Marek Tadeusz NOWAKOWSKI
Dziewczyna i Karino
6?
WYDAWNICTWA RADIA I TELEWIZJI
Projekt okładki, stron tytułowych i ilustracji Zygmunt Bobrowski
Redaktor
Barbara Kaczorowska
Redaktor techniczny Jarosław Wolodko
Korektor
Elżbieta Kozłowska-Jurczak
Copyright by Marek T. Nowakowski, Warszawa 1988
UL
?????
WYDAWNICTWA RADIA I TELEWIZJI Warszawa 1988
Wydanie 1. Nakład 49 740 + 260 egz. Objętość ark. wyd. 13,68; ark. druk. 9,5. 
Oddano do składania w styczniu 1988 r. Skład wykonał — „Comet" Sp. z o.o., 
Lublin. Podpisano do druku w październiku 1988 r. Druk ukończono w listopadzie 
1988 r. Druk i oprawę wykonały Rzeszowskie Zakłady Graficzne, Rzeszów, ul. 
Marchlewskiego 19. Zam. 4768/88 U-93 ISBN 83-212-0516-?
AVc.„_*—
13
I
Z pociągu wysypywali się podróżni, podążając w kierunku wyjścia do miasta. Szli 
szybko, wyprzedzając Grażynę, idącą powoli, bo obciążoną dwiema sporymi i 
ciężkimi walizami. Gdy znalazła się przed budynkiem dworcowym, placyk, na którym 
stały samochody i taksówki, był już prawie pusty. Postawiła walizki i rozejrzała 
się, szukając wozu, który miał być po nią wysłany.
Spostrzegła go. Szara sanitarka warszawa stała ukryta na końcu parkingu. Ruszyła 
w tamtą stronę. Kiedy była już blisko, drzwi wozu otworzyły się i leniwie 
wysiadł kierowca ubrany w kożuch. Nie zamykając drzwiczek zrobił kilka kroków w 
stronę dziewczyny.
— Pan może po mnie, ze stadniny? — zapytała, stawiając ciążące jej walizki.
Kierowca podszedł szybko.
— Tak. Stanąłem daleko, ale tam, przed dworcem, nie wolno teraz parkować — 
podniósł walizki, obrzucając dziewczynę szybkim, badawczym spojrzeniem. Ale o 
nic nie spytał. Dorzucił tylko: — Nie wychodziłem na peron, bo bałem się z panią 
rozminąć.
Poszedł przodem. Kiedy umieścił już jej walizki, otworzył drzwiczki, zapraszając 
na miejsce koło siebie.
5
Usiadła, wóz ruszył szybko z miejsca, prezentując w całej okazałości lekko 
zatarty napis na bocznych drzwiach: „Państwowa Stadnina Koni w Mokrej".
Miała ochotę pytać o wiele rzeczy, ale kierowca nie wyglądał na rozmownego. Wóz 
znalazł się poza miastem, mknął teraz szosą w kierunku widniejącego w dali lasu. 
Grażyna w milczeniu obserwowała zmieniający się póź-nojesienny krajobraz. Minęli 
wreszcie tablicę z napisem MOKRA i po chwili skręcili w długą aleję, którą 
zamykała masywna bryła pałacu. Samochód przejechał aleję i zatrzymał się przed 
domkiem stojącym na uboczu.
— Tu mieszczą się pokoje gościnne. Zaraz pani pomogę zanieść rzeczy.
Zabrał walizki z wozu i ruszył pierwszy. Grażyna, idąc za nim, poczuła się nagle 
obca temu wszystkiemu, co ją otaczało, nikomu tutaj nie potrzebna. Skarciła samą 
siebie w myślach: czego się spodziewałaś? Przecież nie triumfalnej bramy...
— Tu powinno być pani wygodnie — powiedział kierowca, wnosząc walizki do pokoju 
i kładąc je na podłodze przy łóżku. — Nad panią mieszka dyrektor zespołu, a obok 
jest biuro. Łazienka jest tu.
Pchnął drzwi i ukazał pomieszczenie z wanną i piecem węglowym do grzania wody.
— Pełen komfort. No, a teraz idę zawiadomić doktora, że pani przyjechała. — Był 
uprzejmy, rzeczowy, ta bezosobowa rzeczowość nie poprawiała samopoczucia Grażyny.
Została sama. Przez chwilę rozglądała się po swoim nowym mieszkaniu. Nie 
wyglądało przytulnie. Miało w sobie coś z tych pokoi, w których ludzie 
przyjeżdżający zatrzymują się tylko po to, by przespać się i ruszyć dalej. 
Zakratowane okna wychodziły na widoczny za murem ogród ze  szklarniami i 
wielkimi,  starymi drzewami.
6
Zaczęła rozpakowywać walizki. Rzeczy miała niewiele i w szafie zostało jeszcze 
sporo wolnego miejsca.
Była rozpakowana, zdążyła nawet umyć ręce i przeczesać się po podróży, gdy 
zapukano do drzwi i do pokoju weszła czterdziestoletnia kobieta ubrana w 
kożuszek, spodnie i ciepłe, grube buty. Na głowie miała futrzaną czapkę.
— Witam panią u nas, w Mokrej — podeszła do Grażyny i podała jej rękę. — Jestem 
Krystyna Fron-czakowska, mąż prosił, abym się panią zajęła, zobaczyła, czy 
czegoś pani nie brak. I, jak pani będzie gotowa, zaprowadziła panią do naszej 
apteki.
Była nieco szorstka, ale przyjazna, tę życzliwość wyczuwało się pomimo mało 
zachęcającego powoływania się na męża; Grażyna wolałaby, by Fronczakowska nie 
podkreślała aż tak wyraźnie, że przyszła tylko na jego życzenie. Może dlatego 
nie potrafiła się przemóc, odpowiedziała dość sztywno, że nie potrzebuje niczego. 
Szybko zamknęła puste walizki i narzuciwszy płaszcz wyszła za Fronczakowska.
Kiedy szły wzdłuż budynków stajni, Fronczakowska zaczęła wypytywać Grażynę, 
kiedy robiła dyplom, jak wyobraża sobie pracę kobiety jako lekarza w stadninie i 
młoda lekarka najeżyła się znowu. Czy oni wszyscy tutaj są tacy? Czy nikt nie 
potrafi zwyczajnie się uśmiechnąć, zamiast ją badać wzrokiem i wypytywać 
nieufnie? Fronczakowska kończyła właśnie zaczęte przed chwilą zdanie:
—  ...bo to przecież wymaga czasami sporej siły fizycznej?
— A pani jest może lekarzem weterynarii? — rzuciła pytanie Grażyna.
Kobieta uśmiechnęła się, rozumiejąc ukrytą intencję tego pytania.
- Nie. Jestem ogrodnikiem, a moją specjalnością są
8
kwiaty i warzywa. Pracuję tutaj, prowadzę szklarnie i ogród, który widać z okna 
pani pokoju.
Rozmowa urwała się. Weszły w otwartą bramę stajni i zagłębiły się w półmrok 
pachnący słomą, sianem i ostrym, przyjemnym końskim zapachem. Długie przejście, 
przypominające korytarz, biegło przez całą długość budynku, z jego jednej i 
drugiej strony znajdowały się boksy lub stanowiska dla koni. W głębi, przy 
zsypie siana, pracował masztalerz, przygotowując dużą stertę paszy. Gdy podeszły 
do niego, odłożył widły i zrobił kilka kroków w ich stronę.
— Pan doktor poszedł do ujeżdżalni. Prosił, by pani zaczekała albo poszła do 
niego.
— Chodźmy tam. Zobaczy pani od razu, gdzie jest ujeżdżalnia — zaproponowała 
Fronczakowska.
Przeszły przez podwórze i, minąwszy długi budynek, znalazły się w czworoboku 
zabudowań. Fronczakowska przez cały czas objaśniała, gdzie co się mieści; 
Grażyna oswoiła się już z jej sposobem bycia, zaczynała odczuwać pewną sympatię 
do tej powściągliwej, lecz w gruncie rzeczy chyba przyjaźnie nastawionej kobiety. 
Weszły do ujeżdżalni.
Wzdłuż ścian chodziły stępa lub kłusowały konie. Na środku stał jeden osiodłany, 
ale bez jeźdźca. Wokół niego zgromadziło się kilka osób. Stojący przy koniu 
mężczyźni odwrócili głowy w kierunku podchodzących kobiet, zatrzymując wzrok na 
nie znanej im młodej dziewczynie, którą przyprowadziła doktorowa. Fronczakowska 
przyspieszyła kroku, wyprzedzając trochę Grażynę.
— To nasza nowa stażystka Grażyna Białasówna — powiedziała, dokonując pobieżnej 
prezentacji.
— Fronczakowski. — Doktor był niezbyt wysoki, dosyć mocnej budowy; on jeden 
wyciągnął do młodej lekarki rękę. Patrząc na pozostałych wymienił ich nazwi-
9
ska: — Inżynier Klimaszewski, nasz szef, dyrektor stadniny. Piotr Janczar, 
zootechnik. Koniuszy — Antoni Małecki.
Małecki przyjrzał się jej uważniej niż inni — oceniają-co, lecz i z wyraźną 
sympatią; pomyślała, że chyba się polubią. Po raz pierwszy od chwili przyjazdu 
rozluźniła się nieco, zaczęła się rozglądać, zatrzymując wzrok na kłusujących 
wokół nich koniach.
— Jak już pani tu jest z nami, to może pani posłucha, jak pracuje serce tego 
konika — usłyszała. Odwróciła się: doktor podawał jej fonendoskop. — Ciekaw 
jestem, co pani tu usłyszy?
Propozycja była zaskakująca. Poczuła strach, na górnej wardze wystąpiły małe 
kropelki potu. Spojrzała na doktora szukając w jego spojrzeniu ironii, 
złośliwości. Ale szare oczy patrzyły na nią życzliwie, Fronczakowski uśmiechał 
się, jakby w ten sposób chciał dodać jej otuchy.
Masztalerz, który trzymał konia za uzdę, schylił się i podniósł jego lewą 
przednią nogę, by umożliwić Grażynie przyłożenie membrany fonendoskopu w miejsce, 
gdzie zawsze osłuchuje się serce. Nie było wyjścia. Czując na sobie baczne 
spojrzenia wszystkich obecnych, speszona tak, jak nie zdarzało się to nigdy na 
żadnym egzaminie, nawet na pierwszym roku, zbliżyła się do konia.
Zdenerwowana, w pierwszej sekundzie nie mogła nic usłyszeć. Po chwili, skupiwszy 
się, zaczęła rozróżniać pracę serca. Już chciała odjąć membranę i powiedzieć, że 
wszystko jest w porządku, gdy zdała sobie sprawę, że to „pa-pach" nie jest 
normalne. Tak, drugi ton był zbyt przeciągnięty, jakby syczący. Poza tym rytm 
dość przyspieszony, nie taki, jaki słyszała zawsze u zdrowych, normalnych koni.
Klimaszewski spogląda na Janczara, wymieniają między sobą lekkie, prawie 
niedostrzegalne uśmieszki. Ma-
10
łecki udaje obojętnego, ale to jego oglądanie się za końmi chodzącymi po 
ujeżdżalni jest chyba znaczące. Jeden Fronczakowski, skupiony, przygląda się 
temu, co robi Grażyna.
— No i...? — pyta wreszcie.
Grażyna odejmuje membranę od boku konia, zdejmuje fonendoskop. Zwija go i podaje 
lekarzowi.
— Odnoszę wrażenie, że mamy tu jakąś wadę serca. Tak jakby niedomykalność 
zastawki. Tętno także jest przyspieszone. Czy koń nie kaszle?
— Brawo, koleżanko! — Fronczakowski jest szczerze uradowany. — Pani diagnoza 
jest identyczna z moją.
— Zwracając się do dyrektora Klimaszewskiego dodaje:
— Teraz już nie mogą panowie mieć wątpliwości. Proszę go wyłączyć z treningów. 
Damy mu przez tydzień glukozę i niech go tylko przestępują. Potem, pomału, lekko 
przekłusować. Jeśli po tygodniu nie będzie poprawy, to zrobimy kardiogram, no i 
wtedy zadecydujemy, co dalej...
—  Ostatnie słowa doktora nie są już radosne, twarze pozostałych także się 
nieprzyjemnie ściągają.
Grażyna ma wrażenie, że Małecki patrzy na nią i na doktora z wyrzutem. Gdy w 
chwilę później wychodzi wraz z doktorem, słyszy, jak mówi do inżyniera 
Klimaszewskiego:
— Szkoda Gawota. Nawet stażystka wysłuchała u niego tę zastawkę. Doktor tylko 
dla formy powiedział, że będzie go leczył.
— Tak, słabo stoimy z aukcją. Jest -tylko parę koni, Gawot odpada, dostaniemy za 
niego tyle, ile jest warte jego mięso, skóra i kości — martwi się Klimaszewski.
Grażynie robi się przykro.
Po ich wyjściu mężczyźni w ujeżdżalni milczą przez chwilę. A potem Janczar rzuca:
— Całkiem fajna babka, ta lekarka.
11
— Owszem, przystojna — przytakuje Klimaszewski. I dodaje: — Ale i ona, jak inne, 
skończy pewnie na pieskach czy na drobiu. Jeszcze nie słyszałem, żeby kobieta 
lekarz utrzymała się w jakiejś stadninie...
Fronczakowski aż do wieczora oprowadzał Grażynę po stajniach, pokazywał jej 
pomieszczenie zwane apteką, zaangażował nawet do kilku opatrunków. Było już 
ciemno, gdy zakończyli ten obchód. Przez plac, słabo oświetlony latarniami, 
masztalerze odprowadzali właśnie konie z ujeżdżalni do stajen. Grażyna 
przyglądała się przechodzącym zwierzętom z wyraźną przyjemnością.
— Widzę, że lubi pani konie — zauważył Fronczakowski. — Przejdziemy przez 
stajnię, jeśli ma pani ochotę.
Grażyna kiwa głową na zgodę. Ruszają w stronę widocznego z daleka, jasnego 
otworu drzwi, w którym przesuwają się sylwetki ludzi noszących bele siana i 
słomy. Kiedy wchodzą do środka, owiewa ich ciepło i wszystkie zapachy stajni. 
Konie poruszają się w boksach, chrupią siano, przestępują z nogi na nogę. Czasem 
któryś się spłoszy, zadźwięczy łańcuch kantaru. Grażyna i Fronczakowski 
podchodzą do niektórych boksów, zaglądają do środka. Konie na ich widok zbliżają 
się do krat, dmuchają rozdętymi chrapami, szukając pyskami cukru.
— Rozpieszczone — uśmiecha się Grażyna.
— Cóż pani chce, koleżanko — odpowiada Fronczakowski. — To majątek stadniny. Dba 
się o nie, prawie tak jak o dzieci.-
Grażyna wyciąga rękę, dotyka przez kratę miękkich, węszących chrap. Razi ją 
trochę ten zwyczaj mówienia o zwierzętach jak o przedmiotach, o czymś, co ma 
wyłącznie handlową czy użytkową wartość. Koń prycha, rozczarowany, że w 
wyciągniętej ku niemu ręce nie ma cukru.
12
— Chodźmy, pokażę pani porodówkę — ponagla ją Fronczakowski.
Otwiera drzwi i przepuszcza Grażynę przed sobą. Na ich wejście odwraca się 
stojący przy boksie Małecki.
— Jak tam, panie Małecki? — Doktor staje przy koniuszym i spogląda na klacz 
chodzącą po boksie.
— Od trzech dni tak samo.
— A reszta?
— W porządku, panie doktorze.
Grażyna zagląda do sąsiedniego boksu, w którym stoi klacz z urodzonym przed 
paroma dniami źrebakiem. Klacz na jej widok podchodzi i chrapiąc obwąchuje 
wsuniętą przez kraty rękę. Źrebak robi to samo, ale mniej ufnie, gotów do 
ucieczki.
— Uwielbiam takie małe. Wyglądają, jakby miały marchwiane nogi — uśmiecha się 
Grażyna; chce pogłaskać źrebaka, ten jednak cofa się, przestraszony.
— On jeszcze nie nauczył się ufać człowiekowi—mówi podchodząc Małecki. — To 
instynkt. Boi się. A może będzie tak samo narwany jak matka? — Jest najwyraźniej 
zadowolony, że ma nowego słuchacza; widać, że mówienie o koniach to prawie jego 
nałóg. — Ona — wskazuje głową klacz — nazywa się Mitra. Była dwukrotną 
zwyciężczynią w derbach. Ale charakter ma taki, że niech ją cholera weźmie. 
Wygląda niby łagodnie, ale, jak to niektóra kobieta, za przeproszeniem pani 
doktor, kiedy ją co ugryzie, to nie daj Boże! Nawet mnie kiedyś chwyciła 
zębami... Była kryta ogierem Acapulco. Importowany z Anglii. Też derbista. Ale 
spokojny jak dziecko. Zupełnie nie jak ogier. Ten mały to pierwsze źrebię po nim. 
I też, jak ojciec, będzie kasztanowaty.
Grażyna ze zdziwieniem spogląda na źrebaka, potem na Małeckiego.
— Przecież nigdy się nie wie, jaką źrebak dostanie sierść.
13
— Kto pani tak powiedział?
— Czytałam w podręczniku.
— A ja pani mówię, że to będzie kasztan: Zobaczy pani.
— Niech pani słucha, co mówi pan Małecki — wtrąca się Fronczakowski. — Bo tego w 
książkach nie ma,,ale w życiu cholernie się przydaje. To mądrość pokoleń 
koniarzy.
— Co też pan... —zaczyna zażenowany, ale zadowolony Małecki. Jednak nie kończy, 
bo drzwi otwierają się i staje w nich dyrektor Klimaszewski.
— Wszędzie cię szukam — mówi, podchodząc do Fronczakowskiego.  — Mam bardzo  
ważną  sprawę.
— Odciąga doktora na bok i chwilę rozmawiają przyciszonymi głosami w kącie 
stajni.
Grażyna i Małecki przechodzą więc do boksu, w którym stoi klacz oczekująca 
źrebaka.
— To już staruszka — objaśnia koniuszy. — Ale kiedyś biegała świetnie i skoczna 
była wyjątkowo. Źrebaki po niej są w cenie, pani doktor. A kryta była...
— Pani Grażyno! — woła z drugiego boksu Fronczakowski. — Wyjeżdżam z dyrektorem 
na kilka dni. Będzie pani musiała radzić tu sobie sama.
— Ale... — zaczyna Grażyna, spłoszona.
— Gdyby co, to zatelefonuję po doktora Koniecznego
—  rzuca Małecki i nie wiadomo kogo chce uspokoić: dziewczynę czy doktora.
Fronczakowski milczy, przygląda się Grażynie, trochę tak, jakby chciał ją ocenić, 
jakby raz jeszcze szacował tę stojącą koło niego wysoką, wysportowaną dziewczynę.
— To w ostateczności, jeśli już tak zdecydujecie oboje z panią doktor.
To „z panią doktor" jest nienatrętnym przypomnieniem obecnym, że przecież 
stadnina nie pozostaje bez lekarza. Grażyna czuje wdzięczność dla starszego 
kolegi.
14
- Pani Białasówna będzie miała klucze od apteki i jutro zrobi zastrzyk Gawotowi. 
Czy ma pan jakieś nowe przypadki, panie Małecki?
— Nie, panie doktorze. Tylko że dwa źrebaki po południu zaczęły kasłać...
— Niech pani jutro je obejrzy i zmierzy temperaturę — ordynuje Fronczakowski. — 
Uwagi zapisze pani na kartach, tak jak to dziś robiliśmy. W pozostałe sprawy 
wprowadzę panią, jak wrócę...
Dopiero teraz dostrzega, jak zmęczona jest młoda lekarka. Ojcowskim gestem 
klepie ją po ramieniu.
— No, dosyć tego na dzisiaj — mówi. — Zapomnieliśmy, że pani jest zmęczona po 
podróży... Dziś pani zje obiad u nas — zarządza tonem tak samo nie znoszącym 
sprzeciwu jak wówczas, gdy wydawał dyspozycje dotyczące źrebaków. — Pogada pani 
sobie z moją żoną. No, idziemy!
Grażyna uśmiecha się do niego z wdzięcznością. Jest tak zmęczona, że oczy jej 
się kleją, dopiero teraz uświadamia sobie, jak okropnie jest głodna. W 
ogarniającym ją gwałtownie znużeniu z przyjemnością poddaje się dobrodusznej 
tyranii doktora, który zagarnia ją jedną ręką i popycha ku drzwiom, powtarzając: 
„Chodźmy! Chodźmy! Obiad tam czeka!". Już przed stajniami dogonił ich 
Klimaszewski.
— A więc tym nocnym, tak?
— Jeśli ci to odpowiada.
Wiatr wzmógł się w ciągu ostatnich godzin; rano właściwie niezauważalny, teraz 
uderza w twarze, zacina śniegiem. Fronczakowski chwyta Grażynę za rękę, ciągnie 
ją.
— No szybciej, szybciej — ponagla. Grażyna śmieje się. Nie czuje się już obco.
Byli przy deserze, rozmowa zeszła znowu na temat wyjazdu.
15
— Jakby pani nie mogła sobie z jakimś przypadkiem poradzić — zaczął 
Fronczakowski — to trzeba będzie wezwać doktora Koniecznego z ośrodka albo 
doktora Stelmaszka z województwa. Ale to ostateczność. Na co dzień Janczar z 
Małeckim i bez weterynarza radzą sobie wystarczająco dobrze.
Wkrótce zaczął się zbierać do drogi, a w pół godziny później światła 
podjeżdżającego samochodu prześliznęły się po szybach. Obie kobiety wyszły z 
doktorem przed dom. W ciągu ostatniej godziny zaczął padać śnieg, zerwał się 
silny wiatr, w zadymce i wichrze ledwie majaczyły światełka lamp wiszących nad 
wejściami do stajen.
— Jedźmy, jedźmy, bo możemy nie zdążyć — ponaglał Klimaszewski.
— Nie mogę jechać szybko — zastrzega się kierowca.
— Zupełna szklanka.
— Czy moja obecność w Warszawie jest rzeczywiście konieczna? — zaczyna 
powątpiewać Fronczakowski.
Wiatr miecie śniegiem coraz gwałtowniej, wyraźnie widać to w świetle reflektorów.
— Tylko ty przekonasz ich, że wsadzanie nam fiordin-gów nie ma sensu.
— Jeśli to zrobię, to tylko dla ciebie. Mniej z nimi kłopotu niż z fulblutami. A 
liczyć na wielkie wygrane?
— Doktor spogląda z pobłażaniem na Klimaszewskiego.
— Mało ci zeszłego roku? Mało deficytu? Już lepsze były araby. No dobrze, 
jedźmy...
Klimaszewski wsiada do wozu. Ale doktor jeszcze w ostatniej chwili odciąga 
Grażynę na bok, pyta, zniżając głos do szeptu:
— Niech pani szczerze powie, czy rzeczywiście umie pani robić zastrzyki? Bo, wie 
pani, różnie to bywa.
— Czy chodzi o tę jutrzejszą glukozę?
16
t
— Tak.
— Niech się pan nie obawia, panie doktorze. Robiłam już w życiu sporo zastrzyków.
— To pięknie, życzę powodzenia. Koniuszy będzie na panią czekał w aptece po 
ósmej.
W ostatniej chwili nadeszła jeszcze żona Klimaszewskiego i wszystkie trzy 
patrzyły, jak samochód wykręca, rozcinając reflektorami zamieć, i wolno, 
migocząc czerwonymi światłami, posuwa się aleją. Nim tylne światła wozu znikły 
im z oczu, Fronczakowska zgarnęła kobiety do siebie.
— Mróz coraz większy, chodźmy się napić herbaty — zaproponowała, otulając się 
szczelniej i nastawiając kołnierz.
— Dobrze, ale to ja zapraszam do nas — rzuciła Klimaszewska.
Herbatę piły więc w mieszkaniu Klimaszewskich. Pokój jadalny obwieszony był 
starymi sztychami przdsta-wiającymi konie wyścigowe i sportowe, sceny z wyścigów 
i biegów za lisem. Liczne puchary i statuetki koni na kominku mówiły o sportowej 
karierze gospodarza. Grażyna nie miała jednak dość czasu, by obejrzeć je 
wszystkie, bo obie panie zasypały ją pytaniami. Chciały wiedzieć, czy nie boi 
się pracy w stadninie, czy zdaje sobie sprawę, że trzeba nieraz pracować w 
ciężkich warunkach. Z początku odpowiadała raczej oszczędnie, ale czując, że jej 
rozmówczyniami powoduje głównie życzliwość, zaczęła opowiadać o sobie, o tym, że 
jej rodzice, choć pochodzący ze wsi, pracują w mieście, ale ona wolałaby właśnie 
taką pracę, jaka jest w stadninie, że lubi zwierzęta i zdaje sobie sprawę z 
trudności wybranego zawodu.
— A trudności są wszędzie, w każdym zawodzie — zakończyła z uśmiechem i dodała, 
nie dopuszczając do głosu Fronczakowskiei: — Nie jestem wcale słaba.
W AZS-ie uprawiałam gimnastykę przyrządową i chodziłam na dżudo, więc i tutaj 
poradzę sobie chyba...
— Na pewno zacznie tu pani jeździć konno — podsunęła domyślnie Klimaszewska. — 
To piękny sport.
— Jeśli będzie czas i okazja, to trzeba będzie zacząć — zakończyła Grażyna, 
podnosząc się od stołu. — Jeśli panie pozwolą, pójdę do siebie. Bardzo jestem 
zmęczona. Dziękuję za opiekę i miły wieczór...
Gdy wychodziła, Fronczakowska dała jej klucze od apteki, na wszelki wypadek, 
gdyby potrzeba było czegoś w nocy.
— Małecki wie o tym, że będą u pani — dorzuciła. Na dworze śnieg przestał padać, 
ale wiatr wzmógł się
tak, że z trudem szła do domu, kryjąc twarz przed jego uderzeniami w kołnierzu 
kurtki. Przechodząc koło porodówki zdecydowała się jednak, by tam zajrzeć.
Dyżurny masztalerz stał przy boksie i patrzył z uwagą na starą klacz, która 
miała się źrebić. Grażyna podeszła do niego i stanęła obok.
— Kręci się... Może już będzie rodzić — powiedział, nie odwracając się do niej.
Grażyna przyglądała się kłączy, która krążyła po boksie, muskając od czasu do 
czasu ściółkę pyskiem. Potem spojrzała na masztalerza; zachowywał się tak, jakby 
jej wcale nie było, zdecydowała więc, że o nic nie będzie go pytać.
— Idę do siebie i położę się — powiedziała. — Gdybym była potrzebna, to proszę 
mnie obudzić.
Spojrzał na nią z ukosa.
— Dobrze, jak pan koniuszy każe, to zaraz obudzę. Udała, że nie rozumie lekkiego 
lekceważenia zawartego
w tych słowach, i rzuciwszy „dobranoc", odeszła.
Kiedy wreszcie znalazła się sama w swoim pokoju, włączyła radio i usiadła na 
łóżku, próbując uporząd-
18
kować wrażenia tego pierwszego dnia. Jedno narzucało się aż nazbyt wyraźnie: 
niezależnie od sympatii, którą chyba udało jej się wzbudzić w kilku osobach, 
wciąż była na cenzurowanym. A większość osób, z którymi się zetknęła, zakłada z 
góry, że jej obecność tutaj to nieporozumienie, że dziewczyna i konie... 
Westchnęła: niełatwo będzie zdobyć ich zaufanie, wyrobić sobie autorytet. Wzięła 
książkę, ale czytanie jej nie szło. Podeszła więc do okna i patrzyła w mrok nocy. 
Nagle rozjaśniły go światła reflektorów: wrócił samochód wysłany z doktorem i 
dyrektorem na stację. Kierowca wygramolił się z szoferki i odezwał do kogoś 
nadchodzącego spiesznie, kogo jednak nie mogła poznać w mroku:
— No, ledwie zdążyliśmy. A z miasta wlokłem się aż półtorej godziny. Szklanka 
jak cholera i ten wiatr... Za lasem mało nie rzuciło mnie do rowu.
— Au doktora Koniecznego byłeś?
— Tak, obiecał, że wpadnie jutro w południe.
— W porządku, dziękuję — teraz dopiero poznała głos Janczara.
— Jazdy jakieś będą?
— Dziś nie, bo co?
— To może zrobię hamulce?
— Jutro w południe może będzie trzeba skoczyć do powiatu.
— Do południa zrobię. Zaraz zacznę, a rano skończę. Janczar kiwnął przyzwalająco 
głową. Kierowca wsiadł
do wozu i ruszył ostro w stronę garażu.
Grażyna czuje, że zrobiło się zimno. Dotyka grzejnika. Jest letni. Wyjmuje z 
szafy szlafrok i idzie do łazienki. Wreszcie wsuwa się pod kołdrę. Gasi nocną 
lampkę, pokój ogarnia ciemność. Tylko na suficie tańczą cienie konarów miotanych 
wiatrem.  Chwilę patrzy na nie,
19
potem przekręca się na bok, zamyka oczy. Zasypia prawie natychmiast.
Księżyc znów zaszedł za chmury i zaczął sypać śnieg. Wiatr wzmógł się, przeszedł 
niemal w huragan. Z drzew zaczęły spadać połamane gałęzie. Gdzieś poleciała 
dachówka.
Ze stajni wybiegł jakiś człowiek i skierował się w stronę mieszkań pracowniczych. 
Po chwili w oknie Janczarów zapaliło się światło. Za kilka minut z domu wyszło 
dwóch ludzi, szybkim krokiem zdążali do porodówki. Drzwi do boksu klaczy były 
otwarte, stał przy nich mały stoliczek z podręcznymi przyborami lekarskimi i 
zeszytem. Nad leżącą klaczą pochylał się Małecki ubrany w długi, szary fartuch.
— No, co jest? — zagadnął Janczar.
— Niedobrze. To trochę za długo trwa.
—  Kiedy się zaczęło?
— Ze dwie godziny temu.
— Że też właśnie musiało wynieść i dyrektora, i doktora. — Janczar zbliżył się 
do łba klaczy i pogłaskał ją po szyi. — Cholernie się poci. — Wstał i popatrzył 
jeszcze raz na leżącą na podściółce kobyłę; dyszała ciężko, pociemniałe od potu 
boki pracowały jak miechy.
— A może, panie Piotrze, poprosić tę stażystkę? — W głosie Małeckiego czuło się 
niezdecydowanie.
Masztalerz wybiegł szybko. Klacz zaczęła się rzucać. Próbowała poderwać się na 
nogi, raz i drugi kopyta kurczowym ruchem zagarnęły podesłaną jej słomę, głowa 
uniosła się na wygiętej w bok szyi, opadła znowu.
— Obawiam się, że bez doktora Koniecznego albo Stelmaszka się tu nie obejdzie...
— Może pójdę zatelefonować? — zaproponował Małecki.
20
— Dobrze, za chwilę... Zobaczymy, może płód jest nieprawidłowo ułożony. — 
Podeszli do leżącej klaczy. Janczar zamruczał jeszcze: — Cholera, czego ta 
dziewczyna się tak grzebie...
Grażyna spała mocno, przez dłuższą chwilę nie mogła się obudzić, choć zza drzwi 
dochodziło silne łomotanie.
— Nie ma jej czy co... — mruczy do siebie bijący w deski pięścią masztalerz. Już 
chce odchodzić, ale uderza raz jeszcze, wołając przy tym: — Pani doktor! Pani 
doktor! Niech pani wstanie!
Grażyna oprzytomniała. Przez chwilę, macając, szukała wyłącznika nocnej lampki, 
wreszcie znalazła go i nacisnęła. W mdłym świetle słabej żarówki narzuciła 
szlafrok.
— Co się stało?
— Pan Janczar prosi panią szybko do porodówki. Carmen nie może się oźrebić — 
dobiegło zza drzwi.
— Już idę! — odkrzyknęła, wciągając na piżamę dżinsy.
Wychodząc wzięła z sobą torbę z fonendoskopem i zegarek. Spojrzała: była 
pierwsza. Na dworze wiatr uderzył w nią z taką siłą, że ledwie utrzymała się na 
nogach. Podniosła kołnierz i biegiem puściła się w stronę stajni. Zastała 
Janczara i Małeckiego stojących w boksie i patrzących na ciągle leżącą klacz. 
Milczeli. W stajni czuło się jakiś niepokój. Inne klacze denerwowały się, 
stojąca zaś w sąsiednim boksie kasztanka kręciła się i nerwowo prychała.
— Żeby tylko której nie zechciało się oźrebić w tym samym czasie — westchnął 
Małecki.
Grażyna, patrząc na leżącą Carmen, poczuła się całkowicie bezradna. Spojrzała na 
Janczara i Małeckiego, odruchowo szukając u nich pomocy, ale ich wzrok mówił, że 
to oni oczekują tego od niej. Podeszła więc do klaczy, przykucnęła i osłuchała 
serce.
21
— Trzeba zbadać położenie płodu — zawyrokowała.
— Obie nogi podwinięte. Bardzo zły układ. Sprawdzałem — mówi pewnym głosem 
Janczar.
— Próbował pan obrócić?
— A co, miałem czekać na panią? — Tym razem głos Janczara jest nieprzyjemny, 
ostry. — Mogę pani powiedzieć jeszcze, że jedną nogę jakoś wyprostowałem. Ale 
drugiej nie daję rady.
— Długo to już trwa? — pyta lekarka, usiłując przezwyciężyć ucisk w gardle.
— A będzie ze dwie godziny...
Grażyna po raz drugi nachyla się nad klaczą, bierze fonendoskop i znów osłuchuje 
serce. Małecki kuca obok. Śledzi jej ruchy, od czasu do czasu rzuca uważne 
spojrzenie na twarz lekarki, jakby próbował odczytać z niej stan klaczy.
— No i co, pani doktor?
— Obawiam się, że może być ciężko. Dam zastrzyk na wzmocnienie serca.
— To znaczy, że z nią niedobrze?
— Silne osłabienie. Chyba trzeba będzie robić cesarskie, jeśli nie uda się 
ułożyć płodu.
— I może to pani ma robić? — Janczar^ staje w drzwiach boksu.
— Wolałabym nie.
— Ja też wolałbym, żeby nie pani.
Grażyna chce odpowiedzieć ostro, ale rezygnuje niemal w ostatniej chwili.
— Rozumiem. Więc niech pan zaraz dzwoni po doktora Koniecznego. — Nie wytrzymuje 
jednak i dodaje z ironią: — Ala zastrzyk zrobić mogę? Dobrze, niech jeden z 
panów dzwoni, a ja pójdę przygotować narzędzia. — Jest już przy wyjściu, dalsze 
jej słowa giną w szumie wiatru i huku zatrzaskiwanych drzwi.
22
Janczar z Małeckim jeszcze próbują wyprostować drugą nogę źrebaka, ale rezygnują. 
Janczar narzuca kożuch, biegnie do biura do telefonu. Minęło dużo czasu, nim 
zgłosiła się poczta. Janczar, poprzez trzaski na linii, ledwie słyszał 
telefonistkę. Wreszcie uzyskał połączenie. Nadal było źle słychać i z trudem 
mógł zrozumieć, co mówią z drugiej strony. Wreszcie zrozumiał, że doktora nie ma 
— pojechał do wypadku. Powiedziano, że dobrze będzie, jeśli wróci rano. Połączył 
się znów z pocztą i poprosił o numer w miasteczku powiatowym. Ale słowo „łączę" 
wypowiedziane przez telefonistkę było ostatnim, jakie usłyszał. Trzaski narosły 
do tego stopnia, że zrozumienie czegokolwiek było niemożliwością.
— Halo! Halo! Poczta! Halo! — wołał do ochrypnięcia, ale bez skutku.
Rzucił więc słuchawkę na widełki i wybiegł z biura. Miał jeszcze słabą nadzieję, 
że kierowca nie zdążył rozmontować hamulców. I ona jednak okazała się płonna. 
Kierowca sanitarki z kolei był po kilku kieliszkach, właśnie wrócił z imienin.
— Panie kierowniku, jak mogę jechać? — tłumaczył Janczarowi. — Pijany nie jestem, 
ale ileś tam procent mam.
— To niech Dziuba pojedzie sanitarką.
— O, co to, to nie — ^os Nowaka, kierowcy sanitarki, jest stanowczy. — W taką 
ślizgawicę nikomu nie dam wozu. Rozbije, a potem będzie na mnie, że to moja wina, 
że po co dałem. Przecież na tej dzisiejszej szklance to i Zasada nie dałby rady. 
Iść nie można, a pan chce samochód wysyłać.
— Panie Nowak, niech pan siądzie koło mnie i będzie pan pilnował, jak jadę — 
proponuje Dziuba.
Nowak drapie się za uchem.
— Niech będzie — mówi wreszcie. — Jako pasażer
23
jechać mogę. Tylko jak my się doczłapiemy w taką ślizgawicę do miasta?
Mimo to Dziuba bierze klucze, idą do samochodu. Ale Janczar, wpatrując się w 
szalejącą zadymkę, nie ma nadziei, by doktor zdążył na czas.
Grażyna biegnie przez podwórze, zmagając się z huraganowym wiatrem. Gdy otwiera 
drzwi, zderza się z wychodzącym koniuszym.
— Nie dam rady... — mówi bezradnie Małecki. — Może doktor zaraz przyjedzie. 
Niech pani robi zastrzyk...
Jest wyraźnie przybity, dziewczyna rozumie, czuje w tej chwili to samo co i on. 
Ale bierze się w garść. Rozkłada strzykawkę na serwetce, przeciera ręce 
spirytusem. Staje w drzwiach boksu.
— Możemy? — pyta Małecki.
— Możemy.
Grażyna robi zastrzyk. Potem oboje z Małeckim czekają chwilę, milczą. W tym 
milczeniu rodzi się między nimi poczucie jakiejś wspólnoty. Lekarka znów 
osłuchuje serce rodzącej klaczy.
— No, jest lepiej — spogląda na zegarek. — Kiedy doktor Konieczny może tu być?
— Normalnie w trzydzieści minut, ale przy tej pogodzie i ślizgawicy...
— Niech pan zorganizuje parę prześcieradeł, dobrze?
— Prześcieradeł?
— Tak. Nie będziemy przecież operować na słomie. Przez ten czas przygotuję 
wszystko do zabiegu.
— Skąd ja wezmę prześcieradła? — zastanawia się przez chwilę Małecki. — Z domu 
mam przynieść? Chyba że wezmę te, co są do pokoi gościnnych. W magazynie jest 
ich na pewno kilkanaście sztuk... Tylko czy magazynier wyda?
24
— Jak potrzebne, to musi wydać — Grażyna mówi niespodziewanie twardo.
Małecki — po raz pierwszy chyba — patrzy na nią z uznaniem.
— Dobrze, zaraz tam poślę któregoś z masztalerzy — mówi i odchodzi wydać 
polecenia.
Grażyna zagląda do boksu. Klacz dyszy teraz nie tak silnie jak przedtem, ale 
jest ciągle spocona, jej wielkie wypukłe oczy patrzą tak, jakby prosiła ludzi o 
pomoc. Grażyna spogląda na zegarek.
— No, nic... Teraz trzeba czekać — mówi pocieszająco.
Siada, sięga po książkę, którą zabrała z apteki, otwiera ją i zaczyna wertować. 
Małecki podchodzi do niej i zagląda przez ramię.
— Muszę się trochę poduczyć, bo tylko raz asystowałam przy zabiegu.
Małecki nic nie mówi, odwraca się i drapie frasobliwie po głowie, potem znowu 
spogląda na dziwczynę, kiwa głową i wolno wchodzi do boksu, staje w drzwiach i 
patrzy z troską na klacz. W drzwiach porodówki pojawia się Janczar.
— Doktor Konieczny pojechał do wypadku — mówi ze znużeniem. — Wysłałem wóz po 
doktora Stelmaszka, do miasta. Ale nie wiem, czy w ogóle dojadą...
Zapada cisza. Wszyscy troje patrzą na siebie w przedłużającym się milczeniu. 
Grażyna znajduje we wzroku koniuszego coś, co sprawia, że wraca jej energia, 
wiara we własne siły. Zrzuca kurtkę i podwija rękawy.
— No cóż, spróbujemy jej pomóc — mówi zdecydowanie. — Może jakoś uda się nam 
ułożyć płód i obejdzie się bez zabiegu.
W tonie jej głosu jest tyle stanowczości, że Janczar mówi: „tak jest" — i nie 
jest to wcale odruch. Małecki pomaga założyć dziewczynie fartuch. Wchodzą razem 
do
25
boksu. Kiedy wychodzą z niego znowu, koniuszy mówi z ulgą, wycierając ręce:
— No, teraz powinna urodzić normalnie... Ale pani doktor to chyba już nie ma 
sił...
Grażyna rzeczywiście ledwie stoi na nogach. Opiera się ramieniem o ściankę boksu, 
jest zdyszana, spocona. Ale mimo zmęczenia czuje się prawie szczęśliwa. Obaj 
mężczyźni patrzą na nią z uznaniem.
Radość trwa krótko. Znika, kiedy dziewczyna rzuca okiem na klacz: jest cała 
mokra od potu, jej oddech stał się jeszcze cięższy i krótszy, gwałtowne drgawki 
wstrząsają skórą. Grażyna nagle znajduje w sobie siły: już jest koło stolika z 
narzędziami. Napełnia strzykawkę.
— Z nią jest bardzo źle — mówi cicho.
— To jednak będzie potrzebny doktor Stelmaszek?
— Nie sądzę... Operacji i tak nie wytrzyma...
— Szybko pani skazała tę kobyłę na śmierć — buntuje się nagle Janczar.
— To nie ja, tylko jej serce — odpowiada Grażyna ze smutkiem. — Serce zarżnięte 
na torze wyścigowym, jakby powiedział mój profesor.
Janczar nie replikuje. Grażyna bierze strzykawkę i, mijając go, wchodzi do boksu. 
Robi zastrzyk, osłuchuje raz jeszcze serce Carmen. Potem odwraca twarz w stronę 
Janczara i Małeckiego, a widząc, że obaj stoją, rzuca ostro:
— No, panowie, teraz już chodzi tylko o uratowanie źrebaka! Pomóżcie jej, 
pomóżcie prędzej! Bo inaczej będę musiała operować.
Janczar zrzuca marynarkę, zakłada fartuch. Podchodzi do stojącego już nad klaczą 
Małeckiego. Grażyna schyla się nad łbem klaczy, kontroluje tętno. Nagle odwraca 
się do obu mężczyzn.
— Co ze źrebakiem? Bo tętno słabnie!
26
W tej samej chwili widzi, że Małecki i Janczar pochylają się nad leżącym 
nieruchomo źrebakiem. Ale nie czas, by się temu przyglądać — tętno klaczy wciąż 
słabnie. Grażyna raz jeszcze osłuchuje jej serce. Twarz dziewczyny poważnieje 
jeszcze bardziej. Potem wyjmuje z uszu słuchawki i wstaje. Klacz wzdycha głęboko, 
z ludzkim nieomal jękiem, i cichnie. Jedno spojrzenie na jej głowę wystarcza, by 
wiedzieć, że nie żyje.
Grażynie łzy zakręciły się w oczach. Stała bezradna, zdrętwiała na ten widok. 
Janczar spostrzegł to, podniósł się od źrebaka.
— Carmen zdechła — powiedział półgłosem do Małeckiego.
Koniuszy zmienia się na twarzy. Podchodzi do głowy klaczy. Klęka przy niej, 
dotyka ręką łba. Chwilę patrzy, potem wzdycha i wraca do źrebaka.
— Nim teraz trzeba się zająć — mówi ni to do siebie, ni to do stojącej wciąż 
nieruchomo Grażyny. — Zostałeś się za sierotkę — kontynuuje, wycierając małego. 
— No, ale jakoś ciebie wyhodujemy. Nie martw się, damy radę.
— Trzeba będzie mu znaleźć mamkę — mówi na wpół twierdząco, na wpół pytająco 
Grażyna.
— Mamkę, źrebakowi? — uśmiecha się, tym razem bez ironii, Janczar. — Nie, pani 
doktor, żadna kobyła nie przyjmie obcego źrebaka. Trzeba go wziąć na butelkę.
Grażyna pochyla się nad źrebakiem, który z trudem próbuje podnieść łeb i wstać 
na przednie nogi. Małecki na chwilę przerywa wycieranie.
— To pani chrześniak, pani doktor — mówi.
Na odgłos otwieranych drzwi Grażyna odwróciła się od szafki, w której układała 
narzędzia. W drzwiach stał siwawy, zażywny, sympatyczny mężczyzna w narzuconym 
na ubranie kożuchu.
27
Dzień dobry. Nazywam się Konieczny. — I zbliżając się do dziewczyny: — Jak 
sytuacja?
— Klacz padła — młoda lekarka czuje w gardle ten sam skurcz co w nocy i chociaż 
nie jest niczemu winna, opuezcza wzrok.
—  A źrebak? Dobrze. Żyje.
—  Robiła pani zabieg?
Nie, jakoś udało się wyprostować nóżkę.
Konieczny przysiadł na krzesełku, ale zaraz podniósł się i zrobił kilka kroków 
tam i z powrotem wzdłuż pomieszczenia.
Nie chciałbym pani straszyć, ale Klimaszewski będzie na panią pomstować. Nie 
zazdroszczę pani — zatrzymał się koło Grażyny. — No, ale cóż robić. Zrobimy 
sekcję i stwierdzimy przyczynę padnięcia. A jakie jest pani zdanie, koleżanko?
~— Wada serca, panie doktorze.
No, zobaczymy, czy pani ma rację... Drzwi apteki otwierają się znowu i 
wpuszczają światło wstającego dnia. W smudze bladego blasku, kłócącego się ze 
światłem wciąż jeszcze zapalonych żarówek, pojawia się sylwetka owiniętej grubą 
chustą kobiety.
—  Dzień dobry, jestem Janczarowa — przedstawia się od progu. — Zapraszam na 
śniadanie. Pan doktor zmarzł pewnie w wozie, a i pani doktor dostała dziś za 
swoje... zaraz pierwszego dnia. Gorąca kawa się przyda.
— Dziękuję bardzo, miałem termos ze sobę — grzecznie odmówił Konieczny. — Nie 
mam za dużo czasu, a trzeba zrobić sekcję.
Grażyna idzie więc sama. Ale zaraz przed stajnią spotykają Małeckiego.
— A śniadanie chrześniaka? — zatrzymuje ją z udanym oburzeniem.
28
— Dałbyś się napić kawy pani doktor — protestuje gwałtownie Janczarowa. — Nie 
widzisz, jaka zmordowana?
Dobrze jest poczuć się pod czyjąś opieką, miła ta Janczarowa. Ale Grażyna 
przemaga senność. Odpowiada z uśmiechem:
— Trudno, niemowlak pierwszy. Przyjdę, jeśli pani pozwoli, zaraz jak z nim 
skończymy.
— Bardzo proszę, naprawdę. Będę na panią czekać. A jakby pani zobaczyła gdzieś 
Piotra, mojego, to niech go pani też przyśle na śniadanie.
Małecki i Grażyna zawracają do porodówki. Źrebak już jest w innym boksie. Stoi 
niepewnie na rozkraczonych nogach i przygląda się ludziom ze śmieszną, gapiowatą 
miną. Małecki wyjmuje z kieszeni grubą gumową rękawicę, oglądają z uwagą, a 
potem scyzorykiem odcina jeden z palców. Ogląda go raz jeszcze, bada, czy nie 
jest sparciały, czy nie rwie się zbyt łatwo.
— Można założyć? — pyta Grażyna, sięgając po przyniesioną przez koniuszego 
butelkę z mlekiem.
— Chwileczkę, pani doktor — powstrzymuje koniuszy. — Musimy przedtem wlać coś na 
przeczyszczenie. Życie nie składa się z samych przyjemności... — wzdycha 
sentencjonalnie i uśmiechając się, wlewa do mleka łyżkę parafiny. — Teraz już 
można.
Grażyna zakłada smoczek, obwiązuje szyjkę butelki sznurkiem. Małecki zabiera 
jednak z jej rąk flaszkę, zaciska mocniej węzeł.
— To musi być zawiązane „na fest", bo inaczej źrebak zerwie i połknie. Co pani 
wtedy zrobi? — mówi tonem, jakim mógłby pouczać dziecko, ale w jego głosie nie 
ma poprzedniej rezerwy.
— Już ty nie ucz pani doktor — zwraca uwagę nie zauważony przez nich aż dotąd 
Janczar.
29
—  Kiedy ja się nie obrażam — uśmiecha się Grażyna. Małecki podaje jej butelkę.
— No, teraz już może pani karmić chrzestnego synka. Podchodzą. Źrebak chwieje 
się na „marchwianych"
nogach, patrzy, jakby coś kontemplował, na widok zbliżających się ludzi próbuje 
ruszyć to w jedną, to w drugą stronę, ale nogi jeszcze niosą go z trudem, nie 
może utrzymać równowagi. Mężczyźni poruszają się wolno, ostrożnie, by źrebak, 
przestraszywszy się, nie wpadł na ścianę boksu. Małecki zachodzi z boku.
—  Hoo... Hooo... maleńki — mówi uspokajająco. Źrebak, jak gdyby wyczekiwał 
sposobnej chwili, nagle
rzuca się w bok. Ale Janczar jest szybszy i chwyta go za ogon. Małecki dobiega, 
obejmuje obydwoma rękami i unieruchamia zwierzę.
- Silna bestyjka — mruczy z satysfakcją. Grażyna zbliża się z butlą, podsuwa 
smoczek. Źrebię jednak ucieka od niej pyszczkiem.
— Trzeba, żeby poczuł mleko — podpowiada szeptem Małecki. Dziewczyna wytrząsa 
więc trochę mleka na rękę i smaruje pyszczek małego, który oblizuje się raz i 
drugi.
Teraz butelkę — komenderuje koniuszy. Konik jeszcze przez chwilę nie chce, ale 
wyczuwszy smak mleka zaczyna ssać.
Do boksu wchodzi Fronczakowska z Koniecznym.
— Do twarzy pani z tym źrebakiem, koleżanko — śmieje się weterynarz. — Tylko 
niech pani uważa, żeby nie połknął pani z butelką i tym mlekiem.
— Nie ma obawy, panie doktorze. Pani Grażyna daje sobie doskonale radę — bierze 
ją w obronę Małecki.
—  Tak, rzeczywiście, dobrą robotę zrobiła dzisiaj w nocy — poważnieje Konieczny. 
— Sam chyba nie zrobiłbym nic lepiej... A Carmen była nie do uratowania. Nikt 
nie mógł tu nic zrobić.
30
— Tak będzie w protokole? — upewnia się koniuszy.
— Tak, zaraz go napiszę. A pani, koleżanko, niech pani przyjdzie do apteki, 
kiedy pani skończy. Podpisze pani protokół.
— A potem do nas, musi pani wreszcie coś zjeść
— dorzuca Fronczakowska.
— Dziękuję,   ale  pani  Janczarowa  mnie  zaprosiła
—   odpowiada Grażyna. — Dostałam polecenie,  by przypilnować pana Piotra, żeby 
także coś zjadł.
Konieczny z Fronczakowska wychodzą, wkrótce też kończy się karmienie źrebaka. 
Grażyna wpół przytomnie podpisuje protokół, nie pomaga nawet mocna, gorąca kawa, 
jaką przygotowała jej Janczarowa.
— Spać — wzdycha dziewczyna, z trudem powstrzymując ziewanie. — Mam uczucie, że 
jak się wreszcie położę, to trzy dni nikt mnie nie obudzi.
— Spać? — udaje zgorszonego Janczar. — A chrzciny? To mały dalej ma żyć nie 
chrzczony?
— Chrzciny? — zdumiewa się Grażyna.
— A pewnie. Pan Małecki już wszystko przygotował.
— No, dobrze. Tylko ja nie wiem, jak się to robi...
— Nic trudnego, zapewniam. Idziemy — komenderuje Janczar.
Po nie przespanej nocy Grażyna z przyjemnością wystawia twarz na ledwie 
wyczuwalny powiew mroźnego wiatru. Zamieć ucichła, świeci słońce, śnieg skrzypi 
pod nogami idących.
— Już oddał smółkę — wita ich uśmiechnięty Małecki.
— To znaczy, że z nim dobrze. Trawi, to znaczy: zdrów. Na stoliku, na którym w 
nocy złożone były lekarstwa
i narzędzia medyczne, leży teraz biały obrus, na nim talerzyk z kanapkami, 
kieliszki i butelka winiaku.
— Pan ma niezrównaną żonę, panie Małecki — mówi Janczar ze śmiechem.
31
— Coż, zna zwyczaje... — bagatelizuje koniuszy, ale widać, że mu przyjemnie.
— Ale to chyba ja powinnam urządzić przyjęcie? — pyta Grażyna, szukając 
spojrzeniem rady u Jan-czarowej.
— To na poprawiny. Pani się jeszcze nie zdążyła zagospodarować i dlatego tym 
razem myśmy przygotowali — mówi szybko Małecka.
Janczar otwiera butelkę, nalewa do kieliszków.
— Jak go pani nazwie?
— A jak tu jest w zwyczaju?
— Pierwsza litera po matce, a ostatnia po ojcu.
— Carmen ? ???? — podpowiada Małecki. Grażyna usiłuje coś wymyślić, ale nic nie 
przychodzi jej
do głowy.
— Ca... Ce...
— No, pani Grażyno — przynagla Janczarowa. Janczar podaje kolejno wszystkim 
nalane już kieliszki.
— Jak go nazwać?... Taki drogi ..-. carino... Czy może być Carino? — Grażyna nie 
jest pewna swego wyboru.
— Świetnie, może być Carino — mówi Janczar i podnosi kieliszek. — A więc zdrowie 
Carino.
Źrebak, zainteresowany gwarem, podchodzi do kratki i usiłuje zobaczyć, co się 
dzieje. Grażyna zbliża się do niego.
— No, pamiętaj, że nazywasz się Carino — mówi. Carino patrzy na nią  swoimi 
wielkimi, ciemnymi
oczami. Wygląda, jakby zastanawiał się, co też do niego mówią.
II
Dni, które nastąpiły po tym pierwszym, uciekały szybko, wypełnione pracą, 
drobnymi zmartwieniami i radościami. Z perspektywy czasu tamta noc stawała się 
nie tak straszna i Grażyna była teraz nawet zadowolona, że pierwsze chwile w 
Mokrej stały się dla niej jakby egzaminem. Dzięki temu ludzie zaczęli ją tu 
cenić, dzięki temu została szybko uznana przez większość z nich za „swoją". Dla 
niej najważniejsze było, że zaakceptował ją Małecki. Nie tylko polubił, ale 
wziął pod opiekę. A autorytet miał koniuszy w stadninie ogromny.
Swoją zażyłość z Małeckim ceniła tym wyżej, że obaj jej bezpośredni szefowie — 
dyrektor Klimaszewski i doktor Fronczakowski — choć bardzo uprzejmi, odnosili 
się do niej wciąż jeszcze z ledwie wyczuwalną, ale przecież — rezerwą. Mimo to 
nie mogłaby stwierdzić, że nie starają się jej pomagać w budowaniu autorytetu 
zawodowego. Zwracano się do niej zawsze „pani doktor", a Fronczakowski nigdy nie 
podważał jej decyzji przy innych pracownikach. Jeśli zdarzyło się Grażynie 
popełnić jakiś błąd, wytykał go dopiero wówczas, gdy znaleźli się we dwójkę; 
polecał, by sama znalazła sposób wycofania się z błędnych decyzji. Po paru 
takich lekcjach Grażyna nauczyła się częściej prosić o radę swego szefa,"
3 — Dziewczyna i Carino
zrozumiała, że nie przyniesie jej to ujmy. On zaś ostentacyjnie zaczął zwracać 
się do niej w trakcie badań wyszukanym zwrotem:
— Czy mógłbym prosić koleżankę o konsultację? Gdy pierwszy raz tak się do niej 
odezwał, oniemiała.
Ale błyskawicznie zrozumiała jego intencje i od tej pory konsultowali się już 
wzajemnie. A każda z tych konsultacji była dla Grażyny skarbnicą praktycznych 
wiadomości, których zdobycie wymagałoby lat pracy. Lecz mimo owych oznak 
przychylności czuła, że Fronczakowski wciąż nie jest do końca przekonany, że 
kobieta zdoła poradzić sobie z pracą lekarza weterynarii w stadninie. Nie myliła 
się. Fronczakowski dał wreszcie pewnego dnia dowód tych wątpliwości, powierzając 
jej opiekę nad oborą należącego do stadniny gospodarstwa rolnego.
— Koń, droga koleżanko, był zawsze sprawą męską, rycerską! — próbował żartować, 
osłaniając w ten sposób swe prawdziwe intencje. — Umiejętność obcowania z bydłem 
i trzodą chlewną także się pani przyda. Poza tym tego rodzaju praktyka tu, na 
wsi, podbuduje pani autorytet. A może i czasami przynieść pewne profity. Zresztą 
nie wie pani przecież, czy całe życie spędzi pani wśród koni. Różnie może być, 
prawda? Więc proszę nie traktować tego jako odsunięcia od pracy w stadninie, 
przeciwnie, raczej jako dowód mojego zaufania do pani wiedzy i zdolności. A 
nawet —jako wyróżnienie.
Udała, że tak to właśnie rozumie i podziękowała serdecznie, obiecując radzić się 
go w każdej poważniejszej sprawie. Ale leciutki osad goryczy pozostał. Dlaczego 
doktor traktował ją jak kogoś, kto nie zagrzeje długo miejsca w stadninie? 
Dlaczego tak wyraźnie wątpiono tutaj, czy kobieta weterynarz poradzi sobie z 
leczeniem koni? Nie pocieszyły jej nawet słowa doktora:
— Chciałbym, żeby poczuła się tam pani samodziel-
34
nym lekarzem. — I raz jeszcze powtórzył: — Proszę traktować to jako dowód mojego 
zaufania.
Zaufanie! Wyróżnienie! Wprędce okazało się, że dla Grażyny oznacza to w praktyce 
moc dodatkowej pracy, dojazdy do gospodarstwa i studiowanie po nocach materiałów 
dotyczących schorzeń, z którymi zaczęła się spotykać, a których istnienia nawet 
nie podejrzewała. Z każdym dniem coraz bardziej przekonywała się, że studia dały 
jej tylko ogólny zarys wiedzy, z pominięciem wielu drobnych, a przecież 
istotnych spraw — tę lukę mogła uzupełnić tylko dalsza nauka i stała praktyka. 
Zaczęła coraz częściej zachodzić do Fronczakowskich, aby pożyczyć książki, 
czasopisma fachowe lub poradzić się w sprawach, w których nie wiedziała, jak 
należy postąpić.
Pewnego dnia, w czasie takiej dyskusji-konsultacji domowej, padło nagle pytanie:
— Jakiego obcego języka uczyła się pani, Grażynko, w szkole i uczelni?
— Chodziłam na lektorat rosyjski i niemiecki — odpowiedziała niezbyt pewnie. 
Zamierzała dodać, że trudno mówić o tym, że zna te języki dobrze, ale nie 
zdążyła.
— To doskonale — ucieszył się Fronczakowski. Zerwał się z fotela. — Dam pani 
lekturę niemiecką, którą właśnie dostałem. Bardzo dobrze wyjaśnia ona te 
problemy, które panią interesują.
Podszedł do biblioteki i już po chwili kładł przed zaskoczoną dziewczyną plik 
czasopism. Grażyna poczuła, że się poci.
— Moja znajomość niemieckiego jest raczej  słaba
— powiedziała czując, że czerwieni się po uszy.
— Słownik mogę pani pożyczyć — po oczach Fron-czakowskiego widać było, że bawi 
go jej zażenowanie.
— Gramatykę również. Więc chyba da pani sobie radę? A gdyby miała pani trudności, 
to oboje z żoną służymy
?»
35
pomocą. Prawda, Krysiu, że pomożesz pani Grażynce, jeśli będzie miała kłopoty z 
niemieckim?
— Oczywiście, chętnie pani pomogę.
Nie było wyjścia, tym bardziej że Grażynie przypomniało się to, co Fronczakowski 
mówił kilka dni temu: lekarz, który nie potrafi posługiwać się obcojęzyczną 
literaturą, zasługuje, jego zdaniem, na nazwę półinteligenta. Od tamtego 
wieczoru stwierdziła, że właściwie nie ma chwili wolnego czasu dla siebie. Z 
rzadka tylko udawało jej się wyrwać do miasteczka do kina, gdy szedł tam 
szczególnie dobry film, coraz rzadziej zachodziła teraz do Fronczakowskich lub 
Janczarów na telewizję.
— Zdziczeję tutaj całkiem — mówiła sobie w chwilach zmęczenia i zniechęcenia. — 
Nawet już innej niż fachowe książki nie mam kiedy przeczytać!
Doktor rzeczywiście zarzucał ją fachową literaturą i pilnował, żeby nie mogła 
narzekać na brak codziennej pracy. I mimo chwil zniechęcenia, w miarę jak 
wciągały ją te wszystkie nowe obowiązki, zaczęła zdawać sobie sprawę, że bez 
nich czułaby się samotna i opuszczona na tym odludziu, w Mokrej, gdzie życie 
było tak inne od wszystkiego, do czego przywykła w mieście.
Bo gdy minęły pierwsze tygodnie fascynacji nowością, zaczęła także spostrzegać i 
tę stronę dokonanego wyboru. Teraz dopiero w pełni zrozumiała, skąd brał się 
niepokój matki, gdy powiedziała jej o swoim wyborze i podjętej decyzji. I 
chociaż matka wyrażała go często w denerwujący sposób — po prostu tak jak umiała, 
biadoląc, by Grażyna „nie popełniła jakiegoś głupstwa", by „uważała na siebie", 
lub narzekając: „no i jakie ty tam będziesz miała towarzystwo?" — teraz, z 
perspektywy czasu, odległości i nowych doświadczeń zaczynała rozumieć ją coraz 
lepiej.
Niejednokrotnie miała ochotę jej o tym napisać. Ale
36
kontakt z rodzinnym domem też jakoś osłabł. Wprawdzie listy od matki 
przychodziły dość regularnie, ale donosiły tylko o zdrowiu ojca, które ostatnio 
zaczęło się pogarszać, wszystkie inne sprawy kwitowała zwrotem:„poza tym w domu 
wszystko w porządku". Grażyna z początku winiła siebie — może jej listy nie są 
takie jak dawniej, może zapracowanie sprawia, że stały się bardziej oschłe? Ale 
nie po jej stronie leżała chyba wina, po prostu coraz trudniej było się 
porozumieć. Nowe problemy Grażyny nie interesowały rodziców. Powoli 
korespondencja z dawnymi kolegami i koleżankami także urywała się — każdy z nich 
żył teraz swoim życiem, zrywały się więzi łączące ich w czasie studiów. 
Najbardziej jednak zabolało ją to, że list, na który liczyła najbardziej, 
którego spodziewała się przez pierwsze miesiące niemal każdego dnia, nie 
przyszedł. Była tylko kartka na Boże Narodzenie. Konwencjonalna kartka, z 
wydrukowanymi życzeniami i ręcznie nabazgranym podpisem.
Więc tak wygląda zerwanie? — pomyślała. Ze zdumieniem i żalem przypominała sobie 
początki owej miłości, która zdawała się kiedyś czymś tak wielkim i trwałym. 
Może dopiero tego było potrzeba, by zdała sobie sprawę, że to uczucie nie 
istniało od dawna. Kartka po prostu przypieczętowała wszystko, co stało się już 
wcześniej, co dla wszystkich, prócz niej, było widoczne. Lecz to stwierdzenie 
niewiele jej pomogło. Nie pomogła także rozmowa z panią Krystyną, której 
zwierzyła się ze swoich problemów któregoś wieczora.
— Jeśli tak się skończyło, to znaczy, że nie był wart ciebie — powiedziała 
Fronczakowska i ta sentencjonalna mądrość wydała się Grażynie płaskim banałem. — 
Nie przejmuj się, mało to sympatycznych i mądrych chłopców chodzi po tym świecie? 
Zobaczysz, lepszy ci się trafi.
— Tylko kiedy? — wyrwało się prawie bezwiednie
37
westchnienie z ust Grażyny. — Mam już dwadzieścia pięć lat...
— O, masz jeszcze czas. A spieszyć się nie ma co. „Co nagle, to po diable" — zna 
pani to przysłowie? Moja córka, która rozwiodła się z mężem, twierdzi, że dziś 
łatwiej o chłopa do łóżka niż o mężczyznę wartego ożenku. Pani zresztą nie 
wygląda na taką, co by się z tym spieszyła. Pewnie ma pani duże wymagania: ten 
za mało inteligentny, ten znów niezbyt przystojny...
— A jak mnie się spodobał, to ja mu nie odpowiadałam... — wpadła w jej ton 
Grażyna. Miała już dość tej rozmowy, postanowiła ją skończyć. Uśmiechnęła się. — 
A swoją drogą przydałby się jakiś chłopak, choćby po to, żeby z nim pójść do 
kina czy pojechać potańczyć.
Krystyna nie odpowiedziała, przyjrzała się tylko uważniej siedzącej przed nią 
dziewczynie. Zadziorność Grażyny nie zwiodła jej, zrozumiała, że dziewczyna musi 
czuć się w Mokrej samotna. Czuła do niej sympatię i szukała sposobu, by w jakiś 
sposób jej pomóc. Nagle naszła ją myśl:
— Jeździ pani konno, Grażynko?
— Konno? — Dziewczyna poczuła się trochę zaskoczona tym nagłym zwrotem rozmowy. 
— Konno? — powtórzyła. — Nie, nigdy nie jeździłam.
— Powinna więc pani zacząć jeździć. Mówiła pani, że uprawiała dżudo i gimnastykę. 
Tu jest okazja nauczyć się konnej jazdy. To bardzo piękny sport. Dobrze pani 
zrobi. No i nie będzie się pani czuła taka samotna, koniarze to taki ludek, że 
jak już kogoś przyjmą za swego...
— Mam tyle zajęć...
— Lepiej ich mieć za dużo niż za mało. Proszę mi wierzyć. No to jak, zgoda? 
Pomówię z Zygmuntem... z dyrektorem Klimaszewskim — poprawiła się natych-
38
V
miast. — Na pewno się ucieszy. Potrzebują amazonek w klubie.
— Aleja... — Grażyna denerwuje się, że Fronczakow-ska właściwie decyduje za nią.
Z drugiej strony zawsze marzyła o tym, by zacząć jeździć, i jadąc do Mokrej 
myślała o tym, że to będzie okazja... Tylko że decyzję odkładała do 
odpowiedniejszej chwili.
— Namówię Marię Klimaszewską — dorzuca Krystyna. — Ona już kiedyś jeździła, tak 
jak i ja zresztą. Będziemy więc we trzy. A na czwartą weźmiemy Jan-czarową. To 
będzie i dla mnie przyjemność, bo muszę się pani przyznać, że jako mała 
dziewczynka zupełnie dobrze jeździłam. Po wojnie też, ale już rzadko. Nie było 
czasu i okazji, jakoś nie wychodziło...
W tej sytuacji nie sposób było odmówić. Sprawa została bardzo szybko załatwiona 
i już na drugi dzień Klimaszewski zagadnął Grażynę, kiedy zamierza wstąpić do 
klubu i rozpocząć naukę konnej jazdy.
— Ma pani ruchy i figurę sportsmenki — perorował, idąc z nią przez podwórze. — 
No i bardzo dobrze, jeżeli człowiek, który pracuje przy koniach, jest także 
jeźdźcem. Proszę zapytać swojego pryncypała, on pani potwierdzi, że konia 
najlepiej poznaje się, jeżdżąc na nim.
— Którego konia przewidział pan dla mnie, dyrektorze?
Klimaszewski zastanawiał się chwilę, wreszcie powiedział oficjalnym tonem:
— Musimy zastanowić się nad tym. Na razie proszę zgłosić się do kolegi Janczara 
i zapisać do naszej sekcji jeździeckiej.
Kiedy szła zapisać się do klubu, marzyło jej się, że przez sport jeździecki 
pozna jakichś ciekawych ludzi spoza małego grona pracowników stadniny i 
sąsiednich go-
39
1
spodarstw, a nawet — że w przyszłości zdobędzie sławę jeździecką...
— Tylko bez marzeń! — przywołała sama siebie do porządku. — Najprzód trzeba 
nauczyć się jeździć.
Z wyraźną ulgą ściągała długie, sięgające niemal do pach gumowe rękawice 
zabiegowe i zrzucała z siebie ciężki, ceratowy fartuch. Dopiero potem spojrzała 
na stojącą na środku obory krowę.
— Wszystko w porządku. Nic jej nie będzie. W porę dał mi pan znać.
Wolno podeszła do kubła z wodą, by umyć ręce. Oborowy — czterdziestoletni 
mężczyzna o masywnej budowie i szerokiej, łagodnej twarzy — wziął kubek i 
polewał jej dłonie spłukując mydło. Uśmiechał się szeroko.
— Ja, pani doktor, kiedy zauważę coś niedobrego, to zaraz do pani telefonuję. 
Ojciec mi jeszcze powiadał, też oborowym był przed wojną, w majątku, że lepiej, 
żeby doktor po próżnicy przyjechał, niż żeby miała jaka sztuka paść czy mleko 
się zakazić. Bo jak co się stanie, to korowodów potem...
— Wiem, ale tu nic nie grozi — przerwała mu Grażyna.
— Trzeba tylko na nią uważać.
Wytarła ręce i wyszła przed oborę. Głęboko odetchnęła
— uderzyło ją słońce i rześki, wiosenny wiatr.
— Rozkoszne powietrze — powiedziała bardziej do siebie niż do idącego za nią 
mężczyzny.
— Oj, nie lubi pani doktor obory, nie przepada za bydełkiem — westchnął oborowy.
— Ja? Kto to panu powiedział?
— To się czuje, pani doktor. Konia pogłaskałaby pani, poklepała, zagadała do 
niego. A od kro winy odeszła pani bez słowa, nie obejrzawszy się za nią nawet.
40
Grażynie zrobiło się głupio. Ten człowiek, którego właściwie znała bardzo mało, 
zauważył coś, na co ona sama nigdy nie zwróciła uwagi. Zdała sobie sprawę, że to 
prawda. Ten brak sympatii dla zwierząt, którymi tutaj się zajmowała, był w niej, 
poza jej świadomością. Zdenerwowało ją to, jak przyłapanie na jakiejś wstydliwej 
sprawie. Przez chwilę była zła — na siebie i na niego. Zreflektowała się:
41
— Cóż, ma pan chyba rację. To prawda — uwielbiam konie. A do bydła nie mam 
wielkiego sentymentu. Jednak leczę je tak samo sumiennie...
— Oczywiście, pani doktor — uśmiechnął się do niej przyjaźnie. I wracając do 
zwykłych spraw: — Jak będzie co znowu, to zaraz do pani zatelefonuję.
— Miejmy nadzieję, że nic złego nie będzie — wyciągnęła do niego rękę. — Do 
widzenia.
Myślała o tej rozmowie w samochodzie. Tak, oborowy odkrył to, z czego dotąd nie 
całkiem zdawała sobie sprawę: konie, tylko konie, mogły być jej pasją. I jak to 
zwykle w takich wypadkach bywało, na koniec myśli jej zwróciły się do Carino. 
Dziś właśnie po raz pierwszy będzie przechodził zabieg czyszczenia kopyt. 
Żałowała, że nie może być przy tym. No, ale o Carino mogła być przecież spokojna: 
wiedziała, że koniuszy Małecki na pewno wszystkiego dopilnuje.
Nie myliła się, koniuszy od rana zajmował się tym tylko, by jak najlepiej 
dopilnować pierwszego czyszczenia kopyt tegorocznym źrebakom. Zabieg to 
bezbolesny, ale niezrozumiały dla zwierząt, które nie chciały stać spokojnie, 
tak że trzeba było je kłaść na ściółce i mocno trzymać.
Carino czekał na swoją kolejkę w osobnym boksie, przeznaczonym dla niego — 
źrebaka bez matki. Strzygł niespokojnie uszami i silnie reagował na odgłosy 
szamotania. Wreszcie Małecki w asyście kowala i dwóch stajennych zjawił się U 
niego. Źrebak przyjął kostkę cukru od koniuszego i uspokoił się na chwilę, ale 
gdy chciano go położyć, wyrwał się i trzeba go było zapędzić w róg, by móc 
pojmać znowu. Ku zdumieniu wszystkich ten rozpieszczony, chowany na butelce 
źrebak objawił nagle dziki charakter. Czterech ludzi zmagało się z nim, a on 
rzucał się i bił nogami na wszystkie strony.
— Nie tak! Nie tak, ofiary boże! — Małecki siny ze
42
złości i wysiłku trzyma łeb i przednie nogi źrebaka.
— Wiązać go w pęcinach i niech kto chwyci za ogon! Linka zostaje szybko 
zarzucona i oplatana. Carino leży
już spokojnie, nie mogąc się ruszyć, trzymany jeszcze za łeb przez jednego ze 
stajennych.
— No, to teraz już krzywdy sobie nie zrobi, szatan jeden. — Małecki podnosi się 
z klęczek. — To bierz się pan, panie Heniu, do roboty — zwraca się do kowala, 
który ze specjalnym nożem i obcęgami pochyla się nad kopytami źrebaka. — Tylko 
uważaj pan, żebyś go nie skaleczył, bo będziesz miał do czynienia nie tylko ze 
mną, ale i z panią doktor! — dorzuca niby to groźnym tonem, który tak dobrze 
wszyscy znają w stadninie i wiedzą, że znamionuje dobry humor koniuszego.
