślałem — przez chwilę głos Shekta, choć nadal słaby, 
zabrzmiał jak kiedyś, jakby w obliczu problemu naukowego jego umysł 
automatycznie przełączył się na inny bieg, beznamiętny, pozbawiony cech 
osobistych. — Istnieją obliczenia, ile energii wymagałoby przerzucenie ciała 
materialnego wzdłuż osi czasowej. Liczba ta jest bliska nieskończoności, toteż 
zawsze uważano rzecz za niemożliwą. Ale mówiło się czasem również o „uskokach 
czasowych”, podobnych do „uskoków geologicznych”. Rzeczywiście zdarzało się, że 
statki kosmiczne znikały niemal na oczach ludzi. Jest też słynny przypadek Hora 
Devallowa, który w pradawnych czasach pewnego dnia wszedł do swego domu i nigdy 
już z niego nie wyszedł, choć nie było go w środku… Mamy też planetę, o której 
wspominają podręczniki galaktografii sprzed stu lat. Wylądowały na niej trzy 
ekspedycje, które przywiozły dokładne opisy nowego globu — po czym nikt go już 
nigdy nie widział.
Niektóre nowe odkrycia chemii jądrowej zdają się z kolei zaprzeczać prawom 
zachowania masy i energii. Próbowano to wyjaśnić zakładając, iż część masy 
przesuwa się w stosunku do osi czasu. Na przykład jądra atomów uranu, wymieszane 
z miedzią i barem w dokładnych, ściśle określonych proporcjach, pod wpływem 
lekkiego promieniowania gamma tworzyły układ rezonujący…
— Ojcze — wtrąciła Pola. — Nie ma sensu…
W tej chwili jednak również Arvardan zaczął mówić.
— Zaczekajcie. Pozwólcie mi pomyśleć — oznajmił stanowczym tonem. — Jeżeli ktoś 
mógłby to wyjaśnić, to właśnie ja, nikt inny. Pozwólcie, że zadam mu kilka 
pytań. Hej, Schwartz!
Stary mężczyzna uniósł wzrok.
— Twój świat był jedyny w całej Galaktyce?
Schwartz niechętnie skinął głową.
— Tak.
— Ale nie możesz wiedzieć tego na pewno. Nie potrafiliście jeszcze podróżować w 
kosmosie, więc jak mieliście sprawdzić? Mogło być jeszcze wiele innych 
zamieszkanych planet.
— Nic o tym nie wiem.
— Tak, oczywiście. Szkoda. A co z energią jądrową?
— Mieliśmy bombę atomową. Uran, pluton — domyślam się, że to dlatego ten świat 
jest radioaktywny. Potem jak… jak odszedłem, musiała wybuchnąć kolejna wojna. 
Bomby atomowe… — w jakiś sposób Schwartz znów znalazł się w Chicago, w swym 
dawnym świecie, przed bombą. I poczuł przeszywający żal. Nie z powodu swojej 
osoby, ale całego pięknego świata.
Arvardan przez chwilę mamrotał coś pod nosem.
— No dobrze. Oczywiście mieliście jakiś język.
— Ziemia? Całe mnóstwo.
— A ty?
— Angielski — kiedy dorosłem.
— No to powiedz coś w tym języku.
Przez ponad dwa miesiące Schwartz ani razu nie odezwał się po angielsku. Teraz 
jednak z rozkoszą powiedział wolno:
— Chcę wrócić do domu, do swojej rodziny.
— Czy to ten sam język, którego używał przed synapsyfikacją? — spytał Shekta 
Arvardan.
— Nie mam pojęcia — odparł zdumiony Shekt. — Przedtem brzmiało to jak seria 
dziwacznych dźwięków, teraz też. Skąd mam wiedzieć, czy są takie same?
— Cóż, nieważne… Jak w twoim języku brzmi słowo „matka”, Schwartz?
Schwartz powiedział mu.
— Hmmm. A „ojciec”… „brat”… „jeden” — chodzi mi o liczebnik… „dwa”… „trzy”… 
„dom”… „mężczyzna”… „kobieta”…
Przesłuchanie ciągnęło się dłuższy czas, a kiedy Arvardan przerwał, aby 
zaczerpnąć tchu, na jego twarzy malowała się groza i osłupienie.
— Shekt — westchnął — albo ten człowiek mówi prawdę, albo też stałem się ofiarą 
najbardziej szalonego snu, jaki można sobie wyobrazić. Język, którego używa, 
praktycznie w pełni odpowiada inskrypcjom, odnalezionym w warstwach sprzed 
pięćdziesięciu tysięcy lat na Syriuszu, Arkturze, Alfie Centauri i w dwudziestu 
innych miejscach. A Schwartz mówi w tym języku! Inskrypcje, o których 
wspomniałem, rozszyfrowano dopiero w poprzednim pokoleniu i poza mną w Galaktyce 
jest może jeszcze z kilkanaście osób, które potrafią go zrozumieć.
— Jesteś tego pewien?
— Czy jestem pewien? Oczywiście. Jestem archeologiem. To moja praca.
Przez chwilę Schwartz miał wrażenie, że skorupa niechęci, jaką się otoczył, 
zaczyna pękać. Po raz pierwszy odzyskał poczucie własnej tożsamości. Tajemnica 
wyszła na jaw: jest człowiekiem z przeszłości i oni to zaakceptowali. Po raz 
pierwszy zyskał dowód, że nie oszalał, na zawsze uciszając dręczące go 
wątpliwości. Powinien być wdzięczny tym ludziom. A jednak nadal czuł dziwną 
rezerwę.
— Muszę go mieć — to znów Arvardan, płonący świętym ogniem swego powołania. — 
Shekt, nie masz pojęcia, co to oznacza dla archeologii. Człowiek z przeszłości — 
Wielka Przestrzeni! Posłuchaj, możemy zawrzeć układ. To jest dowód, którego 
szukała Ziemia. Proszę bardzo, mają swój dowód. Mogą teraz…
— Wiem, o czym myślisz — przerwał mu Schwartz z ironią w głosie. — Uważasz, iż 
dzięki mnie Ziemia przekona wszystkich, że naprawdę stanowi źródło cywilizacji, 
i że jej władcy będą mi za to wdzięczni. Nic podobnego! Ja też rozważałem taką 
możliwość i chętnie potargowałbym się o własne życie. Ale oni nie uwierzą — ani 
mnie, ani tobie.
— Dowody są niezbite.
— W ogóle nie będą słuchać. A wiesz dlaczego? Ponieważ mają ustalone pojęcia o 
przeszłości. Każde odstępstwo od tego obrazu stanowiłoby w ich oczach 
świętokradztwo, nawet gdyby to była szczera prawda. Oni nie pragną prawdy — chcą 
mieć swoje tradycje.
— Bel — powiedziała Pola. — Myślę, że on ma rację.
Arvardan zacisnął zęby.
— Zawsze możemy spróbować.
— Nie uda się — przekonywał Schwartz.
— Skąd wiesz?
— Po prostu wiem! — W obliczu tak niezłomnego przekonania Arvardanowi pozostało 
tylko zamilknąć.
Teraz jednak Shekt wpatrywał się w Schwartza z dziwnym błyskiem w znużonych 
oczach.
— Czy czułeś jakiekolwiek niepożądane efekty synapsyfikacji? — spytał cicho.
Schwartz nie znał samego słowa, lecz uchwycił jego znaczenie. Rzeczywiście 
poddali go zabiegowi, i to zabiegowi na mózgu. Tyle zdołał się już dowiedzieć!
— Żadnych nieprzyjemnych efektów — odparł głośno.
— Widzę, że bardzo szybko opanowałeś nasz język. Mógłbyś nawet uchodzić za 
jednego z nas. To cię nie dziwi?
— Zawsze miałem znakomitą pamięć — odrzekł zimno.
— I od czasu zabiegu nie czujesz się jakoś inaczej?
— Nie.
Spojrzenie doktora Shekta stało się ostre, czujne.
— Po co te kłamstwa? Przecież wiesz doskonale, że nie mam żadnych wątpliwości — 
znasz moje myśli!
Schwartz roześmiał się.
— Umiem czytać w myślach? I co z tego?
Shekt jednak zignorował jego słowa. Odwrócił swą śmiertelnie bladą, umęczoną 
twarz do Arvardana.
— On potrafi wyczuwać czyjeś myśli. Ileż mógłbym zdziałać z jego pomocą! A 
tymczasem tkwię tutaj, bezsilny…
— Co — co — co? — wyjąkał oszołomiony Arvardan. Nawet twarz Poli zdradzała 
zaciekawienie.
— Naprawdę to potrafisz? — spytała Schwartza.
Skinął głową. Kiedyś opiekowała się nim, teraz ją zabiją. Jednak naprawdę była 
zdrajczynią.
— Arvardan — odezwał się Shekt — pamiętasz bakteriologa, o którym ci 
opowiadałem? Tego, co umarł niedługo po synapsyfikacji? Jednym z pierwszych 
objawów jego załamania było przekonanie, że umie czytać w myślach. I 
rzeczywiście potrafił. Odkryłem to tuż przed jego śmiercią i do tej pory 
trzymałem w sekrecie. Nikomu o tym nie mówiłem — ale to możliwe, naprawdę 
możliwe. Kiedy obniżymy opór elektryczny komórek mózgowych, mózg może zacząć 
odbierać pola magnetyczne wzbudzane przez mikroprądy towarzyszące myślom innych 
ludzi i przekształcać je w drgania, zrozumiałe także dla siebie. Na tej samej 
zasadzie działa każdy odbiornik. Byłaby to telepatia w pełnym znaczeniu tego 
słowa.
Schwartz zachował uparte, wrogie milczenie, nawet gdy Arvardan uważnie spojrzał 
w jego stronę.
— Jeśli to prawda, Shekt, to moglibyśmy go wykorzystać — umysł Syrianina 
pracował jak szalony, rozważając setki możliwości. — Może jeszcze znajdzie się 
jakieś rozwiązanie. Musi istnieć wyjście! Dla nas i dla Galaktyki.
Schwartz zignorował zamęt, jaki opanował Ślad Psychiczny archeologa, choć 
odbierał go bardzo wyraźnie.
— Chodzi ci o czytanie w ich myślach? W jaki sposób mogłoby to w czymś pomóc? 
Oczywiście potrafię więcej niż tylko czytać w myślach. Na przykład co powiesz na 
to?
Było to tylko lekkie dotknięcie, lecz Arvardan krzyknął głośno, czując 
niespodziewany ból.
— To ja — powiedział Schwartz. — Chcesz jeszcze?
— Możesz zrobić to samo ze strażnikiem? Z Sekretarzem? — Arvardan nie potrafił 
ukryć podniecenia. — Dlaczego więc dałeś im się tu sprowadzić? Na Wielką 
Galaktykę, Shekt, nie będzie żadnych kłopotów. Posłuchaj, Schwartz…
— Nie — wtrącił Schwartz. — To ty posłuchaj. Po co miałbym stąd uciekać? Dokąd? 
Pozostawałbym przecież ciągle na tej martwej planecie. Ja chcę wrócić do domu, a 
nie mogę. Pragnę znów zobaczyć rodzinę i przyjaciół, a to niemożliwe. Wobec tego 
chcę już tylko umrzeć.
— Ale przecież tu chodzi o całą Galaktykę, Schwartz! Nie możesz myśleć wyłącznie 
o sobie!
— Nie mogę? A niby dlaczego? Czy muszę martwić się o waszą Galaktykę? Mam 
nadzieję, że zdechnie i zgnije. Wiem, co chce zrobić Ziemia, i cieszę się z 
tego. Ta młoda dama powiedziała niedawno, że zdecydowała, po czyjej jest 
stronie. Cóż, ja też dokonałem już wyboru — jestem po stronie Ziemi.
— Co?
— Czemu nie? Jestem przecież Ziemianinem!
17.
PRZEJDŹ NA DRUGĄ STRONĘ!
Minęła godzina, odkąd Arvardan powoli ocknął się z omdlenia i odkrył, że jest 
przywiązany do stołu niczym połeć mięsa w rzeźni. I od tej chwili nic się nie 
działo. Nic oprócz długiej, gorączkowej rozmowy, która nie przyniosła co prawda 
żadnych efektów, pozwoliła jednak zabić nieznośnie wlokący się czas.
Nic nie działo się bez przyczyny. To wiedział na pewno. Kiedy tak leżał twarzą 
do góry, bezradny, pozostawiony bez straży — najwyraźniej uznali, iż nie stanowi 
dla nich żadnego zagrożenia — uświadomił sobie, że wszystko to miało pokazać im, 
jak bardzo są słabi. Nawet najbardziej rogata dusza nie zniosłaby podobnej 
świadomości, i kiedy przybywał inkwizytor, nie napotykał już żadnego oporu.
Arvardan za wszelką cenę musiał przełamać ciszę.
— Przypuszczam, że to miejsce jest na podsłuchu. Nie powinniśmy byli tyle mówić.
— Nie jest — rozległ się zmęczony głos Schwartza. — Nikt nas nie słucha.
Archeolog już miał odruchowo spytać: „Skąd wiesz?”, ale powstrzymał cisnące się 
na usta słowa.
Że też istniała podobna moc! I to nie jemu była dana, ale człowiekowi z 
przeszłości, który twierdził, że jest Ziemianinem, i pragnie umrzeć!
Arvardan widział przed sobą wyłącznie fragment sufitu. Odwracając się, mógł 
zobaczyć ostry profil Shekta; po drugiej stronie była pusta ściana. Jeśli 
maksymalnie uniósł głowę, mógł przez chwilę dojrzeć bladą twarz Poli.
Czasami nachodziła go myśl, że jest człowiekiem Imperium — Imperium, na Gwiazdy, 
obywatelem Galaktyki — i że jego uwięzienie stanowi szczególnie rażące 
nadużycie, zwłaszcza jeśli zważyć bolesny fakt, że zrobili to Ziemianie. A on do 
tego dopuścił.
Jednak i ta myśl z czasem przybladła.
Mogli go umieścić obok Poli… Nie, tak jest lepiej. Nie byłby to dla niej 
krzepiący widok.
— Bel? — słowo to zabrzmiało w uszach Arvardana szczególnie słodko w obliczu 
nadchodzącej śmierci.
— Tak, Polu?
— Jak myślisz, czy to jeszcze długo potrwa?
— Może nie, kochana… Szkoda. Zmarnowaliśmy dwa miesiące.
— To moja wina — szepnęła. — Moja wina. Na szczęście możemy mieć te ostatnie 
chwile. To takie — bezsensowne.
Arvardan nie mógł odpowiedzieć. W jego głowie kłębiły się myśli, wirowały niczym 
oszalała karuzela. Czy to tylko wyobraźnia, czy naprawdę poczuł pod plecami 
twardy plastik? Jak długo trwa paraliż?
Musi być jakiś sposób, by przekonać Schwartza. Próbował osłonić swoje myśli, 
wiedząc, że jest to niemożliwe.
— Schwartz… — odezwał się.
Schwartz leżał na swoim stole równie bezbronny jak pozostali. Jego cierpienie 
miało jednak dodatkowy, upiorny aspekt. Był czterema umysłami w jednym.
Gdyby zostawiono go samego, zapewne zdołałby zachować gasnącą tęsknotę za 
nieskończoną ciszą i ukojeniem śmierci, pokonałby resztki chęci życia, która nie 
dalej jak dwa dni temu — a może trzy — kazała mu uciec z farmy. Jak jednak miał 
pragnąć śmierci? Czuł przecież przerażenie, które niczym całun spowijało umysł 
Shekta; rozpacz i bunt, dręczące tak zawsze pełnego życia Arvardana; głębokie, 
żałosne rozczarowanie młodziutkiej dziewczyny.
Powinien był zamknąć swoją świadomość. Do czego niby potrzebna mu wiedza o 
cierpieniach innych? Miał swoje własne życie i swą własną śmierć.
Ale oni atakowali go, delikatnie i bez przerwy — ich myśli przesączały się przez 
najmniejszą szczelinę w murze obronnym, który sobie budował.
I kiedy Arvaran powiedział: „Schwartz”, wiedział już, że chcą, aby on, Schwartz, 
ich uratował. Dlaczego miałby to zrobić? Dlaczego?
— Schwartz — powtórzył Arvardan kusząco — możesz żyć jako bohater. Nie masz za 
co umierać, tamci na to nie zasługują.
Ale Schwartz uporczywie powracał do swych wspomnień z młodości, desperacko 
zamykając się w kręgu własnych myśli. W efekcie w jego głowie powstał dziwaczny 
zlepek przeszłości i teraźniejszości, który w końcu sprawił, że tama puściła.
Odpowiedział jednak cicho i powściągliwie.
— Tak, mogę żyć jako bohater, ale i jako zdrajca. Ci na zewnątrz, którzy chcą 
mnie zabić, to ludzie. Ty też nazywasz ich ludźmi, ale myślisz o nich inaczej. 
Nie potrafię tego nazwać, lecz wiem, że jest to obrzydliwe. I nie dlatego, że są 
źli, tylko dlatego, że pochodzą z Ziemi.
— To kłamstwo.
— To nie kłamstwo i wszyscy o tym wiemy. Chcą mnie zabić, tak, ale dlatego, że 
uważają mnie za jednego z was, ludzi, którzy potrafią w jednej minucie skazać 
całą planetę na wzgardę i potępienie, zdławić miażdżącą przewagą sił. Cóż, broń 
się przed robactwem, które ośmieliło się zagrozić swym boskim władcom. Ale nie 
proś o pomoc jednego ze swych wrogów.
— Mówisz jak zelota — powiedział zdumiony Arvardan. — Dlaczego? Czy cierpiałeś? 
Mówisz, że byłeś mieszkańcem wielkiej i niezależnej planety. Ziemianinem, kiedy 
Ziemia była jedyną nosicielką życia. Jesteś jednym z nas, człowieku, jednym z 
władców. Dlaczego sympatyzujesz z garstką wsteczników? To nie jest planeta, 
którą pamiętasz. Twoja Ziemia bardziej przypomina moją planetę, nie ten chory 
świat.
