Peter Mayle

Pieskie życie

Tytuł oryginału A DOG'S LIFE
ISBN 83-7337-269-5
Warszawa 2003
Jean-Claude'owi Ageneau, Dominiaue Roizard
oraz Jonathanowi Turetsky'emu,
najlepszym weterynarzom na świecie
Od Autora:
Z wyjątkiem pewnych fragmentów książka ta nie ma nic wspólnego z fikcją 
literacką. Zgodnie z obyczajem polityków piszących wspomnienia, nie wahałem się 
ingerować w prawdę wszędzie tam, gdzie dzięki takiej ingerencji mogłem 
przedstawić się w korzystniejszym świetle.
Przeznaczenie, sława, Proust i ja
Jak wszyscy wiemy, życie jest niesprawiedliwe, i bardzo dobrze. Gdyby toczyło 
się zgodnie z planem, nadal żyłbym uwiązany na łańcuchu na jakiejś zapyziałej 
farmie, nie dojadałbym i szczekałbym na wiatr. Jednak, na całe szczęście, 
niektórzy spośród nas zostali naznaczeni przez los, by, pomimo niezbyt 
imponującego startu, mimo wszystko odnieść sukces. Rzecz jasna, natychmiast 
przychodzi na myśl Lassie, a także ta niewielka istotka, która zdaje się przez 
całe życie siedzieć z głową przekrzywioną w nienaturalny sposób i słuchać 
dźwięków wydobywających się z archaicznego gramofonu. Wcale mu nie współczuję, 
choć z drugiej strony, jak na teriera, trafiło mu się całkiem nieźle. Według 
mnie teriery to hałaśliwi dranie o mocno ograniczonej inteligencji.
W miarę zagłębiania się we wspomnienia bardziej szczegółowo opiszę historię mego 
życia, od samego początku aż do chwili obecnej, kiedy jestem słynną osobistością, 
nie pomijając ciężkich czasów, miesięcy spędzonych w dziczy, szukania dachu nad 
głową, przedziwnych spotkań, kamieni milowych, punktów zwrotnych, i tak dalej. 
Jednak na razie zostawmy to wszystko na boku i skupmy się na sprawach 
najistotniejszych, czyli na tym, w jaki sposób stałem się sławny i dlaczego 
postanowiłem ogłosić drukiem swoje memuary.
Jak to zwykle bywa, wszystko zaczęło się zupełnie przypadkowo. Na farmie zjawił 
się fotograf, który, pod pozorem ro-
9
Przypadkowe spotkanie
bienia artystycznych zdjęć rabaty z lawendą, postanowił się wprosić na darmowego 
drinka. Ograniczyłem się do pobieżnego obwąchania jego nogawki, on jednak 
odstawił szklankę na wystarczająco długi czas, żeby pstryknąć mi kilka 
portretowych fotek. Pamiętam, że robił je pod słońce (contrę-jour, jak mawia się 
u nas we Francji), a kiedy podniosłem tylną łapę przy geranium, wymamrotał pod 
nosem coś o „szlachetnym dzikusie".
Wtedy nie poświęciłem temu zdarzeniu większej uwagi -cóż, niektórzy są 
fotogeniczni, inni nie - ale parę tygodni później znalazłem się na okładce 
czasopisma: w kolorze, z nastroszoną sierścią i sztywno podniesionym ogonem. 
Uosobienie nieustraszonego psa-stróża. Jakże się mylą ci, którzy twierdzą, że 
klisza fotograficzna nie kłamie!
Od tego wszystko się zaczęło. Inne czasopisma (a przynajmniej te, w których 
poznano się na mojej klasie) wysyłały niekończące się pielgrzymki fotoreporterów, 
którym towarzyszyli dziennikarze z gazet codziennych, ekipy telewizyjne, 
rozmaici
10
wielbiciele z bliska i daleka, a także para oszustów sprzedających 
przeterminowaną karmę dla psów. Czyniłem wszystko, co w mojej mocy, by zaspokoić 
ich oczekiwania. Wkrótce potem zaczęły przychodzić listy.
Nie wiem, czy kiedykolwiek zdarzyło się wam otrzymać list od kogoś zupełnie 
obcego z pytaniami dotyczącymi waszych najbardziej osobistych spraw; ja 
dostawałem ich setki, w tym sporo wyjątkowo impertynenckich. Proponowano mi 
nawet bezpieczny seks z rottweilerem (nic z tego; te szczęki!). Niebawem stało 
się jasne, że świat czeka na jakąś wiadomość ode mnie -na przykład na wykładnię 
moich zasad życiowych albo na coś, co obecnie nazywa się przepisem na życie. 
Wprawiło mnie to w głęboką zadumę.
W ciągu lat, jakie minęły od tamtego czasu, zacząłem patrzeć przychylnym okiem 
na Prousta. Co prawda, jak na mój gust, chwilami daje się zanadto ponosić 
emocjom, ale mamy ze
Gwiazda
11
Literatura wzywa
sobą wiele wspólnego. Przede wszystkim, rzecz jasna, obaj jesteśmy Francuzami. 
Obaj jesteśmy refleksyjnego usposobienia. Obaj uwielbiamy ciasteczka - on 
herbatniki, ja trochę inne, specjalne, o podwyższonej zawartości wapnia, w 
kształcie kosteczek, wyjątkowo chrupiące. Skoro on, pomyślałem sobie, może 
dzielić się z innymi opiniami na temat życia, miłości, jego matki, 
popołudniowych herbatek i poszukiwania szczęścia, czemu ja nie mógłbym tego 
uczynić? Co prawda, nie pamiętam zbyt dobrze matki, ponieważ krótko po porodzie 
zostawiła mnie i moich dwanaścioro rodzeństwa na łasce losu; biorąc pod uwagę 
okoliczności, nie mam do niej szczególnego żalu, chociaż wydarzenie to na długo 
podważyło moją wiarę w siłę instynktu macierzyńskiego. To były naprawdę ponure, 
ciężkie dni. Sami zobaczycie.
Zanadto jednak odbiegam od tematu. Literatura wzywa, ale najpierw muszę 
uporządkować myśli. Ogólnie rzecz biorąc, mimo niezbyt imponujących początków, 
jestem zadowolony z życia. Co prawda psi patron (św. Bernard, gdybyście nie 
wiedzieli) był dla mnie łaskawy, lecz konkretne doświadczenia zmusiły mnie do 
sformułowania dość kategorycznych opinii, w związku
12
z czym co wrażliwsi czytelnicy mogą się poczuć urażeni moimi poglądami 
dotyczącymi dzieci, kotów, higieny, pudli oraz weterynarzy mierzących 
temperaturę w staroświecki sposób. Nie zamierzam z tego powodu nikogo 
przepraszać. Cóż byłyby warte autobiografie takie jak ta, gdyby ich autorzy 
starali się na siłę upiększać?
?
W tarapatach
Przyszedłem na świat w stanowczo zbyt licznym towarzystwie; gdyby to ode mnie 
zależało, nie zaprosiłbym nikogo z tych, którzy ze mną tam byli. Początkowo ich 
nie widziałem, ponieważ oczy otwierają się dopiero po kilku dniach, ale i tak 
wyraźnie odczułem ich obecność. Wyobraźcie sobie, że jecie śniadanie w 
towarzystwie drużyny piłkarskiej, i że na talerzu leży tylko jedna kanapka, a 
będziecie mieli w miarę wierny obraz tego, przez co przeszedłem. Istne 
pandemonium, każdy troszczy się wyłącznie o siebie, walka na łokcie i do diabła 
z zasadami zachowania się przy stole. Będąc wówczas bardzo młody, nie potrafiłem 
sobie wyobrazić, iż taki stan rzeczy spowoduje problemy większe niż zamieszanie 
i przepychanka w porze posiłków. Cóż za naiwność!
W sumie było nas trzynaścioro, czyli więcej niż miejsc przy matczynym brzuchu. 
Problem polegał na tym, że moja matka została dwukrotnie zaskoczona: pierwszy 
raz przez mego ojca za stodołą, drugi zaś w chwili, kiedy zjawiliśmy się na 
świecie tak liczną gromadą, podczas gdy ona mogła jednorazowo wy-karmić najwyżej 
pół tuzina szczeniąt. Rzecz jasna oznaczało to konieczność wprowadzenia 
zmianowej obsługi interesantów. Bez przerwy skarżyła się na brak snu, osutkę i 
depresję poporodową. Szczerze mówiąc, wcale się jej nie dziwię.
Obecnie można usłyszeć mnóstwo bzdur na temat ciężkiej doli jedynaków. Ludzie 
paplą z troską o samotności, braku kon-
15
?
taktu z rodzeństwem, nadmiernej troskliwości rodziców, o spożywanych w milczeniu 
posiłkach i o całej reszcie. Dla mnie brzmi to jak cudowna bajka. Zgodziłbym się 
z radością na taki los, byle tylko nie staczać dziesięciorundowych walk z 
dwunastoma bez przerwy łaknącymi mleka przeciwnikami naraz. To męczące, a w 
dodatku źle wpływa na trawienie. Liczne rodziny to dobre wyłącznie dla królików. 
Jestem przekonany, że Proust zgodziłby się ze mną w tym względzie.
Przypuszczalnie do zbliżonych wniosków doszła także moja nieszczęsna, 
wycieńczona matka, ponieważ znikła zaraz po tym, kiedy jako tako stanęliśmy na 
własnych łapach i spojrzeliśmy na świat zdumionymi oczami. Tak po prostu. 
Doskonale pamiętam tę chwilę. Była ciemna noc, a ja, pogrążony w półśnie, 
przewróciłem się na bok, by, jak to się często robi, pociągnąć nieco pokarmu. 
Obudziłem się, ssąc z całych sił ucho brata. Obaj doznaliśmy niemałego wstrząsu, 
on zaś przez jakiś czas od tego zdarzenia odnosił się do mnie z pewną 
nieufnością. Ciekaw jestem, co w takiej sytuacji poradziliby nam entuzjaści 
wielodzietnych rodzin: przypuszczalnie terapię grupową, połączoną z treningiem 
samoświadomości oraz solidną dawką antybiotyków dla poszkodowanego.
Jak łatwo można się domyślić, tej nocy już nikt nie zmrużył oka, rankiem zaś 
wszystkim solidnie burczało w brzuszkach, a co słabsi zaczęli nawet cichutko 
skomleć. Jako optymista byłem przekonany, że nasza kochana matka wymknęła się 
tylko na chwilę, by za stodołą zażyć nieco cielesnych uciech, i z zażenowanym 
uśmieszkiem na pysku zjawi się w samą porę, żeby dać nam śniadanie - niestety, 
nic takiego nie nastąpiło. Mijały godziny, burczenie i skomlenie przybierało na 
sile, aż wreszcie nawet ja zacząłem podejrzewać najgorsze. Wtedy właśnie 
przekonałem się po raz pierwszy, że życie ma także ciemne strony: osierocony, 
otoczony gromadą ciamajdowatych osesków, ze smakiem ucha braciszka w pysku.
Często się zastanawiałem, w jaki sposób udało nam się przeżyć kolejnych parę 
tygodni. Co prawda, gospodarze wydzielali nam miskę rozcieńczonego mleka i nieco 
mało apetycznych resztek (do dzisiaj pozostała mi uraza do zimnych klusek), było
L6
tego jednak stanowczo za mało, choć gdyby ich posłuchać, można by odnieść 
wrażenie, iż raczą nas kąskami najprzedniejszej polędwicy. Codziennie widywałem 
ich sprzeczających się przy drzwiach stodoły: ją w miękkich kapciach, jego w 
buciorach z cholewami. Co prawda, nie wszystko rozumiałem, ale niewiele mnie 
obchodziły niuanse ich rozmowy. Zbyt wiele gąb do karmienia, wyrzucanie 
pieniędzy w błoto, tak dalej być nie może, coś trzeba z tym wreszcie zrobić, to 
wszystko twoja wina, bo wypuściłaś ją z chałupy przy pełni księżyca... W życiu 
nie zdarzyło mi się słyszeć tak zażartych dyskusji dotyczących paru starych 
kości kurczaków i czerstwej bułki. Mieliśmy jednak do wyboru: to albo nic, więc 
braliśmy, co nam dawano.
A potem zaczęliśmy przyjmować gości i stary hipokryta w buciorach z cholewami 
całkowicie zmienił ton. Pokazywał nas znajomym i mówił o nas tak, jakbyśmy 
stanowili największy rodzinny skarb.
-Doskonałe psy myśliwskie - mawiał. - Potomstwo wielokrotnych championów. 
Starannie wyselekcjonowane geny. Wystarczy spojrzeć na kształt czaszki i kłębu.
Nie muszę chyba dodawać, że wszystko zmyślał. Założę się, że nawet nie widział 
mojego ojca, bo i ja nigdy go nie widziałem. Mimo to gadał jak najęty, 
napomykając co jakiś czas o szlachetnych rodowodach i więzach krwi sięgających 
panowania Ludwika XIV. Nawet sprzedawca używanych samochodów zaczerwieniłby się 
po uszy.
Większość jego przyjaciół poznała się na łgarstwie, jednak wbrew pozorom wcale 
nie tak trudno o naiwnych, dzięki czemu moi bracia i siostry kolejno trafiali do 
nowych domów, oczywiście w charakterze rasowych psów myśliwskich. Oto, ile można 
osiągnąć bezczelnym kłamstwem. Zapamiętałem sobie tę lekcję i później 
wielokrotnie wyszło mi to na dobre, na przykład owego dnia, kiedy spotkałem w 
lesie watahę dzików... Ale to zupełnie inna historia.
Być może ciekawi was, co odczuwałem, patrząc, jak moi najbliżsi opuszczają 
rodzinne pielesze. Żal? Przygnębienie? A może ogarniało mnie coraz większe 
poczucie osamotnienia? Nie bardzo. Każda sytuacja ma swoje blaski i cienie, a ja 
nie po-
2. Psi żywot
17
trzebowałem wiele czasu, by odkryć, że mniej gąb do karmienia oznacza więcej 
strawy dla tych, którzy zostali. Byłem pozbawiony głębszych uczuć i samolubny, 
powiadacie? Zapewniam was, że z pustym brzuchem inaczej patrzy się na życie, a 
poza tym zawsze uważałem, że jestem najbardziej udany z całego miotu (gdybyście 
widzieli moje rodzeństwo, bez trudu zrozumielibyście, dlaczego), więc nie 
ulegało dla mnie wątpliwości, iż pewnego dnia zajmę należne mi miejsce w 
schemacie rzeczy, czyli zamieszkam w komfortowych warunkach pod dachem i będę 
dostawał trzy posiłki dziennie. Cóż, wszyscy popełniamy błędy.
Zacząłem baczniej obserwować tego w buciorach, ponieważ nie ulegało wątpliwości, 
że on tu rządzi, i starałem się mu przypodobać za każdym razem, kiedy ten 
nędznik pojawiał się w pobliżu. Co prawda, wtedy nie miałem jeszcze tak 
doskonale dopracowanej techniki jak obecnie, ale starałem się jak mogłem, 
wymachując z zapałem ogonkiem i popiskując z uciechy. Naiwnie przypuszczałem, że 
w ten sposób zdołam coś osiągnąć, wydawało mi się bowiem, iż pod tą odrażającą 
powłoką kryje się życzliwa dusza, którą w końcu zdołam do siebie przekonać. 
Niestety, rzeczywistość była gorsza niż zewnętrzne pozory. Zapewne obiło się wam 
o uszy powiedzenie, że życie jest złośliwe, okrutne i śmierdzące? On też taki 
był. A do tego chętnie wprawiał w ruch te swoje ciężkie buciory, w związku z 
czym do dzisiaj nieufnie odnoszę się do ludzkich nóg.
Jednak któregoś dnia wypuścił mnie ze stodoły, co uznałem za nieomylny znak, że 
od tej pory los będzie dla mnie łaskawszy. Oczekiwałem co najmniej wycieczki po 
najbliższej okolicy, połączonej z inspekcją nowej kwatery, a być może nawet 
jakiegoś smakowitego posiłku dla uczczenia mego pojawienia się w domu. Ach, 
naiwna młodości!
Zaprowadził mnie do parszywego, zarośniętego zielskiem ogródka, w którym walały 
się zardzewiałe bańki po oleju i ciągnikowe opony, założył mi na szyję pętlę ze 
sznurka, przywiązał drugi koniec do plątana, po czym cofnął się i zaczął mi się 
przyglądać. Nie wiem, czy kiedykolwiek widzieliście ludzi dokonujących w sklepie 
mięsnym wyboru między jagnięcina a wołowi-
18
ną, ale zapewniam was, że mają właśnie takie, zamyślone i skupione twarze. Przez 
chwilę usiłowałem podskakiwać i wyczyniać pocieszne figle, ale mało się przy tym 
nie udusiłem, więc dałem sobie spokój i usiadłem na wydeptanej trawie. Długo 
spoglądaliśmy na siebie - on przygryzając wąsa, ja popiskując cichutko - aż 
wreszcie mruknął coś pod nosem, odwrócił się i pomaszerował do domu. To tyle, 
jeśli chodzi o duchowe związki między człowiekiem i psem.
W taki właśnie sposób spędziłem całe lato: na uwięzi, nudząc się, marnie 
karmiony, kryjąc się przed promieniami słońca w skąpym cieniu plątana. Od czasu 
do czasu przychodził i mierzył mnie wciąż tym samym, taksującym spojrzeniem, i 
była to jedna z nielicznych rozrywek, na jakie mogłem liczyć. Żeby czymkolwiek 
się zająć, wiele ujadałem oraz obserwowałem życie mrówek. To ogromnie pracowite 
stworzonka. Wciąż mnie intrygują, kiedy tak wędrują tam i z powrotem. Podobno 
tak właśnie wyglądają wielkie miasta: miliony ludzi przemieszczających się z 
dziury do dziury, a następnie w przeciwną stronę. Dość dziwny sposób na życie, 
ale cóż: jest, jak jest.
Noce spędzałem zwinięty w kłębek w jednej z opon. Któregoś ranka zaraz po 
obudzeniu wyczułem wyraźną zmianę w powietrzu: pachniało nową porą roku, a na 
oponie zebrało się sporo rosy. Lato odeszło.
Teraz już wiem, choć wtedy nie miałem o tym pojęcia, że nastanie jesieni wyzwala 
w ludziach (szczególnie mieszkających w mojej części świata) drzemiące w nich 
prymitywne instynkty. Mężczyźni gromadzą się, uzbrajają po zęby, po czym 
wyruszają na wojnę z kuropatwami, królikami, bekasami i w ogóle wszystkim, co 
podejrzanie szeleści w krzakach. Niekiedy podobno nawet strzelają do siebie 
nawzajem, czemu trudno się dziwić: nawet jeśli miałeś marny dzień i nie 
poszczęściło ci się z królikami, to przecież nie możesz wrócić do domu z pustymi 
rękami... Ale znowu odbiegam od tematu.
Wygramoliłem się z opony, przeciągnąłem się i zrobiłem to co zwykle, przekonany, 
że oto zaczął się kolejny nudny dzień, taki sam jak wszystkie, kiedy z domu 
wyłoniło się coś, co mogę określić jedynie mianem zjawiska: był to on, jak 
zwykle w bu-
19
tach z cholewami, ale zamiast kamizelki i nadjedzonych przez mole spodni miał na 
sobie pełny leśny kamuflaż: brązowo-zieloną czapkę, identyczną kurtkę, bandolier, 
torbę przewieszoną przez jedno ramię, a broń przez drugie. Krótko mówiąc: 
Nimrod-my-śliwy w pstrokatym przebraniu.
Jak tylko podszedł nieco bliżej, z torby zaleciała mnie woń zaschniętej krwi - 
moim zdaniem, znacznie przyjemniejsza od doskonale mi znanej mieszanki czosnku, 
tytoniu i potu. Domyśliłem się, że coś się święci, i miałem rację: odwiązał mnie, 
po czym zasygnalizował zdecydowanym ruchem buta, że mam wsiąść z nim do 
furgonetki. Wiem, że z waszego punktu widzenia trudno nazwać to udanym 
początkiem dnia, ale ja od kilku miesięcy byłem uwiązany do drzewa, więc nie 
dziwcie się, iż z utęsknieniem wyglądałem jakiejkolwiek odmiany. Jak długo 
bowiem można gapić się na mrówki?
Niebawem zjechaliśmy z szosy na wyboistą drogę gruntową, a kiedy się 
zatrzymaliśmy, Nimrod wysiadł, zostawiając mnie w furgonetce. Usłyszałem 
szczekanie, więc wskoczyłem na siedzenie i wystawiłem nos przez uchylone okno.
Na leśnej polanie stały jeszcze trzy albo cztery furgonetki -sądząc po odgłosach, 
w każdej znajdował się co najmniej jeden pies. Nimrod i jego przyjaciele 
przechadzali się dumnym krokiem, poklepywali się po męsku po ramionach i 
porównywali broń oraz rozmaite elementy ekwipunku. Niebawem zaczęła krążyć 
butelka z jakąś zawartością, a wkrótce potem któryś z wojowników wyciągnął 
kiełbasę, pokroił ją nożem takich rozmiarów, że za jego pomocą można by 
wypatroszyć wieloryba, pozostali zaś pochłonęli ją w takim tempie, jakby od paru 
dni nie mieli nic w ustach, choć w rzeczywistości dopiero co wstali od śniadania. 
Butelka znowu zaczęła przechodzić z rąk do rąk, ujadanie przycichło, a ja chyba 
się zdrzemnąłem.
Obudziło mnie gwałtowne szarpnięcie za obrożę; zostałem siłą wyciągnięty z 
samochodu i wepchnięty między drzewa. Inne psy zdawały się wiedzieć, co należy 
robić, więc uznałem, że najlepiej będzie je naśladować. Biegliśmy przodem z 
nosami przy ziemi, zbrojni zaś podążali za nami, czyniąc tyle hałasu, że 
obudziliby umarłego. Nawet najgłupsze ptaszysko (na przykład
20
bażant) miałoby dość czasu, żeby na długo przed naszym przybyciem ukryć się 
wśród gęstego listowia.
Natomiast z królikami nigdy nic nie wiadomo. Jeden z psów zatrzymał się 
gwałtownie i zamarł w pozie, jaką niekiedy można podziwiać na rustykalnych 
obrazach: głowa wysunięta do przodu, kark, grzbiet i ogon tworzące idealnie 
prostą linię, jedna tylna łapa lekko uniesiona, jakby przed chwilą wdepnął w coś 
nieprzystojnego. Mam wrażenie, iż fachowo nazywa się to „wystawianiem". 
Potruchtałem w kierunku, który wskazywał jego nos, żeby sprawdzić, o co chodzi, 
i pod pobliskim krzaczkiem ujrzałem trzęsącego się jak galareta królika. 
Biedaczysko najwyraźniej nie miał pojęcia, czy paść plackiem na ziemię i udawać 
trupa, od razu się poddać, czy może spróbować ucieczki.
Pod pobliskim krzaczkiem ujrzałem trzęsącego się jak galareta królika.
Wśród podążających za nami zbrojnych wybuchło ogromne zamieszanie. Posypały się 
rozmaite komendy, ja jednak je zignorowałem - bądź co bądź, był to mój pierwszy 
królik i chciałem mu się dokładnie przyjrzeć. Poza tym, w moim umyśle 
błyskawicznie pojawiła się wizja obfitego posiłku, więc niewiele myśląc, 
rzuciłem się na niego, ale on chyba czytał w moich myślach, w tej samej chwili 
bowiem dał mi nura między łapami, a zaraz potem rozpętała się trzecia wojna 
światowa.
21
W akcji
Miejcie na uwadze, iż nigdy wcześniej nie uczestniczyłem w regularnej bitwie, 
nie byłem więc przygotowany na ogłuszającą kanonadę, która rozpętała się nad 
moją głową. Nawet sobie nie wyobrażacie, jak wielkiego doznałem szoku. Nie 
zamierzam w żaden sposób usprawiedliwiać swego postępowania -instynkt wziął górę, 
a ja umknąłem z pola ostrzału hyżo niczym królik. Zdaje się nawet, że gnając co 
sił w łapach do furgonetki, zdołałem go wyprzedzić.
Drzwi były zamknięte, więc wczołgałem się pod samochód. Kiedy, z trudem łapiąc 
oddech, gratulowałem sobie pomyślnej ucieczki ze szponów śmierci, zorientowałem 
się nagle, że nie jestem już sam. Do moich uszu dobiegał huczny śmiech oraz 
soczyste wyzwiska - ich autorem był Nimrod, jedyny, który się nie śmiał.
Ryknął na mnie, żebym natychmiast wyszedł, ja jednak uznałem, że lepiej będzie 
zaczekać, aż odzyska równowagę ducha. Wkrótce potem, ku coraz większej uciesze 
kompanów, zaczął kopać w nadwozie, a kiedy i to nie przyniosło żadnego skutku, 
opadł na czworaki, wygarnął mnie kolbą dubeltówki,
22
1
otworzył drzwi i celnym kopniakiem pomógł mi dostać się do wnętrza.
Droga powrotna upłynęła w napiętej atmosferze. Zdawałem sobie sprawę, że nie do 
końca spełniłem pokładane we mnie oczekiwania, ale przecież była to moja 
pierwsza próba, a do tego nikt nie zapoznał mnie z zasadami gry. Mając na uwadze 
ogólną harmonię i pokojową koegzystencję, uczyniłem kilka przepraszających 
gestów, w odpowiedzi jednak otrzymałem tylko uderzenie wierzchem ręki oraz stek 
wyzwisk. Rzecz jasna, nie zdawałem sobie sprawy, że dzięki mnie wyszedł na 
kretyna przed kumplami (którzy, tak na oko, byli nie lepsi od niego, ale 
przynajmniej mieli poczucie humoru). Tak oto odkryłem, iż ludzie są szalenie 
wyczuleni na punkcie własnego wizerunku. Wystarczy jedna maleńka rysa na 
zwierciadle samouwielbienia, żeby na wiele godzin wpędzić ich w depresję... lub 
zachęcić, by rozładowali frustrację na najbliższym dostępnym obiekcie - w tym 
przypadku na mnie.
Przez kilka dni, które spędziłeś na uwięzi i w niełasce, obaj analizowaliśmy 
sytuację. Nie ulegało wątpliwości, że Nimrod
Droga powrotna upłynęła w napiętej atmosferze.
23
potrzebuje towarzysza do polowań, który nic by sobie nie robił z huku wystrzałów, 
mnie natomiast bardziej uśmiechałby się nieco spokojniejszy tryb życia - na 
przykład niezbyt męcząca służba wartownicza z dachem nad głową. Nie chodzi 
bynajmniej o to, że mam moralne opory przeciwko polowaniom, wręcz przeciwnie: 
martwego królika goni się znacznie łatwiej niż żywego. Cała rzecz rozbija się o 
ten potworny hałas. Po prostu mam wyjątkowo wrażliwy słuch.
Czara goryczy przepełniła się kilka dni później, kiedy Nim-rod postanowił poddać 
mnie podstawowemu szkoleniu. Wyłonił się z domu z dubeltówką oraz bezkształtnym 
futrzastym zawiniątkiem - podejrzewam, iż była to któraś z jego obrzydliwych 
kamizelek, zwinięta w kłąb i przewiązana króliczą skórką.
Zsunął mi pętlę z szyi, a następnie na kilka sekund podsunął zawiniątko pod nos, 
mamrocząc przy tym coś o woni dzikości -najwidoczniej zapomniał, że przez wiele 
lat wycierał w kamizelkę ręce, grzebiąc przy samochodzie. Doprawdy, trudno sobie 
wyobrazić coś mniej podniecającego od intensywnego smrodu oleju napędowego, 
uczyniłem jednak wszystko, co w mojej mocy, żeby sprawiać wrażenie 
podekscytowanego i gotowego do działania. Potem rozpoczął się drugi akt farsy.
Cisnął cuchnący tłumok w oddaloną o jakieś dwadzieścia metrów kępę krzaków, 
przytrzymując mnie jednocześnie, żebym od razu nie rzucił się w pogoń. Nie 
miałem najmniejszego zamiaru tego czynić (chyba nie ma w tym nic dziwnego, jeśli 
weźmie się pod uwagę fakt, że miałbym wówczas za plecami szaleńca z nabitą 
bronią), więc po prostu siedziałem spokojnie, oczekując dalszego rozwoju 
wypadków. Nimrod z sobie tylko znanych powodów uznał to chyba za dowód 
niesłychanego opanowania i karności, wyszczerzył bowiem do mnie zęby w czymś, co 
zapewne miało być życzliwym uśmiechem.
-Bieng- powiedział. - Ca commence bieng.
I co teraz? Mieliśmy czekać, aż kamizelka i królicza skórka wylezą z chwastów i 
poddadzą się przeważającym siłom przeciwnika? A może powinniśmy podkraść się 
bezszelestnie i pojmać je znienacka? W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie tego 
dylematu postanowiłem się położyć; jak się wkrótce okazało, popełniłem
24
błąd, ponieważ z tej pozycji znacznie trudniej poderwać się do ucieczki.
Nie patrzyłem na niego, więc nie widziałem, jak podnosi broń do ramienia, ale 
gdy tylko rozległ się strzał, ja już tkwiłem skulony w jednej z ciągnikowych 
opon, osłaniając łapami głowę.
Czy kiedykolwiek widzieliście człowieka, który zupełnie stracił panowanie nad 
sobą? To niezbyt miły widok, szczególnie jeśli ów osobnik wymachuje w waszym 
kierunku dubeltówką i wywrzaskuje coś z wściekłością. Uznałem, że będzie 
znacznie lepiej, jeśli oddzieli nas jakaś solidna przegroda. Zanim zdążył mnie 
dopaść i założyć mi sznurek na szyję, wyskoczyłem z opony i ukryłem się za 
platanem. Rozpoczęła się szaleńcza gonitwa wokół drzewa: on klął jak opętany, ja 
czyniłem wszystko, co w mojej mocy, żeby wyglądać jak najbardziej pokornie, 
jednocześnie uciekając z maksymalną prędkością na wstecznym biegu. Z pewnością 
nie jest to łatwe, wolałem jednak nie odwracać się do niego tyłem, choć zapewne, 
będąc marnym strzelcem, i tak by nie trafił.
Cała ta afera zakończyłaby się zapewne rozejmem wymuszonym przez obustronne 
wyczerpanie, gdyby nie przybycie jednego z jego przyjaciół, który na nasz widok 
(a wyglądaliśmy zapewne jak podczas wyjątkowo energicznej zabawy w kółko 
graniaste) stanął jak wryty, po czym ryknął donośnym śmiechem. Analizując tamte 
wydarzenia, dochodzę do wniosku, że zmianę adresu zamieszkania, która wkrótce 
potem nastąpiła, zawdzięczam właśnie reakcji przyjaciela Nimroda. Wy zapewne 
również mieliście wielokrotnie okazję stwierdzić, iż są wśród nas tacy, którzy 
nie cierpią, kiedy inni bawią się ich kosztem.
Wydarzenia potoczyły się szybko i dość boleśnie. Jak tylko mnie dopadł, 
przejechał mi parę razy sznurem po grzbiecie, a następnie wrzucił do furgonetki. 