Kowal i stajenni spoglądają na siebie porozumiewawczo: nie jest tajemnicą, że 
Carino to ulubieniec Grażyny.
— Patrz pan, panie koniuszy, matka była łagodna, ojciec spokojny, a w tym diabeł 
siedzi — rzuca uwagę pod adresem skrępowanego Carino jeden ze stajennych.
— Może po chrzestnej odziedziczył taki charakter?
— próbuje dowcipkować drugi. Małecki mówi ostro:
— Dla ciebie, Jędruś, to ona pani doktor. Więc miarkuj się.
Zapada krótka cisza. Wszyscy wiedzą, że z koniuszym nie ma dyskusji. Wychowany w 
stadninie państwowej jeszcze przed wojną, nawykł do wojskowego rygoru i uważał, 
że taki właśnie powinien obowiązywać w stadninach. Pilnował więc podziałów 
hierarchicznych i zachowywania dystansu między przełożonymi a podwładnymi. 
Ludzie mieliby może o to pretensję, ale wiedzieli, że pod służbową oschłością 
krył się człowiek o głębokim sercu, wrażliwy na krzywdy ludzi i zwierząt.
Kowal ukończył czyszczenie i podnosi się z klęczek.
43
— Możecie go puszczać — oznajmia.
— Chwileczkę — wstrzymuje stajennych Małecki. Sięga do kieszeni, wyciąga kostkę 
cukru i wkładają do pyska źrebaka. — No, teraz można go zwolnić.
Carino, zajęty chrupaniem ulubionego przysmaku, jakby nie zauważył zdjęcia pęt. 
Dopiero po chwili zrywa się gwałtownie na nogi, gotów do ucieczki. Ale koniuszy 
podaje na wyciągniętej ręce następną kostkę. Źrebak, po kilku sekundach wahania, 
ostrożnie zbliża się i bierze cukier.
— Uczcie się, panowie, od pana koniuszego, jak postępować z końmi! — Janczar 
stoi w drzwiach boksu i przygląda się źrebakowi.
— Wie pan, panie Piotrze — oczy koniuszemu się śmieją — po mojemu to z tego 
konika będziemy mieli pożytek. Tylko tyle, że uparty i trochę rozpieszczony.
— Tak. Szczególnie przez panią doktor... i przez pana.
— Ja do wszystkich koni mam taki sam stosunek — broni się lekko urażony Małecki.
— Jak pan tak mówi, panie Antoni, to tak musi być. Ale chodź pan, chcę z panem 
porozmawiać.
Kiedy wyszli przed stajnię, Janczar wziął koniuszego pod rękę. Świadczyło to, że 
sprawa ma szczególne znaczenie.
— Przychodzi do nas, panie koniuszy, nowy trener do sekcji jeździeckiej.
— A pan?
— Ja zostaję. Będzie nas teraz dwóch. Tamten będzie dojeżdżał z miasta.
— Znam go?
— Chyba nie. Ja też nie wiem, kto to jest. Słyszałem tylko, jak dyrektor mówił z 
kimś przez telefon.
— Jak przyjedzie, to się zobaczy, kto to taki — stwierdził filozoficznie Małecki, 
rozstając się z Janczarem.
44
Ale wiadomość zainteresowała go. W małym światku Mokrej przybycie kogoś nowego 
było wydarzeniem. Toteż przy najbliższej okazji, gdy natknął się na idącego 
podwórzem dyrektora, podszedł ku niemu szybko, by się czegoś więcej dowiedzieć. 
Stanął o parę kroków przed Klimaszewskim, tak jak to robił zawsze, gdy miał do 
niego jakąś sprawę.
— Przepraszam, panie dyrektorze, czy wolno zapytać?
— Słucham, panie Małecki?
— Czy wiadomo, kto przychodzi na instruktora do klubu?
Brwi dyrektora podniosły się ze zdziwienia do góry.
— A skąd wiecie, że ktoś przychodzi?
— Wróble ćwierkają, panie dyrektorze.
— Ale nie powiedziały, kto?
— Może nie wiedziały. A człowiek chciałby wiedzieć, na kogo i na co ma się 
przyszykować.
— Jeśli chodzi o przyszykowanie, to trzeba przygotować dwa stanowiska w stajni 
klubowej. — Dyrektor był w dobrym humorze i chciał przetrzymać ciekawość 
Małeckiego.
— Dostajemy konie?
— Nie, to konie trenera.
— Coo...?! To znaczy, że figura!
— Tak. To źle?
— Wszystko zależy od figury, panie dyrektorze.
— Nazwisko Stolarzewski coś panu mówi, panie Małecki?
— To ten, co wygrał ostatnie zawody okręgu północnego i miał trzecie miejsce w 
Kolonii?
— Ten sam.
— Jeździ na Frydze, to kobyła po Florze i Acapulco. A Flora to od nas, po Fatmie 
i Maestro, jeśli dobrze pamiętam.
45
— Pan to ma wszystkie konie w głowie, panie Antoni. Podziwiam pana! Stolarzewski 
odciąży od zajęć klubowych kolegę Janczara i mnie. Ale a propos zajęć klubowych. 
Jakiego wierzchowca proponuje pan dla pani doktor?
— Pasowałaby Babette, panie dyrektorze.
— Ma w tym roku stawać na aukcję.
— Ale to idealny wierzchowiec do nauki, a pani doktor na pewno jej nie znarowi.
Tak więc stanęło na tym, że Grażyna będzie jeździła na Babette.
Wiadomość o nowym trenerze — młodym, a przecież już wysoko cenionym zawodniku — 
przychodzącym do Mokrej rozeszła się bardzo szybko, chociaż Małecki niczego 
swoim zwyczajem nie rozpowiadał, nie chciał nawet potwierdzać. Teraz już wszyscy 
oczekiwali przyjazdu Stolarzewskiego. Dwie atrakcje w ciągu jednego roku: 
najpierw nowy lekarz weterynarii, a teraz to! Być może wiadomość o Stolarzewskim 
utwierdziła panie w zamiarze podjęcia jazd konnych. W każdym razie Janczarowa, 
Klimaszewska i Fronczakowska nie zamierzały z tego projektu zrezygnować. Jedna 
tylko Grażyna nie wiedziała o niczym, jakoś nikt nie powtórzył jej wiadomości.
Wjeżdżając na teren stadniny Grażyna czuła się trochę nie w porządku. Dała się 
namówić kierowcy na wypad do miasta po zakupy. Chodziło nie tylko o to, że mogła 
spóźnić się na dwunastą, gdy konie przyprowadzano do ambulatorium. Ale jej zgoda 
na namowy elokwentnego pana Czesia Nowaka dawała mu teraz nad nią pewną przewagę 
w ich stosunkach służbowych. Po raz pierwszy zrobiła to, czego tak się starała 
do tej pory unikać — wchodzenia we wzajemne zależności w stadninie. Ale stało 
się.  Teraz była na siebie wściekła.  Co chwila
46
spoglądała na zegarek, by sprawdzić, czy rzeczywiście zdąży na czas.
— Niech się pani, pani Grażynko, nie denerwuje. Za pięć minut będziemy w domu, a 
za drugie pięć w ambulatorium. Jak Czesio Nowak obiecuje, że będzie na czas, to 
mucha nie siada i komar nie tupie.
Kierowca, bardzo zadowolony z siebie, z fasonem zajechał przed budynek, w którym 
mieściło się mieszkanie Grażyny.
— Jeszcze będzie pani taka miła i złoży podpisik na karcie jazdy... O, tu... i 
tu, i tu... i tu...
Przy trzecim podpisie Grażyna zawahała się.
— Nie za wiele tych autografów?
— Przecież muszę jakoś rozchodować te kilometry, no nie?
Spojrzała na niego i napotkała jego wzrok. Patrzył na nią z bezczelnym 
uśmieszkiem, jak gdyby chciał powiedzieć, że jest pewny tego, że ona podpisze, 
bo cóż innego może zrobić. No tak — to były konsekwencje jej nie przemyślanego 
kroku: traktował ją teraz jak wspólnika. Skoro ona „na lewo" pojechała po 
prywatne zakupy, to teraz musi podpisać mu in blanco, tak żeby i on mógł sobie 
wpisać „lewe" kilometry.
— Podpiszę, jak pan wypełni rubryczki, drogi panie Czesiu. Tak wypada, no nie? — 
Owo „no nie" powiedziała naśladując jego własny, specyficzny sposób mówienia.
Zobaczył jej chłodne, ironiczne spojrzenie. Zabrał kartkę i bez słowa wziął się 
do wypełniania.
— Niech pan wpisze jazdę do miasteczka — powiedziała stanowczo. — Podpiszę.
— Ale w dyspozycji... — zaczął Nowak.
— Tak, w mojej. W razie czego trudno, będę się tłumaczyła. — Po tej decyzji 
poczuła nagle ulgę. Kierowca patrzył na nią, zaskoczony. — Niech pan nie 
filozofuje, tylko pisze — dorzuciła ze śmiechem.
47
Wpisał i podał jej kartę. Podpisała rzuciwszy okiem na stan licznika tak, by to 
zauważył.
— Do widzenia. Dziś chyba nie będzie mi już pan potrzebny, panie Czesiu. 
Dziękuję.
— Do widzenia, pani doktor. — Kierowca był zbyt zaskoczony, by coś więcej 
powiedzieć.
Obejrzała się za nim z uśmiechem i machnęła mu ręką. Odmachnął jej i pokiwał do 
siebie głową.
— Kuta na cztery nogi. Oj, kuta... — mruczał. — Ale równiacha, nie ma co — 
dorzucił sprawiedliwie, z lekką nutką podziwu.
Do ambulatorium, na szczęście, zdążyła punktualnie. Czekało już parę klaczy i 
jeden koń roboczy z poważnym skaleczeniem. Przy pomocy sanitariusza zabrała się 
do pracy. Na pewien czas zapomniała o całym incydencie. Przypomniała go sobie 
dopiero wówczas, gdy wracając do domu, natknęła się na Klimaszewskiego i 
Janczara.
— Pani doktor! Niech no pani do mnie pozwoli!
— Głos Klimaszewskiego był ostry i nieprzyjemny. „No tak, sprawdził kartę. 
Trzeba się będzie tłumaczyć"
—  pomyślała. Podeszła bez pośpiechu, by nie okazać zdenerwowania, cała zjeżoną 
wewnątrz.
— Słucham. Stało się coś? — W jej głosie była podświadoma arogancja spowodowana 
gotowością obrony.
— Zwolniła pani na dziś Nowaka?
— Nie. A bo co?
— Bo go nie ma w domu, a żona powiedziała, że go pani zwolniła. Jest mi 
potrzebny.
Ach, więc o to chodziło. Swoją drogą denerwujący był ten zwyczaj mówienia 
dyrektora do ludzi w taki sposób, kiedy był o coś zły. Zwyczajna grzeczność 
przecież by mu nie szkodziła — zżymała się w duchu. Podniesiony głos sprawiał, 
że człowiek mimo woli zaczynał zastanawiać się,
48
w czym zawinił, jaką popełnił pomyłkę. Może i o to dyrektorowi chodziło? 
Odpowiedziała już o wiele spokojniej:
— Powiedziałam tylko, że mnie nie będzie potrzebny. Przecież nie ja dysponuję 
samochodem, tylko biuro stadniny. Po dalsze dyspozycje powinien był tam się 
zgłosić.
— Ten Czesio za dużo sobie pozwala — warknął dyrektor.
Grażyna przypomniała sobie jego manewry z kartą. Nie było wątpliwości, że już 
wówczas planował na dzisiaj jakiś „lewy" kurs. Ale niczego nie powiedziała 
dyrektorowi. Ostatecznie to nie jej sprawa. Klimaszewski zresztą uspokoił się, 
było mu nawet chyba trochę wstyd poprzedniego tonu, bo rzucił pojednawczo:
— Mam jeszcze jedną sprawę. Przydzieliłem pani Ba-bette jako wierzchówkę. 
Terminy treningów ustali pani z kolegą Janczarem. To wszystko.
Odszedł szybko. Grażyna i Janczar chwilę patrzyli za odchodzącym. '— Co mu się 
stało? Giez go ukąsił?
— Nie, złapał chłopców na kradzieży owsa. Zawsze go to wpienia. Tym razem były 
to zresztą drobne ilości. Da im po premii i po upomnieniu i na tym się skończy... 
— Janczar przeniósł spojrzenie na twarz Grażyny. — To kiedy pani chce zacząć?
— A pańska żona? A pani Klimaszewska i Fron-czakowska?
— One już trochę umieją. A moja woli, żebym nie ja był jej instruktorem. Pani 
także bym radził, żeby pierwsze lekcje wzięła pani u Małeckiego. Tak trochę... 
mniej oficjalnie, na boczku, wie pani... Małecki będzie szczęśliwy, jak go pani 
o to poprosi...
Tego samego zdania był i Małecki. Na pierwszą lekcję umówili się w ujeżdżalni, 
gdzie mogli być sami.
4 — Dziewczyna i Carino
49
— Bo wie pani, pani doktor, te pierwsze jazdy to nie zawsze człowiekowi wychodzą. 
Bywa, że — co tu dużo mówić — zrobi z siebie małpę. A pani musi dbać o swój 
autorytet.
Pomyślała, że trochę przesadzają. Nie w ten sposób buduje się autorytet. Ale nie 
protestowała — znali przecież układy i układziki w stadninie lepiej niż 
ktokolwiek.
Jeszcze przed pierwszą jazdą pokazał jej Małecki siodło, powiedział, jak się 
nazywają jego części i czemu służą, wręczył starą książeczkę o nauce konnej 
jazdy, gdzie „wszystko było, jak trzeba, opisane". Teoretycznie wydawało się to 
łatwe. Kłopoty zaczęły się dopiero w ujeżdżalni. Czuła się obco na grzbiecie 
zwierzęcia, ze wstydem musiała przyznać się przed sobą samą, że się boi. A to, 
co przedtem wydawało się takie proste, okazało się niespodziewanie skomplikowane. 
Mimo to już po półgodzinie treningu spróbowała kłusa.
— Bardzo dobrze, pani Grażynko! — pochwalił ją Małecki. — Doskonale. Teraz 
proszę do mnie podjechać, zatrzymać konia i zsiąść. Na lewą stronę, oczywiście.
Nie bez ulgi przerzuciła nogę i stanęła na ziemi. Była zmęczona ciągłym 
napięciem, jakiego doznawała siedząc pierwszy raz w życiu na koniu i kierując 
nim.
— Mam trudności z chodzeniem — powiedziała ze śmiechem po kilku krokach.
— Jutro dopiero będą panią nogi bolały — pokiwał głową Małecki. — A jutro to 
siądziemy sobie na koniku bez siodła i strzemion.
— Na oklep? Nie dam rady!
— Tak, na oklep. Cały tydzień będziemy tak jeździli, bo inaczej nigdy się pani 
dobrze nie nauczy. A pani musi dobrze jeździć!
— Niby dlaczego muszę?
50
— Boby mi wstyd było, że uczyłem panią, a pani jest kiepskim jeźdźcem.
Nagłe zrobiło jej się bardzo lekko na duszy. Powiedziała ze śmiechem:
— Ma pan rację, panie Antoni! Muszę dobrze jeździć, by móc ujeżdżać mojego 
wychowanka!
Małecki nic na to nie odpowiedział, tylko uśmiechnął się.
Gdy rozsiodłała Babette i odniosła siodło do magazynu, zajrzała do stajni, w 
której były matki ze źrebakami. Z boksu na końcu korytarza dobiegało źrebięce 
rżenie. To Carino dawał znać, że ją poznaje. Wyróżniał ją wyraźnie, zresztą i 
ona opiekowała się nim bardziej niż innymi źrebakami; od owej pierwszej nocy 
rósł jej sentyment do tego konika — może dlatego, że przyszedł na świat właśnie 
w pierwszą noc jej pobytu w stadninie, może dlatego, że karmiąc go z butelki, 
poznała go o wiele lepiej niż inne? Zauważyła zresztą, że i wśród masztalerzy 
czy stajennych są tacy, którzy mają „swoje" konie, bardziej lubiane pd innych. 
Zwierzęta również odpłacały im szczególną sympatią.
W drodze do domu natknęła się na wychodzących Klimaszewskich. Zaproponowali jej 
wspólny wypad do kina. Odmówiła. Miała jeszcze tyle do zrobienia w domu...
—  To dzisiaj była pierwsza jazda, pani Grażyno?
— zagadnął dyrektor już odchodząc.
— Tak.
— No i jakie wrażenia? — Wydało jej się, że w głosie Klimaszewskiej była 
leciutka ironia, nie tylko ciekawość.
— Bardzo przyjemne. — Nagle postanowiła nie tylko nie dać po sobie poznać bólu 
zmęczonych mięśni, ale czymś  niespodziewanym  zaskoczyć  ich,  popisać  się.
—  A może tak za tydzień pojechalibyśmy razem na
51
wycieczkę? Wszyscy troje... Poprowadzi nas pan, panie dyrektorze?
Czy Klimaszewski uchwycił w oczach Grażyny błysk prowokacji? Nie wiedziała. W 
każdym razie propozycja przypadła mu do gustu. Nachylił się i biorąc żonę pod 
ramię, powiedział:
— Przyjmujemy, Maryśko, wyzwanie, prawda?
— Pod warunkiem, że pojadą z nami Krystyna i Jan-czarowa. — Pani Maria jakoś nie 
bardzo paliła się do jazdy.
— Pani Fronczakowska na pewno się zgodzi. A Ankę Janczarową też namówimy — 
beztrosko poinformowała Grażyna.
— Jeśli tak, to jedziemy. Od tej niedzieli za tydzień.
—  Tylko niech pani nie przeszarżuje w treningach —dorzuciła z lekką 
złośliwością Klimaszewska. — Bo nie tylko nigdzie pani w niedzielę nie pojedzie, 
ale może być niezbyt dobrze...
Patrząc za samochodem, którym odjechali Klimaszew: scy, Grażyna zdała sobie 
sprawę, że jej propozycja nie miała właściwie sensu. „Po co mi to było?" — 
zastanawiała się. Gdyby nie złośliwe iskierki w oczach pani Marii, gdy ta 
spytała ją o „pierwsze wrażenia", nigdy by się z tym nie wyrwała. A tak — 
ogarnęła ją chętka jakiejś kobiecej rywalizacji... Bezsensownej, skoro w 
niedzielę będzie siedziała po raz siódmy w siodle. Ale jak się zaczęło, trzeba 
brnąć dalej. Jeszcze tego samego dnia zaszła więc do Janczarów i Fronczakowskich. 
Udało jej się namówić obie panie do wzięcia udziału w niedzielnej wycieczce, 
pomimo początkowych oporów i niepewności.
Ich wątpliwości zrozumiała dopiero na drugi dzień rano, gdy po źle przespanej 
nocy stwierdziła,jak trudno jej chodzić. Idąc do pracy starała się, by nikt nie 
zauważył, że każdy krok jest dla niej cierpieniem. Nie wszystkich
52
jednak zdołała oszukać. Jeden z masztalerzy, zobaczywszy ją, mrugnął przyjaźnie 
i spytał porozumiewawczo:
— Wczorajsza jazda, pani doktor?
— Uhm...
— To nic, jutro będzie jeszcze gorzej — pocieszył.
— Wiem. Trudno, dziś także będę trenować. I jutro, i pojutrze...
—  A bo tak trzeba, pani doktor. Inaczej nigdy nie będzie z pani jeździec.
Tego dnia było kilka wypadków grypy wśród źrebaków. Musiała robić zastrzyki. Po 
pracy Fronczakowski sięgnął znowu po niemieckie czasopismo.
— Grypa dla źrebaków jest niebezpieczna. Nie wolno jej lekceważyć. W tym 
artykule znajdzie pani...
Oczywiście skończyło się na „zadaniu jej" lektury do domu. I poleceniu wydanym 
tonem najniewinniejszym pod słońcem:
—  I proszę zrobić z tego notatkę dla mnie. Takie streszczenie, niezbyt obszerne, 
ujmujące to tylko, co najważniejsze.
Oznaczało to ni mniej, ni więcej, że znowu będzie musiała posiedzieć nad 
artykułem do późna w noc. Po raz pierwszy zwątpiła, czy właściwie wybrała, 
decydując się na przyjęcie stażu w Mokrej. „Żeby być tu lekarzem, trzeba mieć 
końskie siły" — pomyślała z rozpaczą. Kiedy pod wieczór wsiadała na Babette, 
czuła się obolała, zmęczona i gdyby nie wstyd, najchętniej by się rozpłakała. 
Ale na ten luksus nie mogła sobie pozwolić.
Jakby na potwierdzenie tych czarnych myśli, gdy wróciła do domu i siadła do 
czytania artykułu, przekonała się, że choć był krótki, to jednak napisany 
trudnym, zawiłym językiem i najeżony terminami, których nie było w słowniku. Nie 
wytrzymała i łzy popłynęły jej z oczu. Poczuła się samotna, nikomu tu tak 
naprawdę niepo-
53
trzebna; przeliczyła się chyba z siłami... Chciałaby pójść do stajni, przytulić 
głowę do łba Carino, poczuć na włosach aksamitne, skubiące je lekko wargi, 
wyżalić się w jego grzywę ze wszystkich kłopotów. Ale bała się, że zobaczy ją 
któryś ze stajennych. Została więc w domu. Otworzyła radio i poszukała muzyki 
symfonicznej. Położyła się na tapczanie, pogrążając się w świecie dźwięków, 
które przynosiły spokój. Zasnęła.
Rano stwierdziła, że nogi bolą ją koszmarnie. Z trudem zmusiła się do porannej 
gimnastyki, aby rozruszać się na tyle, żeby w ogóle móc iść do pracy.
Może zrezygnować z konnej jazdy? -— myślała. — Co mi to da? Jeszcze to mi 
potrzebne! — Ale zaraz przyszła inna myśl, może małostkowa i śmieszna, ale 
przecież krzycząca: — Będą się ze mnie śmiali! — Zagryzła usta. — Nie, właśnie 
że nie zrezygnuję. Przełamię się i... i... pokażę im jeszcze, co potrafię!
Przy śniadaniu wzięła się do czytania odłożonego wczoraj artykułu. O dziwo, nie 
wydawał się już aż tak trudny. To podtrzymało ją na duchu.
W drodze do laboratorium zajrzała do źrebaków. Czuły się lepiej. Wypuszczony ze 
swego boksu Carino podbiegł do niej i wciskał chrapy w kieszeń, dmuchając lekko, 
w poszukiwaniu przysmaku. Podała mu kawałek chleba, który zjadł, patrząc na nią 
swymi wypukłymi oczyma i kiwając łbem, jak gdyby czemuś przytakiwał.
Przed stajnią stał Małecki. Podeszła.
—  Rośnie pupilek pani doktor, rośnie. — W głosie koniuszego czuje się 
zadowolenie. — Za rok będziemy go ujeżdżać.
Grażyna przez chwilę obserwuje, jak stajenny zagania Carino do stada klaczy i 
źrebiąt.
— Najbardziej lubię konie na swobodzie — mówi.
—  Zgadzam się z panią doktor. Koń na swobodzie,
54
kiedy galopuje... dopiero wtedy widzi się, jakie to wspaniałe zwierzę... Lubię 
je też na parkurze...
— A na torze?
— Tor to coś zupełnie innego. Tam nie ma piękna, jest tylko walka z czasem i 
szalony wysiłek.
—  Nie lubi pan toru, panie Małecki? — Grażyna uważnie spogląda na Małeckiego, w 
jej głosie jest zaskoczenie. — Przecież hoduje pan konie po to, żeby na nim 
biegały...
— Nie tylko, pani doktor. U mnie — to potrzeba życia, hodować konie. Ja to 
kocham. — Małecki opuszcza oczy zawstydzony. Próbuje zatrzeć wrażenie, jakie 
mogło zrobić to wyznanie: — No, ale robota czeka...
Odwraca się i szybko rusza w kierunku magazynu. Grażyna patrzy za nim i jest 
jej... ciepło koło serca. Zdaje sobie sprawę, że pierwszy raz w życiu usłyszała 
od kogoś wyznanie miłości do pracy, którą wykonuje. Ludzie na ogół mówili jej, 
że ją lubią, że można dobrze zarobić, że są z niej zadowoleni... ale że ją 
kochają?
Może nie chcieli się do tego przyznać? — myśli, idąc w stronę ambulatorium. Może 
wstydzili się tego? A ja? Czy lubię, czy też kocham to, co robię? Na to pytanie 
wciąż jeszcze nie znajduje odpowiedzi. Przez chwilę ma ochotę zapytać 
Fronczakowskiego, czy on lubi, czy też kocha swą pracę, ale gdy wchodzi do 
ambulatorium, robi się jej jakoś wstyd. Mówi więc tylko „dzień dobry" i 
rozpoczynają pracę, jak w każdy dzień, w którym nie dzieje się nic specjalnego.
Tego dnia jazda konna nadal była dla niej koszmarem. Już samo siadanie na konia, 
bez strzemion, tylko przy pomocy Małeckiego, robiącego ze splecionych dłoni 
oparcie pod palce jej lewej nogi, było boleśnie uciążliwe. Co prawda grzbiet 
Babette jest stosunkowo okrągły, a derka z popręgiem łagodzi wypukłość końskiego 
krzy-
55
ża, lecz konieczność trzymania się końskich boków kolanami sprawia ból nawet 
przy jeździe stępą. Małecki chyba rozumiał, jak jej trudno, bo nakazał spokojny, 
krótki galop wokół ujeżdżalni. Babette niosła równo i bardzo miękko. Lecz cóż 
znaczy miękki chód konia, jeśli jeździec jest cały obolały? A do tego jedzie bez 
siodła i strzemion?
Gdy po półgodzinnym treningu stanęła na ziemi, o rrlało nie upadła. Kolana 
trzęsły się z wysiłku, czuła się kompletnie rozbita.
—Wie pan, panie Antoni, to gorsze od treningu dżudo.
Małecki uśmiechnął się z zadowoleniem.
— Wie pani — odpowiedział tym samym tonem — że wygrałem od pana Janczara 
skrzynkę piwa żywieckiego?
— Za co?
— Bo twierdził, że wsiąść, to może pani wsiądzie dzisiaj na konia. Ale że pół 
godziny nigdy w życiu nie przejedzie pani na oklep. A ja powiedziałem, że pani 
doktor przejedzie, bo to kobieta wysportowana, nawet przez sam ambit 
przejedzie... I miałem rację.
Mimo obolałych mięśni Grażynie zrobiło się miło, miała ochotę uściskać cały 
świat.
Odprowadzając wierzchówkę do stajni nie mogła już ukrywać, że każdy krok odczuwa 
boleśnie. Jednak nikt się z niej nie śmiał, nikt nie podkpiwał. Jeżeli ktoś 
powiedział cokolwiek na ten temat, to raczej w formie pociechy — że jutro, a 
najdalej pojutrze przejdzie...
Przeszło.
—  No, gratuluję pani, Grażyno — Klimaszewski podchodzi i podaje jej rękę. — 
Gratuluję. Ma pani widoczny talent jeździecki. Postaramy się go, oczywiście, 
wykorzystać.
Grażyna przeraziła się, gdy dwa dni temu usłyszała, że
56
Klimaszewski wybiera się do ujeżdżalni, by, jak powiedział: „zobaczyć, jak panie 
jeżdżą". Twierdził, że czuje się odpowiedzialny za to, „by któraś z amazonek nie 
spadła z konia na niedzielnym spacerze", lecz czy nie kryła się w tym 
postanowieniu również chęć dania nauczki jej, która już po kilku dniach była 
gotowa jechać na spacer z wszystkimi pozostałymi? Powiedziała sobie, że nie 
warto zastanawiać się nad tym. Ostatecznie on dawał konie, on był prezesem 
sekcji, odpowiadał za wszystko. Mimo to nadal bała się tego sprawdzianu. Lecz 
wszyscy byli zaskoczeni jej postępami. Grażyna czuła wielkie zadowolenie z 
siebie.
—  To zasługa metody treningu pana Małeckiego
— mówi, i nie jest to wyłącznie chęć zrobienia przyjemności koniuszemu. Wie, że 
tak jest naprawdę.
—  Młoda, wysportowana dziewczyna, to cóż to dla niej. — Klimaszewska 
najwyraźniej nie jest zachwycona pochwałami męża nad umiejętnościami 
jeździeckimi lekarki.
— To jedna sprawa, to druga. Pani ma dryg do jazdy, pani Grażyno. Już ja się na 
tym znam. — Klimaszewski nie daje się zbić z tropu żonie.
Panie odprowadzają konie do stajni i Grażyna korzysta z okazji, by zajrzeć do 
źrebaków. Tu zastał ją Małecki. Głaszcząc jedwabiste, miękkie chrapy Carino 
opowiadała mu, jaką radość dało jej to, że zdobyła uznanie jako talent 
jeździecki.
— Jak dobrze pójdzie, to za rok będę ujeżdżała Carino
— oświadczyła koniuszemu.
—  Ja bym może pani na to pozwolił. Ale dyrektor? Poza tym... ujeżdżanie to 
wcale nie taka prosta sprawa.
Unikał wyraźnej odpowiedzi. Grażyna jeszcze przez chwilę usiłowała wydobyć z 
niego jakąś obietnicę, ale nie udawało się. Była dziś w dobrym nastroju i 
pocieszyła się
57
szybko: zobaczy się w przyszłym roku. Może okazać się, że jeździ już tak 
świetnie, iż nikt nie będzie miał nic przeciw temu. Wyszli razem i rozmawiając o 
tajnikach konnej jazdy przeszli do sąsiedniej stajni, gdzie masztalerze i 
stajenni czyścili boksy. Tabliczki z imionami koni, które w nich stały, były 
zdjęte.
— Przeprowadzki? — zainteresowała się Grażyna.
— Szykujemy stanowiska dla koni nowego trenera. Tu będzie stajnia klubowa.
— To będzie nowy trener? — Grażyna jest zaniepokojona. Nie chciałaby teraz, już 
na samym początku, mieć do czynienia z zupełnie obcym człowiekiem; każdy nowy 
instruktor, szef, nauczyciel niesie ze sobą niepokój zmian, inność. — Kto nim 
będzie?
— Stolarzewski. Zna pani?
Nie znała i to nazwisko nie kojarzyło się jej z nikim. Może, gdyby 
zainteresowała się wcześniej sportem jeździeckim... Odsunęła od siebie tę sprawę 
jako mniej ważną, jedną z tych, na które nie ma się i tak żadnego wpływu. 
Zmieniła temat rozmowy i wkrótce pożegnała koniuszego. Była zaproszona na 
kolację do Fronczakow-skich.
Lubiła te kolacje u doktorostwa, bo miały bardzo miły, domowy klimat. Rozmawiano 
o błahych sprawach, opowiadano różne historie z życia, wspominano. Czasem 
rozmowa schodziła na tematy zawodowe. Doświadczenie, które zdobywała w ten 
sposób, nie było tylko doświadczeniem medycznym, pozwalało lepiej rozumieć 
innych ludzi, złagodzić swój stosunek do nich, częściej zdobywać ich życzliwość. 
Za te rozmowy była wdzięczna tak doktorowi, jak i pani Krystynie. Żałowała, że 
nie miała ich w domu, ale tam nie, było na nie czasu i może klimatu. Tym razem 
jednak dyskusja przy kolacji obracała się prawie przez cały czas wokół 
planowanej na
58
niedzielę wycieczki, wreszcie zeszła na opowieści o koniach, znanych jeźdźcach i 
najsłynniejszych biegach; Grażyna nie po raz pierwszy mogła widzieć, jak 
magnetyczny wpływ takie wspomnienia wywierają na każdym „koniarzu". Nawet pani 
Krystynie błyszczały oczy.
Niedzielna wycieczka należała do udanych. Pogoda dopisała, a Klimaszewski 
poprowadził jeźdźców trasą przez łąki i dukty leśne. Młoda zieleń pól i drzew 
wydobywała piękno pejzażu, który przez całą zimę wydawał się Grażynie mało 
ciekawy. Nie lubiła zimy i teraz wdychała z radością zapach roztajałej ziemi. Z 
wysokości siodła oglądało się okolicę innym spojrzeniem niż wówczas, gdy jechało 
się samochodem, rowerem czy też szło pieszo. Miała wrażenie, że w ten sposób 
jest.się... bliżej przyrody. W pewnej chwili pochyliła się nad końskim, karkiem 
poczuła na twarzy jego ciepło i specyficzny, przyjemny zapach. Naszła ją ochota 
wypuścić Babette galopem, pocwałować na przełaj przez płaszczyzny ozimin, tylko 
rozsądek powstrzymywał ją przed tym.
Klimaszewski prowadził jeźdźców ciekawą trasą i bardzo uważnie. Wracali w 
doskonałych humorach. Tylko pani Maria była trochę nadąsana. Może czuła się 
dotknięta, że mąż —jej zdaniem zanadto — interesował się konną jazdą Białasówny. 
Młoda dziewczyna, w dodatku zgrabna i z wdziękiem, może być „niebezpieczna" dla 
mężczyzny po pięćdziesiątce, który czuje się w pełni sił. Tym bardziej jeśli 
oboje mają wspólne zainteresowania. Chociażby takie jak właśnie jazda konna.
Dyrektor zaś od momentu „sprawdzianu" całkowicie zmienił się w stosunku do 
Grażyny. Było to dla niej zupełnym zaskoczeniem. Do tej pory wprawdzie nie 
okazywał jej ostentacyjnie niechęci, ale w jego zachowaniu czuło się ciągle 
jakby chęć zaatakowania jej. Jakieś czepianie się drobiazgów, rzeczy naprawdę 
nieistotnych.
59
Teraz wyraźnie w każdym jego słowie słyszała znacznie cieplejszy ton.
— Ma pani smykałkę do konnej jazdy, pani doktor
— powtarzał po raz któryś, dając do zrozumienia, że mu zaimponowała.
W ciągu całej przejażdżki starał się, pod pretekstem udzielania instrukcji, być 
przy niej blisko. Niektóre z jego powiedzeń miały w sobie coś... co zaczynało ją 
peszyć, a nawet denerwować. To psuło nastrój przyjemnego spaceru. Tym bardziej 
że po raz drugi napotkane spojrzenie Marii Klimaszewskiej mówiło aż zbyt 
wyraźnie, że zachowanie męża nie uszło jej uwagi.
Jeszcze tylko tego mi trzeba, by mieć kłopoty, jeśli dyrektor zacznie mi 
nadskakiwać — myśli Grażyna.
Ściąga wodze i wycofuje się w stronę pani Krystyny, jadącej nieco z tyłu. I tak 
we dwie jadą już aż do samej Mokrej.
Dopiero pod samą stajnią Klimaszewski ma okazję raz jeszcze zbliżyć się do 
Grażyny.
— Jesienią zrobimy w Mokrej wspaniały bieg za lisem
— mówi tylko po to, aby móc zaraz dorzucić: — A pani, pani Grażynko, lubi 
polować?
— Nie, wolę żywe zwierzęta od zabitych.
Klimaszewski przysuwa się koniem — czy przypadkiem? Strzemię uderza o strzemię, 
noga mężczyzny na chwilę ociera się o nogę Grażyny.
— Chyba że byłoby to polowanie na jakiegoś chłopa?
— To prędzej. — Oczy dziewczyny zwężają się nagle i bez namysłu wypala: — Jeśli 
młody, miły i wolny.
— O, właśnie tak, Grażynko! Popieram panią! — woła impulsywnie pani Krystyna.
Ten ton aprobaty oraz to, że po raz pierwszy tak spontanicznie powiedziała jej 
po imieniu, sprawia Grażynie radość. Ale równocześnie zdaje sobie sprawę, że
60
doktorowa najprawdopodobniej zauważyła zachowanie Klimaszewskiego. A jeśli ona, 
to może i Janczar owa? Więc było to aż tak widoczne? Przez głowę przelatuje jej 
sygnał niebezpieczeństwa. Układające się dotychczas tak dobrze stosunki w 
stadninie mogą ulec zburzeniu. I to przez nią. Choć ona tego wcale nie chce, 
chociaż ani razu nie prowokowała dyrektora.
W każdym razie Fronczakowskich na pewno będzie miała za sobą. Utwierdzają w tym 
zaproszenie Krystyny, by i dziś przyszła do nich na kolację. Po rozsiodłaniu 
koni wychodzą razem ze stajni.
—- Słyszała pani nowinę, pani Grażyno?
— Jaką? — Grażyna nie podnosi głowy znad arkusza statystycznego.
— W tym tygodniu przyjeżdżają kupcy — oznajmia konfidencjonalnie Nowak.
— To co?
— Babette idzie na sprzedaż.
— Co?! — Grażyna spogląda na pana Czesia, licząc, że pozna po jego oczach, iż to 
jeden z jego kawałów. Ale nie. W oczach pana Czesia nie ma nic ze zwykłego w 
takich wypadkach szelmostwa. — Skąd ta wiadomość?
— Stary... dyrektor Klimaszewski — poprawia się Nowak — dawał dyspozycje 
Małeckiemu i Janczarowi.
Przez cały dzień nie mogła pozbyć się uczucia, że Klimaszewski sprzedaje Babette, 
by jej dokuczyć. Za tę odprawę, którą dała mu pod koniec niedzielnej wycieczki. 
Ale jednocześnie tłumaczyła sobie idiotyzm takiego rozumowania. Przecież te 
konie musiały być wcześniej zgłoszone. Tylko dlaczego nic jej o tym nie 
powiedziano? Właśnie to wyglądało na złośliwość.
Z jednego była zadowolona: wiadomość podana jej przez kierowcę pozwalała na 
spokojne przyjęcie tej wieści
61
z ust kogoś innego. Będzie mogła okazać obojętność i jeśli była to rzeczywiście 
złośliwość dyrektora, pozbawi go satysfakcji.
Zgłupiałam! Mam się za pępek świata! —mówiła sobie w myślach. Co to wszystko ma 
ze sobą wspólnego? Dano mi dobrą wierzchówkę do nauki i teraz ją sprzedają. To 
wszystko.
Ale jakiś osad rozgoryczenia pozostał.
Oficjalnie dowiedziała się, które konie zostaną oferowane do sprzedaży, tego 
samego dnia wieczorem. Wpadła do Fronczakowskich, aby obejrzeć poniedziałkowy 
teatr telewizji. Rotóiła to dość często, mieli dobry, kolorowy odbiornik. Oboje 
dawali też jej do zrozumienia, że chętnie ją u siebie widzą. Tego dnia jednak 
nie oglądali telewizji we trójkę. Byli też Klimaszewscy.
Dyrektor, jak gdyby korzystając z nadarzającej się okazji, powiedział:
— Będziemy mieli kupców. Na czele koni przeznaczonych do sprzedania jest pani 
ulubiona Babette.
Ten zwrot „ulubiona Babette" przekonał ją, że jednak nie całkiem się myliła w 
swych przypuszczeniach. Udała więc zdziwioną, ale wcale nie zmartwioną:
— To idealna wierzchówka. Powinna chyba uzyskać dobrą cenę?
— Mam nadzieję. To nasz najlepszy koń z klasy spacerowych. Aż szkoda sprzedawać.
— Rozumiem pana. — W głosie Grażyny jest wyraźne współczucie i — mniej 
dostrzegalna, lecz zauważalna — ironia. — Ale konie hoduje się przecież, żeby je 
sprzedawać? Więc tak je z doktorem pod... Jak to się mówi?
— Podpicujemy — podrzuca jej poważnym tonem Fronczakowski.
— Właśnie! „Podpicujemy", by-dostały najlepszą cenę.
62
A mnie należy się premia za jazdy na Babette. Bo ja mam szczęśliwą rękę. 
Przekona się pan. — Tu Grażyna puszcza oko do Klimaszewskiej, która przez cały 
czas dyskretnie ją obserwowała.
Na twarzy pani Marii rozkwita uśmiech. Teraz już wie, że ta dziewczyna nie 
zamierza przyjmować umizgów jej męża. Od razu odzyskuje humor.
— Tak, Zygmusiu — mówi — będziesz musiał dać premię pani Grażynie. Bo czuję, że 
Babette dostanie supercenę.
Klimaszewskiemu nie pozostaje nic innego, jak udać, że wszystko jest w 
najlepszym porządku.
— Nie gadajcie, moje panie, głupstw. Jestem przesądny — mówi z udanym oburzeniem. 
— Wierzę w „zapeszenie" i nie lubię, jak się zbyt wiele mówi o sukcesach przed 
ich spełnieniem.
Na padoku panował ruch. Wszyscy pracownicy byli ubrani w mundury, w odświętne, 
wypucowane, stukające obcasami wysokie buty, a na głowach nosili czapki lub 
furażerki — zależnie od funkcji i ważności poleconych im zadań.
Podwórze, na ogół czyste, teraz było — jak to określił Małecki — niby salon. Ani 
jednego źdźbła słomy, żadnych śmieci czy niedopałków.
Konie w stajniach i na wybiegach wyglądały też odświętnie. Miało się nawet 
wrażenie, że ta odświętność udzieliła się samemu porankowi; zimne, przejrzyste, 
majowe powietrze pozwalało słońcu rysować pejzaż ostrą linią i w wyraźnych 
kolorach, a drobne cumulusy na błękitnym niebie rozświetlały wszystko swą bielą, 
uwypuklaną granatowymi pasami cienia.
Tubalny głos Małeckiego, odbijając się echem od zabudowań stadniny, wzywa 
masztalerzy i stajennych,
63
zajętych bezpośrednio przy pokazie koni, na zbiórkę. Ludzie biegną szybko, 
poprawiając w biegu umundurowanie i stają w szeregu.
— Jak w wojsku na generalskim przeglądzie — śmiejąc się mówi do Grażyny 
Fronczakowski.
Oboje stoją przed domem i obserwują, co dzieje się na podwórzu.
— Czy ta zabawa w wojsko jest konieczna?
— Stara tradycja, jeszcze z przedwojennych państwowych stadnin. Poza tym 
dyscyplina nigdy nikomu nie przeszkodziła w pracy. A przyucza wielu do 
wykonywania poleceń bez głupiego gadania.
Grażyna jest innego zdania, ale Fronczakowski nie dostrzega wyrazu jej twarzy. 
Obserwuje szybko formujący się szereg, przed którym pręży się Małecki, i 
zbliżającego się Klimaszewskiego.
Dyrektor jest w wyjściowym mundurze, w okrągłej, szwoleżerskiej czapce i w 
lakierowanych wysokich butach. Małecki rzuca komendę: „baczność" i szereg 
zamiera. Koniuszy podchodzi kilka kroków w stronę dyrektora i też staje na 
baczność. Klimaszewski robi jeszcze dwa kroki i zatrzymuje się przed Małeckim.
— Panie dyrektorze, melduję... — słowa dobiegają rozrywane przez wiatr szumiący 
w młodych liściach brzozy.
— Niech pani patrzy, Grażynko — mówi Fronczakowski. — Już pani tego w niektórych 
stadninach nie zobaczy. To resztki ułańskiego fasonu.
— Mój dziadek był ułanem w dwudziestym roku — mówi Grażyna.
— Mój ojciec też służył w kawalerii. Był weterynarzem, najprzód w armii 
rosyjskiej, a później w polskiej. Wychowywałem się w Jazłowcu.
— Dziadek był w drugim pułku ułanów.
64
— No proszę, to Suwałki. Miałem przydział do drugiego w trzydziestym dziewiątym. 
Było się wtedy młodym, przystojnym plutonowym podchorążym, studentem drugiego 
roku weterynarii...
— Gdzie pan walczył w trzydziestym dziewiątym?
— W łóżku. Zafundowałem sobie wietrzną ospę, bo nie zdążyłem na nią zachorować w 
młodszym wieku. Byłem wtedy na wakacjach w Lubelskiem... Napije się pani kawy? — 
Doktor gwałtownie zmienia temat, jakby uciekając od wspomnień. — Mamy jeszcze 
czas, nim te bubki z Warszawy zawitają z „innostrancami".
Rzeczywiście, zdążyli napić się kawy zaparzonej przez panią Krystynę i przejrzeć 
pamiątkową księgę kawalerii polskiej, którą doktor miał w swojej bibliotece, 
zanim zawiadomiono ich, że jadą ,,ci z Warszawy"
Gości zagranicznych było czworo: trzech mężczyzn i kobieta. Towarzyszyło im 
trzech pracowników z ,,Ani-mexu" i z władz zwierzchnich stadniny. Klimaszewski 
witał ich przed gankiem pałacowym, w którym mieściło się biuro. Towarzyszyli mu 
— pani Maria i Janczar.
— Państwo Sautreau są z Genewy, pan Capelli z Italii. Pana Kork z Republiki 
Federalnej pan już zna, panie dyrektorze — przedstawił przybyłych przedstawiciel 
eksportera.
Szwajcar był niewysoki, dość otyły i zachowywał się raczej sztywno. Jego żona, 
dużo młodsza od niego, ubrana w strój do konnej jazdy, ciekawie rozglądała się 
dokoła, uśmiechając się czarująco do wszystkich. Czuło się, że przyjazd do 
Mokrej traktuje jako okazję do pojeżdżenia konno i spędzenia jak najprzyjemniej 
czasu z dala od nudnych interesów.
Capelli miał postawę oficera kawalerii i zachowywał się z wyszukaną elegancją.
5 — Dziewczyna i Carino
65
Natomiast Kork, który wylewnie przywitał się z Klimaszewskim, czuł się w Mokrej 
jak w domu. Nic dziwnego, był od lat odbiorcą koni sportowych i spacerowych z 
Polski, a z dyrektorem znali się jeszcze z okresu, gdy obaj uprawiali sport 
jeździecki i na niejednym mityngu konkurowali ze sobą. Kork mówił nawet trochę 
po polsku, ale gdzie i jak się nauczył, było tajemnicą. Każde pytanie na ten 
temat zbywał powiedzonkiem: „jaka to znajomość, aby tyć, tyć". Wiadomo jednak 
było, że rozumie wszystko, co się mówi. Przy targach należało o tym zawsze 
pamiętać.
— Niech pan pilnuje tego Korka, panie Piotrze, bo zacznie gadki z chłopcami, a 
nasi pogadać lubią. Będzie chciał się dowiedzieć czegoś o każdym koniu — 
uprzedza Klimaszewski Janczara. — To twardy „zawodnik" i walczy o cenę konia, 
jak kiedyś o punkty na parkurze.
Tymczasem pani Maria prosiła wszystkich do mieszkania, gdzie stał już nakryty do 
śniadania stół. Na jego widok wyraz podziwu odbił się na twarzach państwa 
Sautreau i pana Capelli. Natomiast Kork ucałował dłoń pani Marii z całkiem 
nieniemiecką galanterią i oznajmił wszystkim, że gdyby nawet nie zarabiał na 
handlu końmi, to przyjeżdżałby zawsze — dla miłych gospodarzy. No i może... 
nalewki, którą go zawcze częstują.
— Dobrze, że wziąłem z nami tego Korka, bo nam trochę rozrusza Szwajcara — 
szepcze do ucha Klimaszewskiego jeden z przedstawicieli „Animexu".
— Niech pan się nie podnieca. On ich zmiękcza we własnym interesie, nie w naszym 
— równie cicho odpowiada pan Zygmunt. — Przyznam się, że wolałbym, żeby go nie 
było.
Tamten, z głupią miną, szybko odwraca się do pani Sautreau. W tym samym czasie, 
kiedy goście spożywali śniadanie
66
zakrapiane reklamowaną przez Korka nalewką, Małecki dopinał na ostatni guzik 
sprawę pokazu koni.
Wyprowadzono konie na padok i oprowadzano, by rozruszały się lekko. Małecki 
każdego obserwował, klepał, obmacywał nogi, kazał ustawiać prawidłowo, tak aby 
mieć pewność, że absolutnie wszystko jest, jak być powinno. Ofuknął jednego i 
drugiego z pracowników, kazał poprawić furażerkę, zaczesać opadające włosy czy 
obciągnąć mundur.
Ruszył jeszcze, aby przejść się po stajniach, bo „nigdy nie wiadomo, co może się 
zdarzyć". A nuż goście zechcą je obejrzeć? Wstyd, gdyby coś było nie tak, jak 
należy. We wrotach jednej z nich natknął się na Grażynę, która towarzyszyła 
prowadzonej przez stajennego Babette.
— Jak widzę, pani doktor, zdążyła się pani przyzwyczaić do swojej kobyłki, co? — 
zagadnął ją z uśmiechem.
— A pan nie przywiązuje się do koni? — odpowiedziała mu pytaniem Grażyna, 
uśmiechając się zadziornie. — Nie jest panu przykro, kiedy opuszczają stadninę?
— Jakby to powiedzieć, pani Grażynko... — Zwrócenie się do niej w ten sposób 
oznaczało, że będzie to wyznanie osobiste i szczere. — To jest tak: jeżeli koń 
osiąga dobrą cenę i idzie w świat, żeby zrobić karierę sportową czy na torze, to 
człowiek się cieszy. To przecież jego sukces.  Po to konia hodował, uczył, 
trenował. Potem, jak czyta, że na zawodach czy na torze taki koń wziął nagrodę, 
to czuje się, jakby sam ją brał. — Robi pauzę i na sekundę zamyśla się. Kiedy 
zaczyna znowu mówić, głos mu się zmienia. — Ale jest mi smutno i żal koni, które 
sprzedaje się na poniewierkę, na to, by poszły byle gdzie. I w końcu — na mięso. 
Żal, tak jak ludzi, którym się w życiu nie powiodło... Ale z drugiej strony — co 
robić z takim, który nie ma talentów ani nawet zdolności, wytrwałości czy siły? 
Żal go, ale
5*
67
na to się nic nie poradzi... — spogląda na lekarkę i uśmiecha się przyjaźnie: — 
To jak z dziećmi. Jedne wychodzą na doktorów, inżynierów, a trafi się i taki, 
który ledwie podstawówkę skończy. Nie wszyscy mogą być najlepsi.
~-r A Babette?
— To klacz, która będzie służyła do treningów, do spacerów i da sporo dobrych 
źrebaków. Jak ją pokryją dobrym ogierem, będzie miała doskonałe potomstwo. Ja to 
bym ją wziął do hodowli. I zobaczy pani doktor, że dadzą za nią dobrze. Dobrze 
będzie tam miała.
Grażyna przyznała koniuszemu rację. I tak rozstali się.
Konie stały gotowe do przeglądu. Każdy ze swoim opiekunem, każdy wyczyszczony, 
wyszczotkowany, błyszczący w promieniach słońca. Ogrodzenie wokół par-kuru, na 
którym miał odbywać się przegląd, upstrzył kolorowy wianuszek dzieci pracowników 
i ich kolegów z pobliskiej wsi. Pracownicy stadniny, ci, których nie wzywały 
pilne prace, stanęli także, by trochę popatrzeć, ale nieco z boku, aby nie 
rzucać się zbytnio dyrektorowi w oczy. Nie lubił, kiedy pracownicy przyglądali 
się czemuś, zamiast pracować — zaraz wymyśliłby robotę, która powinna być 
natychmiast wykonana. Trzeba przyznać, że miał do tego prawdziwy talent; zawsze 
znalazł coś, co rzeczywiście koniecznie trzeba było zrobić. Ale w tej chwili 
Klimaszewskiego bez reszty absorbowali kupcy wysiadający z bryki zaprzężonej w 
parę idealnie dobranych maścią koni.
Grażyna obserwowała to wszystko siedząc na małej trybunie, znajdującej się na 
jednym z dłuższych boków parkuru. Słońce grzało przyjemnie w plecy, rozleniwiało. 
Była zadowolona, że usiadła sama, że nie musi z nikim rozmawiać. Czuła się 
trochę tak, jakby patrzyła na film.
Najprzód przeprowadzono konie przed kupcami, a dy-
68
rektor i Janczar, przy pomocy tłumaczy, udzielali objaśnień i odpowiadali na 
pytania. Później znów ustawiono konie w równy szereg. Teraz zaczęły się właściwe 
oględziny. Kupujący oglądali nogi, macali ścięgna i muskuły,
69
zaglądali w zęby — zupełnie jak chłopi na targu. Wreszcie kazali przeprowadzić 
konie — to stępa, to kłusem — oraz ustawić tak, by mogli jak najdokładniej 
obejrzeć trzymanie nóg, głowy i proporcje ciała. Całe to koniarskie misterium 
odbywało się niemal bez słów; do Grażyny dolatywały tylko od czasu do czasu 
krótkie dyspozycje dawane masztalerzom i stajennym, które ci wykonywali 
błyskawicznie.
Zaczęło ją to wreszcie nudzić, kiedy zauważyła, że na polecenie dyrektora 
niektóre konie zostają odprowadzone w kierunku stajen. Między nimi była Babette.
— No, to nie kupili Babette! — powiedziała do siebie z nie ukrywaną radością.
Ale powiedziała to na tyle głośno, że siedzący za nią w następnym rzędzie 
Fronczakowski usłyszał i zaprotestował:
— Obawiam się, że nie. Biorą ją pod siodło. To zbyt ładna klacz, aby jej nie 
kupiono. Nie wiadomo tylko, kto kupił: Kork czy Szwajcar.
— A po czym pan poznał, że ją kupują?
— Bo za dobrze się znają, żeby nie kupić. A ceny u nas nie są wysokie. 
Sprzedadzą z dobrym zyskiem.
— Ciekawe, który kupi? — zainteresowała się Grażyna.
— Zobaczycie, że Szwajcar — zawyrokowała pani Krystyna. — Kobyłka podoba się 
szalenie jego żonie. Młoda i ładna, na pewno go namówi.
— Ale i Kork ma na nią chrapkę.
Wkrótce okazało się, że pani Krystyna ma rację. Kork i Sautreau odeszli na bok z 
przedstawicielem „Animexu" i dyrektorem i chwilę konferowali. Po czym Sautreau 
podszedł do żony i powiedział jej coś, ona zaś pocałowała go w policzek i 
podeszła do osiodłanej Babette, by jej dosiąść.
70
— A nie mówiłam! — cieszyła się z udanej prognozy Fronczakowska. — Przebili 
Korka, nie oglądając jej nawet pod siodłem.
Widok Szwajcarki z taką pewnością siebie dosiadającej Babette sprawił, że 
Grażyna poczuła małe ukłucie zazdrości w sercu. To nastawiło ją od razu 
krytycznie.
— Jak ona siedzi! — mruknęła, wskazując doktorostwu oczami, w jaki sposób tamta 
trzyma się w siodle. — Szkoda dla niej Babette!
Pani Sautreau istotnie nie miała najlepszej postawy. Nie była jednak jeźdźcem 
początkującym. Fronczakowski rozumiał chyba, co dzieje się z Grażyną. Powiedział 
miękko:
— Przyjrzyj się lepiej, Grażynko, to wcale nie jest zły jeździec. Zaraz 
zobaczysz, co potrafi. Pewnie będzie się nam chciała pokazać przy okazji tej 
próby konia.
Grażyna musiała przyznać w duchu rację doktorowi, gdy zobaczyła, jak tamta w 
dobrym stylu poprowadziła Babette na dwie przeszkody i przegalopowała wokół 
parkuru. Ale w sercu czuła zawiść, że to nie ona siedzi teraz na Babette i że 
„jej" wierzchówka należy do tamtej. Powiedziała więc głośno:
— Przyznaję, nieźle sobie radzi. Ale nie rewelacyjnie. Nikt nie podjął dyskusji. 
Resztę czasu przesiedzieli
milcząc i obserwując prezentację dzielności oferowanych koni.
Wieczorem tego samego dnia przyjechały dwa samochody, by zabrać część 
zakupionych koni. Grażyna wypełniła dokumenty zdrowotne konieczne dla wywozu ich 
za granicę. Zabierano trzy konie. Dwa kupił Sautreau, a jednego Capelli. Dwa 
dalsze, które zakupił Kork, miały pojechać samochodem mającym przybyć za parę 
dni.
Grażyna pożegnała Babette dając jej kostkę cukru. Poklepała klacz po lśniącej 
szyi i szybko odeszła, nie
71
chcąc,  by  ktoś  zobaczył,  że  „rozczula  się"  nad jej odjazdem.
Następnego dnia wszystko w stadninie wróciło do normy, tak jakby nigdy nie było 
małego święta, jakim wydawała się aukcja. Pracy od rana zapowiadało się sporo. 
Poza zwykłymi obowiązkami zaawizowano nadejście zapowiedzianych wcześniej koni 
do stajni sportowej.
— To i nowy trener zjawi się na pewno — stwierdził Małecki. — A na czym będzie 
pani teraz jeździła, pani Grażynko?
— Nie pytałam dyrektora.
— Niech pani poprosi o Fatmę albo Hektora.
Ale tego dnia nie poprosiła, bo nie było okazji. Za to pracy zwaliło się 
znacznie więcej, niż przypuszczała: w gospodarstwie zachorowały dwie maciory, a 
w stadninie grypa, tego roku wyjątkowo złośliwa, zaatakowała znów kilka źrebiąt.
Wracając ze stajni wieczorem od chorego na zapalenie oskrzeli źrebaka 
spostrzegła samochód do przewożenia koni, skręcający z szosy w bramę stadniny. 
Zostawiła więc w ambulatorium torbę i uzbrojona tylko w fonendo-skop poszła od 
razu w stronę stajni klubowej.
Właśnie kończono wyładunek koni. Były dorodne, wyglądały na zadbane i nawet 
zachowywały się dość spokojnie, mimo denerwującej podróży i nieznanego miejsca. 
Grażyna spostrzegła, że duża, mocno zbudowana gniada klacz, którą pierwszą 
prowadzono do stajni, ma na grzbiecie rozjątrzoną ranę od odparzenia przez 
siodło. Poleciła, by stajenny posmarował chore miejsce gencjaną, i zabroniła 
siodłania klaczy przez tydzień.
— Wie pani, co to za koń? — zagadnął ją Małecki, kiedy stali już pod boksami, w 
których umieszczono nowo przywiezione konie.
Spojrzała na miejsce, w którym normalnie wisiała
72
tabliczka z nazwą konia. Ale miejsce było puste. Został tylko jaśniejszy ślad po 
tej, którą zdjęto.
— To Fryga naszego nowego trenera klubowego. — W głosie koniuszego czuje się 
nieprzyjazną nutę.
— Ma pan zastrzeżenia do Stolarzewskiego? — rzuca pytanie Janczar, który wszedł 
właśnie do stajni.
— To jeździec, nie koniarz — odpowiada zdawkowo Małecki.
— Co pan przez to rozumie, panie Antoni? — pyta Grażyna.
— To jakiś tam inżynier czy coś takiego. Z końmi ma tyle do czynienia, co w 
siodle. A taki, co tylko jeździ, to nie koniarz.
— Ale jeździ dobrze, panie Małecki — broni Stolarzewskiego Janczar. — Zawody 
wygrywa bijąc koniarzy na łeb. Wzmocni nam sekcję i zajmie się treningami 
młodzieży...
— A pan, panie Piotrze?
— Ja będę miał więcej czasu na pracę w stadninie. Poza tym trzeba się trochę 
pouczyć. Mistrzem sportu nie będę, a życie leci... — zakończył sentencjonalnie.
Te słowa o lecącym życiu przypomniały się jej wieczorem, gdy siedziała nad 
kolejnym artykułem, danym przez Fronczakowskiego. Jej także życie „leciało" w 
Mokrej, ograniczone stajniami, gospodarstwem... Właściwie jedyną rozrywką były 
kontakty towarzyskie z Janczarami i doktorostwem. Od czasu pamiętnej konnej 
przejażdżki przestała prawie bywać u Klimaszewskich. Pani Maria wprawdzie 
zapraszała ją kilka razy, ale tylko wówczas, gdy dyrektora nie było. Inne 
kontakty, poza stadniną, jakoś nie układały się. Samotna młoda kobieta, tam 
gdzie przeważnie spotykały się tylko małżeństwa, nie była mile przez żony 
widziana, a samotni panowie trochę zbyt jednoznacznie chcieli układać wzajemne 
stosunki. Samot-
73
ność ciążyła jej coraz bardziej. Brakowało jej kogoś, dla kogo najważniejsza 
byłaby ona i jej sprawy, kogoś, z kim mogłaby się podzielić radościami i 
kłopotami, poradzić. Brakowało jej także, najzwyczajniej, kogoś, z kim można 
pójść do kina, potańczyć czy chociażby wybrać się do kawiarni w miasteczku.
Pokiwała nad sobą głową z politowaniem, włączyła radio i magnetofon, by 
przerobić i nagrać kolejny odcinek kursu radiowego dla zaawansowanych.
„Trzeba za młodu nabijać akumulatorek wiedzy, bo potem jest już za późno" — 
przypomniało się jej powiedzenie nieżyjącego już wuja, który miał wielkie 
zdolności, ale był leniwy. Gdy o tym mówił, był już mocno starszym panem. 
Dzisiejsze powiedzenie Janczara przypomniało jej o tym. Westchnęła więc i 
zabrała się do nauki.
Słoneczne dni skończyły się zaraz po przyjeździe nowych koni do stajni sportowej. 
W deszczu i chłodzie, jakie niesie ze sobą często druga dekada maja, Mokra 
wydawała się Grażynie ponura jak w czasie pierwszej nocy po przyjeździe. Toteż 
od rana była zdenerwowana. Na-krzyczała na Nowaka za to, że spóźnił się z 
wyjazdem, i za brud w sanitarce, której nie posprzątał po jakiejś „lewej" 
jeździe. W gospodarstwie stwierdziła, że kilku jej poleceń nie wykonano, co 
rozdrażniło ją jeszcze bardziej. Zareagowała nazbyt gwałtownie i gdy wracała do 
stadniny, było jej trochę głupio.
W Mokrej Fronczakowski przywitał ją pretensjami, że zbyt długo jej me było i 
musiał wykonywać zabieg tylko przy pomocy jednego z pracowników.
— Dobrze, że Janczar mi poasystował, kiedy pani rozbijała się gdzieś w terenie — 
fuknął na koniec.
— Nie mogłam być wcześniej! Przecież nie próżnowałam! — Zbyt późno zdaje sobie 
sprawę, że ton jej jest arogancki.
74
Fronczakowski podnosi głowę znad wypełnianych papierów i patrzy ponad okularami 
na Grażynę, która czuje, że rumieniec widoczny jest na jej twarzy.
— Rozumiem — mówi spokojnie, ale w jego głosie jest nutka zbliżającej się burzy. 
— Rozumiem. A teraz proszę zrobić zastrzyk Weście. To ta klacz, która stoi w 
sportowej.
— Co jej jest?
— W karcie jest opis choroby i zalecenia.
Po raz pierwszy Fronczakowski rozmawia z nią tym tonem. Grażyna, przybita, 
wlecze się do sportowej. Nic dziś jakoś nie idzie.
Stan klaczy jest ciężki. Grażyna badają dokładnie nie po to, by sprawdzić 
diagnozę Fronczakowskiego, ale by wsłuchać się i wczuć we wszystkie objawy 
choroby. Dopiero potem bierze się do robienia zastrzyku. Przez cały czas 
asystujący jej stajenny opowiada z przejęciem, jak wyglądały początkowe objawy, 
co on pomyślał i z czym „sam pan doktor się zgodził". Grażynę męczy to rozwlekłe 
opowiadanie, ale słucha bez słowa, obiecując sobie, że już dziś z niczym nie 
wyskoczy, że będzie lepiej panowała nad sobą.
Poprzez szum słów stajennego, których w jakiejś chwili właściwie przestała 
słuchać, dolatują do niej jakieś obce głosy, rozmawiające tuż obok. W pierwszej 
chwili nie zwróciła na nie uwagi. Dopiero wówczas, gdy wychodziła z boksu chorej 
klaczy, spojrzała w tamtą stronę.
Zatkało ją. Jakiś mężczyzna wyprowadzał z boksu osiodłaną już Frygę. A przecież 
ona zabroniła siodłania, dopóki rana na grzbiecie się nie zgoi. Zresztą — nie to 
jest ważne, że ona zabroniła... Jak można kłaść siodło na ranę, zmuszać do jazdy 
poranionego konia!
— Kto panu pozwolił siodłać tę klacz?! — Jej głos jest doniosły i ostry. Jest 
prawie krzykiem.
75
Mężczyzna zatrzymuje się, zaskoczony. Chwilę przygląda się jej oceniająco z 
przymrużonymi oczyma. Z lekkim uśmieszkiem odpowiada tonem, w którym słyszy się 
nutkę ironii:
— A co pani do tego, co robię z moim wierzchowcem?
— Natychmiast rozsiodłać konia i odprowadzić z powrotem do boksu! — Grażyna kipi 
ze złości.
Nieznajomy nie reaguje. Rusza spokojnie z miejsca, prowadząc Frygę za uzdę. Ale 
by wyjść ze stajni, musi usunąć z drogi Grażynę, która tarasuje przejście.
— Proszę mnie przepuścić — robi ruch ręką, jakby chciał ją odsunąć.
Ale Grażyna już nie panuje nad sobą.
— Łapy przy sobie! — krzyczy tak, że słychać ją na podwórzu. — Proszę zostawić 
konia i wyjść ze stajni, bo każę pana wyrzucić stajennym.
— Jakim prawem pani mi rozkazuje?!
— Jestem lekarzem weterynarii w tej stadninie. I proszę natychmiast...
— A ja jestem...
— Nie obchodzi mnie, kim pan jest! Rozkulbaczy pan zaraz tę kobyłę i postawi w 
boksie! Zrozumiał pan?!
Widać, że mężczyzna opanowuje się z trudnością i że zaraz wybuchnie. Ale 
spostrzega kogoś z tyłu, za Grażyną, i jego twarz rozpręża się lekko.
— Kolego Janczar. Dobrze, że pan jest. Ta pani szarogęsi się tutaj...
— Zabraniam panu siodłać tego konia. — Grażyna już nie krzyczy, ale i nie ukrywa 
wściekłości. Odwraca się od nieznajomego i staje twarzą do Janczara. — Panie 
Piotrze, bardzo proszę, żeby ta klacz znalazła się zaraz w boksie. Rozsiodłana. 
I proszę jej nie siodłać do zagojenia rany.
Wyraz twarzy Janczara upewniają, że teraz jej polece-
76
nie będzie spełnione. Nie czekając na odpowiedź, opuszcza stajnię, pozostawiając 
w niej obu mężczyzn.
— Kto to taki? — W głosie nieznajomego nie ma już tej pewności co przedtem.
— Stażystka weterynarii. -~- I to-to się tak rzuca?
To określenie, jak i ton, jakim zostało powiedziane, nie podobają się Janczarowi. 
Więc jego słowa są zimne, choć spokojne:
— Kolego Stolarzewski, proszę rozsiodłać kobyłę i zostawić ją w boksie.
— Ale...
— Bez „ale"... Za trzy dni będzie już pod siodło. A z naszymi lekarzami to pan 
nie wygra. Chyba na zawodach, z panią Grażyną.
— Co, ona jeździ? Jak się nazywa?
— Grażyna Białasówna. Nie może jej pan znać, ona dopiero zaczyna.
— Aaa... zaczyna! Rozumiem! — śmieje się ironicznie. — Gówniara... — mruczy pod 
nosem i odprowadza Frygę do boksu.
Źrebaki wracały z pastwiska. Szły powoli, pilnując się matek i rzadko tylko od 
nich odbiegając. Nad stadem wisiał tuman pyłu i wolno posuwał się w bok, pchany 
leniwym ruchem powietrza.
Grażyna przyglądała się koniom, szukając wzrokiem Carino. Dostrzegła go, idącego 
samotnie z boku. Zawołała i sięgnęła do kieszeni po kostkę cukru. Zobaczył ją, 
nastawił uszu i po chwili truchtem przybiegł. Wziął z dłoni kostkę i kiwając 
głową chrupał z zadowoleniem.
Ruszyli oboje w stronę stajen. Grażyna bardzo lubiła chodzić z idącym za nią 
krok w krok konikiem. Źrebak nauczył się tego już dość dawno; gdyby nie to, że
77
w stadninie nie dałoby się czegoś takiego przeprowadzić, najchętniej chodziłaby 
z nim w taki sposób zawsze, tak jak inni ludzie chadzają z psami. Raz nawet 
próbowała zagadnąć Klimaszewskiego, czy nie byłoby to możliwe. Ale jej pomysł 
nazwał dziecinadą. Nie wracała więcej do tej sprawy. Ale nieraz żałowała, że nie 
ma tyle pieniędzy, aby kupić sobie tego źrebaka na własność.
Idący obok Carino co pewien czas trącał ją pyszczkiem, jakby przypominał, że 
jest przy niej i że chętnie zjadłby jeszcze trochę słodyczy. Próbował nawet 
wsunąć pysk do kieszeni jej kurtki, w której, jak wiedział, zawsze znajdował się 
cukier lub chleb dla niego.
— Daj spokój, nie bądź namolny — skarciła go, odsuwając łagodnie jego łeb. — 
Poślinisz mi całą kurtkę. Następną kostkę dostaniesz w stajni.
Źrebak oczywiście nie rozumiał tego, co mówiła. Aksamitne chrapy znów, węsząc, 
zaczęły wciskać się w kieszeń. Taka zabawa trwała aż do samych wrót stajni.
— Obejrzy pani źrebaki, pani doktor? — Małecki wszedł tuż za nią do budynku. — 
Ten od Kaskady nie podoba mi się. Zmatowiał za bardzo i jest smutny.
Zbadała źrebaka, ale nic wykryć nie mogła. Poleciła więc rano przyprowadzić go 
do ambulatorium, a w razie pogorszenia — nawet budzić ją w nocy.
Niepokoił ją ten źrebak, który, puszczony luzem, nie pobiegł do matki i nie 
zaczął ssać, tylko powoli podszedł do poidła napić się wody. Postanowiła więc 
zaraz pójść do Fronczakowskiego, by z nim się skonsultować.
Gdy wychodziła ze stajni, natknęła się na wchodzącego do niej Klimaszewskiego z 
obcym mężczyzną, tym samym, z którym dwa dni temu miała starcie w stajni 
sportowej.
— Witam, pani Grażynko! — Klimaszewski był najwidoczniej w doskonałym humorze. 
Dawno już do niej się
78
tak nie odzywał. — Jak widzę,  szef orze w panią niemiłosiernie.
— Dzień dobry, panie dyrektorze. — Nie chciała podjąć tej nieformalnej tonacji. 
— Doktor Fronczakow- ? ski wcale we mnie nie orze. W każdym razie— ja nie 
narzekam.
— To się chwali — Klimaszewski zesztywniał. — Stało się coś?
— Jeden ze źrebaków choruje. Właśnie idę do doktora Fronczakowskiego.
— To dobrze, bo wolę, żeby on podejmował decyzję leczenia. — Klimaszewski, 
rozdrażniony, że jego próba zaakcentowania poufałych stosunków pomiędzy nimi nie 
powiodła się, nie przepuścił okazji do małej zemsty.
— I podejmuje, po konsultacji z koleżanką. — Fron-czakowski zjawił się, jakby 
przywołany myślami Grażyny. — Są jakieś problemy, Grażynko?
Ale zanim Grażyna zdążyła powiedzieć, o co chodzi, odezwał się Klimaszewski:
— Pozwolisz, że przedstawię ci pana inżyniera Stola-rzewskiego. Będzie 
instruktorem i trenerem w naszej sekcji jeździeckiej. Doktor Fronczakowski.
Doktorowi uznał za stosowne go przedstawić — pomyślała Grażyna, gdy tamci dwaj 
ściskali sobie dłonie. — Mnie potraktował jak smarkatą, której nie przedstawia 
się „pana trenera". Ma zamiar odwrócić się i odejść, gdy wzrok Klimaszewskiego 
przenosi się na nią.
— A to pani Białasówna, od niedawna prawa ręka naszego doktora.
Przez moment Grażyna zastanawia się, czy podać rękę temu „aroganckiemu bubkowi" 
— jak go w myślach nazwała. Ale byłoby to manifestowanie wrogości, dowodzące 
uprzedzeń nieproporcjonalnych do tego, jedynego
79
przecież pomiędzy nimi nieporozumienia. Uśmiecha się więc i wyciąga w jego 
stronę rękę.
— Przedwczoraj  miałam już okazję pana poznać.
— W jej głosie jest odrobina drwiny. Stolarzewski potrafi jednak znaleźć się w 
tej sytuacji.
— Ale nie miałem zaszczytu być pani przedstawiony, pani doktor — odpowiada 
natychmiast.
Jego uścisk dłoni jest przyjemny, krótki, męski. Skóra jest sucha, a przy tym 
ciepła. Teraz dopiero Grażyna przygląda mu się dokładniej: wysoki, wysportowany 
szatyn. Brunatnozielonkawe, wesołe oczy. I uśmiech, którego tylko ktoś bardzo 
uprzedzony nie nazwałby miłym. Ale te spostrzeżenia nie równoważą jakoś wrażenia 
z poprzedniego spotkania ani też instynktownej niechęci, która, kiedy ich oczy 
spotykają się, pogłębia się w Grażynie. Ta niechęć powoduje, że jej odpowiedź na 
jego kurtuazyjne odezwanie jest natychmiastowa. I wcale nie kurtuazyjna:
— Za to został pan zbesztany.
— O... oberwał pan od pani doktor? — Klimaszewski prawie ucieszył się, że ma 
okazję do pomówienia o tym zajściu. Widocznie musiał już o nim słyszeć od 
Janczara.