— Jestem jednym z władców? — Schwartz roześmiał się. — Dobrze, nie będziemy się 
w to zagłębiać. Szkoda słów. Zajmijmy się twoją osobą. Stanowisz doskonały 
przykład produktu, który przysyła nam Galaktyka. Jesteś tolerancyjny, masz dobre 
serce i podziwiasz sam siebie za to, że uznajesz doktora Shekta za równego 
sobie. Ale głęboko w podświadomości — choć nie tak głęboko, bym nie mógł tego 
wyraźnie wyczuć — źle się czujesz w jego towarzystwie. Nie podoba ci się sposób, 
w jaki mówi, patrzy. Tak naprawdę gardzisz nim, pomimo tego, że zgodził się 
zdradzić Ziemię… Tak, niedawno pocałowałeś ziemską dziewczynę i później uznałeś 
to za chwilową słabość. Wstydzisz się….
— Gwiazdy niech mi będą świadkiem, to nieprawda!… Polu, nie wierz mu! Nie 
słuchaj go!
Pola odpowiedziała cicho.
— Nie zaprzeczaj ani nie przejmuj się tym, Bel. On wnika głęboko, w obszar 
twojego dzieciństwa. Zobaczyłby to samo, gdyby spojrzał w głąb mojej jaźni. 
Gdyby zaś potrafił w równie nieelegancki sposób zajrzeć w głąb własnego umysłu, 
także znalazłby wiele powodów do wstydu.
Schwartz poczuł, że się rumieni.
Głos Poli nie zmienił się ani na jotę, kiedy zwróciła się bezpośrednio do niego.
— Schwartz, jeśli umiesz badać umysły, przeanalizuj mój. Powiedz, czy knuję 
zdradę? Popatrz na mojego ojca. Tak łatwo mógł uniknąć Sześćdziesiątki, gdyby 
zdecydował się na współpracę z szaleńcami, którzy zniszczą Galaktykę. Co 
osiągnął przez swoją zdradę?… A potem przyjrzyj się jeszcze raz, sprawdź, które 
z nas chce zniszczyć Ziemię.
Mówiłeś, że natrafiłeś na ślad umysłu Balkisa. Nie wiem, jaką masz szansę na 
dotarcie do jego podświadomości. Ale kiedy znów przyjdzie, kiedy będzie za 
późno, zbadaj go, przeniknij jego myśli. Przekonaj się, że jest szaleńcem… I 
wtedy — umieraj!
Schwartz milczał.
— W porządku, Schwartz — odezwał się znów Arvardan. — Wniknij ponownie w mój 
umysł. Szukaj tak głęboko, jak chcesz. Urodziłem się na Baronnie w sektorze 
Syriusza. Rosłem w atmosferze antyterranizmu, więc nic nie mogę poradzić na to, 
jakie kłamstwa i szaleństwa zostały mi zaszczepione. Ale przyjrzyj się także 
powierzchni mojego umysłu i powiedz, czy w dojrzałych latach nie zwalczałem u 
siebie fanatyzmu. Nie u innych, to byłoby zbyt łatwe, ale u siebie.
Nie znasz naszej historii, Schwartz. Nie wiesz nic o tysiącach, dziesiątkach 
tysięcy lat, podczas których ludzkość rozprzestrzeniała się po całej Galaktyce, 
o wojnach i nędzy. Nie wiesz o pierwszych wiekach Imperium, kiedy nadal panowały 
w nim na przemian despotyzm i chaos. Dopiero w ciągu ostatnich dwustu lat 
powstały obecne stabilne rządy. Dzięki nim różne światy zachowały swoją 
kulturową autonomię, mogą rządzić się same, zabierać głos we wspólnej sprawie i 
razem kierować całością.
Nie było w historii ludzkości tak długiego okresu wolnego od wojen i biedy. 
Nigdy gospodarka Galaktyki nie była tak mądrze zarządzana; nigdy nie mieliśmy 
przed sobą tak jasnych perspektyw. Czy zniszczysz to, aby zacząć wszystko od 
początku? I w imię czego? Dla despotycznej teokracji pełnej niezdrowych 
podejrzeń i nienawiści?
Krzywda Ziemi jest udokumentowana i pewnego dnia problem zostanie rozwiązany. O 
ile przetrwa Galaktyka. Ale to, co chcą zrobić ci ludzie, nie jest żadnym 
rozwiązaniem. Czy ty w ogóle wiesz, co oni zaplanowali?
Gdyby Arvardan mógł wniknąć w umysł Schwartza, dostrzegłby zapewne walkę, jaka 
się tam toczyła. Instynktownie jednak doszedł do wniosku, że nadeszła pora, by 
przerwać.
Schwartz był wstrząśnięty. Te wszystkie światy miałyby zginąć — paść ofiarą 
straszliwej, niszczycielskiej choroby?… Czy ciągle jeszcze był Ziemianinem? 
Prawdziwym Ziemianinem? W młodości opuścił Europę i przyjechał do Ameryki, ale 
czyż przez to stał się innym człowiekiem? I jeśli po nim ludzie opuścili 
okaleczoną Ziemię dla podniebnych światów, czy przestali być Ziemianami? Czy 
cała Galaktyka nie należała do niego? Czyż nie powstali oni wszyscy z niego i 
jego braci?
— W porządku — powiedział z wysiłkiem. — Jestem z wami. Jak mogę pomóc?
— Jak daleko potrafi sięgnąć twój umysł? — spytał gorączkowo Arvardan, jakby 
obawiał się, że jego rozmówca znów zmieni zdanie.
— Nie wiem. Za drzwiami są jacyś ludzie. Przypuszczam, że to strażnicy. Myślę, 
że mogę sięgnąć nawet na ulicę, ale im dalej docieram, tym słabsze odbieram 
sygnały.
— To oczywiste — zgodził się Arvardan. — A co z Sekretarzem? Czy możesz 
zidentyfikować jego umysł?
— Nie wiem — mruknął Schwartz.
Chwila przerwy… Minuty wlokły się nieznośnie.
— Przeszkadzają mi wasze myśli — oświadczył Schwartz. — Nie patrzcie na mnie, 
zajmijcie się czymś innym.
Spróbowali. Znów przerwa. Nareszcie:
— Nie… Nie potrafię… Nie potrafię…
— Mogę się trochę poruszyć…! — zawołał nagle Arvardan. — Na Wielką Galaktykę, 
mogę poruszać stopami… Aaaa! — Każdy ruch sprawiał mu wściekły ból.
— Jaka jest siła twojego ciosu, Schwartz? — spytał archeolog. — Czy potrafisz 
uderzyć mocniej niż mnie przed chwilą?
— Zabiłem człowieka.
— Naprawdę? Jak to zrobiłeś?
— Nie wiem. Po prostu zrobiłem. To jest… To… — Schwartz wyglądał prawie 
śmiesznie starając się przełożyć na słowa coś absolutnie nieprzekładalnego.
— Dobrze. Czy potrafisz kontrolować kilka obiektów naraz?
— Nigdy nie próbowałem, ale wątpię. Nie umiem czytać naraz w dwóch umysłach.
— Nie możesz namawiać go do zabicia Sekretarza, Bel — wtrąciła się Pola. — To 
nic nie da.
— Dlaczego?
— Jak się stąd wydostaniemy? Nawet jeśli uda nam się zaskoczyć samotnego 
Sekretarza i zabić go, na zewnątrz będzie na nas czekał zwarty tłum. Nie zdajesz 
sobie z tego sprawy?
— Mam go! — krzyknął triumfalnie Schwartz.
— Kogo? — spytali zgodnie wszyscy troje. Nawet Shekt przyglądał się Schwartzowi 
z napięciem.
— Sekretarza. Myślę, że to jego Ślad Psychiczny.
— Nie zgub go.
Arvardan szarpnął się desperacko i runął na podłogę. W ostatniej chwili 
spróbował zgiąć na wpół sparaliżowaną nogę, aby osłabić impet upadku, 
bezskutecznie jednak.
— Jesteś ranny! — krzyknęła Pola i nagle poczuła, że jej ręka lekko zgina się w 
stawie, kiedy usiłowała poruszyć łokciem.
— Nie, wszystko w porządku. Wydobądź z niego wszystko, Schwartz. Wszelką 
informację, jaką tylko możesz.
Schwartz sięgnął tak mocno, że aż rozbolała go głowa. Wypuszczał macki swego 
umysłu na oślep, niezdarnie, jak małe dziecko, kiedy wyprostowuje palce, 
starając się objąć pożądaną zabawkę. Do tej pory zawsze brał to, co znajdował, 
tym razem jednak szukał… szukał…
Z najwyższym trudem odnalazł pierwsze echa myśli.
— Triumfuje! Jest pewien zwycięstwa… Coś o sondach kosmicznych. Wystrzelił je… 
Nie, nie wystrzelił… Coś innego… Zamierza je wystrzelić…
— To samonaprowadzające pociski, przenoszące wirusa — jęknął Shekt. — Wymierzone 
w różne planety.
— Gdzie je trzymają? — dopytywał się Arvardan. — Szukaj, człowieku, szukaj…
— To budynek… ja… nie… mogę go… zobaczyć… Pięć ramion… gwiazda… nazwa: Sloo, 
może…
— To jest to — przerwał znów Shekt. — Na wszystkie gwiazdy Galaktyki! To jest 
to. Świątynia w Senloo. Ze wszystkich stron otaczają ją tereny radioaktywne. 
Mogą tam dotrzeć tylko Starsi. Czy wyczuwasz w pobliżu zbieg dwóch wielkich 
rzek?
— Nie mogę… Tak… Tak… Tak.
— Kiedy, Schwartz, kiedy? Kiedy ma nastąpić odpalenie?
— Nie widzę daty, ale wkrótce… Wkrótce. Te myśli niemal rozsadzają mu umysł. To 
nastąpi bardzo szybko. — Jego własna głowa była bliska eksplozji.
Rozgorączkowany Arvardan czuł suchość w ustach. Zdołał unieść się na dłoniach i 
kolanach, drżących i uginających się pod ciężarem ciała.
— Czy on się zbliża?
— Tak, jest tuż za drzwiami.
Jego głos zanikał i umilkł, kiedy drzwi otworzyły się. W nagłej ciszy tym 
wyraźniej zabrzmiały przepełnione zimną ironią słowa upojonego sukcesem 
Sekretarza:
— Doktorze Arvardan! Czy nie powinien pan wrócić na swoje miejsce?
Archeolog popatrzył na niego, świadom okrutnego poniżenia swojej pozycji, nie 
odpowiedział jednak. Powoli osunął się na podłogę i odczekał chwilę, ciężko 
dysząc. Gdyby jego kończyny były nieco sprawniejsze, gdyby mógł skoczyć na 
tamtego, jakoś wyrwać mu broń…
U błyszczącego fleksiplastowego pasa Sekretarza nie wisiał bicz neuronowy. Jego 
miejsce zajął blaster pełnej mocy, zdolny w mgnieniu oka rozpylić człowieka na 
atomy.
Sekretarz z pełną satysfakcją przyglądał się czwórce więźniów. Dziewczyna się 
nie liczyła, ale wszyscy inni, których udało się zgarnąć! Leżeli przed nim: 
ziemski zdrajca, agent Imperium i tajemniczy osobnik, którego śledzili od dwóch 
miesięcy. Czy są jeszcze inni?
Oczywiście pozostał jeszcze Ennius — no i Imperium. Ich ręce, w osobach tych 
szpiegów i zdrajców, zostały odcięte, ale przypominały o obecności aktywnego 
mózgu, być może wysyłającego już następnych agentów.
Sekretarz stał nieruchomo, całkowicie rozluźniony, ze splecionymi na piersi 
rękami. Wyraźnie dawał im do zrozumienia, że nie przewiduje potrzeby szybkiego 
sięgnięcia po broń.
— Pozwólcie, że wyjaśnię wam wszystko, raz na zawsze — powiedział cicho. — 
Między Ziemią i Galaktyką toczy się wojna — jak na razie nie została jeszcze co 
prawda wypowiedziana, lecz nie zmienia to wymowy faktów. Jesteście naszymi 
więźniami i zostaniecie potraktowani w sposób, jakiego wymagać będą 
okoliczności. Rzecz jasna, szpiegostwo i zdrada podlegają karze śmierci…
— Jedynie w czasie legalnej, wypowiedzianej wojny — wtrącił gwałtownie Arvardan.
— Legalnej wojny? — odparł Sekretarz z pogardą. — Czym jest legalna wojna? 
Ziemia zawsze pozostawała w stanie wojny z resztą Galaktyki, nawet jeśli nie 
przyznawaliśmy się do tego otwarcie.
— Nie przejmuj się nim — szepnęła Pola. — Niech powie, co ma do powiedzenia.
Arvardan uśmiechnął się do niej. Był to dziwny uśmiech, bardziej przypominający 
grymas bólu, w tym samym bowiem momencie archeolog zdołał podnieść się z 
podłogi. Stał teraz chwiejnie, dysząc z wysiłku.
Balkis roześmiał się miękko. Niespiesznym krokiem ruszył w stronę Syrianina, aż 
znalazł się tuż obok niego. Równie powolnym ruchem położył mu dłoń na piersi i 
pchnął.
Bezwładne ręce nie odpowiedziały na polecenia mózgu. Sztywne mięśnie nie zdołały 
utrzymać równowagi i Arvardan runął na ziemię.
Pola jęknęła. Zebrawszy wszystkie siły, krańcowo napinając mięśnie zsunęła się 
ze swego stołu. Powoli, tak bardzo powoli.
Balkis pozwolił jej podpełznąć do Arvardana.
— Twój kochanek — stwierdził. — Twój silny pozaziemski kochanek. Biegnij do 
niego, dziewczyno! Na co czekasz? Obejmij mocno swego bohatera i w jego 
ramionach zapomnij, że jest skąpany we krwi i pocie miliardów ziemskich 
męczenników. I oto leży — dzielny i odważny przybysz — powalony na Ziemię jednym 
pchnięciem ręki Ziemianina.
Pola klęczała obok Arvardana, obmacując jego głowę. Nie znalazła jednak śladu 
krwi ani też — na szczęście — nie natrafiła na śmiercionośną miękkość 
strzaskanej kości. Powieki Arvardana uniosły się wolno, a jego wargi szepnęły:
— Nic się nie stało.
— To tchórz — odparła Pola — który walczy ze sparaliżowanym przeciwnikiem i 
szczyci się tak osiągniętą przewagą. Kochany, wierz mi, nie wszyscy Ziemianie są 
tacy.
— Wiem o tym. Inaczej nie byłabyś Ziemianką.
Sekretarz zesztywniał.
— Jak już mówiłem, wasze życie jest w moich rękach. Możecie je jednak kupić. Czy 
interesuje was cena?
— Gdybyś znalazł się na naszym miejscu — rzuciła dumnie Pola — z pewnością 
byłbyś nią zainteresowany.
— Ciii, Polu — Arvardan nie do końca odzyskał głos. — Co proponujesz?
— Ach! — zawołał Balkis. — Więc chciałbyś się sprzedać. Tak jak ja, na przykład? 
Ja, wstrętny Ziemianin?
— Sam wiesz najlepiej, kim jesteś — odparował Arvardan. — A co do reszty, to nie 
zamierzam się sprzedać. Chciałbym kupić jej życie.
— Odmawiam podobnej transakcji — wtrąciła Pola.
— Wzruszające — syknął Sekretarz. — Nie dość, że zniżył się do jednej z naszych 
kobiet, naszych Ziemolek, to jeszcze odgrywa pełnego poświęcenia bohatera.
— Co proponujesz? — powtórzył Arvardan.
— Najwyraźniej był jakiś przeciek o naszych planach. Nietrudno się domyślić, w 
jaki sposób odkrył je doktor Shekt, ale Imperium? Chcielibyśmy zatem usłyszeć, 
co wiedzą. Nie co pan odkrył, doktorze Arvardan, ale co z tego dotarło do 
Imperium.
— Jestem archeologiem, nie szpiegiem — warknął Arvardan. — Nie mam pojęcia, jak 
daleko sięga wiedza Imperium. Mam nadzieję, że odkryją wszystko.
— Domyślam się. Cóż, może zmieni pan zdanie. Zastanówcie się, wszyscy. Przez 
cały ten czas Schwartz nie odezwał się ani razu. Nawet na moment nie uniósł 
wzroku.
Sekretarz odczekał chwilę, po czym rzekł złośliwie:
— A zatem pozwólcie, że powiem wam, ile kosztuje brak współpracy. Nie będzie to 
po prostu śmierć, bo z pewnością jesteście przygotowani na tę nieuniknioną, choć 
niezbyt przyjemną ewentualność. Doktor Shekt i jego córka, która na nieszczęście 
zbyt mocno wplątała się w spisek, są obywatelami Ziemi. Zważywszy na 
okoliczności, w ich przypadku najwłaściwszym rozwiązaniem wydaje się 
wykorzystanie synapsyfikatora. Rozumie mnie pan, doktorze Shekt?
Oczy fizyka wyrażały najczystszą zgrozę.
— Tak, widzę że wie pan, co mam na myśli — stwierdził Balkis. — Za jego pomocą 
można tak zniszczyć tkankę mózgową, że otrzymamy bezmózgiego kretyna. To 
prawdziwa obrzydliwość — trzeba go karmić, bo umrze z głodu, myć, bo utonie we 
własnych nieczystościach, trzymać w zamknięciu, by nie budził przerażenia 
innych. Bardzo pouczający przykład dla wszystkich, którzy chcieliby pójść w 
wasze ślady we wspaniałych czasach, jakie wkrótce nadejdą.