Usłyszałem, jak wrzeszczy na żonę (ile ona musiała wycierpieć, biedactwo!), po 
czym, mamrocząc nieżyczliwie pod nosem, wgramolił się do samochodu i ruszył z 
miejsca tak gwałtownie, jakby już spóźnił się na pogrzeb najlepszego przyjaciela, 
ale za wszelką cenę usiłował zdążyć na stypę.
25
Pogrążony w ponurych myślach, starałem się trzymać w tylnej, najodleglejszej od 
miejsca kierowcy, części przestrzeni ładunkowej. Wiedziałem, że nie jedziemy na 
polowanie, ponieważ nie zabrał ani swej okropnej dubeltówki, ani idiotycznego 
kapelusika. Nie ulegało również najmniejszej wątpliwości, iż nie jedziemy na 
wycieczkę krajoznawczą. Siedział zgarbiony, z rękami zaciśniętymi kurczowo na 
kierownicy, i jechał dużo szybciej, niż powinien, zważywszy na dość mizerną 
koordynację ruchową. Co jakiś czas, nie wiadomo czemu, trąbił wściekle, a 
prowadzona przez niego furgonetka pokonywała zakręty równie pewnie i płynnie jak 
jednonogi pijak.
Podróż trwała bardzo długo, niemal cały czas pod górę, aż wreszcie zatrzymaliśmy 
się raptownie na poboczu drogi. Przygotowany na najgorsze, zaczekałem, aż 
wysiądzie z samochodu i otworzy tylne drzwi, po czym wskoczyłem na opuszczone 
miejsce kierowcy - tak na wszelki wypadek, gdyby żywił wobec mnie jakieś niecne 
zamiary. Przez chwilę przyglądaliśmy się sobie w milczeniu: on przez otwarte 
tylne drzwi furgonetki, ja zza oparcia fotela kierowcy.
Byłem niemal pewien, iż lada moment na moją głowę posypią się kolejne wyzwiska, 
on jednak wyjął z kieszeni spory kawałek kiełbasy i podał mi go na otwartej 
dłoni. Powinienem był się domyślić, że tacy okrutni łajdacy nie zamieniają się w 
okamgnieniu w łagodne baranki, ale byłem bardzo głodny, a poza tym, dałem się 
wziąć z zaskoczenia. Podążyłem za kiełbasą. Nimrod cofał się powoli, więc 
musiałem wyskoczyć z samochodu, a kiedy się zatrzymał, usiadłem skromniutko ze 
złączonymi przednimi łapami, przechyloną głową i żołądkiem wypełnionym po brzegi 
sokami trawiennymi.
Skinął głową, bąknął coś niezrozumiale, a następnie podsunął mi kiełbasę pod nos. 
Do dziś ją pamiętam: wspaniała wieprzowa kiełbasa z odpowiednią ilością 
tłuszczyku, apetycznie pachnąca... Już, już miałem chwycić ją w zęby, lecz on 
właśnie wtedy rzucił ją w krzaki - zdumiewająco daleko jak na kogoś, kto prawie 
bez przerwy uskarżał się na artretyzm.
Zapewne wiecie już, co się później stało. Pogoniłem za kiełbasą (nie miałbym nic 
przeciwko takim polowaniom) i z nosem
26
przy ziemi zacząłem energiczne poszukiwania, myśląc sobie, że chyba jednak 
sprawy zmierzają ku lepszemu. Byłem tak bardzo pochłonięty tą czynnością, że nie 
zwracałem najmniejszej uwagi na to, co się wokół mnie dzieje, a że z całą 
pewnością nie skradałem się dyskretnie, tylko czyniłem całkiem sporo hałasu, 
buszując w gęstym poszyciu, niczego również nie słyszałem. Kiedy, mniej więcej 
po dziesięciu minutach bezowocnych poszukiwań, zatrzymałem się i rozejrzałem 
dokoła, by zorientować się, gdzie jestem, odniosłem wrażenie, że czegoś brakuje. 
Brakowało furgonetki. Znikła razem z kierowcą. Odjechał, korzystając z mego 
zaaferowania. Nawiasem mówiąc, nie udało mi się odnaleźć tej kiełbasy.
W otchłani
Porzucony. Właśnie to słowo przyszło mi do głowy po dłuższym czasie 
bezskutecznego wypatrywania na horyzoncie choćby śladu furgonetki i jej 
zdradzieckiego właściciela. Odebrałem to jako sugestię, że w chateau „Pod 
Desperatem" nie potrzebują już moich usług, a ponieważ nie miałem żadnych 
konkretnych zobowiązań, mogłem spokojnie oddać się rozważaniom na temat 
przyszłości.
Było dla mnie oczywiste, że dotarłem do punktu zwrotnego w życiu, a z tego, 
czego już zdążyłem się dowiedzieć o punktach zwrotnych, wynikało jasno, iż są 
dla nas tym, czym sami je uczynimy. Jest przecież dobro i zło, słońce i cień, 
słodycz i gorycz, i tak dalej. Czy szklanka jest w połowie pełna, czy w połowie 
pusta? Czy każdy kij ma dwa końce? Wiecie, te rzeczy.
Jak już wspomniałem, z natury jestem optymistą, wobec czego zacząłem od 
analizowania zalet mego położenia. Przede wszystkim, byłem wolny i mogłem iść, 
dokąd mnie nos zaprowadzi. Nie groził mi kopniak zadany ciężkim buciorem ani 
niespodziewana salwa z broni taszczonej przez bandę idiotów. Warunki, w których 
do tej pory żyłem, oraz wyżywienie, najoględniej mówiąc, pozostawiały sporo do 
życzenia. Należało wątpić, czy prędko za nimi zatęsknię.
Prawie natychmiast jednak zaczął mnie nurtować pewien problem - tak to już 
zazwyczaj bywa z problemami. Otóż niezależnie od wszystkich moich przymiotów, 
natura nie przygotowa-
29
la mnie do tego, żebym się samodzielnie o siebie zatroszczył. Na tym właśnie 
polega różnica między psami i kotaimi. Porzućcie kota gdzieś w dzikiej głuszy 
(chętnie wam w tyr*i pomogę), a zanim zdążycie policzyć do trzech, już będzie 
zajadał jakąś kuropatwę albo układał się do snu w przytulnej króliczej norze. 
Krótko mówiąc, kot jest gotów w okamgnieniu zdziczeć. U nich jest to tuż pod 
skórą. Kotom nie można ufać, a na do datek, gdyby ktoś pytał mnie o zdanie, 
hołdują paru odrażającrym obyczajom, ale to już zupełnie inna sprawa.
W trakcie tych rozważań moje myśli skierowały się ku problemowi miejsca, jakie 
pies zajmuje w tym, co p«owszechnie nazywa się „cywilizowanym społeczeństwem". 
Zakładam, iż doskonale znacie powiedzenie o „najlepszym przyjacielu człowieka", 
które od tylu już lat uciska nam szyje jak obroża; bez wątpienia ukuł je jakiś 
stary sentymentalny niedoł ęga, uwrażliwiony na wilgotne nosy i adorujące 
spojrzenia, i bardzo dobrze. Kiedy jednak ludziom zaczynają łzawić oczy L kiedy 
poddają się emocjom, zapominają o jednym: układ pi es-człowiek w znacznej mierze 
służy celom praktycznym. Przyjaźń? Jak najbardziej (bądź co bądź, gdyby nie 
przyjaciele, nie tsyłoby mnie tutaj), ale czy ktokolwiek odważy się 
zakwestionować znaczenie ciepłego posłania, obfitego posiłku i bezpiecznego, 
wygodnego domu?
Parę tysięcy lat temu któryś z moich przenikliwych przodków głęboko rozważył ten 
problem i doszedł do wniosku, że po to, by zapewnić sobie wygodne życie, 
najlepiej będzie posłużyć się człowiekiem. To prawda, że my, psy, jesteśmy 
wyjątkowo zdolne i utalentowane, ale czy jesteśmy w stanie zapewnić sobie stały 
dopływ żywności? Nie. Czy potrafimy zbudować zaciszne schronienie o szczelnym 
dachu? Również nie. (Mimo swojej nieznośnej arogancji, nie potrafią tego również 
koty).
I tak oto w owych zamierzchłych prymitywnych czasach sprzed wynalezienia boksów 
i salonów piękności dla pudli, ów mędrzec postanowił dać się udomowić, człowiek 
zaś, nadzwyczaj łasy na pochlebstwa, potraktował to jako oznakę przyjaźni, 
braterstwa, miłości, i temu podobnych. W ten sposób narodził się mit. Od tamtej 
pory psy mają zapewniony nienormowany
M)
/
dzień pracy, darmowe wyżywienie i zakwaterowanie, a przy odrobinie szczęścia i 
minimalnym wysiłku z ich strony mogą nawet osiągnąć status czegoś w rodzaju 
bóstwa.
Przynajmniej teoretycznie, w moich niezbyt bogatych doświadczeniach zabrakło 
bowiem wszystkich wymienionych powyżej elementów, teraz zaś sprawy przybrały 
jeszcze mniej pomyślny obrót. Przyznam, że kiedy tak siedziałem, zupełnie 
samotny, wśród wyniosłych górskich szczytów, na kilka chwil ogarnęło mnie 
zwątpienie i nawet przemknęła mi przez głowę myśl o powrocie do piekła, w którym 
do tej pory żyłem (i to nawet mimo buciorów z cholewami), lecz na szczęście z 
otępienia wyrwał mnie warkot samochodowego silnika. W mym sercu natychmiast na 
nowo rozkwitła nadzieja i bezzwłocznie skierowałem się w stronę drogi.
Samochód minął mnie, nawet nie zwalniając, podobnie zresztą jak kolejne, mimo 
przyjaznych podskoków i machania ogonem z mojej strony. Tytułem eksperymentu 
usiadłem na środku szosy, pojazdy jednak omijały mnie, trąbiąc donośnie, 
kierowcy zaś dość wyraźnie dawali wyraz niezbyt przyjaznym uczuciom wobec mojej 
osoby. Powiadam wam, takie doznania po jakimś czasie mogą zachwiać wiarą w 
człowieka. W końcu przyszło mi do głowy, że być może będę miał więcej szczęścia 
z ludźmi poruszającymi się na piechotę. Z piechurem da się podjąć dyskusję, co 
jest raczej niemożliwe w przypadku kierowcy i pasażerów samochodu pędzącego z 
prędkością osiemdziesięciu kilometrów na godzinę. Z samochodami nie ma żartów, 
jeśli wiecie, co chcę przez to powiedzieć. Postanowiłem więc skoncentrować swoje 
wysiłki na pieszych.
Łatwiej było jednak pomyśleć niż zrobić, jako że stary towarzysz polowań 
pozostawił mnie w miejscu ogromnie przypominającym Nową Zelandię (o ile mogłem 
stwierdzić na podstawie tego, co słyszałem o tym kraju): dokoła były drzewa, 
krzaki, góry i niewiele więcej. Prawdziwy raj dla miłośników dziewiczej przyrody, 
ale niezbyt przyjazna okolica dla samotnego wędrowca poszukującego towarzystwa i 
wsparcia. W związku z tym nie pozostało mi nic innego jak wyruszyć pod wiatr w 
poszukiwaniu śladów cywilizacji.
31
Mijały godziny. Było już dobrze po południu, zanim wreszcie wyczułem ledwo 
uchwytną woń ścieków i oleju napędowego. Dla was, być może, zapachy te nie mają 
żadnego znaczenia i nie sprawiają wam przyjemności, dla mnie jednak nieomylnie 
oznaczają one bliskość ludzi. I rzeczywiście, ze szczytu następnego pagórka 
ujrzałem skupisko starych budynków o ścianach z kamienia, kiedy zaś odległość 
jeszcze bardziej się zmniejszyła, dostrzegłem wśród nich ruch, a do mych uszu 
dotarł gwar głosów. Trochę przypominało to mrowisko, tyle że hałas był znacznie 
większy.
Musicie pamiętać, że moje dotychczasowe doświadczenia z ludzkimi osadami 
sprowadzały się do samotnej obskurnej zagrody, w której przyszedłem na świat, 
dlatego też widok, który ukazał się moim oczom, wywarł na mnie ogromne wrażenie: 
dziesiątki budowli, setki ludzi. Byłem pewien, iż wśród nich znajduje się ten, z 
którym jesteśmy sobie przeznaczeni. Takie złudzenia dają nam energię, dzięki 
której możemy dotrwać do końca wyczerpującego dnia.
Osada wydała mi się ogromna: mnóstwo ulic, zagadkowe i kuszące zapachy w 
powietrzu, ludzie przechadzający się niespiesznie, tak jak potrafią przechadzać 
się wyłącznie ci, którzy
Nie pozostało mi nic innego jak wyruszyć w poszukiwaniu cywilizacji.
32
nie mają innych problemów poza tym, jakie potrawy dostaną dzisiaj na obiad. 
Kilku z nich przystanęło na uboczu, zawzięcie o czymś dyskutując; od nich 
właśnie otrzymałem ważną lekcję przetrwania. Ludzie nie potrafią rozmawiać, 
jeśli mają zajęte ręce. Nie pytajcie mnie, dlaczego tak się dzieje, ale kiedy 
spotka się dwóch albo trzech, by podyskutować o losach świata, natychmiast 
stawiają na ziemi wszystkie torby i koszyki, dzięki czemu stworzenia mego 
wzrostu mogą dokładnie przyjrzeć się ich zawartości. (Moja głowa sięgnęłaby wam 
powyżej kolan, ale poniżej pasa, a więc na wysokość, z której bez trudu można 
zajrzeć do każdego pozostawionego bez dozoru koszyka).
Trzeba wykorzystywać sprzyjające okoliczności, więc niewiele myśląc, 
zaopiekowałem się bagietką, która sterczała z jednego z koszyków, i razem z nią 
ukryłem się pod stolikiem w ogródku pobliskiej kawiarni. Kiedy skończyłem 
przełykać ostatni kęs, w polu mojego widzenia pojawiła się ręka, poklepała mnie 
po głowie, znikła na chwilę, po czym pojawiła się ponownie, tym razem z kostką 
cukru. Podniósłszy wzrok ujrzałem siedzącą przy sąsiednim stoliku dwójkę młodych 
ludzi, którzy uśmiechali się do mnie i wydawali te trochę idiotyczne dźwięki, 
uważane powszechnie za wyjątkowo miłe dla psich uszu. (Zauważyłem, że bardzo 
podobnymi odgłosami raczy się również dzieci). Uznałem jednak, iż mogę im to 
wybaczyć, bo najwyraźniej mieli dobre intencje, a przyjazna ręka stanowi miłą 
odmianę po obutej stopie, i pomachałem im ogonem.
Można by pomyśleć, że nigdy w życiu nie widzieli psa: jeszcze więcej gruchania, 
poklepywania po głowie i prawdziwy grad kostek cukru - wszystkie oznaki miłości 
od pierwszego wejrzenia. Będąc wówczas zupełnym nowicjuszem, uznałem to za 
zachętę do tego, by im towarzyszyć, więc kiedy wstali od stolika, potruchtałem 
za nimi, myśląc (nie będę tego ukrywał), iż za najbliższym zakrętem czekają na 
mnie miękkie łóżko i nowe życie. Możecie mi zarzucić naiwność, ale przecież w 
swoich dotychczasowych kontaktach z ludźmi zawsze byłem stroną w taki lub inny 
sposób wykorzystywaną i poniżaną, nie miałem więc okazji przywyknąć do 
życzliwego traktowania, w związku z czym obiecywałem sobie więcej, niż 
powinienem.
3. Psi żywot
33
Teraz już wiem, że problemy często zaczynają się wtedy, kiedy pochopnie 
wyciągniemy zbyt daleko idące wnioski z czyjegoś życzliwego postępowania. Miałem 
powody przypuszczać (a przynajmniej tak mi się wydawało), że przypadkowe 
spotkanie z tymi młodymi osobami stanowi początek wielkiej, długotrwałej 
przyjaźni. Niestety, oni byli odmiennego zdania, więc kiedy dotarliśmy do 
samochodu, nastąpiła nieprzyjemna przepychanka - ja próbowałem wsiąść, oni zaś 
starali się do tego nie dopuścić - która zakończyła się solidnym szturchańcem i 
zatrzaśnięciem mi drzwi przed nosem. W historii tej bez wątpienia kryje się 
morał o stąpaniu po ziemi i niebujaniu w obłokach; teraz mogę sobie pozwolić na 
filozofowanie, wówczas jednak przeżyłem ogromne rozczarowanie.
Ktoś mniejszego ducha zapewne pogrążyłby się w rozpaczy. (Znam spaniele, które 
na najlżejszy nawet stres reagują w ten sposób, że przewracają się na grzbiet i 
wymachują łapami w powietrzu). Ale nie mnie. Najważniejsza jest odporność. Cały 
czas naprzód, cały czas w górę. Dlatego właśnie, tak jak często czynią ludzie, 
postanowiłem niezwłocznie poprawić sobie humor, udając się po zakupy.
Idąc ulicą, poczułem nagle niebiańską woń dobiegającą zza otwartych na oścież 
drzwi i stanąłem jak wryty: był to zapach
Postanowiłem poprawić sobie humor, udając się po zakupy.
świeżego, krwistego mięsa. Wieprzowina, jagnięcina, domowe kiełbasy, wątróbka i 
flaczki, kości szpikowe, wołowina... i żywej duszy, jak przekonałem się niebawem, 
podążywszy za własnym nosem, który bez wahania skierował się do sklepu. Jedynym 
odgłosem, jaki docierał do moich uszu, było dobiegające z zaplecza przytłumione 
dudnienie telewizora. Poza tym panował spokój jak w rodzinnym grobowcu. 
Zmierzając w kierunku niskiego drewnianego stołu, na którym rozłożono 
niewyobrażalne skarby, wyraźnie słyszałem skrobanie moich pazurów po posypanej 
trocinami podłodze.
Postanowiłem najpierw trochę się rozejrzeć, żeby dokonać przemyślanego wyboru, 
nie zdając sobie sprawy, że niezdecydowanemu klientowi zazwyczaj przechodzą koło 
nosa wyborne okazje. Mogłem jednak zabrać tylko tyle, ile uniosę w pysku, 
wolałem więc uniknąć sytuacji, kiedy porwałbym jakiś gnat z jednego końca stołu, 
podczas gdy na drugim czekały apetyczne steki. Na tym właśnie polega świadomy 
wybór - niestety, jak wkrótce miało się okazać, zupełnie niepotrzebnie się 
wysilałem.
Właśnie wahałem się między parą świńskich nóżek a apetyczną porcją cielęciny, 
kiedy rozległ się przeraźliwy ryk i do pomieszczenia wpadł jak bomba rzeźnik, 
tocząc dokoła wściekłym spojrzeniem wytrzeszczonych oczu w poszukiwaniu czegoś, 
co mogłoby posłużyć mu za oręż. Na szczęście w zasięgu jego ręki znalazła się 
nie siekiera ani piła do kości, lecz zwykła miotła, jemu zaś tak bardzo zależało 
na tym, by jak najprędzej mnie dopaść, że zwalił nią z półki cały rząd słojów. 
Dzięki temu zdołałem dać susa nad rumowiskiem i opuścić niegościnny lokal, 
odprowadzony niezbyt silnym klepnięciem w okolice ogona. Nie powinienem był 
tracić czasu. Ci, co się wahają, chodzą głodni. Miejcie to na uwadze, udając się 
po zakupy.
Nadeszła pora, by przeanalizować taktykę i wprowadzić do niej niezbędne korekty. 
Zachowanie rzeźnika mogło świadczyć o tym, że w tym miasteczku właściciele 
sklepów są dość nieżyczliwie nastawieni wobec psów. Przedziwne, zważywszy choćby 
na rozmiar zniszczeń, jakich potrafią dokonać dzieci, a przecież jakoś nikt nie 
rzuca się na* nie, wymachując groźnymi narzędziami. Cóż, tak to już jest: nie do 
wszystkich przykłada
się równą miarę. Niebawem jednak, na widok jakiegoś kundla opuszczającego ze 
swym właścicielem piekarnię, zaświtała mi pewna myśl: a może to tylko bezpańskie 
psy wywołują gwałtowne, wręcz alergiczne reakcje sklepikarzy? Przeszedłem na 
drugą stronę ulicy i usiadłem w pobliżu wejścia do delikatesów, czekając, aż 
nadarzy się sposobność, by wprowadzić w życie plan B.
Jak większość genialnych pomysłów, ten także był całkiem prosty: zamierzałem 
przyłączyć się do kogoś wchodzącego do sklepu, zaraz po przekroczeniu progu 
rozstać się z nim i zająć własnymi sprawami, następnie zaś, korzystając z tego, 
że właściciel będzie zajęty obsługiwaniem klienta, objuczony sprawunkami 
ukradkiem opuścić lokal. Plan wydawał się doskonały pod każdym względem.
Z wnętrza delikatesów docierały do mnie nadzwyczaj kuszące zapachy - może nie aż 
tak mięsnokrwiste jak u rzeźnika, niemniej wystarczające do pobudzenia wyobraźni. 
Z wyostrzoną uwagą obserwowałem ulicę w poszukiwaniu właściwego obiektu.
Nigdy do tej pory nie widziałem naraz tylu ludzi; podejrzewam, iż moje 
nieustające zainteresowanie tym gatunkiem narodziło się właśnie wtedy, tego 
późnego popołudnia przed wielu laty. Byli rozmaitych rozmiarów i w różnym wieku, 
mijali się zaś zupełnie obojętnie, nie przejawiając nawet drobnej części 
zainteresowania, które na ich miejscu okazywałyby sobie psy. Żadnego 
obwąchiwania, obchodzenia się w kółko, ceremonialnego podnoszenia nogi... O tym, 
że jednak się dostrzegają, świadczyło od czasu do czasu jedynie zdawkowe 
skinienie głową lub krótkotrwały uścisk ręki. Teraz, ma się rozumieć, już mnie 
to nie dziwi, wtedy jednak byłem zdumiony tą niemal całkowitą obojętnością. Bez 
wątpienia ma ona ścisły związek z tłokiem panującym w miastach. W takich 
warunkach czułość zmysłów musi ulec przytępieniu.
Tak pochłonęło mnie obserwowanie tej niekończącej się parady, że aż podskoczyłem, 
kiedy kobieca ręka poklepała mnie po głowie. Podniósłszy wzrok ujrzałem pusty 
koszyk na zakupy i uśmiechniętą twarz; chwilę potem kobieta znikła w pachnącym 
wnętrzu delikatesów. Na to czekałeś! - powiedziałem sobie
36
w duchu, po czym, z obojętną miną psa towarzyszącego właścicielce w robieniu 
sprawunków, wślizgnąłem się za nią do sklepu.
Były to prawdziwe, tradycyjne delikatesy, zupełnie inne od tych nowomodnych, w 
których sprzedaje się głównie puszki, pudełka oraz zagadkowe obiekty zawinięte 
szczelnie w folię. Tutaj żywność prezentowano bez opakowań: ogromne kawały sera, 
góry kiełbas, bele szynek, długi rząd rozmaitych dań gotowych do spożycia. 
Francuzi, jak zapewne wiecie, nie lubią się umartwiać, więc w sklepie było 
niemal wszystko, od faszerowanych kurcząt poczynając, na pasztetach z gęsich 
wątróbek kończąc, na których widok mało nie popłakałem się ze wzruszenia.
Moja towarzyszka zatrzymała się przy warzywach, które we mnie jakoś nigdy nie 
budziły żywszych uczuć, ja zaś skręciłem w wąską boczną alejkę i skierowałem się 
w głąb sklepu, zwalczywszy pokusę zatrzymania się choć na chwilkę w dziale z 
ciasteczkami. Właśnie tam, daleko, zgromadzono największe skarby. Zafascynowała 
mnie lasagna domowej roboty, ale, nauczony niedawnymi doświadczeniami u rzeźnika, 
nie zamierzałem się oddawać kontemplacji; błyskawicznie stanąłem na tylnych 
łapach, oparłem się przednimi o ladę i już, już miałem zacisnąć zęby na mniej 
więcej kilogramowej wędzonej szynce, kiedy gdzieś w dole, przy samej podłodze, 
rozpętało się istne piekło.
Gdyby ktoś chciał być bardzo, ale to bardzo uprzejmy, mógłby powiedzieć, iż 
sprawcą zamieszania okazał się pies - obrzydliwa pająkowata kreatura nie 
dorównująca wzrostem najbardziej karłowatemu szczurowi, obdarzona idiotycznie 
zakręconym ogonem przypominającym torturowaną dżdżownicę oraz świdrującym w 
uszach falsetem, który mógłby obudzić umarłego. Przez chwilę wydawało mi się, że 
przyciął sobie narządy nożycami do drobiu, okazało się jednak, iż tak właśnie, w 
jego mniemaniu, miało brzmieć ujadanie. Chociaż byłem potwornie głodny, nie 
mogłem poświęcić szynce należytej uwagi, ponieważ zaczął mnie gryźć po kostkach, 
a kiedy usiłowałem się od niego uwolnić, z zaplecza wyłoniły się ogromne nogi 
zwieńczone fartuchem oraz kwaśną miną. Jak przez mgłę przypominam sobie również 
wałek do ciasta. Dłuższy pobyt w tej okolicy wydał mi się wysoce niewskazany.
37
Tyle właśnie mam do powiedzenia na temat przyjęcia, jakie zgotowali mi 
właściciele sklepów w miasteczku. Nie wierzcie widokówkom, na których jowialni 
tubylcy uśmiechają się szeroko do obiektywu! Ci dwaj, z którymi zetknąłem się 
tamtego dnia, śniliby się po nocach Dżyngis-chanowi. (Podobno jadał psy, więc 
jednak coś zmienia się na lepsze).
Wróciłem pod kawiarniany stolik i oddałem się rozmyślaniom. Jedno bolesne 
rozczarowanie i dwa zamachy na moje życie w zamian za bułkę i parę kostek 
cukru... To popołudnie trudno byłoby uznać za udane, cienie coraz bardziej się 
wydłużały, nadciągał wieczór, a ja wciąż znajdowałem się w równie niewesołej 
sytuacji jak na początku dnia. Byłem pewien, że następny dzień będzie obfitował 
w nowe nadzieje i radości, tymczasem jednak należało się zastanowić, w jaki 
sposób spędzić dzielącą mnie od niego noc: tutaj, pod stolikiem w kawiarnianym 
ogródku, czy raczej wyruszyć w wielkie nieznane.
Decyzję pomógł mi podjąć właściciel kawiarni, uzbrojony w nieodłączną miotłę 
(można by odnieść wrażenie, iż mieszkańcy tej osady ani na chwilę nie rozstają 
się z tymi przyrządami, prawdopodobnie na wypadek inwazji), którą zaczął 
wymiatać na ulicę resztki spod stolików - jak przypuszczam, czynił to dla 
zabawienia przechodniów. Stopniowo zbliżał się do mnie, aż wreszcie nasze 
spojrzenia się spotkały. Miotła natychmiast znalazła się w pozycji „do ataku". 
Chętnie dałbym wyraz wdzięczności za serdeczność, z jaką mnie przyjął, ale, 
niestety, nie było czasu nawet na krótkie podniesienie nogi; po raz kolejny 
musiałem oddalić się w pośpiechu, by poszukać spokoju na łonie natury.
Pogrążony w niewesołych rozmyślaniach na temat gorzkiego smaku mleka ludzkiej 
dobroci, który dane mi było poznać, oddaliłem się już dość znacznie od osady, 
kiedy nagle zaleciał mnie wyjątkowo intensywny, dojrzały zapach. Jego źródło 
znajdowało się na końcu wąskiej dróżki, gdzie leżał przewrócony kosz na śmieci, 
dokoła zaś walała się jego zawartość. Zbliżyłem się, węsząc intensywnie, i 
stwierdziłem, że problem obiadu przestał istnieć. Uważnie przyjrzałem się 
jadłospisowi.
38
Problem obiadu przestał istnieć.
Nigdy nie przestanie mnie zdumiewać, co ludzie wyrzucają do śmieci: kości, skóry, 
podroby, doskonałe sardynki - wszystko to, a nawet jeszcze więcej, było 
rozrzucone niczym klejnoty pośród pustych puszek, plastykowych opakowań i 
papierów. Odsunąwszy na bok stary but, zamierzałem zabrać się do pierwszego 
dania (o ile pamiętam, były to resztki kurczaka w galarecie), kiedy usłyszałem 
warczenie, a raczej nieprzyjazny charkot. Podniósłszy wzrok ujrzałem wystającą z 
kosza przednią połówkę psa: miał uniesione wargi, obnażone zęby i zjeżoną sierść, 
i wyglądał jak Fido broniący domowego ogniska.
Lubię myśleć o sobie, że jestem odważny, szczególnie jeśli mam do czynienia z 
przeciwnikiem wyraźnie starszym, zabiedzonym i znacznie mniejszym ode mnie - 
czyli właśnie takim jak ten. Zignorowałem go więc, uporałem się z kurczakiem w 
galarecie, po czym zabrałem się do smakowitych skórek z sera. Domyślacie się 
jednak, że nie jest łatwo rozkoszować się posiłkiem przy akompaniamencie 
nieustającego skomlenia, którego źródło znajduje się dość blisko waszych uszu. 
Podobną opinię słyszałem o przyjęciach z udziałem finansistów zarządzających 
funduszami inwestycyjnymi. Z pewnością wiecie na ten temat więcej ode mnie, ale 
podejrzewam, że to jest po prostu
silniejsze od nich. Tak, w każdym razie, miały się sprawy z moim przyjacielem z 
kosza na śmieci.
Mimo to zdołałem najeść się do syta i poczułem się o tyle lepiej, że ze znacznie 
większym optymizmem przystąpiłem do poszukiwania miejsca, w którym mógłbym 
spędzić noc.
Po kilkuminutowych badaniach odkryłem prosty schemat: od szosy co kilkaset 
metrów w obu kierunkach odchodziły boczne drogi, z których każda kończyła się 
samotnie stojącym domem. Przy każdej znajdował się również kosz na śmieci, 
bardzo podobny do tego, który wybrał sobie na kwaterę mój wynędzniały towarzysz 
posiłku. Stosując najprostsze prawa logiki, wy-dedukowałem, iż każdy z tych 
koszy również powinien zawierać jakieś produkty nadające się do spożycia - może 
nie frykasy, ale za to łatwo dostępne i w wystarczającej ilości, żeby utrzymać 
przy życiu zarówno ciało, jak i ducha. Wystarczyło trochę powęszyć, by uzyskać 
potwierdzenie tej teorii; świadomość, że mózg i nos tak chętnie łączą wysiłki 
dla dobra żołądka, była niezwykle przyjemna.
Rozwiązawszy w ten sposób problem jutrzejszego śniadania, zacząłem na serio 
rozglądać się za miejscem noclegowym, lecz, ku memu zdziwieniu, sprawa nie 
okazała się tak prosta, jak jeszcze niedawno byłem gotów przypuszczać. We 
wszystkich obejściach, do których zawitałem z zamiarem skromnego zwinięcia się w 
kłębek w jakimś kąciku, witano mnie okrzykami niepokoju, groźbami oraz innymi 
mało przyjaznymi odgłosami. Co najdziwniejsze, hałas ów czynili wcale nie ludzie, 
lecz moi pobratymcy. W każdym domu mieszkały co najmniej dwa psy i robiły tyle 
zamieszania, jakbym zjawił się tam po to, żeby ukraść rodowe srebra.