— Musiałam pana pouczyć, że koni z odparzeniami, których lekarz zakazał siodłać 
nie siodła się. — Grażyna mówi to tak, jakby recytowała Fronczakowskiemu 
regulamin.
— Siodłał pan konia wbrew poleceniu pani doktor?
— W pytaniu Fronczakowskiego jest święte oburzenie.
— Przepraszam, ale nie wiedziałem, że pani jest weterynarzem.
— Lekarzem weterynarii — poprawia Fronczakowski.
— Tak... Lekarzem... No i zaszło nieporozumienie.
— Stolarzewski jest trochę zbity z tropu. — Przepraszam. Naprawdę nie chciałem 
pani obrazić.
80
— Przyjmuję przeprosiny i nie mam żalu. — Grażyna jest zadowolona z siebie: dała 
mu po nosie i dobrze.
—  Przy okazji, panie dyrektorze, jakiego pan mi teraz przydzieli wierzchowca?
— Racja, została pani bez konia. Zaraz... zaraz coś wymyślimy.
— Dobrze pani jeździ? — pyta Stolarzewski. A widząc wahanie Grażyny rzuca: — 
Może Aldona by pani pasowała?
— To ta izabelowata klacz, która przyjechała razem z pańską Frygą?
— Tak, o niej myślę.
Zgodziła się, bo niby czemu miałaby protestować? Wprawdzie Małecki, który 
przyszedł pod koniec rozmowy, twierdził, że może to być zbyt ostry wierzchowiec 
dla mało doświadczonego jeźdźca, ale ambicja nie pozwalała Grażynie wycofać się 
z wcześniejszej decyzji. Przyjęła więc Aldonę, i tak zostało.
Wkrótce przekonała się, że wiadomość o scysji między nią a Stolarzewskim dotarła 
nie tylko do dyrektora, lecz rozniosła się po stadninie, przysparzając jej 
sympatii wśród pracowników. Łechtało to jej miłość własną, dodawało jakby 
znaczenia, a pomniejszało „tego in-żynierka", jak wyrażała się o Stolarzewskim. 
Została za to ofuknięta przez panią Krystynę.
— Jak możesz tak lekceważąco odzywać się o człowieku, o którym nic nie wiesz, 
którego wcale nie znasz?
—  powiedziała. — To, że ścięliście się przy pierwszym spotkaniu, o niczym 
jeszcze nie świadczy...
Grażyna nie mogła nie przyznać jej racji, tym bardziej że z każdym dniem ceniła 
doktorową coraz wyżej, przyjmując z radością jej matkowanie. Ale tym razem 
niewiele to pomogło. Jej niechęć do trenera przybierała na sile. Kim on był? — 
podsycałfl ją w sobie. Kabotynem,
6 — Dziewczyna i Carino
81
zarozumialcem, mającym się za „bóg-wie-co", wynoszącym się ponad nią... 
Przypominała sobie jego ironiczny ton przy pierwszym spotkaniu, przesadną, jej 
zdaniem, uprzejmość, kiedy przedstawiał ją dyrektor. Nie, Stola-rzewski drażnił 
ją i denerwował, choć obiektywnie przyznawała, że był przystojnym mężczyzną.
W trakcie codziennych jazd pod okiem Małeckiego, które znowu podjęła, Aldona 
zachowywała się bardzo spokojnie. Koniuszy był skłonny przyznać, że tym razem 
musiał zawieść go instynkt i znajomość końskich charakterów i że pomylił się w 
ocenie klaczy. Grażyna zaś polubiła nawet swoją nową wierzchówkę.
Po dwóch tygodniach Stolarzewski, urządziwszy się już w nowym miejscu pracy w 
miasteczku, zaproponował niedzielny spacer sekcji jeździeckiej w celu zapoznania 
się wszystkich jej członków z nowym trenerem.
Dzień zapowiadał się gorący, jeden z tych, jakie trafiają się w początkach 
czerwca, gdy wieją południowe wiatry. Grażyna ubrała się więc tylko w cienką 
bawełnianą koszulę, by nie spocić się w czasie jazdy. Liczyła się z tym, że 
nowemu trenerowi może wpaść do głowy pomysł wypróbowania w ostrej jeździe 
umiejętności klubowiczów. Właściwie nawet cieszyła ją taka możliwość.
Zaczęło się od spokojnej jazdy na padoku, korekty dosiadu i rutynowych ćwiczeń, 
które dzień w dzień powinny być powtarzane. Stolarzewski miał bardzo spokojny i 
przyjemny sposób podawania komend, które w jego wydaniu brzmiały raczej jak 
zalecenia, co „odwojs-kowiało" trening. Następnie całą grupą wyjechali poza 
teren stadniny.
, Z powodu zbyt dużych różnic w kwalifikacjach jeździeckich członków klubu 
postanowiono podzielić się na dwie grupy. Jedna — doświadczonych jeźdźców — 
miała
82
zrobić bieg terenowy, druga, składająca się z nowicjuszy i pań, odbyć 
spokojniejszą przejażdżkę. Nad pierwszą objął przewodnictwo Janczar, druga 
przypadła Stolarze-wskiemu, który słabiej znał okolicę.
— Może pani dyrektorowa pojedzie pierwsza, jako znająca najlepiej teren — 
rozpoczął Stolarzewski ustalenie kolejności. — Ja na końcu, żeby mieć oko na 
wszystkich...
Grażynie wypadło jechać tuż przed nim, na przedostatniej pozycji. Niezbyt była 
zadowolona, wolałaby być dalej od trenera, a bliżej Janczarowej, jadącej w 
środku.
Póki jechali wąską ścieżką, Aldona szła spokojnie, lecz kiedy wyjechali na 
szeroką drogę, zaczęła ciągnąć do przodu, zdradzając jednocześnie rosnące 
zdenerwowanie. Utrzymanie jej zaczynało sprawiać Grażynie trudność pomimo 
silnego ściągania wodzy.
— Ma pani kłopoty z koniem? — dobiegło ją z tyłu pytanie Stolarzewskiego.
— Nie, a bo co? — odparła, nie chcąc się przyznać, że ledwie powstrzymuje 
wierzchowca.
— To proszę trzymać konia.
Rzeczywiście, była już prawie równo z jadącym przed nią dwunastoletnim Marysiem 
Dziubą, synkiem jednego z pracowników stadniny, który też zaczął w tym roku 
jeździć konno. Ściągnęła więc z całej siły wodze i przyhamowała klacz. Ale nie 
na długo.
Co za cholerna szkapa — zdenerwowała się. — Ciągnie i ciągnie. Przecież nie dam 
rady walczyć tak z nią przez cały spacer.
Od czoła ruszono kłusem i korzystając z tego Aldona zaczęła znów przyspieszać.
— Proszę trzymać się prosto, pani Grażyno. Łokcie przy sobie i trzymać konia, bo 
leci.
Każde słowo Stolarzewskiego denerwowało ją coraz
6*
83
bardziej. Wiedziała, że garbi się z wysiłku ściągania wodzy, że łokcie same 
odsuwają się od ciała, a jej siły są za małe, by utrzymać to piekielne zwierzę!
— Chciałabym pojechać w przodzie, panie trenerze
—  zawołała do tyłu. — Strasznie ciągnie ta kobyła.
— I nie czekając na jego zgodę popuściła wodze. Aldona przeszła natychmiast w 
wyciągnięty kłus. Wyprzedziły Marysia i zaczęły zbliżać się do jadącej przed nim 
Fronczakowskiej. Stolarzewski znalazł się przy Grażynie.
— Co pani wyprawia? Proszę wrócić na swoje miejsce! Nie może pani utrzymać konia?
— Nie, nie mogę! — była wściekła na siebie, na Aldonę i na niego.
— Proszę się postarać. Przecież to pani powoduje koniem, nie on panią. Prawda?
— Jej potrzebny jest munsztuk! — rzuciła z wyrzutem.
— Następnym razem założymy. A teraz proszę wrócić na swoje miejsce.
Szarpnęła tak mocno za wodze, że kobyła przysiadła i stanęła. Przeczekali, aż 
Maryś odjedzie kawałek i ruszyli stępa, by po chwili przejść w kłus. Grażyna 
zacięła zęby i powstrzymywała z całych sił wierzchowca. Mimo że była silna i 
wytrzymała, nie dawała już jednak rady.
Wyjechali na szeroką przestrzeń łąk, które ciągnęły się od lasu do zabudowań wsi 
i łączyły dalej z ogrodzonymi wybiegami dla koni.
— A teraz proszę zrobić zwrot w prawo i jedziemy strzemię w strzemię — wydał 
komendę Stolarzewski.
Zwrot zakłócił porządek, ale dość szybko utworzyła się znowu linia koni idących 
równolegle.
— Lekki galop! — woła Stolarzewski i jego Fryga wysuwa się do przodu.
Aldona robi to samo; stało się to tak niespodziewanie,
84
że Grażyna nie jest w stanie zareagować natychmiast. Kiedy zaczyna ściągać wodze, 
zdaje sobie sprawę, że wierzchówka nie reaguje. Słyszy wołanie Stolarzewskie-go, 
by zatrzymała konia, słyszy krzyki innych jeźdźców, ale już nie panuje nad 
zwierzęciem, które unosi ją w stronę widniejących daleko przed nią zabudowań 
stadniny. Nie daje za wygraną, zaczyna szarpać wodze, ściągając je to w jedną, 
to w drugą stronę. Ale bez rezultatu.
Stolarzewski pierwszy zorientował się, że koń Grażyny poniósł. Krzyknął do grupy, 
żeby jechała stępa, a sam pchnął Frygę w pościg. Ale nie miał szans dojścia do 
ponoszącej Aldony; rozszalała klacz rwała do przodu, zwiększając stale dystans.
Nikt z nich nie zauważył, że scena ta ma niespodziewanego widza: był nim Małecki, 
który właśnie postanowił sprawdzić, jak sprawują się roczniaki, które pasły się 
na najdalszym wybiegu, przylegającym do łąk. Przyglądał im się najpierw z daleka, 
a potem przelazł pod ogrodzeniem i wszedł między nie. Przyzwyczajone do niego i 
do chleba, który nosił zawsze w kieszeniach, otoczyły go zwartym kręgiem. Nagle 
do jego uszu dotarły jakieś okrzyki, zbliżający się tętent...
W pierwszej chwili nie mógł zorientować się, skąd dochodzą. Kiedy zrozumiał, że 
coś musi się dziać na łąkach, wyszedł spomiędzy roczniaków i podszedł do 
ogrodzenia.
— Zgłupieli! — ocenił krótko to, co zobaczył: dwoje jeźdźców robiło sobie na 
łąkach wyścigi, wyciskając z koni wszystkie siły.
Ale po sekundzie już zaczął się orientować w sytuacji. Po chwili poznał także, 
kto siedzi na ponoszącym wierzchowcu. Znał tylko jeden sposób, by jej pomóc. 
Wskakuje więc na żerdzie ogrodzenia i krzyczy do niej, licząc że wiejący od 
niego wiatr zaniesie te słowa, a ona usłyszy je i zrozumie:
86
— Batem ją, Grażyna! Batem i niech leci! Batem! Batem!
Krzyczy, ile sił w gardle i płucach. A widząc, że dziewczyna nie słyszy go, 
zeskakuje z ogrodzenia i biegnie w jej stronę.
Grażyna zaczęła odczuwać strach. Bała się, że koń się potknie i ona wyleci z 
siodła, a noga zostanie w strzemieniu, jak to słyszała w wielu opowiadaniach, i 
że koń będzie ją włóczył po polu, co widziała w jakimś filmie. Potem widziała 
siebie walącą się z koniem, przygniecioną jego ciężarem, ze zmiażdżonymi żebrami, 
strzaskaną nogą... Obrazy tych i innych możliwych nieszczęść przelatywały jej 
przez głowę, a równocześnie widziała ostro, jak na zwolnionym filmie, to, co 
działo się dookoła: zbliżające się z prawej strony ogrodzenia wypasów i 
wyłaniające się zza drzew zabudowania stadniny.
Jeśli Aldona wpadnie ze mną do stajni, to śmierć! Zabije mnie! — uprzytamnia 
sobie z przerażeniem. Zeskoczyć — to śmierć także. Serce dławi gdzieś w gardle. 
Ale w tej samej chwili spostrzega biegnącego od strony ogrodzenia wypasów 
człowieka. To Małecki. Poznaje jego ciężką sylwetkę. Biegnie ku niej i macha 
rękami. Coś krzyczy. Do Grażyny docierają nareszcie słowa. Chwyta wodze w lewą 
rękę i puszcza je swobodnie, a prawą zaczyna okładać wierzchówkę po zadzie. 
Równocześnie bije ją obcasami w brzuch.
Pod szpicrutą Aldona spręża się w sobie. Jeszcze przyspiesza. Figurka Małeckiego 
rośnie, jest coraz bliżej. Ciągle krzyczy:
— Ściągaj! Wolno ściągaj! I w lewo... w lewo... Lekko ściągnęła w lewo i... 
Aldona zareagowała! Łagodnym łukiem, powoli zwalniając bieg, odeszła od
ogrodzeń wypasów i zrobiwszy koło znalazła się przy Małeckim w tej samej chwili, 
w której dognał ją Stolarzewski.
87
— Pan wiedział, co to za kobyła! — zaatakował go z miejsca koniuszy. — Wiedział 
i dał takiego znarowionego konia pani doktor! To miał być może kawał? Gówniarz!
Nie czekając na reakcję Stolarzewskiego, Małecki wziął Aldonę za uzdę i 
poprowadził w stronę stadniny. Stola-rzewski uniósł się w strzemionach, chciał 
krzyknąć coś w ślad za Małeckim. Ale zrezygnował. Opadł na siodło, zawrócił 
konia i odjechał do pozostawionej pod lasem grupy.
Małecki szedł milcząc przez jakiś czas. Poklepywał uspokajająco klacz po szyi. 
Grażyna milczała także, czuła, że dopiero teraz przychodzi reakcja po napięciu 
nerwowym. Wreszcie odezwała się z trudem:
— Panie Antoni! Dziękuję, bo gdyby nie pan...
— Nic by się nie stało, pani Grażynko — mówi po ojcowsku koniuszy i odwraca ku 
niej spokojną, uśmiechniętą twarz. — Ale muszę pani pogratulować. Bo trzyma się 
pani w siodle jak przedwojenny ułan.
— Parę razy myślałam, że spadnę.
— Ale nie spadła pani. To grunt. Będzie z pani jeździec z prawdziwego zdarzenia! 
A teraz lekkim kłusikiem do stadniny i ostudzić kobyłę po rozkulbaczeniu, ale w 
czapraku. — Puszcza uzdę konia i skręca w bok, dróżką prowadzącą do domków, 
gdzie mieszkają pracownicy.
Tego samego dnia po południu dyrektor Klimaszewski odbył rozmowę z koniuszym, 
Grażyną, a na koniec ze Stolarzewskim, który wyszedł od niego czerwony jak burak.
W poniedziałek zjawił się na treningu i prowadził go tak, jakby nic się nie 
stało. Ale wszyscy wiedzieli, że jego opinia mocno ucierpiała po tym zdarzeniu. 
Ludzie patrzyli na niego z niechęcią i było jasne, że aby zdobyć sobie trochę 
sympatii w Mokrej, będzie musiał długo na nią pracować i bardzo się starać.
88
Natomiast Grażyna zyskała sobie ogólne uznanie. Nie tylko tym, że nie 
„rozrobiła" tej sprawy. Przede wszystkim dlatego, że okazała się dobrym jeźdźcem: 
potrafiła opanować ponoszącego ją konia i wrócić na nim do stajni.
— Jakiego pani chce wierzchowca? — spytał ją w trakcie niedzielnej rozmowy 
dyrektor Klimaszewski.
— Mam przecież Aldonę — odparła. I dodała: — Teraz już ją poznałam i wiem, jak z 
nią postępować. Chcę jeździć na niej dalej, to dobry koń.
Klimaszewski czy też ktoś inny powtórzył tę rozmowę; wkrótce odpowiedź Grażyny 
znali wszyscy. Być może dotarła także do Stolarzewskiego. A może to, na co 
zdecydował się po paru dniach, nie miało z nią nic wspólnego? Pewnego popołudnia 
pojawił się w stadninie. Pod spojrzeniami ludzi, którzy wiedzieli o niedawnym 
zdarzeniu, kręcił się chwilę po terenie, wreszcie zaszedł do Fronczakowskich, 
gdzie spodziewał się zastać Grażynę. Otworzył mu doktor. Chwilę mówili o czymś 
cicho, po czym Fronczakowski wprowadził go do pokoju, w którym były obydwie 
panie.
— Grażynko — powiedział od drzwi — pan Stolarzew-ski ma ci coś do powiedzenia.
Kobiety popatrzyły na stojącego w drzwiach Stolarzewskiego. Ten zrobił kilka 
kroków w stronę Grażyny i skłoniwszy głowę powiedział:
— Chciałbym przeprosić panią za to, co się stało. Nie mogę sobie darować, że do 
tego doszło — ukłonił się i szybko opuścił pokój.
— No, musisz przyznać, że jednak potrafił zachować się w tej sytuacji — 
powiedziała Fronczakowska.
Grażyna przytaknęła. Ale widać było, że bez przekonania. Po prostu nie lubiła 
trenera.
89
/
III
Letnie dni mijały szybciej od zimowych. Może dlatego, że nie czuła się już obco 
w Mokrej, a może po prostu były bardziej urozmaicone. Odkąd zrobiło się ciepło, 
do stadniny częściej zjeżdżali ludzie z miasta — to służbowo, to znów po to, by 
odwiedzić znajomych. Czasami nawet miano dość tych odwiedzin, niektórzy 
wzdychali, jak by to było dobrze, gdyby w najbliższy świąteczny dzień nikt nie 
przyjechał. Ale gdy się zjawiali, gościnność brała górę, witano przyjeżdżających 
serdecznie.
Wraz z ruchem ludzi wzrastał ruch zwierząt. Niektóre konie odchodziły, inne 
zjawiały się. Wracały konie z toru, po zakończonej karierze, głównie klacze 
przeznaczone na matki przyszłych zwycięzców. Wracały lub odjeżdżały konie 
sportowe biorące udział w zawodach czy mityngach. Były i takie, które „szły na 
mięso i skórę" lub do pracy, sprzedawane „do ludzi". Tych Grażyna żałowała. Za 
każdym razem, gdy wystawiała zaświadczenie o stanie zdrowia takiego zwierzęcia, 
robiło jej się smutno.
W lipcu zjawiła się w stadninie grupa studentów na wczasy w siodle i przez dwa 
tygodnie było bardzo wesoło. Tylko że właśnie wtedy Grażyna miała kłopoty ze 
zdrowiem bydła w gospodarstwie i musiała pomagać doktorowi Koniecznemu w ośrodku. 
Mimo wszystko
90
jazd i treningów nie zaniedbywała, a nawet na zawodach zorganizowanych w 
stadninie zdołała zająć czwarte miejsce w grupie początkujących. Pomiędzy nią a 
Stolarzew-skim trwało coś w rodzaju niechętnego zawieszenia broni. „Pan trener", 
jak zawsze o nim mówiła, podkreślił nawet kilkakrotnie, że uważa ją za talent 
jeździecki. Twierdził, że gdyby trenowała więcej, mogłaby nawet myśleć o 
karierze sportowej.
— Jeszcze godzinę, dwie godziny dziennie, pani doktor, a będzie można pomyśleć o 
WKKW — namawiał. — No, nie w tym roku, ale, powiedzmy, w przyszłym...
Odpowiedziała, że nie myśli o karierze sportowej, choćby dlatego, że na zawodach 
będzie musiała się z nim spotykać, a trenować więcej nie myśli. Przełknął 
impertynencję i nie dał poznać po sobie, że musiało dotknąć go to oświadczenie. 
Jej też .później było trochę żal, że tak niegrzecznie potraktowała człowieka, 
który kilkakrotnie próbował nawiązać lepsze stosunki i zrehabilitować się w jej 
oczach. Ale nie potrafiła zdobyć się na odwrót, kiedy tyle ludzi z jej własnych 
ust słyszało, że „z tym mydłkiem nie chce mieć do czynienia".
Jedyna rzecz, która ciążyła Grażynie, to samotność, tym bardziej że narażała ją 
na pytania ze strony życzliwych, ale niezbyt taktownych ludzi, lub wręcz na 
słowa współczucia, które w tej sytuacji brzmiały jak obelgi. Nie pociągały jej 
przelotne zbliżenia, ciągle jeszcze wierzyła, że spotka wreszcie kogoś, kto 
będzie naprawdę bliski. O tym wszystkim można było czasami porozmawiać z panią 
Krystyną. Tym rozmowom brakowało jednak atmosfery, jaka cechuje zwierzenia 
przyjaciółek — tak może mogłaby mówić z matką czy starszą siostrą... Ale od nich 
obydwu oddalała się jakoś i z żalem stwierdzała, że coraz mniej rozumieją jej 
problemy. W samotności pozostawało jej tylko wypłakać swoje kłopoty w grzywę
91
Carino, który co prawda nic z tego nie rozumiał i nic nie mógł poradzić, ale 
cierpliwie wszystkiego wysłuchiwał.
Nadchodząca jesień dawała znać o sobie chłodnymi wieczorami i coraz częstszymi 
szarugami. Właśnie któregoś z takich szarych, już jesiennych dni zajechały pod 
stajnię dwa wielkie transportery koni.
Dwanaście półtoraroczniaków ubranych w czapraki szykowano do załadunku na 
samochody, w których miały odbyć swą pierwszą wielką podróż. Konie nerwowo 
kręciły się, chrapały i strzygły uszami, czuły, że dzieje się coś nienormalnego, 
coś, czego nigdy przedtem nie było. Doktor Fronczakowski podpisywał dokumenty 
dotyczące zdrowia źrebaków, wcześniej już przygotowane przez Grażynę. Ona z 
Janczarem sprawdzali raz jeszcze, czy wszystko jest w porządku. Wreszcie 
przygotowania zostały zakończone, konie znalazły się w wozach, które ruszyły w 
stronę bramy.
— No, to ładne stadko pojechało w tym roku. — Klimaszewski jest w dobrym humorze. 
— Teraz poczekamy na przyszły sezon i na nagrody, które nam zaczną przynosić...
— A tak niedawno twierdził pan, że boi się „zapeszyć"
— wtrąca przekornie Grażyna.
— Tfu, tfu, na psa urok! Nic nie mówiłem! Odpukać w nie malowane! — reflektuje 
się dyrektor. Podchodzi do drzwi stajni i puka tam, gdzie farba jest odrapana. 
Jego myśli od razu przybierają nowy kierunek: — Trzeba by odmalować. Nie sądzi 
pan, panie Piotrze?
— Tak. Ale malowanie stolarki w stajniach jest w planie dopiero na wiosnę.
— Na wiosnę? No trudno, niech będzie na wiosnę.
— Klimaszewski robi ruch, jakby chciał odejść, ale jeszcze zatrzymuje się w pół 
kroku. — Jutro odstawiamy źrebaki.
92
I zacznijcie pomału wiązać — rzuca dyspozycję i odchodzi.
Grażyna przez krótką chwilę patrzy za nim z uśmiechem. Na szczęście jej stosunki 
z dyrektorem ostatnio bardzo się poprawiły. Powoli zapomina o przykrym zgrzycie, 
który zmącił atmosferę pierwszych miesięcy jej pobytu w Mokrej. Teraz nawet 
lubiła porozmawiać z dyrektorem, od którego można się było dowiedzieć niejednego 
o koniach i o ludziach. A zwłaszcza o „u-kładach", od których w małym światku, w 
którym teraz żyła, często tak wiele zależało. Ale tym razem zainteresowało ją 
coś innego.
— To i Carino będzie wśród tych źrebaków?
Gdy uzyskała od Janczara potwierdzenie, postanowiła tak ułożyć następnego dnia 
swoje zajęcia, by móc asystować przy tym nie zawsze dobrze znoszonym przez 
źrebaki zabiegu.
Gdy następnego dnia weszła do stajni, w której dotychczas stały półtoraroczniaki, 
zastała masztalerzy kończących rozściełanie słomy w świeżo pobielonych wapnem, 
wyszorowanych boksach. Pachniało słomą i środkami dezynfekcyjnymi.
— Już po generalnych porządkach? — zagadnęła starszego masztalerza nadzorującego 
tę stajnię.
— Tak, pani doktor. Zaraz jak tylko wrócą z wybiegu, będziemy wprowadzali odsady.
Poszła naprzeciw wracającemu tabunowi.
Już z daleka zauważyła go, jak szedł pomiędzy ogrodzeniami wybiegów. Źrebaki 
trzymały się blisko matek. Tylko na końcu samotnie podążał jeden. Carino.
Gdy ją zobaczył, podbiegł kłusem i zaczął szukać przysmaków. Dała mu kawałek 
chleba i wprowadziła do boksu. Chwilę obserwowała, jak obwąchuje nowe mieszkanie 
i widząc, że jest spokojny, wyszła ze stajni. Spieszyła
93
się, by pomóc doktorowi Fronczakowskiemu w opisywaniu preparatów; gromadził je 
szykując się do napisania pracy, która miałaby być ukoronowaniem jego kariery 
zawodowej. Doktor marzył od dawna o habilitacji i karierze naukowej, co przez 
lata nie było możliwe ze względu na układy rodzinne.
Wszystkie źrebaki znalazły się już w boksach. Kręciły się teraz niespokojnie, 
rżąc za matkami, które w sąsiedniej stajni odpowiadały im równie żałosnymi, 
niespokojnymi głosami.
— Stary kazał wiązać już dzisiaj — przypomina jeden ze stajennych.
— No to dziś przywiążemy Carino i Ganimedesa
—  wyrokuje masztalerz Dziuba, który ma pieczę nad odsadami.
Najpierw założono kantary.
Źrebaki trzęsły łbami, chcąc zrzucić z nich rzemienie, ale dość szybko 
zrezygnowały. Tym bardziej że zajęte były jedzeniem, w czym nie przeszkadzały 
oplatające głowy rzemienie.
— Nie mówiłem, że oba dadzą się szybko uwiązać
—  rzuca, któryś ze stajennych, dopinając łańcuch do kółka kantaru Carino.
To samo zrobiono z Ganimedesem; ten boczył się trochę, błyskał oczami na 
brzęczący ciężar uczepiony przy kantarze — koniec łańcucha wciąż jeszcze nie był 
umocowany do żłobu. Ale to trwało krótko, już po chwili znów zanurzył pysk w 
żłobie.
Chcąc dać źrebakom czas na przyzwyczajenie się do nowej sytuacji, stajenni 
wyszli na zewnątrz, na papierosa. Tam zastał ich Janczar i z miejsca obrugał za 
brak wiadra z wodą obok miejsca, w którym palili. I za to, że źrebaki jeszcze 
nie uwiązane.
— Właśnie mieliśmy zacząć — tłumaczył się Dziuba.
94
— Które?
— Carino i Ganimedesa.
— Uważajcie    na    Ganimedesa,    bo    to    histeryk
— ostrzegł Janczar.
Weszli do stajni i stanęli przed boksem Carino.
— No, to zacznijmy od Carino. Z nim nie powinno być żadnych kłopotów. Łagodny i 
rozpieszczony jak rzadko które zwierzę — powiedział Janczar.
Wchodzi do boksu. Carino odwraca się do niego, pobrzękując łańcuchem. Ten odgłos 
denerwuje konia, więc wstrząsa łbem, aby się oswobodzić. Powoduje to jeszcze 
większy hałas.
— Hooo, ho... maleńki. — Kostka cukru i śpiewny, uspokajający głos człowieka 
dają natychmiastowy efekt.
— No proszę, jaki spokojny. Zaraz go zapnę.
Z tymi słowami Dziuba schyla się i przypina karabińczyk łańcucha do kółka 
zamocowanego przy żłobie. Carino, klepany przez Janczara, nie reaguje. Dostaje 
więc za to następną kostkę cukru.
— Bądź grzeczny — mówi do niego zootechnik i wychodzi z boksu. — Wiążcie teraz 
Ganimedesa i uważajcie, żeby czego nie było... — zwraca się do masztalerza i 
stajennych.
— Co ma być? — Masztalerz jest pewny siebie. — Najedzą się i będą spokojnie 
stały. Może trochę po-brykają, i to wszystko. Na wieczór najlepiej jest wiązać.
Kiedy Klimaszewski wszedł do tak zwanej pracowni doktora Fronczakowskiego, 
Grażyna nie przerwała pracy. Była zbyt pochłonięta opisem eksponatu, by się od 
tego oderwać. Ta praca wciągała ją coraz bardziej, tak jak i wertowanie 
czasopism fachowych. Może w tym pogłębianiu wiedzy szukała antidotum na 
samotność?
95
A może praca polegająca na analizowaniu zjawisk miała być jej pasją życiową?
Kiedyś, gdy dyskutowała na tematy zawodowe z doktorem, pani Krystyna spojrzała 
na nią uważnie i odwracając się do męża powiedziała zaskoczona:
— Słuchaj, nasza Grażynka ma chyba zacięcie naukowe? Nie sądzisz, Heniu?
Fronczakowski przytaknął żonie, a potem długo mówił o wkładzie pracy, jaki 
Grażyna wniosła do jego badań. Pierwszy raz ktoś tak entuzjastycznie ocenił jej 
działalność. Była to wielka satysfakcja: ten, tak sceptycznie odnoszący się z 
początku do kobiety weterynarza, doskonały lekarz mówił o niej w ten sposób. 
Słowa Fron-czakowskiego uznała za potwierdzenie wyboru swojej drogi życiowej. 
Często po tej rozmowie przypominała je sobie — w chwilach słabości dawały 
pewność, że osiągnie to, ku czemu zmierza.
Prace wykonywane dla Fronczakowskiego traktowała jako ćwiczenia do przyszłych 
samodzielnych badań, które chciała kiedyś podjąć. Coraz częściej bowiem myślała 
o pracy naukowej. Pragnęła osiągnąć w życiu coś więcej niż tylko stanowisko 
lekarza stadniny w Mokrej.
Tak więc i tym razem skupiona na materiałach znajdujących się przed nią nie 
zwracała uwagi na to, co dzieje się za jej plecami. I dopiero podniesiony głos, 
a może nawet bardziej treść wypowiedzianych słów kazały jej obrócić głowę.
— Powinieneś był mi powiedzieć, że przenosisz się do Warszawy!
— Przenoszę się? — Fronczakowski był szczerze zdziwiony.
— Kto ci to powiedział? Powtarzam, że nic o tym nie wiem.
— Ale jutro wyjeżdżasz!
96
— Co dwa tygodnie jeżdżę, za twoją zgodą.
— A mnie powiedziano, że jedziesz, żeby omówić sprawę przeniesienia się tam na 
stałe, że masz tam pracować i że to już jest załatwione!
— Nic nie jest załatwione! Nigdzie nie jadę na stałe! Ale jak będziesz na mnie 
krzyczał, Zygmunt, to rzeczywiście poszukam sobie innej pracy.
Klimaszewski sapał przez chwilę, ale już milczał. Podrapał się po głowie, 
szczęki chodziły mu przy tym, jakby żuł gumę.
— Wiem, że padała moja kandydatura na pewne stanowisko — Fronczakowski mówił 
bardzo spokojnie.
— Ale mało to kandydatur dyskutuje się, a na stanowisko idzie zupełnie ktoś inny? 
To, że wspomniano o mnie, wiem zresztą nieoficjalnie. A że mnie się nie spieszy 
z wyjazdem z Mokrej, więc nie'dopytywałem się i nic nie robiłem w tym kierunku, 
by to stanowisko otrzymać. Tobie też nie mówiłem, bo o czym? Że poszła taka 
plotka? Bardzo wątpię, żeby coś z tego wyszło. A gdyby nawet, to na pewno nie 
wyjechałbym bez uprzedzenia ciebie. I nie zostawiłbym cię na lodzie.
— Przepraszam — Klimaszewski uspokoił się wreszcie. — Ale, wiesz, zimno mi się 
zrobiło, gdy pomyślałem, że mogę pozostać bez lekarza.
— Przecież jest pani Grażyna.
— Żartujesz! — znów wybucha Klimaszewski i w tym momencie  dostrzega  wstającą  
od   stołu   Białasównę.
— Wybaczy pani... Chodziło mi tylko o to, że ma pani jeszcze za mało 
doświadczenia.
— Oczywiście, rozumiem. Ja sama nie czułabym się na siłach — zaczyna Grażyna, 
ale Fronczakowski przerywa jej gestem ręki i mówi do dyrektora:
— Nie martw się zawczasu. Gdyby nawet się te plotki sprawdziły i gdybym tę 
propozycję przyjął, to przecież nie
7 — Dziewczyna i Carino
97
żyjemy na pustyni i o lekarza weterynarii z dużym doświadczeniem nie tak trudno. 
Na pewno znajdziesz kogoś dobrego. Jeśli będzie potrzeba...
Ale nie dane mu jest dokończyć myśli. Drzwi otwierają się gwałtownie, do 
pracowni wpada mały Dziuba:
— Panie dyrektorze, wypadek u odsadów! — woła zdenerwowany.
— Co jest?! — Klimaszewski zrywa się z miejsca.
— Nie wiem. Kazali szukać pana dyrektora i któregoś z lekarzy. Posłali po 
karetkę pogotowia!
Klimaszewski wyskoczył z pracowni, krzyknąwszy coś, co brzmiało jak zduszone 
przekleństwo. Chłopiec pobiegł za nim. Fronczakowski i Grażyna zaczęli szybko 
zbierać torby podręczne. Po chwili już biegli w stronę stajen, mijając po drodze 
innych nadbiegających ludzi.
W stajni, na belach siana, leżał masztalerz i cicho jęczał. Kilka pochylonych 
nad nim osób próbowało go uspokoić. Przed otwartymi drzwiami boksu Ganimedesa 
stał Małecki i nerwowo drapał się po karku.
Klimaszewski pierwszy wpadł do stajni i zatrzymał się przy leżącym.
— Co się stało?
— Ganimedes kopnął go w kolano — poinformował jeden ze stajennych.
Małecki szybko podchodzi do Klimaszewskiego.
— Z Ganimedesem niedobrze. Czy doktor już idzie? — W głosie koniuszego jest taki 
niepokój, że Klimaszewski prawie wbiega do boksu źrebaka.
Na ściółce leży Ganimedes z otwartym pyskiem, jego oddech jest świszczący i 
przerywany. Boki pracują z trudem i są mokre od potu. Klimaszewski pochyla się 
nad nim i dotyka jego szyi. Potem przenosi spojrzenie na Małeckiego. Oczy ich 
spotykają się, w spojrzeniu koniuszego jest bezradność.
98
— Doktor Fronczakowski! — krzyczy Klimaszewski tak, że w stajni robi się cicho.
W tej ciszy słychać kroki dwojga biegnących ludzi. Fronczakowski wpada do boksu 
i klęka przy głowie źrebaka. Grażyna z torbą zostaje przy drzwiach. Ktoś 
przynosi stolik podręczny, by można było rozłożyć narzędzia.
— Koleżanko! Sondę, narzędzia do tracheotomii, prześcieradło. Znieczulenie i 
nowokaina!
Słowa padają szybko, spokojne, zwięzłe, zmuszające do natychmiastowego działania. 
Ktoś rozkłada białe płótno, ktoś zawiesza przenośną lampę elektryczną. Grażyna 
jest już koło Fronczakowskiego. Podaje mu strzykawkę, W tym samym czasie, w 
którym doktor robi zastrzyk, układa narzędzia na rozłożonej na ceracie serwetce.
Klimaszewski uspokaja się trochę. Widząc, że nie jest tu potrzebny, wychodzi z 
boksu i podchodzi do leżącego masztalerza. Ktoś już rozpruł mu spodnie i teraz 
dopiero widać wielką, opuchniętą banię kolana. Klimaszewski trochę bezradnie 
ogląda się w stronę boksu, w którym pracują Fronczakowski i Grażyna. Dziewczyna 
podchwytuje to spojrzenie, podnosi się i podchodzi. Spogląda w twarz leżącego 
drgającą z bólu.
— Pogotowie wezwane? — pyta.
— Tak. Już jadą.
Grażyna bierze z torby jednorazową strzykawkę, napełnia ją, przyklęka i robi 
leżącemu zastrzyk.
— Zaraz przestanie tak boleć — mówi do niego, podnosząc się. I do stojących 
wokół bezradnie ludzi: — Proszę nie ruszać go, póki nie przyjedzie pogotowie. To 
kwalifikuje się do szpitala.
Fronczakowskiemu udało się wprowadzić rurkę do tchawicy źrebaka i umożliwić mu 
oddychanie; tracheoto-
7*
99
mia nie będzie więc potrzebna. Wszyscy wyraźnie odprężają się. Najbardziej — 
Klimaszewski.
— Jak do tego doszło? — pyta stajennych. Leżący masztalerz otworzył oczy i 
uniósł głowę.
— Idiotycznie. — W jego głosie słychać zmęczenie, ale jest już spokojny, 
widocznie środki uspokajające i przeciwbólowe zaczęły robić swoje. — 
Przywiązałem oba źrebaki. Zaczęły szaleć, oba naraz. Zauważyłem, że Ganimedes 
przerzucił sobie łańcuch przez szyję i zaczyna się dusić. Wszedłem, by go 
odplątać... Wierzgnął. Trafił w kolano... Upadłem. On też upadł, z tym łańcuchem 
wokół szyi. Zacząłem wołać bo co innego mogłem...
Urwał, zmęczony mówieniem. Przysypiał — podane środki działały coraz mocniej. 
Ludzie jeszcze przez chwilę stali wokół niego, wreszcie powoli zaczęli się 
rozchodzić. Małecki zajrzał do boksu Carino. Źrebak miał założony kantar, ale 
nie był uwiązany. Koniuszy już chciał rugnąć stajennych, kiedy spostrzegł, że 
nie ma kółka przy kantarze, a dopięty do żłobu łańcuch leży na ściółce.
— To taki z ciebie ancymonek! Zerwałeś się! No, zaraz temu zaradzimy — mruknął i 
podniósł końcówkę łańcucha z kółkiem i karabińczykiem, by je zaczepić o kantar.
Ale Carino nie pozwolił mu zbliżyć się do siebie tak długo, jak długo trzymał w 
ręce łańcuch.
— Trzeba będzie się tobą zająć później — pogroził mu Małecki i wyszedł, bo 
usłyszał, że w stajni robi się ruch.
Przyjechała karetka. Gdy już odjechała, Fronczakow-ski z Grażyną w obecności 
dyrektora raz jeszcze zbadali Ganimedesa i stwierdziwszy, że niebezpieczeństwo 
minęło, zaczęli zbierać się do odejścia. Wychodząc z boksu Klimaszewski zajrzał 
do sąsiedniego, w którym stał Carino.
— Czemu nie jest uwiązany?
100
— Zerwał się z łańcucha — objaśnił Małecki. — Chciałem zaczepić, ale nie daje 
się.
— Bzdura! Dajcie nowy kantar. I proszę uważać! Zdjęto stary i nałożono nowy. 
Grażyna dała pupilowi
kawałek cukru i kromkę chleba. To samo zrobił Małecki i bez trudności założył 
łańcuch.
— No i dał się uwiązać! — triumfował dyrektor.
Wyszli z boksu. Carino stał spokojnie, jakby zaskoczony tym, że znów jest z 
łańcuchem przyczepionym do kantaru. Łańcuch brzęczał, nie pozwalał odejść od 
żłobu i stanąć z pyskiem przyciśniętym do prętów boksu. Źrebak trzepnął łbem raz 
i drugi, cofnął się naprężając łańcuch. Szarpnął i zaczął rzucać się, wierzgać, 
ciągnąć, by znów urwać się i być wolnym. Stało się to tak szybko, że stajenny, 
który pozostał przy nim, musiał ratować się ucieczką przez wierzch przegrody 
między boksami.
Hałas i kwiki konia zawróciły wychodzących już ze stajni Klimaszewskiego i 
Małeckiego. Grażyna zawahała się, ale poszła za Fronczakowskim, idącym spokojnie 
w stronę ambulatorium. Nie chciała narazić się na jakąś uszczypliwą uwagę.
Carino nie ustawał w wysiłkach pozbycia się łańcucha. W miarę trwania tej walki 
jego furia wzrastała. Boki pokryły się ciemnymi plamami potu, na szyi zamydliła 
się piana.
— To się może źle skończyć — zauważył Małecki.
— Zmęczy się i ustanie. Nie on pierwszy tak walczył. — W głosie Klimaszewskiego 
brzmi podziw dla źrebaka, ale mimo to jest pewien jego przegranej. — Każdy 
źrebak tak długo bryka, póki nie przekona się, że to nic mu nie daje. On też 
dojdzie do tego wniosku. O! Już zaczyna mieć dosyć.
Rzeczywiście Carino przestał szamotać się i stanął na rozstawionych nogach, 
podany w tył tak, że łańcuch był
101
silnie naprężony. Dyszał ciężko. Stał tak przez kilkanaście minut. Gdy już 
wszyscy myśleli, że to koniec walki, szarpnął się raz i drugi, rozpoczynając 
wszystko od nowa.
Tych zmagań już nie słyszał dyrektor Klimaszewski, który zdążył wyjść ze stajni 
i zniknąć w drzwiach budynku ujeżdżalni.
Robota nie szła jakoś Grażynie. Ciągle myślała o źrebakach, z których jeden, 
zaplątany w łańcuch, o mało się nie udusił, a drugi tak uparcie nie chciał 
pogodzić się z uwiązaniem.
— Czy konie muszą być wiązane w stajni? — wyrwało jej się niemal nieświadomie.
Fronczakowski przerwał na chwilę pracę i spojrzał znad okularów na asystentkę.
— Właściwie w boksie nie muszą. Ale powinny być przyzwyczajone do tego, że się 
je wiąże. Kiedyś trzeba je tego nauczyć. Najlepiej w boksie, przy żłobie. Mają 
obrok, jak brykają, to nie pokopią sąsiadów... Tak zawsze robimy.
Kiedy skończyli pracę, Grażyna wstała i zaczęła szykować się do wyjścia. Na 
pytające spojrzenie doktora wyjaśniła, że ma trening, więc idzie teraz do domu, 
żeby się przebrać.
— I zajrzeć do swego ulubieńca — rzucił Fronczakowski domyślnie.
Na dziedzińcu spotkała Małeckiego. Razem skierowali się do stajni, w której były 
odsady. Już w drzwiach zorientowali się, że dzieje się coś niedobrego. Kwik 
konia, łomotanie i podniesione głosy stajennych sprawiły, że przyspieszyli kroku.
W boksie szalał Carino. Wspinał się na zadnie nogi i rzucał w tył, a ściągnięty 
łańcuchem zapierał się przednimi i ciągnął do tyłu, rzucając jednocześnie głową. 
Od czasu do czasu słychać było jego kwik i charczenie.
102
Całe ciało pokryte było pianą,  boki pracowały jak miechy.
— On tak przez cały czas, panie koniuszy. Z małymi przerwami. — Masztalerz jest 
przerażony i podniecony, mimo to dostrzega oburzenie w twarzy lekarki i dorzuca 
pod jej adresem tonem usprawiedliwienia: — Dyrektor zakazał go odwiązywać.
Grażyna przenosi wzrok na Małeckiego.
— Musimy go odpiąć, bo zmarnujemy konia — decyduje.
Ale jak wejść do boksu, w którym szaleje półroczne źrebię, bijące kopytami na 
prawo i lewo, nieprzytomne i nie reagujące na uspokajające głosy ludzi.
Grażyna raz i drugi woła go po imieniu w nadziei, że Carino zareaguje na jej 
głos. Nie daje to jednak rezultatu. Koń nie słucha jej, nie słucha niczyjego 
głosu, tylko swego wewnętrznego nakazu, rozkazującego zerwanie się z uwięzi.
— Spróbuję wejść od strony drugiego boksu, przez żłób — decyduje się jeden z 
młodych stajennych.
Wchodzi na oddzielającą boksy, nie sięgającą sufitu ścianę, przerzuca się przez 
nią i szybko chowa pod żłobem. Czeka teraz, kiedy źrebak zwolni naprężony 
łańcuch tak, by można było odpiąć karabińczyk. Trwa to chwilę i Grażyna modli 
się w duchu, by w tym czasie nic złego się chłopakowi nie stało.
Wreszcie Carino zwalnia łańcuch. Na to tylko czeka stajenny. Błyskawicznie 
odpina karabińczyk. Carino rzuca się w tył i aż przysiada na zadzie. Zrywa się 
jednak szybko i otrząsa, podzwaniając luźnym łańcuchem.
Grażyna szybko znalazła się w boksie i uwolniła źrebaka od zwisającego łańcucha. 
Carino jeszcze przez chwilę dyszał i toczył wkoło osłupiałymi oczyma. Ale poznał 
Grażynę i uspokoił się z wolna. Raz i drugi
103
potrząsnął głową, a nie słysząc już brzęku ogniw, jak gdyby nigdy nic wetknął 
pysk w kieszeń jej kurtki, poszukując przysmaków. Nie było rady, wyciągnęła z 
niej kostkę cukru.
— Nie zasłużyłeś na to, łobuzie — powiedziała mu do ucha, gdy chrupał cukier.
Koń kiwał głową, jakby potwierdzał, że rozumie i zgadza się z jej zdaniem. Ale 
dla wszystkich było zupełnie jasne, że nowa próba uwiązania skończyć się może 
tylko w jeden sposób: szaleńczą, prowadzoną do upadłego walką.
Stajenny szybko zaczął wycierać słomą boki i grzbiet źrebaka. Potem narzucił nań 
derkę i wziął za kantar, by oprowadzić konia, póki nie ostygnie. Jednak Małecki 
zdecydował, że lepiej teraz pozostawić go w boksie.
^- Wie pani, pani Grażynko, znałem już konia, który nie znosił być uwiązany — 
zaczął gawędziarskim tonem. Oznaczało to, że jest już teraz spokojny o Carino. — 
Było z nim wiele kłopotów — ciągnął dalej, gdy wychodzili ze stajni — ale nic 
się nie dało zrobić. To taki sam strach jak u ludzi, którzy boją się wysokości 
czy zamknięcia. To podobno choroba. Prawda?
— Tak, to fobia, nerwica. Wielu ludzi ma to w różnych odmianach. Ale konie?
— Mają, mają, pani doktor. Mówię pani, że zwierzęta to jak ludzie...
Na Grażynę waliło się moc roboty. Nie tylko zawodowej, związanej z pracą w 
stadninie, ale i tej, którą „zadawał jej do domu" Fronczakowski, a którą chętnie 
brała, bo z każdym dniem wciągała ją coraz bardziej i otwierała nowe perspektywy. 
Teraz nie tylko przeglądała wskazane jej materiały, ale i sama myszkowała po
104
książkach i czasopismach doktora, szukając czegoś dla siebie. Zaczynała myśleć o 
doktoracie.
Mimo intensywnego życia, wypełnionego przecież oprócz pracy zawodowej także i 
konną jazdą, miała czas na drobne przyjemności — książki, spacery, zajmowanie 
się Carino, jeżdżenie do kina, a czasem wypady do odległego teatru z 
doktorostwem ćzy Klimaszewskimi. Sama dziwiła się sobie, że potrafi zmieścić w 
swoim życiu to wszystko.
— Jesteś fantastycznie zorganizowana — twierdziła Ania Janczarowa, z którą w 
tych czasach bardzo się zbliżyła.
Może dlatego, że była młodsza od pani Krystyny, a może po prostu trudno było nie 
polubić tej szczerej i miłej dziewczyny. Jej nie skrywany podziw sprawiał 
Grażynie przyjemność, był jak gdyby nagrodą za codzienne zmagania z samą sobą. W 
jednym tylko troszeczkę zawiodła się na Ani: i ona, tak jak wszyscy, zbyt często 
powracała do tematu „chłopa", twierdząc, że nie rozumie, jak taka „fajna 
dziewczyna" może się obejść bez niego. Te rozmowy drażniły Grażynę — zażyłość z 
Anią nie stała się aż tak bliska, by mogła przyznać się jej, że nikt z tych, 
których spotkała tutaj, nie wzbudził jej uczucia, a nie wyobraża sobie związku 
opartego na innych podstawach. To była jej sprawa, którą nie zamierzała dzielić 
się z nikim.
Dla Janczarowej samotność Grażyny była motorem do działania. Przy każdej prawie 
okazji próbowała ją „swatać". Pewnego dnia, kiedy rozmowa zeszła znów na męskie 
tematy, powiedziała:
— A wiesz, kto na mój nos jest tobą zainteresowany, choć stara się to ukrywać?
Grażyna spojrzała na nią ze zdziwieniem. Już miała powiedzieć, by Anna zostawiła 
ten temat, kiedy ta
105
przysunęła się do niej bliżej i konspiracyjnym tonem szepnęła do ucha:
— Stolarzewski.
Wzruszenie ramion było skwitowaniem tej rewelacji. Anna poczuła się urażona i 
więcej o tym nie rozmawiały. Ale odrobina zaciekawienia pozostała. Wbrew woli 
raz i drugi po'tej rozmowie zastanowiła się nad Stolarzews-kim. Musiała przyznać, 
że jego stosunek do niej bardzo się zmienił. Stolarzewski był już nie tylko 
grzeczny i układny jak dawniej, ale starał się być miły. Jednak w tak nie 
obowiązujący sposób, że Grażyna doszła do wniosku, że jest to tylko hołubienie 
zawodnika, który jemu, Stolarzewskiemu, może przynieść uznanie jako wychowawcy 
młodej kadry.
No cóż, lubi się konia, który dobrze bierze przeszkody — powiedziała sobie z 
leciutką ironią. Nie wyobrażaj sobie od razu Bóg wie czego. Zresztą — gdyby 
nawet Ania miała rację — nie obchodzi mnie ten zarozumiały bubek. I nie ma się 
co zachwycać, że zachowuje się ostatnio poprawnie. Jeszcze by brakowało, żeby 
tego nie robił. Dałabym mu wtedy — odgrażała się w myślach.
Sama myśl o tym, że Stolarzewski mógłby chcieć ją „podrywać", sprawiła jednak, 
że od tego dnia była jeszcze bardziej oficjalna i sztywna w stosunku do niego. 
Jej sytuacja osobista spowodowała, że stała się uczulona na stosunek mężczyzn do 
niej. Bała się tych trywialnych dowcipów, które tu stanowiły formę męskiej 
kokieterii, mało wybrednej, a dla niej odrażającej. Nienawidziła także oznak 
współczucia ze strony zamężnych kobiet. Prawie każda nawracała do tego tematu w 
rozmowach, wymieniając przy tym szereg kandydatów na męża. Wyliczały przy tym 
hektary czy stanowiska, samochody i inne dobra, jakie posiadali rajeni przez nie 
kandydaci.
Z tych kłopotów śmiała się pani Krystyna. Doktor
106
Fronczakowski także potrafił przedstawić jej własne problemy w takim świetle, że 
przestawały wydawać się ważne. Z nimi jednymi umiała nawet pokpiwać ze swego 
„staropanieństwa". Toteż najchętniej przebywała teraz w ich towarzystwie.
Pewnego dnia właśnie kończyła pić kawę u doktorostwa, gdy zjawił się 
Klimaszewski. Był jakiś nadęty, zdenerwowany. Fronczakowscy, ludzie z natury 
delikatni, nie zadawali pytań, tylko poprosili, by siadł, podali kawę, pani 
Krystyna przez chwilę bezskutecznie usiłowała zabawić go rozmową o przeczytanej 
ostatnio książce. Jednak wzburzenie dyrektora było tak widoczne, że przerwała w 
pół słowa i spojrzała z troską na niego.
— Stało się coś niedobrego, Zygmuncie?
— I ty mnie o to pytasz? — W głosie Klimaszewskiego było tyle ironii, że przy 
stole zaległo milczenie.
Pani Krystyna zaczerwieniła się mocno i powiedziała znacznie tym razem ostrzej:
— Jeżeli pytam, to widocznie nie wiem. Nikt cię nie zmusza, mój drogi, do 
odpowiadania na pytania. Natomiast, wybacz, twego złego humoru nie muszę znosić.
Klimaszewski spojrzał na nią i odwrócił oczy.
— Przepraszam cię, Krysiu — wstał i kurtuazyjnie pocałował ją w rękę. — Ale 
chyba wiecie oboje, że Henryk przenosi się do Warszawy.
— Henryk?! — W okrzyku Krystyny brzmi tyle niedowierzania, że Klimaszewski 
wyraźnie jest zbity z tropu. — Przecież już raz ci mówiliśmy...
— Więc nie wiecie, że jest już przeniesienie?
— Bzdury opowiadasz! — Fronczakowski jest nie tyle zły, co rozbawiony sytuacją. 
— Przeniesiony? Mówiłem ci nieraz, że za dwa, trzy lata chciałbym się przenieść 
do instytutu. Ale to sprawa przyszłości. Ale już? Skąd masz taką wiadomość?
107
— Telefonował do mnie ktoś z ministerstwa. Są jakieś zmiany personalne po 
kontroli NIK-u. Podobno prokuratorska afera i „poleciały głowy". Jest decyzja, 
że obejmujesz stanowisko w centrali czy gdzieś „na szczytach". Kto jak kto, ale 
ty chyba powinieneś to wiedzieć...
Gromki, serdeczny śmiech doktora zagłuszył dalsze słowa Klimaszewskiego, który 
wlepił w niego nic nie rozumiejące spojrzenie.
— No, nie! Jak zwykle: zainteresowany dowiaduje się na końcu! Jesteś zupełnie 
pewien, że to prawda? Jeżeli tak... Cha, cha, cha... A to zabawa! Aleja nie chcę! 
Ja? Na urzędnika? Bzdura... Mam inne aspiracje... Napijmy się za dalszą naszą 
współpracę i nie przejmuj się, Zygmuś!
Na stół wjechała nalewka, która zatarła niemiły nastrój. A gdy ściągnięto 
jeszcze Marię Klimaszewską, wieczór przerodził się w miłe spotkanie towarzyskie.
Następnego dnia okazało się jednak, że —jak w każdej plotce — i w tej była 
ukryta prawda. Fronczakowski miał objąć stanowisko w Warszawie, z 
zagwarantowaniem możności pracy naukowo-badawczej. Mimo jego protestów i oporów 
musiał wreszcie ulec.
Tydzień później odprowadzali go na dworzec. Pani Krystyna także jechała z mężem, 
ale tylko na kilka dni, pomóc mu w urządzeniu się i zorientować się, jakie są 
dla niej możliwości pracy w Warszawie.
— Tam jest tylu dyplomowanych ogrodników, że nie wiem, czy coś znajdę. Ale z 
pracy zrezygnować nie chcę. Przecież mam niedużo do emerytury — tłumaczyła się z 
pewnym zażenowaniem, rozumiejąc, jakim problemem dla dyrektora Mokrej jest 
odejście ich obojga.
Na warszawski pociąg czekało sporo ludzi. Wszyscy pchali się, by zająć najlepsze 
miejsca, stać kilka godzin nikomu się nie chciało. Janczar zorientował się w 
sytuacji najszybciej, pierwszy był przy drzwiach zatrzymującego
108
się wagonu.  Wskoczył i już po chwili wychylał się z okna.
— Tu jest miejsce! Mam dwa miejsca! Dawajcie szybko walizki! — wołał machając 
obiema rękami.
Podano mu je. Ułożył bagaż na siedzeniach, a sam zaczął przepychać się do 
wyjścia, by nie zostać w pociągu.
Po chwili w tym samym oknie ukazali się Fronczakow-scy.
— Trzymaj się, stary, w tej Warszawie i nie daj sobie krzywdy zrobić. A jakby co, 
to wracaj. W Mokrej zawsze jest dla ciebie miejsce, póki ja dyrektoruję.
— Dziękuję ci, Zygmunt. Dziękuję. — Głos Fron-czakowskiego załamał się. 
Chrząknął i dorzucił: — Jak nie dotrzymają warunków, to wrócę. Zobaczysz!
— Przypilnuję go! — śmiejąc się mówi pani Krystyna. — Mnie w Mokrej było bardzo 
dobrze. Zresztą za tydzień jestem z powrotem.
— Grażynko! Niech pani się nie da zbałamucić i niech pani pilnuje koni! Jakby 
coś się stało, to przypominam: telefonować do doktora Stelmaszka albo do 
Koniecznego. No i pisać do mnie. Koniecznie! — komenderuje doktor.
Chciał jeszcze coś powiedzieć, ale pociąg już ruszył, więc cofnął się i zaczął 
machać ręką. Żegnający go machali także, póki widać było jego siwiejącą głowę 
wychyloną z okna i wyciągnięte ramię, kiwające się szerokim ruchem pożegnania.
Kiedy wychodzili z dworca, Klimaszewski przystanął nagle.
— Henryk już nie wróci do Mokrej — powiedział, patrząc przed siebie.
Idące obok niego żona i Grażyna zatrzymały się także. Patrzyły czekając, co 
dalej powie. Dyrektor spojrzał na żonę, przeniósł wzrok na Grażynę. Po czym 
wziął obie
109
pod ręce i nic już więcej nie mówiąc skierował się w stronę samochodu. Milczeli. 
Dopiero w samochodzie, gdy już usiadł przy kierowcy, odprężył się trochę i 
odezwał zupełnie innym tonem:
— Wiem z obserwacji, że jak ktoś znajdzie się w tym stołecznym tyglu, to mu już 
potem trudno się z tego wyrwać. Dla Henryka to może być i dobrze: zacznie robić 
to, o czym marzył w młodości. Może nawet zostanie profesorem... —zaśmiał się 
niewesoło i odwrócił w stronę Grażyny: — Pani nas też porzuci?
— Nie. Na razie — nie. A dalej... zobaczymy, jak będzie bez pana Henryka...
Ruszyli za jadącym przodem samochodem stadniny, wiozącym Janczarów. Kiedy już 
byli blisko Mokrej, zaczęły padać wielkie płatki śniegu, topiące się od razu na 
szybach.
— Zaczyna się druga moja zima tutaj — powiedziała Grażyna w zamyśleniu.
— Nie wierzyłem, że wytrzyma pani tak długo — przyznał się Klimaszewski.
— Ja także bałam się trochę... Ale dzięki doktorowi zostałam koniarzem.
— Koniarzem to może jeszcze nie... No, ale dobrym zadatkiem na koniarza to tak.
— Zadatkiem? Nie brzmi to zbyt zachęcająco. Ale zmuszę pana do tego, by kiedyś 
pan powiedział, że jestem koniarzem.
— Grażynko, dlaczego pani tak zależy, żeby być koniarzem, a nie dobrym lekarzem 
weterynarii? — wtrąciła się do rozmowy pani Maria.
W samochodzie zapadła chwila ciszy. Co miała odpowiedzieć? Nie mogła jednak 
pozostawić tego pytania bez odpowiedzi; tyle razy mówiła wszystkim, że chce być 
koniarzem... Właściwie — dlaczego chce? Może to Małec-
110
ki tak ją zasugerował tym swoim dzieleniem ludzi na koniarzy i całą resztę, że 
zapragnęła być lekarzem, który zna się na koniach jak nikt, i to nie tylko od 
strony medycznej, ale i tego wszystkiego, co dotyczy współżycia człowieka z 
koniem?
— Nie można przecież znać się na wszystkim — mówi z namysłem, uważnie dobierając 
słowa. — Więc zdecydowałam się być lekarzem weterynarii, specjalistą od koni. I 
aby to osiągnąć, muszę znać i rozumieć konie. Dlatego też jeżdżę konno... A poza 
tym lubię, naprawdę bardzo lubię te zwierzęta.
— To mi się podoba, pani Grażyno — woła Klimaszewski, ale wbrew tym słowom w 
jego głosie nie słyszy się entuzjazmu. — Założenia są piękne. Ale przypuszczam, 
że prędzej czy później skończy się tak, że ucieknie pani ze stadniny i znajdzie 
się w jakimś instytucie czy może na uczelni jako pracownik naukowy. I porzuci 
hodowlę. Jeszcze teraz stadnina jest dla pani atrakcją, ale kiedy stanie się 
chlebem powszednim... stwierdzi pani, że to nie słodka bułeczka, ale razowiec, 
ciężki, z grubo mielonej mąki, który nie wszystkim służy i który nie wszyscy 
wytrzymują.                                          »
— Pan ciągle we mnie nie wierzy, panie dyrektorze. Ale ja nie zniechęcam się tak 
łatwo. Jestem uparta.
— Nie lubię ludzi upartych. Ale pani to jakoś pasuje.
— Dziękuję za szczerość.
— No, dajcie już spokój tej rozmowie! — wtrąciła się Maria. — W sprawach pracy 
kobiet i ich samodzielności Zygmunt ma ciągle jeszcze poglądy swego ojca lub 
dziadka. Ale my się nie damy. Prawda, pani Gryżynko? — odwróciła się z 
przedniego siedzenia, puszczając szelmowsko oko.
— Ja się na pewno nie dam.
— No, to bierzemy panią do nas na obiad.
111
— Ależ dziękuję bardzo... — Grażyna nie miała zbytniej ochoty na ewentualny 
dalszy ciąg dyskusji z Klimaszewskim.
Maria jednakże wyczuła to natychmiast.
— To ja panią zapraszam na obiad i babskie pogadusz-ki. Jego nie dopuścimy do 
głosu, by pani nie dokuczał. Więc jak? Zgoda?
Zgodziła się, bo nie chciało się jej pichcić samej w domu lub iść do stołówki. 
Bała się zresztą zostać sama, by nie myśleć o tym, że teraz, bez 
Fronczakowskiego, spada na jej ramiona tyle obowiązków i odpowiedzialności. Nie 
chciała też myśleć o tym, kto przyjdzie na stanowisko lekarza stadniny. A nie 
wierzyła, aby dyrektor zgodził się na nią, świeżo upieczonego lekarza 
weterynarii...
Fronczakowska wróciła po tygodniu i złożyła wymówienie. Chciała już na Nowy Rok 
być z mężem w Warszawie. Udało jej się jednak znaleźć kogoś na swoje miejsce i 
pierwotny plan uległ zmianie —już w listopadzie odjeżdżała.
Kiedy po likwidacji mieszkania i wysłaniu rzeczy ciężarówką do Warszawy żegnała 
się z Grażyną na stacji, przypomniała jej, że następnego dnia jest rocznica jej 
przyjazdu do Mokrej.
— Tak, pamiętam — westchnęła dziewczyna. — Myślałam, że zrobię przyjęcie z 
okazji urodzin Carino i mojego przyjazdu. Ale bez pani i doktora to nie miałoby 
sensu.
Chciała coś jeszcze powiedzieć, ale łzy ścisnęły jej gardło, więc ucałowały się 
tylko i pani Krystyna odjechała. Bez niej i bez doktora poczuła się tak samotna, 
jak jeszcze nigdy. Byli to przecież — teraz dopiero w pełni zdawała sobie sprawę 
— bardzo jej bliscy ludzie. Od roku zastępowali Grażynie rodziców, jakby ich 
dopełniali. Czuła, że dwanaście miesięcy przebytych pod niezauwa-
112
żalną, nie narzucającą się opieką doktorostwa było szansą, jaką otrzymała od 
życia. Bo czyż bez doktora rozszerzyłaby aż tak swoją wiedzę i pogłębiła ją? A 
bez pani Krystyny i rozmów z nią, czy zniosłaby swoją samotność, zdołała uniknąć 
konfliktów z otoczeniem, a może i popełnienia głupstw, które mogłyby sprawić, że 
jej życie tutaj stałoby się nieznośne?
Kiedy wracała z dworca do stadniny, przypomniało się jej powiedzonko, które 
usłyszała dawno, gdy była małą dziewczynką. Leżała w łóżeczku, a rodzice 
rozmawiali w kuchni. Ojciec miał wtedy jakieś kłopoty. Raptem powiedział głośno 
i dobitnie: „Zasadą jest, kurwa mać, nie dać siebie złamać".
Na drugi dzień powtórzyła rodzicom ten zapamiętany dwuwiersz. Śmiali się bardzo 
i twierdzili, że jej się to tylko śniło. Ale słowa zostały w pamięci dziecka. 
Później, już w liceum i na studiach, powtarzała je sobie nieraz w trudnych 
chwilach, chociaż wcale nie były eleganckim zwrotem. Ale pomagały we wszystkich 
momentach wymagających samozaparcia.
Zimowe miesiące należały do spokojnych. Dość szybko weszła w nowy rytm pracy i w 
tej monotonii znalazła uspokojenie. Konie, gospodarstwo, czytanie nadesłanych 
przez Fronczakowskiego pism fachowych i nauka niemieckiego wypełniały jej czas. 
Życie towarzyskie ograniczało się teraz do kontaktów z Klimaszewskimi, 
Janczarami i nielicznymi gośćmi przyjeżdżającymi do stadniny. Parę razy 
odwiedziła też Stęlmaszków. Formalnie była pod jego fachową opieką, ale 
właściwie, z wyjątkiem rzadkich wypadków, radziła sobie sama. Prędko też 
przekonała się, że tak jak Stelmaszek nie zastąpi jej choćby w drobnej części 
Fronczakowskiego, tak i jego dom nigdy nie stanie się jej „drugim domem" jak dom 
Krystyny i Henryka. Skończyły się też wyjazdy do miasta, do kina czy na
8 — Dziewczyna i Carino
113
występy estradowe — wypady z Fronczakowskimi można było tylko wspominać.
W nawale pracy nie zauważyła prawie, że słońce zaczęło chodzić wyżej nad 
horyzontem, a dni słoneczne stały się ciepłe, wiosenne, mimo zalegającego wciąż 
jeszcze śniegu. Wiosnę uświadomiło jej nie tyle słońce i topniejący śnieg, co 
klacze chodzące na wybiegi ze źrebakami, takimi samymi nieporadnymi i na zbyt 
dłu-gichnogach, jakim przed rokiem był Carino. On sam stał się już niemal 
dorosłym koniem o ładnej kasztanowatej maści, z białą strzałką na czole i 
wysokimi „skarpetkami".
Jednego z tych wiosennych dni Janczar poprosił Grażynę, by poszła z nim obejrzeć 
konia. Był to młody, doskonale zapowiadający się wierzchowiec, przeznaczony na 
konia sportowego. Już wstępne badanie wykazało, że nie widzi na lewe oko.
— Jaka przyczyna? — zagadnął lekarkę Janczar.
— Nie wiem. Muszę sprawdzić literaturę na temat ślepoty... Może trzeba będzie 
skonsultować się z doktorem Stelmaszkiem. — Grażyna próbowała wykręcić się od 
diagnozy.
— Ja wiem, co podejrzewasz.
— Wiesz? Co?
— Miesięczną ślepotę.
— Tak... masz rację. Niestety, jestem prawie pewna. Wyszli ze stajni milcząc. 
Grażynie było żal konia,
wiedziała, jaki czeka go los. Chciałaby się mylić. Ale doktor Stelmaszek 
potwierdził diagnozę. Był to dla Klimaszewskiego powód do zmartwienia. Chciał 
sprzedać konia na wiosennej aukcji i liczył na dobrą cenę. Może nawet — w 
twardej walucie.
— No, trudno — próbował pocieszyć go Stelmaszek.
114
—  Sprzeda go pan jako roboczego. Zawsze swoje pan weźmie.
— Przecież zobaczą, że chory.
Można poczekać, aż okresowa ślepota przejdzie. A jak wróci, gdy koń będzie u 
nowego właściciela, to już jego sprawa. Będzie myślał, że się u niego zaczęła.
— Co pan! — oburzył się dyrektor. — Jak mogę sprzedać konia, nie mówiąc o tym, 
że ma początki ślepoty?
— To już pana sprawa, panie Zygmuncie. My tylko leczymy,   a   nie   sprzedajemy.    
Prawda,   koleżanko?
— Z ostatnim zdaniem zwrócił się do Grażyny.
Nic nie odpowiedziała, by nie wszczynać nie prowadzącej do niczego dyskusji. 
Miała na ten temat zupełnie inne zdanie, właściwie nawet oburzało ją cyniczne 
stawianie sprawy przez doktora. Ale nauczyła się już nie odpowiadać na niektóre 
pytania i nie zabierać głosu w sprawach nie dotyczących jej bezpośrednio; 
milczenie takie pozwalało zachować neutralność, a nawet zyskiwać uznanie tych, 
którzy uważali je za poparcie ich stanowiska. Kosztowało ją sporo wysiłku, by 
narzucić sobie ten sposób postępowania, ale uznała to za konieczność. Tylko w 
ten sposób mogła uniknąć wplątania się w spory pomiędzy innymi ludźmi, które 
mogłyby sprawić jej bardzo wiele kłopotów.
Do sprawy ślepoty powrócono w kilka dni później, u Klimaszewskich, w czasie 
jakiejś rozmowy o perspektywach stadniny na najbliższej aukcji.
— I nie wiadomo, jak to leczyć? — zapytała Maria.
— Nie. Przeszukałam całą dostępną literaturę i nic nie znalazłam. Odnoszę 
wrażenie, że wzrokiem koni nikt się nie interesuje.
— Jak to nikt? A ja, pani Grażyno?
— Pana interesuje koń jako towar. Cena, którą pan za
8*                                                                                              
115
niego dostaje. A mnie interesuje, skąd się ta cholerna choroba bierze. Dlaczego 
ma mniej więcej miesięczny cykl. To wszystko jest zastanawiające...
— O tak, na pewno. Dla pani. Ja wiem tyle, że jak klacz mi oślepnie, to, jeśli 
wykazała się w biegach, mogę zatrzymać ją na matkę. Ale za ślepego wałacha 
dostanę tyle co za skórę i mięso. No, może trochę więcej, jeśli widzi na jedno 
oko. Ale kto da gwarancję, że i na drugie szybko nie oślepnie? — Grażyna 
milczała, co podnieciło go jeszcze bardziej. — Pani łatwo powiedzieć, że dla 
mnie koń to towar. Ale to nie tak. Zresztą, skąd pani może wiedzieć, co w takiej 
sytuacji czuje hodowca, który chce, by jego hodowla dawała piękne i zdrowe konie? 
Przecież człowiek poświęca całe życie, by wyhodować coś, co przyniesie sławę 
jego stadninie! I jemu... To nie tylko pieniądze, ale i ambicja! Rozumie to 
pani?!
Nim Grażyna, zaskoczona wybuchem dyrektora, zdołała coś odpowiedzieć, Maria 
zaatakowała męża:
— Czego ty chcesz od niej? Czemu krzyczysz na nią? On się pani po prostu czepia, 
Grażynko.
Grażyna usiłowała załagodzić sprawę twierdząc, że nie brała do siebie wybuchu 
Klimaszewskiego. Ale rozumiała, że gwałtowna reakcja Marii została spowodowana 
nie tylko napastliwością męża i chęcią obrony. Pozornie stając po jej stronie — 
co w ostatnich czasach zdarzało się coraz częściej — w jakiś sposób, w swoim 
mniemaniu, zmuszała ją do solidarności z sobą. A to znaczyło, że przy wszelkich 
objawach sympatii w gruncie rzeczy wciąż boi się jej, kobiety, z którą jej mąż 
może zetrzeć się w sprawach zawodowych, pokłócić się nawet — ale zawsze będzie 
to starcie i kłótnia partnerska, kłótnia ludzi połączonych wspólną pasją czy 
choćby tylko — zainteresowaniem. A od takiego zainteresowania do zupełnie innego, 
jakiego obawiała się Maria, bywa już bardzo
116
blisko... Klimaszewska, broniąc jej, broniła własnej pozycji. Było to więc 
ostrzeżenie, że trzeba bardzo uważać. Po raz pierwszy przyszło jej do głowy, że 
ostentacyjna przyjaźń Marii do niej w ostatnich czasach nie była tak 
bezinteresowna, jak można by sądzić, że była tylko grą, mającą na celu 
uniemożliwienie Klimaszewskiemu zażyłości z Grażyną. I zrobiło się jej bardzo 
przykro. Tamto stare zdarzenie nie pozostało zupełnie bez śladu... Poczuła nagły 
niesmak—do siebie, do nich obojga... Jakże inaczej było, gdy Fronczakowscy 
stanowili jej ostoję!
Te myśli kotłowały się w niej jeszcze długo po wyjściu od Klimaszewskich, kiedy 
siedziała już w domu, usiłując skupić się nad rozłożonymi na stole materiałami, 
które powinna była przeczytać. Jak dawniej, jak na początku swego pobytu w 
Mokrej, znów zatęskniła za kimś, kto mógłby być jej oparciem, komu można by 
wszystko o sobie opowiedzieć, komu można by ufać.
Może w lecie zjawi się taki ktoś... — pomyślała, po raz pierwszy od dawna 
rezygnując ze swego zwykłego prak-tycyzmu. Może coś się wydarzy i przestanę być 
sama?
Głowa bolała ją — powinna być rozsądna, wstać i wziąć proszek, położyć się, bo 
jutro znów ciężki dzień. Ale dzisiaj nie chciała być rozsądna, nie chciała tak 
podziwianego przez Janczarową „zorganizowania". Chciała być zwykłą kobietą, 
która najzwyczajniej może się do kogoś przytulić, która nie zawsze musi być 
nieustępliwa i twarda. Oparła czoło o rozłożoną książkę, przymrużyła oczy. 
Światło lampy załamywało się na zmrużonych rzęsach w małe, tęczowe kręgi, 
drażniący ból ? ćmił w skroni. Zasnęła.
Lato przeszło bez żadnych znaczących zdarzeń. Życie Grażyny biegło tak 
monotonnie, że prawie nie zauważała upływu czasu. Wtedy przypominała sobie słowa 
Janczara
117
i ze zdwojoną energią brała się do nauki, do rozszerzania swoich kwalifikacji. 