Co do pana — Sekretarz odwrócił się do Arvardana — i pańskiego przyjaciela 
Schwartza, to jesteście obywatelami Imperium i jako tacy, znakomicie nadacie się 
do bardzo interesującego doświadczenia. Nigdy jeszcze nie wypróbowaliśmy 
działania naszego skoncentrowanego wirusa na żadnym z was, galaktyczne psy. Miło 
będzie sprawdzić, czy nasze hipotezy są prawidłowe. Rzecz jasna, otrzymacie 
jedynie niewielką dawkę, aby śmierć nie przyszła zbyt szybko. Jeśli dostatecznie 
rozcieńczymy zastrzyk, choroba może potrwać nawet tydzień. To będzie bardzo 
bolesne.
Na chwilę umilkł i przyjrzał się im, mrużąc oczy.
— Wszystko to — dodał — możecie w tej chwili zamienić na kilka starannie 
dobranych słów. Ile wie Imperium? Czy w chwili obecnej działają tu jeszcze jacyś 
agenci? Jakie są plany — jeśli w ogóle istnieją — ewentualnego kontrataku?
— Czy możemy zastanowić się przez jakiś czas?
— Czas? A cóż innego wam daję? Od mojego przyjścia upłynęło już dziesięć minut i 
ciągle czekam na odpowiedź…. Czy macie coś do powiedzenia? Nic? Nawet ofiarowany 
wam czas nie trwa wiecznie. Arvardan, nadal napina pan mięśnie. Czy łudzi się 
pan, że zdoła do mnie dotrzeć, nim wyciągnę blaster? Jak pan myśli? Na zewnątrz 
są setki ludzi, a mój plan zostanie wprowadzony w życie, nawet gdyby mnie 
zabrakło. Nawet kary, jakie dla was wymyśliłem, pozostaną nie zmienione.
A może ty, Schwartz? Zabiłeś naszego agenta. To byłeś ty, prawda? Może myślisz, 
że zdołasz zabić i mnie?
Po raz pierwszy Schwartz spojrzał wprost na Balkisa i powiedział zimno:
— Mógłbym to zrobić, ale nie chcę.
— To miło z twojej strony.
— Bynajmniej. To bardzo okrutne. Sam powiedziałeś, że istnieją rzeczy gorsze niż 
zwykła śmierć.
Arvardan odkrył nagle, że wpatruje się w Schwartza z ogromną nadzieją w sercu.
18.
POJEDYNEK!
Myśli Schwartza wirowały. Czuł się odprężony w dziwaczny, gorączkowy sposób. 
Jedna jego część wydawała się w pełni panować nad sytuacją, pozostała jakby w to 
nie wierzyła. Został sparaliżowany później niż inni. Nawet doktor Shekt już 
usiadł, podczas gdy on mógł tylko nieznacznie poruszać kończynami.
I tak, zgłębiając podstępny umysł Sekretarza — nieskończenie plugawy i 
nieskończenie zły — rozpoczął swój pojedynek.
— Początkowo byłem po waszej stronie, mimo że chcieliście mnie zabić — 
powiedział. — Myślałem, że rozumiem wasze uczucia i zamiary… Ale umysły tych 
kilku obecnych tutaj osób są stosunkowo czyste i niewinne, natomiast nie da się 
opisać całej ohydy twojego. Nie chodzi nawet o to, że nie walczysz dla chwały 
Ziemian, tylko dla swojej osobistej potęgi. Dostrzegam u ciebie wizję Ziemi — 
nie uwolnionej, lecz ponownie zniewolonej. Nie chcesz zniszczyć potęgi Imperium, 
lecz tylko zastąpić ją jednoosobową dyktaturą.
— Widzisz to wszystko? — spytał Balkis. — Dobrze, patrz sobie. Nie potrzebuję 
twoich informacji. Nie jest tak źle, żebym musiał znosić podobne impertynencje. 
Przyspieszyliśmy godzinę ataku. Spodziewaliście się tego? Zdumiewające, co można 
osiągnąć wywierając presję, nawet na tych, którzy zaklinali się, że wcześniejsze 
działanie jest niemożliwe. Widzisz to, mój żałosny jasnowidzu?
— Nie, nie widzę — odpowiedział Schwartz. — Nie szukałem tych informacji, toteż 
umknęły one mojej uwagi… Ale mogę poszukać teraz. Dwa dni… Mniej… Popatrzmy… 
Wtorek, szósta rano według czasu Chica.
Ręka Sekretarza pochwyciła blaster. Balkis szybko podszedł i pochylił się nad 
bezwładnym Schwartzem.
— Skąd o tym wiesz?
Schwartz zesztywniał, napiął macki swych myśli i chwycił. Zacisnął szczęki i 
zmarszczył brwi, ale były to tylko fizyczne objawy, niewspółmierne do 
prawdziwego wysiłku. Jego umysł sięgnął poza czaszkę i pochwycił Ślad Psychiczny 
Sekretarza.
Arvardan nie pojmował nic z rozgrywającej się przed nim sceny, poza tym, że 
marnują bezcenne sekundy.
Schwartz wymamrotał ochrypłym głosem:
— Mam go… Zabierz mu broń. Nie mogę utrzymać… — słowa zniknęły w chrapliwym 
rzężeniu.
I nagle Arvardan zrozumiał. Z trudem dźwignął się na rękach. Powoli, z 
wysiłkiem, jeszcze raz podniósł się i niepewnie stanął na nogach. Pola usiłowała 
powstać razem z nim, ale nie mogła. Shekt odepchnął się od stołu i osunął na 
kolana. Tylko Schwartz leżał nadal, na jego twarzy malował się wysiłek.
Sekretarz wyglądał, jakby spojrzała na niego Meduza. Na jego gładkie czoło 
powoli występowały krople potu, twarz nie zdradzała żadnych uczuć. Tylko prawa 
ręka, trzymająca blaster, dawała znaki życia. Z bliska byłoby widać, jak 
spoczywający na spuście palec lekko drży, naciska guzik, ale tak słabo, że nie 
wywołuje to żadnej reakcji, ponawia jednak ruch i znów…
— Trzymaj go mocno — szepnął Arvardan w okrutnej radości. Opierał się o krzesło 
i usiłował uspokoić oddech. — Pozwól mi dojść do niego.
Powłóczył stopami. Czuł się jak w sennym koszmarze, jakby maszerował przez 
lepkie błoto lub pływał w smole… Powoli poruszał obolałymi mięśniami, tak wolno, 
zbyt wolno.
Nie był, nie mógł być świadomy przerażającej walki, jaka rozgrywała się tuż 
przed jego oczami.
Sekretarz miał tylko jeden cel: zwiększyć siłę nacisku palca na spust. Sto 
gramów — taki bowiem był minimalny nacisk, wywołujący reakcję broni. Żeby to 
zrealizować, jego umysł musiał tylko wydać instrukcję drgającemu, napiętemu 
ścięgnu, które już niemal osiągnęło niezbędne napięcie, aby… aby…
Schwartz miał tylko jeden cel: powstrzymać ten nacisk, ale w całej masie wrażeń 
przekazywanych mu przez obcy Ślad Psychiczny trudno było mu zidentyfikować 
obszar odpowiadający za ten palec. Dlatego cały wysiłek skierował na utrzymanie 
organizmu Balkisa w kompletnym bezruchu…
Ślad Psychiczny Sekretarza ze wszystkich sił przeciwstawiał się ingerencji. 
Umysł, z którym starły się nie wyćwiczone jeszcze zdolności kontrolne Schwartza, 
był bystry i niezwykle inteligentny. Przez kilka sekund nie stawiał oporu, 
wyczekując stosownej chwili, po czym nagle zaczynał walczyć, szarpiąc raz 
jednym, raz drugim mięśniem.
Schwartz odbierał to jak zmagania ze schwytanym w uścisk wrogiem. Za wszelką 
cenę, nie licząc się z kosztami, musiał utrzymać swój chwyt, podczas gdy 
przeciwnik rzucał się jak oszalały.
Ale po żadnym nie widać było prawie niczego. Tylko nerwowe zwarcie szczęk 
Schwartza, przygryzione usta, rozkrwawione przez zaciśnięte zęby, i te 
sporadyczne ruchy palca Sekretarza.
Arvardan zrobił przerwę na odpoczynek. Nie chciał, ale nie mógł inaczej. Jego 
wyciągnięte palce już prawie sięgnęły materiału tuniki Sekretarza, gdy poczuł, 
że nie jest w stanie ruszyć się ani o centymetr dalej. Jego konające płuca nie 
mogły już pompować powietrza do omdlewających kończyn. W oczach zakręciły się 
łzy skrajnego wyczerpania, twarz wykrzywił grymas bólu.
— Jeszcze tylko kilka minut, Schwartz — wysapał. — Trzymaj go, trzymaj…
Wolno, bardzo wolno Schwartz pokręcił głową.
— Nie mogę… Nie mogę…
I w istocie, dla Schwartza cały świat roztopił się w mrocznym, zamglonym 
chaosie. Macki jego umysłu traciły sprężystość i elastyczność.
Kciuk Sekretarza jeszcze raz naprężył się na spuście. I już się nie rozluźnił. 
Nacisk rósł stopniowo.
Schwartz czuł, jak oczy wychodzą mu z orbit, jak na czole nabrzmiewają żyły. 
Czuł też okropny triumf, narastający w umyśle przeciwnika…
Wtedy Arvardan rzucił się do przodu. Jego sztywne i oporne ciało poleciało 
bezwładnie z szeroko rozłożonymi rękoma.
Krzycząc, Sekretarz runął na ziemię razem z nim. Blaster odleciał na bok i ze 
szczękiem upadł na twardą podłogę.
Prawie w tej samej chwili umysł Sekretarza odzyskał wolność i Schwartz opadł 
bezwładnie. W jego czaszce szalał ból.
Balkis szarpał się dziko, przygnieciony ciężarem ciała Arvardana.
Z całej, podsycanej jeszcze nienawiścią siły wepchnął kolano w krocze archeologa 
i pięścią zdzielił go w twarz. Uniósł go i pchnął. Ciało Arvardana bezwładnie 
potoczyło się na bok.
Sekretarz podniósł się zadyszany — i zamarł.
Na wprost niego, chwiejąc się na nogach, stał Shekt. W prawej ręce, 
podtrzymywanej przez trzęsącą się lewą, trzymał blaster. Wprawdzie ledwie 
szeptał, lecz sens jego wypowiedzi dotarł do uszu Balkisa.
— Bando idiotów — wychrypiał Sekretarz, trzęsąc się ze złości. — Co chcecie 
osiągnąć? Wystarczy, że tylko uniosę glos…
— Ale przynajmniej ty zginiesz — odpowiedział słabo Shekt.
— Zabijając mnie, nic nie zyskacie, i dobrze o tym wiecie. Nie uratujecie 
Imperium zdradzając nasz plan, nie uratujecie nawet samych siebie. Oddaj mi 
broń, a odejdziecie wolno.
Wyciągnął rękę, ale Shekt roześmiał się gorzko.
— Nie jestem dość szalony, żeby w to uwierzyć.
— Może i nie, ale jesteś na wpół sparaliżowany. Sekretarz skoczył w prawo, dużo 
szybciej, niż słaba ręka fizyka mogła poruszyć blaster.
Ale umysł Balkisa, sprężając się do ostatecznego skoku, skoncentrował się 
całkowicie na blasterze. Schwartz ponownie wysłał swoje myśli w ostatecznym 
ataku i Sekretarz padł jak podcięty.
Arvardan stanął na nogi. Miał rozcięty i zakrwawiony policzek, idąc utykał 
lekko.
— Możesz się poruszać, Schwartz?
— Troszeczkę — nadeszła odpowiedź. Schwartz zsunął się ze swojego miejsca.
— Czy ktoś jeszcze zmierza w naszą stronę?
— Nikt, kogo mógłbym wyczuć.
Arvardan uśmiechnął się smutno do Poli. Położył rękę na jej brązowych włosach, a 
ona spojrzała na niego promiennymi oczyma. W ciągu minionych dwóch godzin wiele 
razy był przekonany, że nigdy, przenigdy nie będzie mógł dotknąć jej włosów i 
zobaczyć oczu.
— Może jeszcze nie wszystko stracone, Polu.
— Nie mamy zbyt wiele czasu — skinęła głową. — Do wtorku, do szóstej rano.
— Niewiele? Cóż, zobaczymy. — Arvardan pochylił się nad leżącym Starszym i 
niezbyt delikatnie przewrócił go na plecy. — Żyje?
Bezskutecznie szukał tętna, aż w końcu położył dłoń na zielonej tunice.
— W każdym razie serce bije… Masz niebezpieczną moc. Dlaczego nie zrobiłeś tego 
od razu?
— Bo chciałem go sobie podporządkować — wygląd Schwartza zdradzał, ile kosztował 
go ten wysiłek. — Myślałem, że jeśli uda mi się go unieruchomić, moglibyśmy 
poprowadzić go przed sobą i użyć jako żywej tarczy.
— Możemy — powiedział z nagłym ożywieniem Shekt. — Niecały kilometr stąd jest 
fort Dibburn. Dostańmy się tam, a będziemy bezpieczni i stamtąd skontaktujemy 
się z Enniusem.
— Najpierw musimy tam dotrzeć. Na zewnątrz jest pewnie z setka wartowników, nie 
licząc tych w środku… I co możemy zrobić z tym sztywniakiem? Mamy go nieść? 
Położyć na wózku? — zażartował Arvardan.
— Poza tym — dodał ponuro Schwartz — nie mógłbym utrzymać go zbyt długo. 
Zrozumcie, jestem zmęczony.
— Bo nie przywykłeś do podobnych wyczynów — stwierdził Shekt. — Posłuchaj mnie. 
Mam pewną hipotezę na temat działania twojego umysłu. Przypomina on odbiornik 
elektromagnetycznych fal mózgu. Myślę, że potrafisz również nadawać. Rozumiesz?
Schwartz był nieco zdezorientowany.
— Postaraj się mnie zrozumieć — upierał się fizyk. — Powinieneś się 
skoncentrować na tym, czego od niego chcesz. Po pierwsze musimy mu oddać 
blaster.
— Co?! — z trojga ust wyrwał się okrzyk zdumienia.
— Musi nas stąd wyprowadzić — Shekt podniósł głos. — Inaczej się nie 
wydostaniemy. A co może wyglądać najmniej podejrzanie jak nie broń w jego dłoni?
— Ale ja nie potrafię go kontrolować! Mówiłem wam, że nie potrafię — Schwartz 
wymachiwał rękoma. — Nie dbam o pańskie teorie, doktorze Shekt. Nie ma pan 
pojęcia o tym, co dzieje się we mnie. To niepewna i bolesna umiejętność. I wcale 
nie taka łatwa.
— Wiem, ale to nasza jedyna szansa. Spróbuj. Gdy odzyska świadomość, zmuś go do 
podniesienia ręki — mówił błagalnie Shekt.
Sekretarz jęknął i Schwartz poczuł powracający Ślad Psychiczny. W milczeniu, 
pełen obaw, pozwolił mu zebrać siły — po czym zaczął wydawać rozkazy. To była 
mowa bez słów, którą posługuje się człowiek, nakazując swej ręce, by się 
poruszyła; mowa tak cicha, że nikt nie jest świadomy jej istnienia.
Ale dłoń Schwartza nawet nie drgnęła — poruszyła się ręka Sekretarza. Ziemianin 
z przeszłości uśmiechnął się szeroko, gdy wszyscy wpatrywali się w Balkisa — 
rozciągniętą na podłodze postać, której głowa poruszyła się lekko, a z oczu 
zniknęła mgła omdlenia — i jego rękę. Rękę, która powoli, dziwnie niezręcznie i 
niepewnie uniosła się pionowo w górę.
Schwartz zabrał się do pracy.
Sekretarz wstał poruszając się sztywno, kilka razy niemal tracąc równowagę. A 
potem, niczym bezwolna marionetka, zaczął tańczyć.
Jego ruchom brakowało rytmu i gracji, ale w oczach trzech osób, które 
obserwowały jego ciało, i Schwartza, który widział zarówno ciało, jak i umysł, 
był to taniec budzący najgłębszy podziw. Bowiem ruchami Sekretarza kierował 
umysł innego człowieka!
Shekt zbliżył się ostrożnie do przypominającej robota postaci i nie bez obaw 
wyciągnął rękę. Na otwartej dłoni spoczywał blaster, rękojeścią do przodu.
— Niech on go weźmie, Shekt — powiedział.
Ręka Balkisa sięgnęła ku niemu i niezgrabnie złapała broń. W oczach Sekretarza 
błysnęło gwałtowne pożądanie, nagle jednak zgasło. Powoli, powoli blaster 
znalazł się na swym miejscu za pasem. Dłoń opadła.
Schwartz roześmiał się piskliwie.
— O mały włos byłby mi się wymknął. — Jego twarz była zupełnie biała.
— I co? Utrzymasz go?
— Walczy jak diabeł. Ale już nie tak jak przedtem.
— To dlatego, że wiesz już, co robić — wyjaśnił zachęcającym tonem Shekt. W 
rzeczywistości nie czuł zbytniego optymizmu. — Teraz przestaw się na nadawanie! 
Nie próbuj go powstrzymywać! Po prostu udawaj, że go nie ma.
— Czy potrafisz zmusić go do mówienia? — spytał Arvardan. Po chwili z ust 
Sekretarza wydobył się niski, głuchy dźwięk.
Kolejna chwila ciszy, następny dźwięk.
— To wszystko — wysapał Schwartz.
— Ale dlaczego to nie działa? — spytała niespokojnie Pola.
Shekt wzruszył ramionami.
— W grę wchodzą bardzo delikatne i skomplikowane mięśnie. To nie to samo co 
mięśnie rąk czy nóg. Nie przejmuj się, Schwartz. Poradzimy sobie i bez jego 
gadania.
Żaden z uczestników tej dziwacznej odysei nie potrafił potem odtworzyć w pamięci 
następnych dwóch godzin. Na przykład doktor Shekt poruszał się sztywno niczym 
lalka, bezustannie myśląc o tym, co musi czuć Schwartz podczas tej wewnętrznej 
walki. Jego własne obawy zniknęły, zagłuszone bezbrzeżną fascynacją. Nie 
spuszczał wzroku z okrągłej, zniekształconej wysiłkiem twarzy, od czasu do czasu 
rzucając jedynie przelotne spojrzenie pozostałej dwójce.