Na szczęście większość była przytwierdzona, za pomocą sznura lub łańcucha, do 
jakiegoś stałego obiektu, co w znaczący sposób hamowało ich mordercze instynkty. 
Ze swojej strony przypomniałem im, gdzie jest ich miejsce, unosząc tylną łapę i 
znacząc teren tuż poza zasięgiem ich kłapiących paszczęk. Musicie wiedzieć, iż 
takie zachowanie jest uważane za co najmniej równie obraźliwe jak wygłaszanie 
krytycznych uwag na temat koloru zasłon w czyimś domu, i doprowadzało je do 
szaleństwa.
40
Jeden z nich (ogromny wielorasowiec o nadmiernie wyrośniętych zębach) rzucił się 
na mnie z takim zapałem, że, powstrzymany w locie przez łańcuch uczepiony do 
jego obroży, chyba zerwał sobie struny głosowe, ponieważ jego donośne ujadanie 
zamieniło się nagle w żałosny pisk. Zaraz potem umilkł, wyraźnie zażenowany. 
Dobrze mu tak.
Jednak te przelotne rozrywki nie zbliżyły mnie ani trochę do wygodnego posłania. 
Kończący się długi, pełen wydarzeń i pouczający dzień zmęczył mnie tak bardzo, 
że w kwestii wyboru miejsca na odpoczynek byłem gotów iść na znaczne ustępstwa. 
Najważniejsze, żeby znajdowało się daleko od mioteł i wyszczerzonych zębów. 
Dotarłem do ostatniego domu, gdzie powitała mnie histeryczna kakofonia ujadania 
i wycia, po czym skręciłem w krzaki na skraju lasu.
Z pewnością wiecie, jakie jest romantyczne wyobrażenie o lesie: ciche polany i 
zacienione zakątki, rajski spokój Matki Natury, idealne miejsce na wypoczynek. 
Cóż, spróbujcie kiedyś zamieszkać tam na kilka tygodni, tak jak ja. W mojej 
pamięci pozostał przede wszystkim okropny hałas: z samego rana ptasie wrzaski, w 
ciągu dnia huk dubeltówek, w nocy bezustanne szmery i szelesty, którym 
towarzyszy pohukiwanie sów -krótko mówiąc, istny dom wariatów. Właściwie nie ma 
kiedy zmrużyć oka.
Doszło do tego, że zacząłem regularnie odwiedzać miasteczko, żeby zaznać choć 
trochę spokoju. Nikt mnie tam nie niepokoił - pod warunkiem, że trzymałem się z 
daleka od moich dwóch sparingpartnerów: rzeźnika i właściciela delikatesów. 
Mogłem łazikować bez przeszkód, a nawet paru mniej barbarzyńsko usposobionych 
wieśniaków zaczęło mnie rozpoznawać i w geście sympatii wyciągać do mnie rękę. 
Niestety, tak jak poprzednio, ręka cofała się natychmiast, jak tylko próbowałem 
zamienić tę przelotną znajomość w coś bardziej stałego.
Wkrótce potem, kiedy życie wagabundy zaczęło coraz bardziej dawać mi się we 
znaki (szczególnie w nocy, ale w dzień także), zainterweniowało przeznaczenie. 
Był to kamień milowy albo punkt zwrotny, albo obie te rzeczy naraz. Zresztą, 
opowiem wam, co się wydarzyło, a wy sami to ocenicie.
41
Właśnie maszerowałem do miasteczka po nocy spędzonej akurat w tym zakątku lasu, 
w którym, na moje nieszczęście, zebrały się chyba wszystkie sowy świata, żeby 
przedyskutować sporne kwestie - albo może był to po prostu ich okres godowy, ale 
nie znam się aż tak dobrze na sowach i ich obyczajach, żeby wypowiadać się w tej 
sprawie. Tak czy inaczej, przez całą noc nie zmrużyłem oka, trudno się więc 
dziwić, że, wędrując poboczem szosy, byłem w nie najlepszym nastroju: apatyczny 
i osowiały, bez śladu charakterystycznej dla mnie energii i optymizmu.
Usłyszałem nadjeżdżający samochód, więc uskoczyłem do rowu, żeby go przepuścić, 
on jednak zatrzymał się i wysiadła z niego kierująca nim kobieta. Od razu się 
domyśliłem, że mam do czynienia z kimś życzliwym, ponieważ zamiast spozierać na 
mnie z wysoka, przykucnęła, dzięki czemu nasze twarze znalazły się mniej więcej 
na tym samym poziomie. Wam może się to wydawać bez znaczenia, lecz dla psa takie 
szczegóły są niezmiernie istotne, świadczą bowiem o współczuciu, chęci 
nawiązania równorzędnego kontaktu, a także, o czym nie wolno zapominać, o 
zwyczajnym dobrym wychowaniu. Spójrzcie zresztą na to z tej strony: z pewnością 
nie bylibyście zachwyceni, gdyby ktoś przemawiał do was wyniośle, hen gdzieś 
znad waszej głowy. Uznalibyście takie zachowanie za rażący przejaw braku dobrych 
manier, i mielibyście całkowitą rację. Pojmujecie więc chyba, dlaczego 
zareagowałem energicznym machaniem ogona, wiciem się, popiskiwaniem oraz 
przyjacielskim szturchaniem łapą w kolano.
Trwało to przez kilka minut, podczas których kobieta zdawała się nad czymś 
zastanawiać, aż wreszcie podjęła decyzję: podniosła się i otworzyła drzwi 
samochodu. Natychmiast opadły mi uszy, ponieważ z doświadczenia wiedziałem, iż 
jest to wstęp do pospiesznego pożegnania - samochód odjeżdża prosto w zachodzące 
słońce, a mówiący te słowa znowu zostaje zupełnie sam, by dzielnie stawiać czoło 
losowi.
Jednak nie tym razem. Zaproszono mnie do środka, z czego skwapliwie skorzystałem 
i natychmiast skuliłem się na podłodze, żeby zajmować jak najmniej miejsca. 
Wyobraźcie sobie moje zdumienie (któremu towarzyszył nagły przypływ rozbu-
42
Natychmiast opadły mi uszy.
dzonej na nowo nadziei), kiedy mój nowy najlepszy przyjaciel zachęcił mnie 
gestem, bym usiadł obok niego na fotelu.
Każdy z nas na własny sposób okazuje entuzjazm i podekscytowanie.
Na przykład ludzie - kiedy, ich zdaniem, wymaga tego sytuacja - podskakują i 
poklepują się po ramionach, ja natomiast zaczynam coś przeżuwać. Oczywiście nie 
ma mowy o jakiejkolwiek agresji: chodzi o pogodne, zrelaksowane żucie dla okaza-
nia pełnej aprobaty. W związku z tym, jak tylko ruszyliśmy z miejsca i 
zaczęliśmy oddalać się od miasteczka, wziąłem w obroty pas, który wisiał obok 
fotela.
Po pewnym czasie skręciliśmy z szosy w boczną drogę wiodącą przez środek 
plantacji winorośli. Dom, do którego nas zawiodła, bardzo przypominał odwiedzane 
przeze mnie wcześniej - łącznie z wściekłym ujadaniem psów łaknących mojej krwi. 
Psy były dwa, w dodatku nie uwiązane, co stwierdziłem z bezpiecznego miejsca na 
fotelu pasażera. Madame musiała się sporo natrudzić, by skłonić mnie do 
opuszczenia samochodu i stawienia czoła komitetowi powitalnemu, ale na szczęście 
okazało się, że oba szczekające zajadle stworzenia to suki: stara jędza, 
odrobinę przypominająca psa myśliwskiego, oraz
43
czarna utykająca labradorzyca. Nie były zbyt groźne i jak tylko dopełniliśmy 
powitalnych formalności, potruchtały do ogrodu i tam padły jak nieżywe.
Pomału zacząłem dopuszczać do siebie myśl, że być może skończy się na czymś 
więcej niż na krótkiej wizycie. Madame z zafrasowaną miną usunęła mi z pyska 
strzępy przeżutego pasa i zaprowadziła do domu, mamrocząc coś o jeszcze jednym 
członku rodziny. Oby to tylko nie był kot, pomyślałem, albo jakiś krwiożerczy 
idiota w butach z cholewami i dubeltówką. Zabawne, jakie myśli przelatują przez 
głowę w najważniejszych chwilach życia!
Chodziło o jej męża, który powitał nas na bosaka, nieuzbrojony, z mocno 
zdziwioną miną. Wymieniliśmy wstępne uprzejmości, od razu jednak wyczułem, iż 
osobnik ten nie do końca podziela uczucia Madame względem mojej osoby, ponieważ 
natychmiast zaszyli się w kącie i zaczęli z ożywieniem rozprawiać przyciszonymi 
głosami. Dzięki temu mogłem spokojnie rozejrzeć się po otoczeniu.
Nie jestem wielkim znawcą nieruchomości, ponieważ oceniając je, kieruję się 
wyłącznie jednym kryterium: w jakim stopniu odpowiadają moim potrzebom. Do tej 
nie miałem żadnych zastrzeżeń: ogród od frontu i za domem, nieco dalej las, 
dywany na podłodze, wszechobecny zapach dwóch suk. Nie ulegało wątpliwości, iż 
nikt nie trzyma ich na deszczu i mrozie. Tak, chyba by mi to odpowiadało. Skoro 
w domu były już dwa psy, trzeci chyba nie sprawiłby nikomu różnicy?
Zbliżyłem się do miejsca, w którym odbywała się narada, i nastawiłem ucha. 
Wyglądało na to, że dyskusja dotyczy dwóch kwestii i że Madame zdecydowanie 
trzyma moją stronę, druga połowa natomiast ma mocno mieszane uczucia. Czy trzy 
psy to aby nie za wiele? A jeśli nie, to gdzie byłoby moje miejsce? Padł 
zgłoszony bez większego przekonania argument, że należałoby poszukać mego 
poprzedniego właściciela, Madame jednak rozprawiła się z nim w okamgnieniu, 
wygłaszając tyradę na temat nieludzkiego traktowania, niedożywienia oraz braku 
odpowiedniego kąta do spania. Zaraz potem dorzuciła kilka uwag o moich 
pryszczach, sterczących kościach oraz ogólnie o moim
44
wynędzniałym wyglądzie, kończąc przedstawionym w moim imieniu gorącym apelem o 
pomoc i opiekę. W mych uszach jej słowa brzmiały jak najpiękniejsza muzyka; 
podszedłem bliżej i oparłem się o jej nogi, aby wiedziała, że jestem z nią całym 
sercem.
W końcu zwyciężyła - od tego czasu zdążyłem się przekonać, że z takich sporów 
prawie zawsze wychodzą zwycięsko żony. Ustalono, że zostanę na okres próbny. 
Doskonale zdawałem sobie sprawę z tego, co to oznacza: jeśli tylko będę 
posłuszny, jeśli będę z szacunkiem traktował obie suki i schodził z drogi 
drugiej połowie, pozwolą mi zostać tu na stałe.
Wciąż pamiętam tak dobrze, jakby to było wczoraj, jak tarzałem się w trawie po 
pierwszym solidnym posiłku od paru tygodni. Kierownictwo obserwowało mnie z 
ganku, słońce grzało mi brzuch i wszystko było cudowne. Co za chwila!
Nocne manewry i konfrontacja z higieną
Pozostała część dnia potwierdziła słuszność moich domysłów. Wszystko wskazywało 
na to, że zawinąłem do spokojnej przystani. Po południu poszliśmy na spacer 
ścieżką za domem, i podczas tej przechadzki zacząłem zmieniać opinię na temat 
lasu, okazało się bowiem, iż ma on pewne zalety, pod warunkiem jednak, że 
wykorzystuje się go wyłącznie w celach rekreacyjnych: choćby ogromną rozmaitość 
drzew, mnóstwo niewielkich, przerażonych stworzeń uciekających w panice, gdy 
skoczy się na nie znienacka, intrygujące odgłosy dobiegające z poszycia. Udało 
mi się nawet znaleźć dawno zdechłego gołębia, w którym starannie się wytarzałem, 
szczególną uwagę poświęcając trudno dostępnym miejscom na karku i między uszami. 
Tak, trzeba przyznać, że las to jednak zabawne miejsce, choć raczej nie 
chciałbym tam mieszkać. Na szczęście, już nie musiałem.
Po powrocie do domu znowu dostałem jeść. Nie byłem przyzwyczajony do takiej 
rozpusty, w związku z czym po posiłku z najwyższym trudem dowlokłem się pod stół, 
by zażyć sjesty; za poduszkę posłużyła mi obficie ofutrzona labradorzyca. Kiedy 
się obudziłem, było już ciemno. Wciąż jeszcze trochę nieprzytomny, usłyszałem 
prowadzoną szeptem rozmowę gospodarzy. Nie wątpiłem, iż prześcigają się w 
wyrażaniu radości ze szczęśliwego przypadku, który sprowadził mnie pod dach ich 
domu.
Niestety, nastawiwszy uważniej ucha, przekonałem się, że jestem w błędzie. Otóż 
dyskusja dotyczyła miejsca, w którym
47
miałbym spędzić noc; nie wiadomo skąd pojawiły się wątpliwości, czy powinienem 
zostać w domu. Przypuszczam, iż pewną rolę mogła odegrać dość intensywna woń 
zdechłego gołębia, którą roztaczałem - byłem o tym przekonany, po krótkiej 
chwili bowiem usłyszałem propozycję, żeby pozwolić mi wrócić tam, skąd 
przyszedłem, jeśli miałbym na to ochotę. Wydawało mi się, iż dałem wszystkim 
jasno do zrozumienia, że jest mi całkiem dobrze i że nie życzę sobie, by mnie 
niepokojono; niestety, ludzie bywają niekiedy bardzo mało subtelni. Zostałem 
przemocą wyciągnięty spod stołu i zaprowadzony do małej szopy obok głównego 
budynku.
Przyznam, iż w porównaniu z tym, do czego ostatnio zdążyłem przywyknąć, i tak 
stanowiło znaczny krok naprzód (gruby koc, miska z wodą, ciasteczko na dobranoc, 
życzliwe poklepywanie i deklaracje dobrej woli), niemniej jednak NIE BYŁEM W 
DOMU, a właśnie tam pragnąłem się znaleźć, oprzeć głowę na spasionej 
labradorzycy i spędzić noc jako pełnoprawny członek rodziny.
Niestety, z jakiegoś powodu odmawiano mi do tego prawa. Wkrótce potem światła 
zgasły, a ja zostałem sam, wpatrzony w gwiazdy przez otwarte drzwi mojej 
skromnej kwatery. Rozmyślałem, jak zwykle w takich sytuacjach, o zaskakujących 
zmianach, jakie przynosi nam życie. Nadzieja na przemian z rozpaczą, jesteś 
blisko i zarazem bardzo daleko, szachownica nastrojów, i tak dalej. Co w 
podobnych okolicznościach uczyniłby Proust? Przypuszczalnie zacząłby wrzeszczeć 
na matkę, żeby go stąd zabrała... Ale on, przede wszystkim, nigdy by się tu nie 
znalazł. 0 ile pamiętam, zawsze spał w domu.
Uznałem, iż warto spróbować paru żałosnych skowytów zakończonych szlochającym 
vibrato, po czym skupiłem uwagę na oknach, ciekaw, czy zapali się światło. 
Owszem, zapaliło się, chwilę potem zaś do szopy przyszli gospodarze, gotowi z 
pełnym poświęceniem bronić mnie przed wojowniczą polną myszą, która - jak 
zapewne przypuszczali - była powodem mojego lamentu. Jak tylko jednak 
stwierdzili, że nie poniosłem żadnego uszczerbku na zdrowiu, i że jestem gotów 
wracać z nimi do domu, współczucie ulotniło się bez śladu. Pod moim adresem 
posypały się surowe słowa, a następnie polecono mi być cicho.
48
Zdarzają się sytuacje, kiedy prezentowanie swojego punktu widzenia nie ma 
najmniejszego sensu (na przykład podczas rozmów z hydraulikami i prawnikami); 
wyczułem, że to właśnie jedna z nich. Westchnąłem z głębi piersi, lecz chociaż 
moje westchnienia to prawdziwe dzieła sztuki, głębokie, żałosne i poruszające, 
to nie wywarło najmniejszego wrażenia. Dwa serca z kamienia, zawinięte w 
szlafroki, odeszły, zostawiając mnie w samotności. Rozmyślając nad tym, w jaki 
sposób sprowadzić ich z błędnej drogi, zapadłem w drzemkę.
Wiecie chyba, jak to jest, kiedy uda się przespać z problemem? Podświadomość 
bierze się wówczas do roboty, pracuje ciężko aż do świtu, a rankiem: voild! 
Rozwiązanie gotowe. Tak właśnie stało się w tym przypadku, ponieważ obudziłem 
się z gotowym planem w głowie.
Było oczywiste, że popełniłem błąd, przeceniając ludzką inteligencję. Rzecz 
jasna, gatunkowi ludzkiemu nie sposób odmówić pewnych osiągnięć, jak na przykład 
wynalezienia bitek wołowych i centralnego ogrzewania, wielu jego przedsta-
Dwa serca z kamienia zawinięte w szlafroki
4. Psi żywot
i
wicieli jednak jest zaskakująco gruboskórnych. Delikatna aluzja, dyplomatyczne 
napomknienie, subtelna uwaga - jakże często wszystko to odbija się od nich jak 
od ściany, po czym człowiek i pies w dalszym ciągu gapią się na siebie przez 
mgłę niezrozumienia. Tak właśnie miała się rzecz ze mną i z gospodarzami. 
Sprawiali wrażenie dość przyzwoitych ludzi, ale na pewno nie grzeszyli 
bystrością. Należało sięgnąć po bardziej bezpośrednie środki perswazji, choć 
oczywiście było bardzo istotne, żeby zastosować je z wyczuciem. Niekiedy zbyt 
gwałtowne reakcje doprowadzają do smutnego zakończenia, o czym przekonał się na 
własnej skórze pewien znajomy bull-terier, który, czując się niekochany, zaczął 
pożerać meble. Nie, nie! Najważniejsza jest finezja. Chyba zgodzicie się ze mną, 
że mój plan stanowił wyjątkowo udane połączenie przebiegłości i wdzięku.
Powietrze było przyjemne i świeże, delikatny zefirek niósł interesującą 
mieszaninę zapachów z sąsiedztwa. Stwierdziłem na wschodzie obecność innych psów 
oraz wyjątkowo atrakcyjnych kur, i postanowiłem, że zaraz po tym, jak ułożę 
swoje domowe sprawy, złożę im (kurom) wizytę. Musicie wiedzieć, iż kura, co się 
niezmiernie rzadko spotyka, zapewnia nie tylko doskonały posiłek, ale i godziwą 
rozrywkę, uciekając bowiem, wydaje rozkoszne piski, po schwytaniu natomiast i 
odarciu z piór staje się wyśmienitym daniem. Bardzo pożyteczny ptak - niestety, 
jeden z nielicznych.
Z planem opracowanym w najdrobniejszych szczegółach w głowie, podszedłem do 
drzwi wejściowych i przyłożyłem ucho: cisza. Okiennice były zamknięte, w środku 
nikt się nie poruszał. Po namyśle zrezygnowałem ze szczekania na rzecz mniej 
konwencjonalnych metod i zacząłem skrobać pazurami w drzwi. Po kilku minutach 
udało mi się obudzić obie suki (które zresztą o tej porze, czyli sporo po 
wschodzie słońca, powinny od dawna nie spać i buszować po obejściu). Na moje 
skrobanie zareagowały przeraźliwym wyciem, niczym dwa nędzne soprany. O to 
właśnie mi chodziło: gromy za obudzenie gospodarzy spadną na ich głowy, ja zaś 
będę sobie grzecznie siedział na zewnątrz, spokojny i niemy jak pień.
50
Niebawem otworzyły się drzwi i z domu wybiegły dwie pode-skcytowane stare panny, 
za nimi zaś wyłoniło się kierownictwo, trąc zaspane oczy i mrugając raptownie w 
promieniach wschodzącego słońca. Pierwszy etap zakończył się sukcesem. Kiedy 
byłem pewien, że oprzytomnieli na tyle, by mnie zauważyć, pobiegłem do szopy, 
chwyciłem w zęby koc, po czym, machając energicznie ogonem, przywlokłem go pod 
drzwi. No, pomyślałem sobie. Jeśli jeszcze teraz nie zrozumieją, że jestem 
zdeterminowany zamieszkać razem z nimi w domu, to doprawdy nie wiem, jakich 
argumentów będę musiał użyć. Na wszelki wypadek podszedłem jednak do Madame, 
delikatnie zacisnąłem zęby na jej nadgarstku, a następnie, popiskując cicho, 
wciągnąłem ją do środka. Jak tylko dotarłem do salonu, usiadłem pod stołem 
(złączone przednie łapy, wyprostowany grzbiet, przechylona głowa - krótko mówiąc, 
wzór skromnego, dobrze ułożonego psa) i czekałem na dalszy rozwój wypadków.
Oboje przykucnęli przede mną, więc uraczyłem ich kolejną porcją pisków i 
pojękiwań. Ich serca dosłownie tajały w moich oczach, lecz zanim zdążyły odtajać 
całkowicie, Madame zmarszczyła nos i powiedziała słowo, które wtedy jeszcze nic 
dla mnie nie znaczyło: toilettage. Równie dobrze mogła to być nazwa egzotycznych 
płatków owsianych albo imię jej teściowej, ja jed-
Madame zmarszczyła nos.
51
???, znowu na wszelki wypadek, energicznym machaniem ogona i jeszcze bardziej 
donośnym popiskiwaniem dałem wyraz swojemu entuzjazmowi. Teraz, z perspektywy 
czasu, wiem już doskonale, że powinienem był skromnie trzymać się na uboczu do 
chwili, kiedy woń zdechłego gołębia straciłaby nieco na intensywności, ale nie 
sztuka być mądrym po szkodzie.
Najważniejsze, że zarówno mój koc, jak i ja, zostaliśmy w domu, co uznałem za 
ogromny krok naprzód. Podczas przygotowywania i spożywania śniadania kręciłem 
się razem ze wszystkimi po kuchni, potem zaś, kiedy zacząłem się zastanawiać, 
czy pilnować miejsca pod stołem, czy zaryzykować wypad do ogrodu, zostałem 
wezwany do samochodu. Wyglądało na to, że druga połowa kierownictwa zabiera mnie 
na jakąś wyprawę.
Niebawem dotarliśmy do miasteczka, które chyba już zdarzyło mi się odwiedzić 
podczas mojej wędrówki. Zatrzymaliśmy się przed domem otoczonym chmurą 
intensywnej i wyjątkowo nieprzyjemnej woni środków dezynfekujących. Jak tylko 
weszliśmy do środka, paskudny zapach jeszcze bardziej przybrał na sile. Instynkt 
podpowiadał mi, żeby zmykać, lecz zanim zdążyłem to zrobić, zostałem schwytany z 
obu końców przez dwie energiczne młode kobiety, wciągnięty siłą do komnaty 
tortur i wepchnięty do wanny.
To było jedno z najbardziej traumatycznych doświadczeń mego życia: polewanie 
wodą, nacieranie mydłem, płukanie, ponowne mydlenie i znowu płukanie - a to 
wszystko, jak się wkrótce okazało, zaledwie wstęp. Zaraz potem rozpoczęło się 
trwające - byłbym gotów przysiąc - bez końca spotkanie z miniaturową kosiarką, 
następnie zaś zaatakowały mnie nożyczki, ciachając tuż koło uszu, wąsów, ogona 
oraz innych, równie wrażliwych części ciała. Ostateczną zniewagę stanowiło 
posypanie proszkiem, którego zapach porównałbym do perfum „Soir de Paris" 
zmieszanych ze środkiem chwastobójczym.
Nagi, wyperfumowany i potwornie zawstydzony, trafiłem w końcu do poczekalni, 
gdzie odebrała mnie druga połowa kierownictwa. Jakiś pudel spoglądał na mnie 
pogardliwie z bezpiecznego schronienia w torbie swojej pani - tak jak to robią 
pudle, kiedy wiedzą, że nic im nie grozi. Zaczekaj, pomyślałem
52
sobie. Jak z tobą skończą, zostanie z ciebie tylko szczekanie i cztery łapy. 
Domyślacie się zapewne, że nie darzę pudli szczególną sympatią, niemniej zrobiło 
mi się żal tego stworzenia.
To więc właśnie była tajemnicza toilettage; gdyby ktoś pytał mnie o zdanie, to 
należy ją traktować na równi z boksami w psiarniach, tresurą, doodbytniczymi 
termometrami oraz nadzorowanym życiem seksualnym, jako jeden z największych 
błędów ludzkości.
Wkrótce jednak czekała mnie kolejna niespodzianka. W domu powitano mnie z takimi 
honorami, jakbym wygrał główną nagrodę na loterii: ciasteczka, pieszczoty, 
okrzyki podziwu i zachwytu, błyski flesza oraz uczta godna bohatera kilku wojen. 
Przyznam, iż nieco mnie to zdziwiło - bądź co bądź, zostałem tylko wykąpany i 
ostrzyżony, choć nie da się ukryć, iż nie należało to do przyjemności. Czyżby 
podobne zachowania towarzyszyły codziennej porannej wizycie kierownictwa w 
łazience? Całkiem możliwe, wyglądało bowiem na to, iż oboje mają lekkiego bzika 
na punkcie higieny.
Ranek zakończył się sceną wyciskającą łzy z oczu. Druga połowa kierownictwa 
wrócił do samochodu i przyniósł duży wiklinowy kosz. Kosz postawiono w kuchni, 
do kosza trafił mój koc, i dopiero wtedy zaczęło mi coś świtać: upiorny rytuał, 
któremu zostałem poddany, miał jednak jakiś cel! Dzięki niemu zdobyłem 
przepustkę uprawniającą do korzystania z rozkoszy domowego życia. Otrzymałem 
stanowisko głównego obszczekiwacza, obrońcy posiadłości oraz uprawnienia stałego 
mieszkańca. Koniec z nędzną egzystencją, koniec z kopniakami w żebra. Roztaczała 
się przede mną świetlana, wspaniała przyszłość - luxe et uolupte.
Radość uderzyła mi do głowy i w pierwszym odruchu postanowiłem natychmiast 
pognać do lasu i ponownie wytarzać się w resztkach zdechłego gołębia, by czym 
prędzej pozbyć się nieznośnego zapachu czystości, lecz na szczęście zdołałem nad 
sobą zapanować. Skoro kierownictwo życzy sobie mieć mnie czystym, będzie mnie 
takiego miało. Przynajmniej do jutra. Wszyscy wiedzą, że gołąb im starszy, tym 
lepszy.
Imię dla psa
Wiem z doświadczenia, że wybór imienia dla psa to nie taka prosta sprawa, jakby 
wam się mogło wydawać. Imię ma się jedno na całe życie, niekiedy jednak dochodzi 
do tragicznych pomyłek - zazwyczaj winne są żartobliwe intencje. Często ze 
współczuciem myślę o dwojgu moich znajomych: mopsicy imieniem Gertruda Stein 
oraz chihuahua zwanym Kłem. Takie imię z ludzkiego punktu widzenia to przednia 
zabawa, dla zainteresowanego psa natomiast to źródło codziennych stresów. Nie 
jest łatwo iść przez życie, będąc obiektem nieustających kpin i uszczypliwych 
żarcików.
Jednak niektórzy ludzie dają się ponieść takiemu właśnie, spaczonemu poczuciu 
humoru, nie zdając sobie sprawy z rozmiarów emocjonalnych spustoszeń, jakie 
czynią. W przypadku wspomnianego Kła doprowadziło to do tego, że całe dnie 
spędzał pod łóżkiem, skąd wychodził tylko w celu załatwienia potrzeb 
fizjologicznych oraz po to, by od czasu do czasu ugryźć właściciela w kostkę.
Na szczęście okazało się, że kierownictwo ma całkiem zdrowe podejście do sprawy. 
Tego obfitującego w ważkie wydarzenia ranka leżałem na podwórzu, pozwalając by 
Madame drapała mnie po brzuchu, i od niechcenia przysłuchiwałem się padającym 
propozycjom - co prawda nie brałem aktywnego udziału w dyskusji, interesowała 
mnie ona jednak w sam raz na tyle, żeby nie zasnąć. W moim poprzednim życiu 
zwracano się
55
Oficjalny tytuł
do mnie wyłącznie za pomocą chrząknięć, szturchańców, przekleństw i kopniaków, w 
związku z czym perspektywa posiadania prawdziwego imienia miała dla mnie 
niepowtarzalny urok nowości.
Nigdy na przykład nie zastanawiałem się nad znaczeniem długości imienia, dopóki 
nie usłyszałem, jak druga połowa obstaje przy jednej sylabie. Twierdził, że pies 
łatwiej usłyszy takie imię z dużej odległości, człowiekowi zaś, bez względu na 
warunki, nie będzie sprawiało problemów jego wymówienie. Wyobraź sobie na 
przykład, mówił, że musisz wśród szalejącej zamieci zawołać psa imieniem 
Beauregard lub Arystoteles; jesteś bez szans. Za mała pojemność płuc. Poza tym, 
przekonywał, długie imiona i tak ulegają naturalnemu skracaniu. Pamiętasz tego 
po-sokowca-medalistę, Wercyngetoryksa d'Avignon III? Wszyscy wołali na niego 
Fred.
Przez cały ten czas Madame gruchała do mnie tak, jak tylko ona potrafi, 
zachwycając się, jaki to ze mnie zuch, ja zaś merdałem od niechcenia ogonem i 
leniwie poruszałem łapą. Nagle
56
przerwała zachwyty, pochyliła się jeszcze niżej i spojrzała mi z bliska w twarz.
- Zuch? - zapytała. - Ty jesteś Zuch?
Z pewnością nie zwracała się do drugiej połowy, ponieważ wystarczyło raz na 
niego spojrzeć, aby się przekonać, że czasy jego zuchowatości bezpowrotnie 
minęły. W związku z tym usiadłem, zamachałem energiczniej ogonem i uprzejmie 
skinąłem głową. To wystarczyło.
-Widzisz? - powiedziała Madame. - Podoba mu się. Nazwiemy go Zuchem1.
Prawdę mówiąc, wtedy było mi to całkowicie obojętne. Zgodziłbym się nawet na 
Heathcliffa, Cezara Augusta albo nawet na Mitterranda, gdyby tylko oznaczało to 
domowe obiady, przyzwoite traktowanie oraz drapanie po brzuchu, im jednak Zuch 
bardzo przypadł do gustu, w związku z czym zostałem Zuchem. Jestem im za to 
ogromnie wdzięczny. To porządne, zwięzłe, wygodne imię. Nie powstydziłby się go 
nawet najbardziej dystyngowany jamnik.
«
W książce Petera ?????'? „Zawsze Prowansja" bohater występuje pod imieniem Boy 
(przyp. red.).
"55 -^V.vvc^v^^~
• ?,, -^^- W^
.7/3 o «4 vX
Staranna edukacja
Byłem wtedy jak nieoszlifowany diament: pełen potencjalnych możliwości, 
aczkolwiek nieco chropawy w obejściu. Nigdy nie jadłem z miski. Nie 
przywiązywałem większej wagi do tego, gdzie i kiedy załatwiam potrzeby 
fizjologiczne, co stało się przyczyną paru nieżyczliwych spojrzeń kierownictwa. 