Ale to jakoś już jej nie wystarczało. Czekała na coś, co nie chciało się zdarzyć. 
Chyba jedyną radością i rozrywką był teraz Canno. Wyrósł, zbliżał się moment, w 
którym zacznie chodzić pod siodłem.
Było po żniwach, kiedy Małecki kazał spędzić wcześniej z pastwiska 
półtoraroczniaki i zagnać je do wybiegów za stajniami.
Prezentowały się doskonale, sprawiając wrażenie dorosłych, tylko drobno 
zbudowanych koni. Były wypasione, dobrze umięśnione, przyjemnie było na nie 
patrzeć.
Janczar z Małeckim stanęli przy ogrodzeniu i chwilę przyglądali im się z 
satysfakcją ludzi, którzy oglądają wynik swojej pracy i starań.
— No, to od którego zaczynamy, panie koniuszy?
— zapytał Janczar.
Małecki milczał chwilę, patrzył na konie i ważył coś w myślach.
— Ja zacząłbym od Carino — czuło się, że za tą decyzją kryje się jakiś plan. — 
To koń obłaskawiony, choć charakterny. A jak zaczniemy ujeżdżanie, to prędzej 
czy później zjawi się doktorka... — podrapał się po karku.
— Rozumie pan... Będzie chciała sama...
Spojrzał na Janczara i zobaczył w jego oczach ironiczny uśmieszek.
— Rozumiem. Więc lepiej, żeby do tej pory z Carino było skończone.
Małecki po raz drugi potarł frasobliwie kark.
— Ona bardzo by chciała, żeby to właśnie ona, nikt inny... Ale to przecież 
niemożliwe. Prawda?
— No, to zaczynajmy od Carino. — Janczar był zadowolony, że nie od niego wyszła 
decyzja wyłączająca z ujeżdżania Grażynę; lubił ją, więc wolał móc uczciwie 
powiedzieć, że to nie on postanowił.
118
Małecki posłał chłopaka po siodło i uzdę, a sam wszedł do zagrody i ruszył w 
stronę Carino. Ten, zobaczywszy go, postawił uszy i poszedł mu naprzeciw, licząc 
prawdopodobnie, że dostanie któryś ze swoich przysmaków. Dostał kawałek chleba i 
szedł teraz za koniuszym w tę stronę, gdzie stał chłopak z siodłem i uździenicą 
w otoczeniu kilku stajennych i masztalerzy. Wśród nich był Dziuba, który 
uchodził za najlepszego ujeżdżacza.
Małecki tak założył uzdę i wędzidło, że Carino w pierwszej chwili nie 
zorientował się, iż zaszła jakaś zmiana. Dopiero kiedy poczuł w pysku żelazo, 
zaczął kręcić głową, międlić językiem i denerwować się. Uspokoiła go na chwilę 
kostka cukru, po jej zjedzeniu zaczął wszystko od nowa.
— Weź go na linkę i pobiegaj z nim — polecił koniuszy chłopcu stajennemu.
Ruch, poklepywanie po szyi, przekupywanie chlebem i cukrem pozwoliły dość szybko 
przyzwyczaić Carino do uzdy i wędzidła.
— Aż się wierzyć nie chce, że tak łatwo poszło. — Janczar kręcił głową z 
podziwem. — Po tych historiach z wiązaniem, anim się tego spodziewał.
— Prawdę mówiąc, to już go po trochu do tego przyuczałem — przyznał się Dziuba. 
— Bałem się, że będzie się rzucał. Ale od początku był łatwy. Nakładałem mu też 
czaprak i popręg.
— I co?
— W boksie znosił spokojnie. Jak będzie tutaj, nie wiem, panie koniuszy.
— Jeżeli jeszcze powiesz, że go już ujeżdżałeś, to ci dam po uszach, bo 
zakazałem robić to beze mnie.
— Ależ, panie koniuszy! Ja tylko w boksie, przygotowanie... Bo to pani Grażyna 
mnie prosiła... Mówiła, że jak będzie ujeżdżać, to wolałaby...
119
— Dobra, dobra. Ty, nie ona, będziesz ujeżdżał. — Małecki był niezadowolony, że 
Grażyna wchodzi na jego podwórko i zaczyna rządzić masztalerzami. — Zakładaj 
siodło!
Dziuba bez słowa wziął się do kulbaczenia. Carino, wcześniej przyzwyczajony do 
derki i popręgu, nie reagował, uważając to, co z nim robiono, za normalne.
W tym samym czasie, w którym Małecki szykował rozpoczęcie ujeżdżania Carino, 
Grażyna na parkurze trenowała skoki. Jechała na Aldonie. Przywykła już do tej 
klaczy, wierzchówka z niej była dobra i skakała ładnie, miała tylko denerwujący 
jeźdźca zwyczaj: drobiła czasem przed niektórymi przeszkodami. Kończyło się to 
najczęściej wyłamaniem przed skokiem, jeśli jadący na niej nie użył w porę 
ostrogi albo pejcza. Ale tego Grażyna stosować nie lubiła. Toteż kilkakrotnie o 
mało nie spadła.
Teraz właśnie, idąc na mur, Aldona zaczęła drobić. Stolarzewski, obserwujący 
uważnie trening, odczekał chwilę, a widząc, że Białasówna nie daje ostrogi ani 
nie używa pejcza, tylko łydkami stara się zmusić klacz do dłuższego kroku, 
krzyknął: „Batem!" Jedno uderzenie zmusiło Aldonę do pójścia całym rozpędem na 
przeszkodę. Przeszła ładnie nad murem, mając jeszcze spory zapas pod zadnimi 
kopytami. Kiedy dotknęła ziemi, weszła w dalszy galop.
— Tak trzeba, pani Grażynko! Brawo! Jak tak dalej pójdzie, zostanie pani 
mistrzem Polski w skokach — zawołał Stolarzewski wesoło.
Grażyna coś mu odkrzyknęła i poszła na drągi, które również przeszła bezbłędnie, 
tym razem bez użycia pejcza. Wstrzymała konia i podjechała do trenera.
— Stało się coś pani? — zdziwił się.
— Nie. Ale będę musiała już skończyć trening.
— Jeszcze pół godziny.
120
— Nie mogę.
— Pani żartuje, pani Grażyno. Świetnie dziś pani idzie, w takie dni trzeba jak 
najdłużej trenować. Powinna pani pojeździć jeszcze trochę. Koń także potrzebuje 
treningu.
— Mogę go panu zostawić. Pójdę do stajni na piechotę. Spojrzał na nią bezradnie. 
Chciał doprowadzić do tego,
by ta dziewczyna, mająca niewątpliwy talent jeździecki, zaczęła trenować tak, by 
stać się chlubą klubu. Tym-
121
czasem ona jakby robiła mu na złość, wynajdując sobie zawsze inne zajęcia. To, 
że pracowała, rozumiał: sam przecież także pracował zawodowo. Ale jego czas 
dzielił się na pracę i sport. Nic więcej nie istniało wobec tej jeździeckiej 
pasji. Więc nie rozumiał, jak można, mając talent, nie pragnąć go wykorzystać. 
Była i druga sprawa: od dawna zauważył, jak ładna jest Grażyna. Coraz bardziej 
mu się podobała. A wszystko działo się między nimi tak, że nie mógł ani trochę 
zbliżyć się do niej. To zaczynało już robić się denerwujące: tyle dziewczyn 
udało mu się łatwo „poderwać", tyle „leciało na niego", a tu ani rusz. W dużej 
mierze przez ten fatalny początek znajomości, przez jego własną głupotę. Co za 
licho podkusiło go wtedy do kłótni i idiotycznej złośliwości z Aldoną, dlaczego 
właśnie z tą, pociągającą go ze wszystkich dziewczyn najbardziej, wszystko 
musiało ułożyć się w taki sposób? Jakieś fatum czy co?
Westchnął ciężko i siląc się na uśmiech — dość niezręczny w tej sytuacji — 
powiedział, czując, że brzmi to nie tak, jak chciał:
— Niech pani jedzie na Aldonie.
— Przecież koń potrzebuje treningu — powiedziała przekornie.
Nie odpowiedział, więc zawróciwszy konia ruszyła w stronę stajen. Stolarzewski 
przez chwilę jeszcze stał nieruchomo, przyglądając się odjeżdżającej.
— Znów pan powiedział coś Grażynie nie tak? — wyrwała go z zamyślenia 
Klimaszewska. W jej głosie była nie tajona złośliwość. — Niech pan się tak nie 
martwi. Jutro spotkacie się znowu na treningu.
—  - Oczywiście — powiedział obojętnie. — Proszę nie przerywać treningu. — I nie 
patrząc na nią więcej, odwrócił się w stronę młodego Dziuby, by huknąć na niego 
za złe trzymanie nóg.
122
Grażyna podjeżdżała do wybiegu. Już z daleka zobaczyła z wysokości wierzchowca 
osiodłanego Carino, biegającego w kółko pod siodłem. Miał kłus spokojny, równy, 
jakby był kulbaczony od lat. Podjechała do stojącego przy ogrodzeniu Janczara i 
zeskoczyła z konia.
— No, zdążyłam — powiedziała z udaną swobodą. — Mam nadzieję, że pozwolicie mi 
dosiąść mojego wychowanka.
Była przygotowana na zdecydowaną odmowę, na protesty. Już szykowała się, by je 
odeprzeć, przeforsować swą wolę. Ku jej zdziwieniu Janczar odezwał się łagodnie:
— Nie wiem, czy wolno Małeckiemu zgodzić się na to.
— Poproszę go.
Już chciała iść, ale chwycił ją za rękę.
— Poczekaj. Jemu będzie głupio, bo będzie musiał odmówić. Nie może ci zezwolić 
na ujeżdżanie konia. Niech się coś stanie tobie czy jemu, koniuszy będzie 
odpowiadał.
Stanęła i zmarszczyła czoło. Janczar nie odezwał się więcej. Poznał ją 
dostatecznie, by wiedzieć, jak jest uparta. Czy będzie obstawała przy swoim, czy 
też potrafi zachować się rozsądnie, stoczyć walkę ze swoim własnym uporem, 
przezwyciężyć dziecinną chęć robienia tego, co sobie postanowiła, bez liczenia 
się z kimkolwiek? Był ciekaw, co ona zrobi.
Zdecydowała się nagle, podała mu wodze wierzchówki i weszła za ogrodzenie. Bez 
wahania szła w stronę biegającego wciąż na lince Carino i stojących w środku 
zataczanego przez konia koła Małeckiego i Dziuby. Z daleka już dostrzegła, jak 
twarz koniuszego przybiera wyraz zakłopotania. *
— Przyszłam popatrzeć, jak poskramiacie mojego pupila! — zawołała wesoło, 
zatrzymując się tak, by nie
123
przeszkadzać biegającemu koniowi. — Może przydam się na coś, będę mogła w czymś 
pomóc?
Małecki uśmiechnął się szeroko, z wyraźną ulgą. Podbiegł do niej, odprężony, 
rozradowany tym niespodziewanym obrotem sprawy.
— Dobrze, że pani jest! Będzie spokojniejszy, gdy Alojz go będzie dosiadał.
Grażyna zbliżyła się do Carino. Koń podbiegł do niej. Wyciągnął szyję, by jak 
najprędzej wsadzić pysk w kieszeń wiatrówki, jak zawsze pełną jego ulubionych 
przysmaków.
Tak był nimi zajęty, że nawet nie spostrzegł przygotowań czynionych przez 
Małeckiego i Dziubę. Na podciągnięcie popręgu zareagował tylko lekkim 
wstrząśnięciem. Ale kolejna kostka cukru uspokoiła go i odwróciła uwagę od 
przygotowań do usadowienia się człowieka <na jego grzbiecie.                                                            
\
Na znak Małeckiego dwóch stajennych podsadziło Dziubę. Kiedy człowiek znalazł 
się w siodle, Carino sprężył się w sobie i na sekundę zamarł. Stał na sztywnych 
nogach, drżał cały.
Małecki odciągnął Grażynę na bok. Zrobił to w ostatnim momencie. Carino 
rozpoczął nagle swój szaleńczy taniec, który miał go wyzwolić od człowieka 
siedzącego na jego grzbiecie. Zmaganie konia z człowiekiem trwało dość długo. 
Zwierzę próbowało różnych sposobów: rzucało zadem, kręciło się w kółko, to znów 
skakało na wszystkich czterech nogach w górę.
— Żeby się tylko nie zechciał wytarzać — westchnął jeden ze stajennych.
Małecki fuknął na niego, by nie wywoływał wilka z lasu.
Wszyscy zamilkli, obserwując to, co działo się na wybiegu. Dla Grażyny był to 
spektakl, jakiego jeszcze nie
124
oglądała. Rok temu, kiedy ujeżdżano źrebaki, była zajęta innymi sprawami. 
Zresztą — nie interesowało jej to wówczas. Dopiero teraz, gdy to jej wychowanek 
przechodził pierwszą poważną lekcja życia... Koń przestał skakać i ruszył 
galopem.
— W porządku — zawyrokował Małecki. — Jak już biegnie, to zaraz się zmęczy i 
uspokoi. A za drugim razem pójdzie o wiele łatwiej.
— A ja kiedy będę mogła go dosiąść?
— O tym może zadecydować tylko dyrektor. To koń stadniny.
Grażyna nie podjęła tematu. Wiedziała, że Klimaszewski drży o wszystkie konie 
typowane na tor, a Carino zaliczał się do nich. Obiecywała tylko sobie, że 
kiedyś jednak, choć raz, pojedzie na tym pięknym kasztanku, który był dla niej 
czymś więcej niż jednym z wielu koni stadniny. To był jej chrześniak. Jej 
pierwszy egzamin samodzielności.
— No cóż, w zasadzie mamy udany rocznik. — Klimaszewski z zadowoleniem 
przyglądał się chodzącym w kole półtoraroczniakom.
Pod siodłem zachowywały się już spokojnie, tylko niektóre od czasu do czasu 
wykazywały jeszcze chęć pobrykania. Wtedy jeźdźcy wstrzymywali je uspokajającym 
głosem, klepiąc i ściągając wodze.
— Tak, panie dyrektorze — Małecki uważnie śledził idące stępą konie. — Kłus! — 
zawołał do jeźdźców.
Konie zmieniły rytm, niektóre zaczęły się bardziej denerwować.
— Powinno być parę nagród — mruknął koniuszy, nie wiadomo: do siebie czy do 
dyrektora.
— Niech pan uważa, panie Antoni, żeby nie zapeszyć.
— Tfu, tfu... Nic nie powiedziałem, panie dyrektorze.
125
Spojrzeli na siebie z uśmiechem w oczach. Jak ludzie, których łączy ta sama 
pasja.
Przez chwilę przyglądali się jeszcze trenowanym koniom. Później dyrektor 
przypomniał Małeckiemu o sprawach, o których ten nigdy by nie zapomniał, i 
odszedł do kancelarii.
Grażynę, zajętą usuwaniem wbitego w miąższ kopyta jednego z koni kawałka drewna, 
zaskoczyła wiadomość, że ma zgłosić się do dyrektora. Sekretarka nie powiedziała 
nic więcej, więc kończąc zabieg zastanawiała się, po co Klimaszewski ją do 
siebie wzywa. Do tej pory w zwyczaju było, że dyrektor osobiście kontaktował się 
z lekarzami, nie za pośrednictwem sekretarki. Co prawda do niedawna był to 
Fronczakowski, który w stadninie miał dość specjalny status jako wieloletni 
opiekun koni, zaprzyjaźniony w dodatku z dyrektorem. Ale nawet po jego odejściu 
Klimaszewski miał zwyczaj zachodzić do ambulatorium lub też odbywać z nią 
rozmowy przy okazji jej bytności w kancelarii. Z wyjątkiem narad, gdy 
przyjeżdżał Stelmaszek. No, ale on był kimś z zewnątrz, na jego cześć pojawiała 
się nawet w gabinecie kawa, ciasteczka...
Klimaszewski, bardzo oficjalny, przyjął ją w gabinecie. Poprosił, by usiadła, po 
czym usadowił się za biurkiem i chwilę milczał, jakby zastanawiał się, co jej ma 
powiedzieć. Denerwowało ją to trochę, ale chyba bardziej śmieszyło. Dyrektor 
najwyraźniej odgrywał przed nią jakąś rolę.
— Dowiedziałem się dzisiaj, że ma pani zamiar odejść ze stadniny — cedził słowa, 
patrząc badawczo w jej oczy. — To prawda?
Wytrzymała jego spojrzenie z niewinną miną. Po czym uśmiechnęła się i 
odpowiedziała pytaniem: Ja? Tak, pani.
126
— Zostaję zwolniona?
— Nie, skądże! Ale...
— To nie rozumiem. Przecież nie składałam wymówienia.
— Ale podobno ma pani taki zamiar.
— I po to mnie pan wzywał, panie dyrektorze? Czy to ma znaczyć, że pan chce, 
żebym odeszła? Jeśli pan sobie tego życzy, mogę złożyć wymówienie...
Nie rozumiała, o co chodzi. Skąd ten oficjalny ton, dlaczego nagle rozmowa ojej 
odejściu? Czyżby znalazł się ktoś, kogo chcą przyjąć na jej miejsce? Powiedziała 
na chybił trafił:
— Czy chce pan, żebym napisała je zaraz? Klimaszewski aż zmienił się na twarzy.
— Niech pani nie żartuje! Przecież ja wcale tego nie chcę! Przeciwnie... Ale 
powiedziano mi, że pani chce od nas odejść do pracy naukowej...
Teraz rozumiała. Wczoraj z miasteczka telefonowała do Fronczakowskiego z 
pytaniem, czy jest szansa robienia specjalizacji w okulistyce. Chodziło jej o 
miesięczną ślepotę i inne choroby oczu u koni. Ktoś musiał usłyszeć tę rozmowę i, 
nie zrozumiawszy o co chodzi, doniósł dyrektorowi to, co podejrzewał, co mu się 
wydawało.
Uśmiechnęła się.
— Tak, chcę robić specjalizację, prowadzić badania. Ale do tego potrzebna mi 
jest stadnina i możność stałego kontaktu z końmi. Na razie więc na pewno nie 
przewiduję odejścia. Chyba że panu to byłoby na rękę...
Poderwał się z fotela i podszedł do niej.
— Ależ skąd! Przecież ja powiedziałem... Wręcz odwrotnie, bardzo mi zależy, by 
pozostała pani u nas. Dla stadniny to dobrze, gdy ma lekarza, który zajmuje się 
stale końmi. Jeżeli pani chce specjalizować się w chorobach koni, to chętnie 
pomożemy pani, ułatwimy...
127
Słuchała tego milcząc. Wiedziała, że od chwili odejścia Fronczakowskiego szukał 
innego lekarza dla stadniny, sam zresztą dał jej do zrozumienia, że wolałby mieć 
tu kogoś ,,z większym doświadczeniem" —jak to elegancko nazywał. Ale minęło 
kilka miesięcy, a nie udało mu się znaleźć nikogo odpowiedniego. Mimo jej starań, 
mimo całkowitego poświęcenia się pracy... Chociaż przez te kilka miesięcy ani 
razu nie popełniła żadnego rażącego błędu, nigdy nie dał poznać, że jest z niej 
zadowolony, że mogłaby objąć opróżnione przez Fronczakowskiego stanowisko... 
Dopiero teraz, gdy stanął wobec możności utraty stałego opiekuna koni i 
gospodarstwa... Na chwilę zrobiło się jej jakoś gorzko. Ale opanowała się szybko. 
Podniosła głowę i powiedziała z lekkim wyzwaniem w głosie:
— Miło usłyszeć, że jest pan z mojej pracy zadowolony. A przy okazji: mój status 
w stadninie ciągle nie jest uregulowany. Od wiosny mam już dyplom lekarza 
weterynarii, a pan dyrektor zwleka z etatem. Jestem ciągle zatrudniona jako 
stażystka...
— Ach, tak! — Klimaszewski był najwyraźniej zmieszany. — To jakieś 
niedopatrzenie kadr... Obiecuję pani, że w tym miesiącu będzie ta sprawa 
załatwiona. Wystąpimy o etat dla pani.
Odprowadził ją aż do drzwi, kilkakrotnie zapewniając, że cieszy się, iż plotka o 
jej odejściu okazała się fałszywa. Żegnając się, powiadomił ją, że źrebaki za 
tydzień odjeżdżają na tor.
— Janczar poda pani, które jadą. Trzeba im wystawić dokumenty weterynaryjne.
Obiecała, że wszystko będzie zrobione, i pożegnali-się.
Do pracy wróciła z uczuciem lekkiego niesmaku, może nawet zawodu. Tak, wygrała z 
Klimaszewskim batalię
128
i będzie miała etat lekarza stadniny. Ale wolałaby, żeby stało się to w inny 
sposób.
W stajni panował ruch. Konie, jeden po drugim, wyprowadzano z boksów. Każdego z 
nich bardzo dokładnie oglądał Klimaszewski w asyście Małeckiego i Janczara, 
który sprawdzał przy tym teczki z ich dokumentami. Dopiero potem były 
odprowadzane do oczekujących już samochodów.
W boksie, na którym wisiała jeszcze tabliczka z napisem „Carino", Grażyna 
żegnała się ze swoim pupilem. Był trochę zdenerwowany panującym w stajni ruchem, 
często podnosił łeb, nasłuchiwał, rozglądał się i rżał.
— Zupełnie, jakby, czuł, że jedzie w nieznane — pomyślała i poklepała go po szyi.
Do klatki wszedł stajenny.
— Pani doktor, muszę już wyprowadzić Carino. Bez słowa podała koniowi jeszcze 
jedną kostkę cukru
i klepnęła go po zadzie, kiedy ją mijał wychodząc.
Załadunek był zakończony, drzwi wozów zasunięte. Tylko przez szerokie szpary 
wywietrzników widać było niespokojne oczy wyglądających koni. Jeszcze wsiedli 
towarzyszący zwierzętom konwojenci i samochody ruszy-
ły.
Kiedy skręcały w drogę wiodącą do szosy, jeden z koni zarżał.
— To Carino — szepnęła Grażyna. — Niepokoi się.
— No cóż, każdy niepokoi się, kiedy opuszcza dom, tym bardziej gdy pierwszy raz 
jedzie w świat. Ale on jedzie po laury. Tego jestem pewien — usłyszała cichy 
głos Klimaszewskiego, który niepostrzeżenie stanął koło niej. — Za rok 
przekonamy się o tym.
Odwróciła się w jego stronę. Patrzył za znikającymi wozami z wyraźnym niepokojem 
i troską.
9 — Dziewczyna i Carino
129
— Panu też przykro rozstawać się z nimi, dyrektorze?
— Ja się z nimi nie rozstaję. Zostają własnością stadniny. Ja je żegnam na 
wyjazd do szkoły. Będziemy jeździć i obserwować je na treningach i później na 
torze. To przecież nasza nadzieja, pani Grażyno. Musimy wiedzieć, jak im się 
będzie szczęścić...
IV
— Panie Jabłonowski, konie przyjechały!
Trener Jabłonowski ciężko podniósł się na łóżku i spojrzał na młodego chłopca 
stajennego, który bezceremonialnie wpadł do jego pokoju.
— Jakie konie? — zachrypiał, z trudem wydobywając ze zbolałej krtani głos.
— Z Mokrej, panie trenerze.
Jabłonowski znów opadł na poduszkę. No tak, powinien wstać i zaraz tam pójść... 
Ale jak to zrobić z gorączką i takim bólem gardła? Pomedytował chwilę, ale nic 
nie dawało się wymyślić. Polecił więc chłopcu, by poszukał futermajstra Koszko 
lub dżokeja Swięcika, bo on nie wstanie z łóżka.
— I powiedz panu Koszko, by potem przyszedł do mnie! — krzyknął jeszcze za 
chłopcem.
Chłopiec natknął się na futermajstra koło stajen. Podbiegł do niego i 
podnieconym głosem, zasapany, oznajmił mu wiadomość.
Koszko spojrzał na niego z wysokości swego metra dziewięćdziesięciu centymetrów 
wzrostu i spokojnym basem zapytał:
— A ty, Felek, czego taki zganiany?
— Bo biegłem po pana trenera Jabłonowskiego...
9*
131
— A po kiego licha? Jest chory i ja go zastępuję. Nie wiesz o tym?
— Wiem, ale tamci kazali wołać trenera.
Koszko zaczął gderać, że trzeba myśleć, a nie tylko słuchać wszystkiego, co byle 
kto mu każe, że sam zapał nie wystarczy, trzeba mieć jeszcze rozum, bo jedno bez 
drugiego to mało. A w ogóle, jak się jest dopiero od dwóch miesięcy w stajni, to 
innym trzeba pozostawiać decyzję, kiedy i z czym lata się do trenera. Ale 
wszystko to było mówione spokojnym głosem, w którym wyczuwało się życzliwość.
Konie wyprowadzał z samochodu przybyły z Mokrej masztalerz Dziuba, opiekujący 
się transportem. Każdy koń, zaledwie stąpnął na ziemię, był oglądany 
skrupulatnie przez weterynarza, doktora Packa, i przedstawiciela działu selekcji, 
który rozdzielał je na poszczególne stajnie trenerskie. Dwa otrzymała stajnia 
Jabłonowskiego. Jednym z nich był Carino.
Kiedy Koszko przyglądał mu się taksującym okiem znawcy — a rzeczywiście znał się 
na koniach, przepracował na wyścigach całe życie — podszedł do niego Dziuba i w 
krótkich słowach powiedział, że Carino jest rozpieszczony i trochę chimeryczny: 
na przykład nie pozwala się wiązać do żłobu... Ale poza tym łagodny i łatwy w 
prowadzeniu.
— Udany konik wam się trafił, panie Koszko. Liczymy na niego — zakończył, 
mrugnąwszy porozumiewawczo do futermajstra. I dodał: — No i na waszą stajnię...
Koszko zamruczał basem coś, co równie dobrze mogło być podziękowaniem za 
zaufanie, jak też oznaczać coś wręcz przeciwnego, i wziąwszy Carino na kantar 
podprowadził w stronę stojących nieco z boku chłopców stajennych.
— Roman! — zawołał jednego z nich. — Chodź tu, przywitaj się ze swoim nowym 
podopiecznym.
132
Chłopak podskoczył do niego. Był wysoki, bardzo szczupły, o bujnej czuprynie, 
którą często poprawiał nerwowym ruchem głowy lub przeczesywał rozczapierzonymi 
palcami. Wziął Carino za kantar i poklepał dwa razy po szyi. Klepnięcia były 
pewne, zdecydowane — tak poklepuje się przyjaciela. Ale nie takie, do jakich 
przywykł koń. Carino drgnął i odrobinę cofnął się, by uniknąć dalszych.
— Uważaj, jest bardzo rozpieszczony, nerwowy. Trzeba z nim łagodnie i z czuciem 
— ostrzegł futermajster.
Roman pogłaskał go więc po szyi i czole, mówiąc uspokajające słowa miękkim i 
śpiewnym głosem. Carino pozwolił poprowadzić się w stronę stajni, choć szedł z 
pewnym oporem, jak gdyby chciał zawrócić — do wozu, koni i ludzi, którzy byli mu 
znani. Roman, lekko zdziwiony, przystanął i przyjrzał się koniowi, szukając w 
jego oczach przyczyny tej niechęci do nowej stajni. Na ogół konie szły do stajen 
same, wiedząc, że tam jest obrok i woda. Kiedy mieli już wejść we wrota budynku, 
Carino nastawił uszy, chrapnął nagle i stanął. Był wyraźnie zaniepokojony.
— No, co jest, do cholery! Zgłupiałeś? — denerwuje się Roman i mocno ciągnie za 
kantar.
Ostry ton i szarpnięcie powodują, że Carino zapiera się i zaczyna cofać. Nie 
pomagają żadne klepania, przemawianie, oprowadzanie w kółko. Carino nie chce 
wejść w ciemny otwór drzwi.
Paru chłopców stajennych, widząc te zmagania, zaczęło pokpiwać z Romka. 
Pogorszyło to sytuację. Chłopak zdenerwował się jeszcze bardziej, co koń 
oczywiście wyczuł natychmiast. Ta zabawa przed drzwiami mogła trwać jeszcze 
długo, gdyby nie zjawił się Koszko. Rugnął gapiów i zapędził ich do roboty. 
Rozbiegli się natychmiast, wiedzieli, że z futermajstrem nie ma żartów. Na
133
placu pozostał Romek, zdenerwowany i wściekły, oraz Carino, na dobre już zacięty 
w swoim uporze. Nie pomogło nawet i to, że teraz Koszko wziął kantar, dał kostkę 
cukru, poklepał; koń gotów był pójść wszędzie, tylko nie w mrok stajni za 
otwartymi drzwiami.
Zawołano wreszcie Dziubę, który zdziwił się bardzo, że są jakieś kłopoty z 
Carino, po czym pogłaskał go po chrapach, poczęstował kawałkiem chleba i 
wprowadził do stajni bez najmniejszego kłopotu.
— I na jedno zwracam wam uwagę — powiedział, kiedy już zamknął drzwi boksu za 
Carino: — Ten koń nigdy nie był wiązany, a wszystkie próby kończyły się jak 
najgorzej. Poza tym to najbardziej rozpieszczone zwierzę w stadninie. Był już, 
oczywiście, pod siodłem i jest ujeżdżony. Ale to nie znaczy, by można było nie 
zachowywać ostrożności przy jego dosiadaniu.
— Co pan, za kogo nas pan bierzesz? Mało to koni przepuściłem przez ręce? Więcej 
lat jestem w stajni, niż pan chodzisz po świecie — obruszył się Koszko.
— Przepraszam, nie chciałem urazić. Ale widzi pan... — i Dziuba zaczął opowiadać, 
jakie to chimery ma ten koń, jakie były z nim kłopoty.
Zakończył:
— U nas wszyscy uważają, że to może być derbista, i to na dużą skalę. Tylko 
uważajcie, na Boga! To prośba dyrektora, Małeckiego i... naszej pani doktor.
Koszko pokiwał głową ze zrozumieniem. W swojej karierze widział już różne 
„końskie primadonny" -—jak je nazywał — które, jak gdyby czując swą wartość, 
przejawiały kaprysy, na jakie inny koń nie mógłby sobie pozwolić. Wydał więc 
Romanowi raz jeszcze dyspozycję, aby uważał i był łagodny dla konia, sam zaś 
pożegnał się z Dziubą i zabrawszy wszystkie dokumenty poszedł do Jabłonowskiego.
134
— Komu pan przydzielił tego pieszczocha? — w głosie Jabłonowskiego słyszało się 
niepokój.
To, co futermajster opowiedział o koniu, wskazywało, że trzeba mu przydzielić 
bardzo rozważnego chłopca stajennego, który będzie się nim opiekować.
— Romana.
— Nie miał pan lepszego?
— To robotny chłopak. Zresztą, sam pan przecież mówił, żeby dać mu konia.
— Tak, ale nie takiego jak ten. Roman jest za ostry, zbyt impulsywny.
— Te konie, które miał, lubiły go i były doskonale objeżdżone i utrzymane. 
Mieliśmy to z nim jakie problemy?
— Panie Koszko, niech pan nie robi mnie w konia. Dobrze pan wie, o co chodzi. — 
Jabłonowski zakaszlał i opadł na poduszkę.
Futermajster podrapał się po głowie i w duchu przyznał rację. Cóż, nie 
przemyślał sprawy. Ale kto wiedział, że ten koń to taka „nimfa". Z drugiej 
strony żal mu było chłopaka. Odebranie konia spod opieki stajennego świadczyło o 
jego złej pracy. A przecież Romek nie był złym chłopcem ani złym pracownikiem.
Milczeli obaj przez jakiś czas. Wreszcie Jabłonowski zawyrokował:
— Niech pan odda konia albo Felkowi Krupce, albo Jankowi Zambrowskiemu. Trudno, 
nie możemy konia zmarnować.
Ale okazało się, że nie jest to takie proste, bo obaj wymienieni mieli już pod 
swoją opieką po trzy konie, w dodatku Janek miał iść na tydzień do szpitala.
— W takim razie da pan Carino Felkowi, a Roman do tego, którego miał do tej pory, 
weźmie jeszcze trzy konie
135
Janka. Obaj będą mieli po cztery konie i nikt nie powie, że Romanowi zabraliśmy 
konia.
— Dobrze, panie trenerze — ucieszył się Koszko.
— Jutro to załatwię. Przez ten jeden dzień nic się przecież riie stanie.
— Ode mnie odejdziesz elegancki jak od fryzjera
— pogadywał wesoło do Carino Romek, szczotkując go bardzo dokładnie, tak że 
sierść, aż lśniła.
Koń stał spokojnie i sprawiał wrażenie, że robi mu to przyjemność. Romek też był 
zadowolony, że pozbędzie się tego chimerycznego konia. Przejęcie trzech 
dodatkowych, i to takich, które w stajni uchodziły za faworytów przyszłych 
sezonów, było dla niego awansem, o jakim nawet nie marzył. Zaczął więc gwizdać 
wesołą melodyjkę, snując projekty przyszłej kariery. Może kiedyś zostanie 
trenerem? Na dżokeja nie miał szans, to wiedział od początku. Był zbyt wysoki, 
zbyt ciężki. No, może pojedzie w kilku gonitwach, póki nie rozrośnie się i nie 
nabierze wagi. A potem... Przeszedł na drugą stronę Carino i z rozmachem położył 
zgrzebło na jego łopatce. W tym momencie koń drgnął gwałtownie i chwycił go 
zębami za koszulę.
To, co stało się później, działo się poza świadomością Romka. Zadziałał instynkt 
samoobrony. Chłopak odskoczył jak sprężyna i ręką, w której trzymał zgrzebło, z 
rozmachem palnął konia w pysk.
Carino kwiknął i stanął dęba, a potem gwałtownie opadł na ziemię, uderzając 
kopytami tam, gdzie przed chwilą był jeszcze chłopiec. Głuche uderzenie poniosło 
się po stajni.                                          i
Romek ze zręcznością kota chwycił się rękami za górną belkę przegrody i 
przerzucił na drugą stronę, wpadając na pracującego obok stajennego.
136
W stajni zawrzało. Kwik, odgłosy uderzeń kopyt o deski podziałały na wszystkich 
jak dzwonek alarmowy. Z boksów wybiegali ludzie ze szczotkami i zgrzebłami w 
rękach, jeśli akurat czyścili konie, lub z widłami, którymi przerzucali ściółkę. 
Biegli tam, gdzie musiało się zdarzyć coś złego. Co, nie wiedzieli, ale widzieli 
Romka przerzucającego się przez przegrodę, słyszeli kwik konia i bicie kopyt.
Jako jeden z pierwszych dobiegł na miejsce Koszko. Otworzył boks i stanął 
zdumiony zmianą zachowania konia, który teraz, z położonymi uszami, najwyraźniej 
zamierzał go ugryźć.
— No, Carino, co ci się stało, co... Nooo... spokój, mały, spokój...
Bas futermajstra jest ciepły, aksamitny. Na twarzy ukazuje się uśmiech, rękę 
zanurza w kieszeni i ukazuje się w niej biała, znajoma kostka. To wszystko 
powoduje, że Carino się rozpręża. Znika zdenerwowanie i złość rozpływa się. 
Inaczej patrzy już na człowieka. Jeszcze mu nie ufa. Lecz wyciągnięta ręka i 
głos zachęcają do zbliżenia się, robi więc krok w jego stronę. Człowiek też robi 
krok. Ręka jest już przy pysku. Koń obwąchuje ją, ostrożnie zbiera wargami 
podawany cukier. Ręka przenosi się na jego czoło i zaczyna drapać w to miejsce, 
gdzie tak przyjemnie czuć pieszczotę.
To wszystko trwa bardzo krótko, ale jest zawarciem przymierza, gwarancją spokoju. 
Carino więc, tak jak to robił w Mokrej, sięga pyskiem tam, skąd przed chwilą 
wyłoniła się biała kostka.
— To ty taki łakomczuch? — karci go pieszczotliwie Koszko. — Ale podaje kolejną 
porcję przysmaku. Po czym odwraca się i wychodzi z boksu. — Co to było? — w jego 
pytaniu nie ma już ciepłej nuty, bas brzmi narastającą burzą. — Jak to się stało? 
No? Coś mu zrobił?
137
— Ja? — Roman teraz dopiero jest naprawdę zdenerwowany. — Ja mu zrobiłem, panie 
Koszko? To o n mnie dziabnął zębami w plecy. A gdybym nie spieprzył w porę, to 
rozniósłby mnie kopytami po ścianie.
— Nie chrzań mi tu kawałków, tylko mów, jak było. Romek opowiedział, jak czyścił, 
jak skończył z jednej
i zaczął z drugiej strony...
— A tyś, flimonie, przeszedł na drugą stronę od zadu, co? — z ironią w głosie 
przerwał mu Koszko. — A co mówiłem tyle razy? Co? No...
— Że zawsze przechodzi się od przodu...
— Dlaczego? No...?
— Żeby koń widział, co się dzieje, i się nie spłoszył...
— To dlaczegoś przeszedł od tyłu?
— Bo myślałem..
— Bo nie myślałeś! Dobrze, że to koń, a niejakie dzikie zwierzę, bo już byś był 
trup. Myśleć trzeba przy pracy, myśleć!
Koszko pogderał jeszcze trochę, potem rozpędził ludzi, by szli do roboty, i 
kazał Romkowi skończyć czyszczenie Carino. Okazało się to jednak niemożliwe. Koń 
nie pozwalał chłopcu zbliżyć się do siebie. Kładł uszy i widać było, że w każdej 
chwili może chwycić zębami lub kopnąć.
Nie było innej rady — sam futermajster wziął się do czyszczenia.
Tego dnia trener Jabłonowski odbył dłuższą rozmowę z chłopcami stajennymi, w 
czasie której krzyczał na nich tak, mimo chrypy, że słychać było w stajniach. 
Zagroził, że jeśli taka bezmyślność powtórzy się raz jeszcze, to winowajca 
wyleci ze stajni, „choćby był synem samego Pana Boga".
Wszyscy myśleli, że Romka wyrzucą. Tylko biegli w sprawach kadrowych wiedzieli, 
że chłopców stajennych
138
brakuje, a Romek nie jest w końcu zły. Został więc, i to z czterema końmi, jak 
to w przeddzień postanowiono.
Carino natomiast zmienił opiekuna.
Nim jednak ostatecznie do tego doszło, Jabłonowski wezwał do siebie drobnego i 
wesołego Felka Krupę i spytał wprost, czy chce wziąć tego znarowionego konia z 
Mokrej.
— Czemu nie? Mnie się on podoba. Charakterny, ale mu z pyska i oczu dobrze 
patrzy, panie trenerze.
— No, to opiekuj się nim i pilnuj, żeby się bardziej nie znarowił.
Gdy chłopak wyszedł, dżokej Święcik, który przysłuchiwał się całej rozmowie, 
wyraził wątpliwość, czy z Carino da się jeszcze coś zrobić.
— Obawiam się, że koń jest już zbyt znarowiony, by Felek lub kto inny na to 
pomógł. Jak byłem w stajni i chciałem wejść do boksu, zaraz położył uszy. Nie 
wszedłem, nie chciałem go denerwować. Ale będą z nim jeszcze kłopoty. Kto wie, 
czy nie na torze...
— To niedobrze — zmartwił się Jabłonowski, a Koszko spuścił zasępioną twarz.
Chwilę milczeli wszyscy. Wreszcie postanowiono, że Święcik musi przyzwyczaić do 
siebie i oswoić Carino, choćby to nawet miało potrwać parę ładnych dni.
Zima dała znać o sobie tego roku dość wcześnie. Niskie, gnane silnym wiatrem 
chmury pędziły z północnego zachodu. Padał deszcz na przemian z mokrym śniegiem. 
Była to pogoda nieprzyjemna i dla ludzi, i dla zwierząt, treningi odbywały się 
jednak codziennie.
Jabłonowski ukrył się w budce zbudowanej specjalnie dla trenerów i zza szyby, 
osłonięty drewnianą ścianką od wiatru, obserwował trenujących konie dżokejów.
Skrzypnęły drzwi, ktoś wszedł do środka. Jabłonowski
139
odruchowo schował rękę ze stoperem do kieszeni kurtki. Nie należało pokazywać 
czasów konkurentom; kondycja koni i osiągane przez nie wyniki były pilnie 
strzeżoną tajemnicą trenerów. Dopuszczenie koni do biegu, właściwy sposób ich 
rozstawiania to swego rodzaju strategia, od której niejednokrotnie zależało, czy 
awansowały one do słabszej, czy też silniejszej grupy. A awans nie zawsze był 
korzystny. Bo czyż nie lepiej wygrać w słabszej obsadzie, niż wlec się na końcu 
doborowej stawki? Jeśli już weszło się do niej, lepiej ukrywać możliwości konia, 
by mieć tak zwanego „fuksa", za którego, jeśli wygra, najwyżej płaci kasa 
totalizatora. Bo choć nie było dobrze widziane, by pracownicy stajni grali w 
totalizatora, jak można się oprzeć i nie postawić na „swojego" konia? Jak nie 
grać, gdy można przewidzieć, jakie są szanse? Ale tego, co wiedziało się o 
swoich koniach, inne stajnie wiedzieć nie powinny. Więc każdy trener i każda 
stajnia pilnowali swoich tajemnic jak oka w głowie.
Przybyszem okazał się dżokej z innej stajni. Chwilę w milczeniu patrzył na tor, 
potem rzucił zdawkową uwagę o pogodzie. Jabłonowski coś odmruknął, w dalszym 
ciągu obserwując bieg koni na torze. Wreszcie, gdy przeleciała grupa, wyłączył 
stoper, ale nie wyjął go z kieszeni i nie popatrzył na wynik. Udawał, że nie 
stoperował czasu, choć tamten przecież musiał to słyszeć.
— No, zadowolony jesteś? — W pytaniu była wyraźna prowokacja, co Jabłonowski 
wyczuł od razu.
— Tak. Dobrze biegają — odpowiedział z nieprzeniknioną twarzą. — Nie ma co 
narzekać. Będziesz wchodził z końmi na tor?
— Nie. Tak przyszedłem, popatrzeć.
— Nic ciekawego, nabijam kondycję. Może niektóre pójdą na dłuższe dystanse w tym 
sezonie.
— No, na pewno. A jak tegoroczny transport?
140
— Dobry. — Coś kazało Jabłonowskiemu uważać. Był prawie pewien, że tamten chce 
się czegoś dowiedzieć. Ale czego? — Lada dzień zaczniemy z nimi trenować, to się 
zobaczy. Święcik po paru dniach pozna się na nich.
— Podobno jeden z tych koni, które przysłali z Mokrej, nie daje się dotknąć 
Święcikowi.
— Ciekawe. Widziałeś to? Tamten uśmiechnął się chytrze.
— Nie. Ja tam specjalnie się tym nie interesuję. Słyszałem tylko, że ani Koszko, 
ani Święcik nie mogą rnu dotknąć łba...
— Plota! — Oburzenie Jabłonowskiego było zupełnie szczere.
Nic nie mówiono mu, że Carino nikomu nie pozwala na dotykanie głowy. Sam widział, 
jak głaskali go po niej. On także to robił.
Dżokej nic nie odpowiedział. Postał jeszcze chwilę i po jakimś czasie, rzuciwszy 
sakramentalne: „No, to trzymaj się", wyszedł.
Udało mu się jednak zasiać w trenerze niepokój. Toteż jeszcze tego samego dnia, 
gdy przyglądali się chodzącym po kole koniom, Jabłonowski ostrożnie zagadnął 
futer-majstra:
— No i jak się panu podoba ta szóstka nowicjuszy?
— Dobra. Tak, między nami, to liczę na cztery konie. Oba, co przyszły z Kozienic, 
Szpak z Białego Boru i Carino.
— A uzdę mu pan zakładał?
Pytanie to zaskoczyło Koszkę. Zmieszał się i zniżywszy głos zapytał:
— Kto panu o tym mówił, panie Tadeuszu?
— Wróble na topolach o tym ćwierkają — zastanawiał się chwilę. — Czy Święcik też 
próbował?
— Tak, ale bez rezultatu. — Koszko już nie ukrywał
141
zmartwienia. — Koń, nie wiem czemu, ale go nie lubi. Boczy się. Karol próbował 
go przekupić cukrem, chlebem — i nic. Zjeść, zje, ale do kantara czy uzdy nie da 
się dotknąć. Tak się znarowił od czasu, gdy go Romek po pysku uderzył.
— Nikomu nie pozwala?
— Felek może mu wkładać i zdejmować kantar. Próbował jeszcze Haćko sanitariusz. 
Temu także pozwolił zdjąć uzdę, założyć kantar, jak gdyby nigdy nic...
Znarowienie Carino sprawiało trenerowi duży kłopot. Liczył, że Święcik, 
najlepszy dżokej stajni i jeden z najlepszych na torze, będzie go trenował. Ale 
jak może robić to człowiek, którego zwierzę nie znosi? Koń i jeździec w czasie 
biegu stanowią parę. Muszą się czuć, rozumieć. Tylko wtedy koń może dać z siebie 
wszystko. W przeciwnym razie nie ma szans, by wygrał jakikolwiek bieg.
Po zakończeniu pracy wszyscy trzej spotkali się w mieszkaniu Jabłonowskiego. 
Trzeba było coś postanowić.
— Ja tak łatwo nie rezygnuję. — Święcik nie chciał dać za wygraną. — Ten koń 
wart pracy. A że narowisty? Mój Boże, mało to narowistych koni przywołało się do 
porządku?
Jabłonowski gotów był zgodzić się z nim, że należy próbować przełamać opór 
zwierzęcia. Złamać jego chimeryczny charakter.
— Pamiętacie historię Negresco? — Koszko rzucił pytanie niby od niechcenia, jak 
gdyby chciał dla odprężenia opowiedzieć jedną ze swoich licznych anegdot o 
koniach. Spojrzeli na niego i zamilkli czekając, co będzie mówił dalej. — 
Opowiadano mi ją, kiedy byłem chłopakiem stajennym. To był ostatni rok wyścigów 
na Polnej. Miałem wtedy czternaście lat. Nie, już piętnaście... Był taki ogier, 
co to go ani dotknąć do łba było można. Nie lubił też, jak się stawało za nim. 
Od razu bił. Jedną
142
nogą. Ludzi też dobierał sam. Jednych uznawał, innych ledwie tolerował, jeszcze 
innych nie znosił. Był taki dżokej, co się uparł na niego, choć go Negresco nie 
znosił. Właściciel konia uważał, że ten dżokej jest najlepszy ze wszystkich. I 
podobnież był wyśmienity. Zawsze wygrywał. Znał się na koniach i nie każdego 
chciał dosiadać. A na tego napalił się jak cholera. I zdawało się, że go złamał. 
Doszło do biegu. Tylko że Negresco nie poszedł spod taśmy — wtedy nie było 
boksów, tylko taśmy. Cała stawka poszła, a ten kręcił się w kółko i kręcił. Po 
tym wypadku, żeby ratować się finansowo, właściciel zgodził się, żeby jeździł na 
nim taki młody chłopak. Mój starszy trochę kolega. Załatwiono mu zgodę na bieg. 
Nikt nie obstawiał konia, bo i kto będzie takiego obstawiał? A on wygrał. I ten 
chłopak wygrał na nim jeszcze dwa biegi. Potem został dżokejem.
— Ciekawe... A co było dalej z tym koniem? — zainteresował się trener.
— W trzydziestym ósmym, a może dziewiątym, sprzedali go Anglikom. A ten, kto go 
kupił, to wziął też tego chłopaka, razem z koniem.
— Co pan tam opowiadasz? — oburzył się nie wiedzieć czemu Święcik. — Jestem od 
tylu lat na torach, a nikt mi tego nie mówił. Bajeczki.
— Jak ja mówię, to prawda! — oburzył się Koszko. — Możesz pan popytać tych, co 
pracowali na Polnej. Powiedzą!
— Prawda, nieprawda, ale mnie to pasuje — wtrącił się Jabłonowski. — Tak mogło 
być. Trzeba się zastanowić...
— Przepraszam — tym razem Święcik przerwał trenerowi, mocno zdenerwowany. — 
Przepraszam, ale albo ja jestem dżokejem w tej stajni, albo kto inny!
— Oczywiście, oczywiście — Jabłonowski najwyraźniej unikał spięcia. — Ma pan 
jakieś propozycje?
143
— Tak. Chcę spróbować. Nie może być tak, bym zgodził się na kogoś innego, sam 
nie spróbowawszy.
— Ale... — chciał mu przerwać Jabłonowski.
— Zawsze byłem tym, który pierwszy próbował konia. Było tak?
— I jest.
— No więc, niech tak zostanie.
Zapadła decyzja, że Święcik będzie próbował dosiąść Carino, a dopiero wówczas, 
gdy mu się nie uda, Jabłonowski podejmie decyzję w sprawie wyboru dżokeja.
Życie w stadninie po wyjeździe półtoraroczniaków toczyło się spokojnie. Miejsce 
koni, które odeszły, zajęły odsady. To była jedyna zmiana.
Grażyna jednak odczuwała to w inny sposób. Przyzwyczaiła się, że jest w stajni 
koń, który był jakby j ej koniem. Bywała u niego częściej niż u innych i on też 
inaczej niż wszystkie inne ją witał. Miała uczucie, że między nimi jest jakaś 
szczególna więź, zrozumienie. Choć wiedziała, jak bardzo jest to dziecinne, 
opowiadała mu wszystkie swoje zmartwienia i niejedną łzę, ukrywaną przed ludźmi, 
wylała w jego grzywę, co jakoś pomagało przetrwać wiele zmartwień i załamań. 
Wstyd było się przyznać, ale odejście ze stadniny Carino odczuła bardziej niż 
wyjazd doktora Fronczakowskiego i pani Krystyny. Do ludzi, których się lubi, do 
których się człowiek przywiązał, można napisać czy zatelefonować, gdy odczuwa 
się brak kontaktu z nimi. Ale co zrobić, kiedy brakuje kontaktu ze zwierzęciem? 
Nie można się z nim porozumieć. Więc jak dowiedzieć się, jak mu jest tam, gdzie 
je zawieziono, gdzie ma być poddane wielkiej życiowej próbie, która zadecyduje o 
jego dalszych losach?
Pojechała do miasteczka na pocztę i zatelefonowała do Warszawy, do 
Fronczakowskich. Rozmowa była długa.
144
Pozornie dotyczyła specjalizacji Grażyny i jej statusu w stadninie. Dopiero pod 
sam koniec napomknęła o prawdziwym powodzie: chciała wiedzieć, jak jest Carino 
tam, na torze. Fronczakowski był dostatecznie wrażliwy i dość dobrze znał 
Grażynę, by nie domyślić się, że pytania o konie wysłane z Mokrej na tor w 
rzeczywistości kryją niepokój o pupila. Obiecał, że zorientuje się i da jej znać. 
To ją uspokoiło, ale nie rozwiązało problemu samotności. Zdawała sobie sprawę, 
że czepia się wszystkiego, by — nawet będąc wśród ludzi, choćby życzliwych — nie 
czuć się osamotniona. Bała się, że tak zostanie już do końca życia.
Często tak bywa, że trudności i kłopoty bliskich budzą znacznie większe 
zainteresowanie niż ich sukcesy. Toteż o kłopotach, jakie stwarzał w stajni 
trenera Jabłonowskiego Carino, szeptano w stajniach i dyrekcji, choć Jabłonowski 
zakazał ludziom mówić o tym komukolwiek. Ale jak nie mieli cieszyć się inni 
dżokeje, że jest koń, który nie daje się dotknąć takiemu tuzowi jak Święcik. 
Przecież porażka Święcika podnosiła ich wartość, bo można będzie powiedzieć: 
„Proszę, takiego Święcika to dobry koń nie chce na grzbiecie nosić, a mnie coś 
podobnego nigdy się nie przydarzyło". Prawdy o tym, co działo się z Carino, 
trudno już było dojść, bo ludzie dodawali do tej historii moc wymyślonych 
szczegółów.
Ten klimat sensacji spowodował, że gdy po raz pierwszy wyprowadzono osiodłanego 
Carino na wybieg, na którym już czekał Święcik, grupki ciekawych pospieszyły w 
tę stronę, zajmując przezornie dość odległe miejsca, z których jednakże można 
było obserwować bez przeszkód wszystko, co miało się zdarzyć.
Dla Święcika nie było to przyjemne. Ludzie, którzy dobrze znali doskonałego, 
opanowanego jeźdźca, zwycię-
10 — Dziewczyna i Carino
145
zcę wielu gonitw i derbów, zauważyli, że pejcz, który zawsze nosił ze sobą 
dosiadając konia, zazwyczaj luźno zwisający, tym razem obracał w rękach, 
przekładał z jednej do drugiej, zginał. Trudno zresztą dziwić się jego 
zdenerwowaniu: nic tak nie boli, jak naśmiewanie się z człowieka. A Święcik miał 
świadomość, że jeśli coś mu nie wyjdzie, stanie się pośmiewiskiem złośliwców 
koniarskiego światka. A tego bał się jak ognia.
Carino, trzymany za wodze przez Felka Krupę, zachowywał się spokojnie. Od czasu 
do czasu obwąchiwał kieszenie chłopca, jak zwykle poszukując przysmaków. Kiedy 
Święcik podszedł do niego, w dalszym ciągu był bardziej zajęty chłopcem niż 
dżokejem. Wprawdzie przyjął od niego kostkę cukru, ale gdy ten spróbował 
pogłaskać go, cofnął głowę. Poklepany po szyi i kłębie nie zareagował. Nie 
zareagował także i na to, że Święcik znalazł się w siodle. Ale tak długo, dopóki 
Felek był obok i trzymał wodze.
Zostawszy sam z jeźdźcem, koń stał przez moment spokojnie, wyczekiwał, co zrobi 
człowiek. Dopiero gdy Święcik lekko dotknął pejczem jego łopatki, dając sygnał, 
by ruszył, koń gwałtownie rzucił się w bok. Wierzgnął dwa razy, lecz tak 
skutecznie, że — niespodziewanie dla wszystkich — pozbył się jeźdźca z grzbietu.
Padając, Święcik nie wypuścił jednakże cugli z rąk. Zerwał się błyskawicznie i 
przytrzymał Carino. Zaczęła się szamotanina. Przerwał ją Felek, który podbiegł i 
chwycił konia za uzdę.
— Co ty? Zwariowałeś? Jak ty się zachowujesz, Carino? — W głosie chłopca nie 
było nagany ani groźby, lecz wyrzut.
Ogier szarpnął się raz i drugi, po czym nastawił uszy do przodu, spojrzał na 
Felka i stanął całkiem spokojnie.
146
— No, dobrze! Tak łatwo mu nie pójdzie. — Święcik gotów był do kolejnej próby.
Tym razem jednak koń nie dał mu nawet szansy znalezienia się w siodle. Kręcił 
się, wierzgał i nie pozwalał nikomu zbliżyć się do siebie z boku.
Kiedy tak mocowano się z Carino, na drodze, tuż przy wybiegu, zatrzymał się 
samochód. Wysiadł z niego doktor   Fronczakowski   w   towarzystwie   dyrektora   
toru
— Koczyńskiego.
Zjawienie się dyrektora spowodowało lekką panikę wśród widzów. Zaczęli czym 
prędzej znikać — lepiej nie „podpaść"...
Ale obu przybyłych interesowało tylko to, co działo się na wybiegu: grupka ludzi 
walczących z koniem, który nie pozwalał zbliżyć się dżokejowi.
— Co tu się dzieje? Ujarzmiacie mustangi? — Koczyń-ski nie ukrywał ironii, jego 
głos brzmiał naganą.
Wyjaśniono mu, co się stało. Spojrzał w stronę Fronczakowskiego.
— Carino zrzucił dżokeja? Nic z tego nie rozumiem. — Doktor był zaskoczony. — 
Znam tego konia od źrebaka. To jedno z najłagodniejszych zwierząt w naszej 
stadninie.
— No, to niech Święcik jeszcze raz siada — zadecydował dyrektor.
Ale na to Carino w żaden sposób nie chciał pozwolić.
— Znarowili konia! — Fronczakowski był wściekły.
— Trudno uwierzyć, że to ten sam, którego znałem. Podszedł, wyciągnął rękę. 
Carino powąchał dłoń, sięgnął pyskiem do kieszeni kurtki doktora.
— Szuka cukru lub chleba, proszę pana — wyrwał się Felek i zaraz zaczerwienił 
się mocno, bo wszyscy popatrzyli na niego.
Ale Fronczakowski przyglądał mu się ze wzrastającą sympatią. Zapytał ciepło:
147
— Ty opiekujesz się tym koniem?
— Tak.
— No i jak go znajdujesz?
— Koń jest w porządku, proszę pana.
— Jeździłeś na nim?
Chłopak rozejrzał się, czy nie widać w pobliżu trenera lub futermajstra, i 
zniżył głos do szeptu:
— Tak, jak nikt nie widział. Siadałem na niego na oklep.
Doktor pokiwał głową. Zastanawiał się nad czymś przez chwilę, po czym podszedł 
do oddalonej o kilka kroków grupki, w której znajdowali się dyrektor, 
Jabłonowski i Święcik. Gdy był już blisko, usłyszał urywek zdania:
— ...trzeba będzie odesłać go do stadniny, bo...
— Bzdura! — przerywa doktor. — Najprościej odesłać konia, bo narowisty.
Zapadła chwila ciszy.
— Ma pan inną propozycję? — Dyrektor mówi spokojnie, lecz w jego głosie słychać 
urazę. — Słuchamy, panie doktorze. Więc co pan radzi?
— Niech siądzie na niego ten chłopak, który się nim opiekuje.
— Co?! —wybucha Święcik. — On ma ujeżdżać? Jak ja nie dałem rady, t6 on da?
Jakoś zdołano go udobruchać. Zdecydowano się na eksperyment. Wszyscy zbliżyli 
się do Carino trzymanego wciąż przez Felka za uzdę.
— Siądziesz na niego? — spytał Jabłonowski.
— Czemu nie? — Słowa mają oznaczać pewność siebie, ale w głosie chłopca czuje 
się zdenerwowanie.
Święcik uśmiechnął się złośliwie, pewny, że to ze strachu przed próbą, przed tym 
koniem, nerwy dają znać chłopcu o sobie. Ale Fronczakowski zrozumiał, że była to
148
po prostu ogromna chęć, by dosiąść tego właśnie konia, pojechać na nim i 
wykorzystać w ten sposób wielką szansę na torze. Bo przecież, jeśli się uda, to 
może Felek weźmie udział w wyścigu jako dżokej Carino.
Fronczakowski podszedł i chwycił konia za uzdę.
— No, to siadaj! — rozkazał tonem człowieka, który dobrze wie, co robi.
Koszko, jakby czekał na to, skinął przyzwalająco w stronę Felka. W sekundę 
chłopak był w siodle. Wszyscy z napięciem patrzyli na konia i jeźdźca. 
Fronczakowski puścił Carino i odstąpił dwa kroki, mimo to ogier stał zupełnie 
spokojnie. Tylko raz i drugi nerwowy dreszcz przebiegł po jego skórze; może 
niepokoił go jeździec, a może otoczenie i wszystko to, co zdarzyło się 
poprzednio?
Felek poklepał go pieszczotliwie po szyi i zaczął przemawiać spokojnym, 
melodyjnym głosem — tak, jak przemawiał do niego pracując przy nim w stajni. Koń 
rozprężył się, ale wciąż jeszcze trudno było mieć pewność, co zrobi.
Dwóch stajennych podjechało na starszych, spokojnych koniach i stanęło po bokach 
Carino. Z grupki stojących wystąpił sanitariusz Haćko i wziąwszy za uzdę 
poprowadził konia do przodu — cały czas w asyście jadących po obu stronach 
jeźdźców.
— No, dobrze. Możesz już jechać sam — powiedział wreszcie, puszczając wodze.
Trójka koni ruszyła kłusem, robiąc koło wokół toru. Przeszły w galop — równo, 
spokojnie. Wreszcie Jabłonowski odwołał towarzyszących jeźdźców. Felek pojechał 
na Carino sam. Koń szedł spokojnie, krótkim galopem.
— No, niech ktoś powie, że koń nie był ujeżdżony! — W głosie Fronczakowskiego 
jest zadowolenie, ale
149
i jakaś nutka złośliwości. — Az narowami można sobie poradzić. Trzeba mieć tylko 
do konia odpowiednie podejście.
Nikt nie zaprzeczył ani nie przytaknął. Jakby nic się nie stało, jakby to 
wszystko było rzeczą najnormalniejszą pod słońcem, nie wartą większej uwagi. Co 
nie zmieniało faktu, że żaden z pracowników toru nie czuł się w tej chwili 
najlepiej.
Święcik, porządnie potłuczony po upadku, siedząc na ławce koło ogrodzenia, 
przeżywał swą porażkę. Klął w duchu siebie i swoją głupotę: po diabła, wbrew 
zdrowemu rozsądkowi, pchał się na konia, który go z jakichś przyczyn nie lubił! 
Rosła w nim zawiść: ten smarkacz, zwykły stajenny, pojechał na koniu, który pod 
nim,Święcikiem, chodzić nie chciał... Miał też żal do Jabłonowskiego, że tak 
szybko się zgodził, by Felek wsiadł na Carino.
— Będziesz musiał trochę chłopca poduczyć, jeśli ma na nim jeździć. — 
Jabłonowski znalazł się przy nim nie wiedzieć kiedy, jego słowa przerwały 
zamyślenie Święci-ka.
— Pouczyć to na pewno go trzeba. Ale dlaczego ja?
— Karol, przecież u nas ty jesteś najlepszy. Święcik miał ochotę odburknąć, że 
jest najlepszy dla
siebie. Albo — że widać nie jest dla Jabłonowskiego taki dobry, skoro zastąpić 
go potrafi byle kto. Ale w ostatniej niemal chwili ugryzł się w język. Nie 
potrafił jednakże zrezygnować z próby wpłynięcia choć w jakimś stopniu na 
sytuację:
— Czy jesteś pewien, że to akurat Krupka ma już stale na tym koniu jeździć? Może 
znajdzie się inny dżokej, ktoś, do kogo to histeryczne bydlę nie będzie miało 
uprzedzeń?
Jabłonowski rozumie uczucia dżokeja. Święcik wolałby, żeby nie mówiono, iż 
zdystansował go byle kto
150
— stajenny. Ale wie także, że nie powinien ustąpić. Mówi więc sucho:
— Tak ustaliłem z selekcją i dyrektorem.
Święcik milczy przez dłuższą chwilę. To jasne, że Jabłonowski nie ustąpi. Lecz 
jednocześnie nie chce, by dżokej miał do niego żal o to, co się stało. Świadczą 
o tym jego pierwsze słowa, które Święcik przed chwilą zignorował, lecz teraz... 
Tak, to jest przecież wyjście! I twarz dżokeja rozjaśnia się natychmiast. Jeśli 
to właśnie on będzie uczył Felka, nikt nie powie, że tamten okazał się od niego 
lepszy. I dobrze będzie móc powiedzieć, gdy się Felkowi powiedzie, że ten młody 
dżokej to jego wychowanek. A może chłopak będzie w przyszłości należał do 
najlepszych? To też jest satysfakcja, kiedy powiedzą, że Felek Krupka zwycięża, 
bo jest uczniem Karola Święcika.
— Dobrze — uśmiecha się do Jabłonowskiego. — Jak chcesz, mogę go uczyć. Zrobię z 
niego dżokeja. Wiesz, przyszło mi do głowy, że to może być bardzo dobry materiał.
Rozstali się w najlepszej komitywie. Wieczorem w mieszkaniu Jabłonowskiego 
odbyła się rozmowa trenera z Felkiem Krupką. Jabłonowski przedstawił chłopcu 
perspektywy kariery na torze. Postawił jednak warunki:
— Dostaniesz uprawnienia na tor, ale pamiętaj, w szkole ma nie być ani jednej 
trójki. Czwórki — dwie, trzy mogę tolerować. Ale tak — same piątki. Zrozumiałeś?
Chłopcu z wrażenia poczerwieniały uszy. Nie mógł wydobyć z siebie głosu, więc 
tylko przytaknął głową.
— Tak samo w pracy. Wszystko ma być na medal. Nie chcę o tobie nic złego 
usłyszeć. Żadnych skarg. Pamiętaj: jak tak będzie, na wiosennych gonitwach 
pojedziesz na Carino. Jak nie, to znajdę innego jeźdźca, którego koń
151
zaakceptuje. A pana Święcika to masz słuchać jak ojca. Albo i lepiej! — dorzucił 
na zakończenie.
Prawie w tym samym czasie Fronczakowski rozmawiał przez telefon z Grażyną. 
Opowiedział jej o wszystkim, żartując i podkpiwając, że chimeryczność Carino 
została zaszczepiona przez „babskie wychowanie". Ale Grażyna nie obraziła się. A 
kiedy kładła się spać, pogwizdywała przez zęby, tak jak się tego w ostatnich 
dniach nauczyła. Obiecywała sobie, że będzie jeździć na wszystkie biegi, w 
których będzie startował Carino. Teraz nie miała już żadnych wątpliwości, że 
„jej" koń zrobi wielką karierę na torze.
Zima dla Felka i Carino była okresem ciężkiej pracy. Dzień w dzień, bez względu 
na pogodę, wchodzili na tor treningowy i biegali. Jabłonowski miał swój własny 
system prowadzenia treningów, jak prawie każdy trener: po swojemu trenował konie, 
uważał przy tym, że jego metody zwiększania szybkości czy „nabijania kondycji" 
są najlepsze. Należał do tych, którzy robili wykresy czasów i zachowań konia. 
Twierdził, że konie — tak jak ludzie — mają indywidualne okresy aktywności i 
bierności biologicznej. Zamęczał więc doktora Packa, zmuszając go do mierzenia 
ciśnienia i tętna każdego dnia, przed i po biegach. A gdy ten się buntował, 
zaczął to robić sam. Mierzył także ciśnienie i wilgotność powietrza, nanosił na 
swe wykresy fazy księżyca i twierdził, że jest już bliski odnalezienia rytmów 
biologicznych koni. Jego marzeniem było zgranie się rytmów zwierzęcia i jeźdźca; 
sam miał swój kwartalny wykres rytmów i namówił Święcika i innych dżokejów 
jeżdżących w jego stajni, by zrobili sobie takie same. Odkąd Felka awansowano na 
prawie dżokeja, jego wykresy rytmów zaczęły dla Jabłonowskiego liczyć się także.
152
Wiadomość, że Felek będzie ewentualnie brał udział w wiosennych gonitwach i że w 
ogóle „szykuje się na dżokeja", nie przysporzyła mu przyjaciół. Uważano, że za 
młody, niedoświadczony i że za tym wyborem „coś się na pewno kryje". Ktoś nawet 
puścił plotkę, że Święcik symulował, iż koń go nie znosi, specjalnie po to, by 
wsadzić na niego Felka, który miał być... — i tu opowiadano historie, które 
Święcika doprowadzały do szewskiej pasji. Ale to, co najtrudniej było mu znieść 
— to drwiny, kierowane bezpośrednio do niego. Bo byli i tacy, którzy kpili zeń w 
oczy, mówiąc, że jest już widocznie za stary i czas mu zejść z toru, skoro taki 
smarkacz go zdystansował i „wysadził z siodła".
Święcik zaciął się i na złość wszystkim ciągnął konsekwentnie to, co rozpoczął. 
Plotki i złośliwości, cała ta niezbyt miła atmosfera narastająca wokół niego, 
Felka i Carino spowodowały zawiązanie się między dżokejem i chłopcem czegoś w 
rodzaju cichej umowy — bo nie mówili o tym nigdy, a przecież żaden z nich nie 
miał wątpliwości, że umowa obowiązuje.
Dżokej coraz bardziej angażował się w naukę Felka. Przychodził teraz na tor i 
obserwował go na treningach, po czym brał na rozmowy i długo coś tłumaczył. 
Zaczął nawet zapraszać chłopaka do domu, gdzie pewien, że nikt nie podsłucha, 
uczył go swoich sekretów zawodowych. Może były to sekrety znane wszystkim innym 
dżokejom, ale na pewno nie udostępniane nowicjuszom. Ci musieli dochodzić do 
tego sami, podglądając starszych kolegów lub ucząc się na własnych błędach.
Często także wychodzili razem na tor. Felek jechał na Carino lub innym koniu, 
które miał pod opieką, Święcik zaś brał jednego z najlepszych koni stajni. 
Trenowali taktykę. Dżokej robił to tak, by nikt poza Felkiem, zorientowanym w 
planie ćwiczeń, nie mógł domyślić się,
153
? ?? chodzi i czy to, co się dzieje na torze, jest zdarzeniem przypadkowym czy 
też zaplanowanym.
— Ty, Karol, uważaj, bo wszystkie swoje mądrości przekażesz chłopakowi i w 
pierwszym biegu cię wykołuje — żartował z niego Haćko.
Ale Święcik śmiał się i mówił, by nie bać się o niego, bo on nie ma zamiaru 
„sprzedać" chłopcu wszystkich swoich sekretów.
Mijała zima. Przybyłe jesienią źrebce stały się dwulatkami, zmężniały i nabrały 
„instynktu biegu", cechującego wszystkie konie wyścigowe. Wiedziały, co to bieg 
po zwycięstwo, co start i meta.
— Konie przejmują to od ludzi. Czują, co czuje człowiek, i jakby jednoczą się z 
nim. Dobry koń wszystko zrobi dla jeźdźca. Ma swoją ambicję, tak jak dżokej. 
Także chce wygrać za wszelką cenę. Rwie od startu do mety, ile sił w nogach. I 
tylko człowiek wie, jak na jakim dystansie rozłożyć końskie siły. Czasem trzeba 
przytrzymać, by poszedł wolniej, nie forsował się. Trzeba wiedzieć, kiedy iść 
przy bandzie, a kiedy po zewnętrznej. Kiedy zwiększyć tempo, a kiedy zwolnić, by 
skończyć bieg przed wszystkimi.
To był ulubiony wykład dla chłopców i gości przyjeżdżających na tory niemal przy 
każdej okazji wygłaszany przez sanitariusza Haćkę. Był on kiedyś dżokejem i 
pozostało mu coś z dawnej pasji. Razem z wszystkimi coraz niecierpliwiej 
wyglądał wiosennego sezonu. A swój wykład powtarzał coraz częściej w miarę 
przybliżania się wiosny, a z nią terminu otwarcia wyścigów.
Młode listki kasztanowca zaglądały do gabinetu dyrektora Koczyńskiego. Przez 
otwarte okna wpadał ciepły, majowy wiatr, wnosząc zapach mokrej ziemi i 
przytłumione odgłosy dalekiego ruchu ulicznego.
154
Koczyński odwraca się od okna i patrzy na siedzącego przy stoliku Jabłonowskiego. 
Milczą obaj. Wreszcie dyrektor wstaje zza biurka, podchodzi do fotela i siada 
naprzeciwko trenera.
— Nie boi się pan, że chłopak jest jednak za młody i za mało doświadczony, by 
brać udział w gonitwie? — pyta, pochylając się do przodu.
Jabłonowski robi minę mającą wyrażać bezradność.
— Bać to trochę się boję, panie dyrektorze. Ale kiedyś trzeba zacząć. Chłopak 
musi otrzaskać się z torem, z gonitwą...
— A co o tym mówi Święcik? Też jest pańskiego zdania?
— Tak. To właśnie on mi zasugerował, by sprawdzić wcześniej Krupkę na torze, w 
gonitwie na innym koniu. Bo jak puścić chłopaka pierwszy raz w życiu, i to na 
dwulatku?
— Jak się uczy?
— Chłopak? Dobrze. Nawet powiedziałbym, że bardzo dobrze. A w pracy jest bez 
zarzutu. Ma ambicję, a to się liczy także, panie dyrektorze.
— Na jakim koniu chciałby pan puścić go na ten pierwszy bieg?
— Na Brzoskwini. Nie liczę zbytnio na nią w tej gonitwie. Wolę nawet, żeby nie 
miała za dobrej pozycji.
— Znów te jakieś wasze kombinacje. — Koczyński niby kręci głową z dezaprobatą, 
lecz jego uśmiech oznacza zrozumienie. — Oj, Jabłonowski, Jabłonowski, pan 
zawsze robi jakieś taktyczne rozgrywki...
— Ależ skąd, panie dyrektorze. Jaka to taktyka? Brzoskwinia wolno się rozkręca. 
Chcę, żeby była dobra trochę później...
— Już ja was znam, trenerów. Zawsze wielkie tajemnice i kombinacje z 
rozstawieniem koni. No, ale w tej
155
chwili nieważne. Z mojej strony — zgoda na Krupkę jako kandydata dżokejskiego. 
Tylko niech pan załatwi to z działem selekcji.
W selekcji nie mieli większych oporów przeciwko zezwoleniu dla Felka. Może 
dlatego, że była ładna wiosna, a może Felek potrafił zaskarbić sobie względy 
pracowników tego działu? W każdym razie zootechnik, inżynier Marek Zagórny, 
który miał w tych sprawach najwięcej do powiedzenia, podpisał zgodę bez żadnych
zastrzeżeń.
— Tylko niech pan ostrzeże chłopaka, żeby uważał na głupie sztuczki starszych 
dżokejów. Pan wie, jacy potrafią być dla debiutantów — powiedział, wpisując 
Krupkę na listę uprawnionych do brania udziału w gonitwach.