Stojący przy drzwiach strażnicy zasalutowali za widok Sekretarza, którego 
zielona szata świadczyła o wysokiej randze i władzy. Sekretarz niezręcznie oddał 
pozdrowienie. Ruszyli dalej, nie niepokojeni przez nikogo.
Dopiero gdy opuścili potężne mury Dworu, Arvardan uświadomił sobie, na jakie 
szaleństwo się porwali. Galaktyce nadal zagrażało niewyobrażalne wręcz 
niebezpieczeństwo, a oni stąpali po cienkiej linie nad głęboką przepaścią. Ale 
nawet wtedy — nawet wtedy! — czuł, że tonie w oczach Poli. Czy sprawiła to 
świadomość czającej się w pobliżu śmierci, przyszłości, która już nigdy nie 
miała nadejść, wiecznej niedostępności słodyczy, której raz zakosztował — 
cokolwiek to było, nigdy jeszcze tak bardzo nikogo nie pragnął.
Później jego wspomnienia zamknęły się w jednym słowie: ona. Pamiętał wyłącznie 
dziewczynę…
Natomiast Pola czuła palące promienie porannego słońca. W ich blasku nawet 
zwrócona ku niej twarz Arvardana rozpływała się przed oczami dziewczyny. 
Uśmiechnęła się do niego, bezpieczna u jego boku, i lekko ścisnęła go za rękę. 
To było najwyraźniejsze wspomnienie — twarde, płaskie mięśnie obciągnięte śliską 
tkaniną, gładką i chłodną pod jej palcami…
Zlany potem Schwartz przeżywał prawdziwe katusze. Alejka, skręcająca w bok od 
tylnego wyjścia, do którego właśnie dotarli, była zupełnie pusta. Na szczęście.
Tylko on naprawdę wiedział, co oznaczałaby porażka. W umyśle, którym sterował, 
wyczuwał nieznośne poniżenie, wszechogarniającą nienawiść, setki 
najokrutniejszych planów. Wciąż musiał szukać w nim niezbędnych informacji — 
położenia pojazdu, prowadzącej doń drogi… Kiedy zaś zagłębiał się w myśli 
Sekretarza, doświadczał również stale rosnącej goryczy, jaka go ogarniała. 
Wyraźnie widział zemstę, jaka czekałaby ich, gdyby choć na sekundę zwolnił 
krępujące wrogi umysł więzy.
Sekretne otchłanie mózgu, które zmuszony był zgłębić tego dnia, na zawsze 
pozostały jego tajemnicą. Przez wiele późniejszych lat w koszmarnych snach 
powracał do chwil, kiedy kierował krokami szaleńca w samym sercu twierdzy wroga.
Kiedy dotarli do samochodu, Schwartz pospiesznie wykrztusił kilka słów. Nie 
śmiał rozluźnić swej kontroli nawet na tyle, by móc powiedzieć całe, pełne 
zdanie.
— Nie — umiem — prowadzić — nie — mogę — go zmusić — za trudne — nie…
Shekt uspokoił go cichym cmoknięciem. Nie odważył się go dotknąć ani nawet 
odezwać się, aby nie zakłócić koncentracji Schwartza.
— Posadź go na tylne siedzenie — szepnął. — Ja poprowadzę. Umiem. Teraz każ mu 
tylko siedzieć spokojnie. Wezmę blaster.
Pojazd Sekretarza był specjalnym modelem. Ponieważ zaś został specjalnie 
wyposażony, różnił się od innych samochodów. Przyciągał uwagę. Zielony reflektor 
na dachu zataczał szerokie kręgi — od prawej do lewej i z powrotem; jego światło 
przygasało rytmicznie i rozpalało się na nowo. Przechodnie przystawali, aby mu 
się przyjrzeć. Nadjeżdżające z przeciwka pojazdy z szacunkiem ustępowały mu 
drogi.
Gdyby samochód był mniej widowiskowy — gdyby tak bardzo nie przyciągał wzroku, 
któryś z przechodniów zauważyłby w końcu bladą, nieruchomą postać Starszego na 
tylnym siedzeniu, zainteresował się, wyczuł niebezpieczeństwo…
Ale dostrzegali jedynie pojazd. A czas płynął…
Wreszcie drogę zastąpił im żołnierz. Tuż za jego plecami wznosiła się dumna, 
błyszcząca chromem brama garnizonu imperialnego. Wysokie, wystrzelające w niebo 
budynki — jakiż kontrast dla przysadzistych, posępnych gmachów Ziemian! 
Wartownik groźnym gestem uniósł pistolet i samochód zatrzymał się.
Arvardan wychylił się z wozu.
— Jestem obywatelem Imperium, żołnierzu. Chciałbym się widzieć z waszym dowódcą.
— Muszę prosić o pańskie dokumenty.
— Odebrano mi je. Nazywam się Bel Arvardan, z Baronna, sektor Syriusza. Spełniam 
pewną misję, powierzoną mi przez Prokuratora, i bardzo się śpieszę.
Wartownik uniósł przegub do ust i powiedział cicho kilka słów do nadajnika. 
Chwilę czekał na odpowiedź, po czym opuścił broń i odsunął się na bok. Brama 
rozwarła się powoli.
19.
NADCHODZI GODZINA ZERO
Godziny, które nastąpiły, były wypełnione zamętem zarówno w forcie Dibburn, jak 
i poza nim. Najgorszy chaos panował jednak w samym Chica.
W południe najwyższy kapłan w Washenn zaczął poszukiwać Sekretarza przez 
komunikator i wkrótce stwierdził, że wszelkie próby skontaktowania się z nim 
zawiodły. To mu się nie spodobało. Wśród pomniejszych urzędników Dworu Pokuty 
zapanował niepokój.
Z pierwszych przesłuchań strażników stojących przed salą zgromadzeń wynikało, że 
Sekretarz wyszedł wraz z aresztantami o dziesiątej trzydzieści rano. Nie, nie 
powiedział, dokąd się udaje, a pytanie go o to nie leżało w ich kompetencjach.
Zeznania innych strażników również niczego nie wniosły. Atmosfera ogólnego 
zaniepokojenia gęstniała z każdą minutą.
O drugiej po południu napłynął pierwszy raport donoszący, że tego ranka widziano 
w mieście pojazd Sekretarza. Nikt nie zauważył w środku jego osoby, choć 
niektórzy twierdzili, że prowadził osobiście, ale były to tylko domysły…
O drugiej trzydzieści wiedziano już z pewnością, że pojazd Sekretarza wjechał do 
fortu Dibburn.
Tuż przed trzecią zdecydowano się w końcu na telefon do dowódcy garnizonu. 
Zgłosił się porucznik.
Odpowiedział natychmiast, że w danej chwili nie da się uzyskać informacji na 
interesujący ich temat. Wszelako oficerowie zaapelowali, aby zachować spokój i 
polecili chwilowo — bez dalszych konsultacji — nie rozpowszechniać informacji o 
zniknięciu członka Kręgu Starszych.
Wystarczyło to jednak, by osiągnąć efekt przeciwny, niż życzyło sobie Imperium.
Ludzie zaangażowani w działalność spiskową nie mogą ryzykować, kiedy jeden z 
czołowych przywódców konspiracji trafia w ręce wroga czterdzieści osiem godzin 
przed godziną zero. Oznaczać to mogło tylko dekonspirację spisku albo zdradę — 
dwie strony tego samego medalu. Obie zaś oznaczały śmierć.
Zaczęły krążyć pogłoski…
I ludność Chica zawrzała…
Na rogach ulic pojawili się zawodowi podburzacze. Tajne arsenały zostały otwarte 
i sięgające do nich ręce otrzymały broń. Ludzkie potoki spłynęły przed fort i o 
szóstej wieczorem nowa wiadomość dotarła do komendanta. Tym razem przez 
posłańca.
W tym samym czasie w forcie działy się rzeczy równie niezwykłe, choć na mniejszą 
skalę. Początkiem dramatycznych wydarzeń była chwila, gdy młody oficer, 
przyjmując na dziedzińcu pojazd, wyciągnął rękę po blaster Sekretarza.
— Wezmę go — oświadczył krótko.
— Oddaj mu go, Schwartz — powiedział Shekt.
Ręka Sekretarza uniosła broń i wysunęła ją przez okienko. Odebrano mu ją i 
Schwartz z ciężkim westchnieniem uwolnił się od długo utrzymywanego napięcia.
Arvardan był gotów. Kiedy Sekretarz skoczył naprzód niczym gwałtownie zwolniona 
stalowa sprężyna, archeolog spadł na niego, z całej siły uderzając pięścią.
Oficer wydał rozkaz. Nadbiegli żołnierze. Kiedy bezceremonialne ręce chwyciły 
kołnierzyk koszuli Arvardana i wywlokły go z samochodu, Sekretarz zawisł 
bezwładnie na siedzeniu. Z kącika jego ust płynął cienki strumyczek krwi. 
Rozbity policzek Arvardana także krwawił.
Archeolog poprawił włosy trzęsącą się ręką. Wskazując palcem powiedział:
— Oskarżam tego człowieka o spiskowanie przeciwko rządowi Imperium. Muszę 
niezwłocznie porozumieć się z komendantem.
— Zajmiemy się tym, proszę pana — odparł uprzejmie oficer. — Jeśli nie macie nic 
przeciwko temu, proszę za mną… Wszyscy.
I na tym na razie się skończyło. Ich kwatery były wygodne j czyste. Po raz 
pierwszy od dwunastu godzin mieli okazję coś zjeść, co zresztą, mimo niemiłej 
sytuacji, zrobili sprawnie i szybko. Korzystając z następnego dobrodziejstwa 
cywilizacji, wzięli kąpiel.
Jednak pokój był strzeżony, a kiedy kolejne godziny mijały na niczym, Arvardan w 
końcu stracił cierpliwość i krzyknął:
— Zamieniliśmy tylko jedno więzienie na drugie!
W nudnej, bezsensownej rutynie jednostki wojskowej wszystko szło swoim trybem, 
ich osoby zupełnie się nie liczyły. Arvardan spojrzał na śpiącego Schwartza. 
Shekt zauważył to i potrząsnął głową.
— Nie możemy — powiedział. — To niewykonalne. Ten człowiek jest wyczerpany. 
Pozwólmy mu się wyspać.
— Ale zostało tylko trzydzieści dziewięć godzin.
— Wiem, ale zaczekaj…
W tym momencie obok nich rozległ się spokojny i nieco ironiczny głos:
— Który z was twierdzi, że jest obywatelem Imperium? Arvardan rzucił się do 
przodu.
— Ja. Jestem…
Kiedy jednak archeolog rozpoznał mówiącego, głos zamarł mu na ustach. Pytający 
uśmiechał się surowo. Lewe ramię miał nieco sztywne — widoczny ślad ich 
ostatniego spotkania.
Za Arvardanem rozległ się słaby głos Poli.
— Bel, to jest oficer, ten z domu towarowego.
— Ten, któremu złamałeś rękę — dokończył ostro przybysz. — Jestem porucznik 
Claudy. Istotnie, spotkaliśmy się już. Tak więc jesteś obywatelem Syriusza? I 
zadajesz się z nimi? Na Galaktykę, jak nisko można upaść! I wciąż jest z tobą ta 
dziewczyna — przerwał i po chwili dodał, powoli i z rozmysłem: — Ziemolka!
Arvardan z trudem opanował furię. Jeszcze nie mógł, jeszcze nie…
Przywołał całą pokorę, na jaką go było stać.
— Czy mogę widzieć się z pułkownikiem, poruczniku?
— Obawiam się, że pułkownik nie ma w tej chwili służby.
— Czy sugeruje pan, że nie ma go w mieście?
— Tego nie powiedziałem. Być może, znajdzie wolną chwilę, o ile sprawa jest 
rzeczywiście pilna.
— Jest.. Czy mogę porozmawiać z oficerem dyżurnym?
— W tej chwili ja jestem oficerem dyżurnym.
— Proszę zatem wezwać pułkownika.
Porucznik powoli potrząsnął głową.
— Mógłbym to zrobić po rozpoznaniu wagi sytuacji.
— Na Galaktykę! — Arvardan dygotał ze zniecierpliwienia. — Proszę nie drażnić 
się ze mną! To sprawa życia i śmierci!
— Doprawdy? — porucznik Claudy machnął laseczką w afektowanym geście. — Może pan 
błagać o rozmowę ze mną.
— Dobrze… Czekam więc.
— Powiedziałem — błagać.
— Czy mogę prosić o chwilę rozmowy, poruczniku?
Ale twarz porucznika nawet nie drgnęła.
— Powiedziałem — błagać. W obecności dziewczyny. Pokornie. Arvardan przełknął 
ślinę i cofnął się. Dłoń Poli spoczęła na jego rękawie.
— Proszę, Bel. Nie denerwuj go. Archeolog wymamrotał ochryple:
— Bel Arvardan z Syriusza pokornie błaga o audiencję u oficera dyżurnego.
— Zastanowię się — odparł porucznik Claudy.
Zbliżył się o krok do Arvardana i szybko, ze złością uderzył dłonią w bandaż 
okrywający zraniony policzek. Archeolog westchnął i stłumił okrzyk bólu.
— Kiedyś to ci się nie podobało — powiedział porucznik. — A teraz?
Arvardan milczał.
— Audiencja udzielona — oświadczył porucznik. Czterech żołnierzy otoczyło 
Arvardana. Porucznik Claudy poszedł przodem.
Shekt i Pola zostali sami ze śpiącym Schwartzem. Fizyk odezwał się pierwszy:
— Nie słychać go już od dłuższego czasu. Pola potrząsnęła głową.
— Ja też go nie słyszę. Ojcze, myślisz, że mogą coś zrobić Belowi?
— Nie sądzę — odpowiedział łagodnie. — Zapominasz, że Arvardan nie jest przecież 
jednym z nas. To obywatel Imperium i nie mogą go prześladować… Kochasz go, 
prawda?
— Bardzo, ojcze. To głupie, wiem.
— Owszem — Shekt uśmiechnął się gorzko. — Jest przyzwoity. Nie powiem o nim 
złego słowa. Ale co on może? Czy zamieszka z nami na tej planecie? Czy może 
zabierze cię do swojego domu? Przedstawi Ziemiankę przyjaciołom? Wprowadzi do 
rodziny?
— Wiem — płakała. — Ale może wkrótce nie będzie miał już nikogo?
Shekt wstał, jakby ostatnie słowa o czymś mu przypomniały.
— Nie słyszę go — powtórzył.
Dotyczyło to Sekretarza. Balkis został umieszczony w sąsiednim pokoju, po którym 
krążył jak lew po klatce i skąd doskonale słyszeli jego kroki. I teraz właśnie 
przestali je słyszeć.
Nie było w tym nic niezwykłego, ale dla Shekta Sekretarz uosabiał wszystkie 
złowrogie siły destrukcji i cierpienia, które już wkrótce miały zostać wyzwolone 
pośród olbrzymiej sieci gwiazd.
— Obudź się — Shekt delikatnie potrząsnął Schwartzem.
— O co chodzi? — Schwartz otworzył oczy. Czuł się ledwie wypoczęty. Jego 
zmęczenie sięgało niezwykle głęboko, zapuściło korzenie w najtajniejszych 
zakamarkach ducha.
— Gdzie jest Balkis? — naciskał go Shekt.
— Co… a, tak — Schwartz rozejrzał się błędnym wzrokiem. Po chwili uświadomił 
sobie, że nie jego oczy są tu najważniejsze, i oprzytomniał nieco. Rozesłał 
macki swych myśli. Zataczały kręgi szukając umysłu, który tak dobrze znały.
Znalazł go, nie nawiązując jednak bezpośredniego kontaktu. Długa styczność nie 
uodporniła go na przepełniającą ten umysł chorą nienawiść.
— Jest na innym piętrze — mruknął. — Rozmawia z kimś.
— Z kim?
— Pierwszy raz stykam się z tym Śladem. Zaraz, dajcie mi się skoncentrować. Może 
Sekretarz coś powie… Tak, nazywa go pułkownikiem.
Shekt i Pola wymienili szybkie spojrzenia.
— To nie może być spisek, prawda? — szepnęła Pola. — Z pewnością oficer Imperium 
nie spiskowałby z Ziemianinem przeciwko imperatorowi.
— Nie wiem — odparł przygnębiony Shekt. — Jestem w stanie uwierzyć we wszystko.
Porucznik Claudy uśmiechał się. Siedział za biurkiem, koło jego dłoni leżał 
blaster, a za nim stało czterech żołnierzy. Mówił z poczuciem władzy, które 
dawała mu taka sytuacja.
— Nie lubię Ziemoli. Nigdy ich nie lubiłem. To męty Galaktyki. Chorzy, leniwi i 
zabobonni. Są zdegenerowani i głupi. Ale, na Gwiazdy, większość z nich zna swoje 
miejsce.
W gruncie rzeczy potrafię ich zrozumieć. Tacy już się urodzili, nic nie mogą na 
to poradzić. Oczywiście, nie ścierpiałbym tego, co toleruje imperator, mam na 
myśli ich przeklęte zwyczaje i tradycje — gdybym to ja był imperatorem. Ale to 
nieważne. Kiedyś nauczymy się…
— Chwileczkę — nie wytrzymał Arvardan. — Nie przyszedłem tu, aby wysłuchiwać…
— Będziesz słuchał, dopóki nie skończę. Chciałem powiedzieć, dlaczego nie 
potrafię zrozumieć entuzjastów Ziemian. Kiedy człowiek, podobno prawdziwy 
człowiek, upadnie tak nisko, żeby żyć pośród nich i ugania się za ich kobietami, 
nie mam dla takiego szacunku. Jest gorszy od nich…
— Do diabła z tobą i twoją podłą ideologią! — ryknął Arvardan, po czym dodał z 
wściekłością: — Słyszałeś, że szykuje się spisek przeciwko Imperium? Czy zdajesz 
sobie sprawę, jak niebezpieczna jest obecna sytuacja? Z każdą minutą wystawiasz 
na coraz większe niebezpieczeństwo tryliony mieszkańców Galaktyki….