Nie potrafiłem się poruszać wśród mebli. Nie miałem pojęcia o gastronomii, nie 
wiedziałem jak traktować domokrążców. Krótko mówiąc, brakowało mi ogłady. 
Doprawdy, trudno się temu dziwić, zważywszy na to, że pierwsze miesiące życia 
spędziłem w całkowitym odosobnieniu, jeśli nie liczyć odwiedzin człowieka, 
którego całe pojęcie o savoir-faire sprowadzało się do tego, że ściągał buty 
przed położeniem się do łóżka.
Zamiast się jednak rozwodzić nad mym skromnym pochodzeniem powiem tylko, iż nie 
przygotowało mnie ono do nowego życia, którego nieodłączną część stanowiły 
regularne posiłki, przestrzeganie higieny osobistej oraz harmonijne współżycie z 
dwiema wiekowymi sukami. Musiałem się wiele nauczyć. Na szczęście natura 
obdarzyła mnie dobrze rozwiniętym zmysłem obserwacji. Są na tym świecie tacy, 
którzy patrzą, ale nic nie rozumieją - przede wszystkim przychodzą mi na myśl 
setery irlandzkie, choć podobno niektórzy to samo mówią o biurowych 
recepcjonistkach, z którymi nigdy nie miałem do czynienia. Ja nie tylko patrzę. 
Ja obserwuję. Wchłaniam. Zapamiętuję i analizuję. Niekiedy myślę o sobie jako o 
wiecznym badaczu-beha-
59
wioryście, studiującym zachowanie mrówek, jaszczurek, innych psów, ludzi. 
Wszyscy oni niezmiernie mnie fascynują, zgłębianie zaś tajników ich dziwactw i 
obyczajów w znaczący sposób wspomaga mój rozwój intelektualny, przyczynia się do 
wzbogacenia arsenału środków wyrazu, ułatwia właściwe znalezienie się w każdej 
sytuacji i w ogóle pozwala uwydatnić te cechy osobowości, które są najbardziej 
potrzebne, jeśli chce się żyć w harmonii z człowiekiem.
Musiałem się wiele nauczyć.
Na początek zacząłem uważnie obserwować swoich współmieszkańców: labradorzycę 
przyodzianą w matowoczarną krepę oraz jej starszą koleżankę, raczej dywan niż 
psa - zdaniem osób, których opinii raczej bym nie ufał, dość podobną do mnie. 
Założyłem, iż przez wiele lat obie zdążyły dobrze poznać zwyczaje obowiązujące w 
demu, więc wzorując się na nich, powinienem w okamgnieniu opanować niezbędne 
umiejętności, wprawić tym w podziw kierownictwo i zająć należne mi miejsce na 
szczycie.
Czy kiedykolwiek mieszkaliście pod jednym dachem z dwiema podstarzałymi 
kobietami o silnie zakorzenionych przyzwyczajeniach? Zapewne nie, i na waszym 
miejscu wcale bym tego nie żałował. Bez przerwy gderają i obrażają się o byle co. 
Zaraz dam wam przykład; incydent ten wydarzył się wkrótce po moim przybyciu, a w 
jego następstwie utykałem przez cały następny tydzień.
60
Jak już wspomniałem, wcześniej nigdy nie miałem okazji jadać z miski, a wbrew 
pozorom nie jest to takie proste, z im większym bowiem zapałem przesz do posiłku, 
tym prędzej odsuwa się on od ciebie razem z naczyniem. Teraz już wiem, że należy 
wepchnąć miskę do kąta, skąd nie może uciec, wówczas jednak po prostu 
przygważdżałem ją łapą. Powinienem chyba również wspomnieć, że nie należę do 
tych nieporządnych konsumentów, którzy w przerwach między kęsami odbywają długie 
spacery. Nie, ja odchodzę od miski dopiero wtedy, kiedy jest pusta, co uważam za 
dowód zarówno zdrowego rozsądku, jak i dobrych manier, samemu procesowi jedzenia 
zaś oddaję się z pełnym zaangażowaniem (niektórzy zapewne powiedzieliby, że z 
niepohamowaną łapczywością, pamiętajcie jednak proszę o moich ciężkich 
doświadczeniach z najwcześniejszej młodości).
Tak czy inaczej, właśnie skończyłem posiłek i byłem zajęty wysysaniem resztek 
aromatu z łapy, kiedy spostrzegłem, że sąsiednią, w połowie pełną miską, nikt 
się nie interesuje. Nienawidzę wszelkiego marnotrawstwa, w związku z czym 
wsadziłem łapę do opuszczonej miski i już zamierzałem zająć się jej zawartością, 
kiedy starsza suka wróciła nie wiadomo skąd, zobaczyła, jak zabieram się do 
sprzątania bałaganu, który po sobie pozostawiła, i z całej siły ugryzła mnie w 
udo. Zaraz potem zaczęło się wściekłe parskanie i warczenie, w związku z czym 
uznałem, że najrozsądniej będzie oddalić się na trzech łapach w jakieś inne 
miejsce. To tyle, jeśli chodzi o wątłą nić sympatii, jaka kiedyś łączyła mnie z 
ruchem feministycznym. Tak zwana „słabsza płeć" doskonale potrafi radzić sobie 
sama, a ja noszę na ciele blizny, które są tego niezbitym dowodem.
W sumie jednak, jeśli nie liczyć nadzwyczaj zaborczego stosunku do żywności, 
moje towarzyszki były dość sympatyczne i ogromnie pomogły mi w wytyczaniu 
bezpiecznego kursu wśród raf i zdradliwych prądów domowego życia. Oto kilka 
przykładów tego, czego się nauczyłem:
Wolno szczekać na psy z sąsiedztwa, które zapuściły się nie na swój teren, na 
osobnika, który zjawia się co miesiąc i proponuje wykupienie prenumeraty pisma 
poświęconego jodze oraz na obcych przy furtce. Nie wolno szczekać na telefon za 
każdym
61
razem, kiedy zadzwoni, na pracownika pogotowia energetycznego ani na stonogę, 
którą o trzeciej nad ranem odkryłeś w swoim posłaniu. Warczenie i obnażanie 
zębów również nie są mile widziane, podobnie jak prowadzenie prac ziemnych na 
grządkach z kwiatami, zakopywanie kości w torebkach pań, które przyszły z wizytą 
do kierownictwa, oraz baraszkowanie na kanapie.
Bardzo nieżyczliwie traktowane jest także puszczanie bąków, w czym zdecydowanie 
przoduje labradorzyca. Niestety, ten, kto choć raz zdobędzie zasłużoną sławę w 
tej dziedzinie, później niejako odruchowo - choć często niezasłużenie - jest 
traktowany z wyjątkową podejrzliwością. Doskonale pamiętam pewien zimowy wieczór: 
drwa trzaskały wesoło na kominku, kierownictwo wraz z przyjaciółmi zasiadło do 
kolacji, my, psy, zajmowaliśmy się swoimi sprawami, żarty sypały się jak z 
rękawa, kiedy nagle wspaniały nastrój prysł za sprawą wyjątkowo donośnego 
wystrzału, prawdopodobnie będącego następstwem spożycia nadmiernej ilości 
dojrzałego sera. Charakterystyczny dźwięk był tak głośny, że nie dało się go 
zignorować; rozmowy i śmiechy umilkły, i wszyscy zaczęli się rozglądać w 
poszukiwaniu winowajcy.
Tak się złożyło, że akurat leżałem w jego pobliżu (nawiasem mówiąc, był to 
nieduży, impulsywny mężczyzna parający się dziennikarstwem), ale czy sądzicie, 
że przyznał się do swego dzieła? Skądże znowu. Bezczelnie (jestem pewien, że 
swobodę, z jaką to uczynił, zawdzięczał częstym ćwiczeniom) wskazał trzymanym w 
ręce kieliszkiem na labradorzycę i powiedział ni mniej, ni więcej: „Panie władzo, 
proszę aresztować tego psa!". Nieszczęsna starowinka, ofiara własnej reputacji, 
została natychmiast usunięta z pomieszczenia.
Nie chciałbym, abyście odnieśli wrażenie, iż moja edukacja ograniczała się do 
nauki, w jaki sposób uniknąć gniewu kierownictwa. Przyswoiłem sobie także parę 
sztuczek, dzięki którym mogłem wkraść się w ich łaski, na wszelki wypadek 
gromadząc zapas ich życzliwości i dobrej woli - jak wszyscy wiemy, wypadki i 
nieporozumienia zdarzają się niemal bez przerwy.
Człowiek reaguje na spontanicznie okazywane dowody sympatii. Mogą one przybierać 
rozmaite formy: od bardzo prostych,
62
—w
Człowiek reaguje na spontanicznie okazywane dowody sympatii.
w rodzaju opierania głowy na kolanach i wpatrywania się z uwielbieniem w oczy, 
albo porannego energicznego wymachiwania ogonem, po znacznie bardziej złożone 
manifestacje radości, zaufania, wierności i chęci przypodobania się za wszelką 
cenę. Jedną z najmilej widzianych jest bez wątpienia noszenie i dostarczanie we 
wskazane miejsce rozmaitych cennych przedmiotów. Pewnego dnia, chcąc zatrzeć 
przykre wrażenie po jakimś błahym fam pas, przeprowadziłem ekshumację szczątków 
myszy, którą zakopałem w ogródku i czekałem, aż osiągnie stan odpowiednio 
zaawansowanego rozkładu, a następnie złożyłem je u stóp Madame, która właśnie 
zajmowała się w kuchni przyrządzaniem majonezu. Madame wręcz nie posiadała się z 
wdzięczności - w każdym razie, wydaje mi się, że to była wdzięczność. 
Natychmiast wezwała drugą połowę i oboje przez jakiś czas z podziwem przyglądali 
się mysim zwłokom. Doprawdy wzruszające, szczególnie jeśli wziąć pod uwagę, jak 
niewiele wysiłku mnie to kosztowało. Rzecz jasna, moja wina natychmiast poszła w 
niepamięć. Z równie życzliwym przyjęciem spotykały się także inne, przynoszone 
przeze mnie prezenciki: poduszki, kapelusze, uznane za bezpowrotnie stracone i 
(oczy-
OJ
wiście już nieważne) bilety lotnicze, części bielizny osobistej z pokojów 
gościnnych, ulubiona książka, pilne faksy z obcych krajów albo połowa (tylna) 
zaskrońca. Rodzaj prezentu raczej nie ma znaczenia; liczy się fakt, iż zadałem 
sobie trud, by osobiście dokonać wyboru.
Jeśli widzę, że mogę mieć z tego jakąś korzyść, przyswajam sobie wiedzę w 
błyskawicznym tempie, nic dziwnego więc, że szybko opanowałem zasady rządzące 
domowym życiem i mogłem skoncentrować uwagę na poznawaniu zewnętrznego świata. W 
tej dziedzinie, ma się rozumieć, znacznie bardziej pomocna była dla mnie 
współpraca kierownictwa; jest to chyba właściwa chwila, abym ich wam pokrótce 
scharakteryzował.
Różnią się od innych par przede wszystkim tym, że oboje są niemal przez cały 
czas w domu. Zazwyczaj (tak przynajmniej wynika z tego, co słyszę) ludzie 
wkrótce po śniadaniu opuszczają w paskudnym nastroju dom i udają się do pracy - 
z reguły do jakiegoś biura, gdzie uczestniczą w rzeczach istotnych i ważnych, 
takich jak przekładanie papierów z miejsca na miejsce, spotkania, i cokolwiek 
zechcecie. W naszym przypadku jest inaczej. Kierownictwo unika uczciwej pracy, a 
ja niekiedy zastanawiam się, co może być tego przyczyną. Madame porusza się 
całkiem sprawnie, szczególnie w kuchni, więc chyba znalezienie stałej posady w 
jakiejś jadłodajni nie sprawiłoby jej trudności.
Niestety, druga połowa nie ma żadnych rzucających się w oczy uzdolnień. Przez 
lata byłem świadkiem wielu podejmowanych przez niego prób wykonania jakichś prac 
ogrodniczych lub prostych robót domowych, lecz niemal wszystkie kończyły się 
bolesnymi kontuzjami albo wręcz rozlewem krwi. Czego ja już nie widziałem! Rany 
kłute zadawane śrubokrętami, rany cięte po szpadlach i nożycach do strzyżenia 
żywopłotu, palce u rąk poparzone naczyniami kuchennymi, palce u stóp poprzy-
gniatane rozmaitymi ciężkimi przedmiotami, upuszczonymi już to przez wrodzone 
niedołęstwo, już to z powodu chwilowej ślepoty spowodowanej napsikaniem sobie w 
oczy środka owadobójczego. Bogu dzięki, nie poluje. Jedynym narzędziem, którym 
posługuje się z dużą wprawą, jest korkociąg. Nawet tę
64
skromną umiejętność można by sensownie spożytkować (bądź co bądź, w barach są 
potrzebni barmani), lecz on nie wykazuje żadnych ambicji, zamyka się na długie 
godziny w swoim pokoju, ostrzy ołówki i gapi się w ścianę. Dziwne, gdyby ktoś 
pytał mnie o zdanie.
Mimo to wydają się dość szczęśliwi, a i ja nie mam nic przeciwko takiemu 
układowi. Rzadko się przecież zdarza (o czym z pewnością zdążyliście się już 
przekonać), żeby dało się lubić oboje, więc uważam, że mam sporo szczęścia: 
jestem szczęśliwy z każdym z osobna, najszczęśliwszy zaś, kiedy są razem. 
Punktualnie dostarczają mi pożywienie, są wielkimi zwolennikami świeżego 
powietrza i ćwiczeń fizycznych, troskliwie pielęgnują mnie w chorobie. Jak na 
mój gust, może nieco zbyt wielką wagę przywiązują do higieny, ale cóż, nikt nie 
jest doskonały, a jeśli chodzi o opiekę, jaką mnie otaczają, to doprawdy nie mam 
się na co uskarżać. Jeśli już miałbym pozwolić sobie na słówko krytyki (a chyba 
wolno mi, bo to przecież moja książka), to powiedziałbym tylko, że nie potrafią 
żyć według zasad, które sami głoszą. Od czasu do czasu bywa to niezmiernie 
irytujące.
Otóż oboje z uporem utrzymują, że są miłośnikami spokojnego życia, 
kontemplacyjnymi naturami, marzącymi wyłącznie o tym, by przez cały dzień upajać 
się pięknem wiejskiego krajobrazu, a następnie, wypiwszy szklankę ciepłego kakao, 
udać się na spoczynek zaraz po tym, jak złocista kula słońca zniknie za 
horyzontem (to ich słowa, nie moje). Co za obłudna bzdura! Jak na ludzi, którym 
się wydaje, że są niemalże pustelnikami żyjącymi w środku dziewiczego lasu, 
prowadzą zaiste przedziwny tryb życia. Nie pamiętam już, kiedy choć przez jeden 
dzień byliśmy w domu sami: trzy psy i oni. Ciągle ktoś tu się kręci: jak nie 
goście, to sąsiedzi, jak nie sąsiedzi, to robotnicy, którzy wydają się 
przyrośnięci do gruszki do betonu, jak nie robotnicy, to delegacja uchodźców z 
jakichś dalekich krajów - z reguły hałaśliwa, podejrzana gromada, lubiąca sporo 
wypić, późno kłaść się spać, słuchać głośnej muzyki i bez przerwy mleć ozorami.
Wcale nie chcę przez to powiedzieć, że mam coś przeciwko temu. Przy takich 
okazjach prawie nigdy nie jest nudno, a dla kogoś, kto - jak ja - wykazuje 
zdrowe zainteresowanie otacza-
5. Psi żywot
65
jącym go światem, nie ma wówczas lepszego miejsca niż kącik pod stołem, gdzie, 
dobrze nadstawiając ucha, można się dowiedzieć mnóstwa interesujących rzeczy.
Ponieważ taka sytuacja powtarza się od lat, zdążyłem uzyskać coś, co można chyba 
nazwać wszechstronnym, eklektycznym wykształceniem. Wiem na przykład, że 
najlepsze wina z Chateauneuf pochodzą z rocznika 1985; że burmistrz jednego z 
pobliskich miasteczek przebiera się za pielęgniarkę i gra na trąbce; że wszyscy 
politycy i prawnicy to dranie; że prawdziwymi artystami są wyłącznie pisarze, 
bezwzględnie wykorzystywani przez wydawców; że tunel pod kanałem La Manche 
będzie oznaczał koniec Anglii takiej, jaką znamy; że piekarz z sąsiedniego 
miasteczka uciekł z egzotyczną tancerką z Marsylii; że dieta składająca się z 
foie gras i czerwonego wina daje szansę na długowieczność; że Unią Europejską 
kierują skorumpowani pajace; że brytyjska rodzina królewska zamierza się 
przeprowadzić do Hollywood, i tak dalej. Powiadam wam, gdyby nie to, że dość 
szybko morzyła mnie senność, zebrałbym istne kompendium wiedzy o ludzkim życiu.
Znacznie bardziej interesująca bywa jednak niekiedy krytyczna ocena gości, 
dokonywana w kuchni już po ich wyjściu. Skoro jesteśmy przy tym temacie, oznacza 
to, że wróciliśmy do kierownictwa.
Staram się nigdy nie opuszczać tych subtelnych konwersacji podczas liczenia 
opróżnionych butelek i zmywania talerzy, jest w nich bowiem coś kojąco 
swojskiego. Wszystko zaczyna się od drobnej różnicy zdań na temat jakości 
serwowanych potraw: Madame wyraża niezadowolenie z poziomu swoich dokonań 
kulinarnych, druga połowa natomiast zwraca uwagę na puste półmiski i dokładnie 
ob jedzone kosteczki. Zaraz potem rozpoczyna się długotrwała dyskusja o 
najważniejszych punktach wieczoru, okraszana mocno osobistymi uwagami pod 
adresem niektórych gości (ale te raczej pominę). Akt trzeci to jednomyślnie 
podjęte zobowiązanie wstrzymania się przez najbliższe pół roku od jakichkolwiek 
kontaktów towarzyskich, zaraz potem następuje jednak występ na bis, w którym 
kierownictwo przypomina sobie, że przecież już zaprosiło tych samych gości
66
na kolejną wizytę. Po tej konkluzji nie pozostaje im nic innego jak tylko 
położyć się spać. Rozumiecie, do czego zmierzam? Mówią jedno („Nigdy więcej!"), 
a robią coś wręcz przeciwnego („Do zobaczenia we wtorek").
Jednak, o czym sami się niebawem przekonacie, ten niekończący się korowód gości 
miał (przynajmniej 2 mojego punktu widzenia) również dobre strony, bowiem dzięki 
szeroko otwartym oczom i uszom, właśnie przy tych okazjach zgromadziłem znaczną 
część wiedzy, którą dzisiaj dysponuję. Można by rzec, iż obserwacja i 
podsłuchiwanie posłużyły za narzędzia do zbudowania solidnego intelektualnego 
fundamentu lecz jeśli chodzi o zdobywanie wiedzy praktycznej, nic nie może się 
równać z brutalną szkołą życia. Za przykład niech posłuży incydent z 
hydraulikiem.
Nazywa się Henri i dość często zjawia się późnym rankiem, po czym rozkłada 
narzędzia na podłodze w kuchni. Jest to chyba jakiś uświęcony tradycją rytuał, 
bez którego nie ma co marzyć o zgłębianiu tajemnic kolanek, syfonów i rur 
odpływowych. Henri z namaszczeniem układa młotki, klucze wiertła i śrubokręty, 
na koniec kładzie specjalny kask z latarką służącą do oświetlania ciemnych 
zakamarków, spogląda na zegarek, i wychodzi na drugie śniadanie. Doświadczony 
hydraulik powiada nigdy nie bierze się do pracy z pustym żołądkiem. Madame musi 
przez godzinę lawirować między porozkładanymi narzędziami, mamrocząc coś, jak 
zwykle, o tym, że jeśli tak dłużej potrwa, to wyprowadzi się i zamieszka w 
namiocie, druga połowa natomiast zaszywa się w kąt domu najbardziej odległy od 
kuchni
Zazwyczaj nie poświęcam większej uwagi tego rodzaju wydarzeniom, tym razem 
jednak byłem wyjątkowo zaintrygowany; otóż od paru dni z szafki pod 
zlewozmywakiem wydobywał się coraz bardziej intensywny, interesujący zapach. Nie 
potrafiłem go zlokalizować, usłyszałem jednak, jak Henri mówi, że jego zdaniem 
gdzieś w rurze utknęło jakieś nieduże martwe zwierzę, albo może nawet kilka. 
Ponieważ nie mam nic przeciwko zwłokom (pod warunkiem, że nie są moje), 
postanowiłem nadzorować poczyniania fachowca i przekonać się na własne oczy co 
jest źródłem fascynującej woni.
67
Jak tylko Henri wrócił po spożyciu drugiego śniadania, oboje kierownictwo znikli 
bez śladu, co zwykli zawsze czynić w obliczu zagrażającej katastrofy. Od czasu 
niefortunnego zdarzenia ze spłuczką na piętrze spodziewają się najgorszego za 
każdym razem, kiedy Henri bierze się do roboty, i raczej trudno się im dziwić, 
jako że spośród swoich trzydziestu dwóch pojedynków z instalacją wodno-
kanalizacyjną naszego domu zaledwie dziesięć zakończył zwycięsko, pozostałe zaś 
sromotnie przegrał -a warto zaznaczyć, że nie prowadzę tej statystyki od samego 
początku. Tak więc w kuchni zostaliśmy tylko we dwóch.
Henri włożył kask, włączył latarkę, wpełzł pod zlewozmywak i przystąpił do 
diagnostyki polegającej na waleniu młotkiem we wszystko, co znalazło się w 
zasięgu ręki. Ponieważ ma zwyczaj mówić do siebie podczas pracy, mogłem w miarę 
dokładnie śledzić postęp jego działań, choć same w sobie niewiele mnie 
obchodziły - nie wiem dlaczego, ale nie fascynują mnie ani skorodowane kolanka, 
ani przeciekające uszczelki.
Wreszcie chyba znalazł to, czego szukał, ponieważ najpierw gwałtownie nabrał 
powietrza, zaraz potem zaś wykrzyknął voila!, jeszcze dwukrotnie powtórzył to 
słowo, następnie zaś wycofał się tyłem z szafki i zaczął czegoś szukać wśród 
narzędzi. Bezzwłocznie zająłem jego miejsce pod zlewozmywakiem. Ustalenie 
miejsca, w którym utkwiło obce ciało, zajęło mi zaledwie kilka sekund. 
Zdumiewające, że tego od razu nie wyczuł - ale cóż, chyba zgodzicie się ze mną, 
że tacy właśnie są hydraulicy: zestaw kluczy plus brutalna siła, za to nos 
nieczuły jak ogórek.
Nie ulegało dla mnie najmniejszej wątpliwości, że w rurze tkwi nornica. Właśnie 
się zastanawiałem, gdzie by ją zakopać, kiedy ktoś szturchnął mnie w grzbiet. 
Odwróciłem się i ujrzałem Henriego w kasku z włączoną latarką. Chyba bardzo 
zależało mu na tym, bym jak najprędzej wylazł spod zlewozmywaka, wyciągnął mnie 
bowiem stamtąd za tylne łapy, obdarzył obraźliwym, choć celnym epitetem, po czym 
nogą odsunął mnie
na bok.
Mam wrażenie, że wówczas odezwała się zakodowana w moich genach dzika, 
prymitywna żądza walki o zdobycz - a poza
68
tym miałem do tej szafki dokładnie takie samo prawo jak on. Jak tylko wpełzł tam 
na czworakach, wcisnąłem się za nim, by z bliska śledzić proces wydobywania 
martwej nornicy z rury odpływowej zlewozmywaka. Henri odepchnął mnie łokciem, 
lecz ja natychmiast wróciłem na posterunek- Zabawa trwała kilkanaście minut, aż 
wreszcie (jak to zwykle bywa) wytrwałość zwyciężyła. Sami rozumiecie: psy są 
znaczflie bardziej uparte niż ludzie. Ci z was, którzy byli świadkami prób 
wydobycia teriera z króliczej nory, dobrze wiedzą, co mam na myśli.
Henri zapewne wzruszyłby ramionami, ale nie mógł tego uczynić ze względu na 
szczupłość miejsca, więc tylko skinął głową, dał mi palcem znak, żebym zbliżył 
się bardziej, po czym przystąpił do odkręcania kolanka. Byłem wówczas jeszcze 
bardzo ufny, a nawet naiwny, uznałem więc, iż topór wojenny został zakopany i 
położyłem mu pysk na ramieniu, by wygodniej śledzić rozwój sytuacji. Jak się 
niebawem okazało, popełniłem poważny błąd, zaraz bowiem po ostatnim ruchu 
kluczem Henri uchylił się błyskawicznie, ja zaś najpierw" zostałem trafiony 
między oczy martwą nornicą, chwilę później zaś chlusnęło na mnie kilka litrów 
pomyj. Rzecz jasna, całą winę za potop w kuchni zwalił na moją głowę. Morał: 
nigdy nie ufaj hydraulikowi, jeśli jesteś z nim sam na sam w szafce pod 
zlewozmywakiem.
Ma się rozumieć, takie doświadczenie pozostawia blizny na psychice, a z 
przykrością muszę stwierdzić, że nie było odosobnione. Weźmy na przykład 
listonosza, który nie wiedzieć czemu nie życzy sobie, bym swawolił dokoła jego 
furgonetki, i nie ominie żadnej okazji, by cisnąć we mnie żwirem. Albo 
rowerzystę, który usiłował zrobić mi przedziałek pompką, lecz niefoiiun nym 
zbiegiem okoliczności stracił równowagę i runął na ziemię. Musiał ustąpić mi 
pola w podartych spodniach i z zakrwawioną nogą. Tak, akurat to zdarzenie miało 
szczęśliwy finał, wcale nierzadko zdarzało się jednak, iż sprawy biegły 
niewłaściwym torem - na przykład niefortunna przygoda z kurą. Opowiem o niej 
później, wydaje mi się jednak, że wiecie już, co mam na myśli. Życie jest 
brutalne, a ludzie nieprzewidywalni. Świat nie zawsze zwraca ku nam uśmiechniętą 
twarz.
Sztuka porozumienia
Często mi powtarzano, iż jestem ozdobą każdego domu, doskonałym towarzyszem, 
cierpliwym słuchaczem, mędrcem, źródłem nieustającej rozrywki oraz samobieżnym 
alarmem prze-ciwwłamaniowym. Niestety, dla niektórych ludzi to jeszcze za mało. 
Z mego doświadczenia wynika, że ludzie ci prawie zawsze są płci żeńskiej oraz 
mają kilka wspólnych cech - wynikających, jak przypuszczam, ze zbyt dosłownego 
traktowania bajek, którymi karmiono ich bez umiaru w dzieciństwie. Bez wątpienia 
najlepszym reprezentantem tego gatunku jest jedna z bardziej znanych osobistości 
w okolicy, Madame Bilboąuet: obszerna niewiasta w pewnym wieku, dzieląca czas 
między pobożne życie i stare porto, które uważa za tres anglais.
Nosi suto marszczone sukienki w pastelowych kolorach, pachnie suszonymi kwiatami, 
które zbyt długo leżały w szufladzie, jej torebka ma smak talku, zbiera 
porcelanowe figurki spasionych świń i zamyślonych krów, listy pisuje na papierze 
ozdobionym rozbrykanymi króliczkami. Zapewne dobrze znacie ten rodzaj ludzi. Nie 
ulega wątpliwości, że Madame Bilboąuet ma serce we właściwym miejscu; niestety, 
jak na mój gust, jest stanowczo zbyt wylewna.
Wiem już, co nadchodzi, kiedy zaczyna się uśmiechać, jednocześnie wpatrując się 
we mnie wilgotnym, rzewnym spojrzeniem. Jeśli natychmiast nie przedsięwezmę 
środków zaradczych, głaszcze mnie po głowie w taki sposób, jakbym był
71
martwym wróblem, po czym wzdycha głosem, jakim powinno się użalać nad 
wynędzniałymi królikami:
- Czyż nie jest uroczy? Ciekawe, o czym teraz myśli?
Zazwyczaj myślę o seksie i o jedzeniu, ale, rzecz jasna, ona o tym nie wie. Kusi 
mnie, żeby położyć kres tym bzdurom, oddając się z zapałem wylizywaniu dolnych 
części ciała, ale tego nie robię. Staram się jej przypodobać. Z Madame Bilboąuet 
nigdy nic nie wiadomo. Czasem przynosi w torebce smakowite herbatniki. W związku 
z tym przybieram najbardziej uduchowiony wygląd i przygotowuję się wewnętrznie 
na nieuniknione. Nie muszę długo czekać: kluczowa kwestia pada po jeszcze jednym 
westchnieniu z głębi obfitej piersi.
-Jaka szkoda, że nie potrafi mówić!
Sami widzicie: dorosła kobieta, a plecie bzdury, których wstydziłby się słuchać 
najzwyklejszy-pudel, choć wszyscy wiemy, co to za kreatury. Przecież ja wcale 
nie muszę mówić! Każdy, kogo natura obdarzyła choćby szczątkowym zmysłem 
obserwacji, jest w stanie bez trudu odczytać wszystkie moje myśli i życzenia. 
Rozumie mnie kierownictwo, rozumieją sąsiedzi, zrozumiał mnie nawet inspektor 
podatkowy (choć daleko mu było do Einsteina), który zjawił się niespodziewanie 
któregoś dnia i wkrótce potem wyszedł w pośpiechu, z lekko wilgotną nogawką... 
ale to zupełnie inna historia.
Ujmując rzecz zwięźle: nie mówię, lubię jednak o sobie myśleć jako o mistrzu 
porozumiewania się. Mam do dyspozycji męskie, wyraziste ujadanie, wymowne 
pociągnięcia nosem oraz histeryczne skomlenie, zarezerwowane na okazje, kiedy 
ktoś wpadnie na pomysł, żeby mnie uczesać. Podobno moje chrapanie nie ma sobie 
równych na świecie, mój warkot natomiast wywołuje panikę w sercach małych 
ptasząt i lękliwych domokrążców. Niestety, potem boli mnie gardło, więc stosuję 
go z umiarem.
Z pewnością zwróciliście uwagę, iż wszystkie wymienione do tej pory środki 
wyrazu, aczkolwiek bez wątpienia nadzwyczaj ekspresyjne i różnorodne, opierają 
się wyłącznie na dźwiękach. Należy szczerze przyznać, że większość psów potrafi 
wydawać rozmaite dźwięki wtedy, kiedy im to odpowiada, choć może nie czynią tego 
aż tak precyzyjnie i świadomie jak ja. Tak się jed-
72
nak składa, że hałasem nie wszystko da się osiągnąć; zapytajcie jakiegokolwiek 
polityka, a powie wam, że celne pochlebstwo oraz (pod warunkiem, że nie chwytają 
was mdłości) obcałowy-wanie dzieci dają znacznie lepsze rezultaty niż nawet 
najgłośniejsze wrzaski. Tak samo mają się sprawy w relacjach między psami i 
ludźmi. Urok osobisty święci triumfy tam, gdzie nic nie dało się wskórać 
ujadaniem. Możecie mi wierzyć.
Moim zdaniem najważniejsze jest to, co socjologowie nazywają „mową ciała". 