Dowiedziawszy się o zgodzie Felek z trudem pohamował wybuch radości. Spąsowiał i 
aż dech mu zaparło z wrażenia. Wyjąkał tylko: „naprawdę"? — i szybko zajął się 
robotą, by ukryć szczeniackie łzy radości napływające
do oczu.
Dopiero gdy był pewien, że nikogo nie ma w pobliżu boksu Carino, podszedł do 
konia i wyjął z kieszeni grubą kromkę razowego chleba. Zazwyczaj kruszył ją i po 
kawałku dawał Carino przez cały czas, kiedy przy nim pracował. Teraz przełamał 
ją na pół i oba kawałki, jeden po drugim, podał mu do zjedzenia.
— To w dowód mojej wdzięczności — powiedział z całą powagą, tak jak mógłby mówić 
do człowieka.
Carino jadł z apetytem, kiwając głową, zupełnie tak, jakby tym ruchem potakiwał 
Felkowi. Wielkie, wypukłe oczy przyglądały się chłopcu z takim wyrazem, jak 
gdyby miał przemówić. Felek miał uczucie, że Carino zaraz
powie:
— Tak, oczywiście, że to moja zasługa. Teraz tylko się
pilnuj i nie zrób mi zawodu...
156
Przed siodlarnią chodziły konie prowadzone przez masztalerzy. Niektóre czując 
nadchodzący bieg, pociły się lekko ze zdenerwowania, inne szły obojętnie za 
ludźmi i kiwały łbami w takt kroków. Liczni kibice zgromadzili się za barierką, 
przyglądali się zwierzętom i taksowali je spojrzeniami. Z chodu, budowy pragnęli 
wysnuć wnioski
157
o sukcesie lub porażce konia i o ewentualnej wygranej. Po roku zeszłoroczni 
faworyci mogli stracić szanse, nie znane dotąd konie — zyskać możliwość wygranej.
Dżokeje ważyli się i rejestrowali. Przez cały ten czas Święcik towarzyszył 
Felkowi, pilnował, by wszystko odbyło się prawidłowo. Staremu dżokejowi zdawało 
się, że jego obecność przy pierwszym biegu wychowanka stawia go w lepszym 
świetle. Felkowi z kolei dodawało to odwagi; był spokojniejszy, bo już sam fakt, 
że Święcik jest przy nim, chronił go przed docinkami, które niewątpliwie rzucano 
by pod jego adresem. Nie brakło przecież takich, którym przeszkadzał każdy nowy 
konkurent pojawiający się na torze.
Na dany znak osiodłano wierzchowce. Dżokeje znaleźli się na siodłach. Stajenni i 
masztalerze zaczęli wyprowadzać konie z jeźdźcami na tor.
Doktor Fronczakowski, który na chwilę zaszedł do swych znajomych z działu 
selekcji, ucieszył się, widząc tam Jabłonowskiego. Podszedł do niego i wziąwszy 
go za łokieć odprowadził na bok.
— Widziałem, że Carino został zgłoszony na pierwszy bieg dwulatków — zaczął, gdy 
był już pewien, że nikt nie może usłyszeć ich rozmowy.
— Owszem. — Jabłonowski mówił prawie szeptem. — Idzie na pierwszy bieg. Bez 
forsowania powinien mieć dobrą pozycję.
— Rozumiem. To dlatego puścił pan na dzisiejszy bieg
tego chłopaka.
Jabłonowski skinął głową.
— Nie mogę przecież puścić go po raz pierwszy w życiu na młodym koniu. A tak na 
marginesie, to Carino zrobił naprawdę dobry wybór. Święcik uważa, że z chłopaka 
będzie świetny dżokej.
— To powodzenia — rozpromienił się Fronczakowski.
158
I klepnąwszy trenera po ramie             edł
swoje sprawy.
Jabłonowski patrzył chwilę w ślad ?& 0?1, zastanawiając się, czemu doktor, który 
już ????? od roku nie jest w Mokrej, aż tak interesuje się tym koniem. Carino 
był wprawdzie dobry, no ale inne konie szykowah/się właśnie w tej chwili do 
biegu.
Taśmy poszły w górę. Konie ruszyły. Przez dłuższy czas szły w zwartej stawce. 
Dopiero kiedy weszły w zakręt, rozciągnęły się przy bandzie i szły z niewielkimi 
odstępami jeden za drugim. Przy wyjściu z łuku, tuż przed prostą, Felek, jadący 
do tej pory przy bandzie tak jak wszyscy, odbił lekko na środek i rzucił 
wierzchowca do finiszu.
— Wcześnie zaczął — rzucił kąśliwie jeden z obserwujących bieg przez lornetkę 
trenerów.
— A co? Miał dać się przyprzeć do bandy? — odciął się Jabłonowski, nie 
odwracając głowy.
— Cwaniak z małego — skomentował inny z patrzących.
Felek, uprzedzony od dawna przez Święcika o mogących mu grozić zasadzkach i 
niebezpieczeństwach, istotnie wyczuł, że jadący tuż za nim na Czarnym Motylu 
dżokej z konkurencyjnej stajni, Dzięgiel, szykuje się do wyjścia przed niego po 
zewnętrznej. Dzięgiel wprawdzie nie miał szans na to, aby wziąć pierwsze miejsce, 
ale mógł starać się blokować Felka. Przestrzegali go przed tym Święcik i Haćko, 
podejrzewali, że jadącego na dobrym koniu debiutanta stare wygi będą chciały tak 
wymanewrować, by znalazł się na jednej z ostatnich pozycji.
Wyjście do przodu pozwoliło Felkowi ubiec Dzięgiela w tym, czym on chciał mu 
zagrozić. Idąc niezbyt daleko od bandy, zostawiał po swojej lewej stronie wolną 
przestrzeń, zbyt szczupłą jednak, by inny koń mógł w nią wejść. Wyprzedzanie po 
zewnętrznej toru powodowałoby
159
wydłużenie się drogi dla wymijającego go konia. On sam natomiast miał przed sobą 
wolny tor, gdyż dwa idące przed nim konie szły dość luźno.
Brzoskwinia biegła szybko, jednakże nie dość szybko, by móc wyprzedzić konie 
gnające tuż przed nią. Felek zobaczył, jak pejcz w ręce jadącego przed nim 
dżokeja zwiększa siłę i tempo uderzeń. Zdecydował się więc także użyć bata.
Łopatka, zad, łopatka, zad. Pejcz, jak pałeczka perkusisty, nadaje rytm. Koń 
zwiększa szybkość. Nogi pracują prędzej, mięśnie zdobywają się na największy 
wysiłek. Pomiędzy Felkiem a jadącym tuż przed nim dystans zmniejsza się z każdą 
sekundą. Są już prawie obokjsiebie. Tamten obraca głowę i widzi łeb konia Felka. 
Przenosi wzrok na chłopca. Oczy ich spotykają się i Felek dostrzega w nich złość. 
Ucieka więc spojrzeniem przed siebie. Tam, daleko w przodzie, został już tylko 
jeden koń. Dogoni go? Nie, tamten jest szybszy. Odrobinę, ale jednak szybszy...
Do uszu Felka dochodzi zgiełk, prawie ryk. Nie wie, co mogło go spowodować. Ale 
nie zastanawia się nad tym, gdyż z lewej strony zbliża się biały słupek 
celownika. Mija go, ściąga wodze i wolno wstrzymuje konia. Jest chyba
drugi?
Na wybiegu przed siodlarnią sporo osób. Składają Felkowi gratulacje. I 
Święcikowi — za ucznia. Podchodzi także z wyciągniętą ręką Dzięgiel.
— No, masz u mnie pięć, chłopaku. Wykołowałeś mnie jak stary. Przyznaję, że cię 
chciałem zajechać. Ale ty, skurczybyku, nie dałeś się. Masz za to moje uznanie — 
potrząsa ręką Felka i klepie go po ramieniu.
— To pan Święcik uprzedził mnie, jakie mogę mieć niespodzianki — mówi skromnie 
Felek.
— O, Święcik zna wszystkie numery na torze. Był
160
mistrzem w ich robieniu.Mnie dwa razy zrobił na szaro, myślałem, że go wtedy 
obiję. On to tak umie robić, że nikt nie mógł się do niego przychrzanić, że coś 
nie tak. A efekt jest.
Wszyscy zaczęli się śmiać. Śmiał się nawet sam Święcik, choć jednocześnie 
ukradkiem pogroził Dzięgielowi. Był dumny z chłopca. No i kto mógł przypuszczać, 
że nowicjusz tak ładnie i tak w porę umknie pułapce? Gdyby Felek odbił od bandy 
sekundę później, toby mu się nie udało. A tak — drugie miejsce dla 
początkującego! Czy tylko ten sukces nie przewróci za bardzo chłopakowi w głowie?
Przyjrzał mu się kątem oka i stwierdził, że to raczej nie grozi. Rozpromienił 
się więc do końca. To moje ot Latnie lata na torze — myślał. Chłopak mi już nie 
zagrozi, a przyjemnie pomyśleć, że wychowało się dobrego dżokeja. Gratulacje za 
doskonałe przygotowanie Felka mile łechtały miłość własną Święcika. Z 
przyjemnością pokazywał się razem z chłopcem, by wszyscy zapamiętali, że to jego 
nauki, „jego szkoła" przyniosła nowicjuszowi zwycięskie drugie miejsce.
Felek był teraz pewien, że wygra też bieg na Carino. Na takim koniu? Niemożliwe, 
żeby było inaczej!
Trener Jabłonowski stał oparty o ogrodzenie toru treningowego i przyglądał się 
biegnącej stawce koni. Były to dwulatki z jego stajni. Ktoś obserwujący z boku z 
trudem tylko mógł się zorientować, o co chodzi w tym biegu. Na polecenie trenera 
konie raz biegły szybciej, by później zwolnić i za chwilę rzucić się do 
morderczego finiszu, który nie kończył biegu, tylko przechodził w krótki galop, 
dający wypoczynek koniom i jeźdźcom. I znów przyspieszenie, finisz i wolny galop.
Koszko stanął przy trenerze i przyglądał się w mil-
11 — Dziewczyna i Carino
161
czeniu, paląc krótką fajeczkę. Jego twarz nic nie wyrażała, mimo to Jabłonowski 
wiedział, że futermajster bacznie obserwuje i ocenia konie. Jego wieloletnie 
doświadczenie, doświadczenie drugiego już pokolenia ludzi pracujących na torze, 
pozwalało na zaskakująco trafne oceny koni
i jeźdźców.
Dwulatki minęły ich i łukiem wchodziły na przeciwległą prostą.
— No i co pan powie, panie Adamie? Którego by pan
obstawił w pierwszych biegach?
— Oba kasztany — mruknął beznamiętnie Koszko, ale oczy świeciły mu, przecząc 
pozornej obojętności.
— A więc Carino z Mokrej i Lola z Kozienic?
— Tak. Tylko Lola za bardzo nerwowa. Spala się. Jabłonowski wyraźnie poweselał. 
Wybór futermajstra
dowodził, że jego decyzja puszczenia w pierwszym biegu dwulatków Carino była 
słuszna. Niby od początku to wiedział, ale ucieszył się potwierdzeniem trafności 
swego wyboru. Zaraz po treningu zjawił się więc w dziale selekcji u inżyniera 
Zagórnego.
— Są jakieś zmiany w pierwszym biegu dwulatków?
— zagadnął z fniejsca.
— Są. — Zagórny nie był rozmowny.
— Ktoś się wycofał czy zamiana?
Zootechnik spojrzał uważnie na Jabłonowskiego i uśmiechnął się. Wiedział, o co 
chodzi trenerowi: nie bez znaczenia jest, z jakimi końmi biega ten, na którego 
się liczy. Był ciekaw, który z dwóch wystawianych przez Jabłonowskiego koni jest 
właśnie owym koniem.
— No tak... — cedził, przeglądając papiery. — Filomena dziś okulała, wzięli ją 
do doktora Packa. Prawdopodobnie wycofają tę kobyłę.
— To który pobiegnie na jej miejsce?
— Nie mam zgłoszenia. Może będzie później. Mają
162
jeszcze trochę czasu. A pan, ma pan jakieś zmiany, panie Tadeuszu? — W pytaniu 
Zagórnego brzmi filuterna nutka, którą natychmiast dostrzega Jabłonowski.
— U mnie bez zmian — mówi, robiąc ruch w stronę wyjścia.
— I Krupka jedzie na Carino?
— Oczywiście. Tak jak uzgodnione.
Więcej słów na ten temat nie padło, ale Marek Zagórny był prawie pewien, że 
trener liczy właśnie na tę parę. Coś takiego było w głosie Jabłonowskiego... Nie 
zatrzymywał go więc, a po jego wyjściu rozważał jeszcze chwilę tę sprawę. Tak, 
chyba się nie pomylił. Skoro nie biegnie Filomena, która była atutem trenera 
Wędołowskiego, można przypuszczać, że Carino będzie niewątpliwie faworytem w tej 
gonitwie. Warto postawić na niego. Chociaż... W pierwszych biegach dwulatków 
zdarzają się zaskakujące zwycięstwa, fuksy...
Ważenie przebiegało sprawnie. Felek był spokojny, bardziej rozluźniony niż w 
czasie poprzedniego biegu. Dżokeje nie patrzyli już na niego z ukosa, był swój. 
Może dlatego, że mimo odniesionego sukcesu nie przestał być skromny. Kłaniając 
się im, odnosił się do nich z szacunkiem. Traktowali go więc po przyjacielsku, 
żartowali i docinali czasem, lecz w taki sposób, w jaki docina się komuś, kogo 
uznało się za partnera.
Na parking przed trybunami zajechał samochód. Wysiedli z niego doktor 
Fronczakowski z żoną i Grażyna Białasówna. Tego dnia rano przyjechała z Mokrej 
specjalnie po to, by zobaczyć bieg. Klimaszewski i Janczar, którzy zwyczajowo 
jeździli na pierwsze gonitwy dwulatków, mieli jakieś ważne spotkanie z 
miejscowymi władzami, skwapliwie skorzystała z tego i zaoferowała zastępstwo.
11
163
Z każdą chwilą wzrastało jej podniecenie; chciałaby jak najprędzej znaleźć się w 
stajni, zobaczyć Carino, którego przecież nie widziała od pół roku.
— Nie spiesz się tak — mitygowała ją Krystyna. — Zdążysz go jeszcze obejrzeć. 
Pamiętaj, że jesteś tu reprezentantem stadniny i tak też powinnaś się zachowywać. 
Nie możesz zajmować się tylko tym jednym koniem.
Koło budynku dyrekcji natknęli się na dyrektora Koczyńskiego. Dowiedziawszy się, 
kim jest Grażyna, nie omieszkał powiedzieć jej kilku komplementów na temat konia, 
którego uważał za jednego z faworytów biegu. Zrobił to bardzo miło, zręcznie 
wplatając komplementy dla niej, i Grażyna od razu poczuła do niego sympatię.
Ale Fronczakowski oblał ją zimną wodą.
— Więcej krytycyzmu, Grażynko. Nie warto wyciągać zbyt daleko idących wniosków z 
tego komplementowania Carino. On każdemu przedstawicielowi stadniny mówi, że 
jego konia uważa za faworyta. To robi mu u dyrektorów dobrą markę.
— No, tak. — Była w tych sprawach jeszcze całkiem
„zielona".
Trochę speszona tym odkryciem poszła bez słowa za doktorostwem, kierując się ku 
stajni Carino.
Był osiodłany i gotowy do wyprowadzenia na padok. Zachowywał się bardzo 
spokojnie. Nagle jednak za-strzygł uszami i zarżał, podnosząc wysoko głowę; 
spojrzał w stronę wyjścia. Koszko i Felek, zaskoczeni, obrócili się w tamtą 
stronę. W drzwiach na tle światła rysowały się sylwetki trzech osób. Mężczyzny i 
dwóch kobiet.
— Proszę nie wchodzić. —- Głos futermajstra był ostry,
rozkazujący.
— Jestem przedstawicielem Mokrej — odpowiedziała
jedna z dwóch kobiet.
Koń drgnął i zarżał jeszcze raz. Radośnie, jakby witał
164
przyjaciół. Koszko wyszedł z boksu i zrobił kilka kroków, idąc naprzeciw 
przybyłym.
— Proszę nie wchodzić! — powtórzył nieugięcie; nie znosił gości w stajni, 
szczególnie przed gonitwą.
— Jestem doktor Fronczakowski, a to doktor Biała-sówna z Mokrej. Chcieliśmy 
zobaczyć Carino. — Doktor także potrafił być uparty.
Koszko poznał lekarza. Rzucił ciekawe spojrzenie na Białasównę, cofnął się, 
schodząc im z drogi.
— Proszę. Pan i pani doktor mogą podejść do konia. Inne osoby nie. Taki jest 
zwyczaj — usprawiedliwiał się Koszko, ale nie można było mieć wątpliwości, że 
ulega niechętnie.
Na powitanie Grażyny Carino wyciągnął pysk i z lubością nadstawił łeb do 
pieszczot. Dziewczyna przytuliła się do niego, drapiąc go delikatnie po czole.
— Jak widzę, poznałeś mnie, łobuzie. Jak ci jest tutaj? Dobrze? No, dostaniesz 
kostkę cukru — sięgnęła do kieszeni.
— Proszę mu nic nie dawać!
Spojrzała ze zdziwieniem. Stał przed nią młody, siedemnastoletni lub niewiele 
starszy chłopak w stroju dżokeja. Miał miłą twarz, która od razu budziła 
sympatię patrzącego. Ale teraz widziało się na niej rys zdecydowania.
— Koń jest przed biegiem. Nikt nie ma prawa dawać mu czegokolwiek. — Chłopak 
mówił już nie tak ostro, ale zdecydowanie. — Nawet przedstawiciel stadniny.
W innej sytuacji byłaby się obruszyła. Ale zrozumiała natychmiast, o co chodzi: 
był to zapewne przepis mający chronić konia przed podaniem mu przed biegiem 
jakiegoś środka farmakologicznego: dopingującego lub wręcz przeciwnie... 
Uśmiechnęła się więc i wyciągnęła rękę do chłopca.
165
— Przepraszam, nie pomyślałam... Dzień dobry. Jestem lekarzem stadniny w Mokrej 
i nazywam się Grażyna Białasówna.
— Felek Krupka — przedstawił się chłopak, podając jej rękę. Chciał ją ucałować, 
ale nie pozwoliła.
— To twój konkurent w miłości do Carino — uzupełnił prezentację Fronczakowski. 
Był wyraźnie ubawiony tym pierwszym starciem dwojga miłośników konia. — Trudno, 
Grażynko, musisz zachować cukier na nagrodę po biegu. Tym bardziej że trzeba już 
wyprowadzać konia.
Cóż, trzeba było zrezygnować, choć Carino niecierpliwie obwąchiwał jej ręce i 
kieszenie. Z satysfakcją patrzyła na jego piękną sylwetkę. W ciągu minionego 
półrocza zmężniał, był teraz pięknym koniem pełnej krwi.
Na padoku dopadł ich Jabłonowski. Przywitał się z Grażyną i zaczął dopytywać o 
dyrektora Klimaszewskiego, do którego miał jakąś sprawę.
— Zamiast niego ma pan moją uroczą koleżankę. Chyba nie żałuje pan tej zamiany? 
— żartował Fronczakowski.
Przeszli razem na taras przed pomieszczeniami działu selekcji. Tu Fronczakowscy 
zostali zagarnięci przez jakichś znajomych, wyglądających na zapalonych koniarzy. 
Grażyna została sama z Jabłonowskim.
— Pan nie ogląda koni przed biegiem? — zagadnęła go.
— Nie. Najchętniej bym tu w ogóle nie przychodził. Po co się dćnerwować? Nic 
więcej już nie można zrobić, wygra ten, co ma wygrać... A konie są pod dobrą 
opieką.
— Jeśli ma pan jakieś inne zajęcia, to nie chciałabym pana zatrzymywać.
— Nie, nie mam nic pilnego. Chętnie pani potowarzy-szę. Pewnie denerwuje się 
pani, jak wypadnie w tym biegu wasza stadnina?
— Och, ja wierzę w Carino! Tylko... czyjego dżokej nie
166
jest trochę za młody, za mało doświadczony? Więc o to jej chodzi, pomyślał i 
uśmiechnął się.
— No cóż, koń sam sobie go wybrał. Nikogo innego nie akceptował. Może doszły do 
Mokrej słuchy o tym?
Grażyna zaczerwieniła się lekko:
— Tak, coś słyszałam.
— Więc widzi pani. Ale proszę się nie martwić na zapas: Felek Krupka daje sobie 
radę z koniem i koń go lubi. To było najlepsze rozwiązanie, jakie miałem. Chyba 
że... — urwał, popatrzył na dziewczynę z lekką kokieterią i dokończył 
żartobliwie: — Chyba że pani zaoferuje się jechać jako dżokej.
Zaśmiali się oboje.
Na trybunach zrobił się ruch. Wyprowadzono konie na tor. Publiczność zaczęła 
gromadzić się przy balustradach. Lornetki skierowały się na przechodzące konie. 
Do Grażyny podeszła Fronczakowska.
— Będziecie państwo razem oglądać bieg?
— Nie. Jeśli panie pozwolą... — Jabłonowski skorzystał z okazji i wycofał się do 
bufetu.
Poszły więc szukać doktora.
— Trzeba wyłuskać go z tego męskiego towarzystwa — śmiała się Krystyna. — Musi 
nam towarzyszyć przez cały czas tego biegu. Musi razem z nami przeżyć 
zwycięstwo...
Grażyna także była zupełnie pewna, że Carino wygra. Lecz niemal odruchowo 
powiedziała to, co powiedziałby każdy koniarz:
— Albo pocieszać nas, gdyby Carino przegrał lub zajął nie najlepsze miejsce...
Fronczakowska spojrzała na nią zdumiona. Ale Grażyna mrugnęła do niej i 
powiedziała zniżonym do szeptu głosem:
— Rozumiesz, to tak tylko... Żeby nie zapeszyć.
167
V
Konie podchodziły niespokojnie do maszyny startowej. Doświadczenie nabyte w 
czasie treningów mówiło im, że za chwilę, gdy taśmy pójdą w górę, zacznie się 
zryw do szaleńczego biegu. Te nerwowe już teraz pieniły się, sierść na ich 
szyjach znaczyły ciemne plamy potu. Gdy już zdawało się, że są równo ustawione w 
szeregu, jeden z nich dwukrotnie zerwał się i o mało nie zawisł na linach.
Wszyskie te przygotowania do startu odbywały się w skupieniu i ciszy, którą 
przerywał tylko spokojny głos startera, robiącego uwagi dżokejom.
— Poszły!
Krzyk startera zlał się ze szczękiem poderwanych przez maszynę taśm i cała 
stawka runęła do przodu. Przez pierwsze kilkadziesiąt metrów konie szły zwartą 
grupą, ale już przy wejściu w łuk toru rozciągnęły się, idąc blisko wewnętrznej 
bandy.
Felek na Carino wystartował bez straty czasu i znalazł się na czwartej pozycji. 
Tuż za sobą miał dżokeja Kownackiego, jadącego na dobrym koniu Carmelu, który 
należał do innej stajni. Idące przed nim konie: Duda pod dżokejem Flisakiem, 
Basta pod Kędrą i Pawana pod Strukiem, według tego, o czym wiedział z rozmów i 
poufnych informacji Jabłonowskiego, nie powinny
168
stanowić przeszkody w zajęciu pierwszego miejsca. Ale Carmel pod doświadczonym 
dżokejem mógł zagrażać, i to poważnie.
Kownacki będzie chciał powtórzyć ten sam manewr, który próbował zrobić kiedyś 
Dzięgiel — pomyślał Felek i postanowił tym razem atakować od bandy. Liczył, że 
tamci w przodzie, bojąc się jego ataku po zewnętrznej, zrobią manewr odejścia.
Tuż przed wyjściem na prostą spostrzegł, że Flisak przyspiesza i lekko odchodzi 
od bandy. Popuścił więc wodzy i Carino przyspieszył także. Felek prawie leżał na 
jego karku. Owiewał go gorący zapach końskiego potu, całe ciało przenikał rytm 
galopu, wiatr uderzał w twarz. Ale nie tracił głowy, ani na chwilę nie odwracał 
uwagi od przeciwników.
Flisak nie spodziewał się tak szybkiego i ostrego ataku. Kiedy spostrzegł na 
równi z sobą łeb Carino, było za późno, by blokować bez narażenia się na 
dyskwalifikację. Obejrzał się i spotkał wzrok chłopca. Wyczytał w jego oczach 
błysk triumfu. Bat już nie pomagał; Duda był wyraźnie słabszym i wolniejszym 
koniem od Carino.
— Wcześnie zaczął finisz, i to ostro — mruknął z lekką dezaprobatą Fronczakowski. 
— Może mu koń nie wytrzymać w końcówce.             i
Gwałtowne przyspieszenie Carino, idącego w dodatku przez cały czas bez bata, 
sprawiło Grażynie satysfakcję. Nie mogła już powstrzymać się, by nie krzyczeć i 
nie dopingować wychowanka. Jej krzyk mieszał się z przelewającym się przez 
trybuny rykiem kibiców, którzy zagrzewali typowane przez siebie konie do 
zwiększonego wysiłku lub wymyślali im, jeżeli pozostawały w tyle, niwecząc ich 
marzenia o wypłacie w kasach totalizatora.
Carino szedł równym, wyciągniętym galopem, mając tuż za sobą, „na ogonie" —jak 
to się mówi na wyścigach
169
— Carmela. Szybko zbliżali się do dwóch idących przed nimi koni, które nie 
wytrzymywały już tempa. Felek czuł bardziej, niż widział, że teraz Kownacki 
szykuje się do ataku. Odszedł trochę od bandy, młody dżokej słyszał z tyłu, za 
sobą, uderzenia jego pejcza. Ale nie tylko on
—  Carino też wyczuł zagrożenie. Jego instynkt konia wyścigowego kazał mu dać 
teraz z siebie wszystko. Nie, Carmel nie miał szans...
W tej samej chwili, gdy to pomyślał, Felek poczuł, że z koniem dzieje się coś 
niedobrego. Potknięcie, złe postawienie nogi, utrata równowagi... I znów to samo! 
Co stało się koniowi? Stracił rytm. Felek nie zastanawia się, tylko 
instynktownie ściąga wodze i hamuje bieg konia.
Jest sto, może sto pięćdziesiąt metrów do celownika!
Publiczność na trybunach zaczyna szaleć. Rozlegają się krzyki i gwizdy, na tor 
lecą butelki i różne inne przedmioty.
— Panie Henryku! Co się dzieje?!... Czemu on zwalnia?
— Grażyna jest zaskoczona i przestraszona tym, co widzi. Prawie wyrywa lornetką 
Fronczakowskiemu. Widzi
przez nią, jak Felek zeskakuje z wyraźnie kulejącego konia, który zatrzymuje się 
i staje na trzech nogach...
Przy nie milknących gwizdach i krzykach Felek wolno sprowadza kulejącego mocno 
konia z toru. Grażyna poderwała się, chciała biec w tamtą stronę. Ale Fron-
czakowski ją powstrzymał.
— Tam nic po nas. Pójdziemy na padok przed stajnie. Ale na padoku nic nie dało 
się zrobić, trzeba było
przewieźć Carino do wyścigowego szpitala. Stał tam w boksie osowiały, z 
uniesioną chorą nogą. Grażyna głaskała jego miękkie, aksamitne chrapy i 
odwracała twarz tak, by nikt nie widział łez cisnących się jej do oczu. Felek i 
futermajster Koszko siedzieli na ławeczce koło
170
boksu i rozmawiali szeptem. W drzwiach wejściowych stanął doktor Fronczakowski. .
— No i jak, są już zdjęcia?
— Nie wiem. Jeśli przyniosą, to do doktora Packa. Jest u siebie w gabinecie — 
odpowiada wstając z ławki Felek.
Doktor wchodzi do boksu. Podchodzi do Grażyny.
— Nie ma co wylewać zawczasu łez, moja droga. Weź się w garść i chodź ze mną. 
Zaraz powinny być zdjęcia.
Pogłaskała raz jeszcze Carino, otarła łzy i wyszła za doktorem posłusznie jak 
dziecko.
— Wyglądała na twardszą — mruknął Koszko, gdy zniknęli za drzwiami. — Jakby 
pobyła na torze tyle lat, co ja...
Nie dokończył. Może nie znalazł właściwego określenia, a może słowa, które 
wypowiedział, były sprzeczne z tym, co'odczuwał. Życie przyzwyczaiło go do 
przyjmowania wielu wydarzeń w milczeniu, bez ujawniania tego, co było w nim. 
Taki pancerz nie pozwala na uleganie uczuciom, szczególnie wówczas, gdy te 
uczucia dotyczą „tylko" zwierzęcia...
Wilgotne jeszcze zdjęcia rentgenowskie rozpięte na metalowych ramkach powieszono 
w oknie, by szybciej schły i żeby moża je było oglądać. Pacek, Fronczakowski i 
Grażyna skupili się przy nich, wpatrując się w cienie i rozjaśnienia widoczne na 
emulsji. Milczeli. Żadne z nich nie spojrzało nawet na drugie, uważnie 
przesuwając spojrzenie po zarysach kości i ścięgien. Po paru minutach tej ciszy 
stojący z boku Koczyński nie wytrzymał.
— No i...?
Zabrzmiało to natrętnie i jakby oderwało trójkę lekarzy od radiogramów.
Pierwszy odszedł od nich Fronczakowski. Przeszedł do biurka, przy którym stał 
fotel. Usiadł i zamyślił się. Pacek odwrócił się od zdjęć i czekał, co tamten 
powie. Tylko
171
Grażyna nie oderwała się od zdjęć, jak gdyby wpatrywanie się w nie mogło jeszcze 
coś zmienić.
Drzwi otwierają się gwałtownie i do pokoju wpada Jabłonowski.
— No i co z koniem? — rzuca tonem nie dopuszczającym braku odpowiedzi.
— Biegać na torze to już nigdy nie będzie... — Franczak owski mówi powoli, jak 
gdyby myślał głośno. — Problem w tym, czy w ogóle da się go uratować...
— Przecież to tylko pęknięcie! — W twarzy Grażyny jest rozpacz.
Może dlatego rzuca te słowa ostro, nieomal napastliwie.
— Pęknięcie... — Fronczakowski nie zmienia tonu ani pozycji, w jakiej siedzi. — 
Bardzo poważne pęknięcie... Właściwie tylko dzięki dżokejowi nie doszło do 
rozszczepienia kości i otwartego złamania...
Grażyna robi krok w jego stronę.
— Do czego pan zmierza, panie Henryku?
— Chcę tobie i sobie uświadomić, że sytuacja jest prawie beznadziejna.
— Więc uważa pan uratowanie Carino za niemożliwe? — Głos dziewczyny łamie się, 
nie chce przechodzić przez zaciśniętą krtań.
— Powiedziałem: prawie. Istotne zresztą jest co innego: czy opłaci się skórka za 
wyprawkę...
Żal, oburzenie, gwałtowny bunt przeciw tym słowom odbierają Grażynie na chwilę 
głos. Gdy go odzyskuje, wybucha:
— Chce pan go oddać do rzeźni?!
— To nie dlatego, że chcę. Tyle razy ci tłumaczyłem, że hodujemy...
— Tak, wiem! Dla zysku! Słyszałam ze sto razy, od wszystkich... Ale też wiem, że 
to doskonały koń. To był
172
kandydat na czempiona, na zwycięzcę derbów! Prawda, panie Jabłonowski? — To już 
nie mówi wrażliwa, przejmująca się ukochanym zwierzęciem dziewczyna. To mówi 
człowiek walczący o coś z całą determinacją.
Jabłonowski spogląda na zebranych. Wszystkie oczy utkwione są w niego.
— Zapowiadał się doskonale... — mówi z wyraźnym żalem. — Bardzo liczyliśmy na 
niego. Miał fantastyczne wyniki. Mógł...
— Ale już nie może. I nie będzie biegał na torze. Za to ręczę. — Fronczakowski 
najwyraźniej postanowił być bezwzględny.
— Szkoda... — wzdycha Jabłonowski. — No cóż, nic tu po mnie... Przepraszam — 
odwraca się i wychodzi cicho z pokoju, ostrożnie domykając drzwi za sobą.
Grażyna ma uczucie, że opuścił ją jedyny sojusznik. Milczenie, zapadłe po 
wyjściu trenera, przerywa wreszcie Koczyński.
— Czy jest pan zdania, panie doktorze, że należy od razu konia zabić? — Widać, 
że stanowisko Fronczakowskiego dezorientuje go.
Znowu zapada cisza. Przerywa ją Grażyna. Podchodzi do Fronczakowskiego i staje 
przed nim, oddalona nie więcej niż o krok.
— Koń należy do stadniny. Prawda? — rąbie krótkimi, zdecydowanymi zdaniami, 
najwyraźniej nie rezygnując z walki. — Tuja reprezentuję stadninę. I uważam... 
nie, żądam, aby natychmiast przystąpiono do zabiegu i założenia gipsu.
Mężczyźni, zaskoczeni jej tonem, przez kilka sekund przyglądają się jej bez 
słowa. Doktor Pacek pierwszy dostosowuje się do sytuacji:
— Tak, oczywiście, koń jest własnością stadniny. Skoro pani żąda,  będziemy 
gipsować.  Trzeba tylko
173
zastanowić się, czy sam gips starczy, czy też należałoby drutować...
— Ja bym założył śruby — proponuje Fronczakowski.
— To pewniejsze. Zresztą zadecydować powinni państwo, nie ja. Koleżanka jako 
lekarz stadniny i pan, kolego Pacek, jako lekarz toru. Ja jestem tu tylko 
gościem.
Wstaje i podchodzi do wiszących radiogramów. Patrzy na nie przez chwilę, jak 
gdyby mogły mu odpowiedzieć, czy planowana operacja może dać jakiś pożytek. 
Grażynie jest teraz przykro, że musiała przeciwstawić się aż tak ostro, 
powołując się na swoje prawa jako reprezentanta stadniny. Czy doktor będzie miał 
do niej żal? Czy coś zepsuje się teraz w ich stosunkach? Ale nie mogła inaczej, 
chodziło przecież o Carino...
Nie, Fronczakowski nie ma pretensji do niej. Chyba ją nawet rozumie. Bo odwraca 
się i mówi takim samym tonem, jakim zwracał się do niej zawsze:
— Uprzedzam cię, Grażynko, że prawie nie ma szans. Bo nie wiadomo, czy koń, już 
po zrośnięciu się kości, będzie stawał na tej nodze. Czy uda ci się ją rozruszać. 
A jeśli nawet... będzie to trwało miesiące. — I uprzedzając spodziewaną   
odpowiedź   Grażyny,   dorzuca   szybko:
— Jest jeszcze jedno. Komisja musi zgodzić się na ten twój... eksperyment, a 
stadnina — na wszystkie związane z nim wydatki. Chyba niełatwo będzie ci ich 
przekonać. Teraz wiesz już wszystko. Wiesz, co bierzesz sobie na głowę...
— Trudno. Mimo wszystko chcę uratować Carino. Nie przez jakiś... jak panom może 
się zdaje — sentymentalizm. Lubię tego konia, nie przeczę. Ale i wierzę, że da 
się go uratować. — Grażyna jest spokojna, zdecydowana.
Fronczakowski przygląda jej się oczyma, w których jest uśmiech. Bardzo ciepły, 
serdeczny uśmiech, ale i sporo podziwu. Myśli: czy to naprawdę ta sama 
nieopierzona
174
stażystka, która dwa lata temu przyjechała do Mokrej? Ale nie mówi nic, co 
mogłoby wyjawić te myśli.
Umówili się z doktorem Packiem, że operację zrobią za dwie godziny, gdy tylko 
wszystko zostanie przygotowane. Sami poszli z dyrektorem do jego biura. Po 
drodze doktor powrócił do tematu, biorąc dziewczynę na bok:
— Raz jeszcze ostrzegam cię przed ogromnymi trudnościami i przykrościami, które 
mogą cię spotkać w związku z tą sprawą. Przekroczyłaś swoje kompetencje, 
decydując się ratować konia w tej sytuacji. Trzeba było połączyć się z 
Klimaszewskim i mieć przynajmniej jego zgodę...
Grażyna podniosła na niego swoje jasne oczy.
— Rozumiem. I dziękuję. Mimo to będę dalej walczyła o Carino.
Fronczakowski pomyślał, że chyba nie lubiłby jej aż tak bardzo, gdyby nie była 
taka. Ale i tym razem nic nie powiedział, podejmując znów temat tak, jakby nie 
myślał o niczym innym:
— Dobrze. Pomogę ci w miarę swych możliwości. Możesz liczyć na mnie.
Uśmiechnęła się do niego serdecznie.
— Dziękuję — i uścisnęła mu rękę.
W gabinecie Koczyńskiego dopełniono koniecznych formalności; ustalono też, że 
koń za tydzień zostanie zabrany z toru do stadniny. Grażyna podpisała dokumenty 
i pożegnała się z dyrektorem. Wieczorem, po zabiegu, miała wracać do Mokrej.
Z panią Krystyną spotkali się w restauracji na wyścigach, gdzie zjedli we trójkę 
obiad. Grażyna była przybita, lecz ani na chwilę nie zrezygnowała z zamiaru 
ratowania Carino. Fronczakowscy usiłowali ją uspokoić, a pan Henryk dawał 
wskazówki, jak i co powinna
175
załatwić. Obiecał nawet, że wieczorem sam zatelefonuje do Klimaszewskiego i 
poinformuje go o wszystkim.
— Tylko niech pan mu nie przedstawia wszystkiego w tak czarnych kolorach... — 
błagała Grażyna.
Obiecał, że będzie bronił jej stanowiska, ale dał przy tym do zrozumienia, że 
nie może okłamywać człowieka, z którym pracował całe lata i z którym w dodatku 
łączy go przyjaźń.
Rozstali się i Grażyna poszła do pawilonu szpitalnego, a Fronczakowscy do miasta. 
Co prawda doktor proponował, że przyjedzie po nią, ale nie chciała. Wolała 
zostać sama. Zresztą nie wiedziała, kiedy skończą operację, kiedy koń obudzi się 
z narkozy i w jakim będzie stanie. A może miała też odrobinę żalu do 
Fronczakowskiego za pesymistyczny stosunek do szans Carino. Wprawdzie obiecał 
pomoc, ale tak jakoś... bez przekonania. Oczekiwała raczej, że będzie 
podtrzymywał ją na duchu. A ten mówi tylko o trudnościach i beznadziejnej 
sytuacji...
Operacja trwała dość długo, ale, zdaniem doktora Packa, udała się. Carino po 
zabiegu podniesiono specjalną suwnicą, wiszącą nad materacem operacyjnym, i 
przetransportowano do boksu. Tu podwieszono go na specjalnym pasie tak, by w 
żadnym wypadku nie mógł oprzeć się na usztywnionej nodze.
— Byłoby najlepiej, gdyby ktoś stale mógł być przy nim. Przynajmniej przez kilka 
godzin, zanim się przyzwyczai do tej niezwykłej sytuacji — powiedział doktor 
Pacek.
Haćko zgodził się być do wieczora. Na noc musiał wracać do domu. Grażyna nie 
wiedziała, co robić: nie było stajennego, któremu można by powierzyć opiekę nad 
koniem.
Kiedy na próżno głowiła się, szukając jakiegoś wyjścia, niespodziewanie zjawił 
się Felek Krupka. Przyszedł zoba-
176
czyć, co dzieje się z jego wierzchowcem. Zaproponował, że zostanie na noc. 
Grażyna po raz pierwszy naprawdę ucieszyła się od chwili wypadku. Nie zawiodło 
jej pierwsze wrażenie, sympatia, jaką od razu poczuła do chłopaka.
— Na pewno koń przy panu będzie spokojniejszy — powiedziała z ulgą.
Wkrótce po Felku nadszedł Jabłonowski z Koszką. Futermajster nie mógł odżałować 
straty „takiego konia".
— Niech pani doktor będzie dobrej myśli — powiedział na zakończenie Grażynie. — 
Znam wypadek, że uratowano konia w bardzo podobnej sytuacji. Ale to kosztowało 
właściciela moc pieniędzy. No i koń już nie biegał na wyścigach. Był używany pod 
wierzch i do bryczki...
Podziękowała za tę pierwszą w dniu dzisiejszym pociechę i poszła piechotą na 
przystanek tramwajowy. U Fron-czakowskich, gdzie się zatrzymała, czekano na nią 
z kolacją. I z wiadomością, że jutro spodziewają się jej w Mokrej.
— Napisz mi tylko, Grażynko, oświadczenie, że jako lekarz stadniny uważasz, że 
koń może być uratowany. Że widzisz opłacalność leczenia — powiedział Fronczakow-
ski po kolacji.
Spojrzała na niego nie rozumiejącymi oczami.
— Czy muszę? — spytała z niepokojem.
Podpisywanie tego typu dokumentu trochę ją zaniepokoiło, a przy tym nie mogła 
pojąć, czemu doktor, znajomy i przyjaciel, żąda od niej tak formalnych 
oświadczeń.
— Tak. Musisz, skoro chcesz ratować Carino. Trzeba to złożyć tam, gdzie należy, 
aby uprzedzić ataki niektórych osób, nazbyt obawiających się tak zwanych 
nieuzasadnionych wydatków. Mnie już pozostaw, gdzie... Jutro Koczyński musi mieć 
argumenty, dlaczego trzyma
12 — Dziewczyna i Carino                                                     177
konia ze złamaną nogą w stajni, zamiast go wysłać do rzeźni. Napisz też, że 
zabierzecie konia z toru w ciągu tygodnia. Tydzień powinien ci wystarczyć na 
załatwienie wszystkiego w stadninie.
Teraz dopiero Grażynie zaczęło świtać, na co się porwała. Przed tym właśnie 
próbował ostrzegać ją Fron-czakowski... Zdała sobie sprawę, że źle go osądziła. 
Stary przyjaciel próbował ją ochronić przed kłopotami, dlatego nie nastawiał jej 
optymistycznie. No tak... Ale dyrektor jej przyjacielem nie jest. Jest szefem... 
Co powie? Po raz pierwszy naprawdę poważnie się zaniepokoiła.
— Jak zareagował dyrektor Klimaszewski? — zapytała.
— Powiedziałem mu, że czuwam nad tym, żebyś nie popełniła żadnych szaleństw. 
Myślę, że ma do mnie zaufanie. Gdyby jednak zaczął za bardzo krzyczeć na ciebie, 
powiedz mu, że to ja cię namówiłem i „wpuściłem w ten kanał".
— Jest pan kochany, doktorze. Ale tego nie powiem. Nie jestem aż takim tchórzem, 
żeby moje własne decyzje zrzucać na pana.
Bardzo serdecznie ucałowała i jego, i panią Krystynę, wdzięczna za pomoc i 
opiekę. Wiedziała, że bez nich nie poradziłaby sobie z tym wszystkim. Ale 
zdawała też sobie sprawę, że ma przed sobą długą walkę o Carino.
Noc miała niespokojną, pełną koszmarów i biegających koni, które wywracały się, 
i ludzi, którzy strzelali do nich, tak jak myśliwi strzelają do zajęcy 
uciekających im spod nóg, gdy idzie się przez pola, polując „na deptaka". W 
pewnej chwili ona stała się takim zającem i widziała Klimaszewskiego, 
zbliżającego się do niej z wycelowaną strzelbą. Był coraz bliżej, bliżej...
Obudziła się, usłyszawszy swój krzyk. Zegarek wskazywał piątą. Trzeba już było 
wstawać, żeby zdążyć na dworzec.
178
W kuchni krzątała się Krystyna, która szykowała śniadanie.
— Miałam cię właśnie obudzić — powiedziała, widząc wchodzącą Grażynę. — Musisz 
coś zjeść przed wyjściem.
Jedząc szybko przygotowane kanapki i popijając gorącą kawą, Grażyna opowiedziała 
swój sen. Nie ukrywała, że boi się spotkania z dyrektorem i jego decyzji co do 
Carino.
— Co mam robić, jak powie, że nie chce leczyć konia? — pytała z paniką w głosie.
— Cóż możesz zrobić w takiej sytuacji? Zrezygnować z konia. Przecież nie kupisz 
go i nie weźmiesz na swoje utrzymanie. Nie zarabiasz tyle, by móc trzymać 
prywatnego konia w stadninie.
Grażyna spuszcza głowę i do oczu napływają łzy. Krystyna przysuwa się bliżej ze 
stołeczkiem, na którym siedzi, i obejmuje ją ramieniem.
— Tylko nie płacz, bo to nic nie pomaga. Natomiast przekonaj Stelmaszka, 
Janczara, Małeckiego, żeby ciebie poparli. Ich głosy mogą przeważyć szalę. 
Stelmaszek to taki niby niepozorny człowieczek, ale ma swoje chody i sposoby. 
Jak z nim jesteś?
— Dobrze. Byłam nawet dwa czy trzy razy u nich w domu. Zaprosił mnie na swoje 
imieniny. Pracuje nam się dobrze. Jak trzeba, to czasem go zastąpię. Chyba mnie 
lubi. Nie wiem...
Cóż więcej mogła powiedzieć? Nigdy nie analizowała swych stosunków z tym 
sympatycznym, pogodnym lekarzem wojewódzkim, który często zaglądał do stadniny 
na konsultacje. Lubił wtedy z nią pożartować, wpaść do Klimaszewskich na 
koniak... I to wszystko.
— Myślisz, że mi pomoże? — zapytała z nadzieją.
— Może... To wszystko zależy od tylu spraw... Wiesz, że nigdy nie orientowałam 
się zbyt dobrze w układach
179
terenowych. Ale w tej sytuacji musisz na niego liczyć. Nie masz nikogo innego.
Dalszą rozmowę przerwał spiker radiowy, zapowiadający szóstą trzydzieści. Trzeba 
się spieszyć, nie ma czasu na dalsze rozmowy. Gdy była już w przedpokoju, zjawił 
się Fronczakowski w piżamie i szlafroku, by ją pożegnać. Obiecał, że załatwi 
sprawy tak, by dano wolną rękę stadninie w kwestii dalszych losów Carino. I 
życzył jej powodzenia w załatwieniu sprawy na miejscu.
Klimaszewski czekał na przyjazd Grażyny i zaraz poprosił ją na rozmowę. Kiedy 
usiedli u niego w gabinecie, kazał opowiedzieć sobie wszystko, po kolei, 
dokładnie, z najdrobniejszymi szczegółami.
— I teraz my mamy tego konia sprowadzić do stadniny i przez trzy, a może cztery 
miesiące go leczyć. A potem, przez kolejne miesiące, zajmować się uruchomieniem 
tej nogi. Czy tak? — spytał z podejrzaną łagodnością, kiedy skończyła.
Grażyna nie spuściła oczu.
— Mniej więcej tak — powiedziała odważnie.
— I sądzi pani, że koń po tej kuracji będzie chodził, biegał i skakał jak każdy 
normalny koń?
— Jestem o tym przekonana, panie dyrektorze. Grażyna mówi wolno i waży każde 
słowo. Czuje, że ma
przed sobą najcięższą część rozmowy.
— Niech mi pani powie — dyrektor patrzy na lekarkę zza okularów, po jego oczach 
widać, że jest zły i robi wszystko, by tę złość pohamować — czy może pani 
zagwarantować zysk ze sprzedaży takiego konia?
— Jeżeli moje przewidywania się sprawdzą, może to być dobry, a nawet bardzo 
dobry koń sportowy. — Świadomie nie daje odpowiedzi na postawione pytanie. Po 
raz pierwszy musi rozegrać z kimś taką grę. Ale tu chodzi
180
o j ej konia. Na samą myśl, że mogliby go tak po prostu zarżnąć, czuje skurcz w 
gardle i przyspieszone bicie serca. Sama sobie się dziwi, że potrafi myśleć tak 
chłodno, odgadywać z wyprzedzeniem to, o co może zapytać siedzący przed nią 
przeciwnik w tej grze, który jest przecież jej szefem. — W gorszym przypadku 
będzie to koń spacerowy. W każdym razie — na pewno użyteczny.
— Ale gwarancji na to mi pani dać nie może.
Grażyna milczy. Myśli: to właśnie jest mat. Ale Klimaszewski, o dziwo, nie 
wyzyskuje swego zwycięstwa. Pyta tylko spokojnie:
— A jeśli koń nie będzie chciał stanąć na tej nodze?
— Wykluczam taką możliwość.
— Ooo... wyklucza pani. Czy to na podstawie swojego doświadczenia? — 
Klimaszewski nie potrafi zrezygnować z ironii.
— Nie. Na podstawie informacji, które otrzymałam od ludzi z toru i od doktora 
Fronczakowskiego. Prawidłowa kuracja musi dać dobre wyniki.
Grażyna mówi to wszystko z pewnością siebie, której wcale nie czuje. Przeciwnie: 
aż poci się ze zdenerwowania. Bo przecież Fronczakowski nic nie mówił o takich 
wypadkach. O uratowaniu konia w podobnej sytuacji mówił ktoś inny, któryś z 
pracowników toru... Ale kto to był, już nie pamięta. Z tyloma ludźmi rozmawiała 
tego dnia.
— Pani wie dobrze, że koń jest chimeryczny, znarowio-ny, nerwowy. Wielu ludziom 
nie okazuje zaufania. Ze zdrowym były kłopoty. A jak będzie z chorym?
— Jestem przekonana, że wszystko będzie dobrze. Zapada chwila ciszy. A potem 
Klimaszewski pyta
innym i chyba jeszcze bardziej oschłym od poprzedniego tonem:
— Jakie dokumenty i zobowiązania w imieniu stadniny podpisała pani w Warszawie?
181
Pytanie jest tak nagłe, że Grażyna poci się jeszcze bardziej. Wie już od 
Fronczakowskiego, że przekroczyła swoje kompetencje. Jak na to zareaguje 
Klimaszewski? Opanowuje się z największym wysiłkiem. Na pozór całkiem spokojnie 
sięga do torby i wyjmuje kopertę z dokumentami.
— Tu jest oświadczenie stadniny, że uważa za możliwe leczenie konia. I 
zobowiązanie, że zabierzemy go z toru w ciągu tygodnia. — Rozkłada dokumenty na 
biurku.
Klimaszewski bierze je i czyta. Sekundy dłużą się w nieskończoność. Jedno „nie" 
dyrektora może przekreślić wszystko. Siedzący przed nią jest człowiekiem upartym, 
prawie nigdy nie cofającym swoich decyzji...
— Właściwie nie miała pani prawa podpisywać tych dokumentów — mówi spokojnie, 
chłodno; słychać pretensję w jego głosie.
— Wiem, panie dyrektorze — mówi Grażyna odważnie. — Ale... nie mogłam ich nie 
podpisać.
Ta szczerość i odwaga zaskakują Klimaszewskiego. Znowu przygląda się jej ponad 
okularami. Są to dwie cechy, które w ludziach ceni najbardziej. I nagle 
przyłapuje się na myśli — mogłaby być moją córką. I na stwierdzeniu: chciałbym, 
by moja córka, gdybym ją miał, była właśnie taka.
Grażyna próbuje odgadnąć, co wyrażają oczy Klimaszewskiego. Co zrobi teraz 
dyrektor? Wybuchnie gniewem?
Cisza, która zapadła, zdaje się bardzo długa. Klimaszewski nie patrzy już na nią, 
patrzy' tylko w papiery. Grażynie wydaje się, że trwa to w nieskończoność. 
Wreszcie podnosi na nią wzrok. Mówi wolno, ważąc słowa:
— Zawiodła pani właściwie moje zaufanie. Nie dawałem pani aż tak daleko idących 
uprawnień. Dziwię się, że
182
dyrekcja toru zgodziła się na pani podpis. Proszę nic nie mówić. Wiem, że 
Fronczakowski uważa, że działała pani w dobrej wierze. Miałem z nim długą 
rozmowę.
A więc to doktorowi zawdzięczam, że tak spokojnie przebiega ta rozmowa — myśli 
Grażyna. I czuje wielką wdzięczność. Z takim sojusznikiem na pewno zwycięży w 
walce o uratowanie Carino. Klimaszewski po krótkiej przerwie ciągnie dalej:
— Broniła pani swojego stanowiska, aleja mimo to nie zgadzam się z nim. Uważam, 
że szanse konia są minimalne. Prawie żadne. Koszty natomiast ogromne. Gdybym już 
teraz obciążył panią za transport konia i koszty z tym związane, to spłacałaby 
je pani bardzo długo. Ale nie chcę podejmować pochopnych decyzji. Zadecydujemy 
więc wszyscy, kolektywnie. Wytypujemy komisję, która zadecyduje.
— Czy mogłabym być obecna na posiedzeniu tej komisji?
— Oczywiście.- Jako osoba bezpośrednio zainteresowana musi być pani obecna.
Wstał, podszedł do niej. Dostrzegła, że się waha. Ale prawie w tej samej chwili 
zdecydował się:
— Przykro mi, bo wiem, jak bardzo zależy pani na tym. Ale nie mogę podjąć innej 
decyzji. Nie wolno mi szastać społecznymi pieniędzmi tylko dlatego, że panią... 
lubię. I że rozumiem pani sentyment do tego konia.
Spojrzała nań zdziwiona. I chyba po raz pierwszy pomyślała, że i ona mogłaby 
lubić Klimaszewskiego.
Podał jej rękę i odprowadził do drzwi gabinetu. Nie był wrogiem, na pewno. Nie 
rozumiała teraz, czemu aż tak się go bała. Nie był wrogiem. Był tylko... 
dyrektorem.
Przechodząc przez sekretariat stwierdziła, że jest jej jakoś lżej. Miała 
świadomość —jeżeli nie wygranej, to w każdym razie nie przegranej bitwy. Ale 
walka o Carino wciąż jeszcze trwała i to wzbudzało w niej niepokój.
183
Z Janczarową miały długą rozmowę. Musiała jej opowiedzieć przebieg całej gonitwy, 
operacji i rozmowy z Klimaszewskim. Anna nie przerywając słuchała, a kiedy 
Grażyna zamilkła na chwilę, zastanowiła się i zadała pytanie:
— Ile masz szans, że ten koń będzie biegał i będzie móg być sprzedany?
— No wiesz...
Grażyna jest niemile zaskoczona tym pytaniem. Pytaniem księgowej stadniny. 
Liczyła, że znajdzie w niej sojuszniczkę, wrażliwą na niedolę zwierzęcia. 
Tymczasem obczodzi ją tylko, czy będzie mógł być sprzedany.
— Nie potrafię podać ci ani procentu szans, ani ceny, jaką będzie można uzyskać 
— odpowiada sztywno.
— Grażynko — Anna mówi teraz ciepło, jak człowiek życzliwy. Widocznie zrozumiała, 
że jej pytanie zostało przyjęte jako akt wrogości. — Zrozum mnie. Twoja 
odpowiedź może przesądzić o losach Carino. Zastępuję głównego księgowego. 
Zabrali go do szpitala, miał atak nerek. I jak znam życie, pierwsza rzecz, jaką 
Klimaszewski zrobi, to będzie zadanie mi pytania, czy stać nas na ryzyko 
leczenie konia, który może nie będzie nadawał się do sprzedaży. I co mu odpowiem? 
Wiem przecież, że finansowa sytacja stadniny jest zła. Robimy bokami. Stary się 
denerwuje, że możemy mieć na koniec roku deficyt. Mam ci więcej mówić? Tu chodzi 
o premie dla ludzi, o to, czy Klimaszewski zostanie, czy odejdzie, czy nie 
uznają, że trzeba przysłać nowego dyrektora... No tak, wiem, nie przyszło ci to 
do głowy. Ty mało się tym interesujesz, zajęta jesteś swoją pracą, nauką, konną 
jazdą... Nie masz rodziny, którą trzeba utrzymać... Ale my musimy myśleć o 
wszystkim. Nie tylko o koniu. I dlatego pytam cię szczerze: jakie są szanse, że 
koń za rok czy pół roku będzie do sprzedania?
184
Zapadła chwila długiego i ciężkiego milczenia. Grażyna nie była w stanie 
powiedzieć słowa ani nawet myśleć spokojnie. Anka miała rację: rzeczywiście nie 
interesowały jej dotychczas te sprawy, tak istotne dla innych pracowników 
stadniny. Jakoś tak się stało, że przy okazji sprawy Carino wiele rzeczy 
ukazywało się w innym świetle, wiele zaczynała dostrzegać inaczej niż dotychczas, 
rozumieć. Czy wolno narażać tych życzliwych jej ludzi na kłopoty? Dla jednego 
zwierzęcia? Przecież tysiące ich idzie rokrocznie do rzeźni... A jednocześnie 
nie potrafiła zrezygnować, skazać Carino na śmierć. Próbowała zebrać myśli, 
rozważyć trzeźwo wszystko, by dać uczciwą odpowiedź. Wydało jej się nagle, że ta 
cisza trwa za długo, że sama w sobie jest już odpowiedzią... Coś dławiło ją w 
gardle. Wzięła głęboki oddech; dławiąca kula w krtani rozpłynęła się gdzieś. 
Teraz już mogła mówić.
— Dobrze, i ja będę szczera. — Nie patrzyła na Annę, tylko w przestrzeń za oknem. 
— Tego, że noga zrośnie się prawidłowo, jestem pewna w dziewięćdziesięciu 
procentach. A na to, że będzie chodził, daję... — zawiesiła głos i spojrzała na 
Janczarową. Jak miała w procentach określić to, czego nie była pewna? Właściwie 
nie wiedziała nawet, jak się do uruchomienia nogi Carino zabrać... Poczuła, że 
się poci, to było gorsze od wszystkich egzaminów, jakie przeżyła, razem wziętych. 
Raz jeszcze przemogła się. — Daję sześćdziesiąt, no... może pięćdziesiąt procent.
Powiedziała to i poczuła się tak, jakby przeskoczyła szczególnie trudną 
przeszkodę. Odetchnęła: już jest po drugiej stronie. Może teraz mówić swobodnie. 
Zaczęła tłumaczyć Janczarowej zasady rehabilitacji, przytaczała przykłady 
zasłyszane na wyścigach, na studiach... i te, które wylęgły się w jej głowie. 
Mówiła tak spokojnie, tak pewnie, że Anna nie miała powodu, by jej nie wierzyć.
185
— Jeśli tak jest, jak mówisz, to warto próbować. Grunt, że nie powinniśmy 
stracić. A może będzie można zarobić?
— Jestem o tym przekonana — powiedziała Grażyna.
I była rzeczywiście.
Kiedy żegnały się serdecznie, jak przyjaciółki, złożyła sobie po cichu obietnicę, 
że zrobi wszystko, naprawdę wszystko, co w ludzkiej mocy, by nie zawieść 
zaufania tych ludzi. Jeśli jej zaufają...
Wieczorem, już po kolacji, złapała Małeckiego i odbyła z nim bardzo długą 
rozmowę. Trudną, bo stary, doświadczony koniarz uświadomił jej, bardziej niż 
ktokolwiek dotychczas, na co się porwała. Koniuszy nie był optymistycznie 
nastawiony do metod rehabilitacyjnych złamanych kończyn u koni. Bez ogródek 
powiedział, że to, czego uczą na studiach, to jedno, praktyka zaś mówi coś 
zupełnie innego. Albo też — potwierdza te teorie, ale w bardzo rzadkich 
wypadkach. Właściwie nie wierzył, by można było to zrobić. Znał wypadki 
wyleczenie koni z naderwania ścięgna, ale tylko w przedniej nodze. To wprawdzie 
była przednia, lecz i chodziło o coś poważniejszego. Przyznawał wprawdzie, że są 
jakieś szanse, ale pięćdziesięciu procent nie dawał.
— Więc chce pan zrezygnować? Pozwolić tak po prostu na to, żeby Carino oddano na 
mięso? — zapytała z goryczą, bo spodziewała się po nim czegoś innego.
— Żadnego konia nie chcę dawać na mięso, pani doktor. Żadnego. Ale takie jest 
życie, że nie robi sią tego, co się chce, tylko to, co potrzeba — odpowiedział z 
zadumą.
— Ale Carino trzeba uratować! Trzeba! I proszę pana, kochany panie Antoni, by 
pan mi pomógł. Zrobi pan to? Zrobi pan to dla mnie?
Nie potrafiła odgadnąć, jakie są myśli i uczucia koniuszego.  Odwrócił się i 
ruszył przez łąkę biegnącą za
186
wybiegami. Szli długo obok siebie w milczeniu. Małecki żuł trawkę, pluł 
odgryzionymi kawałkami łodygi i coś sobie rozważał. Wreszcie przystanął. Oparł 
się plecami o drągi ogrodzenia i westchnąwszy powiedział:
— Zgoda, pani Grażynko. Tylko dla pani spróbuję to zrobić. Będę za ratowaniem 
tego połamańca. Już raz żeśmy go uratowali, przy porodzie, to i teraz... Jak 
czegoś człowiek mocno chce, to musi mu się udać. Nie?
Następnego dnia rano przyszła wiadomość z toru, że odsyłają klacz Fabułę, która 
już nie ma szans w tym sezonie, i czas, by przeszła na matkę. Z nią razem będzie 
wysłany Carino. Konie miały się zjawić w stadninie pod koniec tygodnia.
Klimaszewski powołał komisję, tak jak zapowiedział.
— No i co robimy z Carino? Przyjmujemy go na leczenie i podejmujemy ryzyko? — 
zaczął beznamiętnym tonem.
Najwyraźniej nie chciał nikomu sugerować swojego stanowiska. Zdarzało się często, 
że w sprawach spornych umiał swe zdanie uzależnić od argumentacji osób, z 
którymi się liczył lub na których mu zależało. Tylko w rzadkich wypadkach twardo 
przeciwstawiał się wszystkim, bezwzględnie walcząc o swoje racje. Widać tym 
razem nie uważał, by był to aż tak ważny przypadek.
Grażyna pierwsza poprosiła o głos i szybko, możliwie zwięźle, wyjaśniła swoje 
racje. Argumentowała możliwościami uzyskania sporego zysku i wykluczała straty.
— Oczywiście — powiedziała na zakończenie — istnieje zawsze margines ryzyka. 
Pewien znikomy procent na to, że nasze przedsięwzięcie się nie powiedzie. Ale 
czy takiego ryzyka nie ma zawsze w hodowli? Jest i należy się z nim liczyć. A 
oddanie Carino do rzeźni dzisiaj będzie stratą pewną. A więc nie wolno nam tego 
zrobić.
Siadając uchwyciła spojrzenie Klimaszewskiego, które
187
wyrażało zdziwienie, ale i uznanie. Nie przypuszczał, że Grażyna tak rzeczowo 
będzie broniła swojego stanowiska.
Zapadła chwila milczenia. Przerwał je Janczar. Właściwie powtórzył argumenty 
Grażyny, miał jednakże obawy, czy ryzyko nie jest zbyt wielkie i czy wobec tego 
stać stadninę na jego podjęcie. Mówił także o konieczności zaangażownia ludzi do 
opieki nad kalekim koniem i o znalezieniu miejsca dla niego. Wniosków nie 
przedstawił żadnych.
Ludzie znowu milczeli. Czuło się, że zaangażowanie Grażyny w tę sprawę 
powstrzymuje ich przed zabraniem głosu przeciwko leczeniu Carino. Niewątpliwie 
to, że była lubiana i że wszyscy doceniali jej pracę i poświęcenie, odbierało 
odwagę wystąpienia z wnioskiem o pozbycie się kłopotów w najprostszy sposób. 
Reszta zabierających głos wspominała ogólnikowo o gospodarności, o unikaniu 
strat i... nie stawiała konkretnych wniosków. Ktoś zaproponował odłożenie 
ostatecznej decyzji do chwili przyjazdu konia i przyjrzenia się mu.
— Jestem jak najbardziej za tym — odezwał się swym basem Małecki. — Jak ten koń 
będzie nie do uratowania, sam dam wniosek, żeby go dać do skreślenia — nie 
chciał powiedzieć: na mięso, bo żal mu było pomyśleć nawet o takiej 
ewentualności. — Jest tylko problem, gdzie go postawić, bo to musi być i duży 
boks, i możność podwieszenia w nim konia, bo jak się położy, to już nie wstanie.
Wszyscy przytaknęli i na tym zebranie się zakończyło. Grażyna była zdziwiona, że 
wszystko odbyło się tak spokojnie, bez polemik, dyskusji i kłótni. Fakt, że 
wypływało to z przychylności tych ludzi do niej, wzruszył ją. Nie sądziła, aby 
sympatia mogła objawić się w taki sposób, w sytuacji gdy koszty ewentualnego 
ryzyka
188
ponieśliby właśnie oni. Tak, stanowczo wiele spraw przedstawiło się nagle w 
zupełnie innym świetle.
Ich życzliwość potwierdziła się później, gdy — tego samego dnia czy następnych — 
spotykając ją mówili, że w swoich decyzjach opierali się na jej zdaniu, poznali 
bowiem jej rzetelność po dwóch latach pobytu w stadninie. To mobilizowało. Raz 
jeszcze złożyła sobie przyrzeczenie, że nie zawiodą się na niej.
Znalezienie właściwego boksu dla Carino nastręczało początkowo trudności. Były 
dwa, które mogły się nadać do tego celu, ale w stajni, której remont zaplanowano 
na nadchodzące lato. Nie było więc mowy, by w nich teraz postawić konia. I wtedy 
Małecki zaproponował stajnię sportową.
— Do sportowej ma przyjść jakiś nowy koń. Tak twierdzi Stolarzewski. Ma podobno 
obiecanego. W tej sytuacji nie ma tam już miejsca — stwierdził Janczar.
— To może przenieść jednego konia ze sportowej do stajni stadniny? Ostatecznie 
sekcja jest przecież jej częścią — próbowała znaleźć rozwiązanie Grażyna. — 
Trzeba by porozmawiać ze Stolarzewskim.
— Nie wiem, czy się zgodzi, pani Grażyno — wtrącił Klimaszewski. — Klub daje 
pieniądze na utrzymanie tych koni, które stoją w klubowej stajni.
— Gotowa jestem z nim pomówić, jeśli panu taka rozmowa jest nie na rękę, panie 
dyrektorze.
— Wybaczy pani, pani doktor, ale ja jeszcze jestem dyrektorem tej stadniny. — 
Klimaszewski mówił niby żartobliwie, ale to nie były żarty. Najwyraźniej po 
dotychczasowych ustępstwach pragnął okazać, że nie zamierza ustępować we 
wszystkim. — Poza tym nie należycie państwo do osób szczególnie ze sobą 
zaprzyjaźnionych. Obawiam się, że pani interwencja mogłaby mieć skutek wręcz 
odwrotny do zamierzonego.
189
Grażyna w duchu musiała przyznać mu rację. Zamilkła. Nie miała przecież żadnego 
kontrargumentu. Na tym, na razie, zakończyła się cała sprawa. Wszystko teraz 
zależało od Stolarzewskiego. A w każdym razie — dużo.
Popołudniowy trening Stolarzewski prowadził jak zwykle bardzo systematycznie i 
bez chwili wytchnienia. Skończono trenowanie postawy, zwrotów, zmiany kroku 
konia i przyszła kolej na przeszkody. Jak zwykle pierwszy poszedł na nie 
Stolarzewski.
Fryga, na której jeździł stale i którą pieczołowicie szykował do najbliższych 
zawodów, idąc na przeszkodę skręciła lekko głowę. Robiło to wrażenie, jak gdyby 
podchodziła do niej bokiem. Samą przeszkodę pokonała nieładnie, zaczepiając 
tylnymi nogami o drążki. Dał więc pozostałym jeźdźcom znak, by nie skakali, i 
nawrócił wierzchowca po raz drugi w stronę przeszkody.
I znów klacz podeszła bokiem, a skok nie był tak pewny jak zazwyczaj. Chciał 
próbować po raz trzeci, kiedy zobaczył nadjeżdżający samochód. Wysiadł zeń 
Klimaszewski, wyraźnie kierując się w jego stronę. Stolarzewski zrezygnował więc 
ze skoku i podjechał do dyrektora.
— Pan do mnie, panie dyrektorze?
— Tak. Z prośbą.
Stolarzewski chciał zsiąść z konia. Ale Klimaszewski powstrzymał go.
— Panie Andrzeju, potrzebny mi jest boks dla chorego konia. Wiem, że ma pan 
wolny w stajni sportowej.
— Proszę bardzo. Może pan nim dysponować, póki nie przyjedzie obiecany 
wierzchowiec.
— A kiedy ma przyjechać?
— Trudno mi powiedzieć. Pertraktuję z zarządem związku, ale termin nie został 
jeszcze określony. A na długo potrzebuje pan tego boksu, panie dyrektorze?
190
- Na pół roku. Stolarzewski spojrzał na niego. W tej samej chwili dostrzegł 
kątem oka podjeżdżającą Grażynę. Teraz jasne było już wszystko. Uśmiechnął się 
domyślnie, z pewną dozą złośliwości.
— To znaczy, że postanowiliście ratować tego kalekę z toru, Carino. To dla niego.
— Tak. Chcemy spróbować, czy nam się to uda. — Ton Klimaszewskiego robi się 
oschły, ironia trenera denerwuje go. — To za dobry, koń, by z niego tak zaraz 
zrezygnować. Więc nie sprzeciwia się pan, żeby stanął w klubowej?
— Oczywiście, w tej chwili nie widzę przeszkód — odpowiedź wyraża wprawdzie 
zgodę, ale niecałkowitą.
I jest w niej ciągle nutka ironii czy lekceważenie, która zaczyna drażnić 
Klimaszewskiego. A tym bardziej Grażynę. Stolarzewski rozumie, że jego ton nie 
ma sensu, ale nie potrafi się przemóc. Jak w wielu podobnych sytua-
191
ciach, korci go, aby dopiec tej nieprzystępnej dziewczynie.
— Dziękuję — mówi sucho Klimaszewski i zmienia temat. — Widziałem, że Fryga 
jakoś dziwnie idzie na przeszkodę. Pani Grażyno, niech pani, z łaski swojej, 
zbada, czy koń widzi dobrze na oba oczy. Bo mnie wydaje się to podejrzane. — I 
znów zwracając się do Stolarzews-kiego: — Nie zauważył pan tego?
— Tak, zauważyłem. — Trener jest lekko zmieszany.
— Ale nie przyszło mi do głowy, że to ma jakiś związek ze wzrokiem. Gdyby pani 
doktor istotnie mogła zbadać...
Grażyna lekko zeskakuje z konia i podaje wodze Klimaszewskiemu. Nie trzeba wiele 
czasu, by stwierdzić, że klacz jest ślepa na jedno oko lub ledwie na nie widzi.
— Czy po raz pierwszy zauważył pan, że klacz podchodzi do przeszkody, patrząc 
jedną stroną, bokiem?
—  pyta Stolarzewskiego, jak gdyby nie słyszała, że Klimaszewski zwrócił na to 
uwagę. Ale to nie jest moment, by zawstydzać trenera, by zadrażniać i tak 
napięte stosunki między nimi. Są teraz ważniejsze sprawy.
Stolarzewski spogląda na nią z sympatią. Zastanawia
się chwilę.
— Coś takiego miała już kilka tygodni temu. Może dawniej: półtora, dwa miesiące 
— mówi niepewnie, widać, że stara się przypomnieć sobie coś, co wówczas 
zbagatelizował.
Grażyna udaje, że tego nie zauważyła.
— Nie chcę pana martwić, panie Andrzeju, ale to znaczy, że Fryga ma drugi atak. 
Wydaje mi się, że ma tak zwaną miesięczną ślepotę. Przy trzecim ataku oślepnie 
na to oko. Drugie pójdzie wkrótce za pierwszym.
Stolarzewski przenosi pytające spojrzenie na Klimaszewskiego, jak gdyby szukał w 
nim ratunku i spodziewał się
192
zaprzeczenia diagnozy. Jednak wyraz twarzy dyrektora nie pozostawia mu cienia 
nadziei.
— Przecież to chyba można leczyć... Coś na to poradzić... — mówi bezradnie.
— Niestety, nic. Oczywiście, podam lekarstwa i zastosuję środki, jakie podobno 
dają szansę uratowania wzroku. Ale koń widzi już bardzo słabo... — Grażyna robi 
pauzę i patrząc z nie udanym smutkiem w oczy Stolarzewskiego dodaje: — Niestety, 
panie Andrzeju, Fryga jako koń sportowy jest skończona. Na mistrzostwach okręgu 
nie pojedzie pan na niej. — I widząc, że twarz Stolarzewskiego tężeje, dodaje 
bardzo cicho i przyjacielskim tonem: — Proszę mi wierzyć, że wolałabym mieć dla 
pana inną wiadomość.
Stolarzewski kręci przecząco głową, jakby nie przyjmował jej słów do wiadomości. 
To, co usłyszał, burzy jego plany.
— Nie łudźmy się — słowa Klimaszewskiego brzmią twardo. — Nie będzie pan 
przecież startował na ślepej kobyle, bo to niemożliwe.
— Oczywiście. — Stolarzewski powoli odzyskuje zwykłą pewność siebie. — Poproszę 
o przyspieszenie przysłania mi wierzchowca. Dziś jeszcze będę na ten temat 
rozmawiał z prezesem. A kobyła wyląduje chyba u pana, w stadninie.
— To się zobaczy. — Klimaszewski ma nagle dość tego rządzenia się przez 
„smarkaczy" końmi. Jedna wpycha mu połamańca, drugi ślepą kobyłę... I w ogóle 
nie lubi takich rozmów. To nie jest sprawa do załatwienia tak bez namysłu, przy 
okazji. Fryga mogłaby być dobrą matką, ma nie byle jaki rodowód i była doskonała 
pod siodło... Mimo to mówi chłodno: — Koń jest własnością związku i ze związkiem, 
nie z panem, będę prowadził pertraktacje, jeśli pan pozwoli.