— Nie wydaje mi się, doktorze Arvardan. Bo jesteś przecież doktorem, prawda? Nie 
powinienem zapominać o twoich tytułach. Widzisz, mam własną teorię na ten temat. 
Jesteś jednym z nich. Być może, urodziłeś się na Syriuszu, ale masz czarne serce 
Ziemianina i wykorzystujesz swoje imperialne obywatelstwo, aby ich wspomagać. 
Porwaliście ich dostojnika, Starszego. (Tak przy okazji to całkiem niezły pomysł 
i sam chętnie poderżnąłbym mu gardło). Ale Ziemianie już go szukają. Przysłali 
do fortu wiadomość w tej sprawie.
— Szukają go już? Dlaczego więc marnujemy tu czas? Muszę zobaczyć się z 
pułkownikiem, jeśli mam…
— Spodziewasz się buntu lub podobnych kłopotów? Może jest to pierwszy 
zaplanowany przez was krok na drodze do rebelii?
— Zwariowałeś? Dlaczego miałbym to robić?
— Nie będziesz więc miał nic przeciw temu, że wypuścimy Starszego?
— Nie możecie! — Arvardan zerwał się na nogi i przez chwilę wyglądał, jakby miał 
zamiar rzucić się na porucznika.
Ale to nie on, tylko Claudy trzymał blaster w ręku.
— Doprawdy? Nie możemy? Posłuchaj mnie teraz. Udało mi się dopiec ci nieco. 
Dałem ci w pysk i poniżyłem cię w obecności twoich ziemskich przyjaciół. 
Zmusiłem cię, byś tu siedział i słuchał, kiedy mówię ci prosto w twarz, jaki z 
ciebie nędzny robak. A teraz z przyjemnością odstrzelę ci ramię za to, co mi 
zrobiłeś. Spróbuj się tylko poruszyć.
Arvardan zamarł.
Porucznik Claudy roześmiał się i odłożył blaster.
— Bardzo żałuję, że muszę zachować cię dla pułkownika. Przyjmie cię o piątej 
piętnaście.
— Wiedziałeś o tym cały czas — wychrypiał Arvardan przez zaciśnięte złością 
gardło.
— Oczywiście.
— Jeśli zmarnowany czas, poruczniku Claudy, sprawi, że przegramy, żaden z nas 
nie pożyje zbyt długo. — Lodowaty ton sprawił, że jego słowa zabrzmiały 
złowieszczo. — Ale ty umrzesz pierwszy, bo ostatnie chwile mojego życia poświęcę 
na przerabianie twojej twarzy w skrwawioną masę zmiażdżonych kości i mózgu.
— Będę na ciebie czekał, miłośniku Ziemoli. W każdej chwili.
Oficer dowodzący fortem Dibburn zjadł zęby w służbie Imperium. Powszechny pokój 
panujący przez ostatnie dziesięciolecia dawał niewiele okazji do zdobycia 
„chwały”, o jakiej marzą wszyscy oficerowie, i pułkownik, podobnie jak inni 
żołnierze, nie zdobył jej. Ale podczas długiej, spokojnej służby od kadeta bywał 
we wszystkich rejonach Galaktyki, tak że nawet pobyt w garnizonie na tak 
neurotycznej planecie jak Ziemia, była dla niego chlebem powszednim. Oczekiwał 
tylko rutynowej, spokojnej placówki. Niczego więcej nie pragnął i dla zachowania 
spokoju potrafił znieść nawet najgorsze poniżenie — na przykład przeprosić 
Ziemiankę.
Kiedy wszedł Arvardan, pułkownik wyglądał na zmęczonego. Miał rozpięty 
kołnierzyk koszuli, a jego mundur, przyozdobiony żółtą błyszczącą wstążką Orderu 
Kosmolotu i Słońca, wisiał na oparciu krzesła. Bębniąc po blacie biurka palcami 
prawej ręki, przyglądał się Arvardanowi posępnie i z zakłopotaniem.
— To nad wyraz zdumiewająca historia — stwierdził. — Nad wyraz. Przypominani 
sobie pana, młody człowieku. Nazywa się pan Bel Arvardan, przybywa z Baronna i 
jest główną przyczyną dość znacznego zamieszania. Czy nie umie pan trzymać się z 
dala od kłopotów?
— Nie tylko mnie dotyczą te kłopoty, pułkowniku, ale całej Galaktyki.
— Tak, wiem — powiedział z pewnym zniecierpliwieniem oficer. — A przynajmniej, 
że pan tak twierdzi. Powiedziano mi, że nie ma pan żadnych dokumentów.
— Zostały mi odebrane, ale jestem znany na Evereście. Prokurator może 
potwierdzić moją tożsamość i mam nadzieję, że uczyni to jeszcze przed 
zmierzchem.
— Zobaczymy. — Pułkownik splótł ramiona i odchylił się na krześle. — Proponuję, 
żeby opowiedział mi pan swoją wersję wydarzeń.
— Dowiedziałem się o niebezpiecznym spisku zawiązanym przez małą grupę Ziemian, 
który ma na celu obalić rząd Galaktyki z pomocą broni zdolnej zniszczyć większą 
część Imperium, jeśli natychmiast nie dowiedzą się o niej odpowiednie władze.
— Posuwa się pan za daleko w swych brawurowych i naciąganych hipotezach, 
młodzieńcze. Ludność Ziemi jest w stanie wywołać rozruchy, przystąpić do 
oblężenia fortu, dokonać poważnych zniszczeń — w to jestem nawet w stanie 
uwierzyć. Ale absolutnie nie potrafię wyobrazić sobie, że mogliby zmusić wojska 
imperialne do opuszczenia tej planety — a co dopiero zniszczyć Imperium. No 
dobrze, wysłuchajmy szczegółów tego, hm… spisku.
— Niestety, groźba ta jest tak poważna, że o szczegółach mogę powiedzieć tylko 
Prokuratorowi. Dlatego proszę o umożliwienie mi niezwłocznego kontaktu z nim, 
jeśli nie ma pan nic przeciwko temu.
— Hmm… Nie postępujmy zbyt pochopnie. Czy wie pan, że człowiek, którego pan ze 
sobą przywiózł, jest Sekretarzem najwyższego kapłana Ziemi, jednym ze Starszych 
i bardzo ważną figurą?
— Oczywiście.
— I wciąż pan twierdzi, że jest głową spisku?
— Tak.
— Ma pan dowody?
— Z pewnością zrozumie pan, jeśli powiem, że nie mogę o tym rozmawiać z nikim 
oprócz Prokuratora.
Pułkownik skrzywił się i zaczai oglądać swoje paznokcie.
— Czyżby pan wątpił w moje kompetencje?
— Ależ nie, panie pułkowniku. Po prostu tylko Prokurator ma władzę zezwalającą 
na podjęcie niezbędnych działań.
— Co pan ma na myśli?
— W ciągu najbliższych trzydziestu godzin musi zostać zbombardowany i kompletnie 
zniszczony pewien budynek na Ziemi, inaczej większość, a może nawet wszyscy 
mieszkańcy Imperium stracą życie.
— Jaki to budynek? — spytał spokojnie pułkownik.
Arvardan stracił cierpliwość.
— Czy mogę dostać połączenie z Prokuratorem? — warknął.
Zapadła cisza. Pułkownik przerwał ją i zapytał twardo:
— Czy zdaje pan sobie sprawę, że przez porwanie Ziemianina naraził się pan na 
dochodzenie i odpowiedzialność przed ziemskimi władzami? Zwykle państwo broni 
swoich obywateli, ale sytuacja na Ziemi jest delikatna i mam ścisłe instrukcje, 
żeby nie ryzykować żadnych utarczek. Jeśli więc nie udzieli mi pan 
wyczerpujących informacji, będę zmuszony wydać pana i pańskich towarzyszy w ręce 
lokalnej policji.
— Ale to oznaczałoby wyrok śmierci! Także dla pana!… Pułkowniku, jestem 
obywatelem Imperium i żądam audiencji u Pro…
Przerwał mu brzęczyk zainstalowany na biurku. Pułkownik odwrócił się i 
przycisnął guzik.
— Tak?
— Pułkowniku — rozległ się czysty głos — miejscowa ludność otoczyła fort. 
Istnieją podstawy, by sądzić, że są uzbrojeni.
— Czy zaobserwowano akty przemocy?
— Nie.
Na twarzy pułkownika nie malowały się żadne uczucia. Szkolenie wojskowe 
przygotowało go do podobnych sytuacji, nawet jeśli w innych sprawach okazało się 
niewystarczające.
— Ogłosić pogotowie dla artylerii i lotnictwa, wszyscy na stanowiska. Nie 
otwierać ognia, chyba że w samoobronie. Zrozumiano?
— Tak jest. Ziemianin z białą flagą prosi o rozmowę.
— Przyślijcie go do mnie. Przyślijcie też Sekretarza. Wreszcie pułkownik zwrócił 
się chłodno do archeologa.
— Ufam, że zdaje sobie pan sprawę z tego, co pan narobił.
— Domagam się, aby dopuszczono mnie do tej rozmowy — krzyknął Arvardan trzęsąc 
się ze złości — i żądam wyjaśnienia, dlaczego przetrzymywano mnie pod strażą 
przez kilka godzin, podczas gdy pan rozmawiał ze zdrajcą! Wiem, że przed rozmową 
ze mną spotkał się pan z Sekretarzem.
— Czy pan mnie oskarża? — spytał pułkownik podnosząc głos. — Jeśli tak, proszę 
powiedzieć to otwarcie.
— Nie oskarżam pana. Ale chciałbym przypomnieć, że zostanie pan rozliczony ze 
swojej działalności. Być może przyszłość — jeśli w ogóle będzie jakaś przyszłość 
— pozna pana jako tego, który przez własny upór doprowadził do zniszczenia całej 
ludzkości.
— Cisza! W każdym razie nie pan będzie mnie rozliczał. Od tej pory my zajmiemy 
się tą sprawą w sposób, o jakim ja zadecyduję. Słyszy pan?
20.
PRZED GODZINĄ ZERO
W otwartych, podtrzymywanych przez żołnierza drzwiach stanął Sekretarz. Po jego 
sinych, spuchniętych wargach przemknął chłodny uśmiech. Sekretarz skłonił się 
pułkownikowi, całkowicie ignorując Arvardana.
— Przekazałem już najwyższemu kapłanowi szczegóły dotyczące pańskiego przybycia 
— oznajmił pułkownik — i jego powodów. Pańskie uwięzienie jest całkowicie — hmm, 
bezprawne, i mam zamiar pana uwolnić, gdy tylko będzie to możliwie. Jest tu 
jednak dżentelmen, który, jak panu zapewne wiadomo, złożył przeciw panu bardzo 
poważne oskarżenie. W zaistniałych okolicznościach musimy wszcząć śledztwo…
— Rozumiem to, pułkowniku — odparł spokojnie Sekretarz. — Jednakże wyjaśniłem 
już panu, że — o ile mi wiadomo — człowiek ten przebywa na Ziemi zaledwie od 
dwóch miesięcy i jego orientacja w naszej polityce wewnętrznej jest praktycznie 
zerowa. Muszę stwierdzić, że to wątłe podstawy do jakichkolwiek oskarżeń.
— Jestem z zawodu archeologiem — odpalił gniewnie Arvardan — i to 
specjalizującym się w dziejach Ziemi i zwyczajach jej mieszkańców. Moja 
znajomość polityki tej planety jest całkowicie wystarczająca. Poza tym, nie 
tylko ja go oskarżam.
Sekretarz nawet nie spojrzał w stronę archeologa.
— W sprawę wplątany jest jeden z naszych miejscowych uczonych — wyjaśnił 
pułkownikowi. — Zbliża się do końca zwykłych sześćdziesięciu lat i najwyraźniej 
cierpi na manię prześladowczą. Trzeci z nich to człowiek nieznanego pochodzenia, 
o poziomie umysłowym znacznie poniżej normy. Cała trójka nie potrafi nawet 
sformułować rozsądnego oskarżenia.
Arvardan skoczył na równe nogi.
— Żądam, aby mnie wysłuchano…
— Proszę siadać — powiedział zimno pułkownik. W jego głosie brzmiała wyraźna 
wrogość. — Nie zgodził się pan omówić tej sprawy ze mną, więc teraz proszę nie 
zabierać głosu. Wprowadźcie parlamentariusza.
Okazał się nim jeszcze jeden członek Kręgu Starszych. Na widok Sekretarza na 
jego twarzy pojawił się wyraz ulgi. Pułkownik wstał z krzesła i spytał:
— Czy występuje pan w imieniu zebranych wokół fortu?
— Tak.
— Zakładam więc, że to buntownicze i nielegalne zgromadzenie ma na celu zmusić 
nas do uwolnienia obecnego tu waszego rodaka.
— Tak jest, panie pułkowniku. On musi być natychmiast zwolniony.
— I będzie! Wszelako poszanowanie dla przedstawicieli Jego Imperatorskiej Mości 
na tej planecie, a także prawo i porządek nie pozwalają nam na żadne 
pertraktacje z uzbrojonymi buntownikami. Każcie im się rozejść.
Sekretarz odezwał się miłym, spokojnym głosem:
— Pułkownik ma całkowitą słuszność, bracie Cori. Proszę, uspokój wszystkich. 
Jestem tu zupełnie bezpieczny, nic mi nie grozi — ani nikomu innemu. Rozumiesz? 
Nikomu. Masz moje słowo Starszego.
— Doskonale, bracie. Cieszę się, że jesteś bezpieczny. Wysłannik został 
wyprowadzony z pokoju. Pułkownik oznajmił zwięźle:
— Dopilnujemy, by został pan zwolniony, gdy tylko sytuacja w mieście wróci do 
normy. Dziękuję za współpracę.
Arvardan znów zerwał się z fotela.
— Zabraniam! Uwalnia pan potencjalnego mordercę całej ludzkiej rasy, podczas gdy 
mnie nie zezwala pan nawet na audiencję u Prokuratora, do której, jako obywatel 
Galaktyki, mam pełne prawo. — Urwał, po czym dodał w paroksyzmie ogromnej 
frustracji: — Czyżby okazywał pan więcej posłuchu temu ziemskiemu psu, niż 
należy się mnie?
Głos Sekretarza przebił się przez niezborne pełne wściekłości krzyki archeologa.
— Z chęcią pozostanę tu, pułkowniku, do chwili kiedy będzie mnie mógł wysłuchać 
Prokurator, skoro ten człowiek tego pragnie. Oskarżenie o zdradę to poważna 
sprawa, a jakiekolwiek podejrzenia — choćby nawet oparte na najbłahszych 
podstawach — zniszczyłyby wszelką korzyść, jaką ma ze mnie mój lud. Z chęcią 
udowodnię Prokuratorowi, że nikt nie jest bardziej lojalny ode mnie.
— Rozumiem pańskie uczucia — odparł sztywno pułkownik — i podziwiam je. 
Przyznaję bez wahania, że gdybym znalazł się na pańskim miejscu, nie potrafiłbym 
zachować spokoju. Przynosi pan zaszczyt swojej rasie. Spróbuję skontaktować się 
z Prokuratorem.
Arvardan nie odezwał się już, póki nie odprowadzono go do celi.
Jego oczy unikały wzroku innych. Przez długi czas siedział bez ruchu, gryząc 
palce. Wreszcie odezwał się Shekt:
— I co?
Arvardan potrząsnął głową.
— Właśnie wszystko zrujnowałem.
— Co zrobiłeś?
— Straciłem panowanie nad sobą, obraziłem pułkownika, niczego nie osiągnąłem… 
Żaden ze mnie dyplomata.
Nagle poczuł, że musi bronić swego zachowania.
— Co miałem robić?! — krzyknął. — Pułkownik już wcześniej rozmawiał z Balkisem, 
więc nie mogłem mu ufać. Może Sekretarz zaoferował mu życie? A może od początku 
należał do spisku? Wiem, że to szalone myśli, ale nie mogłem ryzykować. To 
wszystko było zbyt podejrzane. Zażądałem rozmowy z samym Enniusem.
Fizyk stanął z rękami założonymi do tyłu.
— No i? Czy Ennius przyjedzie?
— Przypuszczam, że tak. Ale na osobistą prośbę Balkisa. Nie rozumiem, czemu się 
tego domagał.
— Na osobistą prośbę Balkisa? A zatem Schwartz miał rację.
— Tak? A co powiedział?
Pulchny Ziemianin siedział na swej pryczy. Widząc pytające spojrzenia 
współwięźniów wzruszył ramionami i bezradnie rozłożył ręce.
— Kiedy przed chwilą prowadzili Sekretarza obok drzwi naszej celi, pochwyciłem 
jego Ślad Psychiczny. Balkis niewątpliwie odbył bardzo długą rozmowę z tutejszym 
dowódcą.
— Wiem.
— Lecz umysł oficera jest wolny od jakichkolwiek myśli o zdradzie.
— No cóż — stwierdził nieszczęśliwy Arvardan. — To znaczy, że się myliłem. Kiedy 
przyjedzie Ennius, dostanę za swoje. A co z Balkisem?
— W jego umyśle nie ma nawet cienia strachu, tylko nienawiść. W tej chwili 
jesteśmy jej głównymi obiektami — za to, że porwaliśmy go i przywlekliśmy tutaj. 
Potwornie zraniliśmy jego próżność i ma zamiar odpłacić nam pięknym za nadobne. 
Udało mi się dojrzeć kilka wizji z jego marzeń. Pokazywały, jak sam, bez 
niczyjej pomocy nie dopuszcza, by Galaktyka zniweczyła jego plany, podczas gdy 
my staramy mu się przeciwstawić. I choć dysponujemy wiedzą o spisku, choć oddał 
nam wszystkie atuty i wydawałoby się, iż mamy większe szanse, sądzi, że w końcu 
pokona nas i zwycięży.