Wyciągnięta prosząco łapa, roztańczony ogon, pełne uwielbienia spojrzenie, 
ekstatyczne drgawki - wszystko to, umiejętnie stosowane, przemawia dobitniej niż 
słowa. Kto jak kto, ale ja wiem, jak się to stosuje. Mam za sobą lata 
doświadczeń.
Pozwólcie, że przytoczę całkiem jeszcze świeży przykład. Od rana lało jak z 
cebra, więc kierownictwo postanowiło pojechać na obiad do restauracji. Często 
tak robią, kiedy pogoda nie dopisuje, i zazwyczaj nie ma ich wtedy przez kilka 
godzin. Wiem, to dość samolubne z ich strony, ale cóż - tak już jest i nic na to 
nie poradzę. Zostałem w domu sam z dwiema starymi sukami. Ogólnie rzecz biorąc, 
są dość miłe, ale trochę brakuje im fantazji, jeśli wiecie, co chcę przez to 
powiedzieć. Być może w młodości zostały poddane ostrej tresurze i potem już 
nigdy nie wróciły do normy.
Jak zwykle, kiedy pozostawiano mnie w zamknięciu, tak i tym razem wyruszyłem na 
obchód włości: przetrząsnąłem kuchnię w poszukiwaniu jakichś jadalnych resztek, 
które pozostały po niezbyt dokładnym sprzątaniu, sprawdziłem wytrzymałość drzwi 
oraz przewodów elektrycznych, zmieniłem ułożenie chodników i dywanów - krótko 
mówiąc, starałem się być użyteczny. Potem, pod wpływem nagłego impulsu, 
postanowiłem zajrzeć na piętro, gdzie umieszcza się nocujących gości. Z 
niewiadomych powodów zakazano mi tam wstępu. Nie mam pojęcia, co oni tam 
wyczyniają, ale wielokrotnie dano mi dość wyraźnie do zrozumienia, iż nie jestem 
mile widziany.
Wspinam się więc po schodach i co widzę? Uchylone drzwi do „apartamentu 
gościnnego", czyli jakby zaproszenie do zbadania tajemnic, których do tej pory 
zazdrośnie przede mną strzeżono.
Jeśli widziałeś jedną łazienkę, widziałeś wszystkie: nieprzy-tulne pomieszczenia 
cuchnące mydłem i czystością. Sypialnia
73
wyglądała zupełnie inaczej - na podłodze miękka wykładzina dywanowa, obfitość 
poduszek obszerne łóżko. Bardzo wygodne łóżko: nie za wysokie miękkie przykryte 
(jak się później okazało) zabytkową kapą. j)\a mnie wyglądała jak całkiem 
zwyczajna narzuta, ale to może dlatego że nieszczególnie pasjonuję się 
zabytkowymi kapami. jestem zdecydowanym zwolennikiem tej szkoły urządzania 
wnętrz która największy nacisk kładzie na futrzaki i dywaniki z długim włosem-
Tak czy inaczej, łóżko wyginało zachęcająco (szczególnie dla kogoś, kto, tak jak 
ia spędzi noce w koszu na kuchennej podłodze), więc wskoczyłem na nie-
W pierwszej chwili poczuł^111 si? trochę zdezorientowany nadzwyczajną miękkością 
podł°za - czułem się trochę tak, jak wtedy, kiedy zdarzało mi się pr2ypadkowo 
nastąpić na labrado-rzycę - jak tylko jednak przywykłem do nowych warunków, 
stwierdziłem, iż mogę się łatwo poruszać krótkimi, za to wysokimi skokami, i w 
ten właśnie sposób skierowałem się ku wezgłowiu, gdzie leżały poduszki.
Moim zdaniem ułożono je ZtfPemie Dez sensu, a mianowicie w równiutkim rzędzie i 
do tego ^pełnie płasko; człowiekowi, być może, to odpowiada, ale z pewnością nie 
psu. Psy uwielbiają, kiedy podczas snu są otoczone ze wszystkich stron. Być może 
w ten sposób daje o sobie znać podświadome pragnienie powrotu do matczynego łona, 
choć jeżeli o pinie chodzi, to wolałbym uniknąć powtórnej wizyty. Jak moze 
paniiętacie, musiałem tłoczyć się tam z dwanaściorgiem rodzeństwa in*e 
zachowałem szczególnie miłych wspomnień z tego okresu. Mimo to instynkt pozostał, 
więc bezzwłocznie zacząłem ukfodaćz poduszek coś w rodzaju obszernego gniazda na 
środku łóżka, uporawszy się z tym zadaniem, ułożyłem się wygodnie j zadowoloW z 
siebie, zapadłem w drzemkę.
Obudził mnie Warkot silniP i dobiegające z parteru szczekanie suk. Najwyraźniej 
kierownictwo zakończyło ucztę i wróciło do domu.
Być może o tym nje wiecje, ale ludzie, którzy mieszkają z psami, lubią 
serćłeczne p0wjtania po powrocie do domu. Dzięki temu czują się kochani i 
poti^bni, przy okazji zaś można zaszczepić im poczucie winy z pcff°du tego, że 
na tak długo zosta-
74
wili wiernych kompanów zupełnie samych. To z kolei prowadzi niekiedy do 
rozdawnictwa smakołyków, które ma zapewnić spokój sumienia. Tak czy inaczej, 
zazwyczaj warto stawić się przy drzwiach z roziskrzonym spojrzeniem i 
energicznie poruszającym się ogonem oraz dawać do zrozumienia, że życie bez 
państwa przypominało jałową pustynię. Co prawda z przyjemnością spędziłbym w 
łóżku resztę popołudnia, lecz pokonałem lenistwo, popędziłem w dół po schodach i 
dołączyłem do komitetu powitalnego oczekującego na wejście kierownictwa.
Później wszystko było w porządku aż do wieczora, kiedy Madame poszła na górę z 
kwiatami i preparatem owadobójczym, żeby przygotować pokój dla gości, którzy 
mieli zjawić się nazajutrz. Jest niezwykle skrupulatną osobą - do tego stopnia, 
że potrafi godzinami zastanawiać się nad tym, jaką wodę mineralną postawić na 
nocnych stolikach przy łóżku: z bąbelkami czy bez. Po prostu stara się, żeby 
gościom było jak najwygodniej, co, moim zdaniem, skłania ich do coraz częstszych 
i dłużej trwających odwiedzin. Druga połowa z kolei najchętniej żegnałby ich 
natychmiast po powitaniu, co tylko dowodzi, według jakich przedziwnych zasad 
ludzie dobierają się w pary. W każdym razie, Madame weszła po schodach do 
apartamentu gościnnego.
Wkrótce potem usłyszałem dobiegające stamtąd okrzyki przerażenia, szybko dodałem 
dwa do dwóch i doszedłem do wniosku, że najwyraźniej nie spodobały się jej 
dokonane przeze mnie zmiany na łóżku. W związku z tym w rekordowym tempie 
dotarłem do swego koszyka w kuchni i zanim zeszła z piętra, udawałem już 
pogrążonego w głębokim, niewinnym śnie. Jest nas przecież troje, tłumaczyłem 
sobie, można więc liczyć ?? io, że na chleb i wodę zostanie skazana któraś z suk, 
prawdziwy winowajca zaś uniknie kary. Słyszałem, że w dzisiejszych czasach 
fałszywe oskarżenia i niesprawiedliwe wyroki wcale nie należą do rzadkości, więc 
miałem nadzieję, iż tym razem również dojdzie do godnej pożałowania pomyłki 
sądowej.
Z mocno zaciśniętymi powiekami i brzęczącym w uszach ostrzeżeniem przed 
nadciągającą trąbą powietrzną, słuchałem, jak Madame donośnym głosem wyraża 
niezadowolenie z powodu śladów łap na kapie, podartych i wygniecionych poduszek
75
oraz jeszcze paru drobnych szczegółów, które - być może - stanowiłyby podstawę 
do zdyskwalifikowania nas w konkursie na Najporządniejszy Dom Roku.
Wymiar sprawiedliwości w naszym domu
Potem usłyszałem, jak podchodzi do mego koszyka, i ostrożnie otworzyłem jedno 
oko. Madame stała przede mną, oskarży-cielskim gestem wyciągając w moim kierunku 
dowód rzeczowy w postaci wspomnianej kapy. Zachowywała się zupełnie tak, jakbym 
narzygał do jej najlepszego kapelusza (co, nawiasem mówiąc, kiedyś mi się 
zdarzyło, ale w zupełnie wyjątkowych okolicznościach). Starałem się, by moja 
reakcja stanowiła dobraną w doskonałych proporcjach mieszankę nonszalancji i 
zdziwienia, nie wziąłem jednak pod uwagę faktu, iż po porannym spacerze miałem 
zabłocone łapy, na kapie zaś aż roiło się od śladów wyraźnych jak pieczątki. 
Madame wzięła mnie za przednią łapę, przyłożyła ją do jednego z odcisków, i było 
po wszystkim. Sąd uznaje oskarżonego winnym wszystkich zarzucanych mu czynów. 
Natychmiast wyczułem, że grożą mi poważne konsekwencje... chyba że zacząłbym 
błyskawicznie działać.
76
Zycie nauczyło mnie, że w każdej sytuacji możliwe są negocjacje. Nawet 
największa zbrodnia może zostać wybaczona. Jeśli posiadasz umiejętność 
łagodzenia zadrażnień, nie poniesiesz kary nawet wtedy, jeżeli ukradniesz ze 
stołu niedzielny obiad, rozszarpiesz na strzępy najcenniejszą książkę z domowej 
biblioteki albo odgryziesz głowy wszystkim kurczakom na podwórku. W żargonie 
prawniczym nazywa się to ugodą między stronami i uratowało skórę znacznie 
większym złoczyńcom niż ja. Jeśli nie wierzycie, poczytajcie gazety.
W naszym domu, tak samo zresztą jak wszędzie, wymiar kary zależy nie tylko od 
wagi przestępstwa, lecz także (a kto wie, czy nie przede wszystkim) od nastroju 
i nastawienia sądu. Zdarzają się dni, kiedy nawet niewielkie wykroczenie pociąga 
za sobą fizyczne reperkusje oraz czasowe wygnanie, kiedy indziej natomiast 
identyczny wybryk bywa kwitowany ustną reprymendą, po której następuje 
natychmiastowa amnestia. Tak, sprawiedliwość to nieprzewidywalna bestia; nigdy 
nie wiadomo, w którą stronę skoczy.
Tego wieczoru atmosfera była wyjątkowo napięta - podejrzewam, iż nie tylko w 
związku z wagą przestępstwa, lecz także w wyniku obfitego obiadu, którego efekty 
w postaci pulsującego bólu głowy, zgagi, wzdęcia i wynikającego bezpośrednio z 
tych sensacji złego humoru zazwyczaj dają o sobie znać właśnie o tej porze. Na 
moje oko groził mi maksymalny wymiar kary, wobec czego stało się dla mnie jasne, 
że muszę dać z siebie wszystko. Poważna sytuacja wymaga przedsięwzięcia 
poważnych środków. Nieodzowne stało się zastosowanie zaawansowanej dynamiki 
cielesnej albo, jak ja to nazywam, siedmiu etapów obłaskiwania. Oto ich 
szczegółowy opis - mam jednak nadzieję, że nigdy nie będziecie musieli z niego 
skorzystać.
Etap pierwszy Przewróć się na grzbiet, mniej więcej tak jak robią to cocker-
spaniele, i bezradnie wymachuj łapami. W ten sposób okazujesz skruchę i 
neutralizujesz pierwszą odruchową reakcję rozgniewanego człowieka, polegającą na 
zadawaniu bolesnych razów w okolice twego ogona. Ponieważ zarówno ogon, jak i 
jego okolice, leżą na podłodze, uderzenia zdecydowanie tracą na sile.
77
Etap drugi Po tonie głosu poznasz, kiedy najgorsze minęło i można się 
bezpiecznie podnieść, by stanąć przed obliczem sądu. Podchodzić należy krokiem 
chwiejno-posuwistym, z opuszczoną głową, wijąc się przepraszająco. Jeśli 
potrafisz cicho i żałośnie popiskiwać, bezwzględnie skorzystaj z tej 
umiejętności, unikaj natomiast jak ognia warczenia i obnażania zębów.
^
Etap trzeci Usiądź, podnieś przednią łapę i oprzyj ją na najbliższym dostępnym 
kolanie. Z jakiegoś powodu większość ludzi uważa
@
78
takie zachowanie za nadzwyczaj urocze, więc zagrożenie kuksańcem w ucho 
praktycznie nie istnieje.
Etap czwarty Cofnij łapę, oprzyj na tym samym kolanie głowę i pozwól jej spocząć 
całym ciężarem. Reakcją na takie zachowanie jest w większości przypadków 
odruchowe poklepanie po łbie - wtedy wiesz, że burza przeszła bokiejn- Jeśli 
jednak nic takiego nie nastąpiło, przystąp do realizacji trzech kolejnych 
punktów programu.
Etap piaty Ustal położenie ręki. Upewnij si?> że nie ma w niej kieliszka z 
czerwonym winem, po czym trą-ć ją od dołu zdecydowanym ruchem głowy. O czerwonym 
wini^ wspominam wyłącznie ze
79
względu na pewien niefortunny wypadek, o którego spowodowanie zostałem 
niesłusznie oskarżony, a który bezpowrotnie zepsuł niepowtarzalny nastrój chwili.
Etap szósty Zapewne już wszystko zostało ci wybaczone, niemniej jednak należy 
pamiętać o tym, żeby nie świętować zbyt wcześnie.
Ja osobiście zawsze jeszcze przez kilka minut wylewnie tulę się do nogi lub ręki, 
cokolwiek jest akurat bliżej. Wybór kończyny nie ma najmniejszego znaczenia, 
liczy się bowiem sam gest.
W dziewięciu przypadkach na dziesięć niczego więcej nie trzeba. Tylko w 
wyjątkowych sytuacjach, kiedy przymilanie się nie odniosło żadnego skutku i 
gromy wciąż sypią się na moją głowę, sięgam po ostateczne rozwiązanie i 
wydobywam z arsenału tajną broń.
Powinienem chyba bardziej szczegółowo wyjaśnić, o co chodzi. Otóż przed kilku 
laty któryś z moich wielbicieli podarował mi naturalnych rozmiarów gumowy model 
solidnej cielęcej kości: jaskrawoczerwony, z potężnymi główkami, krótko mówiąc -
przedmiot rzadkiej urody, a do tego nadzwyczaj funkcjonalny, ponieważ znakomicie 
leży w pysku i nie jest ani za twardy, ani za miękki. Zapewne nigdy nie zdarzyło 
się wam ściskać w zę-
80
bach uda wiewiórki; ja czyniłem to parę razy, więc mogę stwierdzić z pełną 
odpowiedzialnością, iż moja gumowa kość ma bardzo zbliżoną konsystencję: poddaje 
się delikatnie, a zarazem stawia dość zdecydowany opór. Skojarzenie z wiewiórką 
nie jest zupełnie przypadkowe, ponieważ kość także piszczy, kiedy się mocniej 
ściśnie. Przyznam, że mnie to bawi, a to z kolei, z bhzej nieznanych mi powodów, 
sprawia również dużo radości ludziom. Tak więc w ekstremalnej sytuacji, kiedy 
ostateczna katastrofa wydaje się nieunikniona, czy poddaję się i pokornie 
oczekuję egzekucji? Czy kulę się ze wstydu pod pełnym dezaprobaty spojrzeniem? 
Skądże znowu! Przynoszę gumową kość.
Etap siódmy Rzecz jasna, tu też niezbędne są takt i wyczucie. Bezustanne 
popiskiwania drażnią ludzkie ucho, o czym przekonałem się wielokrotnie, bawiąc 
się kością wtedy, kiedy kierownictwo oglądało telewizję, w związku z czym siadam 
skromniutko z kością w zębach, spoglądam błagalnie i uciskam ją w nieregularnych 
odstępach czasu. Powiadam wam, to zawsze działa. Zawsze, bez wyjątków. Doprawdy 
nie mam pojęcia, czemu tak się dzieje, lecz burzowe chmury znikają bez śladu, a 
ja błyskawicznie wracam do łask - dzięki czemu? Ano, dzięki syntetycznemu 
popiskiwaniu czerwonej gumowej kości. Myślę, że z tego faktu należy wyciągnąć 
wnioski. Gdybyście kiedykolwiek mieli stanąć przed obliczem sądu, koniecznie 
weźcie ze sobą taką właśnie kość.
(!)
6. Psi żywot
Mano a mano z kotem w garażu
Świat, jak mógłby powiedzieć Jean-Paul Sartre, gdyby ta myśl przyszła mu do 
głowy, dzieli się na tych, którzy kochają koty, oraz na tych, którzy ich nie 
znoszą. Należę do członków-założy-cieli drugiej z wymienionych grup, co zapewne 
przestanie was dziwić, kiedy się dowiecie, w jakich okolicznościach po raz 
pierwszy zetknąłem się z kotami. Działo się to w moim niemowlęctwie, kiedy, jak 
już wspomniałem, czasy były ciężkie i brakowało pożywienia - przynajmniej dla 
nas, psów. Pewien domowy kot - a raczej kotka - niewątpliwie zachowała zupełnie 
inne wspomnienia z tego okresu.
Nazywała się Hepzibah, miała paskudny charakter, przesypiała całe dnie w domu i, 
sądząc po jej wyglądzie, była zdecydowanie przekarmiana. Znacznie przewyższała 
nas rozmiarami: przerażające stworzenie z oczami jak paciorki, porośnięte 
zmierzwionym czarno-brązowym futrem, z samotnym pożółkłym kłem wystającym spod 
górnej wargi i pełnym garniturem pazurów, które my, szczenięta, nie raz i nie 
dwa poczuliśmy na skórze. Co wieczór w porze karmienia niespiesznym krokiem 
przychodziła do stodoły, aby skontrolować jadłospis - wiedziała bowiem, że 
(najprawdopodobniej omyłkowo) od czasu do czasu dostajemy coś smaczniejszego i 
bardziej pożywnego niż nadple-śniały chleb i chrząstki. Za każdym razem, kiedy 
tak się zdarzało, bezpardonowo przepychała się do miski, boleśnie karcąc te 
szczenięta, które w porę nie zdążyły usunąć się jej z drogi.
83
16
Z pewnością robiła to wyłącznie dla rozrywki, bo przecież nie z głodu; była 
zbudowana jak kanapa.
Po tym urazie z dzieciństwa do dzisiaj nie darzę kotów szczególną sympatią i 
wciąż nie jestem w stanie zrozumieć przyczyn popularności, jaką cieszy się Felis 
domesticus - nietowarzyska futrzana kula z kompleksem wyższości.
Wszystko (powie wam o tym każdy historyk) zaczęło się dobrych parę tysięcy lat 
temu, od Egipcjan, którzy z jakiegoś powodu - przypuszczalnie w grę wchodziło 
otumanienie spowodowane przez klimat albo szaleństwo wywołane budowaniem zbyt 
wielu piramid - uczynili ze zwykłego łapacza myszy obiekt religijnego kultu, 
patrona kociąt faraona i głównego bożka. Koty, rzecz jasna, które od samego 
przyjścia na świat są niezmiernie z siebie zadowolone, uznały, że wszystko to 
jak najbardziej im się należy, i bez najmniejszego skrępowania zajmowały 
honorowe miejsca podczas przyjęć wydawanych przez króla Tuta, pozwalały by 
smarowano im łapy wonnymi olejkami, zrezygnowały z łapania myszy na rzecz 
całkowitej bezczynności i, ogólnie rzecz biorąc, stały się jeszcze bardziej 
nieznośne niż do tej pory. I tak jest aż do dzisiaj.
Kiedy państwo faraonów upadło (co musiało w końcu nastąpić, choćby ze względu na 
idiotyczne pomysły rządzących), można było mieć nadzieję, że świat potraktuje to 
jako doskonałą lekcję na temat przyczyny i skutku. Bądź co bądź, czcicieli kotów 
spotkał marny koniec i jedyne, na co mogli jeszcze liczyć, to długi bandaż i 
miejsce parkingowe w nędznie wentylowanym grobowcu. Aha, jeszcze jedno: nie wiem, 
czy zwróciliście uwagę, ale kotom wcale się nie spieszyło, by towarzyszyć swym 
dobroczyńcom w podróży w zaświaty. Przywiązanie do zbytków i rozkoszy 
zdecydowanie wzięło górę nad lojalnością.
Możecie powiedzieć, że były to lata ciemnoty i zacofania, i że od tamtych czasów 
przebyliśmy długą drogę. Wiedzy przybywało w postępie geometrycznym, teraz zaś 
mamy innych bogów- na przykład telewizję albo gwiazdy piłkarskie. Jeżeli tak 
właśnie uważasz, drogi czytelniku, to muszę sprowadzić cię na ziemię: koci 
spisek nie tylko przetrwał próbę czasu, ale znacz-
84
nie się rozwinął, a jego futrzaste macki sięgają wszędzie, gdziekolwiek spojrzeć.
Weźmy na przykład sztukę. Istnieją kocie portrety, niezliczone tomy prozy i 
poezji poświęconej kotom, stelaże pełne upiornych pocztówek z lekceważąco 
uśmiechniętymi koteczka-mi ciągną się w nieskończoność. Obiło mi się o uszy, że 
nawet napisano musical o kotach. Chętnie bym go obejrzał - głównie dlatego, iż 
widok mężczyzn i kobiet uganiających się po scenie z przyprawionymi ogonami i 
wąsami przemawia do mego umiłowania absurdu. Podejrzewam, że w Egipcie spektakl 
idzie przy pełnej widowni.
Wszystko to (mogłoby być znacznie więcej, ale nie chcę się nadmiernie rozwodzić) 
ma służyć wyjaśnieniu mojego stosunku do kotów. Nie jestem ich wielbicielem. 
Proszę bardzo, możecie nazwać to zgorzknieniem albo winić wspomnienia o 
straszliwej Hepzibah, ale zawsze kiedy myślę o tych obżartuchach, które 
bezkarnie przechadzają się po meblach, wskakują na stoły i zżerają z talerzy 
resztki potrawki z kurczaka, krew burzy się we mnie i nachodzą mnie poważne 
wątpliwości co do ludzkiego rozsądku.
Z przyjemnością mogę stwierdzić, iż w naszym domu panują cywilizowane obyczaje, 
dzięki czemu prawie nie mam styczności z kotami - chyba że przypadkowo zauważę 
jakiegoś na skraju lasu, chyłkiem podążającego dokądś w jemu tylko wiadomej 
sprawie. Z pewnością nie spodziewam się spotkać kota na terenie posiadłości, a 
już tym bardziej w garażu. Jednak nie tak dawno temu, w drodze na poranne 
ćwiczenia refleksu (wykorzystuję do tego celu miejscową społeczność jaszczurek), 
mijając niespiesznym krokiem uchylone drzwi garażu, nagle stanąłem jak wryty, 
ponieważ mój nos wyczuł silny, charakterystyczny zapach kota.
Istnieje powszechne, choć całkowicie błędne przeświadczenie (bezwstydnie 
podtrzymywane ostentacyjnymi pokazami mycia się, wylizywania i czyszczenia uszu 
łapami), że kot należy do najczystszych stworzeń na świecie, nie rozsiewa 
żadnego zapachu i dba o to, by nie zaśmiecać świata swymi produktami przemiany 
materii. To wierutne brednie. Wsadźcie dorosłego
85
kocura do niewielkiego pomieszczenia - choćby takiego jak nasz garaż - i 
wejdźcie tam po jakimś czasie. Gwarantuję, że odruchowo wstrzymacie oddech.
Wsunąłem głowę do wnętrza i rozejrzałem się dokoła. Żeby ułatwić pracę waszej 
wyobraźni, powiem wam, że nasz garaż nie miałby najmniejszych szans w konkursie 
na najbardziej estetycznie i schludnie urządzone pomieszczenie. Pośrodku stoi 
samochód, dokoła zaś walają się worki ze sztucznym nawozem, węże ogrodnicze, 
kosiarka, czy kilka krzeseł ogrodowych, pojemniki ze środkami ochrony roślin, 
stare doniczki oraz mnóstwo innych rzeczy, od puszek z farbą poczynając, na pile 
łańcuchowej kończąc. Niektóre z nich stoją na półkach. Choć wśród licznych 
uzdolnień kierownictwa nie ma choćby najmniejszego talentu do kradzieży, to 
jednak widok tych zgromadzonych w nieładzie rzeczy nasuwa podejrzenie, iż pod 
osłoną nocy zostały cichcem wywiezione ze sklepu ogrodniczego i wrzucone do 
garażu w takiej kolejności, w jakiej wyładowano je z ciężarówki. Właśnie tam, 
wśród tego rumowiska, ukrywał się intruz.
Wkroczyłem do środka niczym uosobienie zagłady i groźnie potoczyłem wzrokiem. 
Nic, żadnego poruszenia. Najprawdopodobniej rozpłaszczył się na ścianie, 
sparaliżowany przerażeniem, albo może wpełzł pod którąś z doniczek i tam skonał 
na atak serca - w każdym razie nigdzie go nie było widać. Dość często chowają 
się pod samochodami, w związku z czym paradują później z umorusanymi smarem 
grzbietami, ale ten ukrył się jeszcze solidniej.
Mój nos podpowiadał mi jednak, że kot wciąż tam jest, więc powoli ruszyłem w 
kierunku półek na tylnej ścianie garażu, węsząc intensywnie, ze wszystkimi 
zmysłami qui vive, w każdej chwili gotów do zadania śmiertelnego ciosu. Zaraz 
potem go zobaczyłem - a raczej, ściśle rzecz biorąc, jego fragment.
Na najwyższej półce piętrzył się stos płytkich drewnianych skrzyneczek na 
nasiona; tej na samym wierzchu wyrósł ogon -gruby i rudy, podobny do szczotek, 
którymi ludzie przepychają zatkane rury, i równie mało estetyczny (przynajmniej 
moim zdaniem). Zwisał sobie jakby nigdy nic. Aha, pomyślałem. Gdzie ogon, tam i 
kot.
86
Skrzynce wyrósł ogon.
Zamierzałem znienacka zatopić zęby w ogonie by się prze" konać, czy rudy intruz 
zdoła pobić rekorc) świata w opuszcz^n^u garażu lotem koszącym; niestety, nawet 
kie(ty wspiąłem si^ na tylne łapy i wyciągnąłem jak struna, ko^uszek ogona 
znajdo" wał się poza moim zasięgiem. Zdecydowany mimo wszystko ™?" korzystać 
element zaskoczenia, przechadzałem się nerwt?wo' rozmyślając nad taktyką, kiedy 
nagle PQczu}em, że jestem ob" serwowany. Ten dodatkowy zmysł wykszt^cjł (ni się 
w dawi*ycn latach, kiedy prowadziłem ryzykowne życje ^ musiałem cz?st0 unikać 
latających mioteł. Do tej pory ni§dy ??? nie Zawió«dł-
Podniósłszy wzrok, ujrzałem widok, 0(j którego mogłorjy zsiąść się mleko: ze 
skrzynki wyłoniła sk g}ovva koteczka w/'e^" kości małego melona, ozdobiona dwo^a 
wymacerowan^"1' uszami oraz ślepiami barwy zeschniętych króliczych bobl<^()w-Nie 
jestem sadystą, powiem więc tylko 1???) ze odpadłby ?» w przedwstępnych 
eliminacjach do kon)<ursU piękności ? na tym poprzestanę. Przez kilka sekund w 
?????2^??? ??????1?^?? się wzrokiem, aż wreszcie uznałem za stoSown(e pokazać 
mu*' ze nie mam najmniejszego zamiaru tolerovva^ ^ikich lokatorów-Wspiąłem się 
na tylne łapy i zaprezentcwaje m pełnię sw</>ich możliwości: warczałem, 
szczekałem, toc^yłen;i pianę z py^a, dyszałem żądzą krwi. Nie ma mowy, żeWście 
potrafili s(P^ie
87
wyobrazić grozę tego spektaklu - chyba że choć raz w życiu uczestniczyliście w 
wieczorze literackim, na którym bez ograniczeń serwuje się napoje alkoholowe. A 
wiecie, co on na to? Ziewnął, przymknął ślepia i jakby nigdy nic zaczął się 
szykować do snu!
Zacząłem z wolna chrypnąć, a co gorsza, nie bardzo wiedziałem, co robić dalej, 
kiedy nagły podmuch wiatru zatrzasnął drzwi z donośnym hukiem. Na kocura 
podziałało to jak wystrzał armatni: w mgnieniu oka opuścił legowisko i w pozycji 
na baczność zajął miejsce za kosiarką.
Na ziemi (jeśli to możliwe) prezentował się jeszcze gorzej niż na najwyższej 
półce, przypuszczalnie za sprawą idiotycznej pozy, którą przyjął: wyprężony ogon 
wycelowany w niebo, wygięty grzbiet, najeżone futro, jakby przed chwilą napił 
się mleka pod wysokim napięciem, zmasakrowane uszy przyciśnięte do porastającej 
łeb, nadjedzonej przez mole sierści. Pamiętam, że przemknęła mi przez głowę myśl, 
iż raczej nie powinien starać się o rolę w tym musicalu o kotach, a zaraz potem 
wydarzenia potoczyły się w błyskawicznym tempie.
Po kilkusekundowym sparingu - ja wykonywałem przemyślne uniki, on bezskutecznie 
usiłował dosięgnąć mnie łapą - zorientował się, iż nie ma ze mną najmniejszych 
szans, i rzucił się do ucieczki. Przegalopowaliśmy przez puszki z farbą i puste 
butelki, rozrzucając je we wszystkie strony, i znaleźliśmy się przy drzwiach - 
jak już wspomniałem wcześniej, zatrzaśniętych przez wiatr. Miałem go tam, gdzie 
chciałem go mieć. Przerwa na odpoczynek przed drugą rundą.
Właśnie wtedy odebrałem kolejną lekcję praktycznej życiowej mądrości, którą 
teraz podzielę się z wami na wypadek, gdybyście mieli jej kiedykolwiek 
potrzebować: nigdy nie należy ufać przeciwnikowi zapędzonemu w kozi róg. Jak 
dobrze wiecie, zasada ta dotyczy także szczurów oraz wysokich urzędników 
państwowych przyłapanych z ręką w cudzej kieszeni albo w innej kompromitującej 
sytuacji. Atakują wtedy na oślep, nie bacząc na konsekwencje ani na ewentualne 
szkody, których mogą doznać postronni świadkowie. Tak właśnie miały się sprawy w 
tym przypadku.
88
Miałem przeciwnika w narożniku, jeśli tak można powiedzieć, czyli 
rozpłaszczonego na drzwiach garażu, bez żadnych szans na ucieczkę. Gdyby się 
wtedy poddał, przetrzepałbym mu pobieżnie skórę i pozwolił odejść, on jednak 
rzucił się na mnie jak opętany i ze zdumiewającą siłą trafił prosto w nos - 
dodam, że miał wysunięte pazury. Moja reakcja była chyba czysto instynktowna, 
dałem bowiem gigantycznego susa wstecz i w górę, lądując na masce samochodu. 
Powiadacie, że zachowałem się niezbyt elegancko? Dobrze wam mówić; to nie był 
wasz nos.