13 — Dziewczyna i Carino
193
Odwrócił się i podał cugle Grażynie.
— Pomóc pani?
— Dziękuję. Sama sobie daję radę — odpowiedziała z uśmiechem. I zwracając się do 
obu mężczyzn: — Rozumiem więc, że z Carino sprawa załatwiona.
— Nie. Teraz wszystko się zmienia. — Stolarzewski chce naraz wyładować na kimś 
swój żal i zawód. — Boks będzie mi potrzebny. Nie mogę zostać z jednym niepewnym 
koniem przed zawodami!
— Więc pan odmawia?
Stolarzewski chce twardo i zdecydowanie powiedzieć: tak. Ale milczy. Widzi 
utkwione w siebie, proszące oczy Grażyny. I jest mu głupio. Przed chwilą była 
taka przyjazna, tak wyraźnie współczuła mu w jego kłopotach... Stolarzewski, jak 
wszyscy w Mokrej, wie, że zależy jej na Carino. Bardzo. Jeśli się zgodzi, może 
to być początek lepszych stosunków pomiędzy nimi, o co tak długo zabiegał. Na 
wpół odruchowo, na wpół wiedziony wyrachowaniem, odpowiada:
— No, dobrze. Niech Carino stanie w klubowej. Jak przyjdzie koń dla mnie, wtedy 
pomyślimy.
Grażyna uśmiecha się do niego szczerze, promiennie, tak jak nie uśmiechała się 
jeszcze nigdy. I Stolarzewski sam nie wie, czy jest zadowolony, czy wściekły, że 
raz jeszcze ta dziewczyna weszła mu w paradę. Że znów pozwolił się jej 
wymanewrować. Tylko — w odmienny sposób niż dotychczas...
Doktor Stelmaszek wpadł do Mokrej, jak to miał w zwyczaju, przejeżdżając obok w 
trakcie któregoś ze swoich licznych terenowych wyjazdów. Zajechał przed 
ambulatorium i zastał Grażynę zajętą Frygą. Potwierdził postawioną przez 
dziewczynę diagnozę i popytawszy o sprawy stadniny, zagadnął o Carino.
194
— Masa kłopotów, jednym słowem — stwierdził po wysłuchaniu całego opowiadania. — 
Powiem pani nawet, tylko do pani wiadomości, że Warszawa jest przeciwna temu 
eksperymentowi.
— Doktor Fronczakowski...
— Wiem — przerwał jej Stelmaszek. — Rozmawiałem z nim wczoraj telefonicznie i 
przy okazji powiedził mi to i owo. Wyłącznie jemu zawdzięcza pani, że nie dano 
negatywnej decyzji, tylko ostrzeżenie, że ewentualny deficyt wynikły z leczenia 
Carino obciąży fundusz zakładowy stadniny.
— Na to nie zgodzą się przedstawiciele załogi. — Grażyna była tą wiadomością 
przerażona.
— Najprawdopodobniej. Ale niech się droga koleżanka nie martwi. Mam nadzieję, że 
jakoś to się załatwi.
— Pan coś wie?
— Ja jestem optymistą z zasady, droga koleżanko. I radzę pani przyjąć taką samą 
postawę.
Pomyślała, że miło z jego strony, iż stara się ją pocieszać. Ale jak być 
optymistą, kiedy jakoś się nie układa. Przez dwa lata czuła się w Mokrej często 
zagubiona, osamotniona, jedynie ten koń był istotą, z którą łączył ją jakiś 
stosunek emocjonalny, z którą naprawdę się zżyła... I miano by go teraz... Nie 
mogła nawet myśleć. Jak nieraz, zapragnęła przytulić się do kogoś, wypłakać, 
usłyszeć, że jej sprawy są i jego sprawami, pozwolić, by wraz z nią szukał 
najlepszego wyjścia. Owszem, ludzie byli życzliwi, ale to nie zastępowało, nie 
mogło zastąpić...
—  ...trzeba naprawdę wierzyć, że wszystko dobrze się skończy — przedarł się 
przez te niewesołe myśli głos Stelmaszka.
Opanowała się i uśmiechnęła do niego.
— Nic innego nie pozostaje, panie doktorze. Dziękuję za pocieszenie.
13*
195
Zakończyła sprawy w ambulatorium, wydała z apteki lekarstwa, po które zgłosił 
się stajenny, i poszli ze Stelmaszkiem na kolację do Klimaszewskich, już 
wcześniej zaproszeni przez panią Marię.
Dyrektorowa lubiła towarzystwo i gości. Umiała gotować i potrafiła wyczarowywać 
wyszukane potrawy z produktów, których nikt by nie podejrzewał, że mogą stać się 
podstawą kulinarnych niespodzianek. Stelmaszek był człowiekiem lubiącym dobrze 
zjeść, zdolnym docenić walory jej kuchni. Nie omijała więc prawie żadnej okazji, 
by zaprosić go do siebie na obiad czy kolację. A doktor nie należał do tych, 
którzy odmawiają zaproszeniu. Telefonował tylko wtedy do żony i po wyjaśnieniu, 
gdzie się znajduje, oddawał słuchawkę pani Marii, by usprawiedliwiła go z 
przedłużającego się pobytu w Mokrej. Ten rytuał przyjął się już tak bardzo, że 
zaledwie doktor wchodził do mieszkania, Klimaszewska podnosiła słuchawkę i 
wykręcała numer Stelmaszków, po pierwszym sygnale oddając ją gościowi. Tak stało 
się i teraz.
Po kilku słowach przeprosin i odpowiedzi żony rozmowa nagle stała się oficjalna. 
Do telefonu podszedł ktoś inny, kto w mieszkaniu doktora czekał na niego. 
Chodziło o sprzedaż jakiegoś konia. Stelmaszek uważał, że to dobry pomysł, i 
zaproponował tamtemu rozmowę z właścicielem. Po czym odwrócił się do 
Klimaszewskiego, który w drugim końcu pokoju rozmawiał z Grażyną.
— Zygmunt, mam kupca, który gotów jest nabyć Carino, jeśli cena będzie 
umiarkowana — powiedział szeroko uśmiechnięty. — Chcesz z nim pogadać?
— Kupca na Carino? Nie żartuj, Bolku, kto chciałby kupić konia w gipsie?
Odpowiedzią była wyciągnięta ręka Stelmaszka, trzymająca słuchawkę.
— Przejdę do drugiego pokoju, żeby wam nie prze-
196
szkadzać. — Klimaszewski najwyraźniej nie chciał prowadzić rozmowy przy Grażynie. 
Wyszedł i zamknął drzwi za sobą.
Stelmaszek chwilę czekał, póki nie usłyszał, że tamci już rozmawiają. Położył 
słuchawkę i zwrócił się do obydwu pań z szerokim uśmiechem:
— To co nam dziś przygotowała nasza kochana Marysia? — rozejrzał się po stole i 
zatarł ręce.
Grażynę korciło, by spytać wprost, co to za transakcja i co za kupiec. Z trudem 
doczekała powrotu Klimaszewskiego.
Nie było go dość długo. Wrócił za to uśmiechnięty i rozbawiony. Poklepał 
przyjacielskim gestem Stelmaszka po ramieniu, widać, że jest mu wdzięczny.
— Pani Grażyno, jutro bierzemy Frygę do naszej stajni — powiedział siadając do 
stołu. — Będzie miała pani obiekt do swoich badań nad miesięczną ślepotą, która 
panią tak interesuje.
— A co z Carino? — nie wytrzymała Grażyna.
— Carino bierze związek w zamian za Frygę — obwieścił triumfalnie Klimaszewski, 
jakby to była wyłącznie jego zasługa.
Rano przeprowadzono Frygę ze stajni sportowej do stajni przy ambulatorium. Boks 
po niej zaczęto szykować dla Carino, montując w nim specjalną belkę z rolką do 
podwieszenia.
Działo się to pod nieobecność Stolarzewskiego, który bywał w stadninie tylko 
popołudniami, po zakończeniu swojej pracy etatowej. Klimaszewski polecił, by gdy 
tylko trener pojawi się w stadninie, przekazano mu, że jest proszony do 
dyrektora. W sekretariacie zostawił notatkę dla niego, dotyczącą ustaleń 
podjętych w czasie wieczornej rozmowy.
197
Stolarzewski, niczego nie podejrzewając, obejrzał boks i robotę cieśli 
umocowującego belkę; wiadomość o przeniesieniu Frygi do stajni ambulatoryjnej 
przyjął jako rzecz samo przez się zrozumiałą i szykował się do treningu, gdy 
przekazano mu wezwanie Klimaszewskiego. Dopiero gdy przeczytał notatkę, wpadł w 
furię. Bez pukania wleciał do gabinetu.
— Czy mógłbym się dowiedzieć... — zaczął gwałtownie, już w progu.
— Dzień dobry, panie kolego. — Klimaszewski potrafił tak to powiedzieć, że z 
miejsca osadził trenera, przerywając gotowy do wylania się potok słów. — Dobrze, 
że pan wreszcie się znalazł. Czytał pan już notatkę?
Stolarzewski wybuchnął:
— Tak, czytałem. Kto, do diabła, wydał taką decyzję? Obiecano mi przysłać konia, 
normalnego, zdrowego konia, na którym mógłbym... A zamiast tego związek kupuje 
tego połamańca i pakuje mi do klubu.
— Odpowiedź na to znalazłby pan w notatce, gdyby ją pan do końca i uważnie 
przeczytał. Wyraźnie napisałem, że dotyczy ona rozmowy z prezesem związku, który 
jest prawnym właścicielem Frygi. To on wystąpił z propozycją transakcji. Ja zaś, 
jako dyrektor stadniny, która jest w posiadaniu Carino, wyraziłem zgodę.
Stolarzewski wyglądał tak, jak gdyby miał się zaraz chwycić za głowę.
— Ależ to jest kaleka, nie koń, do cholery! — krzyknął, nie panując nad sobą.
— Pan wybaczy, panie Andrzeju, ale pan jest tylko trenerem. Wstępne zaś 
uzgodnienia dotyczące transakcji zapadły pomiędzy prawnymi właścicielami koni. — 
Klimaszewski był nadal spokojny, ale już nie tak uprzejmy jak na wstępie.
— Ja na tym koniu nie będę jeździł!
198
— Nikt pana nie zmusza.
Zapadła cisza. Stolarzewski miał ochotę odwrócić się, wyjść, trzasnąć drzwiami. 
I złożyć rezygnację. Ale to by znaczyło: szukać od nowa pracy, innego miejsca 
zamieszkania, innego klubu... W tej chwili jednak nie wydawało mu się to aż tak 
ważne. Czuł, że za chwilę...
— Panie Andrzeju — Klimaszewski, który domyślał się, co dzieje się z trenerem, 
mówi teraz inaczej, bardzo przyjaźnie. — Doktor Białasówna jest zdania, że 
Carino może być bardzo dobrym koniem sportowym. Jeśli to się nie sprawdzi, nikt 
nie będzie go trzymał. Wtedy sprawa' konia dla pana będzie znów aktualna. A na 
razie jest jeszcze Dreptak, który i pana zdaniem jest bardzo dobrym wierzchowcem. 
Aldona także jest całkiem niezła...
— Dreptak? — Stolarzewski spogląda na dyrektora i próbuje wyczuć, czy to 
naprawdę życzliwa rada, czy chęć pozbycia się go kilkoma frazesami. — Dreptak to 
dobry koń, rzeczywiście. Ale nie ma co marzyć o mistrzostwie mając takiego 
wierzchowca.
— Może pan jednak zająć na nim bardzo dobrą pozycję. A za rok, dwa znajdzie się 
koń, na którym będzie pan odnosił same sukcesy...
Stolarzewski chce zapytać z przekąsem, czy dyrektor istotnie myśli, że takim 
koniem będzie kiedykolwiek Carino. Ale nic nie mówi. Wie, że przegrał. Nie ma 
innego wyjścia, jak przyjąć porażkę i skoncentrować się na ujeżdżaniu Dreptaka, 
tak by zająć na nim liczącą się pozycję. O Aldonie nie ma co myśleć. Za stara, 
by wiązać z nią karierę sportową.
Nic nie odpowiada, gdyż do gabinetu wchodzi Janczar. Przez chwilę jeszcze, już o 
wiele spokojniej, omawiają we trzech powstałą sytuację. Stolarzewski wreszcie 
idzie do swoich zajęć.
199
— Pan naprawdę chce sprzedać związkowi Carino, dyrektorze? — pyta Janczar, gdy 
drzwi zamknęły się za trenerem.
Klimaszewski nie odpowiada od razu. Patrzy chwilę przez okno, w ślad za 
przecinającym podjazd Stolarzew-skim. I po raz pierwszy budzi się w nim wiara w 
to, że Grażyna może mieć rację. Że może jej się udać. Decyzja związku świadczy, 
że nie tak beznadziejnie wyglądają szanse Carino... Tam przecież także myślą, 
tam także muszą rozliczać się z wydatków, nie ładowaliby pieniędzy w to 
przedsięwzięcie, gdyby... Może pospieszył się, tak łatwo wyrażając swą zgodę?
— Na razie oni zgłosili gotowość kupna, a ja sprzedaży — mówi wreszcie, 
odwracając się do Janczara. — To mnie zwalnia od tłumaczenia się górze. A co 
dalej, to się zobaczy... Wierzy pan, że on będzie biegał?
— Rozmawiałem z Małeckim. On podejmuje się, jak twierdzi, nauczyć go stawania na 
tej nodze.
— Od stawania do biegu przez przeszkody jeszcze trochę daleko — rzuca 
Klimaszewski, ale takim tonem, że Janczar nie wie, czy myśli tak rzeczywiście, 
czy też, swoim zwyczajem, mówi, by ,,nie zapeszyć".
Dyrektor nie dodaje nic więcej. Dzwoni telefon. Ze stajni zawiadamiają, że 
przyjechał samochód z końmi.
Zwierzęta wyprowadzono po opuszczonej rampie. Fabuła zeszła wolno, ale bez obawy 
— była to nie pierwsza jej podróż. Carino tego zrobić nie mógł: dla konia, który 
miał jedną nogę w gipsie, zejście po pochyłej rampie stało się bardzo trudne.
Felek, który wybłagał u Jabłonowskiego, by mógł pojechać jako opiekun koni do 
Mokrej, stał bezradnie. Na szczęście Małecki przejął inicjatywę, zanim jeszcze 
zjawili się dyrektor z Janczarem. Podłożono dwie bele
200
siana i zmniejszając pochyłość, przedłużono rampę drzwiami od stajni tak, że 
spadek był minimalny.
Gdy konstukcja była gotowa, Małecki wszedł do wozu: Carino poznał go natychmiast 
i przywitał rżeniem.
— To dobry znak — mruknął któryś ze stajennych. Małecki i Felek wzięli z dwóch 
stron konia za kantar
i powoli poprowadzili do drzwi. Wolno, bardzo wolno, małymi podskokami na jednej 
przedniej nodze koń schodził z wozu na ziemię. Strzygł przy tym uszami, stawał, 
chrapał denerwując się bardzo. Ale prowadzący go ludzie przemawiali do niego, 
klepali go, dawali cukier i chleb. Szedł więc dalej i wreszcie trzema zdrowymi 
nogami stanął na ziemi. Wtedy podniósł głowę, rozejrzał się i zarżał po raz 
drugi — tym razem głośno, jak gdyby witał znane sobie miejsce i wyrzucał z 
siebie cały niepokój nagromadzony w czasie podróży i okresu przebytych cierpień.
To rżenie usłyszała Grażyna wjeżdżając na teren stadniny. Poprosiła Nowaka, by 
od razu podjechał samochodem pod stajnie.
— No i mamy już pani pupilka — przywitał ją, kiedy wysiadała z samochodu, 
Klimaszewski. Od momentu otrzymania oferty ze związku był w wyśmienitym humorze, 
nie pozostało ani śladu z poprzednich niepokojów i wątpliwości. — Nawet dobrze 
się zachowuje jak na kalekę.
Koń spostrzegł ją, a może wyczuł. Obrócił głowę w jej stronę i zarżawszy chciał 
ruszyć naprzeciw. Podbiegła do niego i przytuliła się do jego łba.
— Witaj w domu, łobuzie — powiedziała niby to żartobliwie, robiąc wysiłek, by 
nie pokazać ludziom, że najchętniej z radości popłakałaby sobie.
Carino delikatnie dotykał rozdętymi chrapami jej twarzy, włosów, jak gdyby 
sprawdzał, czy to naprawdę
202
ona, jakby się chciał upewnić. Głaskała miękkie nozdrza, teraz dopiero 
dostrzegając wszystkie zmiany, jakie zaszły w zwierzęciu przez ten, nie tak 
długi przecież okres: sierść pociemniała i, choć dokładnie wyszczotkowana, nie 
miała już tego co zawsze blasku, głowy nie nosił tak pięknie jak dawniej. 
Poczuła lekki skurcz serca — właśnie tak, jak mogłaby czuć wówczas, gdyby 
patrzyła na krzywdę człowieka, przyjaciela.
Wprowadzono Carino do stajni. Felek pożegnał się z nim i podszedł do Grażyny. 
Przedstawiła go Klimaszewskiemu, dodając kilka słów na temat jego stosunku do 
Carino.
— Dzięki niemu dostałem prawo do brania udziału w gonitwach — powiedział szybko 
Felek, jakby chciał wytłumaczyć, czemu okazuje tyle serca i przywiązania koniowi; 
są przecież tacy, którzy skłonni się z tego wyśmiewać. — A poza tym to bardzo 
dobry koń.
Gdy formalności zostały dokonane i samochód odjechał, Grażyna wróciła do stajni. 
Pogładziła raz jeszcze wychowanka po chrapach i patrząc w jego wielkie, ciemne 
oczy powiedziała mu tak, jak mówiłaby do przyjaciela, to w co sama wierzyła i 
czego pragnęła:
— Obiecuję ci, że będziesz znowu biegał i skakał. Koń pokiwał głową, jakby 
rozumiał, co do niego
mówiła, jakby jej potakiwał. Ale Grażyna wiedziała, że przed nimi wiele miesięcy 
czekania, a później — ciężkiej pracy, której wynik zadecyduje o przyszłości. O 
jego życiu lub śmierci.
VI
Od pechowego biegu minęły trzy miesiące i Grażyna, po konsultacji z doktorem 
Stelmaszkiem i Fronczakows-kim, zdecydowała się na zdjęcie gipsu.
— I tak nieprędko stanie na tej nodze, jeśli w ogóle stanie — zawyrokował 
Stelmaszek. — Kość powinna się już zrosnąć, ale z miesiąc zejdzie, nim oprze 
nogę o ziemię.
Grażyna proponowała zawiezienie Carino do szpitala wojewódzkiego, gdzie był 
rentgen dla zwierząt. Ale uznano, że nie ma potrzeby. Było to przecież pęknięcie, 
a me złamanie. Dłuższe zaś trzymanie nogi nieruchomo mogło uniemożliwić 
rehabilitację.
Zdjęcie gipsowego plastra nie było zadaniem łatwym. Tym bardziej że zależało jej, 
by nie sprawić Carino zbyt dużego bólu.
Podwieszony na szerokiej płachcie, podtrzymującej go tak, że tylko lekko opierał 
się nogami, Carino dostał serię znieczulających zastrzyków. Teraz już można było 
przystąpić do przecięcia i zdjęcia gipsu. Całe szczęście, że gdy go zakładano, 
nogę grubo posmarowano wazeliną. Teraz sierść łatwo odchodziła od gipsowego 
pancerza. Po pół godzinie ukazała się noga, trochę chudsza od zdrowej
204
i ciągle zwisająca bezwładnie. Grażyna obserwowała zachowanie się konia. 
Zastanawiała się, co teraz zrobić, by zmusić zwierzę, aby na niej stanęło.
— Tę nogę to już ja mu rozruszam, pani Grażynko. — Małecki był optymistą. To 
może potrwać, ale musi się udać.
Z początku nie chciała całkowicie zdać się na koniuszego. Wolałaby sama 
doprowadzić konia do pełnej sprawności. Ale Małecki miał więcej czasu i okazji, 
by powoli oswajać konia z koniecznością postawienia chorej nogi na ziemi.
— Nic na siłę i nic szybko — to była jego maksyma. Codziennie rano, gdy tylko 
uporał się z obowiązkami,
a niejednokrotnie jeszcze przed rozpoczęciem pracy zjawiał się w boksie i 
masował, rozcierał, gimnastykował chorą nogę. Trochę powtarzalćwiczenia 
stosowane przez Grażynę, a trochę swoje własne lub takie, których nauczył go 
masażysta ze szpitala. Jeździł do niego kiedyś po złamaniu ręki. Teraz wybrał 
się znowu którejś niedzieli, by dowiedzieć się, jak należy masować nogę konia.
Wracając z miasta spotkał w autobusie Stolarzews-kiego. Trener dosiadł się i 
zaczęli rozmawiać o tym i owym, aż wreszcie zeszło na Carino i Grażynę. Małecki 
lubił opowiadać i robił to interesująco. Stolarzewski wypytywał o konia i panią 
doktor. I kiedy później, w domu, Małecki opowiadał żonie o tym spotkaniu, nie 
potrafił określić, czy Stolarzewski pytał o Grażynę przy okazji wywiadywania się 
o stan konia, czy też bvło odwrotnie.
To właśnie Stolarzewski w czasie owej rozmowy rzucił myśl, by poprosić masażystę 
o przyjazd do stadniny. Małecki sam nie wiedział, czy to żart, czy propozycja 
poważna. Żona twierdziła, że Stolarzewski po prostu nabijał się z niego. Bo 
przecież trzeba być trochę zwario-
205
wanym, by jeździć do masażysty w sprawie nie człowieka, ale konia.
— Czy ty, stary, robisz to dla tego konia, czy też dla pani doktor? — pytała, 
nie bez kąśliwości w głosie.
— Trochę dla niej, trochę dla Carino, a głównie po to, by zobaczyć, czy coś z 
tego wyjdzie, czy nie — odparł Antoni, dotknięty trochę ironią żony.
Wizyta konsultanta wypadła akurat jednego z tych dni, w które Grażyna jeździła 
do gospodarstwa i indywidualnych rolników, których trzodę i bydło miała pod 
opieką. Na ogół wracała wtedy dość późno. Tego dnia jednak udało się jej wrócić 
przed obiadem.
Wchodząc do stajni, zauważyła, że drzwi do boksu Carino są otwarte, a stojący w 
nich stajenny i pomocnik przyglądają się z zainteresowaniem czemuś, co odbywa 
się w środku. Byli tak zajęci, że nie słyszeli, jak podeszła. Zajrzała zza ich 
pleców.
W #óksie, przy koniu, odbywał się wykład masażu i gimnastyki prowadzony przez 
nie znanego jej mężczyznę. Obok stał i w skupieniu przyglądał się, słuchając 
uwag, Małecki.
— Co się tu dzieje? — zapytała zdumiona. Na jej głos wszyscy obrócili głowy.
— O, pani doktor! — Małecki miał poczucie humoru, scenę zdziwienia zagrał więc 
bezbłędnie. — Jak to dobrze, że już pani wróciła! Jest tu właśnie przypadkiem 
mój znajomy, specjalista rehabilitacji. Pan magister Jan Skrzypek — zakończył 
prezentację, podkreślając głosem tytuł magistra.
Grażyna w pierwszym odruchu chciała oburzyć się na Małeckiego za wprowadzenie 
obcego człowieka, który w dodatku brał się do leczenia „jej" konia. Ale 
opanowała się. Nie było żadnego powodu, by wyrażać niezadowolenie z powodu 
sprowadzenia do Carino fachowego rehabi-
206
litanta. Tylko czy on potrafi leczyć zwierzęta?
Skrzypek, jak gdyby wyczuł jej wątpliwości, powiedział:
— No cóż, zwierząt, jak dotąd, nie leczyłem. Ale narządy ruchu reagują podobnie 
u ludzi i u zwierząt. Tyle tylko, że z pacjentem porozumieć się trudniej.
Grażyna poczuła wdzięczność, że zgodził się przyjechać i poduczyć Małeckiego. 
Magister bardzo chwalił jego pojętność, ten zaś był z tego wyraźnie dumny.
Po zabiegach poszli do Małeckich na mały poczęstunek i tam Grażyna dowiedziała 
się, jak doszło do wizyty rehabilitanta w stadninie.
— Powinniśmy być wdzięczni Stolarzewskiemu. Bez niego nigdy bym nie wpadł na 
taki pomysł — przyznał Małecki.
Po raz pierwszy Grażyna pomyślała, że być może „ten bubek" nie jest aż taki 
zły...
Pismo ze związku w sprawie Carino podtrzy . ywało chęć zakupu. Wynikało z niego, 
że związek nie uważa przekazania Frygi do stadniny za wyrównanie rachunków, lecz 
oczekuje za nią dopłaty, uważając ją za znacznie więcej wartą od kulawego konia.
— Co oni sobie myślą! — denerwował się Klimaszewski. — Przecież mówiliśmy o 
zamianie koni „łeb za łeb"!
— Sprawa nie była domówiona do końca, panie dyrektorze. — Janczarowa trzymała 
się formalnej strony sprawy.
— Nie była domówiona? A więc Carino jest nasz!
— Tak, panie dyrektorze. A Fryga — ich.
— Jest pani pewna, że formalnie tak to wygląda?
— Najzupełniej. Jest zawarta jakaś umowa, poza ustnie zgłoszoną chęcią kupna 
Carino i — także ustnie — przekazania Frygi? Nie, nie ma nic. A więc formalnie 
sprawa nie została załatwiona.
207
Klimaszewski wstaje zza biurka i chwilę chodzi po gabinecie. Wreszcie staje przy 
oknie i patrząc przez nie na podwórze, mówi bardziej do siebie niż do siedzącej 
obok księgowej:
— Czy w takiej sytuacji warto w ogóle oddawać im Carino?
Janczarowa milczy. Sprawa jest delikatna: wszystko zależy od tego, jaki będzie 
wynik rehabilitacji. Może lepiej poczekać i nie pozbywać się tego konia? A może 
właśnie taka decyzja okaże się ryzykowna?
Klimaszewski też zdaje sobie z tego sprawę. I postanawia zwlekać. Ostatecznie 
tamci nie spieszyli się z tym swoim pismem... Dlaczego on miałby się teraz 
spieszyć?
Kiedy wraca do biurka, nie porusza już sprawy Carino, Frygi i propozycji związku.
Byli we trójkę: Stelmaszek, Konieczny i Grażyna. Badanie oczu Frygi trwało 
stosunkowo krótko, a diagnoza jednoznaczna: klacz nie widziała na jedno oko, a 
drugie z trudem reagowało na światło.
— Póki będzie rodzić ładne źrebaki, będzie z niej pożytek — zawyrokował 
Konieczny. — Ale już tylko taki.
Grażyna zaproponowała, by przeszli do ambulatorium: tam napiszą opinię. Po 
drodze dołączył się do nich Janczar.
— Straszna formalistka zrobiła się z tej naszej koleżanki —przywitał go 
Stelmaszek. — Na każde głupstwo chce zaraz opinii na piśmie.
— Dyrektor prosił o to, bo klacz jest własnością klubu i ma być przekazana 
stadninie.odpłatnie — usprawiedliwiała się Grażyna.
— W zamian za Carino? — zainteresował się Stelmaszek. — Dogadaliście się z nimi?
208
— Pytanie zawisło w próżni. Grażyna zrobiła minę, z której wynikało, że nic nie 
wie, Janczar zaś najwyraźniej udawał, że nie dosłyszał. To utwierdziło Grażynę w 
przeczuciach, że coś zaczęło zmieniać się w stosunku dyrekcji do kalekiego konia.
Wieczorem wpadła do Marii Klimaszewskiej i od niej usiłowała dowiedzieć się 
czegoś. Ale bez rezultatu. Maria nic nie wiedziała, a nie chciała pytać męża.
— Grażynko — powiedziała jej pod koniec rozmowy przy kieliszku wina — Zygmunt 
mówi mi tylko tyle, ile chce. I tylko wtedy, kiedy chce coś z siebie wyrzucić, 
coś, co mu ciąży, doskwiera... I tak jest dobrze: żona powinna być dla męża 
„piorunochronem", kimś, kto pozwala na rozładowanie napięć tak częstych i 
zgubnych dla kogoś na odpowiedzialnym stanowisku. Wyjdziesz za mąż, to sama się 
przekonasz... A sprawę Carino zostaw. Widocznie chłopy mają jakieś plany 
handlowe. Udawaj, że cię to nie obchodzi. Dotąd nie interesowałaś się nie 
dotyczącymi ciebie sprawami stadniny, po co ci teraz wiedzieć za dużo? Jeszcze 
się komuś narazisz. A po co? Prędzej czy później i tak się dowiesz. Udawaj 
obojętność, osobom obojętnym mówi się zawsze więcej niż temu, kto biega za 
wiadomościami — dodała sentencjonalnie.
Grażyna była całkiem innego zdania. I na temat układania się stosunków w 
małżeństwie, i w sprawie tej przesadnej tajemniczości, jaką nagle zaczęto 
otaczać dalsze losy Carino. Lecz nie mówiła tego głośno. Wiedziała, że to nic 
nie da.
Mijały tygodnie. Małecki dzień w dzień robił Carino masaże i gimnastykę. 
„Odprawia swoje czary" — mówiono w stadninie, bo nie wiedzieć czemu niechętnym 
okiem patrzył na tych, co chcieli zobaczyć, na czym polega jego rehabilitacja. 
Jedynie magister Skrzypek, ilekroć przyjeż-
14 — Dziewczyna i Carino
209
dżał, miał prawo nie tylko oglądać, co koniuszy robi, ale i pouczać go.
Koń, wyprowadzony na spacer, kuśtykał jednak na trzech nogach i nie przejawiał 
żadnej chęci oparcia się na tej zrośniętej.
Pewnego dnia wracający z treningu Stolarzewski podjechał do prowadzonego przez 
Małeckiego Carino i przyjrzawszy się uważnie koniowi, wyraził obawę, czy 
kiedykolwiek coś z niego będzie. Małecki nie odpowiedział. W sprawie swojej 
terapii —jak z ważną miną nazywał to, co robił — nie lubił dyskutować z nikim. 
Ale nie wytrzymała Grażyna, jadąca tuż za trenerem.
— To będzie koń zbierający nagrody — powiedziała wyzywająco. — I mogę się z 
panem założyć, panie Andrzeju, że jeszcze zechce pan na nim jeździć! Tylko nie 
wiadomo, czy panu pozwolą!
Zaśmiał się, rozbawiła go jej zaczepność. I także dość przekornie zaproponował, 
by stanął taki zakład. Przyjęła.
— O co? — zapytał, sądząc, że wprawi ją w zakłopotanie.
— Amerykański! — rzuciła bez namysłu. Zbaraniał. Zakład bez ograniczeń? W którym 
strona
przegrywająca skazana jest na to, czego zażąca wygrywający?
— Nie boi się pani takiego zakładu?
— A pan?
Nie pozostało mu nic innego, jak przyjąć takie warunki i podać jej rękę. Zakład 
przeciął Małecki. Robiąc to uśmiechał się lekko, jakby pokpiwał z obojga.
Od tego dnia ich stosunki zaczęły się zdecydowanie poprawiać. Jakby potrzeba 
było tego manifestacyjnego gestu, by z chłodnej, nieobowiązującej grzeczności 
przejść na etap zwykłego koleżeństwa. Teraz Grażyna zadawała sobie nieraz 
pytanie, czy miało sens tak długo, tak uparcie
210
się boczyć. Stolarzewski przecież niejednokrotnie próbował zatrzeć pierwsze złe 
wrażenie. A to pomógł jej, gdy miała problem z pękniętym puśliskiem od 
strzemienia, a to ofiarowywał się, że załatwi coś w mieście, gdy ona nie miała 
czasu, żeby sama pojechać... I przecież, przecież tak miło i z takim 
zrozumieniem ustosunkował się do sprawy Carino wówczas, gdy jeszcze prawie 
wszystkich miała przeciwko sobie, gdy nikt nie wierzył, że rehabilitacja konia 
coś da, gdy najwyżej nie przeszkadzano jej, a zostawiając w tej sprawie wolną 
rękę dawano jednocześnie do zrozumienia, że naraża stadninę na zbyt duże 
ryzyko...
Pewnego dnia, gdy leżała już w łóżku i rozmyślała nad różnymi nurtującymi ją 
problemami, zdała sobie sprawę, że jej stosunek do ludzi w wielu wypadkach jest 
dziwny. Lubiła ich i oni ją lubili. A jednocześnie trzymała ich na dystans. Może 
to właśnie spowodowało, że nie zawarła dotychczas w Mokrej żadnej przyjaźni? Tak, 
ludzie tutaj byli jej życzliwi, bo i ona okazywała im życzliwość. Ale nic więcej. 
I wtedy nagle uświadomiła sobie, że po odjeździe Fronczakowskich jedyny 
Stolarzewski — o dziwo, on! — okazywał jej więcej zainteresowania od innych. I — 
co było jeszcze dziwniejsze — stwierdziła, że i on budzi jej zainteresowanie...
Może dlatego, że tak jak ona nie nawiązał żadnej przyjaźni w stadninie? Był sam, 
tak jak i ona. Więcej: był w jakiś sposób gościem, trenerem dojeżdżającym z 
miasteczka, zawodnikiem przysparzającym sekcji laurów, ale jednak obcym. Taki 
obcy—swój. Ona też tak się tu czuła. Było jej nieraz przykro z tego powodu, ale 
nie potrafiła odnaleźć w sobie tego czegoś, co pozwoliłoby jej wejść, pochłonąć 
się przez tutejszy światek.
Może dlatego, że najważniejsze pozostały sprawy zawodowe, badania nad chorobami 
oczu, plany na przyszłość? Wprawdzie były też konie, Carino i jazda konna.
211
To łączyło ją z ludźmi pracującymi tutaj. Ale widocznie zbyt słabo. Może i inni, 
jak Anka Janczarowa, zauważyli, że wszystko, czym oni żyją, to dla niej tylko 
otoczka? Konieczna, czasami miła, ale często dokuczliwa. Trzeba z tym współżyć, 
ale tak, by zachować własny sposób myślenia i życia. Niezależność.
Tego słotnego wrześniowego dnia Małecki jak co dzień zjawił się w stajni i 
rozpoczął masaż i gimnastykę nogi Carino. Nie wyglądała już na chorą. Mięśnie, 
choć nieco słabsze niż w zdrowej, pracowały prawidłowo. Koń jednak wciąż 
uporczywie skakał na zdrowej.
— Niby stoisz na dwóch, a chodzisz na tej jednej
— wyrzucał mu Małecki, który miał zwyczaj pogadywa-nia do koni. Carino pochylił 
głowę, dmuchnął mu w kark ciepłym oddechem swoich rozdętych chrap, ale wszystko, 
co robił, to było tylko tyle, że stał spokojnie, pozwalając na masaż. — Co z 
tobą zrobić?. — utyskiwał Małecki.
— Co zrobić...? Heniek! — zawołał nagle, jakby w natchnieniu do stajennego. — 
Chodź tu do mnie.
Chłopak przybiegł natychmiast.
— Słucham, panie koniuszy?
Małecki podniósł się, podszedł do niego i zaczął mówić szeptem.
— Czemu pan mówi tak cicho, panie koniuszy? — spytał, także szeptem, stajenny.
— Cii... To bydlę może rozumieć. Kto je tam wie? A my mu zrobimy niespodziankę. 
Słuchaj! Ja będę masował, a ty weź za tę zdrową nogę, szarpnij do góry i 
krzyknij: „noga". Tak jak przy czyszczeniu. Rozumiesz?
Heniek skinął głową i podszedł do konia. Zaczął rozczesywać mu grzywę, poklepał 
go po kłębie obserwując, jak Małecki robi masaż i stara się przycisnąć kopyto 
chorej nogi jak najmocniej do ziemi. Na lekki
212
znak głowy koniuszego schylił się, prowadząc rękę wzdłuż nogi, ku pęcinie. 
Chwycił ją, pociągnął w górę i zawołał ostro:
— Noga, Carino! Noga!
Koń drgnął, jakby wyrwany z zamyślenia. I na znaną komendę podniósł zdrową nogę, 
stając na chorej, trzymanej mocno przez Małeckiego.
— Puść! — padła cicha, stanowcza komenda koniuszego i koń stanął znów na 
czterech nogach.
— Powtórz! — rozkazuje Małecki.
I znów koń staje na trzech nogach, podnosząc tę nie złamaną. Teraz Małecki 
podnosi się, bierze konia za kantar i lekko pociąga w przód.
— Chodź, Carino. No, chodź — mówi spokojnie, tonem pełnym łagodnej perswazji.
Patrzy przy tym bacznie, jak się zachowa koń. I, o dziwo, Carino robi krok. 
Wprawdzie jeszcze niepewny, ale normalny krok, normalnie obciążając chorą do 
niedawna nogę. Małecki sięga po kostkę cukru i podaje ją koniowi.
— Masz.  Zasłużyłeś na nią — mówi uradowany.
— Teraz już jesteś zdrów. Tylko nie zapomnij tego do jutra — i klepie go po szyi.
Kiedy wyszli ze stajni, Małecki zatrzymał się i spojrzał groźnie na stajennego:
— Żebyś mi nikomu o tym, że koń stanął na chorej nodze, nie mówił. Rozumiesz? — 
powiedział stanowczo.
— To jeszcze nic nie znaczy. Jutro sprawdzimy.
Nie czekając na odpowiedź, odwrócił się i poszedł w stronę domu.
Tajemnicę można było ukryć jednak tylko do rana. Kiedy o szóstej zjawiła się w 
stajni Grażyna i podeszła do boksu Carino, od razu spostrzegła, że koń — kulejąc 
co prawda — ale chodzi na czterech nogach.
213
Tego dnia Małecki przechodził swój wielki dzień triumfu. Był autentycznym 
bohaterem. Klimaszewski, tak oszczędny w słowach, a jeszcze bardziej, gdy 
chodziło o wydawanie pieniędzy, obiecał mu specjalną nagrodę za to, co zrobił.
— Jak zaczynałem, to nie bardzo wierzyłem, że to się uda. Ale żal mi było pani 
doktor. Dla niej i dla tego sieroty to zrobiłem — pomniejszał skromnie swoje 
zasługi koniuszy.
Ale wszyscy wiedzieli, że dwoje ludzi odniosło to zwycięstwo: doktor Białasówna 
i koniuszy Małecki.
— Nie, panowie, takich interesów nie będziemy robili
— Klimaszewski był uprzejmy, ale stanowczy. — Rozumiem, że panowie chcecie 
kupować tanio, ale to już przesada. Ja konia mogę sprzedać za znacznie wyższą 
cenę niż warte są jego skóra i kości.
Prezes Konarzewski spojrzał pytająco na siedzącego obok niego starszego pana o 
wyglądzie wojskowego.
— Wybaczy pan, prezesie, ale nie mogę nalegać na dyrektora Klimaszewskiego, by 
działał wbrew interesowni stadniny.
— Ależ panie rotmistrzu! — oburza się Konarzewski.
— Przecież były między nami ustne umowy! To obowiązuje! Stadnina zgodziła się 
sprzedać konia za cenę mięsa.
— Wtedy cena nie padła, prezesie! — reaguje ostro Klimaszewski. — Owszem, wtedy 
oddałbym konia nawet za cenę rzeźną, ale tego panu przez telefon nie 
powiedziałem. Czemu nie przysłał pan zaraz pisemnej opcji?
— Myślałem, że ustna umowa...
— Drogi kolego Konarzewski, pan wie, że nie jestem prywatnym kupcem, tylko 
dyrektorem stadniny państwowej i muszę na wszystko mieć podkładki. Pan dostał
214
nasze pismo z propozycją przejęcia Frygi na zasadzie wymiany za Carino. Kiedy to 
było?
— Dosyć dawno, przyznaję. Ale...
— Ale nie byliście uprzejmi jej przyjąć i daliście swoją, na którą nie 
odpowiedzieliśmy. Więc teraz sytuacja jest taka, że koń, który był cały czas na 
naszym utrzymaniu i do dziś de iure i de facto stanowi własność stadniny, jest 
zdrów i niedługo przystępujemy do brania go pod siodło.
— Wiem od dyrektora Koczyńskiego, że jest bardzo narowisty. — Konarzewski nie 
rezygnował z targów.
— No cóż, to już będzie kłopot stadniny, nie pana
— odciął z ledwie zauważalnym, ale drwiącym uśmieszkiem Klimaszewski.
Rotmistrz sięgnął po stojący przed nim kieliszek winia-ku. Wypił resztkę 
alkoholu i majestatycznie odstawił kieliszek.
— Może jednak propozycja wymiany Frygi na tego narowistego... Carino jest 
korzystna dla obu stron?
— rzucił.
Klimaszewski zaczął się śmiać.
— To była propozycja sprzed trzech miesięcy. Teraz taka zamiana mnie nie 
interesuje. Płacę za Frygę i zatrzymuję Carino.
— Ale to była pana propozycja, dyrektorze! — Konarzewski już nie panuje nad sobą, 
jego twarz z wolna robi się purpurowa. — I ja ją wówczas przyjąłem. Nie może pan 
się wycofać.
Ale już wie, że jest na straconej pozycji. Zapada milczenie nie wróżące niczego 
dobrego. Na szczęście drzwi otwierają się i wchodzi Klimaszewska, proponując 
kawę.
Konarzewski był tak wzburzony, że nawet nie odpowiedział. Sytuację uratował 
rotmistrz Zabiełło, długo i z werwą opowiadając o tym, że obydwaj z prezesem już
215
dziś kawę pili, a w ich wieku nie należy nadużywać wielu rzeczy... Atmosfera 
nieznacznie pocieplała.
— To może dasz, Zygmusiu, panom po koniaczku? Intuicja kazała pani Marii nie 
opuszczać pokoju, póki
nie rozładuje napiętej atmosfery, którą czuła od momentu, gdy weszła.
— A może poszliby panowie zobaczyć naszego ozdrowieńca? — rzuciła kolejną 
propozycję, gdy mąż rozlewał do kieliszków bursztynowy płyn. — Uważam, że jest 
to wielkie osiągnięcie pani Grażyny i współpracujących z nią osób...
— To doskonała myśl — poparł ją rotmistrz, który, nie będąc tak zacietrzewiony 
jak Konarzewski, doskonale zdawał sobie sprawę, że naciski na dyrektora nic już 
nie dadzą. Wstał i wziął ze stołu kieliszek. — No, to za pomyślne zakończenie 
przyszłych transakcji.
Można to było rozumieć zarówno jako rezygnację z tej, o której rozmawiano 
obecnie, jak i próbę dania do zrozumienia, że powróci się do niej, lecz w innych 
warunkach. Klimaszewski wolał odpowiedzieć dyplomatycznie:
— Ja piję za polską kawalerię. Konarzewskiemu nie pozostało już nic innego jak
wypić zdrowie żony gospodarza. Wisząca w powietrzu kłótnia została zażegnana. 
Koniak przydał się nie tylko do rozładowania napięcia. Grzał przyjemnie; to 
rozchodzące się po całym ciele ciepło było czymś nie do pogardzenia — kiedy szli 
w stronę wybiegu za stajniami, szarpał nimi silny, jesienny wiatr. Czuło się 
nadchodzącą zimę.
Carino spostrzegł podchodzących ludzi i utykając ruszył w ich stronę. Przywykł, 
że ci, co tu przychodzą, mają jakiś przysmak dla mego.
— Ależ on jeszcze bardzo kuleje! Zabiełło nie mógł
216
powstrzymać się od tej uwagi. W głębi duszy chciał, by ten koń znalazł się w 
stajni klubowej, choć sprawiedliwość kazała mu solidaryzować się ze stanowiskiem 
Klimaszewskiego. — Liczy pan, dyrektorze, że sprzeda takiego kalekę? Ale 
Klimaszewski był pewien swego.
— Tak, i to na wiosennej aukcji. Za twardą walutę.
— Pan żartuje, dyrektorze! — kpił Konarzewski. — Przecież nie ma widoków, że 
będzie biegał. Bardzo dobrze pan zrobił, że nas tu przyprowadził. Powiem 
Bolciowi, żeby mnie więcej nie „napuszczał na wodę".
— No, to powinien pan być zadowolony, że odstąpiliśmy od rozmów na temat Carino. 
— Klimaszewski był we wspaniałym humorze. — A co do Bolcia Stelmaszka, to uważam, 
że on doskonale zna się na leczeniu zwierząt i ma do nich nosa. Jeżeli wtedy 
pana, prezesie, namawiał, to dobrze wiedział, co robi!
Prezes chciał jeszcze coś powiedzieć, ale Zabiełło zmienił temat rozmowy. Po 
chwili zawrócili w stronę domu.
Tym, że Carino nie został sprzedany związkowi, nikt się nie martwił. Stał dalej 
w stajni, w której umieszczono go po przyjeździe. Fryga została przeniesiona do 
stajni matek. Zmiany w dokumentacji były sprawą dyrekcji.
Ostatni bieg przełajowy urządził Stolarzewski w końcu listopada. Przyjechało 
kilkoro gości, a nawet trójka zawodników z innego klubu ze swoimi końmi. Grażyna 
jechała na Aldonie, Stolarzewski zaś na Dreptaku, którego szykował do wiosennych 
zawodów.
Dreptak był skocznym, choć masywnym wałachem i na treningach miał czasami 
zaskakująco dobre rezultaty. Bywał jednakże niekiedy narwany, chimeryczny. 
Potrafił wyłamać Stolarzewskiemu przed samą przeszkodą. To
217
znów brał ją niechętnie, z ociąganiem, tak że zwalał nie jeden, lecz dwa albo 
trzy drągi.
— Zobaczysz, Andrzeju, że ten koń zabije cię kiedyś, a sam się połamie — 
ostrzegał go ze śmiechem Janczar, kiedy po którymś z takich skoków koń i 
jeździec zrolowali na ziemię i Stolarzewski musiał leczyć się przez dwa tygodnie.
— Masz lepszego? Bo ja nie mam... — zbagatelizował ostrzeżenie Stolarzewski. I 
dodał, spoglądając na Grażynę: — A jak nam się coś stanie, to pani Grażyna nas z 
tego wyciągnie jak Carino.
Janczar nie był pewien, czy jest to komplement pod adresem dziewczyny, czy też 
ironia: „jej" Carino Stolarzewski zawdzięczał przecież, że nie dostał innego 
konia.
Tym razem jednak Dreptak miał jeden ze swoich dni popisowych; wyglądało, że nie 
będzie z nim najmniejszego kłopotu. A może była to zasługa Stolarzewskiego, że 
jego wierzchowiec zachowywał się tak nienagannie? Od początku biegu szedł na 
przodzie rozciągającej się coraz bardziej grupy jeźdźców, mając tuż za sobą 
kilku bardziej liczących się, wśród których znajdowała się Grażyna. Niestety, 
jej Aldona szybko męczyła się i zaczynała odstawać od czołówki. Jeszcze tylko 
ambicja, by nie pozwolić się zdystansować, wyniesiona z torów, parła klacz do 
przodu.
— Spokojniej, mała, spokojniej — Grażyna klepie ją po pokrytej już potem szyi i 
lekko ściąga wodze. — Nie ma o co zabijać się w tym biegu.
Jechała teraz tylko tak szybko, by nie dać się wyprzedzić grupie słabszych koni 
i jeźdźców, których miała za sobą. Wiedziała, że prowadzącej grupy już nie 
dogoni, lecz przynajmniej tutaj chciała być pierwsza. Równocześnie miała 
sposobność do skupienia się na stylowym i czystym braniu przeszkód. Dawało jej 
to większą
218
przyjemność. Nigdy nie była nastawiona na wyścig, wolała jazdę dla jazdy.
Wjechała w rzadki, mieszany zagajnik: tych z przodu i tych nadążających za nią 
nie było teraz widać. Miała wrażenie, że jest zupełnie sama, sama w złocistym, 
jesiennym lesie, prześwietlonym skośnymi promieniami słońca. Żółte gałązki brzóz 
nadlatywały nad jej głowę, kiedy schylała się do karku klaczy, by nie zaczepić o 
nie, czuła ciepły, przyjemny zapach jej potu. Skrzypiała skóra siodła, jakaś 
bezlistna, osypana czerwonymi owocami gałązka głogu uwzięzła między butem a 
metalem strzemienia, miękki tętent kopyt na leśnym dukcie był jak bliskie 
uderzenia czyjegoś serca. Dziewczyna pomyślała, że mogłaby tak jechać w 
nieskończoność.
Aldona odpoczęła i z lekka zaczęła przyspieszać. Robiła to spokojnie i bez 
nadwerężania się, więc Grażyna nie wstrzymywała jej. Wyjeżdżając z lasku 
spostrzegła, że dogania jednego z gości, którego koń nie wytrzymał tempa 
czołówki. Minęła go, a po chwili drugiego, którego koń okulał. Zdała sobie 
sprawę, że przed nią musi być już tylko jeden jeździec: Stolarzewski.
Zobaczyła go kilkaset metrów przed sobą. Wjeżdżał w rzadki, sosnowy lasek, za 
którym były już łąki. Te same łąki, na których w zeszłym roku Aldona ją 
poniosła...
Tym razem nic takiego nie mogło się zdarzyć. Znały się dobrze, zgrały ze sobą w 
czasie wielu treningów, wiedziała, że może na nią liczyć, oczywiście w granicach 
jej możliwości. Obejrzała się za siebie. Jadący za nią jeździec z innego klubu 
był niedaleko. Tuż za nim jechał Janczar. Miał wolnego, lecz bardzo wytrzymałego 
konia, który przy biegach terenowych wygrywał, właśnie na ostatnich odcinkach 
wyprzedzając inne, mniej odporne na zmęczenie wierzchowce.
Stolarzewski, Janczar... Miała szansę na trzecie miej-
219
sce. Czwarte, jeśli pozwoli wyprzedzić się i tamtemu, nieznanemu jeźdźcowi. I 
nagle coś, o co jeszcze niedawno w ogóle nie byłaby się posądzała, jakaś wola 
wygranej, zdystansowania innych, odezwała się w niej. Nie, nie -pozwoli, by ją 
prześcignął! Musi mieć trzecie miejsce. To będzie w takim biegu nie najgorszy 
wynik. Trzecia po Stolarzewskim i Janczarze, którzy przecież jeździli od lat, 
brali udział w niejednych zawodach okręgowych, w krajowych nawet!
Postanowiła jednak nie dać się Janczarowi zbytnio wyprzedzić. Trzeba będzie na 
łąkach wydobyć z Aldony wszystko, co się da. Po raz pierwszy zrodziła się w niej 
chęć wygrania, wygrania za wszelką cenę. Zwyciężenia nawet Stolarzewskiego! 
Chociaż to było, niestety, niemożliwe.
Do sosnowego lasku wjechała, mając Janczara tuż za sobą. Oboje, znając teren, 
wiedzieli, że tuż za laskiem jest rów, a przed nim parkan. Tę naturalną 
przeszkodę należało przeskoczyć. Nie gnali więc jeszcze koni, chcąc dojść do 
niej równym tempem, nie zmniejszającym przy skoku możliwości wierzchowców.
Wypadli spomiędzy drzew na odkrytą przestrzeń w nie zmienionym porządku. Parkan 
był tuż. Ku swojemu zdumieniu spostrzegła przed nim Stolarzewskiego. Powinien 
być już daleko, a tymczasem zmagał się z Drep-takiem. Koń kręcił się i wierzgał 
— nie chciał wziąć przeszkody.
Stolarzewski bez czapki, spocony i czerwony na twarzy — coś do niej krzyknął. 
Nie zrozumiała słów. Wyczuła tylko wściekłość i żal w jego głosie. Aldona 
wspięła się do skoku i dość ciężko przeszła nad płotem, lądując tuż za rowem. 
Pół metra, ćwierć, a zadnie nogi byłyby się zeń ześliznęły. Musiała być już 
bardzo zmęczona.
Janczar przeszedł przeszkodę tuż za nią. Teraz Grażyna słyszała bardzo wyraźnie 
tętent jego konia.
220
Byli blisko, bardzo blisko wybiegów. Przy ogrodzeniach stali ludzie i czekali na 
wynik biegu; choć nie były to żadne zawody, wielu przyszło, by popatrzeć. 
Grażyna mogła rozróżnić ich twarze.
Puszczona wolno Aldona wyczuła doganiającego ich Janczara. Nawyk toru działał. 
Przyspieszyła. Lecz koń Janczara zaczął z wolna dochodzić nie mającą już sił 
wierzchówkę.
Gdyby meta było o sto, a może nawet pięćdziesiąt metrów dalej, Grażyna by 
przegrała, ale stało się tak, że Aldona była o pół długości lepsza od 
wierzchowca Janczara.
Grażyna nie zdążyła jeszcze ochłonąć z emocji, gdy tuż przy niej zjawił się 
Klimaszewski.
— Moje gratulacje! Spisała się pani wspaniale, pani Grażyno! — był zachwycony i 
wcale nie krył tego. — Mamy nowego kandydata na mistrza w klubie. Doskonale pani 
rozegrała ten bieg. A co się stało z Andrzejem?
Ona sama nie była sobą zachwycona. Ostatecznie to pierwsze miejsce dał jej 
przypadek. Ale wiedziała, że to także jeden z tych elementów w sporcie, od 
którego zależy zwycięstwo. Tyle że trudno na niego liczyć w przyszłości...
Stanowczo wolałaby być druga, za Stolarzewskim. Wtedy wiedziałaby, że zasłużyła 
na zdobyte przez siebie miejsce. Że to naprawdę jej i tylko jej zwycięstwo.
Relacja, że Dreptak wyłamał Stolarzewskiemu, zwa-rzyła nieco radosny nastrój. 
Liczono bowiem, że Dreptak już się pozbył swoich narowów; ostatnio skakał bez 
oporów i robił wrażenie zdyscyplinowanego. Nowy wyskok mógł źle wróżyć 
Stolarzewskiemu na wiosenne zawody. Ten i ów z członków klubu popatrywał z 
pretensją na Klimaszewskiego i Grażynę: właściwie przez nich trener został 
skazany na tego, nic dobrego nie wróżącego mu konia.
221
Przy obiedzie urządzonym dla wszystkich biorących udział w biegu, gdy omawiano 
wynik i przebieg tej imprezy, ktoś wspomniał o Carino.
— Tak, trzeba go już będzie przyzwyczajać do siodła i zacząć trochę trenować — 
powiedział Janczar. — Na wiosnę powinniśmy go pokazać jako w pełni sprawnego 
konia.
— Może będzie można brać na nim udział w zawodach okręgowych? — stawiając to na 
pozór całkiem niewinne pytanie Grażyna poczuła nagle, że robi się jej gorąco. Z 
emocji, z radosnego oczekiwania: a może ona wówczas pojechałaby na nim? Może 
wezmą nagrodę?
— Trudno już teraz mówić coś na ten temat. — Klimaszewski nie zdawał się być 
propozycją zainteresowany. — Niech najpierw przyjdzie do siebie. I zacznie 
chodzić pod siodłem. To na razie wystarczy.
Więcej już do tematu Carino nie wracano. Tylko Grażyna myślała coraz częściej o 
tym, co w pierwszej chwili wydawało się bardziej marzeniem niż realną 
możliwością: musi, chociaż raz w życiu, pojechać na Carino. Zdobyć na nim wysoką, 
liczącą się nagrodę. Pokazać wszystkim, że...
Dalszy ciąg myśli rozmywał się w marzeniach.
Tuż przed świętami Bożego Narodzenia zadecydowano, że można wziąć Carino pod 
siodło. Grażyna postanowiła, że tym razem ona będzie tą osobą, która po raz 
pierwszy go dosiądzie. Nie miała zamiaru zrezygnować, choćby trzeba było stoczyć 
walkę z Janczarem, Klimaszewskim i Bóg wie jeszcze z kim... Ale, o dziwo, nikt 
nie zaprotestował. A może zresztą nie było to już takie dziwne?
Założenie uzdy i siodła nie spowodowało sensacji. Carino zachowywał się tak, 
jakby w ogóle nie było tej
222
wielomiesięcznej przerwy. I jakby nigdy nie miał przy-domka histeryka, który 
nadano mu swego czasu na torze. Obecność Grażyny działała na niego uspokajająco, 
miał zaufanie także do reszty otaczających go ludzi...
Dopiero kiedy siadła na niego, stał się trochę niespokojny. Wyczuła to. Sprężył 
się, zastrzygł uszami i przyspieszył oddech. Przez jakiś czas pozwoliła mu stać, 
nie chcąc zmuszać do zrobienia pierwszego kroku z obciążeniem. Nie dlatego, by 
bała się o nogę. Ta była zrośnięta i zdrowa, przecież sam już biegał na niej, 
może tylko lekko utykając. Ale wolała, by do poruszania się z jeźdźcem na 
grzbiecie przyzwyczajał się powoli.
Małecki, który stał przez cały czas obok, wziął za uzdę i zrobił krok do przodu. 
Koń poszedł za nim. Nie utykał mocniej niż wówczas, gdy chodził sam, bez jeźdźca. 
A gdy koniuszy puścił go i odstąpił, nadal zachowywał się najzupełniej normalnie.
— No, proszę, panie dyrektorze, koń chodzi tak, jakby nigdy nie miał złamanej 
nogi. — Stolarzewski, który dołączył do grupy asystującej temu pierwszemu 
eksperymentowi, nie ukrywał swego podziwu. — Pani Grażyna może być z siebie 
dumna. A my może zyskamy wspaniałego wierzchowca już na wiosenne zawody okręgu.
Grażyna uśmiechnęła się do niego. To było miłe, że nie zawahał się wygłosić tego 
zdania, będącego przecież głośnym przyznaniem się, że nie miał kiedyś racji. W 
ogóle ostatnio coraz to nowe i całkiem sympatyczne cechy odkrywała w trenerze. 
Wyczekująco patrzyła na Klimaszewskiego: jaką odpowiedź da na tę, bardzo 
przecież wyraźną sugestię Stolarzewskiego?
— Zobaczymy — odpowiedział wymijająco. Patrzył na konia tak, jak gdyby jego 
myśli biegły zupełnie innym torem. — Może uda się dać go na wiosenna aukcję.
223
— A może szkoda pozbywać się go będzie z klubu?
Klimaszewski nie odpowiedział. Stolarzewski także nie podjął tematu. Dopiero 
później, kiedy spotkali się na treningu z Grażyną i gdy robił jakieś uwagi na 
temat jej skoku, przypomniał sobie o wszystkim. Teraz żałował, że — może trochę 
z jego winy — transakcja zamiany Frygi na Carino nie doszła jednak do skutku. 
Gdyby w swojej rozmowie telefonicznej z prezesem aż tak nie protestował przeciw 
wlepianiu mu tego konia, gdyby mniej ostro dopominał się o obiecanego 
wierzchowca i zgodził się poczekać, dziś sprawa mogłaby wyglądać inaczej. Konia 
i tak nie dostał, a Carino był wciąż własnością stadniny. I Klimaszewski mógł go 
sprzedać — chociażby na tej aukcji.
Przez chwilę miał ochotę porozmawiać z Grażyną, , obmyślić razem plan, który 
pozwoliłby na zatrzymanie Carino w klubie. Ale nie miał odwagi zacząć. Mógł się 
spodziewać wyłącznie złośliwości, że przecież sam konia nie chciał...
Boże Narodzenie i Sylwestra Grażyna spędziła u Fron-czakowskich w Warszawie. Nie 
pojechała do siostry, gdzie była matka, bo jej stosunki ze szwagrem trudno 
byłoby nazwać poprawnymi. Napisała więc tylko list, długi i szczegółowy, w 
którym tłumaczyła, dlaczego nie przyjechr a także opisywała swoje radości i 
kłopoty. Odpowie przyszła w postaci zdawkowej kartki z życzeniami od matki, z 
dopiskiem siostry, z którego wiało chłodem. Jedno z tych niechętnych zdań 
dowodziło, że jej listy do matki były czytane i komentowane, niestety niezbyt 
życzliwie, przez całą rodzinę. To zniechęcało do dalszej korespondencji. 
Przepłakała potem pół nocy z żalu, że straciła ostatnią możliwość zwierzenia się 
komuś. Choć tak różniły się w poglądach na wiele spraw,
224
matka dotychczas była kimś, komu można zaufać. Teraz, kiedy opowiadała to 
wszystko siostrze, gdy tajemnice jednej córki stawały się przedmiotem złośliwych 
docinków w rodzinie drugiej, zaufanie rozsypywało się i został tylko żal.
Na szczęście tygodniowy pobyt u Fronczakowskich stał się dla niej prawdziwym 
odprężeniem. Krystyna była dobrą powiernicą, a co ważniejsze, umiała pocieszyć, 
natchnąć optymizmem. Także doktor potrafił doradzić, pomóc czy zachęcić do pracy. 
Z tym dwojgiem zawsze czuła się dobrze.
— To, że staliśmy się dla ciebie, Grażynko, trochę takimi „ludźmi od święta", 
pozwala ci na łatwiejsze słuchanie naszych rad — żartował Fronczakowski. — A nas 
nie zraża widok twoich codziennych wad i błędów. Bo widzisz — uśmiechał się 
poczciwie — z człowiekiem to trochę jak z obrazem olejnym. Nie można przyglądać 
mu się ani przez szkło powiększające, ani stojąc zbyt blisko. Widać wtedy każde 
maźnięcie pędzla, a nie widać dobrze efektu całego dzieła. Do człowieka też 
trzeba mieć dystans, znając go przy tym dobrze.
— Ale nie za dobrze, mój drogi — Krystyna zawsze dodawała jakąś uwagę do 
sentencji wygłaszanych przez męża. — W Mokrej, sama słyszałam, niejednokrotnie 
burczałeś na Grażynkę. Miałeś do niej sporo, teraz to przyznaj, najzupełniej 
bezpodstawnych zastrzeżeń.
— Bo właśnie oglądałem obraz przez szkło powiększające — nie dał się zbić z 
tropu doktor.
Śmieli się w trójkę z tych przekomarzań.
Kładąc się wieczorem, przypomniała sobie tę rozmowę i zastanawiała się nad tym, 
jak sama ocenia ludzi. Czy stać ją było na obiektywizm? Czy są rzeczywiście tacy, 
jak ich ocenia? Zbudziły się w niej obawy. Z pamięci wyłoniły się zbyt pochopne 
oceny, sądy... Chociażby Stolarzewski...
\5 — Dziewo:\na i Orano
225
Rozmowy z doktorostwem pozwalały Grażynie spojrzeć na siebie z dystansu. A także 
— zastanowić się nad swoją przyszłością. Która powoli stawała się coraz 
wyraźniejsza.
Z pobytu w Warszawie wracała radosna i pełna optymizmu. Nie tylko mile spędziła 
święta, lecz poznała nowych, ciekawych ludzi, utwierdziła się w postanowieniu 
robienia doktoratu i kontynuowania rozpoczętych już badań, mogących być w 
przyszłości zaczątkiem jej pracy naukowej. Czuła się jak na skrzydłach: już 
teraz proszono ją, by opierając się na swoich doświadczeniach przygotowała 
referat. Jeszcze niedawno nie mogłaby nawet marzyć: występować z własnymi 
wnioskami na jakimś naukowym gremium?
— Kto jeszcze jeździ na Carino oprócz Białasówny? — rzucił pewnego dnia 
Klimaszewski ku zaskoczeniu Janczara.
— Jak do tej pory tylko ona. Traktujemy te jazdy jako terapię. Do niedawna koń 
jeszcze utykał...
— A kto mógłby jeździć?
— Nie wiem. Na torze były kłopoty... — Janczar rozumie, o czym myśli dyrektor: 
jak sprzedać konia, który jednego jeźdźca raczy tolerować, drugiego nie? To 
musiałoby się wydać zaraz przy aukcji. — Nie zastanawiałem się więc na razie nad 
innymi kandydaturami.
— To niech się pan zastanowi, panie Piotrze. To ważne. — Klimaszewski bierze 
Janczara za ramię i stając blisko zniża głos: — Uważam, że zrobienie z tego 
konia czempiona to mrzonki. Musimy zrobić z niego dobrego konia spacerowego i 
sprzedać na najbliższej aukcji.
W stadninie wszyscy już wiedzą, że takie są plany dyrektora, nigdy ich nie 
ukrywał. Mimo to Janczar pyta:
— A klub?
226
— Konarzewski nie chce płacić tyle, ile ja żądam. Gdy chciałem iść na wymianę 
„łeb za łeb", Carino za Frygę, uważał, że chcę go orżnąć, wtryniając konia, z 
którego nie będzie miał pożytku. Teraz zgodziłby się na taką zamianę, ale ja już 
nie chcę. Rozmawiałem z Zabiełłą. I on także uważa, że nie mam wobec związku 
żadnych zobowiązań i jeśli chcę, mogę sprzedać konia na aukcji.
Klimaszewski wziął głęboki oddech i mówił dalej:
— Trzeba tylko tak to zrobić, żeby nasza doktor nie dowiedziała się o tym planie. 
W każdym razie — nie teraz. Ma zbyt sentymentalny stosunek do tego konia. Nie 
ucieszy jej wiadomość, że wychowanek ma pójść w obce ręce. Wiem, że marzy jej 
się, żeby Carino był w klubie. Myśli, że będzie wówczas jej wierzchowcem. Więc 
wie pan...
Janczar skinął głową.
W kilka dni po tej rozmowie postanowił zrobić pierwszą próbę.
— Chcę założyć uzdę i siodło Carino — oświadczył Małeckiemu i poszli we dwóch do 
stajni; Małecki nieco zdziwiony, Janczar zdecydowany i pewny swego — miał 
przecież poparcie dyrektora.
Przez chwilę pieścił konia, dawał mu chleb, drapał po głowie, później delikatnie 
wziął uzdę i nie zdejmując kantaru założył ją koniowi na głowę.
— Ładnie pan to zrobił, panie Piotrusiu — powiedział z uznaniem koniuszy. — 
Tylko że ja bym, na pana miejscu, zapytał przed tym pani doktor. Tyle się nad 
tym koniem narobiła, nieładnie to tak jakoś — za jej plecami...
Janczar udał, że jest zajęty poprawianiem kosmyka grzywy. Trochę mu było głupio. 
MałeckTmiał w jakimś sensie rację. Z drugiej strony — trudno uzależniać plany 
stadniny od sentymentów jednej, choćby miłej i wartościowej dziewczyny.
15*
227
Z siodłem nie było kłopotów. Carino zachowywał się tak spokojnie, że nie było 
powodu, by odkładać tę próbę.
Gdy znaleźli się na wybiegu za stajnią, Janczar zobaczył zbliżającego się 
Klimaszewskiego. To dodało mu bodźca. Z wielką ostrożnością, lecz bez wahania 
wsunął nogę w strzemię. I w sekundę znalazł się w siodle. Carino zachowywał się 
tak, jakby nigdy nie zrzucił z siebie człowieka, potulny i słuchający rozkazów. 
Bez żadnych oporów pozwalał jeźdźcowi na jazdę kłusem, a potem lekkim galopem.
— No, wygląda, że mu minęły te chimery z toru — promieniał Klimaszewski. — 
Trzeba by jeszcze ustalić z panią Grażyną, do jakiego stopnia wolno go obciążać 
bez obawy o okulawienie.
— Załatwię to jeszcze dzisiaj — mówi Janczar zsiadając. Widzi przelotne 
spojrzenie Małeckiego, trochę ironiczne, trochę triumfujące, zupełnie tak, jakby 
koniuszy mówił: no i widzicie, że bez niej niewiele zwojujecie.
Ale Klimaszewskiemu zależy, by jeszcze nie informować dziewczyny.
— Niech pan jej nic nie mówi. Dopiero jak zrobimy próbę z kimś obcym. Niech 
jeszcze ktoś na niego wsiądzie. Do pana jest przyzwyczajony, zna pana od 
urodzenia. Na obcego może inaczej zareagować.
— Tylko kto? — zastanawia się Janczar.
— Może Stolarzewski? Na tym stanęło.
Nim jednak Janczar zdołał porozumieć się z trenerem, Grażyna wyjechała na Carino 
na codzienną przejażdżkę. Pogoda była ładna, lekki mrozik i słońce zachęcały do 
wypadu w teren. Grażyna ruszyła więc poza wybiegi. Carino szedł chętnie, 
najwyraźniej w dobrej formie, więc zdecydowała się na lekki galop. Skręcając w 
drogę na łąki, z daleka spostrzegła Stolarzewskiego. Szedł, prowadząc
228
za wodze Dreptaka. On także ją spostrzegł, zatrzymał się i czekał, by podjechała.
— Pieszy spacer, panie Andrzeju? — rzuciła żartobliwie.
— Okulał. — Stolarzewskiemu nie było do żartów. — Coś mu się stało w lewą tylną 
nogę. O, widzi pani... Nie może na niej stanąć, unosi ją.
Zeskoczyła z Carino i dała go do potrzymania Stolarzewskiemu. Nie potrzebowała 
wiele czasu, by stwierdzić, że coś wbiło się w miąższ kopyta, tuż przy strzałce. 
Czuła to pod palcami, ale nie mogła wyjąć bez narzędzi.
— Musimy jechać do domu. W ambulatorium raz dwa wyjmę i koń będzie w porządku — 
zdecydowała.
Stolarzewski poweselał.
— To doskonale! Bo już myślałem, że ostatnio mam pecha. Kobyła mi oślepła, ten 
znów okulał, bałem się, że na długo.
— No, ale teraz na niego pan nie wsiądzie. Skrzywił się trochę, ale co miał 
robić.
— Trudno. Pójdę na skróty. Za pół godziny doczłapię się do stadniny... O, 
psiakrew, byłbym zapomniał! Przed trzecią powinienem zadzwonić do mojej firmy!
Spojrzała na zegarek: była za kwadrans trzecia.
— To ważne?
— Tak, mogę mieć kłopoty... Zawahała się, ale to trwało bardzo krótko.
— To niech pan weźmie Carino i jedzie. Ja zaprowadzę Dreptaka.
Zdumiał się. W stadninie dość powszechnie twierdzono, że Grażyna nikomu nie 
pozwala dotknąć Carino. W dodatku —jemu? Chociaż rzeczywiście bardzo mu się 
spieszyło, nie wytrzymał, by nie rzucić przekornie:
— Widzę, że ktoś chciałby dopomóc sobie w wygraniu naszego zakładu...
229
Zarumieniła się gwałtownie i Stolarzewski pomyślał, że jest ładna, bardzo ładna 
z włosami lekko wzburzonymi jazdą i z tym rumieńcem.
— Och, chyba nie sądzi pan, że dla takiej dziecinady jak ten nasz zakład...
Po raz pierwszy zobaczył ją trochę zażenowaną, nie tak pewną siebie i rzeczową 
jak zawsze. Z tym leciutkim speszeniem podobała mu się jeszcze bardziej.
— Nie, nie sądzę — powiedział szybko. — Ale zakładu wcale nie uważam za 
dziecinadę. Traktuję go całkiem serio.
— Ten dzisiejszy wypadek możemy więc uznać za coś „poza konkursem". Siła wyższa 
— nie ma innej rady.
Skinął głową z uśmiechem. Grażyna podała mu wodze. Dopiero gdy miał się wspiąć 
na siodło Carino, przypomniał sobie, że ten koń nie znosi na sobie żadnego 
innego jeźdźca poza nią. Na moment zaczął ją podejrzewać o chęć zemszczenia się 
na nim za dawny, bardzo dawny, lecz i bardzo głupi kawał z Aldoną.
— On podobno nie daje siadać na siebie obcym?
— Boi się pan zostać zrzucony? — zakpiła. — No, jeśli tak...
Bez słowa znalazł się w siodle. Grażyna uśmiechnęła się aprobująco. Przez kilka 
sekund, napięty, oczekiwał gwałtownej reakcji konia. Ale nic się nie działo. 
Carino zachowywał się tak spokojnie, jak gdyby wszystkie opowieści o nim, 
przywiezione do Mokrej z toru, były wyssane z palca.
— No, niech pan jedzie. — Z wyrazu twarzy poznał, że nie okazując lęku zyskał 
jej uznanie. — Podobno spieszyło się panu.
— A pani? Nie powinienem zostawić pani samej, z okulawionym koniem...
Zaśmiała się i kazała mu jechać natychmiast. Ale było
230
widać, że znów „zyskał u niej punkty" za troskę o nią.
— Mnie się nic nie stanie. No, niech pan jedzie. I zaczeka na mnie w 
ambulatorium.
Ruszył więc z miejsca kłusem. Grażyna patrzyła za nim przez chwilę i z wyraźną 
satysfakcją śledziła zręcznego, świetnie zbudowanego jeźdźca, doskonale 
trzymającego się w siodle i już od pierwszej chwili potrafiącego zespolić się z 
koniem. A potem nagle poczuła coś w rodzaju lekkiego ukłucia zazdrości, że 
Carino tak od razu zaakceptował zmianę jeźdźca. No cóż, nic na to nie potrafiła 
poradzić, że — nie po raz pierwszy — jest zazdrosna o tego konia.
Pojawienie się Stolarzewskiego na Carino wzbudziło niemal sensację w stadninie. 
Tym bardziej że pierwszym, który to zobaczył, był Janczar.
— Co ja widzę! Ty na Carino! Jak żeś go dorwał?