— To znaczy, że zaryzykuje wszystko — swoje plany, marzenia o Imperium — tylko 
po to, by się na nas zemścić? To szaleniec.
— Wiem — odparł Schwartz zdecydowanie. — On jest szalony.
— I uważa, że mu się uda?
— Właśnie.
— Czyli musisz nam pomóc, Schwartz. Potrzebujemy twojego umysłu. Posłuchaj…
Ale Shekt potrząsnął głową.
— Nie, Arvardanie, nie możemy tego zrobić. Gdy ty wyszedłeś, obudziłem Schwartza 
i rozważyliśmy całą sprawę. On nie panuje w pełni nad swoimi mocami 
psychicznymi, których zresztą natury sam do końca nie jest świadom. Może 
ogłuszyć człowieka, sparaliżować go, nawet zabić. Co więcej, potrafi też 
kierować podstawowymi grupami mięśni, nawet wbrew woli ich właściciela, ale nic 
więcej. Nie mógł zmusić Sekretarza do mówienia — drobne mięśnie wokół strun 
głosowych nie poddają się jego władzy. Nie potrafił też sprawić, by Sekretarz 
sam poprowadził wóz, z trudem zdołał utrzymać go w równowadze. Jest zatem 
oczywiste, że nie zdołałby na przykład zmusić Enniusa, by wydał jakiś rozkaz, 
czy napisał go. Widzisz, myślałem już o tym… — Shekt pokręcił głową, jego głos 
załamał się i umilkł.
Arvardan poczuł, że ogarnia go beznadziejna apatia. Nagle rozejrzał się z 
niepokojem.
— Gdzie jest Pola?
— We wnęce. Śpi.
Zapragnął ją obudzić… pragnął… Och, pragnął tak wiele! Arvardan zerknął na 
zegarek. Dochodziła północ. Pozostało jeszcze tylko trzydzieści godzin.
Zapadł w drzemkę, a kiedy się przebudził, w pokoju znów paliło się światło. Nikt 
się nie zjawił, nie było żadnych wieści. W końcu nawet jego duch osłabł i poddał 
się losowi.
Arvardan zerknął na zegarek. Znów dochodziła północ. Pozostało już tylko sześć 
godzin.
Rozejrzał się, oszołomiony i zrozpaczony. Teraz byli tu wszyscy — nawet 
Prokurator. Pola stała obok, jej ciepłe palce zacisnęły się wokół przegubu ręki 
Arvardana. Malujący się na jej twarzy wyraz lęku i wyczerpania na nowo obudził w 
nim wściekłość przeciw całej Galaktyce.
Może zasłużyli sobie na śmierć, ci wszyscy głupi, głupi… głupi… Shekt i Schwartz 
siedzieli po lewej stronie. Był też Balkis, przeklęty Balkis! Wargi miał nadal 
spuchnięte, policzek przybrał barwę zgniłej zieleni, każde słowo na pewno 
sprawiało mu okropny ból — na tę myśl usta Arvardana rozciągnął szeroki uśmiech, 
a pięść zacisnęła się gwałtownie. Zakryty opatrunkiem policzek też jakby mniej 
bolał.
Naprzeciw zaś całej grupki stał Ennius — niepewnie marszczący brwi, 
niezdecydowany, prawie śmieszny w ciężkim, bezkształtnym ubraniu impregnowanym 
ołowiem.
On także był głupcem. Arvardan poczuł, jak na myśl o galaktycznych dyplomatach, 
pragnących jedynie pokoju, za wszelką cenę spokoju — ogarnia go nienawiść. Gdzie 
są zdobywcy sprzed wieków? Gdzie?
Jeszcze sześć godzin…
Wiadomość z garnizonu w Chica dotarła do Enniusa osiemnaście godzin temu, lecz 
podróż z drugiej strony planety zabrała mu sporo czasu. Motywy, które skłoniły 
go do natychmiastowego przyjazdu były niejasne dla niego samego, niemniej uznał 
sprawę za palącą. W gruncie rzeczy, mówił sobie, nie chodzi tu o nic więcej poza 
pożałowania godnym porwaniem jednego z odzianych w zielone płaszcze przywódców 
opanowanej przez przesądy, nękanej koszmarami Ziemi. No i zwariowane, nie 
poparte żadnymi dowodami oskarżenia. Nic, co wykraczałoby poza kompetencje 
miejscowego pułkownika.
Ale był tam też Shekt — on też w tym uczestniczył — i to nie jako oskarżony, 
lecz jako oskarżyciel. Dziwne.
Teraz siedział naprzeciw nich. Wiedział doskonale, że jego decyzja w tej sprawie 
może przyspieszyć rebelię, osłabić jego pozycję na dworze, zrujnować szansę na 
awans… A co do długiej przemowy Arvardana na temat szczepów wirusów i 
wszechogarniającej epidemii — jak miał ją przyjąć? Gdyby zaczął działać, 
opierając się wyłącznie na jego słowach, czy przełożeni uznają te działania za 
uzasadnione?
A jednak Arvardan był bardzo znanym archeologiem.
Ennius odsunął więc od siebie decyzję i zwrócił się do Sekretarza:
— Z pewnością ma pan coś do powiedzenia w tej sprawie?
— Może to dziwne, ale niewiele — odparł Sekretarz z niezmąconym spokojem. — 
Chciałbym spytać, na jakich dowodach opiera się to oskarżenie?
— Ekscelencjo — wyjaśnił Arvardan czując, jak opuszcza go cierpliwość. — Jak już 
mówiłem, ten człowiek przyznał się do wszystkiego, kiedy uwięził nas dwa dni 
temu.
— Być może Ekscelencja zdecyduje się dać temu wiarę, jest to jednak kolejne 
gołosłowne twierdzenie. W rzeczywistości Tamci mogą zaświadczyć tylko o jednym: 
że to ja, a nie oni, zostałem przemocą uwięziony, i to mojemu życiu, nie ich, 
zagrażało niebezpieczeństwo. Czy mój oskarżyciel mógłby wytłumaczyć, w jaki 
sposób odkrył to wszystko w ciągu dziewięciu tygodni, które spędził na tej 
planecie, podczas gdy pan Prokurator przez całe lata nie zetknął się z żadnym 
faktem, który świadczyłby na moją niekorzyść?
— Jest wiele sensu w tym, co on mówi — przyznał z westchnieniem Ennius. — Skąd 
pan o tym wie?
Arvardan odparł sztywno:
— Jeszcze przed wyznaniem oskarżonego dowiedziałem się o spisku od doktora 
Shekta.
— Czy to prawda, doktorze Shekt? — spojrzenie Prokuratora przeniosło się na 
twarz fizyka.
— Tak, Ekscelencjo.
— A skąd pan dowiedział się o spisku?
— Doktor Arvardan opisał bardzo dokładnie działanie sy napsyfikatora oraz 
ostatnie słowa umierającego bakteriologa, F. Smitka. Smitko należał do grona 
konspiratorów. Jego słowa zostały nagrane i w każdej chwili mogę je panu 
przedstawić.
— Ale, doktorze Shekt, to, co powiedział umierający człowiek, w dodatku w 
delirium — jeśli dobrze zrozumiałem doktora Arvardana — nie ma zbyt wielkiej 
wagi. Nie dysponuje pan żadnymi innymi dowodami?
Arvardan przerwał im, waląc pięścią w poręcz fotela.
— Czy jesteśmy w sądzie? Czyżby ktoś z nas zakłócił przepisy ruchu drogowego? 
Nie mamy czasu, by ostrożnie analizować dowody, rozważać wszystko z dokładnością 
do kilku mikrometrów. Do szóstej rano, czyli innymi słowy w ciągu pięciu i pół 
godziny musimy zlikwidować to gigantyczne zagrożenie dla całej Galaktyki. 
Ekscelencjo, poznał pan już wcześniej doktora Shekta. Czy według pana jest on 
typem kłamcy?
Sekretarz natychmiast wpadł mu w słowo:
— Nikt nie oskarża doktora Shekta o świadome mijanie się z prawdą, Ekscelencjo. 
Lecz nasz dobry doktor starzeje się i ostatnio wiele myślał o nadchodzących 
sześćdziesiątych urodzinach. Obawiam się, że połączenie wieku i strachu wywołało 
u niego skłonności paranoiczne, często zresztą występujące na Ziemi. Proszę na 
niego spojrzeć! Czy wygląda na zupełnie normalnego?
Rzecz jasna, nie wyglądał. Był wyczerpany i spięty, wstrząśnięty tym, co już 
zaszło i co jeszcze miało nastąpić. Ale Shekt zdołał opanować swój głos, 
zachowując pozory spokoju.
— Mógłbym stwierdzić, iż przez ostatnie dwa miesiące znajdowałem się pod 
nieustanną obserwacją Starszych, że otwierano przychodzące do mnie listy i 
cenzurowano moje odpowiedzi. Ale oczywiście wszelkie podobne skargi zostaną 
natychmiast przypisane mojej rzekomej paranoi. Jest ze mną jednak Joseph 
Schwartz, który zgłosił się na ochotnika, aby poddać go synapsyfikacji. Było to 
tego samego dnia, kiedy odwiedził pan mój instytut.
— Owszem, pamiętam — odparł Ennius, w duchu czując ulgę, że nieprzyjemny temat 
oddalił się choć na chwilę. — Czy to on?
— Tak.
— Nie wydaje się, aby zabieg mu zaszkodził.
— Wręcz przeciwnie, bardzo mu pomógł. Proces synapsyfikacji okazał się w jego 
przypadku niezwykle udany, Schwartz bowiem od początku posiadał fotograficzną 
pamięć, o czym wówczas nie wiedziałem. W każdym razie obecnie jego umysł jest 
wrażliwy na myśli innych ludzi.
Ennius pochylił się naprzód i krzyknął ze zdumieniem:
— Co takiego?! Chce pan powiedzieć, że umie czytać w myślach?
— Możemy to panu zademonstrować, Ekscelencjo. Ale sądzę, że obecny tu brat może 
potwierdzić moje słowa.
Sekretarz rzucił Schwartzowi pełne nienawiści spojrzenie, przez moment w jego 
oczach zapłonęła otwarta wrogość. Następnie odpowiedział spokojnie, choć jego 
głos zadrżał lekko, zdradzając tłumione napięcie:
— To prawda, Ekscelencjo. Człowiek, którego tu przyprowadzili, ma pewne 
zdolności hipnotyczne, choć nie potrafię stwierdzić, czy są one wynikiem 
synapsyfikacji. Chciałbym przy okazji dodać, iż dokonany na nim zabieg nie 
został zarejestrowany, co, zgodzi się pan zapewne ze mną, samo w sobie jest już 
wysoce podejrzane.
— Nie został zarejestrowany — odrzekł cicho Shekt — zgodnie z poleceniem 
najwyższego kapłana, które nigdy nie zostało odwołane.
Sekretarz jednak tylko wzruszył ramionami.
— Wróćmy do tematu — wtrącił stanowczo Ennius — i dajmy spokój tym dziecinnym 
kłótniom. O co chodzi z tym Schwartzem? Co jego umiejętność czytania myśli, 
zdolności hipnotyczne czy cokolwiek to jest, mają wspólnego z tą sprawą?
— Shekt chciał powiedzieć — wyjaśnił Sekretarz — że Schwartz może wniknąć w mój 
umysł.
— Naprawdę? I co on myśli? — Prokurator po raz pierwszy zwrócił się wprost do 
Schwartza.
— Myśli, że w żaden sposób nie zdołamy pana przekonać, iż w tej, jak ją pan 
nazywa, sprawie racja leży po naszej stronie.
— Zgadza się — prychnął Sekretarz — choć podobna dedukcja nie wymaga 
imponujących zdolności psychicznych.
— A także — ciągnął Schwartz — że jest pan nieszczęsnym głupcem, który boi się 
działać i pragnie jedynie spokoju. Że swoją bezstronnością i sprawiedliwością 
chce pan zjednać sobie mieszkańców Ziemi, co tym bardziej dowodzi pańskiej 
głupoty.
Sekretarz poczerwieniał.
— Zaprzeczam tym insynuacjom. Niewątpliwie mają one na celu zrazić pana do mnie, 
Ekscelencjo.
— Nie tak łatwo mnie zrazić — stwierdził chłodno Ennius i dodał, zwracając się 
do Schwartza: — A o czym ja myślę?
— Że nawet jeśli umiem zajrzeć wprost do mózgu drugiego człowieka, niekoniecznie 
muszę powiedzieć prawdę o tym, co tam ujrzałem.
Brwi Prokuratora uniosły się ze zdumienia.
— Ma pan rację, zupełną rację.. Czy potwierdza pan prawdziwość oskarżeń, 
wysuniętych przez doktora Arvardana i doktora Shekta?
— Każde słowo.
— Ach tak! Ale jeśli nie znajdziemy drugiej osoby o podobnych do pańskich 
zdolnościach, i to osoby nie zaangażowanej w tę sprawę, pańskie świadectwo w 
obliczu prawa nie będzie miało żadnej wartości. Nawet jeśli zdołalibyśmy 
sprawić, by ogół uwierzył, że jest pan telepatą.
— Ale tu nie chodzi o prawo — krzyknął Arvardan — tylko o bezpieczeństwo 
Galaktyki!
— Ekscelencjo — Sekretarz uniósł się z krzesła — mam pewną prośbę. Chciałbym, 
aby usunięto Josepha Schwartza z tego pokoju.
— Dlaczego?
— Ten człowiek, poza umiejętnością czytania myśli, dysponuje również pewną mocą 
psychiczną. Zostałem porwany dzięki paraliżowi, o który przyprawił mnie 
Schwartz. Obawiam się więc, że mógłby znów spróbować czegoś podobnego wobec mnie 
albo nawet wobec pana, Ekscelencjo, i ta obawa każe mi ponowić prośbę.
Arvardan zerwał się na nogi, ale Sekretarz przekrzyczał jego protesty:
— Żadna rozprawa nie może być uczciwa, jeśli obecny jest na niej człowiek zdolny 
subtelnie manipulować umysłem sędziego dzięki zdolnościom psychicznym, do 
których posiadania sam się przyznał.
Ennius szybko podjął decyzję. Do pokoju wszedł pielęgniarz i wyprowadził nie 
stawiającego oporu Schwartza. Na okrągłej twarzy starszego mężczyzny nie pojawił 
się nawet cień niepokoju.
Dla Arvardana był to ostateczny cios.
Sekretarz teraz wstał i przez moment trwał nieruchomo — przysadzista, ponura 
postać odziana w zieleń, pełna niewzruszonej pewności siebie.
Zaczął mówić poważnym, oficjalnym tonem.
— Ekscelencjo, wszystkie twierdzenia i oskarżenia doktora Arvardana opierają się 
na świadectwie doktora Shekta. Z kolei to, co mówi Shekt ma swoje źródło w 
delirycznej gadaninie umierającego człowieka. A wszystko to, Ekscelencjo, jakoś 
nie wypłynęło na powierzchnię, póki Joseph Schwartz nie został poddany działaniu 
synapsyfikatora.
Kim zatem jest Joseph Schwartz? Zanim Joseph Schwartz pojawił się na scenie, 
doktor Shekt był zwykłym, normalnym człowiekiem. Pan sam, Ekscelencjo, spędził z 
nim popołudnie w dniu, kiedy przywieziono Schwartza. Czy był wtedy rozkojarzony? 
Czy poinformował pana o spisku przeciw Imperium? Albo może wspomniał o słowach 
umierającego biochemika? Może był chociaż zdenerwowany? Podejrzliwy? Teraz 
twierdzi, że najwyższy kapłan polecił mu fałszować wyniki testów synapsyfikatora 
i nie zapisywać nazwisk ludzi poddanych zabiegowi. Czy wtedy powiedział panu o 
tym? Czy dopiero teraz, już po spotkaniu ze Schwartzem? I znów, kim jest Joseph 
Schwartz? Gdy oddano go do kliniki, nie władał żadnym znanym językiem. Tyle 
zdołaliśmy się dowiedzieć sami, kiedy po raz pierwszy zaczęliśmy podejrzewać, że 
z umysłem doktora Shekta jest coś nie w porządku. Do miasta przywiózł go farmer, 
który nie znał nazwiska Schwartza i zupełnie nic o nim nie wiedział. My również 
nie odkryliśmy żadnych nowych faktów.
A przecież ten człowiek posiada dziwne moce psychiczne. Potrafi ogłuszyć kogoś z 
odległości stu metrów, samą myślą — z bliższego dystansu zabić. Sam zostałem 
przez niego sparaliżowany; manipulował też moimi rękami i nogami. To samo mógłby 
uczynić z umysłem — gdyby tylko zechciał.
Uważam, że Schwartz kierował myślami innych. Twierdzą, że ich porwałem i 
groziłem im śmiercią, że przyznałem się do zdrady i że pragnę przejąć władzę nad 
Imperium. Ale proszę zadać im jedno pytanie, Ekscelencjo. Czy nie byli wcześniej 
narażeni na kontakt ze Schwartzem, wystawieni na jego wpływ? Na wpływ człowieka, 
który potrafi kontrolować umysły?
Może zatem to Schwartz jest zdrajcą? A jeśli nie, kim jest Schwartz?
Sekretarz usiadł. Był spokojny, uśmiechał się dobrotliwie.
Arvardan czuł się, jakby jego umysł wylądował wewnątrz cyklotronu i wirował — 
coraz szybciej i szybciej.
Jakiej odpowiedzi mógł udzielić? Że Schwartz jest przybyszem z przeszłości? A 
dowody? Powiedzieć, iż posługiwał się prawdziwą prymitywną mową? Ale kto mógł o 
tym zaświadczyć? Tylko on jeden. Jego umysł zaś też mógł być zmanipulowany. 