Niemal w tej samej chwili kierownictwo, zaintrygowane odgłosami naszej pogawędki, 
otworzyło drzwi, ratując w ten sposób życie kotu. Wyprysnął z garażu jak pchła 
na wrotkach, a ja za nim, w umiarkowanie zajadłym pościgu. Parę sekund później 
schronił się na rosnącej nieopodal wierzbie, ja zaś zająłem pozycję pod drzewem, 
warcząc, prychając i poszczekując z zapałem, jakbym się palił do akcji, choć tak 
naprawdę nie miałem nic przeciwko temu, żeby incydent na tym się zakończył. 
Niestety, tak się nie stało.
Jedną z wad życia na wsi jest to, że praktycznie zawsze jest się w zasięgu 
wzroku sąsiadów, którzy nigdy nie omieszkają przerwać wykonywanej właśnie 
czynności, by przyjrzeć się, co TY akurat robisz. W chwili, kiedy wspiąłem się 
na tylne łapy, udając z powodzeniem, że zamierzam wdrapać się na drzewo, z 
winnicy za domem dobiegło donośne wołanie:
-Attentionl To kot madame Noiret! Jest stary i delikatny! Proszę natychmiast 
powstrzymać psa!
Spojrzawszy w tamtym kierunku, ujrzeliśmy - kierownictwo, kot i ja - odzianą 
byle jak postać siedzącą na ciągniku i energicznie wymachującą ramionami, co 
Francuzi często czynią w sytuacjach kryzysowych. Szczeknąłem, kot zasyczał i 
wspiął się jeszcze wyżej, druga połowa chwycił mnie od tyłu, nerwus natomiast 
zsiadł z ciągnika i pomaszerował w naszą stronę.
Okazał się wielkim zwolennikiem ściskania rąk, dzięki czemu zdołałem się uwolnić 
z objęć drugiej połowy i oddalić na bezpieczną odległość. Nie przyjąłem 
propozycji kierownictwa, żeby wrócić do domu; usiadłem i cierpliwie czekałem, aż 
kot, który tymczasem dotarł na sam wierzchołek drzewa i uczepił
89
się cienkiej gałęzi kołysanej podmuchami wiatru, ulegnie magicznej sile 
grawitacji. Z przyjemnością wyobrażałem sobie, jak gałąź łamie się z trzaskiem 
(wierzba nie jest przecież bardzo wytrzymała) i rudy pocisk spada na ziemię. 
Taki koniec spotyka wszystkich intruzów.
Pod drzewem panika i konsternacja: trzeba ratować kota, trzeba zawiadomić madame 
Noiret, crise dramatiąue, co począć? Ja doskonale wiedziałem, co począć - unikać 
pojmania i cierpliwie czekać, aż rudzielec spadnie z grzędy. Szanse na to rosły 
błyskawicznie, wiatr bowiem coraz bardziej przybierał na sile. Wreszcie nadarzy 
się okazja, by stwierdzić na własne oczy, czy to prawda, że kot zawsze spada na 
cztery łapy.
Druga połowa wymamrotał coś o ważnym spotkaniu i zaczął wycofywać się chyłkiem, 
ale traktorzysta miał zupełnie inne plany na najbliższą przyszłość.
-Przynieście drabinę i zajmijcie się kotem, a ja w tym czasie sprowadzę madame 
Noiret. Allez! Zjawimy się najprędzej, jak to będzie możliwe.
Po czym odmaszerował wypełnić misję miłosierdzia.
Powłócząc nogami, druga połowa skierował się do garażu, przyniósł stamtąd 
rozsuwaną drabinę i, chyba po raz pierwszy w życiu, ustawił ją, nie przycinając 
sobie żadnego palca. Przez cały czas klął pod nosem, Madame zaś mitygowała go, 
przypominając, żeby był ostrożny i żeby nie używał takich wyrazów w obecności 
kota. W chwili kiedy zaczął się wspinać po szczeblach, wierzchołek drzewa 
przechyli! się w bardzo obiecujący sposób. Rudzielec wisiał na najwyższej gałęzi, 
uczepiony pazurami, i syczał wściekle.
Ze swojego miejsca mogłem wygodnie śledzić dalszy rozwój wypadków. Druga połowa, 
wydając kojące dźwięki, wyciągnął do kocura pomocną dłoń, którą ten bezzwłocznie 
zaatakował kłami i pazurami. Zawsze uważałem, że koty to niewdzięczne prostaki; 
druga połowa nabrał chyba podobnego przekonania, wyrzucił bowiem z siebie parę 
ciężkich słów i, z głębokimi zadrapaniami ciągnącymi się od czubków palców po 
łokieć, zszedł na ziemię dokładnie w tej samej chwili, kiedy na scenę wkroczyła 
madame Noiret ze swym giermkiem.
90
Znajdowała się w łatwym do przewidzenia stanie: załamywała ręce, łkała, 
szlochała, zaklinała swego najukochańszego skarbeczka, żeby się nie denerwował, 
maman już tu jest, obiecywała mu podwójną porcję cielęcej wątróbki na obiad, 
jeśli zechce zleźć z drzewa, i tak dalej. Do skarbeczka jednak nic nie docierało, 
a kiedy zgromadzeni pod drzewem zapoznali się z rozmiarami obrażeń odniesionych 
przez drugą połowę kierownictwa, szeregi ochotników chętnych do podjęcia 
bezpośredniej akcji ratunkowej gwałtownie stopniały.
Gdyby to ode mnie zależało, zostawiłbym go tam, w górze, aż do jesieni, kiedy i 
tak spadłby razem z liśćmi, ale madame Noiret rozpaczała coraz gwałtowniej.
- To wszystko pańska wina! - zaatakowała drugą połowę kierownictwa. - To pański 
pies sterroryzował mojego biednego Zouzou! I co pan zamierza teraz zrobić?
-Madame, pani kot zakradł się do naszego garażu - odparł zadziwiająco przytomnie, 
biorąc pod uwagę, że z pewnością znajdował się jeszcze w szoku pourazowym. - 
Moja drabina jest do pani dyspozycji. Idę teraz założyć sobie opatrunek, a potem 
zapewne napiję się czegoś, żeby wrócić do równowagi. Życzę miłego dnia.
Niestety, nic to nie dało. Madame Noiret nadęła się jak rozwścieczony balon i 
zażądała dostępu do telefonu. W obliczu tak nieludzkiego zachowania, oświadczyła, 
czuje się zmuszona zwrócić o pomoc do najwyższych władz. Najwyraźniej Anglicy 
nie mają ani odrobiny współczucia dla bezradnych zwierząt, ale Francuzi, jako 
ludzie cywilizowani, zachowują się zupełnie inaczej. Wezwiemy pompiers i dzielni 
strażacy z pewnością wybawią Zouzou z opresji.
Ponieważ naczelną zasadą życiową kierownictwa jest „wszystko za święty spokój", 
cała gromadka udała się do domu, by wezwać pomoc i aż do jej nadejścia mierzyć 
się nieżyczliwymi spojrzeniami. Zaczęło mi się trochę nudzić, więc dla rozrywki 
przyłączyłem się do labradorzycy, która nieopodal kopała dziury w ziemi. Nie 
mogłem się doczekać, kiedy nadjadą chłopcy w granatowych mundurach, z drabiną i 
- taką miałem nadzieję - hydraulicznymi nożycami do usuwania kotów z wierzchoł-
91
ków drzew. Francuska straż pożarna jest bardzo nowocześnie wyposażona; kopiąc z 
zapałem doły rozkoszowałem się wizją Zouzou zdejmowanego z drzewa za pomocą 
gigantycznych stalowych szczęk.
Jednak, jak się wkrótce okazało, finał całego zamieszania był zupełnie inny. 
Pompiers zjawili się bardzo szybko i wszyscy wyszliśmy ich powitać; na przedzie 
kroczyła madame Noiret, wydając okrzyki ulgi, błogosławiąc każdego, kto miał na 
sobie jakikolwiek mundur i z oburzeniem wskazując palcem na drugą połowę 
kierownictwa. Był z niej swarliwy, nadęty stary ka-peć i w pełni zasłużyła sobie 
na to, co ją zaraz potem spotkało.
Dowodzący oddziałem kapitan przerwał jej w pół słowa i zapytał, gdzie znajduje 
się zagrożony kot.
-Chodźcie za mną, tylko prędko - zarządziła madame Noiret. - Weźcie potrzebny 
sprzęt. Vite! Nie ma chwili do stracenia.
Procesja udała się pod drzewo, gdzie madame Noiret zaczęła nawoływać kota w ten 
okropny, wywołujący mdłości sposób, w jaki właściciele zazwyczaj wołają te 
odrażające stworzenia. Potem zapadła cisza, której nie da się opisać inaczej niż 
jako brzemienną i zaambarasowaną. Na drzewie nikogo nie było.
Na drzewie nikogo nie było.
92
Zouzou wykorzystał resztki zdrowego rozsądku i opuścił kryjówkę, kiedy my 
byliśmy zajęci innymi sprawami.
Najlepsze miało jednak dopiero nastąpić: otóż okazało się, ze madame Noiret musi 
ponieść koszty nieuzasadnionego wezwania straży pożarnej. Choć zażarcie 
protestowała i kłóciła się jak szalona (oni wszyscy tak się zachowują, kiedy w 
grę wchodzi zawartość ich portfeli), nic jednak nie osiągnęła i musiała przyjąć 
wystawiony przez kapitana rachunek-
Druga połowa kierownictwa, mimo odniesionych ran, do końca dnia tryskał 
doskonałym humorem.
Degustacja
Jeżeli, tak jak ja, dysponujecie logicznym umysłem, lubicie sobie pobłażać, za 
to nie macie ani odrobiny sumienia, to pewien aspekt ludzkiego zachowania może 
wystawić waszą cierpliwość na ciężką próbę. Chodzi o umiarkowanie - słowo to 
zawsze wypowiada się nabożnym, świętoszkowatym tonem - czyli, ujrt111-jąc rzecz 
najkrócej jak można, o dietę, abstynencję i powściągliwość, nie za dużo tego, 
nie za wiele tamtego, regulafne lewatywy, lodowate kąpiele przed śniadaniem oraz 
1???*?? umoralniających traktatów. Jeśli macie znajomych w Kalifornii, bez 
wątpienia zetknęliście się z tym zjawiskiem. Osobiście jestem gorącym wyznawcą 
filozofii „żyj i pozwól żyć innyi*1"' naturalnie pod warunkiem, że NAPRAWDĘ nikt 
nikomu się ??? narzuca. Proszę bardzo: jeśli koniecznie chcecie, możecie kr°~ 
czyć drogą umartwień i wyrzeczeń, ale błagam, oszczędźcie «ni szczegółów.
Niestety, obłudy nie da się do końca uniknąć, a trudne d° wytłumaczenia 
dobrowolne unikanie przyjemności najlepieJ daje się zaobserwować na przykładzie 
picia. Ludzie lubią pić-Pojąłem to wkrótce po tym, jak zamieszkałem w domu raz^m 
z co najmniej tysiącem butelek (w większości pustych). Rzad^0 jednak się zdarza, 
aby mogli spontanicznie i bez żadnych ograniczeń oddawać się tej czynności, a to 
ze względu na istnierłie zegarków. Co robi człowiek, któremu zaproponowano drink 
a? Spogląda na zegarek, zupełnie jakby pora dnia miała jakik^1"
95
wiek związek z odczuwanym przez niego pragnieniem. Nawet sobie nie wyobrażacie, 
jak często to obserwowałem. Co prawda, niemal zawsze przyjmuje poczęstunek, 
zazwyczaj jednak okrutnie się przedtem certuje, jego opór zaś ostatecznie 
przełamuje dopiero przypomnienie o istnieniu stref czasowych; można uznać za 
pewnik, że, bez względu na to, która godzina iest tam gdzie akurat się 
znajdujemy, gdzieś na świecie ktoś właśnie sączy drinka. Dopiero ta świadomość 
pozwala pokonać zahamowania.
Nie potrzebuję żadnej „okazji", żeby się schlać i zrobić z siebie zwierzę.
Istnieje również coś takiego jak „okazje", choć doprawdy nie mam pojęcia, po co 
ludzie zadają sobie tyle trudu. Ja nie potrzebuję żadnej okazji, żeby się schlać 
i zrobić z siebie zwierzę, oni natomiast chwytają się każdej słomki. Urodziny, 
wesela i pogrzeby, Nowy Rok, wyjazd teściowej, rocznica śmierci
96
ulubionego konia Napoleona - lista jest długa i wymyślna, a zdarzało się, że 
widywałem niezłe pijaństwa dla uczczenia pierwszego wiosennego kukania kukułki. 
Z mojego doświadczenia wynika jednak, iż najbardziej przejrzystą ze wszystkich 
okazji jest degustacja wina, czyli, jeśli chcecie znać moje zdanie, pijaństwo do 
upadłego, dla pozoru przystrojone w zwiewną szatę tradycji. Sami zresztą oceńcie.
Mistrzem ceremonii był nieduży osobnik na krzywych nogach, z kieszeniami pełnymi 
korkociągów, zwany przez wielbicieli Gastonem Nochalem. Dostarcza wielu 
okolicznym mieszkańcom wino, które, wedle jego zapewnień, pochodzi z rodzinnego 
majątku i jest dostępne tylko dla uprzywilejowanej garstki. Tutejszy ludek 
chętnie wierzy we wszystko, co mu pochlebia, dodatkowym atutem Gastona jest zaś 
to, że przywozi ze sobą próbki trunku, oszczędzając w ten sposób swoim klientom 
niepewnych powrotów z degustacji w winnicach.
Nie mam pojęcia, jak to osiągnął (podejrzewam przekupstwo), ale któregoś 
pięknego dnia namówił kierownictwo, by otworzyło na oścież podwoje naszego 
statecznego domu i urządziło degustation extraordinaire. Zaproszono przyjaciół: 
początek w samo południe, nie zapomnijcie książeczek czekowych. Cały pomysł 
sprowadza się do tego, żeby zamącić klienteli w głowach i wprawić ją w nastrój 
do składania przesadnych zamówień.
Gaston przyjechał wcześnie, żeby przygotować się do imprezy. Jak już wspomniałem, 
jest nieduży - może z wyjątkiem nosa naprawdę imponujących rozmiarów - więc 
kiedy ustawiał na stole swoje skarby, wyglądał jak podekscytowany dżokej 
uwijający się wokół wierzchowca. Rzędy butelek, specjalne kieliszki, niewielkie 
spluwaczki, serwetki dla tych, którzy się ślinią... Na koniec wydobył 
ceremonialny korkociąg i, gaworząc niczym dziecko, zaczął otwierać butelki. 
Każda, jego zdaniem, zasługiwała na miano małego cudu, każdy korek zaś na to, by 
pobiec do kuchni i pomachać nim przed nosem Madame, zajętej szykowaniem 
przekąsek. Doszło do tego, że nawet druga połowa kierownictwa przerwał ostrzenie 
ołówków
7. Psi żywot
97
w
i zszedł na dół, by pomóc przy przygotowaniach, więc niebawem jadalnia wyglądała 
niczym bufet podczas jakiegoś wiejskiego święta. 
?'
Podejrzewam, iż pragnienie wymusza punktualność, o dwunastej bowiem byli już 
obecni wszyscy miłośnicy winnej latorośli w większości dobrzy znajoH* Eloise z 
nieodłącznym blokiem rysunkowym pod pachą; kobieta, która mieszka w głębi doliny 
i hoduje ślimaki, z mężem-pijakiem, któremu się ubzdurało, żeby zostać pisarzem; 
Angus, uciekinier ze Szkocji; Tules i Jim z miasteczka; oraz zaproszony ekspert 
Charles, angielski dżentelmen parający się handlem winem, razem ze swoją 
kwitnącą od grogu cerą. Krótko mówiąc, pstrokata zbieranina miejscowych i 
przyjezdnych wyrzutków, przebierających niecierpliwie nogami w oczekiwaniu na 
pierwszy tego
dnia kieliszek.
Na zewnątrz było bardzo gorąco, postanowiłem więc zostać cieniu pod stołem i 
liczyć na to, co spadnie na podłogę. Madame przeszła samą siebie: wśród 
przygotowanych przez mą smakołyków były pasztety, salami, szynka, rozmaite 
ciasta oraz sery. Z wcześniejszych doświadczeń wiedziałem, że wino osłabia 
władzę w rękach, palce tracą sprawność i ci, którzy skromnie czekają na podłodze, 
prędzej czy później mogą liczyć na obfitość latających nisko przysmaków. 
Niestety, w życiu nie ma nic za darmo - w tym przypadku byłem zmuszony 
wysłuchiwać piramidalnych bzdur, niemal równie porażających jak te, którymi 
raczyła mnie telewizja (kiedy jeszcze usiłowałem ją oglądać).
Zaczęło się niewinnie, bo od przemowy Gastona na temat zasad degustacji wina, 
konieczności ścisłego trzymania się procedury w celu właściwego przygotowania 
podniebienia do odbioru smakowych niuansów, kluczowej roli powonienia oraz 
jeszcze paru głupot. Potem zapadła krótkotrwała cisza (przypuszczalnie miało to 
być skupienie przed właściwą degusta-tion), a następnie... następnie rozpoczął 
się festiwal efektów dźwiękowych. Przyznam, iż poderwałem się do pozycji 
siedzącej, przekonany, że szwankująca od jakiegoś czasu kanalizacja ostatecznie 
odmówiła posłuszeństwa.
98
-
Siorbanie. Chóralne siorbanie. Bulgotanie. Zasysanie. A p0_ tem plucie. Niektóre 
dzieci są odsyłane do łóżek za ???????? mniejsze przewinienia przy stole, oni 
jednak sprawiali wra?e_ nie ogromnie zadowolonych z siebie, tym bardziej że mały 
Ga-ston gratulował im czegoś, co nazwał „profesjonalną techniką". Założę się, iż 
gratulowałby im również wtedy, gdyby ?? jego wino na golasa przez słomki, pod 
warunkiem że potem wszyscy złożyliby solidne zamówienia. Moim skromnym zćla. 
niem nie należy przykładać nadmiernie dużej wagi do komple. mentów padających z 
ust człowieka, który chce, byśmy coś od niego kupili.
Odgłosy siorbania i zasysania powtarzały się z coraz większą częstotliwością, 
ucichły natomiast zupełnie dźwięki towarzyszące wypluwaniu trunku. Nieco później, 
po seansie wyjątkowo in. tensywnego bulgotania i gulgotania, wysłuchaliśmy 
światłych uwag Charlesa, dżentelmena od handlu winem:
-Jeżyny, trufle, korzenie, odrobina piżma... Bez wątpienia interesujący bukiet, 
ale... - na chwilę przerwały mu huczce oklaski, co świadczyło o tym, że mają już 
nieźle w. czubie - ale czy to wino, będąc tak młode, nie jest równocześnie 
nadmienię dojrzałe?
-Mais non - zapiszczał Gaston, prostując się na całą, niezbyt imponującą 
wysokość. - Ono po prostu błyskawicznie dojrzewa! Ma ciało, nogi, ramiona, moc, 
silną osobowość. Ma także ambicję.
Ponownie napełniono kieliszki, do dyskusji zaś włączyli się pozostali koneserzy.
Zanosiło się na interesującą awanturę, jako że francuski kontyngent zwarł szyki 
i natarł na angielskiego milorda, który z kolei zaczął zadzierać nosa i 
wychwalać zalety bordeaux, co, ma się rozumieć, zostało natychmiast wykorzystane 
przez naszych, Jules i Jim bowiem zapytali go z przekąsem, jak udały się 
tegoroczne zbiory w Wimbledonie. Dyskusja obiecująco obniżała loty, gdy nagle 
Eloise otrząsnęła się z transu i odezwała w te słowa:
-Duszą tego wina jest palona umbra. Widzę to. PozostawiJa po sobie aurę. Artyści 
wyczuwają takie rzeczy.
99
Zwracam wam uwagę, iż słowa te padły z ust osoby, która, kąd sięgnąć pamięcią, 
nie miała pędzla w ręce. W mniej egzaltowanym towarzystwie taka uwaga, rzecz ja-
i stanowiłaby dowód silnego zatrucia alkoholem i spowodo-łaby natychmiastowe 
odesłanie Eloise do zaciemnionego po-ju w towarzystwie soli trzeźwiących i 
szklanki wody. Jednak -omadzeni w naszej jadalni mędrcy potraktowali tę wypo-
edź jak najbardziej serio i moje nadzieje na wybuch poważ-:go międzynarodowego 
konfliktu spełzły na niczym, rozpoczę-się bowiem poważna dyskusja na temat aury 
win. I co wy na
, pytam? Chociaż pilnie studiuję ludzkie obyczaje, nie jestem w sta-e w 
nieskończoność wysłuchiwać wygłaszanych pretensjo-dnym tonem bzdur, a poza tym 
była to pora mego popołu-liowego spaceru. Zazwyczaj odbywam go w towarzystwie 
erownictwa, oboje jednak ze szklistym wzrokiem i niepewny-i uśmiechami na 
twarzach tkwili nieruchomo na krzesłach, ijprawdopodobniej sparaliżowani 
wygłaszanymi przez gości
100
głupotami, postanowiłem więc wymknąć się cichaczem bez nich. Niech sobie radzą 
sami.
Prawdę mówiąc, perspektywa samotnej wyprawy nawet mi się uśmiechała, od 
dłuższego już bowiem czasu planowałem odwiedzić sąsiednią farmę, na której 
pojawił się nowy pies, a właściwie suka. Dostrzegłem ją któregoś dnia ze skraju 
lasu: nadzwyczaj ponętna istotka, nieduża, ale doskonale zbudowana. Wpadłbym od 
razu, żeby złożyć wyrazy uszanowania, gdyby nie to, że kierownictwo odciągnęło 
mnie siłą do domu. Tak więc pozostawiłem tęgie umysły pogrążone w głębokiej 
dyspucie i chyłkiem opuściłem dom. Schadzka wśród winnej latorośli powinna być 
najlepszym lekarstwem na intelektualny przesyt spowodowany degustacją wina.
W tych sprawach pośpiech jest wysoce niewskazany. Możecie uważać, że mam 
staroświeckie poglądy, nie lubię jednak zjawiać się na schadzce, sapiąc jak 
miech kowalski i z wywieszonym ozorem. Nie należy okazywać nadmiernego zapału. 
Poza tym, nigdy nie pędzę przez las, choćby z tego względu, że mógłbym przeoczyć 
coś interesującego. Wolę sunąć z wolna, bezszelestnie jak duch, z wyostrzonymi 
zmysłami - władca dziczy, postrach wszystkich małych, piszczących stworzeń.
Las zmienia się bezustannie, może nie dla ludzkiego oka, ale z pewnością dla 
wyczulonego nosa. Można wywęszyć, którędy gnały psy myśliwskie, w którym miejscu 
dzik przeskoczył przez ścieżkę, czy gdzieś w pobliżu kręciły się króliki, a 
jeśli tak, to ile ich było, gdzie przechadzali się ludzie. Nad tym wszystkim zaś 
dominuje sucha, ostra woń sosnowych igieł i ziół, zmieszana (przy sprzyjających 
okolicznościach) z apetycznym zapachem nadpleśniałej kanapki z szynką porzuconej 
przez jakiegoś turystę. Tak, natura nie szczędzi nam niespodzianek.
Podążałem do celu szerokim łukiem wśród drzew, często zbaczając z trasy, by 
zbadać intrygujące odgłosy i zapachy, aż wreszcie dotarłem na zbocze wzniesienia 
bezpośrednio za sąsiednią farmą, spojrzałem w dół i ujrzałem moją księżniczkę, 
uwiązaną w cieniu i cichutko pochrapującą - prawdziwe uosobienie niewinności. 
Już niedługo, maleńka, przemknęło mi
101
?
przez głowę, chwilowo jednak powściągnąłem swoje zapały -szczerze mówiąc, nie ze 
względu na wrodzoną galanterię ani romantyczne uczucia wypełniające mi serce, 
lecz po to, by się upewnić, że gdzieś w pobliżu nie czai się jakiś niebezpieczny 
dureń z dubeltówką w łapskach.
Wyczulony nos
Teren był czysty, więc zbliżyłem się bezszelestnie. Dokładniejsze oględziny 
wykazały, że jest jeszcze mniejsza, niż mi się wydawało, ale apetycznie 
zaokrąglona. Roztaczała wokół siebie świeży zapach młodości i miała uroczą 
bródkę. Obudziłem ją zalotnym szturchnięciem w zadek; zerwała się na równe łapy, 
zaskomlała, ugryzła mnie i pospiesznie zrejterowała za wielką donicę; jest to, 
jeśli nie wiecie, nadzwyczaj przychylna i zachęcająca reakcja. Zaiste, 
niezbadane są ścieżki miłości.
Potem zaczęliśmy flirtować - to znaczy, ja zacząłem, a ona po pewnym czasie 
zaczęła się pomału rozgrzewać, lecz tu pojawiła się przed nami poważna 
przeszkoda. Byłem mianowicie jakieś dwa razy większy od niej, więc bez pomocy 
osób trzecich nawet nie mogliśmy marzyć o tym, by sfinalizować nasze zapędy - 
je-
102
żeli się domyślacie, co chcę przez to powiedzieć. Pamiętajcie o tym, czytając 
opis wydarzeń, które rozegrały się później. Chęć była po obu stronach - na 
przeszkodzie stanęły problemy natury technicznej.
Nie poddaję się łatwo, więc kiedy zaczął zapadać zmierzch, ja wciąż usiłowałem 
znaleźć jakieś logiczne rozwiązanie, lecz właśnie wtedy sielanka dobiegła końca, 
i to w bardzo dramatycznych okolicznościach. Zapewne przypuszczacie, że 
nastąpiło trzęsienie ziemi? Nic z tych rzeczy. Byłem tak zaabsorbowany, iż nie 
zdawałem sobie sprawy, że nie jesteśmy już sami. Uświadomił mi to dopiero 
potężny kopniak w żebra i wściekły wrzask pani domu, która, zataczając się lekko, 
właśnie wróciła do domu z zebrania kółka gospodyń wiejskich i ujrzała coś, co 
jej zdegenerowany umysł zinterpretował jako flagrante delicto.
Nie było czasu do namysłu. Czym prędzej umknąłem na pagórek za zabudowaniami, 
ukryłem się za krzakiem i pogrążyłem w melancholijnych rozważaniach. Tak blisko, 
a zarazem tak daleko. Namiętni kochankowie rozdzieleni okrutnym kaprysem losu, 
niespełnione namiętności, a jakby tego było jeszcze mało, przybierające na sile 
uczucie pustki w żołądku, które uświadomiło mi, że nie jadłem obiadu. Zmierzch 
zamienił się w noc, więc ruszyłem w drogę powrotną do domu. W miarę jak się do 
niego zbliżałem, słodko-gorzkie wspomnienia ustępowały przepełnionemu nadzieją 
oczekiwaniu na to, co zastanę w kuchni. Nie lubię się długo zadręczać - w każdym 
razie, nie przy pustym żołądku.
Zazwyczaj po zmroku w lesie nie dzieje się zbyt wiele, toteż zdziwiłem się, 
ujrzawszy przed sobą na ścieżce i wśród drzew blask licznych latarek. 
Natychmiast się zatrzymałem -ostrożności nigdy za wiele, szczególnie jeśli nocą 
spotyka się obcych w lesie. Mogli to przecież być myśliwi, a ja nie miałem 
najmniejszej ochoty zostać omyłkowo wziętym za coś jadalnego. Od czasu do czasu 
podczas polowań zdarzają się przykre wypadki, myśliwi zaś z reguły najpierw 
strzelają, a potem przepraszają; parę dni wcześniej taka właśnie przykra 
przygoda spotkała kota madame Noiret. Nie przyjęła tego najle-
103
piej, ale tym razem przynajmniej nikt nie mógł mieć do mnie pretensji.
Zboczyłem ze ścieżki i podkradłem się na tyle blisko, że dostrzegłem dość liczną 
grupę ludzi wpadających co chwila na drzewa, potykających się o kamienie oraz 
siadających znienacka na ziemi, tak jak dzieje się wtedy, kiedy nogi nagle 
odmawiają posłuszeństwa. Jeden z nich wykrzyknął coś, klapnąwszy na jakiś 
wystający przedmiot. Głos wydał mi się znajomy; zbliżyłem się jeszcze bardziej, 
i rzeczywiście, okazało się, że to nie kto inny, jak Gaston Nochal otoczony 
gromadką koneserów. Najwidoczniej program imprezy przewidywał po zakończonej 
degustacji nocny bieg patrolowy z latarkami po lesie.
Pomyślałem sobie, że przyłączę się do nich na parę minut, podszedłem więc od 
tyłu do Gastona, który był zajęty masowaniem bolącego miejsca, i zaszczekałem 
uprzejmie.
Przyznam, iż nie spodziewałem się takiego powitania. Gaston natychmiast 
zapomniał o obrażeniach i zaczął wzywać pozostałych: na miły Bóg, to Zuch, 
znalazłem go, Madame będzie szczęśliwa, Bogu niech będą dzięki, i tak dalej. Po 
jakimś czasie, wśród ogólnego zamieszania wypełnionego poklepywaniem, głaskaniem 
i wydawaniem rozmaitych odgłosów ukontentowania, uświadomiłem sobie, że była to 
wyprawa ratunkowa zorganizowana w celu odszukania waszego uniżonego sługi. Co 
prawda, pętaliby się po tyra lesie do dzisiaj, gdybym ich w porę nie znalazł, 
ale mniejsza o to4 Przyznam, że ten dowód troski nawet mnie trochę wzruszył, 
^??? zebrałem ich wszystkich, upewniłem się, że nikogo nie brakuje, po czym 
odprowadziłem ich bezpiecznie do domu.
Madame istotnie ogromnie ucieszyła się na mój widok i, udzieliwszy mi bez 
większego przekonania nagany, zaserwowała wyjątkowo smaczną kolację, z dodatkową 
atrakcją w postaci kurczaka w białym winie, którego bardzo lubię. Jeśli jednak 
sądzicie, że był to koniec tego obfitującego w wydarzenia dnia, to jesteście w 
błędzie.
W tym miejscu znowu powraca wspomniana przeze mnie wcześniej kwestia 
wynajdywania pretekstów do picia. Mój bez-
?4
pieczny powrót po mrożących krew w żyłach przygodach został uznany za doskonałą 
okazję do kontynuowania przyJecia: koneserzy jak jeden mąż rzucili się do 
butelek i, niczyU1 wielbłądy po miesięcznym pobycie w sercu Sahary, stłoczyli si? 
wokół wymachującego korkociągiem Gastona. Ostatnią rzeczą, jaką usłyszałem, 
zanim zapadłem w drzemkę pod stołerfl> było to, że różowe wino nie znosi podróży, 
ale nie brałbym sobie tego zanadto do serca. Dobry rocznik zniesie wszystko.
Kurza akademia
Są w życiu takie magiczne chwile, kiedy słońce zawisa tuż nad wierzchołkami 
drzew, powietrze jest rześkie, a trawa lekko wilgotna, przyszłość wydaje się 
wspaniała, a teraźniejszość błoga. Po prostu chciałoby się hasać do upadłego. W 
takie poranki, kiedy krew pulsuje mi w żyłach, lubię wyruszyć na przechadzkę po 
winnicy w nadziei, że spotkam coś niedużego i mało ważnego, co mógłbym łatwo 
przestraszyć. Podobno takie zachowanie jest na porządku dziennym w korytarzach 
wielkich korporacji: tam na obchód wyrusza prezes zarządu, wypłasza z krzaków 
sekretarki i młodszych urzędników, i upaja się swoją siłą. Zasada jest taka sama, 
tyle że ja, zamiast ciemnych garniturów i spódnic, szukam sierści i pierza.