— Z własnych rąk pani doktor. — Stolarzewski rozumiał, że Janczar może być nieco 
zdziwiony, okazywane zaskoczenie wydawało mu się jednak czymś przesadnym.
Wyjaśnił, jak się stało, że Grażyna odstąpiła mu Carino.
— Żebym wierzył w Opatrzność, byłbym uznał, że to ona maczała w tym palce — 
zamruczał Janczar. — Bo widzisz, Andrzeju, miałem właśnie z tobą rozmawiać, byś 
spróbował siąść na Carino. Nie wiedzieliśmy, czy koń zgodzi się chodzić pod kimś 
obcym. A od tego zależy cały plan starego. Rozumiesz, chodzi o to, by 
przygotować tego konia na aukcję. A to nie uda się, jeśli będzie miał nadal te 
swoje narowy z toru.
Stolarzewski nie miałby nic przeciw temu, by móc od czasu do czasu pojeździć na 
Carino, i to na polecenie Klimaszewskiego. Miałby dobrego konia, w dodatku nie z 
własnej woli, ale na polecenie dyrektora.  Sprawa
231
zakładu załatwiłaby się wówczas sama przez się — nie mógł przecież dyrektorowi 
odmówić... Sam nie rozumiał, dlaczego aż tak ważny wydaje mu się ten śmieszny i 
jak go określała sama Grażyna — dziecinny zakład...
Normalną sprawą było też sprzedawanie koni stadniny na aukcji. Nie spodobało się 
jednak Stolarzewskiemu to, że działano poza plecami Grażyny. Ale nie miał czasu 
na długie rozważania, spieszył się do telefonu.
Dopiero gdy załatwił sprawę, przyszła refleksja, że ktoś niezbyt czysto próbuje 
zagrać z Grażyną. Tak jak wszyscy w stadninie wiedział, że jej marzeniem jest, 
by Carino stał się własnością klubu i, w ten sposób mógł tu pozostać, wówczas 
ona mogłaby się z nim nie rozłączać. Jeżeli kolidowało to z interesem stadniny, 
jeśli korzystniejsza była jego sprzedaż na aukcji, dlaczego nikt z nią szczerze 
nie porozmawiał? Dlaczego robiono przed nią jakieś tajemnice?
Jego właściwie nie powinno to obchodzić. A jednak obchodziło. I jakoś nie 
potrafił powiedzieć sobie, że jego, trenera klubu, sprawy stadniny czy 
pracującej w stadninie lekarki nie powinny obchodzić.
Grażyna była już niedaleko stadniny, gdy zobaczyła jadącego jej na spotkanie 
Stolarzewskiego. Zrobiło jej się przyjemnie: to miło, że załatwiwszy swoje 
sprawy wyjechał naprzeciw, by jej oddać wierzchowca.
Ale Stolarzewskiemu nie tylko o uprzejmość chodziło.
— Chcę pani powiedzieć, Grażyno, że mam Carino objeżdżać na wiosenną aukcję. 
Właśnie dowiedziałem się tego od Janczara — zakomunikował z miejsca.
— Carino na aukcję? — nie ukrywała swojego zaskoczenia. — Przecież jest teraz 
własnością klubu.
— Nie. Klimaszewski wycofał się z transakcji.
Nie odpowiedziała. Coś ścisnęło ją w gardle. Wszystkie nadzieje zostały 
przekreślone. Poczuła nagły bunt: naj-
232
pierw wszyscy chcieli zrezygnować z Carino. Gdyby nie jej prośby i tłumaczenia, 
gdyby nie ryzyko, które podjęła, już by go nie było. Teraz, gdy go uratowała, 
chcą go sprzedać. Wydawało się jej to niesprawiedliwością. A równocześnie 
przyszły na pamięć słowa Fronczakow-skiego i Małeckiego o dumie hodowcy, który 
może sprzedać owoc swoich zabiegów za dobrą cenę. Tak bardzo chciała stać się w 
pełni „koniarzem'", więc powinna teraz być dumna, że wyciągnęła konia nieomal z 
rzeźni i wyleczyła tak dobrze, iż teraz stanie się przedmiotem dewizowych 
przetargów. Może stanie się sławny? Może będzie zdobywał wysokie nagrody?
Ale nie potrafiła być dumna, nie potrafiła się cieszyć. Nic na to nie mogła 
poradzić, że przywiązała się do tego zwierzęcia jak do żadnego. „Jak emerytka do 
swego psa czy kota, który umila jej samotną starość" — próbowała drwić z siebie. 
Ale nie pomagało. Co robić, kiedy człowiek przywiąże się do zwierzęcia, które 
nie stanowi i nigdy nie będzie stanowiło jego własności? Pogodzić się po prostu 
z nieuniknionym, z tym, że pójdzie ono w obce ręce?
Popatrzyła spod rzęs na Stolarzewskiego. I nagle strzelił jej pomysł do głowy:
— Panie Andrzeju, a gdyby jednak namówić związek na kupno? Pewnie poszło o 
cenę... znam Klimaszewskiego. Gdyby mu teraz prezes zaoferował więcej niż 
uprzednio, prawdopodobnie by się zgodził.
— Może. Ale co ja mam do tego?
— Przecież pan nie ma odpowiedniego wierzchowca. Gdyby pan tak postawił sprawę, 
że Carino jest dla pana nieodzowny, to...
Urwała, Stolarzewski patrzył na nią bez słowa, ale z wyrazu jego twarzy 
zrozumiała, że odkrył jej ukryte intencje. Oczekiwała, że powie znów coś o 
zakładzie, przypomni, że nigdy nie chciał Carino, a ona odgrażała
233
się, że nie pozwoli mu na tym koniu jeździć... Ale Stolarzewski nie zrobił 
niczego takiego. Powiedział bez złośliwości, bardzo spokojnie:
— Mam Dreptaka, pani Grażyno. I jeszcze innego, obiecanego wierzchowca.
— Mógłby to być Carino. A Dreptak nie jest pewnym koniem. Zawsze może panu 
wyłamać przed przeszkodą, tak jak w trakcie tego ostatniego biegu.
— Tak, oczywiście, wiem o tym. Ale pani wie także, że Carino wymaga jeszcze dużo 
czasu i pracy nad nim, by był koniem, na którym wygrywa się zawody. A co do 
zgody na sprzedaż klubowi... Wątpię, by prezes mógł proponować cenę, jaką pani 
dyrektor może uzyskać na aukcji. I trudno mu się dziwić, że chce przede 
wszystkim zarobić, kiedy ma szansę sprzedać za twardą walutę.
Spuściła głowę — a więc ta szansa ratunku zawiodła. Nie mogła nawet mieć do 
Stolarzewskiego pretensji: nigdy nie byli przyjaciółmi, dlaczego miałby dla niej 
namawiać prezesa na kupno konia, którego wcale nie chciał.
Mimo to nie rezygnowała. Wieczorem, korzystając z tego, że Klimaszewski wyjechał 
na jakieś zebranie do miasta, wpadła do Marii na rozmowę. Przy czarnej kawie i 
placku Grażyna pokierowała rozmowę tak, aby zeszła na aukcję.
— Zygmuś bardzo liczy na nią. Sytuacja stadniny nie jest dobra i jeśli nie 
sprzedamy dobrze kilku koni, to możemy mieć finansowe kłopoty. — Maria była 
rzeczywiście niespokojna, co świadczyło, że boi się, by nie zaważyło to w jakiś 
sposób na losach dyrektora stadniny.
Grażyna przypomniała sobie, iż w czasie swego ostatniego pobytu w Warszawie 
słyszała od kogoś o pogłoskach, jakoby w Mokrej miano zmienić dyrektora. Za-
234
czynała rozumieć: Klimaszewscy mają powody do zmartwień.
— Rozumiem — powiedziała. — To dlatego mamy na gwałt szykować Carino.
— Tak, jest na liście. Całe szczęście, że związek tak zwlekał z formalnym 
załatwieniem sprawy, że mogliśmy wycofać się z transakcji.
Miała więc wreszcie to, czego szukała: potwierdzenie wiadomości przyniesionej 
przez Stolarzewskiego. Ale jednocześnie zyskała pewność, że Klimaszewski nie 
wycofa się z raz podjętej decyzji. Spróbowała chociaż zyskać na czasie:
— Sądzę, że lepiej byłoby przetrzymać Carino jeszcze z rok u nas i dać go na 
aukcję jako konia sportowego. Teraz może być sprzedany najwyżej jako koń 
spacerowy.
— Janczar też tak uważał, ale Zygu się uparł. Myślę, że sytuacja nie pozwala nam 
czekać do przyszłego roku. Zygu przekonał nawet władze stadniny, że ma rację. 
Zabiełło był przejazdem wtedy, gdy ty byłaś w Warszawie. Był zachwycony tym, 
czego dokonałaś. Zygmunt ci nic nie mówił?
Grażyna pokręciła przecząco głową. Zrobiło jej się przykro.
— Nie, widocznie zapomniał — powiedziała obojętnie i zmieniła temat.
Wychodząc od pani Marii wiedziała już, co ma robić. Skoro dyrektor, aby ratować 
swoją niepewną sytuację, zaczyna przypisywać sobie zasługę wyleczenia Carino, 
ona zwolniona jest z lojalności wobec niego. Z lojalności, którą odczuwałaby w 
innej sytuacji. Zrobi wszystko, co tylko się da, by nie dopuścić do sprzedaży 
Carino.
Wycofanie zgłoszonego na aukcję konia nie będzie sprawą prostą. O tym wiedziała. 
Wiedziała także, że walka podjazdowa z Klimaszewskim nie będzie łatwa.
235
Miał liczne i dobrze uplasowane znajomości, miał swoje ,,chody" i swoich 
protektorów, bez tego nie byłby dyrektorem. Co ona, młody weterynarz, mogła 
zrobić? Tu, na miejscu, w stadninie — nic. Nie powinna nawet ściągać na siebie 
podejrzenia, że chce działać na własną rękę. Miała więc tylko jedno wyjście.
W niedzielę pojechała do Fronczakowskich. Zapowiadając telefonicznie wizytę nie 
powiedziała, o co jej chodzi, tylko — że ma poważny kłopot. Oczekiwali jej więc 
pełni niepokoju.
— Carino wpisali na listę koni przewidzianych na aukcję dla zagraniczniaków — 
wyrzuciła z siebie zaraz po powitaniu.
—  I to ma być ten poważny kłopot? — zdumiał się Fronczakowski. — Powinnaś być 
szczęśliwa. Masz wielkie osiągnięcie w dziedzinie rehabilitacji. Tak przy okazji: 
oczekuję od ciebie artykułu na ten temat. Masz zdjęcia, notatki i inne ciekawe 
materiały?
Kiedy indziej zamówienie u niej artykułu do któregoś z naukowych pism sprawiłoby 
wielką radość. Ale tym razem prawie jej to nie obeszło.
— Mam — potwierdziła nieuważnie. — Ale do szczęścia wcale nie mam powodu. Carino 
miał zostać przecież w stajni klubowej.
— A, tu cię boli. Pamiętasz, przed czym ostrzegałem cię tyle razy?
— Tak. Przed sentymentalizmem.
— Właśnie — Fronczakowski uśmiecha się z leciutką ironią.
— Ale to nie jest sprawa sentymentów! A w każdym razie — nie tylko...
— O...! To nie sentymenty?
— Tu chodzi o to, że ten koń, startując w kraju, zdobywając nagrody może być 
reklamą naszej hodowli...
236
— Startując za granicą i tam zdobywając nagrody będzie nią również.
Grażyna milknie — ten argument wytrąca jej broń z ręki.
— Zaraz, zaraz... — przypomina sobie nagle Fronczakowski. — Jak Zygmunt może 
wystawić Carino na aukcję? Przecież to nie jest koń stadniny! Przecież kupił go 
związek!
Wyjaśniła mu całą złożoność sytuacji. Ten zwrot w rozmowie mógł być jednakże 
szansą. Zaczęła więc mówić to, co już raz powiedziała w rozmowie ze Stolarze-
wskim: że może jeszcze związek mógłby kupić, gdyby zaproponował stadninie inną, 
godziwą cenę, że taki koń bardzo by się przydał w sekcji, bo nawet trener nie ma 
właściwie na czym jeździć. Zręcznie przeszła od narzekań na chimeryczność 
Dreptaka do porażek polskich zawodników na mityngach międzynarodowych. Słuchali 
jej oboje i tylko od czasu do czasu wymieniali porozumiewawcze spojrzenia.
Przegadali we trójkę prawie całą niedzielę, a Fronczakowski nie dał się namówić 
do dania jej jakiejkolwiek obietnicy. Dopiero na dworcu, kiedy była gotowa 
zapytać wprost, czy zrobi coś w tej sprawie, doktor sam wrócił do kwestii 
sprzedaży konia.
— Uważam, że w tej sprawie jesteś trochę dziecinna — zaczął mówić tonem, jakiego 
nie znosiła u nikogo, a u niego nie słyszała nigdy. Przypominał jej mentorski 
ton siostry. — Ale poza tym jest w twojej argumentacji parę rzeczy, które uważam 
za słuszne. Czy zrobię coś w tej sprawie? Nie obiecuję. O jednego konia nie będę 
kruszył kopii. Jeżeli jednak będzie taka możliwość, by Carino został w Mokrej 
jako własność związku, poprę ten projekt, tak by wszystko ułożyło się po twojej 
myśli.
Nie  było  to  wiele,  ale  zawsze  coś.   Podziękowała
237
pospiesznie i trochę bezładnie — konduktor już dawał sygnał do odjazdu. 
Pożegnali się szybko i wsiadła do wagonu. Machając im z otwartego okna, czuła 
jednak żal, że uzyskała od doktora tak mało, że ani on, ani Krystyna nie 
potrafili zrozumieć jej przywiązania i chęci, by koń ten zawsze był w pobliżu. 
Chociaż może Krystyna, która wiedziała tak wiele o jej sprawach i nikomu innemu 
nie zwierzanych problemach, jednak się tego domyśla? Może wpłynie na męża i 
zapobiegną sprzedaży? Wbrew wszelkim rzeczowym argumentom, wbrew własnemu 
rozsądkowi nawet, nie mogła się pogodzić, że traci to zwierzę, tak jak nie można 
się pogodzić z utratą przyjaciela:
Janczar i Stolarzewski wzięli się ostro do Carino. Koń odbywał długie spacery, 
czasem pod siodłem, a czasem jako luzak. Poproszono Grażynę i doktora Stelmaszka 
o skonsultowanie planu treningów.
— Ja tu nie jestem potrzebny — odpowiedział Klimaszewskiemu Stelmaszek. — 
Koleżanka Białasówna przeprowadziła od początku do końca całą kurację i 
rehabilitację, powinna więc o wszystkim decydować i dalej. Moje mieszanie się do 
tego teraz byłoby doklejaniem się do cudzego sukcesu.
Nie pomogły namowy. Uparł się, że jeśli będzie konsultował, to tylko na prośbę 
Grażyny.
— Był zwolennikiem sprzedania Carino klubowi — tłumaczył żonie Klimaszewski, gdy 
po odjeździe lekarza siedzieli sami przy stole. — Prawdopodobnie czuje się 
dotknięty, że to nie wyszło. Przecież to przyjaciel Konarzewskiego. Konarzewski, 
gdy go ostatnio widziałem, też boczył się, choć udawał, że już zapomniał o 
sprawie.
— No cóż, obaj chcieli najlepiej — powiedziała Maria, nalewając herbatę. Nie 
patrzyła na męża, pozornie tylko tym zajęta. — Nie zapominaj, Zygmuś, że wtedy, 
kiedy
238
padła ich propozycja, to rozwiązanie wybawiało cię z niejednego kłopotu, było ci 
bardzo na rękę.
— Kłopotu, którego napytała mi Białasówna — mruknął Klimaszewski w filiżankę.
Maria jednakże dosłyszała.
— Ale który, dzięki tej samej Białasównie, stał się sukcesem. Jej, ale i całej 
stadniny — powiedziała z naciskiem. — Bądź sprawiedliwy, Zygmunt. Czemu ostatnio 
zaczynasz podejrzewać ludzi o najgorsze intencje? Dawniej taki nie byłeś. A 
wracając do Stelmaszka: nie przyszło ci do głowy, że to może wcale nie jest 
uraza, że takie postępowanie dyktuje mu najzwyczajniej — uczciwość.
Klimaszewski nie odpowiedział. Maria odczekała chwilę, a potem wstała i zaczęła 
sprzątać ze stołu. Do sprawy Carino już nie powrócili.
Ale z upływem czasu stawało się coraz wyraźniejsze, że sprawa niedoszłego 
derbisty zaczęła rzucać cień na stosunki między ludźmi, co więcej — na stosunki 
kierownictwa stadniny z władzami zwierzchnimi: klubem i związkiem. I właściwie 
nie tyle chodziło o to, że dyrektor zamiast sprzedać konia klubowi postanowił 
wzbogacić kasę stadniny w waluty wymienialne, oddając go kupcom zagranicznym. Po 
prostu dla wielu osób stało się to doskonałym pretekstem, by przy okazji 
załatwić swoje, czasami zupełnie drobne porachunki. Byli i tacy, którzy liczyli, 
że ta sama w sobie niezbyt istotna sprawa okaże się tym, czym staje się czasem 
potrącony niebacznie kamień: uruchomi lawinę, która zmiecie ze stanowiska 
Klimaszewskiego. A wtedy na zwolnione przez niego miejsce przyjdzie... i tu 
padały różne nazwiska: znajomych czy też po prostu ludzi, po których spodziewano 
się pewnych korzyści. Niektórzy także, wprawdzie wyłącznie w myślach, wymieniali 
i swoje.
Tego wszystkiego dyrektor się domyślał, stąd brała się
239
jego podejrzliwość, rosnące rozdrażnienie — to wszystko, co zauważyła Maria. I 
czego — oczywiście — nie mogła wiedzieć Grażyna. Dla niej po prostu dyrektor 
stał się kimś, kto z niepojętych przyczyn, z dnia na dzień, zmienił swe 
zachowanie, dotychczas dość poprawne, na jawną nieżyczliwość. A że ujawniło się 
to w tym samym czasie, gdy ze wszystkich stron słyszała słowa uznania za swoje 
wyczucie i wykazanie się znakomitymi rezultatami w leczeniu Carino, zaczęła po 
prostu posądzać go o zazdrość.
Postawiwszy raz tę „diagnozę" nie zaprzątała sobie więcej głowy Klimaszewskim. 
Przestała także myśleć o zbliżającej się aukcji i sprzedaży Carino. Efekt 
rehabilitacji i wyniki treningów konia były dla niej celem najważniejszym. Każdą 
wolną chwilę, wyrwaną z codziennych zajęć i pracy naukowej nad chorobami oczu u 
koni, poświęcała teraz ozdrowieńcowi. Interesowały ją tylko postępy leczenia i 
uzyskanie przez Carino jak najszybciej pełnej formy.
W tej pracy znalazła, ku swemu zdumieniu i zaskoczeniu, towarzysza i pomocnika w 
Stolarzewskim.
Nie prosiła go nawet o to. On sam, niemal niedostrzegalnie, zaangażował się w tę 
sprawę.
Zaczęło się od zdjęć. Stolarzewski przyszedł któregoś dnia do stajni z aparatem. 
Było to wkrótce po jej wizycie u Fronczakowskich, w czasie gdy Grażyna była 
szczególnie zajęta zamówionym u niej artykułem, do którego pragnęła dołączyć 
możliwie najobszerniejszą dokumentację. Poprosiła więc Stolarzewskiego, by 
zrobił dla niej kilka zdjęć.
— Potrzebuję ich do publikacji. Zapłacę panu za nie
— powiedziała wprost.
— Jakoś się rozliczymy — odpowiedział z uśmiechem.
—  Zaprosi mnie pani na wystawną kolację, gdy już wydadzą pani pracę.
240
Przez kilka dni fotografował więc wszystko, o co go poprosiła. Gdy już oddał 
odbitki, zaczął jej asystować w czasie badania tętna, ciśnienia, mierzenia 
przyrostu grubości chorej nogi, szybkości i sprawności skoku oraz podczas wielu 
innych czynności. Był miły, pogodny i solidny w robocie. Niepostrzeżenie 
przeszli z sobą na ty — tak jakoś, w trakcie pracy, bez ceremonii, bruderszaftów, 
alkoholu i przeplatania rąk.
— Nigdy nie myślałam, że taki jesteś sympatyczny przy bliższym poznaniu — 
powiedziała mu kiedyś, kiedy jedli razem obiad w stołówce stadniny.
— Przyznam się, że i moje pierwsze wrażenie nie było najlepsze. A moje zdanie o 
tobie, szanowna pani doktor, nie należało do nazbyt pochlebnych — odpowiedział 
wesoło i w taki sposób, że nie mogła poczuć się urażona.
Chociaż... może jeszcze pół roku temu odpowiedziałaby mu tak, że doszłoby do 
kłótni pomiędzy nimi.
Kondycja Carino poprawiła się, a sprawność przy intensywnych i konsekwentnie 
prowadzonych ćwiczeniach budziła ogólny podziw, zmuszając do słów pochwalnych 
nawet Klimaszewskiego.
Ogłoszenie terminu wyjazdu koni na aukcję i podanie ostatecznej listy 
zgłoszonych na nią koni brutalnie przypomniało Grażynie, że już wkrótce jej 
ulubieniec odejdzie ze stadniny. Nie mogła nawet wyobrazić sobie tego: boks, w 
którym stanie jakieś inne zwierzę, z którego nigdy już nie wysunie się głowa 
Carino, rżącego powitalnie na jej widok. I nigdy już nie będzie mogła przyjść do 
niego do stajni, pogłaskać lśniącą szyję i miękkie chrapy, nie będzie mogła w 
chwilach załamań wypłakać się w jego grzywę ani pogalopować na nim leśnymi 
duktami. Miała uczucie, jakby jego odejście zamykało ją ostatecznie w ciasnym 
światku stadniny, miasteczka i pobliskich wiosek, skazując jednocześnie na 
zupełną samotność.
16 — Dziewczyna i Carino
241
Zaraz po pracy pojechała więc do miasteczka i z telefonu na dworcu zadzwoniła do 
Warszawy. Nie spostrzegła, że wkrótce potem, gdy odezwał się z drugiej strony 
Fronczakowski, tuż za nią stanęła Janczarowa.
Kiedy odłożyła słuchawkę i obejrzała się, zdrętwiała.
— Rozmawiałaś z Fronczakowskim, by wymógł wycofanie Carino z aukcji. —Janczarowa 
bardziej stwierdziła, niż spytała.
W jej głosie była ostra, nieprzyjemna nuta.
— Tak. Chcę, by koń został w klubie — Grażyna wie, że nie ma co ukrywać treści 
rozmowy.
Jest wściekła na siebie, los i Janczarowa, która musiała przecież podsłuchiwać, 
no bo skąd by wiedziała, z kim rozmawiała i o czym.
— Działasz na niekorzyść stadniny. Pracujesz u nas czy w klubie?
— To, gdzie pracuję, nie oznacza, że muszę mieć takie samo zdanie jak dyrektor. 
— Grażyna też mówi ostro, a z jej twarzy nietrudno wyczytać, że kipi złością.
— Zdanie możesz mieć, jakie chcesz, to twoja sprawa. Ale nie wolno ci działać 
przeciw nam wszystkim.
— Przeciw... wam?
— Tu nie chodzi o dyrektora. — Anna już nie jest agresywna. — Tu chodzi o plan, 
o premie, o nas wszystkich. Wiesz dobrze, że jeśli nie zrobimy planu finansowego, 
jeśli nie sprzedamy koni, które mamy na sprzedaż, to wszyscy oberwiemy po premii. 
A jak zdejmą starego, który jest swój człowiek, i przyjdzie ktoś obcy, ktoś nie 
wiadomo jaki — to myślisz, że będzie lepiej?
— Kto mówi o zdjęciu starego? — Grażyna łagodnieje. Już wie, że jej telefon był 
właściwie bez sensu. — Przecież ja mu źle nie życzę.
— Nie życzysz, a za jego plecami działasz przeciw
242
niemu. Bo przecież jak plan położy, to go wykopią. Zobaczysz.
Grażyna milczy przez chwilę, bo robi jej się wstyd. Dopiero teraz, nazwane przez 
Ankę po imieniu, to, co zrobiła, przestaje być dziecinadą. W nagłym poczuciu 
winy podchodzi do Anki i bierze ją pod rękę.
— Masz rację. Niepotrzebnie dzwoniłam. Zresztą, bardzo podobnie do ciebie 
powiedział mi Fronczakowski. Nie pomyślałam... Tak, jestem dziecinnie 
sentymentalna i przywiązałam się do tego konia jak gówniarz...
— To Fronczakowski nie będzie rozrabiał tam, w Warszawie?
— Nie. Powiedział, że z nikim na ten temat nie będzie rozmawiać.
— Poważnie? — Anna patrzy jeszcze na Grażynę z niedowierzaniem. — Miałam 
wrażenie, że coś ci obiecywał.
— To nie dotyczyło Carino.
— Słowo?
— Tak. Chodziło o moją publikację z rehabilitacji, a nie o sprzedaż konia.
Tak rzeczywiście było, bo przecież słów: „chyba, że nikt nie kupiłby Carino", 
nie można brać nawet za obietnicę. Sama zrobiła przecież wszystko, by stał się 
na powrót koniem, którego każdy chce kupić...
Anka uwierzyła. Grażyna, by zażegnać niemiłe wrażenie, zaprosiła ją do 
najelegantszej kawiarni w miasteczku na kawę i ciastka. Janczarowa wykręcała się, 
że nie może, bo musi spotkać się z koleżanką, do której miała właśnie 
telefonować. Ale okazało się, że tamtej nie ma w domu. Poszły więc razem.
Burza została zażegnana. Gdyby Janczarowa powtórzyła Klimaszewskiemu jej rozmowę 
z Fronczakowskim, mogłoby  to   kosztować  Grażynę   drogo.   Teraz,   gdy
??*
243
wszystko przedstawiło się jej w innym świetle, była wściekła na siebie za to, co 
zrobiła. Dla dogodzenia sobie, własnemu sentymentowi do konia, usiłowała namówić 
Fronczakowskiego do działań, które mogłyby odbić się na tych wszystkich ludziach, 
którzy tylekroć okazywali jej życzliwość. Całe szczęście, że trafiła na kogoś 
takiego jak Fronczakowski. Inny, być może, z radością dołożyłby swoją cegiełkę 
do muru, osaczającego Klimaszewskiego, wykorzystując skwapliwie broń przeciw 
dyrektorowi. Nie przemyślała sprawy do końca, nie zastanowiła się nad wszystkimi 
jej aspektami i byłaby zrobiła świństwo. Nie-rozmyślnie i wbrew swoim intencjom. 
Ale jednak — świństwo, które i na niej musiałoby się skrupić. Bo prędzej czy 
później ludzie dowiedzieliby się, że należy do tych, którzy działali wbrew ich 
interesom. W takich przypadkach przyjaźnie kończą się, pozostaje tylko wrogość. 
To oznaczałoby, że nie ma już co robić w Mokrej. I to właśnie teraz, kiedy miała 
tyle materiału do publikacji, referat i szanse na przejście w przyszłości do 
instytutu lub placówki naukowej w jakimś większym mieście. Bo nie wątpiła, że 
musiałoby to się skończyć zwolnieniem. W takich wypadkach liczą się tylko fakty. 
Intencje nikogo nie obchodzą.
Na aukcję, która odbywała się w stadninie w Kącku, zjechało sporo gości. Termin 
był dogodny i pogoda wspaniała, więc prócz kupców i koniarzy, którzy zjechali z 
obowiązku, ściągnęli ci, którzy wyjazd łączyli ze spędzeniem miłego dnia na 
świeżym powietrzu i w pięknej okolicy. Przed budynkami zarządu stadniny i przed 
pobliskim motelem stały samochody z rejestracjami nawet z odległych województw, 
nie mówiąc o kilkunastu wozach z zagranicznymi. Były nawet i takie, które 
wybijały się swymi znaczkami „CD", co bardzo dodawało ducha miejscowym snobom.
244
Grażyna przyjechała samochodem z Klimaszewskimi. Sama nie bardzo chciała prosić, 
by ją zabrali, ale na szczęście Maria jej to zaproponowała. Prawdopodobnie 
dlatego, że Janczarowie przymawiali się, by dyrektor ich wziął na aukcję, a z 
jakichś bliżej nie znanych przyczyn Klimaszewska była mocno skłócona z Anną. 
Zabranie Grażyny wykluczało zmieszczenie w wozie jeszcze dwóch osób.
Po zaproszeniu Grażyny zostawało w wozie tylko jedno miejsce. Pojechał więc z 
nimi Stolarzewski, który ni stąd, ni zowąd nabrał ochoty na obejrzenie aukcji. 
Prawdopodobnie chodziło mu głównie o załatwienie kilku klubowych spraw z ludźmi, 
którzy powinni byli znaleźć się w Kącku. Jechał prywatnie i miał mieszkać u 
swoich przyjaciół pracujących w stadninie.
Zjawili się wieczorem w przeddzień imprezy i zamieszkali w motelu. 
Współmieszkanką Grażyny okazała się dość sympatyczna pani, zaangażowana przez 
organizatorów jako tłumaczka dla zagranicznych gości. Wymieniły ze sobą kilka 
grzecznościowych słów i Grażyna poszła zobaczyć, czy przypadkiem nie ma już na 
miejscu Fron-czakowskich.
W kawiarni motelu, w której zorganizowano coś w rodzaju klubu uczestników 
imprezy, pierwszą osobą, jaką zobaczyła, był dyrektor Koczyński.
— Witam drogą panią doktor! — Jego tubalny głos zabrzmiał tak, że stojący bliżej 
bezwiednie obejrzeli się w ich stronę. — Cieszę się, że panią tu widzę! 
Słyszałem, że zrobiła pani cuda z tym połamańcem! — I, zreflektowawszy się, 
zniżył głos, co sprawiło, że następne słowa zabrzmiały jak zwierzenie tajemnicy: 
Liczycie na to, że go tu sprzedacie za dobrą cenę?
Grażyna poczuła się niepewnie. Szept dyrektora był dość dobrze słyszalny, toteż 
wszyscy usłyszeli owo: „za
245
dobrą cenę", co w zestawieniu z określeniem „połamaniec" zdawało się wskazywać 
niemal na jakąś aferę, w którą ona jest zamieszana. Powiedziała więc głośniej, 
niż zamierzała:
— Dziękuję za uznanie, panie dyrektorze. Miło mi pana znów widzieć. — Ten 
kurtuazyjny zwrot i uśmiech na twarzy pozwoliły jej zapanować nad sobą i nadać 
wypowiedzi Koczyńskiego na temat Carino żartobliwą formę. — I że pan był łaskaw 
mnie poznać, poczytuję sobie za zaszczyt. A co do konia, to, jak pan wie 
najlepiej, bardzo dobry koń. Więc i cena powinna być bardzo dobra.
— Jak widzę, gra pani na tym samym co Zygmuś. On też ostatnio wszystko chce 
sprzedawać, i to za dobrą cenę — zaśmiał się swym rechotliwym basem Koczyński i 
zaproponował Grażynie kieliszek koniaku.
Przy bufecie natknęli się na Klimaszewskiego rozmawiającego z kimś z centrali 
handlowej. Spostrzegł ich i pomachał ręką, jakby zachęcając, by do niego 
podeszli. Ale Koczyński odciągnął Grażynę w drugi kąt bufetu, gdzie natknęli się 
na prezesa Konarzewskiego.
Obaj panowie przywitali się wylewnie. Koczyński przystąpił do prezentacji.
— Przecież my się już znamy — Konarzewski był trochę powściągliwy i oficjalny. — 
Pani jest lekarzem weterynarii z Mokrej. Poznaliśmy się w czasie mego pobytu w 
stadninie.
— Tak, tak, to pani doktor wyciągnęła tego niedoszłego waszego wierzchowca z 
katastrofy. A mówiłem ci: nie zwlekaj, tylko załatwiaj sprawę, póki Zygmuś chce 
pozbyć się konia za każdą cenę. Teraz miałbyś wierzchowca na schwał. 
Przechytrzyłeś sprawę, Staszku. Żebyś chociaż dał mu zadatek...
— Daj spokój tym sprawom! — przerwał Koczyń-
246
skiemu prezes. — Wiesz, że dziś żałuję, że nie posłuchałem się ciebie i 
Fronczakowskiego. Niestety, koń jest przewidziany do sprzedaży za dewizy. 
Musiałby odpaść w aukcji, żeby zgodzili się oddać go nam za złotówki. A na to 
się nie zanosi. — Konarzewski nie był w najlepszym humorze.
— No cóż, teraz już nic nie zwojujesz. Daj sobie spokój i napijmy się po 
kieliszku. — Koczyński już zmieniał temat i wołał do kelnerki o jakiś winiak czy 
brandy.
Rozmowa zeszła na inne sprawy, bo do ich trójki dołączyli się znajomi prezesa.
Grażyna już spała, kiedy obudziła ją wchodząca do pokoju współlokatorka. Była w 
świetnym humorze, trochę chyba na rauszu po wypitych trunkach.
— Wie pani, pani doktor, że ci moi klienci, którym tłumaczę, zupełnie dobrze 
mówią po polsku? No, nie wszyscy. Ale niektórzy sami się dogadują, bez mojej 
pomocy. I, o dziwo, wyśmienicie orientują się w tych koniach — trzepała, 
ścierając makijaż i przebierając się do spania. — Wiedzą, jakie konie będą 
wystawione, z której stadniny i co mniej więcej są warte. W ogóle ci koniarze to 
międzynarodówka. Znają się wszyscy między sobą. Myślałam, że tylko artyści są 
tacy. Bo musi pani wiedzieć, że do tej pory to zawsze tłumaczyłam dla Pagartu. A 
propos, pani doktor to z której stadniny?
— Z Mokrej — wymamrotała na wpół sennie Grażyna. Obróciła się tyłem do światła i 
naciągnęła kołdrę na głowę, dając do zrozumienia, że chce spać. Nie słyszała już 
nawet, kiedy tamta położyła się; jeszcze tylko przez chwilę dochodziły ją jakieś 
oderwane słowa i pluskanie wody w umywalce.
Pierwszą osobą, którą spotkała rano w jadalni, był Fronczakowski. Zagadnęła go 
od razu po przywitaniu,
247
czy jest jakaś, chociażby najmniejsza szansa, by nie sprzedano Carino za granicę.
— Chyba że przelicytuje wszystkich krajowiec dewizowy — zażartował w odpowiedzi. 
— Rozumiem twoje argumenty i sentymenty, ale nie łudź się już, Grażynko. Chciej, 
by był jak najlepiej sprzedany, a wynik transakcji zamieść na końcu referatu o 
rehabilitacji koni po złamaniu kończyn. Zrozumiałaś mnie?
Zrozumiała i pogodziła się z tym, co musiało nastąpić.
Od rana na terenie stadniny panował ruch. Oprowadzano i przejeżdżano konie, 
sprawdzano wygląd ludzi i zwierząt, wymieniano uwagi. Z terenu parkuru 
dolatywały odgłosy prób instalacji nagłaśniającej. Grupki ludzi podążały w 
stronę trybun, by zająć miejsca, z których dobrze będzie widać prezentację. 
Oczywiście te najlepsze świeciły jeszcze pustkami, zarezerwowane dla uczestników 
aukcji.
Po skończonym śniadaniu i półgodzinnej przerwie, rozpoczął się pokaz.
Grażyna poszła na przegląd z Klimaszewskimi. Nie wypadało inaczej. Była lekarzem 
stadniny i przyjechała razem z nimi. Marzyło jej się, co prawda, by ten ostatni 
raz pojechać na Carino, ale kiedy rano zaczęła mówić o tym dyrektorowi, nasrożył 
się od razu.
— Też ma pani pomysły, Grażynko! Pojedzie Janczar. To nie spotkanie towarzyskie, 
tylko pokaz handlowy. Tu trzeba chcieć, by koń został sprzedany, a pani nie jest 
za tym.
— Nie wierzy mi pan? — poczuła się dotknięta tą uwagą.
— Wierzę jako człowiekowi. Ale niejako ujeżdżaczowi i demonstratorowi koni — 
odparł i pocałował ją w rękę.
Klimaszewski potrafił być elegancki, kiedy mu na tym
248
zależało. A tym razem musiało tak być, bo właśnie pojawił się przed nimi 
Fronczakowski.
Przywitanie było na pozór serdeczne, ale czuło się jakiś cień, który kładł się 
między obu panami. Może byli teraz w różnych układach lub może nie chcieli, aby 
padły pytania mogące wprawić któregoś z nich w zakłopotanie. Byli więc uprzejmie 
oficjalni.
Kiedy przyszła kolej na konie ze stadniny w Mokrej, wszyscy skupili się w 
miejscu, skąd widać było i konie, i kupców. Grażyna chciała widzieć ich reakcje, 
choć Klimaszewski tłumaczył jej, że to jest bez znaczenia, bo mogą zachwycać się 
koniem, którego nie zamierzają kupić, a udawać obojętność właśnie w stosunku do 
tego, który ich rzeczywiście interesuje. Pomimo to liczyła, że może jednak zdoła 
wywnioskować coś z ich zachowania, podpatrzeć coś, co odwróci los, z którym się 
pogodziła, lecz spełnienia którego nie chciała.
Carino na pokazie szedł pod opieką Dziuby. Prezentował się dobrze i nie było 
widać, że jeszcze pół roku temu ciężko kulał. Dziuba był doskonałym masztalerzem 
i wiedział, jak ustawić konia, jak go obrócić, by wszystko wypadło, jak należy.
W drugiej części konie pokazywały swe umiejętności pod siodłem. Janczar 
dosiadający Carino robił to doskonale. Ułożenie konia było poprawne, był 
posłuszny, ruszał się ładnie, a przeszkody brał lekko i bez strąceń. Ale wielu 
oklasków nie zebrał.
— Nasz pupil nie odniósł wielkiego sukcesu na tym pokazie—powiedział 
Fronczakowski z lekką złośliwością.
I choć mówi to szeptem do Klimaszewskiego, siedzący bliżej słyszą każde słowo.
— Widziałem, że ktoś sobie coś przy nim notował. A zresztą aukcja pokaże. — 
Klimaszewski stara się zrobić wrażenie optymisty.
249
Ale powoli zaczyna żałować, że już teraz wystawił tego konia. Za pół roku cena 
byłaby chyba lepsza.
— Może go wycofasz? — pani Maria mówi to tak, jakby odczytywała myśli siedzącej 
koło niej Grażyny.
Klimaszewski kręci przecząco głową.
— Za późno. Koń już jest w rękach centrali i byłoby to bardzo trudne.
Wyprowadzono następne konie i nie wrócili już do tego tematu. Po pokazach była 
przerwa na obiad, po którym miała odbyć się licytacja. Grażyna jadła w milczeniu. 
Nie miała ochoty na rozmowę z nikim. Ogarniał ją żal do Klimaszewskiego, 
Fronczakowskiego, do siebie i do całego świata —już nie o to, że Carino będzie 
sprzedany, lecz że zostanie sprzedany nie za cenę, której był wart. I, o dziwo, 
to właśnie bolało ją w tej chwili najbardziej. Jej ukochany koń wart jest ceny 
kilkakrotnie wyższej niż ta, na jaką go wyceniono, i o tym w tej chwili 
wiedzieli już dobrze ci, którzy wystawili go na sprzedaż. Oznaczało to, że 
kupiony jako koń mniej wartościowy będzie, być może, o wiele gorzej traktowany. 
A także — że jego sprzedaż nie stanie się sukcesem dla stadniny. Mimo to nikt 
nie chciał czy nie potrafił wycofać się z raz podjętej decyzji.
Wstała od stolika, tłumacząc się koniecznością załatwienia czegoś. Na szczęście 
nikogo tutaj nie obowiązywało trzymanie się jednego towarzystwa. Poszła do 
siebie do pokoju. Chciała chociaż przez chwilę być sama. Ale w chwilę po niej 
weszła jej współlokatorka.
— Jak to dobrze, że pani jest! Szukam pani, pani doktor, bo muszę się czegoś 
dowiedzieć — zaczęła od progu.
— Słucham?
— Mój kupiec, ten Francuz, widziała go pani, koniecznie chce wiedzieć, czy to 
prawda, że ten koń, Carino, jest po wypadku i miał złamaną nogę.  Pani 
pzyjechała
251
z Mokrej, więc pani to na pewno wie. Powie mi pani, jak było?
Grażynę zatkało. Ktoś powiedział kupcowi o wypadku. Ale czy tylko jednemu? I kto?
Udała zaskoczenie.
— Skąd taka wiadomość?
— Od tego Szwajcara — Sautreau. Mówił, że ktoś mu opowiadał o wypadku na torze i 
zapamiętał sobie nazwę konia, bo zna stadninę...
— Teraz mu to opowiadali?
— Nie wiem. Ale chyba wcześniej, bo trwało chwilę, nim sobie na pokazie 
skojarzył nazwę konia i stadniny z wypadkiem sprzed roku.
— Był jeszcze ktoś, oprócz pani klienta, kiedy to mówił?
— Tak, było jeszcze dwóch czy trzech kupców i tłumaczka niemiecka. Zresztą jeden 
z Niemców mówił po francusku i opowiedział to innym. Dlatego też pytam panią, 
czy to prawda. Ten mój gotów jest kupić konia. Twierdzi, że pójdzie za pół 
ceny...
Grażyna nie słuchała już tego, co wyrzucała z siebie pani z Pagartu. Jej terkot 
był tylko tłem dla myśli, które kłębiły się w głowie dziewczyny. Niespodziewanie 
dla siebie samej i dla wciąż jeszcze coś trzepiącej kobiety objęła ją i 
pocałowała w policzek.
— Jest pani wspaniała, że mi to pani mówi. Ma pani od dzisiaj we mnie 
przyjaciółkę. Tylko niech pani nie mówi nic nikomu. Błagam — i nim tamta 
zorientowała się, co się stało, Grażyna już wybiegła z pokoju.
Klimaszewski był zaskoczony wiadomością. W pierwszej chwili nie chciał wierzyć, 
by to było możliwe. Ale szybko zrozumiał, że najważniejsze — to nie dopuścić, by 
przez rozpuszczenie takiej wiadomości koń był sprzedany za cenę wywoławczą. To 
byłaby porażka.
252
— Idę do dyrektora centrali — zadecydował. — Proszę nikomu nic nie mówić. Nawet 
Fronczakowskiemu — dorzucił, już odchodząc.
Wzywano przez głośniki do ujeżdżalni, w której miała odbyć się aukcja. Grażyna 
poszła razem ze wszystkimi, zastanawiając się po drodze, czy dyrektorowi uda się 
jeszcze wycofać konia ze sprzedaży.
Licytacja odbywała się sprawnie. Ceny wywoławcze kupujący przelicytowywali 
nieraz nawet bardzo wysoko. Zbliżał się moment, w którym miał być wyprowadzony 
Carino. Kiedy na wielkiej tablicy zawieszono jego numer, imię i cenę wywoławczą, 
Grażyna przestraszyła się, że Klimaszewski niczego już załatwić nie zdążył. 
Wyobraziła sobie moment, gdy po wymienieniu ceny ktoś jeden da znak, że kupuje, 
i nie podniesie się ani jeden głos przebijający cenę. Wyobraziła sobie tę ciszę, 
która bądzie jakby wyrokiem. Dla stadniny. Dla niej. I dla Carino.
Prowadzący licytację miał już rozpocząć przetarg, gdy podszedł do niego jeden z 
pracowników i podał mu kartkę. Ten czatał ją chwilę, a potem spojrzał w bok, 
gdzie stał dyrektor biura prowadzącego sprzedaż. Spotkali się wzrokiem i 
dyrektor skinął potwierdzająco głową.
— Proszę o chwilę uwagi! — Prowadzący powiedział to w zupełnie inny sposób niż 
wszystko, co mówił do tej pory. Zrobiła się cisza. — Dostałem wiadomość, że 
jesteśmy zmuszeni wycofać ze sprzedaży konia numer czterdzieści osiem, Carino, 
ze stadniny w Mokrej.
— Dlaczego? — zapytało parę głosów w kilku językach.
— Decyzja wystawcy — padła sucha odpowiedź. — Proszę następny numer. Klacz 
Morning Star ze stadniny...
Grażyna nie czekała i wybiegła z ujeżdżalni. W drzwiach dogonił ją Stolarzewski.
253
— Związek kupił Carino? Czy coś się stało? — był podniecony i rozgorączkowany 
prawie tak jak Grażyna.
— Nie. Ale może kupi go teraz — odpowiedziała, przypominając sobie nagle to, co 
powiedział Konarzewski, a jej oczy błyszczały jak jeszcze nigdy.
Z samochodu wyładowywano konie. Carino stanął na ziemi i zarżał tak samo jak 
wtedy, kiedy wrócił z toru.
— Koń nie jest w zasadzie nasz. Jest ciągle w gestii centrali — powiedział 
Klimaszewski, omawiając wyniki aukcji. — Musimy go tak podciągnąć, by nie można 
było negować jego walorów użytkowych ani zdrowotnych. I tu liczę na was, jego 
dotychczasowych opiekunów — zwrócił się na zakończenie w stronę siedzących obok 
siebie Grażyny i Janczara.
— Przydzieli mi go pan dyrektor jako stałego wierzchowca? — spytała Grażyna.
— O to samo prosił mnie Stolarzewski — odparł nie patrząc na nią.
— Stolarzewski nie jest pracownikiem stadniny, a to koń nie klubu, tylko nasz. — 
Był to głos Małeckiego, który — jak rzadko zabierał głos, tak teraz powiedział 
swoje zdanie twardo i dobitnie.
Klimaszewski zastanowił się chwilę, spojrzał po twarzach zebranych i skinął 
głpwą.
— Dobrze, niech to więc będzie wierzchowiec pani doktor. Co oznacza, że bądzie 
pani obowiązana trenować go wraz z kolegą Janczarem. I oczekuję, że zrobicie z 
niego czempiona.
VII
Konie, jeden po drugim, szły na przeszkodę i skakały przez nią. Po każdym 
przejściu Stolarzewski robił jeźdźcowi uwagi na temat prowadzenia wierzchowca i 
postawy w siodle. Koło niego stał Klimaszewski i do uwag trenera dodawał własne, 
tym razem skierowane do niego. Były to, owszem, bardzo cenne spostrzeżenia, 
niezbyt jednak dla Andrzeja przyjemne.
— A tych nóg to pan nie widział? — mamrotał dyrektor. — A naprowadzenie konia 
odpowiadało panu? Przecież tego tak puścić nie można... Jak pan ich szkoli, 
Andrzeju! Zaniedbał się pan.
Stolarzewski z coraz to większym trudem wysłuchiwał tego pomrukiwania. Ale 
musiał to jakoś znosić. Jak każdy kolejny trener w Mokrej pamiętał, że dyrektor 
jest nie tylko gospodarzem terenu, lecz występuje jednocześnie w roli 
kontrolującego z ramienia związku.
Grażyna po raz kolejny najeżdżała na przeszkodę. Carino szedł spokojnie, krótkim, 
miarowym galopem. Przed przeszkodą puściła go, koń przyspieszył i przeszedł nad 
murem z dużym zapasem.
— Koń przerósł jeźdźca — zawyrokował Klimaszewski. — Białasówna musi popracować 
nas sobą albo będzie
255
musiała zrezygnować z udziału w tych zawodach. Inaczej nas wyśmieją.
— Wolałbym, panie dyrektorze, żeby pan sam powiedział to Białasównie. Za mało 
trenuje, czemu trudno się dziwić... — Stolarzewski urwał, bo Grażyna właśnie 
podjeżdżała do nich.
— Koń doskonale, ale jeździec źle — Klimaszewski mówił to niby gderając 
przyjacielsko, ale czuło się, że nie żartuje. — Zaniedbujesz się.
— Rzeczywiście, ostatnio nie mam kondycji — przytaknęła. — Ale chyba nie jest aż 
tak źle, panie dyrektorze
— nie chciała zgodzić się na tak bezwzględną krytykę. Klimaszewski nie lubił, 
gdy mu się przeciwstawiano.
— No to proszę, pojedź jeszcze raz. Weź teraz tę potrójną.
Usłuchała. Koń przeszedł przez wszystkie trzy bariery lekko i pewnie, ale 
Grażyna czuła, że niewiele dopomogła mu w tym i że w siodle trzyma się fatalnie.
— Nie tak! Nie tak! — krzyczał Klimaszewski widząc, jak nieprawidłowo odciąża 
konia przy skoku. — Chce pani połamać konia i siebie? Przecież na trudniejszym 
parkurze może dojść do tregedii.
Miała ochotę odburknąć, że na Wielką Pardubicką się nie wybiera, ale nie miała 
odwagi: wiedziała, że dyrektor ma rację.
— Tak, wiem... — była zatroskana i zdenerwowana.
— Próbuję, ale jakoś mi nie wychodzi.
— Przecież jesteś wysportowaną dziewczyną. Trenowałaś dżudo i coś jeszcze. Skąd 
taki brak formy? — Stolarzewski próbował najwyraźniej podsunąć jej 
usprawiedliwienie.
— Za mało trenuje — przecina Klimaszewski.
— Wiem. Ale na więcej nie mam po prostu czasu. Sam wiesz, ile mam pracy w 
stadninie, w gospodarstwie
256
i w okolicy. A nie rzucę ani tego, ani pracy naukowej dla sportu.
— No, tak... — to było wszystko, czym podsumował sytuację Klimaszewski. 
Podziękował wszystkim — wsiadł do łazika i odjechał.
Była zła na siebie i cały świat. Do końca treningu zastanawiała się, co robić. 
Ale musiała powiedzieć sobie, że tego nie „przeskoczy". Żeby mieć lepszą formę, 
powinna mniej pracować, a więcej trenować. Niewykonalne.
Zbliżały się terminy zawodów okręgowych. Koło miało wystawić swoją reprezentację. 
Tak jak w poprzednich latach zebranie zarządu sekcji i kandydatów na uczestników 
w zawodach odbywało się u Klimaszewskich.
Grażyna czuła od początku, ze stanie się coś dla niej nieprzyjemnego. Niby 
wszystko było w porządku, nikt nie powiedział złego słowa, ale intuicja 
podpowiadała jej, że coś się szykuje ze strony dyrektora. Klimaszewski na pewno 
zapamiętał lepiej, niżby pragnęła, ten trening. A ostatnio bardzo się zrobił 
aktywny w związku, obserwował zawodników, jeździł na zebrania. W Mokrej mówiono, 
że wraca do dobrej formy — podobno w taki sam sposób zachowywał się dawniej, nim 
jakieś nieporozumienia sprawiły, że na pewien czas wycofał się z prac klubowych.
Klimaszewscy poczęstowali zebranych herbatą i domowym ciastem, które było 
specjalnością gospodyni. Kiedy wszyscy już sobie nałożyli na talerzyki spore 
porcje, Klimaszewski zaczął:
— Jesteśmy w przededniu zawodów — zabrzmiało to jak oficjalne zagajenie. 
Dyrektor starał się być bardziej koleżeński niż zazwyczaj, ale była to koleżeń-
skość stwarzająca pomiędzy nim a resztą większy niż zazwyczaj dystans. — 
Niestety, z treningami jest słabo.
17 — Dziewczyna i Carino
257
To samo z efektami zawodników i koni. Będzie trzeba zwiększyć liczbę godzin jazd.
Wszyscy w milczeniu przytaknęli, tylko Grażyna stwierdziła, że więcej czasu na 
jazdy nie jest w stanie poświęcić.
— Chyba że dyrekcja da mi zastępstwo w stadninie i gospodarstwie. Wtedy się 
„wyrobię".
Wszyscy czekali na reakcję dyrektora.
— Bez treningów i poprawy formy trudno zgodzić się na twój udział w zawodach. 
Jest mała szansa, że zajmiesz liczące się dla nas miejsce. — Dyrektor mówił 
obojętnie, bez złośliwości. — Opuszczałaś treningi. Widać u ciebie wyraźny 
regres w kondycji i technice jazdy.
Już wiedziała, że to jest właśnie ta sprawa, której się obawiała. Kimaszewski 
chce ją wyeliminować. To niemożliwe, by jeździła aż tak słabo. Jeszcze nie tak 
dawno wszyscy zachwycali się jej postępami, gratulowali talentu jeździeckiego... 
Jeśli istotnie jest w nieco gorszej formie, to przez Carino, w którego 
rehabilitację wkładała resztkę czasu, jaki jej pozostawał po wszystkich innych 
zajęciach. Ale nie wyglądało, by ktokolwiek chciał to powiedzieć, wystąpić w jej 
obronie. Postanowiła więc bronić się sama.
— Ostatnie wyniki na parkurze mam dobre, więc o co chodzi? — starała się być 
spokojna i rzeczowa, ale to zdanie zabrzmiało, wbrew jej woli, zbyt agresywnie.
— Na wysokich przeszkodach jesteś słaba technicznie. I dlatego — ciągnął 
dyrektor tym samym, beznamiętnym tonem — nie jestem pewien, czy można dać ci 
Carino na zawody.
Zrobiło jej się zimno w okolicy serca.
— Żartujesz, Zygmunt?
— Nie. Carino to nasz pewniak. Jeśli ma wygrać, musimy mieć na nim jeźdźca, 
którego klub jest w równym
258
stopniu pewny. To, co ostatnio widziałem, każe mi się zastanowić nad innym 
jeźdźcem dla niego.
„A dzięki komu Carino to teraz pewniak?" — chciała zawołać, ale powstrzymała się 
w ostatniej chwili. Przygryzła wargi i pochyliła głowę. Niespodziewanie odezwał 
się Stolarzewski.
— Grażyna ostatnio trochę więcej trenuje.
— Tak, wierzę. Ale kondycji nie nabiera się w tydzień czy dwa. — Klimaszewski 
był ciągle tak beznamiętny, że gotowa była go udusić. — Dlatego uważam, że 
koleżanka Białasówna, jeśli w ogóle ma startować w tych zawodach, to na Aldonie. 
Carino musimy zapewnić jeźdźca, który da nam gwarancję wygranej.
Cisza, jaka zapanowała po słowach dyrektora, była dla Grażyny wyjątkowo 
nieprzyjemna.
Liczyła, że ktoś ujmie się za nią, zaprotestuje. Spojrzała na Janczara. Siedział 
naprzeciwko niej, ale patrzył gdzieś w bok, zajęty kręceniem kulki z okruszków 
ciasta. Stolarzewski był zdenerwowany. Zagryzł wargi i czuła, że coś się z nim 
dzieje, ale nie mówił słowa. Także Dziuba i Szczerbek, dwaj masztalerze i 
ujeżdżacze, stanowiący podporę sekcji, zachowywali się tak, jak gdyby byli 
nieobecni duchem w tym pokoju.
— Kto w takim razie pojedzie na Carino? — Grażyna nie poznawała swego głosu.
— Najlepiej byłoby, gdyby kolega Janczar lub Stolarzewski. Co o tym sądzisz, 
Grażynko?
Klimaszewski kpił z niej w żywe oczy, zadając to pytanie, czy też naprawdę nie 
zdawał sobie sprawy, że brzmi ono jak szyderstwo. Opanowała się z trudem, by nie 
wybuchnąć.
— Obaj są doskonałymi kandydatami — odpowiedziała sucho. — Nic dodać, nic ująć.
— Ja jadę na Dreptaku — Stolarzewski powiedział to
i7*                                                                                                         
259
tak kategorycznie, że nikt nie miał .wątpliwości, iż decyzji nie zmieni.
— Nie wiem, czemu miałbym zamienić Klarę, na której trenuję od jesieni, na 
Carino — powiedział Janczar niepewnie. Z tonu głosu i spojrzenia, wciąż 
unikającego oczu Grażyny, nietrudno było wnioskować, że sam nie wie, co zrobić, 
że lojalność wobec Grażyny walczy w nim z chęcią startowania na tym koniu, 
najlepszym, które wchodziły w grę. — Klara jest dobra i liczę, że wejdę na niej 
do zawodów krajowych.
— Na Carino weszlibyście tym bardziej. To doskonały koń. O wiele lepszy od niej. 
Sami to mówiliście, kolego — Klimaszewski zaczął tracić panowanie nad sobą.
— Tak. Ale uważam, że jeśli ktoś potrzebuje dobrego wierzchowca, to Szczerbek. 
Pod nim Carino powinien także wejść do konkurencji krajowych. Dziuba jedzie na 
Puzonie i w takim układzie mamy zapewnione pierwsze miejsce drużynowo. No, 
ewentualnie drugie — poprawił się pod spojrzeniem dyrektora.
— To co, kolego Szczerbek, będziecie startować na Carino?
— Tak jest, panie dyrektorze. I dziękuję za to wyróżnienie.
— No, to mamy skompletowaną obsadę na zawody. Życzę dobrej pracy przez następny 
tydzień. Od tego zależy wasz i nasz sukces — zakończył znów „w narodowym stylu" 
Klimaszewski. — Kolego Piotrze, proszę, niech pan dopilnuje, by nie było 
problemów z Carino.
Kiedy znalazła się w domu, Grażyna wybucłmęła płaczem. Był to płacz wynikający 
nie tylko z żalu. Do poczucia krzywdy dołączyło się upokorzenie i bezsilna złość. 
Czy naprawdę dla nikogo nie liczyło się to, że Carino dzięki niej stał się tym 
doskonałym koniem, zapewniającym wejście do zawodów krajowych? Mimo
260
pewnego spadku kondycji nie jeździła przecież tak źle, by nie mogła zdobyć na 
nim dobrego miejsca. No, może nie aż tak dobrego jak Janczar, Stoiarzewski czy 
Szczerbek. Ale jednak — liczącego się jakoś. Dla Carino, dla stadniny i dla niej. 
Dlaczego — choćby z wdzięczności za to, co zrobiła — nie dano jej szansy? 
Przecież gdyby nie ona, oddaliby tego, tak teraz wychwalanego konia, na mięso!
Postanowiła, że nie weźmie udziału w zawodach. Aldona ostatnio służyła jako koń 
spacerowy lub siodłano ją dla gości, którzy chcieli przejechać się po stadninie. 
Na niej na pewno zajmie jedno z ostatnich miejsc. Oburzała ją ta, rzucona jak z 
łaski, „szansa". Nie mogła i nie chciała skompromitować się złym wynikiem w 
zawodach.
Nie, nie zrobi Klimaszewskiemu aż takiej przyjemności! Przez chwilę zastanawiała 
się, skąd ta nagła zmiana w stosunku do niej dyrektora. Czy była to starannie 
skrywana zawiść, że jej, od tak niedawna pracującej w stadninie, udało się to, 
czego on, stary koniarz, nie potrafił: odgadnąć trafnie, że opłaca się leczenie 
Carino? A może były to reminiscencje dawnego, nieudanego flirtu, spóźniona 
zemsta, że kiedyś tak wyraźnie dała mu do zrozumienia, iż jej nie interesuje? A 
więc — obrażona miłość własna starzejącego się mężczyzny?
Lecz tę możliwość odrzuciła natychmiast. Teraz, po trzech latach?
Nonsens. Przez te trzy lata ich stosunki układały się przecież poprawnie... „A 
poza tym — powiedziała sobie — nie wmawiaj w siebie, że jesteś heroiną z 
romansów, zdolną tak oczarować mężczyznę, by o niczym innym przez całe lata nie 
marzył. Trochę realizmu, moja droga".
Rada była dobra, ale nie pomagała w wyjaśnieniu nagłej zmiany Klimaszewskiego. 
Na drugi dzień wybrała się więc do Marii. Chciała się zorientować, czy tamta
261
czegoś nie wie, czegoś, co uzasadniałoby to „zagranie" dyrektora. Ale dostała 
tylko trochę kawy, obejrzała nową kieckę, którą tamta właśnie uszyła — i to było 
wszystko. Nie dowiedziała się niczego. Maria była zaskoczona tą sprawą, ale 
motywów postępowania męża także nie rozumiała. A może Grażyna pytała zbyt 
ostrożnie?
Stolarzewski stał koło Janczara i obserwował Szczerb-ka trenującego na Carino.
— Obawiam się, że coś tu nie gra, Piotrze. — W głosie Stolarzewskiego czuje się 
niepokój. — On nie stanowi pary z tym koniem. Nie rozumieją się.
— Nie przesadzasz?
— Nie sądzę... Pod Grażyną Carino lepiej chodził.
— Sam mówiłeś, że mało trenowała. — Janczara denerwuje ta rozmowa. — Trzeba było 
samemu wziąć Carino.
— Nie mogłem tego zrobić Grażynie.
Janczar spojrzał uważnie na Stolarzewskiego. Milczał przez chwilę. Dolegało mu 
poczucie, że nie zachował się tak jak powinien, proponując na jej miejsce 
Szczerbka. Niby nie on zabrał jej konia, ale i tak nieładnie wypadło... Nie 
chcąc przyznać, nawet przed sobą, że Stolarzewski zachował się od niego znacznie 
lojalniej, wytłumaczył sobie to w najprostszy sposób.
— Zależy ci na niej? — spytał z domyślnym uśmiechem.
— Nie o to chodzi. Uważam, że można było stworzyć jej wyrunki do treningu, 
zamiast...
— Nie znam się na tym — przerywa Janczar. Najwyraźniej chce uciec od rozmowy. — 
To jej prywatne sprawy, a nie stadniny. A Szczerbek da sobie radę z Carino i 
zajmie dobre miejsce. Przekonasz się.
Stolarzewski ma ochotę powiedzieć, że nie uważa, by całą sprawę można było 
skwitować stwierdzeniem: „to jej
262
prywatne sprawy". I zasłonić się troską o stadninę, o klub, o wyniki... Ale nie 
mówi nic. Nie chce słuchać złośliwych docinków, że nagle zrobił się obrońcą 
Biała-sówny. I że wiadomo, co za tym może się kryć.
Nieco speszony jego milczeniem Janczar dorzuca po chwili:
— Liczę na zawodach na dobre miejsca: twoje i Szczerbka. A Grażyna... Chyba 
stary miał rację, bo zrezygnowała z zawodów...
— Grażyna? — rzuca zdumiony Stolarzewski. Ale niemal w tej samej chwili jego 
zdziwienie maleje: — No tak, trudno się dziwić. Startowałbyś na Aldonie?
— Ja, mój drogi, jeżdżę kilkanaście ładnych lat. Mam znacznie większe szanse, a 
moja wygrana to wygrana dla klubu.
— Grażyna nic nie mówiła na zebraniu... — głośno zastanawia się Stolarzewski, 
nie podejmując dyskusji z Janczarem na temat tego ostatniego stwierdzenia. — 
Jesteś zupełnie pewny, że zrezygnowała?
— Tak, dziś rano powiedziała to staremu. Nie był zmartwiony jej decyzją.
— Oczywiście... — mruknął Stolarzewski.
Janczar nie bardzo wiedział, jak ma rozumieć to mruknięcie. Jako pochwałę czy 
też przyganę dla dyrektora. Na wszelki wypadek udał, że nie dosłyszał. Z uwagą 
obserwował trening.
W dniu zawodów Grażyna postanowiła zrobić generalne porządki w pokoju. Nie miała 
ochoty ani spotykać się z ludźmi, ani słuchać zapytań. Bo i co mogła 
odpowiedzieć: nie stanęła na starcie, bo nie chciała? Tak było rzeczywiście, ale 
nie wszyscy w to uwierzą. Będą domysły, dociekania, podchwytliwe powracanie do 
tematu. Nie! Zrobi porządki i pojedzie do miasta, do kina.
263
Układała właśnie ??.???? w szafie i liczyła, że za godzinę będzie siedzieć w 
autobusie, kiedy zapukano do drzwi. Przez chwilę zastanawiała się, czy otworzyć. 
Ale zdała sobie sprawę z głupoty takiego postępowania. Przecież w stadninie 
wszyscy wiedzieli, że jest w domu.
W otwartych drzwiach stanęli Fronczakowscy.
— Bojkotujesz zawody? — zapytał doktor, kiedy się przywitali.
Nie potaknęła, ale i nie zaprzeczyła. Na dalsze pytania: dlaczego siedzi w domu, 
dawała wymijające odpowiedzi.
— Ale czemu zrezygnowałaś z Carino? Nie wierzysz, że wygra? — pytanie Krystyny 
dotknęło czułej struny.
— On przegra, jestem tego pewna! Właśnie dlatego, że jedzie na nim ktoś, kto go 
nie zna! Ale to nie ja zrezygnowałam z Carino, tylko mi go odebrano!—wybu-chnęła 
Grażyna i w kilku zdaniach opowiedziała zajścia ostatnich tygodni.
— Nie rozumiem postępowania Zygmunta... — Fron-czakowski był najwyraźniej 
zmartwiony. — O co tu chodzi? Powinien wiedzieć, że Carino to koń nerwowy i że, 
pomimo twojego spadku formy, ma pod tobą o wiele większe szanse niż pod kim 
innym... Słuchaj: czy nie poszło wam o coś? Nie miałaś z nim jakiegoś starcia, 
jakichś poważniejszych konfliktów?
— Nie — powiedziała.
A jednocześnie zdała sobie sprawę, że nie jest całkiem szczera. Przyszło jej 
naraz do głowy to, o czym nie pomyślała, gdy odebrano jej konia: Klimaszewski 
mógł się dowiedzieć, że za jego placami próbowała wstrzymać postawienie Carino 
na aukcję. Ale od kogo? Nie od Fronczakowskich, tego była pewna. Od Anki? Może... 
A może jeszcze od kogoś? Nawet jeśli tak było, powinien zareagować inaczej.  
Rozmówić się z nią po  prostu.
264
Postawić sprawę jasno. Nie — mścić się pod wymyślonymi pretekstami, w taki 
nieładny sposób...
Kiedy krzątała się, przygotowując wszystko do poczęstunku, pomyślała, że skoro 
dyrektor wybrał taką drogę, nie pozostaje nic innego, niż zacząć szukać innej 
pracy. Rozlewając kawę, zapytała więc, czy Fronczakowski nie przyjąłby jej do 
instytutu, w którym pracował.
Chwilę milczał zastanawiając się nad tym pytaniem.
— Czy naprawdę uważasz odejście ze stadniny za konieczność? — odpowiedział 
pytaniem.
— Tak. To kwestia mojej ambicji.
— A może dumy, i to źle pojętej? — Pytanie Fron-czakowskiej dosłownie zamurowało 
Grażynę. Nie wiedziała, co odpowiedzieć. Tymczasem Krystyna ciągnęła dalej: — 
Czy jesteś pewna, że warto — tylko dlatego, że nie pozwolono ci wystartować na 
ulubionym koniu w zawodach — rzucać pracę dającą ci wspaniały odskok do dalszej 
kariery?
— To nie tylko dlatego!
Wyrwało jej się to, zanim zdążyła pomyśleć. I ledwie powiedziała te słowa, 
poczuła na sobie spokojny, ale badawczy wzrok starego doktora:
—- Nie tylko? A więc co takiego się wydarzyło, o czym nie chcesz powiedzieć? 
Twoja decyzja nie wypływa z przyczyn związanych z pracą, to pewne. Radzisz tu 
sobie doskonale. Stelmaszek ma o tobie jak najlepszą opinię. Konieczny również. 
Więc o co chodzi? Czyżby o to, że chciałaś nie dopuścić do aukcji Carino?
Milczała. Wiedziała, że Fronczakowski rozumie to jak potaknięcie. Ale byli zbyt 
zżyci, by potrafiła skłamać.
— Posłuchaj — powiedział bardzo serdecznie i ciepło; ten ton odbierał ostrość 
wypowiedzianym słowom. — Kiedy przyszłaś z tym do mnie, nazwałem twoje 
postępowanie dziecinadą. Dziś już chyba rozumiesz, że
265
— choć rzeczywiście było ono dziecinne — było w nim nie tylko to. Odmówiłem ci 
pomocy, choć mogłem to załatwić. Ale nie chciałem działać przeciw mojemu dawnemu 
czy obecnemu — to nie jest ważne — przyjacielowi. Ty nie myślałaś, po prostu nie 
zastanowiłaś się, że twoja chęć zatrzymania Carino jest właśnie działaniem 
przeciw komuś. I to — po kryjomu. Myślę, że teraz już wiesz. Jeżeli to jest to, 
co powoduje twoje konflikty z Klimaszewskim czy też innymi ludźmi, powinnaś to 
załatwić, a nie odchodzić, uciekać. I ty powinnaś wiedzieć — jak. Ja w tym nie 
mogę ci pomóc.
Pociągnął łyk kawy i w ciszy, która zapadła, dodał, bardzo już po ojcowsku:
— Widzisz, kiedy trzy lata temu przyszłaś tutaj, do Mokrej, zdałaś swój pierwszy 
egzamin dojrzałości zawodowej, radząc sobie z trudnym porodem klaczy, przyjmując 
na świat Carino. Teraz musisz zdać jeszcze jeden, trudniejszy, trudniejszy nawet 
od walki o tego konia, którą wygrałaś, potwierdzając swoje umiejętności fachowe. 
Egzamin z tego, że rozumujesz i potrafisz postąpić jak dorosły człowiek. Jak 
wartościowy człowiek, za jakiego cię mam...
Milczała, bo nie wiedziała, co odpowiedzieć.
— U mnie możesz mieć zawsze pracę, gdy tylko będę miał etat, co nie jest proste. 
Zbyt wielu weterynarzy z „plecami" i rodzinnymi powiązaniami dobija się o robotę 
w stolicy. Mogę ci od zaraz, jeśli mimo wszystko zdecydujesz się odejść, 
załatwić coś w pobliżu Warszawy, ale to nie będą konie. Jesteś dorosła i liczę, 
że nie podejmiesz pochopnej decyzji. Chcę tylko, żebyś wiedziała: jakąkolwiek 
decyzję podejmiesz, możesz na mnie liczyć. W miarę moich sił i znajomości pomogę. 
To wszystko.
— Przecież  musisz  skończyć  zbieranie  materiałów
266
o rehabilitacji Carino, zakończyć badania nad miesięczną ślepotą — dorzuciła 
Krystyna. — Tu masz trzy przypadki, które śledzisz. No i mieć ten czteroletni 
staż w dobrej stadninie. Jeśli odejdziesz, zaszkodzisz przede wszystkim sobie. 
Nie rób więc głupstw! — powiedziała prawie rozkazująco.
Kawę dopijali w milczeniu. Grażyna musiała przemyśleć to, co zostało powiedziane. 
Kiedy skończyli, Fron-czakowski zaproponował, by pokazała mu materiały, jakie 
opracowała.
— A potem, mam nadzieję, pójdziesz z nami na zawody — oświadczył 
bezceremonialnie.
Wizyta w ambulatorium i aptece, gdzie urządziła sobie pracownię, była jadnakże 
raczej symboliczna. Zbyt mało mieli czasu na wgłębianie się w dane statystyczne 
i wyniki doświadczeń.
Zawody odbywały się na parkurze treningowym w stadninie, a zawodników nie było 
zbyt wielu. Gości natomiast, jak na tak skromną imprezę, zjechało się sporo. 
Nawet przyjechał ze stolicy prezes Konarzewski ze swym przyjacielem, rotmistrzem 
Zabiełło. Ich pojawienie się, w połączeniu z przyjazdem Fronczakowskich, 
sprawiło, że Grażynie mocniej zabiło serce: miała szaloną nadzieję, że wiąże się 
to z ewentualnością zakupu Carino przez związek.
Grażyna i Fronczakowscy byli nieco spóźnieni, przyszli już po pierwszych 
przejazdach. Stanęli trochę z boku, przy ogrodzeniu, skąd mogli spokojnie 
oglądać konie i jeźdźców, wymieniać uwagi, nie bacząc, czy i kto będzie słuchał 
ich opinii.
Zapowiedziano Szczerbka na Carino.
— No, teraz zobaczymy, czy mieliśmy rację — szepnął Grażynie do ucha doktor — 
czy też rację miał Zygmunt...
267
Nie odpowiedziała, tylko skupiła się na obserwacji konia i jeźdźca.
Carino był niespokojny i drobił nerwowo, co mu się rzadko zdarzało. Na pierwszą 
przeszkodę poszedł ostro i wziął ją z nazbyt dużym zapasem. Potem przyszła 
poczwórna. Szczerbek siedział doskonale, ale wprawne oko Fronczakowskiego 
spostrzegło, że jest jakaś dyshar-monia pomiędzy jeźdźcem a koniem. Mieli inne 
przyzwyczajenia, temperamenty, natury. Nie rozumieli się — to było jasne. . — 
Miałaś rację, Grażynko, to nie jest para.
Fronczakowski powiedział to, gdy brali drugi płot. Niemal w tym samym momencie 
Carino nie wziął kolejnej przeszkody. Wyłamał i poszedł w bok. Zrobił to tak 
nagle, że inny jeździec, nie tak wytrawny jak Szczerbek, z łatwością mógł 
znaleźć się na ziemi.
— Narowisty zrobił się ten nasz pupilek. — W głosie Krystyny wyczuwało się 
dezaprobatę. — Obawiam się, że wielkiej kariery nie zrobi i Zygmunt będzie 
musiał sprzedać go za tanie pieniądze.
— I może wtedy dostanie go klub. — Grażyna powiedziała to z nie ukrywaną 
satysfakcją.