Ostatecznie jak miał stwierdzić, czy nikt nim nie kieruje? Kim był Schwartz? Co 
właściwie przekonało go o istnieniu tego gigantycznego planu podboju Galaktyki?
Znów zaczął rozważać wszystko od początku. Skąd wzięło się przeświadczenie o 
realności spisku? Jako archeolog, przywykł powątpiewać w ogólnie uznane prawdy, 
ale to… Co go przekonało? Słowo jednego człowieka? Pocałunek dziewczyny? Czy 
Joseph Schwartz?
Nie potrafił zebrać myśli. Nie mógł myśleć!
— I co? — w głosie Enniusa zabrzmiała niecierpliwa nuta. — Czy ma pan coś do 
powiedzenia, doktorze Shekt? Albo pan, doktorze Arvardan?
Nagle w panującej wokół ciszy rozległ się głos Poli:
— Czemu ich pan pyta? Nie widzi pan, że wszystko to jest kłamstwem? Nie pojmuje 
pan? On chce nas opóźnić, opętać swym zdradzieckim językiem. Wiem, że wszyscy i 
tak umrzemy, i nie dbam już o to, ale mogliśmy to powstrzymać! Mogliśmy to 
powstrzymać… A tymczasem my tu siedzimy i… i… rozmawiamy… — rozpłakała się 
gwałtownie.
— A zatem mamy dyskutować z rozhisteryzowaną dziewczyną — stwierdził Sekretarz. 
— Mam dla pana propozycję, Ekscelencjo. Moi oskarżyciele twierdzą, iż wszystko 
to — rzekomy wirus i cała reszta — ma ruszyć w dokładnie określonym terminie, 
zdaje się o szóstej rano. Ofiaruję się zostać pod waszą kuratelą przez tydzień. 
Jeśli to, co twierdzą, jest prawdą, informacje o epidemii dotrą na Ziemię w 
ciągu kilku dni. Gdyby to się stało, siły Imperium nadal będą kontrolować 
Ziemię…
— Ziemia — ładna mi cena za całą Galaktykę ludzi — mruknął śmiertelnie blady 
Shekt.
— Cenię swoje życie i życie mojego ludu. Aby udowodnić naszą niewinność, 
zostaniemy waszymi zakładnikami. Jestem gotów zawiadomić Krąg Starszych, że z 
własnej, nieprzymuszonej woli zostanę tu przez najbliższy tydzień. To powinno 
zapobiec ewentualnym zamieszkom.
Skrzyżował ręce na piersi.
Ennius uniósł wzrok. Jego twarz zdradzała targające nim wątpliwości.
— Nie znajduję w tym człowieku żadnej winy.
Arvardan nie mógł już dłużej tego znieść. Spokojnie, lecz ze śmiertelną 
determinacją wstał i ruszył w stronę Prokuratora. Nikt nie miał dowiedzieć się, 
co zamierzał. Po fakcie on sam nic nie pamiętał. W każdym razie nic to nie 
zmieniło. Ennius miał bicz neuronowy i użył go.
Po raz trzeci od czasu lądowania na Ziemi otaczający Arvar— dana świat rozpłynął 
się za zasłoną bólu, zawirował i zniknął.
Archeolog był nieprzytomny przez wiele godzin. A tymczasem szósta rano, godzina 
zero, wybiła…
21.
PO GODZINIE ZERO
…i minęła!
Światło…
Oślepiające światło i mgliste cienie — przepływające obok, roztańczone, wreszcie 
zlewające się w jedną całość.
Twarz — oczy, spoglądające wprost na niego…
— Pola! — w ułamku sekundy Arvardan przypomniał sobie z niezwykłą ostrością 
wydarzenia ostatnich kilku dni. — Która godzina?
Jego palce z całej siły zacisnęły się na przegubie dziewczyny, która skrzywiła 
się odruchowo.
— Już po jedenastej — szepnęła. — Po godzinie zero. Powiódł w koło dzikim 
spojrzeniem. Leżał na pryczy w celi.
Paliły go wszystkie stawy, ale nie zważał na ból. Shekt, skulony na krześle, 
uniósł lekko głowę i skinął mu na powitanie.
— To już koniec.
— A zatem Ennius…
— Ennius — oznajmił Shekt — nie chciał podjąć ryzyka. Czyż to nie dziwne? — 
roześmiał się sucho, krótko. — Nasza trójka samodzielnie wykrywa ogromny spisek 
przeciw ludzkości. Sami porywamy przywódcę spisku i stawiamy go przed obliczem 
sprawiedliwości. Zupełnie jak w wiziserii, gdzie nieustraszeni bohaterowie 
zwyciężają w ostatniej sekundzie. I zazwyczaj na tym się kończy. A w naszym 
przypadku wizi nadal trwa i odkrywamy, że nikt nam nie uwierzył. W serialach to 
się nie zdarza, prawda? Wszystko zawsze kończy się szczęśliwie. Zabawne… — jego 
dalsze słowa zagłuszył tłumiony szloch.
Arvardan odwrócił wzrok. Oczy Poli były niczym dwie mroczne otchłanie, wilgotne, 
pełne łez. Zatracił się w nich na chwile — w czarnym, roziskrzonym gwiazdami 
Wszechświecie. Ku tym gwiazdom zaś wędrowały błyszczące metalowe pojemniki, 
pożerały dziesiątki lat świetlnych, gdy po kolei wkraczały w nadprzestrzeń, 
każdy podążający własnym szlakiem — szlakiem śmierci. Wkrótce — może już za 
chwilę — dotrą do wyznaczonych celów, przebiją atmosferę i rozsypią się, 
rozsiewając niewidoczny, śmiercionośny deszcz wirusów…
Cóż, to już koniec.
Nie da się powstrzymać zagłady.
— Gdzie jest Schwartz? — spytał słabym głosem. Pola potrząsnęła głową.
— Nie wrócił.
Drzwi otwarły się i choć Arvardan zdążył już pogodzić się z nieuchronną 
śmiercią, uniósł jednak wzrok, w którym przez sekundę zabłysła iskierka nadziei.
Ale w wejściu stanął Ennius i iskierka zgasła. Arvardan odwrócił głowę.
Ennius podszedł bliżej, spoglądając przelotnie na ojca i córkę. Lecz nawet w tej 
chwili doktor Shekt i Pola byli przede wszystkim dziećmi Ziemi i nie potrafili 
wykrztusić słowa w obecności Prokuratora — mimo iż wiedzieli, że jakkolwiek ich 
życie będzie krótkie i pełne cierpienia, to jego przyszłość będzie jeszcze 
krótsza i bardziej bolesna.
Ennius poklepał Arvardana po ramieniu.
— Doktorze Arvardan?
— Tak, Ekscelencjo? — odezwał się z goryczą, drwiąco naśladując intonację 
gościa.
— Już po szóstej. — Ennius nie spał tej nocy. Oficjalnie rozgrzeszył Balkisa, 
ale w głębi ducha nie był do końca przekonany, iż oskarżyciele Sekretarza byli 
szaleni albo że Shwartz poddał ich umysły manipulacji. Godzinami wpatrywał się w 
bezduszny chronometr, odmierzający resztkę żywota Galaktyki.
— Tak — odparł Arvardan. — Minęła szósta, a gwiazdy świecą nadal.
— A pan wciąż uważa, że mieliście rację?
— Za kilka godzin, Ekscelencjo, zaczną umierać pierwsi chorzy. Nikt tego nie 
zauważy — co dzień umierają ludzie. Po tygodniu liczba ofiar osiągnie setki 
tysięcy. Procent wyzdrowień będzie bliski zeru. Naukowcy nie znajdą żadnego 
remedium. Kilkanaście planet wyśle w przestrzeń sygnały alarmowe i wezwania 
pomocy w związku z epidemią. Za dwa tygodnie przyłączą się do nich setki innych 
planet. W pobliskich sektorach zostanie ogłoszony stan zagrożenia. Za miesiąc 
epidemia ogarnie całą Galaktykę, za dwa pozostanie zaledwie kilka planet, do 
których wirus nie dotrze. Za sześć — Galaktyka będzie praktycznie martwa… Co zaś 
pan zrobi, kiedy nadejdą pierwsze doniesienia?
Proszę pozwolić, że przepowiem i to. Wyśle pan raport, że epidemia mogła mieć 
początek na Ziemi. Nie ocali to nikomu życia. Wypowie pan wojnę Kręgowi 
Starszych. Nie ocali to nikomu życia. Zabije pan wszystkich Ziemian. Nie ocali 
to nikomu życia… Albo też wystąpi pan w roli pośrednika pomiędzy pańskim 
przyjacielem Balkisem i Radą Galaktyki, czy raczej jej niedobitkami. Może wtedy 
będzie pan miał zaszczyt wręczyć na tacy okruchy dawnej świetności Imperium 
Balkisowi w zamian za antytoksynę, która dotrze na czas do właściwych planet, by 
uratować choć jedno ludzkie życie. Albo i nie.
Ennius uśmiechnął się bez przekonania.
— Czy pańskie słowa nie są przypadkiem przesadnie dramatyczne?
— O tak. Ja już nie żyję, a i pan jest trupem. Ale zachowajmy przynajmniej 
godność i spokój, jak przystało na obywateli Imperium.
— Jeśli to użycie bicza tak pana zdenerwowało…
— Ależ nie — padła ironiczna odpowiedź. — Przywykłem do tego. Prawie go już nie 
czuję.
— Wyrażę się tak jasno i logicznie, jak tylko potrafię. To paskudna sprawa. 
Trudno będzie sensownie opisać ją w raporcie, lecz jeszcze trudniej zataić 
wszystko przed władzami. Ponieważ reszta oskarżycieli to Ziemianie, jedynie 
pańskie słowo ma tu jakąś wagę. Przypuśćmy, że podpisze pan oświadczenie, w 
którym stwierdzi pan, iż w tym czasie był pozbawiony… Cóż, znajdziemy jakieś 
stosowne określenie, nie nazywając tego wprost brakiem umysłowej samokontroli.
— To bardzo proste. Powiedzmy, że byłem pijany, pod wpływem narkotyków, zostałem 
zahipnotyzowany albo wpadłem w szał. Coś w tym stylu.
— Czy mógłby pan zacząć zachowywać się poważnie? Proszę posłuchać, mówię panu, 
że ktoś panem sterował. — Głos Enniusa przeszedł w pełen napięcia szept. — Jest 
pan Syrianinem. Jak pan mógł zakochać się w kobiecie z Ziemi?
— Co?
— Niech pan nie krzyczy. Doprawdy, czy w normalnych okolicznościach zdecydowałby 
się pan na romans z tubylką? Najpewniej nawet nie pomyślałby pan o czymś takim. 
— Leciutko skinął głową w stronę Poli.
Przez moment Arvardan wpatrywał się w niego, zdumiony. Nagle jego ręka 
wystrzeliła jak błyskawica i złapała najwyższego przedstawiciela Imperium na 
Ziemi za gardło. Dłonie Enniusa wczepiły się w palce archeologa — bez skutku.
— O czymś takim…! — powtórzył wolno Arvardan. — Czy chodziło panu o pannę Shekt? 
Jeśli tak, to życzyłbym sobie, aby traktowano ją z najwyższym szacunkiem. A 
zresztą może pan sobie iść. I tak już pan nie żyje.
Gwałtownie chwytając oddech, Ennius oświadczył:
— Doktorze Arvardan, jest pan aresz…
Drzwi znów się otwarły i stanął w nich pułkownik.
— Ten ziemski motłoch wrócił, Ekscelencjo.
— Co takiego? Czy Balkis nie rozmawiał z ich władzami? Miał przecież uprzedzić, 
że zostaje przez tydzień.
— Rozmawiał i ciągle tu jest. Ale tłum też. Jesteśmy gotowi do ostrzału i jako 
dowódca militarny radziłbym, by to zrobić. Czy ma pan jakieś sugestie, 
Ekscelencjo?
— Wstrzymajcie ogień, póki nie zobaczę się z Balkisem. Proszę go tu przysłać. — 
Prokurator odwrócił się. — A panem zajmę się później, doktorze Arvardan.
Wprowadzono uśmiechniętego Balkisa. Sekretarz skłonił się oficjalnie Enniusowi, 
który w odpowiedzi skinął głową od niechcenia.
— Proszę posłuchać — oznajmił obcesowo Prokurator. — Poinformowano mnie, że wasi 
ludzie zablokowali podjazdy do fortu Dibburn. Nasza umowa tego nie przewiduje. 
Nie chcemy rozlewu krwi, lecz nasza cierpliwość nie jest niewyczerpana. Czy może 
pan polecić, aby rozeszli się w spokoju?
— Jeśli mi się spodoba.
— Ach tak? No cóż, lepiej niech się panu spodoba. I to szybko.
— Bynajmniej, Ekscelencjo! — Sekretarz z szerokim uśmiechem machnął ręką. W jego 
głosie zabrzmiała kpina. Długo ukrywał swe uczucia i teraz z radością dał im 
wyraz. — Głupcze! Zbyt długo czekałeś i zapłacisz za to życiem! Albo spędzisz je 
w niewoli, to zależy tylko od ciebie, ale uprzedzam, to nie będzie łatwy żywot.
Gorączkowe napięcie w jego głosie pozornie nie zrobiło żadnego wrażenia na 
Enniusie. Nawet w tej chwili, która bez wątpienia była największą klęską w 
karierze Prokuratora, nie opuściło go opanowanie prawdziwego imperialnego 
dyplomaty. Jedyną widoczną oznaką poruszenia było lekkie wyostrzenie rysów i 
malujące się w oczach zmęczenie.
— Moja ostrożność sprawiła, że straciłem aż tyle? Historia wirusa… była 
prawdziwa? — w jego głosie słychać było niemal obojętne, abstrakcyjne 
zaciekawienie. — Ale Ziemia, ty sam, wszyscy jesteście moimi zakładnikami.
— Ależ nie — padła natychmiastowa, triumfalna odpowiedź. — To ty i twoi ludzie 
jesteście moimi zakładnikami. Wirus, który już w tej chwili atakuje Wszechświat, 
jest aktywny również na Ziemi. Nawet w tej chwili powietrze w każdym ziemskim 
garnizonie jest nim przesycone — również na Evereście. My, Ziemianie, jesteśmy 
odporni, ale jak pan się czuje, Prokuratorze? Słabo? Czy ma pan sucho w gardle? 
Może pańskie czoło jest gorące? To nie potrwa długo. I jedynie od nas możecie 
otrzymać lekarstwo.
Ennius milczał długo. Jego szczupła twarz przybrała niespodziewanie hardy, 
zacięty wyraz.
Nagle odwrócił się do Arvardana i oznajmił spokojnie:
— Doktorze Arvardan, chyba winien jestem panu przeprosiny za to, iż wątpiłem w 
pańskie słowa. Doktorze Shekt, panno Shekt — proszę mi wybaczyć.
Arvardan wyszczerzył zęby.
— Dzięki za przeprosiny. Z pewnością się przydadzą.
— Zasłużyłem na ironię — stwierdził Prokurator. — A teraz, jeśli państwo 
pozwolą, wrócę na Everest, aby zostać z rodziną. Jakikolwiek kompromis z tym 
człowiekiem jest oczywiście absolutnie wykluczony. Moi żołnierze z Ziemskich 
Oddziałów Imperialnych z pewnością zachowają się odpowiednio i na szlakach 
śmierci wielu Ziemian przetrze nam drogę… Do widzenia.
Zaczekaj chwilę. Nie odchodź — powoli, powoli Ennius odwrócił głowę na dźwięk 
nowego głosu.
Do celi wolno wszedł Joseph Schwartz. Jego twarz była pocięta zmarszczkami 
zmęczenia, chwiał się na nogach.
Sekretarz, nagle znów czujny, odskoczył w tył. Z nową podejrzliwością w oczach 
spojrzał na człowieka z przeszłości.
— Nie! — syknął! — Nie wydobędziesz ze mnie tajemnicy antidotum. Zna ją tylko 
kilka osób, kilka innych wie, jak go używać. Wszyscy znajdują się bezpiecznie 
poza twoim zasięgiem, przynajmniej na czas potrzebny, aby toksyna zadziałała.
— Owszem, w tej chwili znajdują się poza moim zasięgiem — przyznał Schwartz. — 
Ale widzisz, nie ma żadnej toksyny ani wirusa, które trzeba by zneutralizować.
Jego ostatnie słowa nie w pełni dotarły do zebranych. Arvardan poczuł, jak 
ogarnia go nieznośna słabość. Czyżby rzeczywiście manipulowano jego umysłem? Czy 
naprawdę mieli do czynienia z gigantycznym oszustwem, którego ofiarą padł nie 
tylko on, ale i Sekretarz? A jeśli tak — o co w nim chodzi?
W końcu przemówił Ennius.
— Szybko, człowieku. Wyjaśnij, co masz na myśli.
— To zupełnie proste — odparł Schwartz. — Kiedy znaleźliśmy się tu wczoraj 
wieczór, zrozumiałem, że rozmowy i pertraktacje niczego nie dadzą. Toteż przez 
długi czas ostrożnie pracowałem nad umysłem Sekretarza… Nie mogłem dopuścić do 
tego, by cokolwiek poczuł. Wreszcie poprosił, aby usunięto mnie z pokoju. Rzecz 
jasna, tego właśnie chciałem, a reszta była już łatwa.
Ogłuszyłem strażnika i wydostałem się na pas startowy. Fort postawiono w stan 
nieustannego alarmu, samoloty były zaopatrzone w paliwo i gotowe do drogi. 
Piloci czekali na rozkazy. Wybrałem jednego — i polecieliśmy do Senloo.
Twarz Sekretarza drgnęła, jego wargi poruszyły się lekko, lecz nie zdołał 
wykrztusić ani słowa.
Pierwszy odezwał się Shekt.
— Ale przecież nie byłeś zdolny zmusić nikogo do pilotowania samolotu, Schwartz. 
Z trudem zdołałeś nakazać komuś, by przeszedł parę kroków!