W winnicy było chłodno i wilgotno, doskonale dopasowane do mojego wzrostu 
zielone korytarze wspinały się na wzgórze i nikły za jego wierzchołkiem, w 
pobliżu nie widziałem ani jednego myśliwego. Jak już zapewne wiecie, nigdy nie 
miałem myśliwych w szczególnym poważaniu, przede wszystkim ze względu na to, że 
przez swoją niezdarność psują interes wszystkim dookoła. Samotny myśliwy 
skradający się na palcach przez pole czyni dość hałasu, żeby przepłoszyć 
wszystko, co żywe, w promieniu półtora kilometra. Doprawdy, nie mam pojęcia, w 
jaki sposób stworzenia, które zapadają w sen zimowy, wytrzymują do wiosny wśród 
tego bezustannego tupania i przeklinania. Być może nasi hibernujący przyjaciele 
z roku na rok coraz bardziej
107
tracą słuch? To wspaniałe, jak natura potrafi się dostosować do zmieniających 
się warunków.
W chwili, kiedy naszła mnie ta głęboka refleksja, na skraju winnicy dostrzegłem 
stadko kur i przystanąłem, by jeszcze nieco podumać o procesie ewolucji. Oto 
mamy ptaka całkowicie niezdolnego do lotu, który ma w życiu tylko dwa cele: 
gdakać i składać jaja. Dziwne, jeśli się nad tym zastanowić. Na takiej właśnie 
zdziwionej nucie przerwałem rozważania, w okamgnieniu przeistoczyłem się w 
krwiożerczego drapieżcę i bezszelestnie niczym duch ruszyłem w stronę niczego 
nie podejrzewających ofiar.
Było ich cztery albo pięć sztuk, grzebały nogami w ziemi i poruszały głowami w 
górę i w dół (trochę jak ludzie, których naszła ochota do tańca), kiedy 
znienacka wyskoczyłem z ukrycia i rzuciłem się na najstarszą, a więc 
potencjalnie najmniej sprawną fizycznie sztukę.
Poderwała się do ucieczki razem ze wszystkimi, wykazując zdumiewająco dobry 
refleks i doskonałe przyspieszenie. Czyniła przy tym tyle hałasu, jakbym już 
zacisnął zęby na jej niezbędnych do życia organach. Popędziliśmy przez winnicę w 
rekordowym tempie - sądzę, że świadomość, iż ma się do wyboru: albo biec jak 
najprędzej, albo zginąć z odgryzioną głową, w znaczący sposób dodaje wigoru. 
Krótko mówiąc, kury cwałowały jak konie pełnej krwi, więc kiedy wypadły 
spomiędzy krzewów winnej latorośli, przemknęły pod kamiennym łukiem i schroniły 
się na podwórzu mocno podupadłej farmy, dzieliło mnie od nich ładnych kilka 
metrów. Kura w zamkniętej, czy nawet ograniczonej przestrzeni, to kura, która ma 
poważne kłopoty; w związku z tym, ponieważ chyżość pościgu przestała odgrywać 
jakąkolwiek rolę, niespiesznym truchtem wkroczyłem na podwórze, by spokojnie 
dokonać wyboru głównego dania.
To chyba Wolter radził, żeby nigdy nie liczyć kur, i miał całkowitą rację. Kury 
owszem, były, ale nie same: obok stosu drewna stał jakiś typ spod ciemnej 
gwiazdy z piłą łańcuchową w rękach, szaleńczym błyskiem w oku, twarzą koloru 
buraka, w płóciennej czapce z daszkiem i buciorach z cholewami. Rozpoznałem w 
nim ten sam rodzaj człekokształtnej istoty, z którym
108
miałem okazję się zaznajomić we wczesnej młodości - chodzącą przestrogę przed 
skutkami kazirodztwa oraz nadmiernych ilości taniego czerwonego wina spożywanego 
do śniadania. Wciąż nie jestem w stanie zrozumieć, dlaczego władze pozwalają 
takim osobnikom przebywać na wolności.
Natychmiast przyjąłem nonszalancką postawę, jakbym właśnie zażywał niewinnej 
przechadzki i ani mi było w głowie molestowanie jego bezcennego drobiu, i 
skinąłem mu głową, on zaś zmierzył mnie nieprzyjaznym wzrokiem, po czym spojrzał 
na starą kokosz, która padła na ziemię w kącie podwórza i z wyraźnym trudem 
łapała powietrze. Cóż, kury z pewnością nie są stworzone do biegów sprinterskich 
na wydłużonym dystansie, dodatkowo zaś swoją rolę odegrały strach i 
podekscytowanie.
Natychmiast przyjąłem nonszalancką postawę
Niemal widziałem, jak obracają się tryby w jego głowie, kiedy tak stał i 
usiłował dodać dwa do dwóch. Wreszcie chyba dokonał tego niesłychanego wysiłku 
umysłowego i pojął, iż między moją obecnością na jego podwórzu a opłakanym 
stanem, w jakim znajduje się jedna z jego kur, może istnieć jakiś wątły związek 
przyczynowo-skutkowy, ponieważ odłożył piłę, chwycił natomiast leżące najbliżej 
polano. Zawsze w lot pojmuję wszelkie aluzje, więc niezwłocznie wykonałem w tył 
zwrot i żwawo
109
0053482353239048232353
oddaliłem się między krzewy winorośli. Kiedy po jakimś czasie zatrzymałem się i 
odwróciłem, zobaczyłem, że stoi u wejścia na podwórko z polanem w dłoni i 
odprowadza mnie wzrokiem. Sądząc po jego minie, nie żywił do mnie szczególnie 
przyjaznych uczuć. Zanotowałem sobie w pamięci, żeby w przyszłości trzymać się 
od niego z daleka.
Wyobrażacie sobie chyba mój niepokój, kiedy wieczorem tego samego dnia rozległo 
się donośne łomotanie do drzwi, po ich otwarciu zaś okazało się, iż w progu, z 
zachmurzoną twarzą, stoi nie kto inny, jak dumny obrońca kur we własnej osobie. 
Przyszedł zobaczyć się z kierownictwem, a sądząc po wstępnej wymianie zdań, nie 
była to czysto towarzyska wizyta.
Należy jednak uczciwie przyznać, iż kierownictwo zachowało się bardzo uprzejmie, 
zaprosiło go do środka, zaproponowało szklaneczkę czegoś mocniejszego oraz 
udawało, że nie widzi błota, słomy ani kurzych odchodów, które znaczyły jego 
drogę do salonu. Jeśli o mnie chodzi, to taktownie zniknąłem w kuchni i 
nastawiłem uszu.
Zaraz po wzajemnej prezentacji Roussel (tak właśnie się przedstawił) rozpoczął 
żałosną opowieść. Otóż nie dalej jak tego ranka stracił najbardziej produktywną 
kurę, którą na dodatek wyhodował od jajka do pełnej dojrzałości, w związku z 
czym ogromnie się do niej przywiązał, ptaka o niezwykłym charakterze i łagodnym 
usposobieniu, prawdziwą królową podwórka. Ów bezcenny egzemplarz wyciągnął nogi 
? powodu ataku serca. Roussel umilkł i przez kilka chwil chlipał do szklaneczki, 
abyśmy mogli w pełni docenić rozmiary jego tragedii.
Co prawda, kierownictwo wydawało uprzejmie współczujące dźwięki, było jednak dla 
mnie jasne, iż nie mają najmniejszego pojęcia, czemu zawdzięczają zaszczyt 
uczestniczenia w stypie. Ja, rzecz jasna, doskonale wiedziałem, co się święci.
Roussel dał się namówić na jeszcze jednego drinka, mężnie otarł łzy i przeszedł 
do rzeczy. Atak serca, który był bezpośrednią przyczyną zgodu jednego z 
najwspanialszych osiągnięć natury, został spowodowany przez morderczy wysiłek 
fizyczny związany z ucieczką przed bezlitosnym, okrutnym, krwiożer-
110
Bolesna strata
czym psem. Psem, który, tak się nieszczęśliwie składa, mieszka w tym domu. Beh 
oui. Właśnie tutaj.
Na wszelki wypadek wycofałem się w głąb kuchni. Kierownictwo - całkiem słusznie 
- zażądało od Roussela dowodów przestępstwa. Bądź co bądź, w dolinie mieszka 
kilkadziesiąt psów, z których zdecydowana większość ma za sobą bogatą przeszłość 
kryminalną. Skąd to niezachwiane przekonanie, że oskarżycielski palec jest 
wyciągnięty we właściwym kierunku?
-Ach! - odparł Roussel z gniewnie zmarszczonymi brwiami. - Widziałem tego psa na 
swoim podwórku. Mogę wam go dokładnie opisać.
Natychmiast to uczynił, a ja powiem wam, że bardzo bym nie chciał, żeby coś 
takiego zdarzyło mi się jeszcze choć raz w życiu: musiałem mianowicie słuchać 
jak uprzedzony, mściwy stary
111
kłamca oczernia moją osobę i pozwala sobie na krytyczne uwagi dotyczące mego 
wyglądu. Na dodatek bezwstydnie zmyślał -twierdził na przykład, że tamtego ranka 
miałem w pysku mnóstwo pierza. A może zjawiłem się z nożem, widelcem i serwetą 
zawiązaną wokół szyi? - pomyślałem z goryczą. Założę się, że gdyby przyszło mu 
to do głowy, nie zawahałby się dorzucić również tych szczegółów. Było to 
najprawdziwsze krzywoprzysięstwo, nie chciało więc pomieścić mi się w głowie, że 
może mu to ujść na sucho.
A jednak tak właśnie się stało. Kierownictwo słuchało jak zaczarowane, Madame od 
czasu do czasu wydawała ciche okrzyki przerażenia, druga połowa zaś podrywał się 
co kilka minut, by uzupełnić w szklaneczce łgarza poziom pocieszającego płynu. 
Nie mogłem na to patrzeć. Powinni byli z miejsca wyrzucić go z domu.
Tymczasem - wiem, że mi nie uwierzycie, ale to prawda -skończyło się na tym, że 
zapłacili mu za tę starą kurę (nie ulega dla mnie najmniejszej wątpliwości, iż 
od samego początku nie chodziło mu o nic więcej), kiedy zaś Roussel wreszcie 
wziął swoją płócienną czapkę i ruszył do wyjścia, traktowali go niemal jak 
starego przyjaciela. Na tym powinno się wszystko skończyć: łagodna bura dla 
piszącego te słowa i po sprawie. Tak się jednak nie stało.
Wzmocniony napitkiem oraz, ponad wszelką wątpliwość, podochocony zastrzykiem 
gotówki, zatrzymał się w drzwiach i powiedział coś, od czego krew stężała mi w 
żyłach:
-Wiecie co? Waszego psa można przyuczyć, żeby nie polował na kury. Znam dobry 
sposób, więc jeśli chcecie, chętnie się tego podejmę.
W życiu są takie chwile, kiedy doskonale zdajecie sobie sprawę, że zbliża się 
nieszczęście, a jednak nie jesteście w stanie uczynić nic, by go uniknąć. 
Próbowałem wszystkiego - przy-pochlebiałem się na wszelkie możliwe sposoby, 
symulowałem ostry atak kaszlu, utykałem żałośnie, trzęsłem się pod łóżkiem - 
niestety, bez rezultatu. Stary sadysta w sobie tylko wiadomy sposób zdołał 
wmówić kierownictwu, iż chętnie dołoży cegiełkę do wznoszonego z mozołem gmachu 
mego wykształcenia. Dla mnie jednak sprawa była jasna: finansowa gratyfikacja to 
było
112
dla niego za mało, pragnął jeszcze zemsty. Słyszałem, że podobnie dzieje się 
przy rozwodach.
Nazajutrz rano, kiedy zawleczono mnie przez pole do akademii Roussela i 
przekazano w ręce wykładowcy, niebo, stosownie do okoliczności, było zachmurzone 
i szare. Roussel polecił kierownictwu zgłosić się po mnie za godzinę, kiedy to, 
jak zapewnił, zastaną całkowicie odmienionego psa, wyzwolonego od niedobrych 
nałogów i traktującego kury jak powietrze. I wiecie co? Oni mu za to dziękowali. 
Niewiarygodne, prawda? Ogromnie sobie cenię kierownictwo, niemniej od czasu do 
czasu nachodzą mnie poważne wątpliwości co do tego, czy potrafią prawidłowo 
oceniać ludzi.
Roussel wprowadził mnie do szopy i zamknął drzwi. Od razu poczułem się jak w 
swoim pierwszym domu: takie samo klepisko, identyczny wystrój wnętrza. Było tam 
mroczno i ponuro, dokoła zaś walały się rodowe skarby: przerdzewiałe wiadra, 
zdezelowany rower, dziurawe worki, porozbijane beczki oraz mnóstwo 
prehistorycznych narzędzi, które zapewne Roussel zamierzał przekazać w spadku 
wdzięcznym wnukom. Rozglądając się ukradkiem w poszukiwaniu ewentualnej drogi 
ucieczki, nagle zdrętwiałem, sparaliżowany widokiem znanej mi doskonale kury. 
Prezentowała się znacznie gorzej niż poprzedniego dnia, leżała bowiem 
rozpłaszczona na metalowym stole, głowa zwisała jej bezwładnie, a martwe oko 
wpatrywało się we mnie nieruchomym, żałobnym spojrzeniem. Za nic nie mogłem 
pojąć, dlaczego jest właśnie tutaj, zamiast spokojnie gotować się w jakimś 
garnku. Nawet te najstarsze mogą być całkiem smaczne, trzeba tylko trochę dłużej 
nad nimi popracować.
Roussel chwycił ją za łapy (pamiętam, iż zdziwiłem się, widząc, jak mało 
szacunku okazuje ukochanej zmarłej), a następnie zbliżył się do mnie i podsunął 
mi ją pod nos. Bardziej z uprzejmości niż dlatego, żebym był nią zainteresowany, 
wysunąłem nieco głowę, by obwąchać nieboszczkę, a wówczas on zamachnął się 
gwałtownie i gdyby nie mój znakomity refleks, dzięki któremu zdołałem się w porę 
wycofać, z całej siły rąbnąłby mnie nią w głowę. Dziób kury tylko zahaczył mój 
pysk, co jednak i tak było dość bolesne.
8. Psi żywot
113
Natychmiast zrozumiałem, na czym ma polegać szkolenie. Otóż Roussel w swojej 
prymitywnej naiwności najwyraźniej sądził, iż kilka ciosów opierzonymi zwłokami 
pozwoli mu okiełznać instynkt, który rozwijał się od niezliczonych pokoleń. 
Rzecz jasna, był bez szans, ale o tym nie wiedział, więc natychmiast ponowił 
atak, wymachując martwą kurą. O rozmiarach jego głupoty niech świadczy fakt, że 
potrzebował sporo czasu, żeby sobie uświadomić, iż stanowiłbym znacznie 
łatwiejszy cel, gdyby mnie uwiązał.
Nastąpiła przerwa w działaniach wojennych, podczas której Roussel z narastającą 
irytacją grzebał wśród rupieci w poszukiwaniu linki albo sznurka, ja zaś 
trzymałem się od niego tak daleko, jak było to możliwe. W końcu chyba sobie 
przypomniał, gdzie leży to, czego szuka (przypuszczalnie w sejfie pod łóżkiem), 
ponieważ opuścił szopę, mamrocząc coś nieżyczliwie pod nosem, i starannie 
zamknął za sobą drzwi. Zostałem sam na sam z martwą kurą.
Nadzwyczajne sytuacje wymagają nadzwyczajnych rozwiązań. Jak może pamiętacie, w 
szopie było klepisko; nieobecność Roussela trwała na tyle długo, że zdążyłem 
wykopać w najciemniejszym kącie grób, w którym z powodzeniem ukryłem trupa -z 
wyjątkiem jednej upartej nogi, która za nic nie chciała się tam zmieścić. 
Przyczyną był albo rigor mortis, albo zbyt mała głębokość grobu. Tak czy inaczej, 
sprytnie rozwiązałem problem, siadając na mogile i zasłaniając sobą sterczącą 
oskarży-cielsko kończynę. W takiej właśnie pozycji zastał mnie Roussel, kiedy 
wreszcie wrócił z postronkiem.
Co bystrzejsi z was zorientowali się już zapewne, iż mój plan nie był do końca 
doskonały. Jego największa wada ujawniła się w chwili, kiedy Roussel ruszył w 
moim kierunku, by mnie uwiązać. Rzecz jasna, natychmiast usunąłem się z kąta, a 
jego oczom ukazała się wtedy wystająca z ziemi kurza noga.
Żałuję, że nie mogliście podziwiać wyrazu jego twarzy, cieszcie się natomiast, 
iż nie słyszeliście, co powiedział. Ujmując rzecz najkrócej jak można: był 
zaskoczony. Cisnął sznurek na ziemię, ukląkł i zaczął rękami rozkopywać grób, 
żeby wydobyć pomoc dydaktyczną i kontynuować naukę. Taki właśnie widok
114
ujrzało kierownictwo, które akurat wtedy zjawiło się po mnie: Roussel na 
kolanach, grzebiący w ziemi, z zadnią częścią wypiętą w kierunku drzwi.
Nie interesowało mnie, co będzie dalej. Jak tylko drzwi się otworzyły, 
wyprysnąłem na zewnątrz i co sił w łapach pognałem przez pola do domu. Jedyną 
pamiątką, jaka została mi po tej przygodzie, było zadraśnięcie na pysku. Wkrótce 
potem wróciło także kierownictwo, wszystko zostało mi wybaczone - jak zawsze - 
ja zaś z satysfakcją dodam, iż kiełkujące przyjazne stosunki z Rousselem uległy 
gwałtownemu zerwaniu. Od czasu do czasu widuję go z daleka, on zaś nieodmiennie 
ciska wtedy we mnie kamieniem, ale ma ogromne problemy z trafieniem do celu.
Czy wyciągnąłem z tego zdarzenia jakąś naukę? Oczywiście! Nigdy nie podchodź do 
człowieka uzbrojonego w martwą kurę. W dziele zatytułowanym „Sztuka wojenna" 
wspomina się coś o konieczności unikania starcia z przeważającymi siłami 
przeciwnika. Gdybyście byli zainteresowani, to autor nazywa się Sun Tzu.
Radosny świat piłek
Pewien przyjaciel rodziny, który odwiedza nas od czasu od czasu, należy do 
nielicznych znanych mi ludzi, którzy, podobnie jak ja, lubią odprężyć się pod 
stołem. Nie dla niego oficjalna twardość krzesła i uprzejme pogaduszki. Zdarzało 
się wielokrotnie, że po obfitym posiłku zsuwał się łagodnie z krzesła i dołączał 
do mnie na podłodze. Jeśli nie wierzycie, to istnieją zdjęcia, które to 
potwierdzą. Co prawda, utrzymuje, iż w pozycji leżącej znacznie lepiej mu się 
trawi, ja jednak podejrzewam, że w rzeczywistości pragnie spędzić trochę czasu w 
sympatycznym, spokojnym towarzystwie, by odetchnąć po słownej szermierce na 
górnym pokładzie. Bez względu na to, jak jest naprawdę, wyczuwam w nim bratnią 
duszę.
Tak się również składa, iż jest jakąś ważną osobistością w brytyjskim światku 
tenisowym - zdaje się, że głównym chłopcem do podawania piłek w Queens Club albo 
sprzątaczem w tamtejszym barze. Nie jestem pewien. W każdym razie, dzięki swojej 
pozycji ma zapewniony wstęp na coroczny turniej, który odbywa się kortach Queens 
Club, gdzie całkiem dosłownie ociera się o graczy i członków rodziny królewskiej 
oraz może nawet korzystać z toalet dla VIP-ów, co, jak rozumiem, jest zaszczytem 
zarezerwowanym dla nielicznych szczęśliwców. Dowiedziałem się tego wszystkiego 
podczas długiej pogawędki pod stołem po wyjątkowo obfitym obiedzie.
117
Od czasu do czasu lubię sobie coś pożuć.
Chyba już kiedyś wspomniałem, że od czasu do czasu lubię bie coś pożuć, 
najchętniej coś żywego, lecz w tym celu muszę coś najpierw złapać, a nie 
wiedzieć czemu, kierownictwo za-ryczaj nie pochwala takiego zachowania. W 
związku z tym, ute de ?????, muszę zadowalać się przedmiotami nieożywio-rmi, 
takimi jak patyki, koc labradorzycy albo obuwie gości.
większości wypadków stanowią zaledwie nędzną namiastkę, e pewnego razu udało mi 
się wejść w posiadanie pluszowego isia. Niestety, podczas starcia nie stawiał 
zbyt zaciętego opo-., później zaś było wiele rozpaczy i lania łez nad jego 
szczątka-i, co ostatecznie doprowadziło do skazania zwycięzcy na parę »dzin 
odosobnienia. Na domiar złego w dzisiejszych czasach kie zabawki są robione 
wyłącznie z tworzyw sztucznych, związku z czym nabawiłem się ostrej 
niestrawności. Ci z was, :órzy kiedykolwiek mieli nieszczęście zjeść ośmiornicę 
w ta-ej włoskiej restauracji, doskonale wiedzą, o czym mówię.
Krótko po incydencie z misiem otrzymałem pierwszą teniso-ą piłkę i natychmiast 
ogromnie ją polubiłem. Okrągła, spręży-a i nie za wielka, tak że można trzymać 
ją w pysku i jednocze-de ujadać, na wiele tygodni stała się moim nieodłącznym 
warzyszem. Rozumiecie więc chyba, jak mocno poczułem się atknięty, kiedy 
któregoś dnia zjawił się dostojnik z Queens lub, popatrzył na moją piłkę i 
pogardliwie wydął wargi.
-Wyjątkowo mierna jakość - oświadczył. - Poza tym jest ły-l, brudna i 
zdeformowana.
118
Cóż, to samo dałoby się powiedzieć o wielu gościach, którzy przewijali się przez 
nasz dom, lecz ja nie znajduję najmniejszej przyjemności w rzucaniu 
niezasłużonych obelg. Staram się być życzliwy wobec wszystkich ludzi, naturalnie 
pod warunkiem, że potrafią się zrewanżować herbatnikami.
Kilka dni później, kiedy już jako tako doszedłem do siebie po miażdżącej krytyce, 
jakiej został poddany mój sprzęt rekreacyjny, listonosz dostarczył wielką paczkę 
zaadresowaną do mnie. Przy okazji pozwolił sobie na kilka niewybrednych i 
całkowicie zbędnych komentarzy dotyczących faktu, że mogę mieć problemy ze 
złożeniem wymaganego przepisami podpisu. Kiedy sycił się swoim wątpliwej 
wartości poczuciem humoru, wymknąłem się cichcem na ganek i podniosłem tylną 
łapę przy torbie z niedorę-czoną jeszcze pocztą, którą tam zostawił. Zemsta jest 
wilgotna.
Wróciwszy do domu zastałem paczkę otwartą i kierownictwo pogrążone w lekturze 
listu opisującego jej zawartość. Paczka zawierała kilkadziesiąt piłek tenisowych, 
wciąż jeszcze pokrytych delikatnym żółtym meszkiem i noszących ledwo 
dostrzegalne ślady używania. Nie były to jednak ot, takie sobie piłki. Według 
informacji zawartych w liście, piłki te zyskały międzynarodową sławę, 
występowały bowiem w telewizji. Używano ich w finałowym pojedynku mężczyzn 
podczas ostatniego turnieju
Wyjątkowo mierna jakość
119
na kortach Queens Club, nasz człowiek zaś zebrał je, jeszcze ciepłe od podskoków, 
i przysłał mi w prezencie.
Początkowo po prostu siedziałem, gapiłem się na nie i puchłem ze szczęścia. 
Ponieważ do tej pory miałem zaledwie jedną piłkę, widok takiego ich mnóstwa 
napełnił mnie cudownym poczuciem bogactwa. Założę się, iż podobne uczucie 
ogarnia francuskich polityków, kiedy zaraz po wybraniu na wysoki urząd zaczyna 
się dla nich życie w świecie luksusowych chateaux, limuzyn i kawioru. Nic 
dziwnego, że trzymają się władzy nawet wtedy, kiedy już od dawna powinni być 
pensjonariuszami domów spokojnej starości. Na ich miejscu postępowałbym tak samo.
Grzebałem wśród piłek, by wybrać sobie faworytkę na ten dzień, kiedy nagle moją 
uwagę zwróciły intrygujące różnice w sygnałach, jakie wysyłały memu nosowi. 
Jeśli kiedykolwiek obserwowaliście mecz tenisowy (wiem, że niektórzy ludzie 
czynią tak wtedy, kiedy nie mają nic innego do roboty), to z pewnością 
zwróciliście uwagę, że gracze zazwyczaj trzymają w kieszeniach jedną lub dwie 
zapasowe piłki. W tym ciemnym i ciepłym miejscu następuje coś w rodzaju osmozy i 
piłki wchłaniają nieco woni wydzielanej przez umięśnione, spocone udo. Ktoś, kto 
tak jak ja dysponuje czułym powonieniem, jest później w stanie zidentyfikować 
właściciela uda - nie po nazwisku, r^ecz jasna, ale według miejsca pochodzenia.
Zaprzęgłszy do roboty zdolności dedukcyjne, zdołałem w krótkim czasie podzielić 
piłki na dwie części: te po lewej wyraźnie trąciły Starym Światem, 
charakteryzowały się wonią o skomplikowanej, bogatej fakturze, z wyraźnymi 
germańskimi akcentami i niewielką domieszką bezalkoholowego piwa, te po prawej 
stronie natomiast emanowały zapachami Czarnego Lądu, suchego i gorącego, 
okraszonymi odświeżającą nutą sawanny. Co prawda nie jestem w stanie podać wam 
nazwisk, jeśli jednak sprawdzicie w rocznikach pism sportowych, dowiecie się bez 
trudu, że w tamtym roku w finale spotkali się Niemiec i reprezentant Republiki 
Południowej Afryki. Gem, set i mecz dla mnie. Fascynujące, nieprawdaż?
Gdyby kogoś interesowała moja opinia, to właśnie na tym polega jeden z 
nielicznych interesujących aspektów tenisa. Po-
120
Zaprzągłem do roboty zdolności dedukcyjne
dobnie jak w większości tak zwanych dyscyplin sportowych, tu także niewłaściwie 
pojęto jej podstawowe zasady. Moim zdaniem każda gra polega przede wszystkim na 
tym, żeby jak najprędzej zdobyć piłkę, po czym znaleźć jakiś spokojny kącik, 
gdzie można się zająć jej metodycznym niszczeniem. Tymczasem, co wyrabiają z 
piłką ci wysoko opłacani, dziwacznie poubierani ludzie? Kopią ją, podbijają, 
rzucają, kozłują nią, wkładają do kosza, turlają do dziurki w ziemi i wyczyniają 
różne inne głupoty, po czym albo podskakują jak szaleni, obcało-wują się i 
poklepują po plecach, albo wpadają w depresję, siadają w kącie i rozpaczają. 
Doprawdy, trudno uwierzyć, że są dorośli. Niektórzy znani mi pięciolatkowie 
zachowują się znacznie rozsądniej.
Nie chcę jednak, byście pomyśleli, że obca jest mi wszelka chęć sportowej 
rywalizacji. Opracowałem własną wersję gry w piłkę, która dostarcza mi wielu 
godzin niewinnej rozrywki, uczestniczącym zaś w niej ludziom pozwala zapomnieć o 
istnieniu alkoholu i powstrzymuje przed wstąpieniem na drogę występku. Poza tym, 
zawsze wygrywam, czyli jest tak, jak być powinno.
Najpierw wybieram jakieś położone wysoko miejsce. Może to być podest na schodach, 
murek, słupek przy basenie -cokolwiek, byle znacznie górowało nad najbliższą 
okolicą. Bez-
121
sprzecznie najlepsze są schody, a to z powodu ich dobroczynnego działania na 
układ naczyniowy... ale o tym za chwilę.
Z piłką w pysku sadowię się w upatrzonym miejscu, pochylam głowę i zamieram w 
bezruchu niczym sęp oczekujący cierpliwie, aż zdechnie jego śniadanie. Prędzej 
czy później tym niezwykłym zachowaniem ściągam na siebie uwagę. „Co robi Zuch?" 
- pytają, albo: „Chyba nie będzie rzygał?". Czując na sobie zaintrygowane 
spojrzenia, powoli otwieram pysk i uwalniam piłkę, która toczy się po schodach 
lub spada do basenu w jego najgłębszej części. Ja nadal trwam bez ruchu, ze 
wzrokiem utkwionym w oddalającej się piłce. To chwila pełna skupienia i napięcia.
Chwila pełna skupienia i napięcia
Napięcie trwa tak długo, aż wreszcie ktoś ruszy głową i domyśli się, na czym 
polega gra. Polega ona mianowicie na tym, żeby dogonić piłkę i dostarczyć mi ją. 
Jeśli widzowie są wyjątkowo nierozgarnięci (wierzcie mi, zdarzały się wyjątkowo 
tępe okazy), nie obejdzie się bez krótkiego szczeknięcia oznaczającego początek 
zabawy. Kiedy piłka trafia z powrotem do mego pyska, czekam parę minut, aby 
emocje opadły, a gracze nieco odpoczęli, po czym powtarzam całą rzecz od 
początku.
Wspomniałem wcześniej o schodach. Stanowią one podwójną atrakcję ze względu na 
hałas i okazję do zdrowego wysiłku fizycznego, a więc czegoś całkowicie 
odmiennego od uprawianych z zamiłowaniem przez gości ćwiczeń polegających na 
zginaniu łokci przy stole i zawodów w trójboju siłowym, w których rolę
122
ciężarów pełnią łyżka, nóż i widelec. Spadająca i podskakująca piłka wydaje 
rozkoszne odgłosy, ten zaś, kto ją chwyci, musi się wspiąć po schodach, by mi ją 
zwrócić. Każdy lekarz powie wam bez wahania, że jest to wyjątkowo zdrowe dla nóg 
i płuc.
Przyznam jednak szczerze, iż zdarzają się dni, kiedy jestem zupełnie bez formy. 
Piłka, jak wszyscy wiemy, potrafi niekiedy odbić się w zupełnie nieprzewidzianym 
kierunku i zniknąć bezpowrotnie w krzakach, albo goście zanadto są zajęci 
napitkami, żeby poświęcić grze wystarczająco wiele uwagi. Myślę, że to właściwa 
chwila, by przytoczyć inspirujący przykład zaangażowania i woli zwycięstwa za 
wszelką cenę.
Był to jeden z tych dni, kiedy w żaden sposób nie byłem w stanie zakłócić 
przebiegu libacji. Podskakiwałem na schodach, wypuszczałem piłkę, poszczekiwałem 
- wszystko na próżno. Zabawa trwała w najlepsze. Posunąłem się nawet do tego, że 
sam pobiegłem za piłką (zapytajcie pierwszego z brzegu tenisistę, a powie wam, 
że to jeszcze większa hańba, niż gdybyście musieli kupić sobie rakietę za własne 
pieniądze). Jednak w przeciwieństwie do nich, zamiast wybuchnąć płaczem i wezwać 
kierownika obiektu, postanowiłem sięgnąć po środki radykalne.