Rozmawiali nie odrywając oczu od konia i jeźdźca, który szykował się do 
ponownego naprowadzenia wierzchowca na przeszkodę. Carino był coraz bardziej 
nerwowy i zachowywał się tak, jak gdyby bał się skoku. Tym razem jednak 
Szczerbek trzymał go mocno, nie pozwalając na żadne wyłamanie w bok. Carino 
szedł krótkimi skokami, zbyt krótkimi; — wyglądało to tak, jak gdyby właśnie w 
ten sposób zamierzał przejść przeszkodę. Gdy był już blisko, jeździec — chcąc 
zdopingować go do wydłużenia biegu — użył szpicruty.
— Idiota! — wyrwało się Grażynie.
Jej okrzyk był równoczesny z rzuceniem się Carino
268
gwałtownie w bok, w jedną, potem w drugą stronę. Stało się to tak nagle, że 
jeździec zachwiał się w siodle i już leżał na ziemi. Oswobodzony od niego 
wierzchowiec, wierzgając, uciekał przed goniącymi go stajennymi.
Grażyna przesunęła się pod ogrodzeniem. Pobiegła w jego kierunku, wołając po 
imieniu. Koń usłyszał i zwolnił, a później ruszył w jej stronę. Chwyciła za 
zwisające wodze i przytrzymała.
Dwaj pracownicy stadniny dyżurujący przy przeszkodach odprowadzili do ambulansu 
kulejącego Szczerbka. Naprzeciw nim biegł lekarz i sanitariusz z noszami.
Tego dnia Klimaszewski odbył kilka rozmów, które miały mieć wpływ na dalsze losy 
nie tylko Carino, ale i Grażyny, choć ona nie wiedziała o tym i nigdy nie miała 
się dowiedzieć.
Fronczakowski natknął się niby przypadkiem na dyrektora, kiedy wracali z zawodów. 
Podszedł do niego i wziąwszy go delikatnie pod łokieć odprowadził trochę na bok.
— Słuchaj, stary, chciałem cię o coś spytać — zaczął swobodnym i przyjacielskim 
tonem. — Powiedz mi, ale tak w zaufaniu, dlaczegoś ty, do licha, nie dał Carino 
na zawody Białasównie?
Dyrektor przyglądał mu się przez chwilę, jakby zastanawiając się, co może się 
kryć pod tym pytaniem.
— Za mało trenowała. Jest nie w formie — odpowiedział najbardziej lakonicznie, 
jak to było możliwe.
— Nic do niej nie masz?
— Ja?! Nie.
— To dobrze... — Fronczakowski uśmiechnął się szeroko. — Bo już myślałem, że wam 
się współpraca nie układa. Wiesz, potrzebuję asystentki — postanowił zagrać va 
banąue. — Więc gdyby coś było nie tak...
269
— Asystentki? Tam, w instytucie? Myślisz, że ona jest aż taka dobra?
— Powiem ci, ale niech to zostanie między nami: ona jest bardzo dobra. Trzymaj 
ją, póki możesz, bo i tak kiedyś pewno wyleci stąd robić naukową karierę. No, na 
razie Mokra ją urządza. Masz szczęście.
I doktor odszedł, bardzo zadowolony z siebie, tym bardziej że w twarzy 
Klimaszewskiego dostrzegł zastanowienie — jakby nad właśnie dokonanym odkryciem.
Klimaszewski nie miał jednak dość czasu, by przemyśleć to, co usłyszał, gdyż 
podszedł do niego rotmistrz Zabiełło. Ten również wrócił do sprawy Carino. Nie 
rozumiał, czemu tak dobry koń nie szedł pod kimś, kto umiałby powściągnąć jego 
zbytnią nerwowość — pod Stolarzewskim albo pod Białasówną.
— Przecież widziałem ją kiedyś na treningu i wtedy, gdy po wypadku uruchamiała 
tego narwańca — powiedział ze śmiechem. — I trzeba przyznać, że stanowili oboje 
świetnie dobraną parę. Pokpiłeś głową, Zygmuś. Trzeba było wystawić ją.
Klimaszewski   miał  dość   słuchania  na   ten   temat
— uwzięli się wszyscy czy co? Mruknął, że konia, który jest dobry tylko pod 
jednym jeźdźcem, nigdy nie sprzeda. Zabiełło, wyraźnie ucieszony takim obrotem 
rozmowy, zapytał, czy Carino będzie do kupienia w kraju, czy też dyrektor wciąż 
liczy na sprzedaż za dewizy.
— Wiadomo, co bym wolał. Gdyby się dało... — Klimaszewski nie był już tak pewny 
siebie jak przed kilkoma miesiącami.
— Jak nie, to Konarzewski byłby gotów go kupić
— podsunął Zabiełło.
— Jesienią pogadamy — mruknął dyrektor. Nie chciał zbyt szybko rezygnować ze 
swoich planów. Może jednak uda się znaleźć kupca płacącego w dewizach?
270
Ich uwagę odwróciło coś, co działo się na parkurze. Spojrzeli w tamtą stronę. W 
samą porę, aby zobaczyć Carino pod Grażyną, bezbłędnie biorącego przeszkodę.
Grażyna sama nie wiedziała, co jej strzeliło do głowy. Zajęła się Carino: 
oprowadziła go, by się uspokoił, miała właściwie zamiar zaprowadzić do stajni. I 
nagle... wsiadła i pojechała na parkur.
Koń spokojnie przechodził przeszkody, nie strąciwszy ani jednej. Ten popis, 
zaraz po tym, jak zrzucił innego jeźdźca, Fronczakowski nazwałby może jeszcze 
jedną dziecinadą. Ale dla niej był to po prostu sprawdzian samej siebie. I może 
trochę — chęć udowodnienia Klimaszewskiemu, jak bardzo się pomylił. Z 
zadowoleniem ruszyła w stronę stajen.
— Grażyna! — dobiegło ją czyjeś wołanie.
W niewielkiej grupce ludzi stał Stolarzewski i machał do niej ręką. Zawróciła 
konia i podjechała do nich. Kiedy była już blisko, spostrzegła prezesa 
Konarzewskiego. Podszedł do niej i wyciągnął rękę.
— Gratuluję przejazdu i... udzielam nagany. Jak pani mogła pójść na parkur nie 
mając nikogo, kto by pani pomógł w razie wypadku. To niepotrzebna fanfaronada.
Grażynie, gdy ochłonęła i pierwszy, nieprzemyślany impuls był już poza nią, 
przyszło do głowy, że „niepotrzebną fanfaronadą" nazwą to pewnie także Szczerbek 
i Klimaszewski. Będą na pewno wściekli. Jeden — dlatego, że swoim bezbłędnym 
przejściem parkuru tuż po jego porażce podważyła renomę jeździecką. Drugi — bo 
było to tak, jak gdyby powiedziała: patrzcie, dyrektor popełnił błąd, nie dając 
mi jechać w zawodach na tym koniu. No cóż, z Klimaszewskim i tak już zadarła. 
Ale czy był to właśnie ten ,,dorosły i przemyślany" sposób załatwienia sprawy, o 
jakim mówił doktor? Wiedziała dobrze, że nie. Co za licho ją podkusiło?
271
Było za późno, by móc cokolwiek zmienić. Pozostawało tylko wyciągnąć z tego tyle 
korzyści, ile się tylko da. Podchwytując ostatnie słowa Konarzewskiego, zapytała 
zalotnie:
— Może fanfaronada, ale dzięki niej mógł się pan wreszcie przekonać, jaki do 
dobry koń. Kupi go pan dla klubu?
— Gdybym miał własne pieniądze, i to w dodatku tak zwane wymienialne, mógłbym 
wystąpić w roli bogatego wujaszka. Wtedy kupiłbym go na pewno, dla pani. Ale nie 
jestem, niestety. Nie przelicytuję zagranicznych nabywców.
Chciała coś jeszcze powiedzieć, ale spostrzegła, że Stolarzewski dyskretnie daje 
jej znaki, by zamilkła. Zrozumiała i skinęła mu głową w podziękowaniu: znów omal 
nie zrobiła czegoś szybciej, niż zdążyła pomyśleć. Żadne prośby nie mogły 
przecież zmienić faktu, że Konarzewski nie miał ani możliwości, ani prawa 
przelicy-towywać kupców zagranicznych.
Odjechała do stajni już nie w tak wspaniałym humorze, w jakim zjeżdżała z 
parkuru. Być może to, co Konarzewski nazwał „fanfaronadą", nie przysłuży się 
Carino. Odwrotnie, umocni Klimaszewskiego w jego postanowieniu sprzedaży za 
granicę. Swoim bezbłędnym przejazdem pokazała przecież nie tylko Konarzewskiemu, 
jaki to dobry koń.
Po wyjeździe gości zjawiła się u Grażyny Maria Klimaszewska z zaproszeniem na 
wieczór. Nie, nie na kolację, ale po. Chciała z nią o czymś porozmawiać:
— Wiesz, tak jak dawniej, po babsku, w cztery oczy.
— To wpadnij do mnie, tu na pewno będziemy same. Dam ci dobrej herbaty, znajdzie 
się coś słodkiego do zjedzenia — zaproponowała Grażyna, trochę zdziwiona,
272
od dawna bowiem nie było już między nimi takich rozmów.
— Wiesz, wolałabym, żebyś ty wpadła do mnie. Zgodziła się, bo nie miała żadnego 
powodu, aby Marii
odmówić. Nie pytała o powód zaproszenia; właściwie można się go było domyślić.
Nie myliła się. Wprawdzie przez pierwsze kilka minut rozmowa była o wszystkim i 
o niczym: czy miała list od matki, czy wyjedzie na urlop i gdzie, ale bardzo 
prędko Maria przeszła do prawdziwego powodu tej wizyty, zadając wprost pytanie, 
czy Grażyna skarżyła się komuś na jej męża.
„A więc rzeczywiście zaczęli dobierać mu się do skóry
— pomyślała w pierwszej chwili Grażyna z satysfakcją.
— I Maria szuka tych, którzy mogli zaszkodzić, lub tych, co mogą pomóc". Ale 
prawie w tej samej chwili zawstydziła się własnego cynizmu. Ostatecznie 
przepracowała z tym człowiekiem ponad trzy lata. Jeżeli nawet nie zawsze był 
szefem idealnym, nieraz przecież szedł jej na rękę, zapraszał do swego domu, gdy 
czuła się po odjeździe Fronczakowskich samotna. Odpowiedziała szczerze:
— Nie, nie skarżyłam się specjalnie nikomu... Powiedziałam tylko doktorostwu 
Fronczakowskim o moim rozgoryczeniu, gdy zabrał mi Carino... Tak z ręką na sercu, 
Marysiu, powiedz: czy nie uważasz, że to była złośliwość? Czasem myślałam, że 
nawet — trochę zawiść...
Maria schyliła głowę. Przez chwilę, wpatrzona w kieliszek, mówiła chaotycznie o 
trudnym charakterze męża, o jego ciężkiej, wyczerpującej pracy, o 
odpowiedzialności związanej ze stanowiskiem dyrektora... Potem nagle urwała. 
Siedziała milcząc — musiało jej być bardzo smutno. Grażynie robiło się jej żal. 
Wprawdzie sama sprowokowała tę rozmowę, Grażyna nigdy nie odważyła-
18 — Dziewczyna i Carino
273
by się poruszyć tej sprawy wprost... Ale to nie zmieniało niczego. Położyła rękę 
na jej dłoni.
— Przepraszam — powiedziała. — Może nie miałam racji.
Maria podniosła na nią oczy — zmęczone, w siateczce drobnych zmarszczek, oczy 
starzejącej się kobiety. Jej znużenia nie skrywał już staranny makijaż.
— Miałaś — powiedziała zmęczonym głosem. — Tak, to jest zawiść. Nie wiem, czy 
Zygmunt zdaje sobie z niej sprawę. Ale ja wiem, że to jest to... I ja cię 
przepraszam. Przepraszam za niego.
Znowu milczała chwilę, a potem podjęła z trudem:
— Widzisz, znam go. Jesteśmy przecież z sobą już tyle lat. To bardzo wiąże, 
kiedyś to zrozumiesz... może widzę inaczej jego wady niż reszta ludzi, może 
jestem dla niego bardziej pobłażliwa... Spróbuj zrozumieć: jeśli nie jego, to 
przynajmniej mnie. Jest w tej połowie życia, gdy wie się, że już nie zdoła się 
zacząć niczego od nowa. Ta stadnina jest dla niego wszystkim. I nagle — z 
jakichś przyczyn, których nie do końca rozumiem — zaczyna tracić grunt pod 
nogami. Potem przychodzi sprawa tego konia: Carino. I on myli się w swojej 
ocenie, wie, że posłałby go bez zastanowienia do rzeźni, gdyby nie Fronczakowski 
i ty. A potem tobie udaje się to, co na ogół uważane jest za niewykonalne: 
doprowadzenie do pełnej sprawności konia ze złamaną nogą. Wszyscy mówią tylko o 
tobie. I...
Raz jeszcze Maria urwała. Ale już nie musiała nic mówić. Grażyna potrafiła sobie 
resztę dopowiedzieć: w pierwszym odruchu Klimaszewski próbuje pomniejszyć jej 
zasługi, pominąć je milczeniem. Ale to się nie daje, bo Fronczakowski proponuje 
jej napisanie artykułu, sprawa Carino nabiera rozgłosu. Klimaszewski próbuje 
więc udowodnić sobie i innym przynajmniej tyle, że stać go na „obiektywizm" w 
sprawie, kto będzie dosiadał go
274
na zawodach, że — nie kierując się żadnymi sentymentami — potrafi przydzielić go 
jeźdźcowi, z którym wprawdzie koń jest mniej związany, lecz posiadającemu 
znacznie lepszą formę i doświadczenie jeździeckie. I tu po raz drugi ponosi 
porażkę. Szczególnie widoczną właśnie przez to jej bezbłędne przejście parkuru...
„No dobrze, ale to ja mam rację — mówi coś w niej. — Ja podjęłam właściwą 
decyzję w sprawie leczenia. Ja miałam rację mówiąc, że Carino pode mną wygra 
zawody, a pod kimś innym nie". Ale nagle, po raz pierwszy w życiu, rozumie, że 
mieć rację to jeszcze nie wszystko. Klimaszewski miał także jakieś racje: bał 
się decyzji mogącej skończyć się wydatkami, które ktoś tam, „na górze", uzna za 
bezpodstawne i niuzasadnione. Być może bał się i tego, że ona nie poradzi sobie 
na zawodach, widząc spadek jej formy. Mylił się. Ale ona także mogła się mylić. 
Gdyby rehabilitacja Carino się jednak nie powiodła? Gdyby to ona pojechała na 
zawodach i okazało się, że przeceniła swoje możliwości?
Potarła ręką czoło. A więc w życiu nic nie jest proste, nicez góry określone, 
jak myślała kiedyś... Każdy może mieć rację i każdy może jej nie mieć. 
Przynajmniej w takich sprawach jak ta. Tylko to, co potrafi zrobić z tym potem, 
liczy się naprawdę. Klimaszewski właśnie tego już nie potrafił. A ona? Czy w 
chwili, gdy uświadomiła sobie, że jej dziecinna i impulsywna chęć zatrzymania 
Carino staje się nielojalnością, potrafiła przyjść i powiedzieć: zrobiłam głupio, 
nie miej mi za złe, Zygmunt? Cóż, miała szczęście, że Klimaszewski nawet się nie 
domyśla... Ale być może Fronczakowski miał rację, kiedy mówił, że wszystko jest 
dla niej jak gdyby egzaminem.
Przez chwilę patrzyły na siebie obie bez słowa. Potem Maria odezwała się 
pierwsza:
— Mam do ciebie tylko jedną prośbę: jeżeli możesz, nie
18*
275
rób w tej chwili niczego, co pogorszyłoby sytuację. Czy stwarzało zły klimat w 
stadninie...
— Czy musisz aż prosić o to?
— Nie wiem. Może... muszę. Nie wiem, do jakiego stopnia rozumiesz sytuację. A 
jesteś blisko z Fronczako-wskimi, z różnymi wpływowymi ludźmi z Warszawy...
Grażyna wstała.
— Bądź spokojna — powiedziała, czując, że coś, nieznacznie, ale jednak zaczyna 
zawadzać jej w gardle. — Nie zrobię na pewno niczego, co...
Wracając do domu czuła, że zbiera się jej na płacz. Chociaż sama nie rozumiała — 
dlaczego.
W domu wzięła jakiś głupi kryminał, żeby nie myśleć o tej sprawie. Sprawie, 
która jeszcze niedawno wydawała jej się taka prosta: ona, pracowita, dobrze się 
zapowiadająca, odnosząca sukcesy młoda lekarka, postępująca właściwie, nie 
popełniająca omyłek — i małostkowy, zawistny człowiek, dyrektor, złośliwie 
występujący przeciw niej.
— Grażyna, wierz mi, zależy mi bardzo, abyś mogła trenować. Gotów jestem nawet 
pomagać w pewnych sprawach, ale na to musisz znaleźć czas. I musisz odzyskać 
dawną formę, nie, mieć jeszcze lepszą do listopada. Chcę, żebyś w biegu za lisem 
jechała na Carino.
Stolarzewski nie po raz pierwszy siedział u niej w aptece i molestował, 
wyszukując coraz to inne argumenty przemawiające za tym, żeby nie rezygnowała z 
jazdy konnej i nie zamykała się wyłącznie w sprawach zawodowych. Obiecał nawet 
wykonać zdjęcia nie tylko z treningów Carino, mających posłużyć jako ilustracja 
jego rehabilitacji, ale i zdjęć z Małeckim i Skrzypkiem dla przedstawienia 
stosowanego przez nich masażu. Tego ostatniego argumentu użył po raz pierwszy. 
Grażyna uśmiechnęła się mimo woli.
276
— Z czego się śmiejesz? Ze mnie? Proszę bardzo. Możesz się śmiać. Ale obiecaj, 
że na ten bieg za lisem...
— Nie. Uśmiecham się dlatego, że przypomniało mi się pewne zdarzenie z 
pierwszego roku mego pobytu tutaj. Ktoś wtedy powiedział mi coś o tym biegu. A 
ja wtedy myślałam, że chodzi o prawdziwego lisa. I chyba oburzałam się nawet, bo 
nie lubię zabijania zwierząt...
Zaśmieli się oboje. Ale Grażyna spoważniała zaraz. Tak, wtedy oburzyła się, ale 
nie tylko dlatego. Czuła się obrażona zalotami Klimaszewskiego. Dała mu ostrą 
odprawę, dziś pewnie dałaby ją także. Ale czy czułaby się aż tak zagrożona? Czy 
— potem — na każdym kroku podejrzewałaby zemstę dyrektora, doszukując się tej 
zemsty we wszystkim, nawet w wystawieniu Carino na sprzedaż? Chyba nie. Nauczyła 
się odróżniać sprawy drobne od ważnych. A zalecanek starzejącego się, żonatego 
mężczyzny, któremu tak łatwo było dać odprawę, nie można przecież uważać za 
jedną z nich.
— Zmieniłam się — powiedziała w zamyśleniu, bardziej do siebie niż do siedzącego 
obok mężczyzny.
Stolarzewski przyjrzał się jej dziwnie roześmianymi oczyma. Opalona po lecie, ze 
zjaśniałymi od słońca kosmykami włosów, opadającymi na czoło i na kark, wydawała 
mu się istotnie jakaś inna niż zawsze, inna niż dawniej. Ale nie była to tylko 
zmiana wyglądu. Było w niej coś... Nie, tego nie potrafił określić. Łatwiej było 
wymienić to wszystko, czego już w niej nie było: manifestacyjnej pewności siebie, 
która świadczyła właśnie o niepewności, jakiejś szorstkości czy nieprzystępności, 
którą starała się maskować — może nieśmiałość? Uśmiechnął się szeroko.
— Tak, rzeczywiście, zmieniłaś się. I to bardzo — oświadczył, wciąż uśmiechnięty. 
— A wiesz, taka jak teraz podobasz mi się o wiele bardziej.
277
— Ja także wolę ciebie dzisiejszego — odparowała. W jej oczach zaświeciły 
przekorne iskierki: — Ale to już powiedzieliśmy sobie kiedyś. Drogi Andrzeju, 
przykro mi, ale zacząłeś się powtarzać.
— Kiedy zapytam, co będzie z tym biegiem za lisem, pewnie też powiesz, że się 
powtarzam...
— Mogłabym. Ale tym razem trafiłeś w moje słabe miejsce. Zależy mi na tym, by 
jechać na Carino. A ty wiesz o tym aż za dobrze...
Znów się zaśmiali. Grażyna wstała, zaczęła składać dokumentację.
— No cóż, wygrał pan, panie trenerze. Idziemy na parkur zaraz czy trochę później?
Od tego dnia zaczęła sumiennie trenować.
Wyniki nie dały długo na siebie czekać. Po dwóch tygodniach forsownego, 
codziennego treningu była już w dawnej formie. A na początku trzeciego zdarzyła 
się okazja okazania tego Klimaszewskiemu.
Był słotny dzień, tak że trenowali w ujeżdżalni, kiedy zjawił się dyrektor, 
który ostatnio rzadko przychodził na treningi w tych godzinach, kiedy jeździła 
Grażyna. Tym razem jednak nie tylko przyszedł, ale i siedział długo, uważnie 
śledząc przebieg zajęć.
Po ich zakończeniu podszedł do Stolarzewskiego i głośno, tak żeby wszyscy 
słyszeli, powiedział:
— Gratuluję panu, Andrzeju, sukcesu. Pani doktor zrobiła ogromne postępy. 
Naprawdę — ogromne.
Stolarzewski zaczął coś bąkać, że przecież to zasługa Grażyny, a nie jego, że 
bez niej i jej chęci osiągnięcia jak najlepszej formy niewiele by osiągnął: nie 
bardzo wiedział, jak wybrnąć z tej niezręcznej sytuacji. Ale wybawiła go Grażyna. 
Podeszła do nich z uśmiechem, jakby nigdy nic między nimi się nie zdarzyło, 
zwróciła się wprost do Klimaszewskiego:
278
— Może i mnie pogratulujesz, Zygmuncie? Chyba nam wszystkim trojgu należałyby 
się gratulacje za ten mój powrót do kondycji. Andrzejowi za metody treningu. 
Tobie, bo umożliwiłeś mi go, godząc się, żebym znowu jeździła na Carino. No i 
mnie także — za pracę nad sobą...
Klimaszewski patrzył na nią nieufnie, zaskoczony. Widać było, że spodziewał się 
wszystkiego, tylko nie tak szczerego i spokojnego postawienia sprawy. Widząc 
jego wahanie, Grażyna po raz pierwszy zdała sobie sprawę, że dyrektor jak gdyby 
jej się... boi. Impulsywnie wyciągnęła ku niemu rękę.
— No, powiedz, nie mam racji? Ja w każdym razie gratuluję ci tej twojej „jednej 
trzeciej". I dziękuję za Carino.
Klimaszewski z wyraźną ulgą, skwapliwie, podał jej swoją.
Las był prześwietlony słońcem, łatwo przenikającym przez brzozy, prawie 
całkowicie już pozbawione liści. Tylko dęby i buki brązami i czerwienią odcinały 
się od ciemnej masy sosen otaczających polanę, na której zebrali się jeźdźcy.
Janczar, z przypiętą do ramienia kitą, miał poprowadzić bieg. Zatrąbiono: ,,na 
koń", i kawalkada jeźdźców ruszyła za jadącym z dużym wyprzedzeniem Janczarem na 
bardzo szybkim i wytrzymałym Zeusie.
Towarzystwo było liczne i reprezentowało bardzo różny poziom umiejętności 
jeździeckich. Była to przecież impreza bardziej towarzyska niż sportowa. Kto 
umiał jeździć i dla kogo znalazło się siodło i koń, mógł wziąć w niej udział. 
Tak więc znaleźli się tu między innymi i Stolarzewski na Dreptaku, i Szczerbek 
na Frykasie, na którym kiedyś odnosił duże sukcesy, oboje Klimaszewscy, Anka 
Janczarowa i kilkoro młodzieży uczęszczającej
279
do szkółki jeździeckiej. Oczywiście była i Grażyna na Carino.
Tworzyli sporą i barwną grupę, roześmianą, traktującą bieg jak miłą a 
niecodzienną przejażdżkę. To, że przewidziana była nagroda dla najlepszego 
jeźdźca, który dogna Janczara i zerwie z jego ramienia lisią kitę, dla wielu 
osób, tych gorzej jeżdżących i nie mogących nawet marzyć o takim trofeum, było 
po prostu bez znaczenia.
Kawalkada rozciągnęła się bardzo szybko w długi i przerywany wąż jeźdźców. 
Lepiej jeżdżący, dosiadający też lepszych koni, poniesieni sportową żyłką, 
starali się dogonić uciekającego „lisa". Janczar uciekał bardzo dobrze dobraną 
trasą, pełną zakrętów, małych i większych przeszkód, trudnych podjazdów i 
zjazdów — przez wodę i pod niskimi koronami drzew, gdzie należało kłaść się na 
końskim karku, aby uniknąć zrzucenia z siodła.
Bieg miał kończyć się na dużej polanie, koło leśniczówki. Tam postanowiono zjeść 
zaraz po gonitwie śniadanie, tam też oczekiwali jeźdźców ci, którzy — sami nie 
biorąc udziału w biegu — chcieli być obserwatorami imprezy. Tam też miano 
odznaczyć zwycięzcę biegu.
Polana była z jednej strony otwarta, z rozległym widokiem. Zebrane przed 
leśniczówką towarzystwo mogło więc śledzić ostatni odcinek trasy. Gdy tylko 
Janczar i ścigająca go grupka jeźdźców znaleźli się na otwartej przestrzeni, 
uwaga wszystkich skupiła się na nich.
Janczar uciekał, wywijał się polującym na niego jeźdźcom, z których 
najgroźniejszy wydawał się Stolarzewski. Ale po chwili zorientowano się, że 
Grażyna także ma duże szanse. Carino był zwinny, lekki i reagował natychmiast na 
każdy jej ruch, jakby i on świadomie brał udział w tej zabawie.
Widzowie zaczęli dopingować jeźdźców. Jedni Andrzeja, drudzy Grażynę. I właśnie 
ona dopadła wymykają-
280
cego się Stolarzewskiemu lisa i zerwała mu kitę z ramienia.
Brawa powitały ją, podjeżdżającą z trofeum powiewającym nad głową.
— To się dopiero nazywa złapać lisisko w potrzask! — zahuczał na jej widok 
wesoło rotmistrz Zabiełło. On właśnie, jako senior jeździecki, miał przypiąć 
zdobytą kitę do uzdy konia zwycięzcy. — Pokazała pani klasę taktyki 
kawaleryjskiej. No i klasę jazdy. Jak przed wojną, w Grudziądzu.
Posypały się miłe słowa od innych. W beztroskiej atmosferze wszystkie 
zadrażnienia i niechęci wydawały się czymś nieistotnym, dawno przebrzmiałym. 
Grażyna nie tylko nie miała nic przeciw temu, by posadzono ją pomiędzy Zabiełłą 
a Klimaszewskim, ale ucieszyła się z takiego wyróżnienia; jeden z nich był 
przecież tutaj człowiekiem najbardziej szanowanym, a drugi gospodarzem. 
Największą jednak radość sprawiły, jej słowa rotmistrza, które padły w czasie 
tego śniadania:
— Mamy tam u nas, w związku, taki plan, który powinien zainteresować panią, 
Grażynko — zaczął, filuternie przymrużając oko. — W każdym razie mamy nadzieję, 
że mógłby on panią zainteresować. Chcemy kupić Carino dla waszego klubu. Jako 
drugiego konia dla Stolarzewskiego. Ale także i jako konia dla pani...
Grażyna z wrażenia omal nie udławiła się kęsem gorącej, ociekającej tłuszczem 
kiełbasy. Tak nagle? Tyle starań, zabiegów i teraz — tak po prostu? Zdołała 
tylko wyjąkać, nieco bez sensu, jakby naprawdę to było najważniejsze:
— Andrzej się na to zgodził?
— Nie tylko że się zgodził, ale sam to nam zaproponował. Uważa, że ma pani 
talent jeździecki i że powinna pani zacząć startować w przyszłym roku w za-
281
wodach krajowych. No, a na to trzeba mieć dobrego konia.
Miała ochotę uściskać i starego Zabiełłę, i cały świat. Nie zrobiła tego tylko 
dlatego, że zabrakło jej odwagi. Ale rotmistrz musiał wyczytać radość z jej 
twarzy.
— No, to znakomicie — powiedział, rozjaśniony. — Sprawa załatwiona. Myślę, że na 
Carino ma pani szansę wejść nawet do reprezentacji krajowej.
— Nie wiem, czy będę w Mokrej aż tak długo — wolała zastrzec się na wszelki 
wypadek. Choć działo się to, o czym marzyła od tak dawna, nie chciała jednak 
zobowiązywać się do czegoś, czemu, być może, nie będzie zdolna sprostać.
— Wiem, wiem, ma pani plany naukowe, pisze pani i w ogóle jest pani tytanem 
pracy. — Rotmistrz mówił to z uśmiechem aprobaty, nie kryjąc podziwu. — Ale 
niech mi pani powie, gdzie pani będzie lepiej niż u dyrektora Klimaszewskiego? 
Prawda, Zygmuś, że mam rację?
Pytanie zaskoczyło dyrektora. Nie wiedział, jak je rozumieć: jako stwierdzenie 
faktu czy jako zawoalowaną przyganę? Czyżby jakieś plotki o jego w ostatnich 
czasach nie najlepszym stosunku do Grażyny doszły aż do Warszawy? Czyżby miała 
ona aż takie znajomości? Otworzył usta, ale nie powiedział ani słowa. Grażyna 
zrozumiała rozterkę dyrektora i rozbawiło ją to. Przeniosła wzrok na rotmistrza, 
w którego oczach zobaczyła zdziwienie tym przydługim milczeniem Klimaszewskiego.
— Niech pan nie wymaga, by dyrektor sam siebie chwalił. On tego nie lubi. Woli, 
by robili to inni. Prawda? — zwróciła się do Klimaszewskiego z najbardziej 
czarującym uśmiechem, na jaki było ją stać.
— Raczej tak — Klimaszewski odzyskał pewność siebie. — Ale zdaje mi się, że, bez 
chwalenia kogokolwiek, można powiedzieć, że Mokra stwarza ci właśnie takie
282
warunki, jakich potrzebujesz do swojej pracy. A dyrekcja gotowa ci iść na rękę. 
Także w przyszłości.
Zabrzmiało to jak deklaracja — i chyba nią było. Grażyna postanowiła, chwytając 
dyrektora za słowo, przypieczętować to przymierze.
— Dziękuję. Jestem pewna, że tak właśnie będzie.
— A więc mogę liczyć nie tylko na zwycięstwa na parkurze, ale i na tytuły 
naukowe członkini naszego klubu... — podsumował Zabiełło. I chwycił się za głowę: 
— Och, byłbym zapomniał! Mam dla pani odbitki szczotkowe pani pracy do korekty. 
Wczoraj przyszły z drukarni. Proszono mnie, bym je pani dostarczył i zabrał 
jutro ze sobą, gdy będę wracał. Więc zaraz po śniadaniu proszę mi o tym 
przypomnieć, bo jak mi po raz drugi wyleci z głowy... No, cóż, skleroza! — śmiał 
się i mówił tak głośno, że wszyscy musieli to usłyszeć.
„Czy on zapomniał naprawdę, czy też całą tę scenę zagrał umyślnie, dla mnie, tak 
właśnie, aby wszyscy słyszeli?" — myślała Grażyna. Lubił ją, niewątpliwie. Ale 
czy było to tylko to? I posadzenie jej pomiędzy oboma panami przy śniadaniu, i 
cała ta rozmowa były tak naturalne, przypadkowe, a jednak znaczące. Czy to samo 
życie układa zdarzenia, czy też Zabiełło specjalnie chciał jej pomóc, 
podkreślając wartość jej pracy?
Ale nie ma czasu na rozmyślania. Dziękuje rotmistrzowi za przywiezienie odbitek 
do korekty i obiecuje, że na pewno do jutra przeczyta je i poprawi. Równocześnie 
szuka spojrzeniem Stolarzewskiego. Jest! Rozmawia w gronie młodzieży. Grażyna 
przeprasza siedzących koło niej panów i idzie do Andrzeja.
— Chciałam ci podziękować!
— Za co? — Stolarzewski jest zaskoczony.
— Rotmistrz powiedział mi, że dzięki tobie związek
283
zdecydował się na kupno Carino. No i za propozycje dotyczące mojej osoby...
— Chyba to normalne? — Stolarzewski mówi to prawie od niechcenia. — Masz talent 
jeździecki, a właśnie Carino pozwoli ci go rozwijać. Każdy trener by to zauważył. 
Chyba nie myślałaś, że to przemilczę przed władzami związku? Aż taka świnia to 
ja nie jestem...
Grażyna patrzy na niego roześmianymi oczyma.
— „Taka" nie jesteś. I dlatego ci serdecznie dziękuję. Przez moment ma ochotę 
ucałować go nie tylko za to,
co zrobił, ale i za całe jego zachowanie w ostatnim okresie. Właściwie — tym 
razem nawet by wypadało. Nagle zawstydziła się swojej chęci. A może była to 
obawa, by nie zrozumiał jej odruchu inaczej.
Grażyna ze zdumieniem stwierdziła, że nie pracuje jej się tak dobrze jak 
dotychczas. Zdawało jej się, że już chwyciła pewien rytm i że to właśnie pozwala 
jej pracować coraz więcej, jednocześnie wygospodarowując czas dla siebie, teraz 
jednakże zaczęła się posądzać o to, że jej tak często chwalona pracowitość 
wynikała w pewnym sensie z braku atrakcji w pracy przeszkadzających. A teraz 
zaczynało jej coś przeszkadzać.
Kiedy pojechała do Fronczakowskiego z materiałami na konsultację, przejrzał je, 
pochwalił i tak jak zawsze zagadnął o dalsze plany. Milczała chwilę, nie 
znajdując naraz niczego, co by ją specjalnie pociągało.
— To niedobrze. — Doktor pokręcił głową. — Miałaś już jeden odczyt o 
rehabilitacji, masz w druku na ten temat artykuł, a teraz jeszcze pracę o 
wynikach leczenia miesięcznej ślepoty, która też idzie do druku. Chciałbym, 
żebyś miała na ten temat odczyt w przyszłym miesiącu. A co dalej?
284
- Mam zawody wiosenne, do których się przygotowuję — odparła z rozbrajającą 
szczerością.
— Zwariowałaś, dziewczyno? Chcesz być sportsmenką? A co z weterynarią, z 
doktoratem? — Fronczakowski aż poczerwieniał ze zdenerwowania.
— Z doktoratem? Już teraz? — szukała rozpaczliwie wykrętu, który tłumaczyłby, 
czemu nie chce się jej pracować tak jak przez ostatnie czetery lata. — Z czego 
bym go zrobiła?
— Idiotka! Mało masz tematów, materiałów? A zastosowanie materiałów 
farmakologicznych przy ślepocie? A rehabilitacja?
— Pomyślę.
Przyjrzał jej się, swoim zwyczajem — bacznie, znad okularów, ale tego dnia nie 
nalegał już więcej. Ustalili termin następnego przyjazdu i nadesłania gotowego 
już referatu.
— Ale przewód doktorski musisz otworzyć. Jesteś zbyt zdolna, by gnuśnieć w 
nieróbstwie — dołożyła, jak zwykle, na pożegnanie Krystyna; widocznie mąż 
powiedział jej o rozmowie. — Obiecaj mi, że zapiszesz się na seminarium i 
porozmawiasz z profesorem.
Obiecała. I na wspomnienie owej, zbyt pochopnej, jak jej się wydało zaraz po 
powrocie do Mokrej, decyzji, ogarniała ją złość na samą siebie. Będzie musiała 
wziąć się do nowej roboty. Znów ślęczeć nad materiałami i książkami, jeździć do 
biblioteki. Była naprawdę wściekła, że powiedziała „tak". Z drugiej jednak 
strony — może potrzebny był jej taki bodziec? Coś, co w momencie słabości pomoże 
jej poderwać się z miejsca, wystartować do przodu...?
Drzwi cicho otworzyły się i do pokoju wszedł Stolarzewski. Grażyna podniosła 
głowę dopiero wówczas, gdy stanął za nią.
285
— Nie przeszkadzam, Grażynko?
— Masz co ważnego?
—- Trening. Prosiłaś, by cię wyciągnąć po południu. No więc jak? — uśmiechnął 
się, jakby kpiąc z jej rozterki.
— Powinnam skończyć... — spojrzała na stos kartek, które miała do przeczytania —
 ...za pół godziny.
— Może ci w czymś pomóc? — zrobił krok, ten jeden, jaki ich jeszcze dzielił, 
patrzył teraz na jej pochylony kark.
Jak by zareagowała, gdyby pocałował ją tam, gdzie szyja łączy się z ramionami, w 
ten odkryty kawałek ciała, który kusił spod włosów?
Podniosła głowę i spojrzała na niego. Musiała chyba coś wyczytać w jego 
spojrzeniu, bo uśmiechnęła się i poprawiła bluzkę.
— Jeżeli byłbyś tak dobry i namówił maszynistkę u was w zakładzie, żeby mi to 
przepisała... tak jak poprzednio: w jeden, no, w dwa dni, byłabym ci bardzo 
wdzięczna — powiedziała wstając.
— Zrobi się. To wszystko?
— No i jeśli ci bardzo się spieszy z treningiem, to bądź tak miły i osiodłaj dla 
mnie Carino — nie mogła się powstrzymać od chęci sprawdzenia, jak daleko sięga 
ta jej nowo odkryta władza nad nim. — Wtedy za pół godziny będziemy mogli zacząć 
trenować.
Nachmurzył się, ale już wiedziała, że nie odmówi.
— Wyjątkowo dla ciebie... — mruknął. — Tylko się pospiesz.
Wyszedł zły, że zgodził się dla niej na coś, czego żaden trener dla swoich 
podopiecznych jak świat światem nie robił.
Grażyna wróciła do czytania. Wiedziała, że trochę przeholowała. Ale to, że się 
zgodził, sprawiło jej satysfakcję. No, pewnie Andrzej będzie chciał pokazać, że 
jeszcze
286
nie jest tak całkiem na jej skinienie, i za to siodłanie da jej na treningu „w 
kość". Nie szkodzi.
Stolarzewski organizował treningi bardzo przemyślnie. Nie była to tylko konna 
jazda. Musiała trochę biegać i gimnastykować się, by rozwijać kondycję ogólną. 
Była przerażona tym wszystkim, póki nie stwierdziła, że Klimaszewski zaczął 
bardziej oszczędzać jej czas. Już nie wzywał jej jak kiedyś do byle głupstwa, 
nie musiała być stale w ambulatorium. Wystarczał sanitariusz, który zresztą 
doskonale robił opatrunki i zastrzyki. Jednym słowem, zaczynały wracać zwyczaje 
z okresu przed jej przybyciem, z czasów gdy doktor Fronczakowski był sam, bez 
stażystki. Dzięki tej zmianie mogła znaleźć czas i na przygotowanie materiałów 
do ewentualnej pracy doktorskiej, i na treningi, i kucie do egzaminu na studium 
doktoranckie.
Na wiosenne zawody okręgowe pojechali sporą grupą sześciu jeźdźców i koni. Miała 
to być próba dla Grażyny i Carino, mogąca zadecydować o dalszym ich losie w 
sporcie.
— Jeśli nie przejdziemy do eliminacji krajowych, to rezygnuję! — powiedziała 
Grażyna do Carino, kiedy już osiodłanego odbierała z rąk pomocnika masztalerza.
— Nerwy, Grażynko? — usłyszała za plecami znajomy głos.
Odwróciła się i zobaczyła stojącego przed sobą Fron-czakowskiego.
— O, jak to miło, że pan przyjechał, doktorze. Nic pan nie mówił, że pan tu 
będzie.
— Wpadłem tylko na kilka godzin, żeby zobaczyć, jak ci pójdzie.
Wzruszyło ją to, że przyjechał specjalnie dla niej.
— Mam straszną tremę. Ale Andrzej wmawia we mnie,
287
że powinnam znaleźć się w czołówce — czuło się, że naprawdę przeżywa ten swój 
pierwszy poważny start.
— No, jeśli nasza kadra narodowa tak sądzi, to chyba...
Fronczakowski nie dokończył, bo właśnie padła z głośnika zapowiedź startu 
zawodnika, po którym miała na parkur wjechać Grażyna.
Przy wjeździe na stadion spotkała Stolarzewskiego:
— No, trzymaj się, mała! — krzyknął, pokazując, że trzyma za nią kciuki.
Na sygnał startera ruszyła ostro do przodu. Aż sama się przeraziła, czy nie 
bierze nazbyt ostrego tempa. Siedzący na trybunie Klimaszewski spostrzegł to i 
nachylił się do żony:
— Za ostro idzie. Boję się, że spaprze ten bieg.
— Nie kracz! — ofuknęła go Maria, śledząc przez lornetkę przejazd Grażyny.
„Tylko równo i spokojnie, równo i spokojnie" — dźwięczały Grażynie w uszach 
słowa Stolarzewskiego, wielokrotnie krzyczane do niej na treningach. Powtarzała 
je teraz sobie i Carino, chcąc siebie i jego zmusić siłą woli do koncentracji. 
Dziwna rzecz, dotychczas zawsze liczyło się tylko jej zwycięstwo lub jej 
przegrana. Teraz, pierwszy raz w życiu, chciała wygraną sprawić satysfakcję nie 
tylko sobie. Także i Andrzejowi.
Pomogło. Przeszkody przechodzili gładko, bez jednej zrzutki, bez niepotrzebnej 
szarpaniny i bez zahaczeń. Zdawało się Grażynie i widzom, że dla Carino nie 
stanowi to żadnej trudności. Nie, nie tylko — zdawało. Wyczuła to, po przejściu 
drugiego płotu czy też przy murze, kiedy usłyszała brawa na trybunach.
Zbliżała się do wielkiej poczwórnej przeszkody, na której kiedyś Carino zrzucił 
Szczerbka. Tyle razy w Mokrej przechodziła przez identyczną przeszkodę bez żad-
288
nych trudności, a teraz raptem poczuła skurcz strachu. Przygryzła wargi i 
sprężyła się w sobie.
Stolarzewski, stojący niedaleko, nie tyle widział, co wyczuł jej zdenerwowanie. 
Całą siłą woli zaczął wołać w sobie, by uspokoiła się, rozprężyła. Równocześnie 
i w nim coś spinało się jak do skoku, tak bardzo pragnął, by się jej udało, by 
nie zwalił się żaden drąg, nie stało się nic, co mogłoby popsuć przejazd.
Koń i amazonka przeszli przez pierwszą przeszkodę gładko i bez wysiłku. Tak samo 
drugą. Ale przy trzeciej Carino jak gdyby zgubił rytm. Zaczepił nogą o drąg, nie 
zrzucając go jednak na szczęście.
Na trybunach ktoś krzyknął.
Podziałało to na Grażynę i jej konia jak bat. A może był to instynkt, nakazujący 
mobilizować się po ostrzeżeniu, jakim było brzydkie przejście trzeciego płotu?
Grażyna mocniej ściągnęła wodze, bo już jej się zdawało, że ogier chce wyłamać, 
jak wtedy, ze Szczerbkiem. Mocniej ścisnęła konia kolanami. Ale Carino wyrównał 
krok, sprężył się i przeszedł łatwo nad przeszkodą.
Posypały się oklaski.
Jeszcze stacjonata i okser, który po tym wysiłku nerwowym i fizycznym wydały się 
jej już niczym i podjechała pod trybunę. Ukłoniła się sędziom i ruszyła w stronę 
padoku.
Ten pierwszy przejazd uplasował Grażynę na trzecim miejscu, co było według 
wszystkich sukcesem. Drugi przejazd miała z jednym strąceniem. Ale konkurentom 
poszczęściło się gorzej.
— No, Grażynko, trzecie miejsce masz murowane — pocieszał ją Stolarzewski.
— Tobie dobrze, bo masz pewne pierwsze — Grażyna nie bardzo wierzyła w swój 
sukces.
Ogłoszono wyniki.
19 — Dziewczyna i Carino
289
Tak jak przewidywano, zawody wygrał Stolarzewski. A tuż za nim uplasowała się 
Grażyna!
Tego się nie spodziewała. Już myśl o trzecim miejscu napawała ją euforyczną 
radością, a tu drugie! W uszach huczał jej ciągle zachrypły głos z gigantofonu: 
„Drugie miejsce Grażyna Białasówna z sekcji jeździeckiej w Mokrej, ?? Carino".
Wkrótce jednak przekonała się, że sukcesy sportowe, tak przyjemne i przynoszące 
ze sobą równie miłą popularność, stają się przeszkodą w pracy zawodowej. Od 
powrotu do Mokrej była w ciągłej rozterce, nie chcąc zrezygnować z jednego ani z 
drugiego.
— Jesteś mądrą dziewczyną — tłumaczył po ojcowsku Fronczakowski w trakcie jednej 
z jej wizyt w Warszawie — i musisz zdać sobie sprawę, że jazda konna skończy się 
dosyć szybko. I co wtedy? A tu masz pole działania na całe życie. Wiem, że 
szybko osiągnięte wyniki, duża popularność, fotografie w prasie i wywiady 
telewizyjne ciągną. Ale to kariera taka, jak większości tych, tak dziś 
popularnych, piosenkarzy młodzieżowych. Są najczęściej gwiazdami jednego sezonu 
i potem nikt o nich już nie słyszy. No, zawodnikiem można być trochę dłużej. Czy 
jednak warto rzucać coś trwałego, coś co do niedawna uważałaś za swoje powołanie, 
i co, jak wierzę, jest jednak nim dalej, dla krótkotrwałych sukcesów?
Nie mogła nie przyznać mu racji. Mimo to broniła się przed rezygnacją z 
treningów i z brania udziału w zawodach.
— Andrzej włożył we mnie tyle pracy i tak liczy, że jeśli zostanę 
zakwalifikowana, to na mityngu zdobędę dobrą pozycję — użyła w którejś rozmowie 
z Fronczakowskim tego emocjonalnego argumentu.
— On ci się musi jednak bardzo podobać albo może się w nim nawet podkochujesz, 
dziewczyno! — zażartowała Krystyna.
290
Twarz Grażyny pokrył rumieniec.
— No tak, i mnie coś się zdaje, że to nie tylko Carino i „żyłka jeździecka" są 
motorem sukcesów sportowych mojej wychowanki — zaśmiał się Fronczakowski. — 
Zrobisz, jak uważasz — dodał poważniejąc — ale pamiętaj, co ci tyle razy mówiłem: 
żyj po swojemu, własnym życiem, właśnie dlatego, że ono jest twoje. Można je 
połączyć z cudzym, ale nie rezygnując z siebie. Bo wtedy, gdy przestaje się być 
sobą, gdy chce się być tylko tym, co pragną widzieć w nas inni, najłatwiej jest 
przegrać.
Miała ochotę odpowiedzieć zadziornie, tak jak nieraz odpowiadała dawniej, że on 
także, namawiając do kariery naukowej, chce przesądzać za nią, co jest naprawdę 
„jej życiem". Ale nie powiedziała nic. Chyba dlatego, że w głębi duszy wiedziała, 
iż Fronczakowski ma rację.
On zaś więcej już nie poruszał tego tematu. Ale nie przestał dopingować, wręcz 
zmuszać do przygotowania dużego referatu na mające odbyć się wkrótce sympozjum.
List był w długiej, nietypowej kopercie, rozerwała ją z narastającym 
zaciekawieniem. W środku było kilka kart gęsto zadrukowanych.
Przeleciała szybko oczyma treść. Było to zaproszenie na sympozjum i program, w 
którym odnalazła swoje nazwisko wśród innych referentów. Lata pracy w Mokrej, 
konsultacje Fronczakowskiego, pisanie artykułów coś wreszcie jej dało!
Aż do tej chwili właściwie nie wierzyła, aby referat, który zgłosiła pod presją 
Fronczakowskiego, mógł naprawdę kogoś zainteresować. Musiała dopiero zobaczyć na 
własne oczy ten program. Jak to dobrze, że usłuchała doktora i nie przerwała 
prac nad przysyłanymi jej lekami, wyjazdów do Warszawy, do instytutu, szperania 
w biblio-
tekach i korespondencji z innymi lekarzami, którzy także zajmowali się 
miesięczną ślepotą. Dzięki temu należała do nielicznych, mających coś do 
powiedzenia na ten temat. Teraz cały materiał, uporządkowany, opisany, z 
wyciągniętymi wnioskami, miała przedstawić na sympozjum w imieniu własnym i tych, 
którzy jej w tym pomogli.
Była z siebie dumna. Wyobrażała sobie, jak wchodzi na mównicę, jak zaczyna 
referat i jak później schodzi przy oklaskach sali. Chciała z kimś podzielić się 
tą wiadomością. Tylko z kim? Musiał to być ktoś, kto zrozumie, doceni wagę 
takiego zaproszenia.
Pomyślała o Marii Klimaszewskiej. Ale to jednak nie była właściwa osoba; 
prawdopodobnie i ona, i Zygmunt wezmą to za chęć zaimponowania im. Podobnie — 
Janczarowie. Małecki pokiwa głową, powie jej: „gratuluję, pani doktor", ale 
słowo sympozjum jest dla niego właściwie pustym dźwiękiem, nie będzie mógł 
podzielić z nią radości. Fronczakowscy? Tak, to byliby właściwi ludzie. Oni 
przecież o tym wiedzieli. No, ale można im podziękować. A to już pretekst do 
omówienia szerzej wszystkiego, co się czuje, okazania radości.
Postanowiła zatelefonować do doktorostwa. Ale nie ze stadniny. Zdecydowała, że 
pojedzie do miasteczka. Tam rozmawiało jej się swobodniej, zamknięta w kabinie 
lepiej mogła nawiązać kontakt z rozmówcą.
Fronczakowski oczywiście wiedział już o zaproszeniu. Uważał je za pierwszy z jej 
większych sukcesów i przypominał, by nie zlekceważyła tej szansy, swego 
pierwszego kroku w środowisku naukowym. W jego głosie wyczuła, że jest z niej 
dumny. Sprawiło jej to wielką satysfakcję. Podziękowała mu za wszystko i 
odłożyła słuchawkę.
Miała trochę czasu do odjazdu autobusu, więc zdecydowała się zajść do zakładu, w 
którym pracował Andrzej Stolarzewski. Tak jakoś, nagle, miała ochotę go zoba-
292
czyć. Gdy zatelefonowała do niego z portierni, ucieszył się i zaproponował, by 
razem pojechali do stadniny. Stanęła więc koło jego samochodu i czekała.
— Cześć, Grażyna, jak to fajnie, że jesteś. Mam dla ciebie wiadomości — 
przywitał ją, mocno podniecony.
— Cześć. Z twojej miny można się domyślić, że nie są to złe wieści.
— Żebyś wiedziała! Jesteś na liście zawodników mityngu. Właśnie przed chwilą 
miałem telefon z Warszawy.
— A ja, też z Warszawy, dostałam zaproszenie na sympozjum.
— To znakomicie! Wierzę, że olśnisz ich tam wszystkich. Ale pozwolisz, że 
gratulować będę już po sympozjum. Żeby...
— Żeby nie zapeszyć... — podpowiedziała mu Grażyna i oboje roześmiali się.
— Zaraz, zaraz — zaniepokoił się nagle Stolarzewski. — A kiedy to sympozjum?
Podała mu termin. Skrzywił się i spochmurniał.
— Akurat w przeddzień zawodów... To fatalnie. Jak dasz radę wziąć udział w 
jednym i drugim? Będziesz musiała z czegoś zrezygnować. Tylko mi nie mów...
— Że zrezygnuję z mityngu? Sam widzisz, że to byłoby najrozsądniej.
Schylił się, z nagłą przesadną uwagą zaczął oglądać błotnik. To nagłe 
zainteresowanie jakąś niemal niewidoczną rysą nie zwiodło Grażyny. Powiedziała 
tonem serdecznej perswazji:
— No, Andrzej, przecież rozumiesz, że druga ewentualność w ogóle nie wchodzi w 
grę.
— Rozumiem. Ale... Grażyna — spojrzał na nią prosząco.
— No dobrze, spróbuję pogodzić jedno i drugie. Przyjadę rano. To niedaleko 
Warszawy.
293
Widziała, że nie był zachwycony. Ale nic nie powiedział, sam rozumiał, że nie ma 
innego wyjścia.
Jej propozycja nie spodobała się jednak ani Klimaszewskiemu, ani też Janczarowi.
— To jest trzymanie dwóch srok naraz za ogon — powiedział Janczar. — Sport 
wyczynowy powinno się traktować poważnie.
Klimaszewski, o dziwo, nie wypowiadał się w tej sprawie.
— Nie chcę, by wyglądało, że nadużywam swego stanowiska i autorytetu dyrektora 
stadniny i członka zarządu związku — oświadczył, gdy Janczar zwrócił się do 
niego o potwierdzenie swojego zdania.
— Przecież trenować będę do końca — argumentowała Grażyna. — Wyjadę na sympozjum, 
to raptem tylko dwa dni. Mój referat jest w drugim, ale zdążę dojechać w dniu 
otwarcia zawodów. Spóźnię się najwyżej na „oficjałkę".
Na tym stanęło; nikt nie odważył się zaproponować, by zrezygnowała z sympozjum. 
Tylko Andrzej zapytał:
— A jeśli nie przyjedziesz? Przecież może się coś zdarzyć.
— Carino jest twoim koniem rezerwowym. Jeździsz na nim, trenujesz. Więc ty na 
nim pojedziesz.
— Wolałbym jednak, żebyś przyjechała. Udział w mityngu to także wielka szansa, 
nie chciałbym, żebyś ją utraciła.
Podziękowała mu za to pięknym uśmiechem. W jego oczach spostrzegła coś, czego 
nie widziała do tej pory. A może — było, tylko dotychczas tego nie zauważyła? 
Czy to możliwe, że... — pomyślała i zrobiło się jej nagle bardzo radośnie i jak 
gdyby ciepło dokoła serca.
Na sympozjum musiała wyjechać wcześniej, niż zamierzała. Tego zażądał 
Fronczakowski. Chciał, aby jeszcze poprawiła referat — był pisany pół roku temu, 
doszły
294
nowe badania, należało je ująć. Stolarzewski odprowadził ją na pociąg, choć 
właściwie nie było takiej potrzeby. Z lekką walizką mogłaby całkiem dobrze 
pojechać do miasteczka autobusem. Zajął jej miejsce, ulokował walizkę, był 
opiekuńczy, serdeczny i bardzo miły. Ale chwilami wyglądał jak chmura gradowa.
— Nie martw się, Andrzej — powiedziała, już wychylona z okna przedziału. — Zdążę 
wrócić, zobaczysz. A jeśli nie, to Carino i tak zajmie dobre miejsce. Pod tobą.
— Nie chodzi mi o Carino — powiedział jak wówczas, przy samochodzie, unikając 
jej oczu.
— Naprawdę aż tak zależy ci na moim sukcesie? — zapytała zalotnie.
Odwrócił się, patrząc w stronę, z której zbliżał się zawiadowca z czerwoną 
chorągiewką w ręku.
— Wyobraź sobie, że tak. Właśnie na twoim — powiedział twardo. — Bo...
Pociąg ruszył, nie dosłyszała dalszych słów. Przez chwilę, już siedząc z 
przymkniętymi oczami i głową opartą o miękkie poduszki przedziału, próbowała 
odgadnąć, jakie słowa przyszłyby po tym „bo". Pod powiekami widziała jego profil 
— ostry, zdecydowany, wyraźny. Czy ja go kocham? — spytała samą siebie. — A on? 
Na te pytania wciąż jeszcze nie znajdowała odpowiedzi. Wiedziała tylko, że coś 
pociąga ją ku niemu coraz mocniej, chwilami miała wrażenie, że i on do niej 
odczuwa coś bardzo podobnego. Ale wciąż tkwił między nimi ten jakiś mur, który 
budowali tak długo, może już tylko resztki tamtego muru, ale coś, co wciąż ich 
jeszcze dzieliło...
Nie zastanawiała się nad tym jednak zbyt długo, bo zaraz myśli jej zaprzątnęło 
całkowicie to wielkie, zbliżające się wydarzenie — sympozjum.
Od pierwszego dnia Fronczakowski pełnił rolę opiekuna i  przewodnika.  Bez niego 
czułaby się zagubiona
295
i przerażona. Nie przypuszczała, że może być jeszcze aż tak niepewna siebie, aż 
tak onieśmielona, ale powoli trema i uczucie obcości w tym nowym środowisku, 
gdzie wprawdzie kilka osób już znała, zaczęły mijać.
Była zadowolona, że jej referat wypada w drugim dniu. Pozwalało to wysłuchać 
przed własnym wystąpieniem kilku innych i zrozumieć, że jej praca nie jest od 
nich gorsza. To dodawało pewności siebie. Na mównicę weszła już z dużo mniejszą 
tremą. Po paru pierwszych, jeszcze dość zająkliwych zdaniach temat pochłonął ją 
tak bardzo, że mówiła nie tylko wyczerpująco i zwięźle, ale raz i drugi 
pozwoliła sobie na dowcipne sformułowanie, przyjęte przez słuchających szmerem 
uznania.
Po zejściu z katedry ku swojemu zdumieniu zobaczyła, że jeden z jej dawnych 
profesorów podchodzi do niej.
— Moje gratulacje, koleżanko. Nie przypuszczałem, że wyrośnie z pani badacz, 
naukowiec. Wyglądała pani bardziej na przyszłego praktyka.
Był miły, znacznie sympatyczniejszy od tego, którego znała jako studentka. Wtedy 
pokpiwał z niej, że kobieta weterynarz nadaje się wyłącznie do leczenia kanarków 
— no, w drodze wyjątku: kur, kotów, piesków i innej takiej „drobnicy". Inni 
także składali jej gratulacje. Może nawet większe niż pozostałym referentom.
— Byłaś najmłodszą i... chyba najładniejszą uczestniczką sympozjum — powiedział 
wieczorem Fronczakowski.
Krystyna obruszyła się, tak samo zresztą jak i Grażyna. Tylko że jej nie 
wypadało powiedzieć tego, co ze zwykłą swą otwartością rąbnęła doktorowa:
— Uważasz, że Grażyna dlatego odniosła sukces? Nie jako dobry fachowiec, 
wygłaszający interesujący referat?
Ale Fronczakowski nie przejął się zaczepną nutką dźwięczącą w jej głosie. Był w 
wyśmienitym humorze, gotów żartować i przekomarzać się ze wszystkimi.
296
— Są to dwie prawdy obiektywne — powiedział tonem naukowego wykładu; tylko oczy 
śmiały się spośród drobnych zmarszczek. — Referat był dobry, a nawet bardzo 
dobry — to pierwsza z nich. A druga, że ona była najładniejszą kobietą na sali. 
W sumie dało to wspaniały efekt.
Grażyna przyłapała się na myśli, że chciałaby, żeby Andrzej był tutaj. Żeby mógł 
ją zobaczyć tam, na sali, gdy wygłaszała referat. I kiedy —jak twierdził doktor 
— wyglądała tak ładnie...
Długo siedzieli i gadali; byliby tak przegadali do rana, gdyby Krystyna nie 
przypomniała, że jutro skoro świt mają jechać na mityng.
— Chcesz nie tylko prosto z drogi, ale i niewyspana siadać na konia? W ogóle 
masz ostatnio zwariowane pomysły. Nie jak poważny naukowiec, ale jak jakaś 
dzierlatka. No, spać, spać — pędziła męża i Grażynę z groźną miną. Ale i jej 
oczy się śmiały.
Stolarzewski był wściekły. Wylosował pierwszy numer, miał startować zaraz po 
przemówieniach i otwarciu zawodów. Nikt nigdy nie lubił tego. Ten, który jedzie 
pierwszy, zawsze jest „na spalonej pozycji" — bo i sędziowie nie mają skali 
porównawczej, i publiczność bardziej krytycznie nastawiona, i koń nie czuje 
jeszcze klimatu zawodów. Ale cóż było robić.
— Szczęście, że Grażyna nie wylosowała zaraz po tobie, bo co byśmy zrobili? — 
zauważył złośliwie Janczar, poprawiając czaprak swemu koniowi. — Mam nadzieję, 
że ona zdąży...
Głośnik zachrypiał, wzywając pierwszego jeźdźca. Stolarzewski wjechał na parkur. 
Podjechał do łoży, ukłonił się sędziom, publiczności — i na dany znak ruszył.
Dreptak szedł znakomicie.  Co prawda na drugiej
297
przeszkodzie lekko zawadził, ale nie strącił żerdzi. Zdenerwował się tylko 
trochę, co Stolarzewski odczuł od razu.
— No, stary, bez głupstw! — Sam nie wiedział, czy mówi to do siebie czy też do 
konia.
Wałach brał jednak jedną przeszkodę za drugą, jakby potrącenie nie miało nań 
wpływu. Mimo to jeździec czuł, że denerwuje się on coraz bardziej. Rzucał głową, 
skracał krok znacznie bardziej niż kiedykolwiek na treningach, strzygł uszami.
Zbliżali się do „pijanego oksera". Tuż przed nim Dreptak zarył się kopytami i 
stanął.
Po trybunach przeleciał pomruk zdziwienia i zaskoczenia. Stolarzewskiego uważano 
za faworyta mityngu.
Andrzej spiął konia ostrogami, zawrócił i poszedł jeszcze raz na przeszkodę. Koń 
szedł wyraźnie pod przymusem. Już zdawało się, że wy łamie albo znów stanie, ale 
przeszedł, chlaśnięty przez jeźdźca szpicrutą po zadzie. Ale zaraz po zeskoku 
zaczął rzucać się na boki, usiłując zrzucić jeźdźca.
— Zabiję go! — wściekał się Stolarzewski, kiedy już zjechał do stajni. — Zabiję 
tego cholernego bydlaka! Tak ładnie szedł i nagle przypomniało mu się... Od pół 
roku nie zrobił mi takiego kawału. On chyba specjalnie rezerwuje te swoje numery 
na zawody!
— Może w drugiej turze pójdzie lepiej — pocieszał Janczar. — Przejdzie mu, 
uspokoi się.
— Grażyna nie przyjechała? — zaniepokoił się Andrzej. Nikt jej nie widział. Nie 
zjawiła się na padoku. Stajenny oprowadzał Dreptaka. Koń powoli uspokajał
się po biegu, rozprężał. Czekający swojej kolejki Janczar patrzył na niego, nie 
widząc właściwie, tak był zajęty myślami o bliskim już przejeździe i o tym, czy 
zajmie jakąś liczącą się pozycję, czy nie. Coś wytrąciło go z toku
298
myślenia. Coś, na co patrzył i co nie powinno być... Ocknął się, spojrzał: 
Dreptak jakby zmienił zwykły rytm kroku. Było to zaledwie widoczne, lecz jednak 
niewątpliwe utykanie na tylną nogę. Zootechnik trącił stojącego obok Szczerbka i 
wskazał mu Dreptaka głową. Tamtemu wystarczyło jedno spojrzenie.
— Kuleje — nie miał co do tego żadnych wątpliwości. Janczar schylił się i 
obmacał nogę. Nad kopytem było
spuchnięcie. Wprawdzie niewielkie, ale miejsce to było gorące.
— Musiał stłuc, kiedy zaczepił o przeszkodę — domyślił się Janczar. — Nie 
wiadomo, czy będzie mógł startować.
Posłano kogoś po Stolarzewskiego i po lekarza weterynarii. Stolarzewski pojawił 
się zasapany. Biegł całą drogę z kantyny, w której popijał kawę.
— Co z Dreptakiem? Jaka kontuzja, skąd? — widać było, że jest zdenerwowany.
— Obawiam się, że nie pojedziesz na nim — Janczar był jak zwykle spokojny i 
rzeczowy.
Ból widać wzrastał, bo koń podkulał nogę i już nie chciał stawać na niej. Nie 
było po co trzymać go na padoku. Kulejącego odprowadzono do stajen. Lekarz, 
który tam przybył przed nimi, nie podejrzewał złamania ani niczego poważnego. 
Zalecił okłady i kazał konia pozostawić w spokoju.
— Nic innego nie da się zrobić na razie — zawyrokował. — Jeśli do jutra 
spuchnięcie nie stęchnie po tych okładach, zastanowimy się nad dalszym leczeniem.
— Że też nie ma Grażyny! — Stolarzewskiemu aż ręce drżały ze zdenerwowania. — 
Może ona mogłaby coś poradzić?
— Ale jej nie ma. A ty powinieneś się teraz z tego cieszyć — Janczar patrzył na 
niego z odrobiną politowa-
299
nia, tak jak patrzy się na kogoś, kto nie dostrzega widocznej dla innych szansy. 
— Masz przynajmniej zapasowego wierzchowca.
— Ja mam? Zwariowałeś? To koń Grażyny. Gdzie ona się, do diabła, podziewa! — 
myśli Andrzeja leciały własnym torem, nie słuchał, co do niego mówiono.
— Grażyna! Grażyna! — Janczar zaczął przedrzeźniać go ze złością. — Zastanów się 
przez chwilę, chłopie! Jeszcze teraz możemy przesadzić cię na Carino. To jest 
twoja szansa! Dreptak odpadł. Na Carino masz pierwsze miejsce murowane.
— A ona? Przecież zabiorę jej konia sprzed nosa!
— O nią się nie martw, daruje ci. A jeśli ona nie przyjedzie, a nie zgłosimy 
zamiany w porę, to stracimy szanse wszyscy, jako klub. Wierz mi, że w tej 
sytuacji sama oddałaby ci konia!
— Nie wiem... — Stolarzewski nie chciał zrobić nic przeciw Grażynie.
— Aleja wiem. Nie wygłupiaj się, jedź! Tolek — krzyknął na jednego z chłopców 
stajennych — leć do dyrektora! Jest w komisji. Powiedz mu, że jest podmiana. 
Stolarzewski startuje na Carino. Dreptak wycofany.
Chłopiec kazał sobie jeszcze raz powtórzyć polecenie i pobiegł. Za nim poszedł 
jeden z członków komisji, dyżurujący na padoku, by potwierdzić wiadomość.
Właśnie głośniki zapowiadały zmianę zawodnika dosiadającego Carino, 
zawiadamiając jednocześnie o kontuzji Dreptaka, kiedy Fronczakowski zatrzymał 
się na parkingu. Grażyna słuchała słów płynących z oddali z mieszanymi uczuciami. 
Było jej żal, że nie pojedzie na Carino, a jednocześnie czuła radość, że Andrzej, 
który po ostatnich niepowodzeniach tak bardzo chciał zająć dobre miejsce, 
zyskuje większe szanse zwycięstwa.
— Może to i dobrze, żeśmy się spóźnili — powiedziała
300
do doktora, jak gdyby przepraszając, że złapana po drodze guma i wywołana tym 
zwłoka jeszcze nie tak dawno wprawiały ją w nastrój bliski rozpaczy.
— Przypadki rządzą światem i czasem wiedzą, czemu to robią — skwitował doktor ze 
śmiechem jej rezygnację z marzeń o zwycięstwie. — Może to znak dla ciebie, żebyś 
jeździectwo przestała traktować wyczynowo, zostawiając to innym, na przykład... 
Andrzejowi?
Grażyna nic nie odpowiedziała. Może tak się stanie, jeśli w przyszłości nie 
będzie mogła pogodzić kariery naukowej ze sportową. Ale nie sądziła, by ten 
jeden przypadek miał o tym przesądzić. Weszli na trybunę i zajęli miejsca. Kilka 
osób pomachało im dłońmi, kilka ukłoniło się. Fronczakowski był dosyć znany.
Ogłoszono wjazd Stolarzewskiego na Carino.
— Ale się nosi! — zauważył ktoś siedzący niedaleko Grażyny. — Piękny koń.
Grażyna uśmiechnęła się w jego kierunku. A potem pomyślała, że nie tylko Carino 
zwraca uwagę, nie tylko on wyróżnia się spośród wierzchowców, że...
Stolarzewski ruszył na przeszkodę spokojnie, wstrzymując lekko wierzchowca, by 
nie wziął od początku nazbyt ostrego tempa. Widać było, że jest pewny konia. 
Przeszli przez płot, stacjonatę, potrójny okser, mur i rów z wodą, tak jakby nie 
były to wysokie przeszkody, ale niewielkie płotki. Wszystko to odbywało się w 
dobrym tempie, koń szedł równo, jak na pokazie.
Już po drugiej przeszkodzie odezwały się brawa. Publiczność doceniła i konia, i 
jeźdźca. Teraz dopiero, na Carino, Stolarzewski miał okazję pokazać swoją klasę. 
Jazda na nim była czymś całkiem innym niż zmaganie się z narowistym Dreptakiem.
Przed podwójną przeszli bez trudności i ruszyli na
301
poczwórną. Grażynie — tak jak wówczas gdy to ona jechała — znów przypomniał się 
wypadek ze Szczerb-kiem. Przestraszyła się, że Carino, czując na sobie innego 
jeźdźca, nie ją, może zechcieć powtórzyć tamten „numer". Poczuła, że wilgotnieją 
jej dłonie: tak bardzo chciała, żeby Andrzejowi poszło wszystko idealnie, do 
końca. Zacisnęła kciuki, wychyliła się całym ciałem do przodu i nieświadomie 
liczyła szeptem: pierwsza, druga, trzecia... Czwarta! Burza oklasków zamknęła 
ten bezbłędny przejazd. Publiczność klaskała jeszcze i wtedy, gdy Stolarzewski i 
Carino byli już na padoku, a na parkur wjeżdżał kolejny zawodnik.
— Nie żal ci, że to nie ty? — Fronczakowski chciał podrażnić się z Grażyną. — 
Widzisz, jaki ci sukces przeszedł koło nosa?
—? ?? nic! Najważniejsze, że Andrzej... że Carino — poprawiła się szybko, ale 
uśmiech doktora powiedział jej, że nie zdołała go oszukać — że Carino został 
czempionem!
Rozdawanie nagród odbyło się bardzo uroczyście, jak zwykle na tego typu 
imprezach. Konie stały w szeregu, jurorzy szli od od jednego do drugiego, 
przypinając każdemu barwną rozetkę do uzdy i ściskając rękę siedzącemu w siodle 
jeźdźcowi. Operatorzy filmowi, telewizyjni i fotografowie kręcili się po 
stadionie, przeszkadzając i sobie, i uczestnikom uroczystości. Grażyna, 
zdenerwowana i przejęta, stała tuż przy wyjeździe ze stadionu, czując, że ręce 
pocą się jej z przejęcia, zupełnie tak jak wtedy, gdy Andrzej skakał poczwórną.
Stolarzewski odebrał pierwszą nagrodę, zrobił przejazd i podjechał do Grażyny. 
Zeskoczył z konia i trzymając wodze, wyraźnie speszony, podszedł do niej.
— Myślałem, że nie przyjedziesz — tłumaczył zaczerwieniony. — Gdybym wiedział... 
Teraz mogę cię tylko przeprosić, że jednak wziąłem Carino.
302
— Nic nie szkodzi, Andrzejku. I tak nie wzięłabym na nim pierwszej nagrody — 
powiedziała beztrosko.
Stolarzewski uśmiechnął się z wyraźną ulgą.
Na pewno miałabyś wysoko punktowane miejsce — powiedział szczerze. — W jakiś 
sposób jednak ci je zabrałem.
— Nie. Przyjechałam za późno. Gdybyś ty nie pojechał, Carino po prostu byłby 
odpadł.
Twarz Stolarzewskiego rozjaśniła się do reszty.
— No, to kamień spadł mi z serca. Moje zwycięstwo jest zresztą także i twoim. To 
przede wszystkim ty tak znakomicie przygotowałaś Carino. Dziękuję — mówiąc
(J

303
to wziął jej rękę i pocałował, robiąc to po raz pierwszy, odkąd się znali.
Grażyna zdawała się także tego nie zauważać. W jej oczach zapalały się i gasły 
jakieś przekorne błyski.
— A ja tobie dziękuję za tak świetną jazdę. Teraz Carino jest czempionem, prawda?
— Oczywiście. I to też dzięki tobie. Zrobiłaś z niego wspaniałego wierzchowca i 
za to także należy ci się podziękowanie!
Tym razem nie pocałował jej w rękę, tylko objął i pocałował w usta. Nie broniła 
się i oddała mu pocałunek. Ktoś zaklaskał. Strzeliło parę migawek.
— Boże, cóż to za czuła scena! — wykrzyknął Fron-czakowski. — Błagam, weźcie 
między siebie Carino i zróbcie wspólne zdjęcie. Chcę je mieć na pamiątkę. Dla 
mnie i dla was!
Ustawili się więc tak, jak prosił.
— Pamiętasz nasz amerykański zakład? — zapytała Grażyna, gdy tylko fotograf 
skończył. — Sam dziś przyznałeś...
— Tak, że Carino jest doskonałym koniem. Trudno, wiem, przegrałem. Jakie są 
twoje warunki?
— Od dziś musisz mnie słuchać. Bez zastrzeżeń, Andrzejku. I to już stale.
— Co, bierzesz mnie w niewolę?
— Jeśli nie będziesz za bardzo protestować? Zamiast odpowiedzi Andrzej objął ją 
ramieniem. Znów
strzeliły migawki i posypały się oklaski.
W kilka dni później na biurku Fronczakowskiego znalazło się zdjęcie młodego 
mężczyzny i dziewczyny, między którymi stał koń.
Takie samo zdjęcie dostali w kilka miesięcy później wszyscy inni znajomi i 
przyjaciele, jako załącznik do zaproszenia na ślub.