— Owszem, jeśli działałem wbrew czyjejś woli. Ale z umysłu doktora Arvardana 
dowiedziałem się, jak bardzo Syrianie nienawidzą Ziemian — zacząłem wiec szukać 
pilota urodzonego w sektorze Syriusza — i znalazłem porucznika Claudy’ego.
— Porucznika Claudy’ego?! — krzyknął Arvardan.
— Owszem… A, znasz go. Tak, widzę to wyraźnie w twoich myślach.
— Nie wątpię… Opowiadaj dalej.
— Ten człowiek nienawidził Ziemian tak bardzo, że nawet ja z trudem to 
pojmowałem — a przecież czytałem w jego umyśle. On marzył, by ich zbombardować. 
Pragnął ich zniszczyć. Jedynie dyscyplina trzymała go na uwięzi i nie pozwalała 
ruszyć do walki.
Taki umysł to zupełnie inna sprawa. Jedna drobna sugestia, mała zachęta i 
wszelkie ograniczenia przestały działać. Nie sądzę, aby w ogóle zorientował się, 
że wraz z nim wsiadłem do samolotu.
— W jaki sposób znalazłeś Senloo? — wyszeptał Shekt.
— W moich czasach — wyjaśnił Schwartz — istniało miasto o nazwie St. Louis. 
Leżało u zbiegu dwóch wielkich rzek… Kiedy dotarliśmy do Senloo, była noc, lecz 
pośród oceanu radioaktywnych ziem dostrzegliśmy ciemną plamę — a doktor Shekt 
mówił, iż świątynia powstała na odizolowanym skrawku zdrowego gruntu. 
Wystrzeliliśmy flarę — przynajmniej takie wydałem polecenie — i w jej blasku 
ujrzeliśmy budynek w kształcie pięcioramiennej gwiazdy. Dokładnie odpowiadał 
obrazowi, jaki widziałem w mózgu Sekretarza. Teraz w tym miejscu jest dziura, 
głęboka na pięćdziesiąt metrów. Stało się to o trzeciej nad ranem. Żaden wirus 
nie wydostał się z Ziemi. Wszechświat jest wolny.
Z ust Sekretarza dobył się zwierzęcy skowyt, upiorny wrzask demona. Balkis 
zebrał się w sobie, jakby szykując się do skoku — po czym runął bezwładnie na 
ziemię.
Po jego dolnej wardze wolno spłynęła wąska strużka śliny.
— Nie tknąłem go — powiedział cicho Schwartz. Po czym dodał, z namysłem 
spoglądając na nieruchomą postać: — Wróciłem przed szóstą, ale wiedziałem, że 
muszę poczekać, aż minie godzina zero. Balkis nie potrafił ukryć triumfu, 
powiedziały mi o tym jego myśli. Jedynie jego własne słowa mogły udowodnić 
prawdziwość oskarżeń… I oto leży.
22.
NAJLEPSZE JEST WCIĄŻ O PÓŁ KROKU PRZED NAMI
Minęło trzydzieści dni od czasu, gdy Joseph Schwartz uniósł się w powietrze z 
pasa startowego w noc, która miała przynieść zgubę Galaktyce, a za plecami 
szaleńczo brzęczały mu dzwonki alarmowe i głośniki wykrzykiwały rozkazy 
natychmiastowego powrotu.
Nie wrócił jednak, a przynajmniej nie wcześniej, nim zniszczył świątynię w 
Senloo.
Jego bohaterstwo zostało publicznie docenione. W kieszeni spoczywała wstęga 
Orderu Kosmolotu i Słońca pierwszej klasy. Poza nim, tylko dwie osoby w całej 
Galaktyce otrzymały to odznaczenie za życia.
Nieźle jak na emerytowanego krawca.
Rzecz jasna, nikt poza najściślejszymi kręgami rządowymi nie wiedział dokładnie, 
czego dokonał Schwartz, ale nie miało to znaczenia. Pewnego dnia w podręcznikach 
historii znajdzie się nowa świetlana karta i jego czyn zostanie tam uwieczniony 
na zawsze.
Wędrował teraz przez uśpione ulice w stronę domu doktora Shekta. W mieście 
panował spokój, na niebie łagodnie świeciły gwiazdy. W kilku odizolowanych 
punktach na Ziemi fanatyczne grupki zelotów nadal sprawiały kłopoty, lecz ich 
przywódcy nie żyli lub znajdowali się w niewoli, umiarkowani Ziemianie zaś sami 
potrafili poradzić sobie z resztą.
Pierwsze wielkie konwoje wiozące nie skażoną ziemię były już w drodze. Ennius 
ponowił swą propozycję, aby przenieść całą populację Ziemi na inną planetę. Nikt 
jednak nie pragnął szlachetnych gestów. Niechaj Ziemianie mają szansę zmienić 
swój świat. Niech odbudują dom swoich ojców, ojczysty glob ludzkości. Własnymi 
rękami usuną radioaktywną glebę, zastąpią ją zdrową ziemią i ujrzą, jak zieleń 
roślinności pokrywa martwe niegdyś połacie, a pustynie znów kwitną bujnym 
życiem.
Było to ogromne zadanie, może na dziesiątki, a nawet setki lat — ale cóż z tego? 
Niech Galaktyka zapewni maszyny, dostarczy żywność, przyśle glebę. To żaden 
uszczerbek dla gigantycznych zapasów Imperium — ten dług zostanie spłacony.
I pewnego dnia Ziemianie znów staną się ludem pośród innych ludów, 
zamieszkującym planetę pośród innych planet, z godnością spoglądającym innym w 
oczy — jak równi równym.
Serce Schwartza zabiło mocniej na tę myśl, gdy wspinał się po schodach do 
frontowych drzwi domu. Za tydzień wraz z Arvardanem wyruszy ku wielkim, ludnym 
światom centralnej Galaktyki. Kto jeszcze z jego pokolenia kiedykolwiek opuścił 
Ziemię?
Wspomniał starą Ziemię, swój świat. Od tak dawna martwy. Od tak dawna.
A przecież minęło zaledwie trzy i pół miesiąca.
Ręka wyciągnięta w stronę sygnalizatora zatrzymała się w powietrzu, w jego 
umyśle bowiem rozległy się dochodzące z wnętrza słowa. Jakże wyraźnie słyszał 
teraz myśli, niczym delikatne dzwoneczki.
To był oczywiście Arvardan. Jego umysł rozsadzały uczucia, których nie sposób 
zamknąć w słowach.
— Polu, wiele myślałem przez cały czas. Czekałem już wystarczająco długo, więcej 
czekać nie będę. Jedziesz ze mną.
A Pola, choć w duchu wyrywała się do niego, odparła z widocznym wahaniem:
— Nie mogłabym, Bel. To zupełnie niemożliwe. Moje prowincjonalne maniery i 
zachowanie… Pośród tych wielkich światów czułabym się jak prostaczka. A poza 
tym, jestem tylko Zie…
— Nie mów tak. Jesteś moją żoną i to się liczy. Gdyby kiedykolwiek ktokolwiek 
pytał — jesteś mieszkanką Ziemi i obywatelką Imperium. Kogo interesowałyby 
bliższe szczegóły, skieruj go do mnie.
— No dobrze, a kiedy już wygłosisz na Trantorze mowę do swego towarzystwa 
archeologicznego, co dalej?
— Co dalej? Cóż, najpierw zrobimy sobie roczny urlop i zwiedzimy wszystkie 
najważniejsze planety Galaktyki. Nie opuścimy ani jednej, nawet gdybyśmy mieli 
polecieć tam statkiem pocztowym. Obejrzysz Galaktykę i będziesz miała najlepszy 
miesiąc miodowy, jaki można kupić za rządowe pieniądze.
— A potem?
— A potem wrócimy na Ziemię i zgłosimy się do oddziałów roboczych. Następnych 
czterdzieści lat spędzimy grzebiąc się w błocie, aby zastąpić świeżą glebą 
tereny radioaktywne.
— Czemu niby miałbyś to robić?
— Czemu? — tu Ślad Psychiczny Arvardana zdradził głębokie poruszenie. — Bo cię 
kocham, a ty tego pragniesz. I ponieważ jestem ziemskim patriotą, co mogą 
udowodnić moje dokumenty naturalizacyjne.
— Wspaniale…
Na tym rozmowa urwała się.
Ale oczywiście Ślady Psychiczne nie zniknęły i Schwartz, wielce rad i z lekka 
zakłopotany, wycofał się. Poczeka. Jeszcze zdąży im przeszkodzić — kiedy już 
wszystko się ułoży.
Stał na ulicy, a nad głową płonęły mu zimnym blaskiem gwiazdy — pełna Galaktyka 
gwiazd — widocznych i niewidocznych. I raz jeszcze, do siebie, do Nowej Ziemi, a 
także do milionów dalekich planet powtórzył cichym głosem starożytny wiersz. 
Wiersz, który spośród trylionów ludzi tylko on jeden pamiętał:
Zestarzej się u mego boku!
Najlepsze jest wciąż o pól kroku
Przed nami — pełnia życia, ku niej wszystko wiodło…
ISAAC ASIMOV
SAGA „ROBOTY”
Przed Fundacją i Imperium… były jeszcze roboty!
Najgłośniejszy, obok „Fundacji”, cykl powieściowy Asimova! Najsławniejsza para 
bohaterów jego książek — nowojorski detektyw Elijah Baley i człekokształtny 
robot, R. Daneel Olivaw! Jedyna w swoim rodzaju hybryda powieści 
detektywistycznej z klasyczną science fiction!
Jaką rolę niezwykła para detektywów i trzy Prawa Robotyki odegrają w budowie 
kosmicznego Imperium? Jaki jest ich związek z przyszłą Fundacją?
Wiek XXX. Kolonizacja Galaktyki i skonstruowanie pozytonowego mózgu dokonały 
przełomu w dziejach ludzkości. Gospodarka pięćdziesięciu planet zamieszkanych 
przez Przestrzeniowców, potomków dawnych kolonistów, opiera się na pracy 
robotów, których status społeczny niewiele różni się od statusu dawnych 
niewolników. Przestrzeniowcy prowadzą luksusową, pozbawioną jakichkolwiek 
problemów ekonomicznych egzystencję, tymczasem pozbawieni możliwości emigracji 
Ziemianie są stłoczeni w miastach–gigantach o populacji ponad 10 milionów każde, 
a ich standard życiowy systematycznie maleje w miarę wzrostu przeludnienia. Czy 
będą jeszcze zdolni, by sięgnąć po gwiazdy i zbudować kosmiczne imperium? Czy 
znajdzie się człowiek, który zainicjuje nową falę ziemskiej ekspansji i podboju 
Galaktyki?
POZYTONOWY DETEKTYW
Baley i Olivaw muszą rozwikłać zagadkę zbrodni doskonałej dokonanej wewnątrz 
nowojorskiego Kosmopolu na prominentnym Przestrzeniowcu. Od wyników ich śledztwa 
zależy przyszłość Ziemi…
NAGIE SŁOŃCE
Na odległej planecie Solaria ma miejsce pierwsze morderstwo od ponad dwustu lat. 
Ofiarą jest zdolny naukowiec, a jedyną podejrzaną — jego piękna żona Gladia. 
Detektywi Baley i Olivaw stają przed zagadką pozornie nie do rozwiązania: albo 
Solarianina zabił jeden z jego własnych robotów, co wykluczają Prawa Robotyki, 
albo kobieta, z którą ofiara kontaktowała się wyłącznie za pośrednictwem 
transmisji holograficznej…
ROBOTY Z PLANETY ŚWITU
Na Aurorze, określanej mianem „planety świtu”, zostaje „zamordowany” 
człekokształtny robot, najbardziej rozwinięta forma sztucznej inteligencji, jaką 
kiedykolwiek stworzył człowiek. Baley musi udowodnić, że sprawcą przestępstwa 
nie jest sprzyjający Ziemianom wpływowy Aurorianin, doktor Fastolfe, prekursor 
nauki zwanej psychohistorią — w przeciwnym razie cywilizacja ziemska straci 
ostatnią szansę skolonizowania Galaktyki…
ROBOTY I IMPERIUM
R. Daneel Olivaw i czytający w myślach robot Giskard, obdarzony zdolnością 
manipulowania ludzką psychiką, stają w obliczu dziejowej misji — powstrzymania 
wrogów Elijaha Baleya przed wtrąceniem ludzkości w wir galaktycznej wojny. Czy 
to zadanie nie okaże się sprzeczne z Prawami Robotyki?
ISAAC ASIMOV
TRYLOGIA „IMPERIUM GALAKTYCZNE”
Przed Fundacją… było jeszcze Imperium!
Nie publikowana dotychczas w Polsce trylogia „Imperium Galaktyczne” to 
spektakularne preludium do klasycznego cyklu „Fundacja”, za który nieżyjący już 
wielki mistrz literatury science fiction otrzymał dwukrotnie nagrodę Hugo. 
Asimov opisuje w niej pierwsze, nieśmiałe próby ludzkości w kierunku 
ucywilizowania i podboju bezmiaru galaktycznej pustki i stworzenia podwalin 
przyszłego Imperium. Trylogia pochodzi z najlepszego okresu twórczości pisarza, 
lat pięćdziesiątych, gdy powstawały tak głośne książki jak „Koniec Wieczności”, 
„Pozytonowy detektyw” czy trzy pierwsze tomy „Fundacji”.
GWIAZDY JAK PYŁ
Bohaterem powieści jest Byron Farrill, student Uniwersytetu Ziemskiego, urodzony 
w odległych Królestwach Nebuli, podbitych i rządzonych przez planetę Tyrann, 
która pośród gwiazd buduje swoje okrutne Imperium. Ojciec Byrona został 
zamordowany za próbę przeciwstawienia się tyranii; teraz ktoś usiłuje zabić 
młodego Farrilla. Dlaczego? Byron ucieka z Ziemi i przyłącza się do rebeliantów 
walczących z władcami Tyranna. Rozwiązanie zagadki śmierci ojca może przynieść 
zagładę lub wolność całej Galaktyce…
PRĄDY PRZESTRZENI
Akcja książki rozgrywa się w okresie, gdy Imperium, rządzone z Trantora, 
obejmuje swoim zasięgiem pół Galaktyki. Rik, kiedyś uznany naukowiec, pracuje 
jako niewolnik na planecie Florina, podbitej przez sąsiadujący Sark. Tylko on 
zdaje sobie sprawę z tego, że Florina jest skazana na zagładę. Klucz do jej 
ocalenia tkwi głęboko w podświadomości Rika… ale jego pamięć została kiedyś 
wymazana przez sondę psychiczną! Schwytany w tryby galaktycznej intrygi Rik 
prowadzi desperacką walkę z czasem i nieznanym przeciwnikiem…
KAMYK NA NIEBIE
Tytułowy „kamyk na niebie” to Ziemia z okresu panowania Imperium. Choć to 
właśnie człowiek skolonizował Galaktykę, mieszkańcy Ziemi są wyrzutkami 
kosmicznej społeczności na swojej zacofanej, skażonej opadami promieniotwórczymi 
planecie. Czy Ziemianie zdołają ponownie odegrać wiodącą rolę w rozwoju 
ludzkości? Dziwnym zrządzeniem losu Joseph Schwartz zostaje przeniesiony w 
przyszłość — z dwudziestowiecznego Chicago w rok 827 Ery Galaktycznej. Rewolucja 
militarystów grozi Imperium chaosem — i Schwartz okaże się jedynym człowiekiem, 
który może powstrzymać katastrofę.
ISAAC ASIMOV
Jeden z najwybitniejszych pisarzy gatunku science fiction. Urodził się w 1920 
roku niedaleko rosyjskiego Smoleńska; trzy lata później rodzice wyemigrowali z 
nim do Stanów Zjednoczonych; w 1928 roku stał się obywatelem amerykańskim. 
Ukończył Columbia University, a w 1949 roku uzyskał tytuł doktorski w dziedzinie 
biochemii. Przez kilka lat pracował na wydziale medycznym Boston University, 
prowadząc badania naukowe nad kwasem nukleinowym; równolegle odbywa! zajęcia ze 
studentami. W 1958 roku zajął się wyłącznie pracą literacką i popularyzacją 
różnorodnych dziedzin wiedzy.
Kariera literacka Asimova rozpoczęła się w 1939 roku, od opublikowania 
opowiadania Marooned Off Vesta w czasopiśmie „Amazing Stories”. Od tej chwili 
jego opowiadania science fiction ukazywały się regularnie w wielu magazynach, 
m.in. „Astounding Science Fiction”, „Galaxy”, „Super Science Stories”. W latach 
czterdziestych powstały nowele, które później złożyły się na trzy pierwsze tomy 
głośnego cyklu „Fundacja”, uhonorowanego dwukrotnie (w 1966 i 1982 roku) 
najwyższym wyróżnieniem w tym gatunku literackim — nagrodą Hugo. Łącznie Asimov 
napisał siedem tomów „Fundacji”. W latach pięćdziesiątych powstała większość 
najsławniejszych powieści pisarza, m.in. „Koniec Wieczności” oraz książki, 
których fabuła jest ściśle powiązana z cyklem „Fundacja” — The Caves of Steel 
(znana w Polsce jako „Pozytonowy detektyw”), „Nagie słońce”, trylogia „Imperium 
Galaktyczne”.
W późniejszym okresie życia Asimov poświęcił się przede wszystkim działalności 
popularnonaukowej, pisząc ponad 400 monografii, podręczników, poradników, esejów 
dotyczących licznych gałęzi wiedzy, m.in. astronomii, fizyki, chemii, biologii. 
W latach osiemdziesiątych, na prośbę czytelników, powrócił do swoich źródeł 
literackich — opublikował dalsze tomy „Fundacji” oraz innego sławnego cyklu 
„Roboty” — „Roboty z planety świtu”, „Roboty i Imperium”.
Isaac Asimov zmarł w 1992 roku; jego ostatnią powieścią była Forward the 
Foundation, wydana pośmiertnie.