Goście - było ich ośmioro albo dziesięcioro, na rozmaitych etapach opilstwa - 
siedzieli wokół niskiego stolika, rozprawiali o uciążliwościach życia, obżerali 
się zakąskami i co chwila wyciągali szklaneczki po dolewkę. Nikt nie zauważył, 
kiedy bezszelestnie jak zjawa przeciskałem się przez gąszcz nóg i ramion w 
kierunku stolika.
A potem - bach, włożenie do kosza! - wrzuciłem piłkę do miski z tapenadą. Jak 
może wiecie, jest to coś w rodzaju tłustej zupy z czarnych oliwek, która 
doskonale się rozpryskuje. Efekt był taki, że siedzący najbliżej wyglądali, 
jakby mieli czarną ospę.
Zapadła cisza tak głęboka, że było słychać odgłos opadających szczęk. Dla tej 
chwili warto było ponieść karę, tym bardziej że od tej pory wystarczy, bym wziął 
w zęby jakąkolwiek piłkę, a natychmiast zaczynam być traktowany z szacunkiem 
należnym prawdziwemu mistrzowi.
Jeżeli nigdy nie kosztowaliście piłki tenisowej maczanej w tapenadzie, to 
polecam. Przepis na zamówienie.
]
?
Dziewczyna z sąsiedztwa
Niełatwo mnie zawstydzić. W zatłoczonym pokoju czuję się jak u siebie, bez 
problemu nawiązuję kontakt z nieznajomymi, z wdziękiem przyjmuję komplementy. Z 
jednym wyjątkiem.
„Tylko spójrzcie na Zucha. Wygląda jak ktoś z rodziny". Już setki razy słyszałem 
tę idiotyczną uwagę, lecz wciąż nieodmiennie przyprawia mnie o mdłości. 
Natychmiast zadaję sobie pytanie: Ciekawe, jak kto konkretnie? Raczej nie jak 
Madame, choćby ze względu na oczywistą różnicę płci, z czego wynika, iż w grę 
wchodzi wyłącznie druga połowa, a jeśli ktoś uważa, że to komplement, to wybrał 
sobie niewłaściwego psa. Nie ulega wątpliwości, że druga połowa jest pod wieloma 
względami godzien podziwu - na przykład lubi długie spacery i szczodrą ręką 
rozdziela pożywienie. Równocześnie jednak on pierwszy przyzna, że cierpi na 
krótkowzroczność, brakuje mu owłosienia na twarzy, ma fatalną koordynację 
ruchową, jest całkowicie bezużyteczny podczas gonitw za królikami oraz często 
pada ofiarą przedłużających się ataków nieróbstwa. Znacie mnie już chyba 
wystarczająco dobrze, aby zrozumieć, dlaczego nie uważam, by takie porównanie 
było dla mnie zaszczytne
Coś jednak chyba jest w teorii, według której ludzie i psy dzielą te same 
przypadłości psychiczne, niekiedy zaś także fizyczne, czego najlepszy dowód 
stanowiła niedawna wizyta Svc na, kieszonkowego Szweda, który zjawił się ?nas ze 
swym odrażającym psem rasy corgi, Ingmarem. Pragi J>d razu zaznaczyć,
125
Dziewczyna z sąsiedztwa
Niełatwo mnie zawstydzić. W zatłoczonym pokoju czuję się jak u siebie, bez 
problemu nawiązuję kontakt z nieznajomymi, z wdziękiem przyjmuję komplementy. Z 
jednym wyjątkiem.
„Tylko spójrzcie na Zucha. Wygląda jak ktoś z rodziny". Już setki razy słyszałem 
tę idiotyczną uwagę, lecz wciąż nieodmiennie przyprawia mnie o mdłości. 
Natychmiast zadaję sobie pytanie: Ciekawe, jak kto konkretnie? Raczej nie jak 
Madame, choćby ze względu na oczywistą różnicę płci, z czego wynika, iż w grę 
wchodzi wyłącznie druga połowa, a jeśli ktoś uważa, że to komplement, to wybrał 
sobie niewłaściwego psa. Nie ulega wątpliwości, że druga połowa jest pod wieloma 
względami godzien podziwu - na przykład lubi długie spacery i szczodrą ręką 
rozdziela pożywienie. Równocześnie jednak on pierwszy przyzna, że cierpi na 
krótkowzroczność, brakuje mu owłosienia na twarzy, ma fatalną koordynację 
ruchową, jest całkowicie bezużyteczny podczas gonitw za królikami oraz często 
pada ofiarą przedłużających się ataków nieróbstwa. Znacie mnie już chyba 
wystarczająco dobrze, aby zrozumieć, dlaczego nie uważam, by takie porównanie 
było dla mnie zaszczytne.
Coś jednak chyba jest w teorii, według której ludzie i psy dzielą te same 
przypadłości psychiczne, niekiedy zaś także fizyczne, czego najlepszy dowód 
stanowiła niedawna wizyta Sve-na, kieszonkowego Szweda, który zjawił się u nas 
ze swym odrażającym psem rasy corgi, Ingmarem. Pragnę od razu zaznaczyć,
125
zanim dobierze mi się do skóry jakieś Towarzystwo Ochrony Szwedów Przed 
Zniesławieniami, że generalnie nic nie mam przeciwko tej nacji. Ogólnie rzecz 
biorąc, to bardzo mili ludzie, a do tego robią niezłe kanapki z rybą.
Niestety, jeśli chodzi o Svena, to jest on potworem pod każdym względem z 
wyjątkiem rozmiarów: agresywny, apodyktyczny, zarozumiały, hałaśliwy i wiecznie 
zadowolony z siebie. Ma także wyjątkowo krótkie nogi, stąpa zaś dumnie jak paw. 
Co bystrzejsi spośród was spostrzegli zapewne, że identyczny opis, od agresji 
poczynając, a na dumnym chodzie kończąc, mógłby się odnosić do dowolnego 
przedstawiciela rasy corgi, czyli całkowicie nieudanego eksperymentu natury. 
Doprawdy, kiedy siedzieli obok siebie na kanapie, puszyli się i kłapali jak 
najęci paszczękami, podobieństwo było wręcz niesamowite! Druga połowa też chyba 
to zauważył, kiedy bowiem wróci! od barku z kieliszkiem wódki w jednej ręce i 
psim ciasteczkiem w drugiej, przez chwilę nie mógł się zdecydować, co komu podać.
Odbiegam jednak od tematu. Być może zaskoczy was to, co teraz powiem, ponieważ 
zdążyliście już chyba zauważyć, iż nie darzę szczególnym szacunkiem psów 
poruszających się blisko powierzchni ziemi. Istotnie, tak właśnie jest i nie 
zamierzam się tego wypierać - pętają się pod nogami i niekiedy potrafią boleśnie 
uszczypnąć - ale przecież zdarzają się wyjątki. Moje myśli zaczęły coraz 
częściej wracać do nieśmiałego klejnociku, który niedawno odkryłem, czyli do 
obdarzonej uroczą bródką dziewczyny z sąsiedztwa. Przez kilka tygodni po 
pierwszym spotkaniu wymykałem się do niej przy każdej okazji, w nadziei, że uda 
nam się znaleźć rozwiązanie gnębiącego nas problemu. Tak się składa, że 
prawdziwa miłość zawsze napotyka na swojej drodze niezliczone przeszkody, o czym 
przekonał się choćby pewien pekińczyk, kiedy zapałał romantycznym uczuciem do 
poduszki na kanapie, wierzyłem jednak głęboko, iż pomysłowość ostatecznie 
zatriumfuje.
Każdy doświadczony generał albo włamywacz powie wam bez wahania, że kluczem do 
sukcesu jest prawidłowo przeprowadzone rozpoznanie. W związku z tym spędziłem 
wiele godzin
126
w krzakach na zboczu wzniesienia za zabudowaniami, obserwując i czekając na 
moment juste. Codziennie rano powtarzał się ten sam rytuał: pani domu najpierw 
wyprowadzała mą wybrankę (jeśli dobrze dosłyszałem, nazywała się Fifine) na 
dystyngowany spacerek po polu, a następnie uwiązywała ją przy tylnych drzwiach 
domu. Któregoś dnia postanowiłem sprawdzić funkcjonowanie systemów obronnych i, 
ukryty w krzakach, wydobyłem z siebie tęskny miłosny zew. Fifine żywo zastrzygła 
uszkami, a następnie - tak mi się przynajmniej wydawało - posłała całusa w 
kierunku, z którego dobiegł mój głos, ledwo jednak zdążyłem zbiec do połowy 
zbocza, kiedy otworzyły się drzwi i stanęło w nich miotające obelgi uosobienie 
nieżyczliwości, uzbrojone w nóż do krajania mięsa.
Taka sytuacja powtarzała się wielokrotnie, kolejne szturmy na Fifine odpierał 
stary nietoperz z kuchni, aż pewnego dnia wydarzyło się coś, co znacznie 
ostudziło moje zapały i kazało mi się zastanowić, czy nie postąpiłbym rozsądniej, 
szukając szczęścia gdzie indziej. Była to pora przedwieczornej sjesty. 
Właściciel posesji zwykł wtedy odpoczywać po trudach dnia w cieniu drzewa, ze 
szklaneczką w ręce. Niekiedy spuszczał Fifine i we dwójkę podziwiali chylące się 
ku zachodowi słońce, choć powiem wam szczerze, że chyba nigdy nie zdołam pojąć, 
dlaczego, mając mnie do dyspozycji, wolała jednak pozostać u jego stóp. Kobiety 
są nieobliczalne: nie możesz się od nich opędzić, chwilę potem zaś słyszysz, że 
masz się trzymać od nich z daleka. Podobno ma to jakiś związek z księżycem.
Tak czy inaczej, siedzieli sobie pod drzewem, kiedy nagle otworzyły się tylne 
drzwi i wyszedł z nich nie kto inny, jak profesor Roussel z kurzej akademii we 
własnej osobie, a z nim pies będący zapewne potomkiem długiej linii gryzoni: 
korpulentny, na krótkich łapach, ze spiczastym pyskiem, całkowicie nieatrakcyjny. 
Takich jak on widuje się niekiedy na plakatach ostrzegających przed wścieklizną. 
Było oczywiste, że wszyscy dobrze się znają, mężczyźni bowiem natychmiast 
przystąpili do opróżniania butelki, Fifine i Tłuscioch zaś zaczęli dokazywać w 
trawie. Odebrałem to jako dotkliwy cios, najgorsze jednak miało dopiero nadejść.
127
Mężczyźni byli tak bardzo zajęci sączeniem syropu na kaszel i tak głęboko 
pogrążeni w rozmowie, że nie zauważyli tego, co ja widziałem aż nadto wyraźnie. 
Fifine, która zachowywała się jak podochocona osóbka lekkich obyczajów, 
odciągała towarzysza zabawy coraz dalej od drzewa, za dom - podbiegała, 
przeskakiwała nad nim (nic trudnego), turlała się po ziemi, podrywała na łapy i 
uciekała, by za chwilę powrócić. Takie zachowanie można określić tylko w jeden 
sposób: mało wyrafinowana prowokacja seksualna. Równie dobrze mogła po prostu 
chwycić go za kark i zaciągnąć w jakieś ustronne miejsce. Jej postępowanie 
wywoływało mój głęboki niesmak, sami jednak wiecie, jak to jest, kiedy dzieje 
się coś okropnego, a zarazem fascynującego: nie sposób oderwać wzroku.
Odarty ze złudzeń
Wrodzona skromność każe mi opuścić zasłonę milczenia na to, co zobaczyłem potem, 
ale powiem tyle, że Fifine dopadła go wreszcie za krzakiem róż, po czym wróciła 
do stóp właściciela niczym Panna Porządnicka po wyczerpującej partii krykieta. 
Odarty ze złudzeń, ze złamanym sercem, przygnębiony i roztrzęsiony, wróciłem do 
domu. Na szczęście, przypadkowo udało mi się odnaleźć wielką kość szpikową 
zakopaną jakiś czas temu przez labradorzycę, więc dzień nie był całkowicie 
stracony, lecz
128
nie ulega wątpliwości, iż nie dałoby się nazwać go udanym. Nie najlepsza opinia, 
jaką żywiłem do psów o krótkich łapach, znalazła pełne uzasadnienie. To 
niewolnicy ulotnych rozkoszy, do tego całkowicie pozbawieni dobrego smaku. 
Wykreśliłem Fifine z listy przyszłych atrakcji i postanowiłem poszukać sobie 
bardziej odpowiedniej towarzyszki - mogłaby nią być któraś z sióstr dobermanek, 
które w niedzielne poranki widuję w lesie. Albo nawet obie. Nie jestem egoistą.
O Fifine przypomniałem sobie dopiero późną jesienią, w bardzo nieprzyjemnych 
okolicznościach. Na wieczór nie przewidziano żadnych obowiązków towarzyskich, 
więc byliśmy en familie - ogień w kominku, kolacja na kuchennym stole, stare 
suki pochrapywały na swoich legowiskach - kiedy nagle rozległo się pukanie do 
drzwi. Kierownictwo nie lubi, gdy przeszkadza mu się w porze przyjmowania 
posiłków, szczególnie zaś, kiedy zjawia się niezapowiedziany gość. Madame wznosi 
wtedy oczy ku niebu, druga połowa mamrocze pod nosem przekleństwa, a raz 
zdarzyło się nawet, że oboje ukryli się w sypialni i udawali, że nie ma ich w 
domu. Tym razem jednak pukanie nie ustawało, aż wreszcie druga połowa został 
oddelegowany, żeby odesłać intruza do wszystkich diabłów.
Zawiódł na całej linii, co mu się często zdarza. Obawiam się, że to przez brak 
instynktu zabójcy; nieraz wydawało mi się, że powinienem nauczyć go gryźć. 
Wrócił bardzo szybko, zaraz za nim zaś pojawiła się znajoma skarlała postać: 
właściciel Fifine z czapką w dłoni i chmurą na czole. Jak tylko zobaczył mnie 
wygrzewającego się przy ogniu, chmura wyraźnie zgęstniała.
Ledwo zdążył się przedstawić jako monsieur Poilu, a już zaczął się wprawiać w 
stan niezdrowej ekscytacji, wymachując czapką w moim kierunku i w przesadnie 
dramatyczny sposób odgrywając rolę ciężko skrzywdzonego człowieka.
- Moja najdroższa Fifine... jest dla mnie jak córka, ponieważ Opatrzność nie 
obdarzyła nas potomstwem... została zbrukana, zhańbiona, w brutalny sposób 
odebrano jej dziewictwo! Teraz jest brzemienna, a ja widzę tutaj rozbuhanego 
łotra, który dopuścił się tego niecnego czynu. - Na wypadek, gdyby ktoś go nie 
zrozumiał, podszedł i wycelował we mnie drżący palec, po
9. Psi żywot
129
czym ciągnął przemowę: - To on, ten łajdak, i do tego jaki wielki! Kiedy pomyślę, 
że on i moja Fifine... taka drobniutka, bezbronna... ąuelle horreur, zrujnowane 
życie... moja małżonka w szoku i rozpaczy po kosztownej wizycie u weterynarza, 
cała rodzina pogrążona w desperacji...
Umilkł, ponieważ zabrakło mu natchnienia i powietrza w płucach, dzięki czemu 
miałem czas zastanowić się nad zdumiewającą niesprawiedliwością, jaka mnie 
spotkała. Nie dość, że byłem zupełnie bez winy (choć nie dlatego, żebym nie 
próbował szczęścia), to jeszcze na własne oczy widziałem całe zdarzenie i mogłem 
zaświadczyć, że jeśli ktoś stracił tam niewinność, to na pewno nie Fifine, tylko 
raczej mały Tłuścioch. Jak tylko przeanalizowałem wydarzenia tamtego wieczoru, 
wszystko stało się dla mnie jasne: Poilu z pewnością dowiedział się od swego 
przyjaciela Roussela o aferze z bezcenną kurą i dostrzegł szansę na uzyskanie 
znaczącej finansowej zapomogi, która, po opłaceniu żonie wizyt u ginekologa i 
wykupieniu w aptece ta-
Oskarżenie o ojcostwo
130
bletek przeciwko migrenie, wystarczyłaby jeszcze na przyzwoitą kolację. Krótko 
mówiąc, zanosiło się na powództwo o alimenty. Być może uznacie, iż zbyt szybko 
dochodzę do cynicznych konkluzji, ale dobrze znam tych ludzi i zapewniam was, że 
uważają swoje portfele za narządy najistotniejsze dla prawidłowego 
funkcjonowania organizmu.
Rzecz jasna, kierownictwo nie miało pojęcia o tym, jak naprawdę przedstawiała 
się sytuacja, toteż siedziało i kiwało ponuro głowami, podczas gdy Poilu 
przechadzał się po pokoju, tarł zmarszczone czoło, ocierał usta i rozprawiał o 
rozmiarach popełnionego przestępstwa. Byłem niemal pewien, że lada chwila 
wydobędzie z kieszeni rachunek, ale w końcu skończyła mu się wena, zatrzymał się 
przede mną i wbił we mnie oskarży-cielskie spojrzenie. Męska pierś falowała mu 
ze wzruszenia... albo z pragnienia. Długotrwałe tyrady miewają niekiedy takie 
działanie.
Jednak tym razem kierownictwo nie pospieszyło od razu z pocieszeniem w postaci 
butelki, lecz zaczęło zadawać pytania. Czy był świadkiem zdarzenia? Kiedy 
dokładnie miało miejsce? Czy aby na pewno tego niegodnego czynu nie dopuścił się 
inny pies?
Gdyby dać wiarę słowom Poilu, to przez cały czas obserwował rozwój wydarzeń z 
notesem w ręce, zapisując kompromitujące szczegóły. W swoim zaperzeniu popełnił 
jednak błąd, wspomniał bowiem po raz kolejny o niepozornych rozmiarach Fifine, 
najprawdopodobniej po to, by wywołać u publiczności współczucie i poczucie winy. 
Kierownictwo zadało wówczas pytanie, na które czekałem: jakiej dokładnie 
wielkości jest Fifine?
-Ach, to słodkie maleństwo, drobiażdżek, prawdziwa okruszyna... - zagruchał 
Poilu, wykonując rękami obrazowe gesty, na podstawie których można było 
wyobrazić sobie coś niewiele większego od wyrośniętej złotej rybki.
-W takim razie - skontrowało kierownictwo - jak mogło dojść do połączenia z 
naszym psem? Jak sam pan widzi, jest znacznie większy od pańskiej Fifine. Ta 
okoliczność ogromnie utrudniłaby im zadanie.
131
Tak też było w istocie, jeśli jeszcze pamiętacie. Czyniłem, co mogłem, by 
pokonać przeszkody piętrzone przez naturę -niestety, bez powodzenia. No, to po 
wszystkim, pomyślałem. Gem, set i mecz dla gospodarzy, moje dobre imię 
oczyszczone, Poilu zdemaskowany jako oszust i szantażysta. Ziewnąłem, a 
następnie przewróciłem się na drugi bok, sądząc, że awantura dobiegła końca.
Ale Poilu nie wyszedł. Zażądał skrzynki, a gdy druga połowa przytaszczył z 
garażu pustą skrzynkę po winie, oszczerca ustawił ją na podłodze, położył na 
niej swoją czapkę i powiedział:
-A teraz proszę przyprowadzić tu swojego psa.
Nie wiem, kto był bardziej zdziwiony, ja czy kierownictwo, lecz mimo to 
postanowili zadośćuczynić życzeniu starego łotra, postawili mnie na łapy i 
podepchnęli do skrzynki. Jej górna krawędź, a więc i czapka, znajdowały się 
mniej więcej na wysokości mojej piersi, co wprawiło Poilu w doskonały nastrój. 
Kilka razy obszedł mnie dokoła, kiwając z satysfakcją głową i pomrukując pod 
nosem.
-Tak jak myślałem - przemówił wreszcie. - Proszę sobie wyobrazić, że czapka to 
moja maleńka Fifine. W tej chwili jest niemal na takiej samej wysokości jak 
państwa pies, a w takiej sytuacji wszystko jest możliwe. Tak właśnie myślałem - 
powtórzył. - W ten sposób stało się to, co się stało.
Nie wierzyłem własnym uszom, kierownictwo zaś miało spore problemy z zachowaniem 
powagi. Jeszcze chwila, a Poilu byłby gotów przysiąc z ręką na sercu, że widział, 
jak skradam się przez pole, ciągnąc za sobą skrzynkę po winie, drabinę albo 
przynajmniej drewniany kozioł! Zapewne tak by uczynił, gdyby nie to, że Madame 
przypomniała sobie o roń de porc w piekarniku. Zazwyczaj jest bardzo 
zrównoważoną kobietą, kiedy jednak coś zagraża przygotowywanym przez nią 
potrawom, staje się dość nerwowa.
-Wierutne bzdury - oświadczyła, po czym majestatycznie oddaliła się do kuchni, 
zostawiając drugą połowę sam na sam z Poilu, żeby mogli do woli mierzyć się 
nieprzychylnymi spojrzeniami.
132
Przez jakieś pięć minut wymieniali sprzeczne poglądy, aż wreszcie Poilu 
zorientował się, że już od dawna powinien być w łóżku i że nie ma co liczyć na 
pieniądze.
-To jeszcze nie koniec - oświadczył. - Jeszcze o mnie usłyszycie!
Odgarnął z czoła zmierzwione włosy, zatknął czapkę na głowie i odszedł.
Nigdy o nim nie usłyszeliśmy. Przyczyna stała się aż nadto oczywista, kiedy 
Fifine wreszcie powiła gromadkę istot, które tylko ślepa matka mogłaby obdarzyć 
miłością. Zobaczyłem je któregoś dnia podczas spaceru z drugą połową: szarobure, 
brzuchate, krótkonogie karły, wypisz, wymaluj ojciec. Pozew oddalony.
Po ich zapachach ich poznacie
No i znowu. Na dzisiejszy wieczór zaplanowano soiree, przyjęcie, zgromadzenie 
kulturalnych i bywałych w świecie ludzi, którzy będą się przerzucać epigramami 
przy stole i z wdziękiem żonglować piłeczką konwersacji. Takie, w każdym razie, 
jest optymistyczne założenie. Zobaczymy, jak będzie naprawdę.
Tymczasem kierownictwo, jak zazwyczaj w takich okolicznościach, wykazuje oznaki 
paniki, obserwując zaś przygotowania gospodarzy, można zacząć poważnie wątpić w 
sens przyjmowania gości. Druga połowa przynosi z piwnicy ogromne ilości wina, 
rzucając uszczypliwe uwagi na temat efektów, jakie spożycie tego trunku wywoła u 
niektórych uczestników przyjęcia. Madame, która właśnie w mękach kończy rodzić 
souffle, karci go słowami: „Przecież to nasi przyjaciele!", na co druga połowa 
odpowiada zgryźliwym tonem, że chciałby się zaprzyjaźnić w życiu chociaż z 
jednym abstynentem. Madame nie pozostaje mu dłużna, i tak w kółko. Daje mi się 
do zrozumienia, że moja obecność w kuchni jest niepożądana, a ponieważ i tak 
pełno w niej stóp, które mogą stanowić poważne zagrożenie, wycofuję się do 
ogrodu i pogrążam w melancholijnych rozważaniach.
Dlaczego ludzie jadają stadnie? Kiedy rodzi się w nich ta potrzeba? Z pewnością 
nie ma jej, kiedy są młodzi, lecz jest to chyba jedyna pozytywna rzecz, jaką 
można powiedzieć o dzieciach. Dzieci zazwyczaj jedzą samotnie, czyniąc to 
wyjątkowo niestarannie, dzięki czemu zawsze można liczyć na jakiś kąsek,
135
który spadnie z góry. Poza tym całkowicie zgadzam się z W. C. Fieldsem, który na 
pytanie, czy lubi dzieci, odparł: „I to bardzo. Szczególnie gotowane". Miał 
rację. To w zdecydowanej większości nieprzewidywalne małpiatki, których ulubioną 
rozrywką jest wyszarpywanie psom wąsów lub odkręcanie uszu, choć przyznam, że 
kiedy na podłogę spada solidna porcja mielonej cielęciny, jestem gotów im wiele 
wybaczyć.
Na szczęście, dziś nie będzie dzieci. Świadczy o tym ustawienie mebli w salonie. 
Kiedy dom pustoszeje i zaczyna przypominać teatr po wyjeździe wędrownej trupy, 
można być pewnym, że jakiś dzidziuś zapowiedział się z wizytą. Dziś nic takiego 
się nie dzieje, więc zapewne oczekujemy tylko dorosłych; też są na swój sposób 
niebezpieczni, ale przynajmniej bardziej przewidywalni.
Bez większego ryzyka popełnienia błędu można przewidzieć, że jak tylko trunki 
uderzą do głów, zrobi się takie samo zoo jak zawsze: chaotyczny zgiełk, 
beztroskie wymachiwanie stopami, obmawianie bliskich, aczkolwiek nieobecnych 
przyjaciół i zaledwie parę okruszków dla milczącej mniejszości pod stołem. I 
pomyśleć, że są ludzie, którzy uważają takie imprezy za jedną z największych 
przyjemności cywilizowanego życia! Zwróćcie jednak uwagę, iż ci sami ludzie 
głosują na niezrównoważonych emocjonalnie polityków oraz uczęszczają na zajęcia 
aerobiku, co jednoznacznie świadczy o ich nie najlepszej kondycji umysłowej.
Zresztą, co tam. Jakoś trzeba sobie dawać radę, tym bardziej że można liczyć na 
postmortem. Tradycyjnie odbywa się to w kuchni, gdzie ja i pozostałe psy 
gromadzimy się, by biesiadować wśród resztek uczty oraz słuchać uwag gospodarzy, 
kiedy ci liczą puste butelki i przysięgają, że już nigdy więcej.
Powiadam wam, podczas takich przyjęć zdarzają się niezapomniane chwile: mrożące 
krew w żyłach dramaty, plebejskie farsy, łzy i napaści słowne, pretensje, 
wzajemne zarzuty i żale, a nawet, jeden jedyny raz, przemoc fizyczna. Oto, jak 
do tego doszło.
Pani Franklin, przerażająca amerykańska dama, która odwiedza nas co roku w 
drodze na Cap d'Antibes, zażyczyła sobie
136
spotkania z autentycznym tubylcem, homme du coin. Problem polegał na tym, że 
latem wszyscy tubylcy, którzy mają dość oleju w głowie, albo nie wystawiają nosa 
z domu, albo ewakuują się do odległych, wilgotnych i chłodnych miejsc takich jak 
Szkocja, gdzie nie ściągając na siebie uwagi, mogą nosić dziwaczne stroje. 
Sytuacja była naprawdę poważna, ale kierownictwo zdołało jakoś przekonać 
politycznego aktywistę Raoula, żeby na pewien czas opuścił barykady Awinionu i 
zaszczycił nasz dom swą nieogoloną obecnością.
Było to z ich strony spore poświęcenie, ani Madame bowiem, ani druga połowa nie 
przepadają za Raoulem, który ma spiczasty podbródek, cięty język i pije jak 
gąbka. Nie mieli jednak wielkiego wyboru, a poza tym Raoul niezaprzeczalnie był 
autentycznym tubylcem, o czym zapewniał bez końca każdego, kto chciał i kto nie 
chciał go słuchać. Uważał się także za żarliwego obrońcę chwalebnej francuskiej 
tradycji (na którą, moim zdaniem, składają się wyłącznie muzea, wymachiwanie 
rękami podczas rozmowy i skłonność do zorganizowanego obżarstwa połączonego z 
nieumiarkowanym spożyciem trunków, ale to tak na marginesie). Tak czy inaczej, 
Raoul łaskawie zgodził się założyć
Moje obyczaje powitalne
137
najmniej sfatygowaną skórzaną kurtkę i zjawić się na przyjęciu, sprawiając w ten 
sposób ogromną przyjemność pani Franklin, wystrojonej na jego cześć w najlepszą 
sukienkę z perkalu.
Podczas posiłku oboje zachowywali się jak zawodowi dyplomaci - prawili sobie 
drobne komplementy, wyrażali głębokie zainteresowanie poglądami rozmówcy 
dotyczącymi cen melonów i rozprzestrzeniającego się zagrożenia w postaci 
czapeczek baseballowych noszonych daszkami do tyłu - wydawało się więc, że 
wieczór beznadziejnie utonie w uprzejmościach. Ciekawiej zrobiło się dopiero 
wtedy, kiedy gospodarz (niekiedy podejrzewam go o to, że celowo krzesze iskry, 
od których zaczyna się pożar konfliktu, by nie zasnąć) wlał w nich trochę brandy, 
a następnie mimochodem wspomniał o Eurodisneylandzie.
Niewiele brakowało, a Raoul zakrztusiłby się na śmierć. Quelle horreur! 
Francuska kultura, ten lśniący klejnot w koronie cywilizacji, nurzany w 
odrażającym bagnie amerykańskich wynalazków - le Coca-Cola, les BigMac - a teraz 
jeszcze ta prymitywna Myszka Miki ze swymi potworniastymi uszami. De Gaulle 
nigdy by nie pozwolił na taką profanację francuskiej ziemi.
Bzdury, powiada na to pani F. Jeśli chodzi o prymitywizm, to Eurodisneyland może 
się schować przy Lazurowym Wybrzeżu. A poza tym, dodaje, dolewając sobie do 
szklaneczki, w Eurodisneylandzie, w przeciwieństwie do reszty Francji, 
przynajmniej działają toalety.
Można by pomyśleć, iż zasugerowała, że monsieur Miki powinien zamieszkać w 
Pałacu Elizejskim. Nie mam pojęcia, czy któryś z szacownych przodków Raoula miał 
zawodowo coś wspólnego z sanitariatami, ale wzmianka o toaletach podziałała na 
niego jak smagnięcie biczem. Poderwał się na równe nogi, rąbnął pięścią w stół, 
a następnie wygłosił diatrybę na temat zagrożeń związanych z szerzeniem się 
zgubnych amerykańskich wpływów, od gumy do żucia począwszy, na Sylwestrze 
Stallone skończywszy (czuję się w obowiązku dodać, iż oba te produkty cieszą się 
we Francji ogromną popularnością). Zaraz potem popełnił poważny błąd, ponieważ, 
gestykulując zawzięcie i rozlewając brandy ze szklaneczki, wziął na krasomówczy 
warsztat wygląd pani Franklin.
138
-Spójrzcie tylko na tę sukienkę - powiedział, wydymając pogardliwie wargi. - Oto 
co mam na myśli, mówiąc o amerykańskim prymitywizmie.
Rzecz jasna, posunął się stanowczo za daleko, ale akurat w tej dziedzinie zawsze 
można na niego liczyć, co być może tłumaczy fakt, dlaczego nie cieszy się 
szczególną popularnością w towarzystwie.
Tak czy inaczej, zakotłowało się na dobre. Pani Franklin w mgnieniu oka znalazła 
się po drugiej stronie stołu (jak na kobietę w jej wieku poruszała się ze 
zdumiewającą zwinnością) i ulokowała na nosie Raoula celny prawy prosty. Torebka, 
którą ściskała właśnie w prawej ręce, była chyba dość ciężka (być może miała w 
niej zapasową biżuterię na weekend albo pół tuzina pojemników z gazem łzawiącym), 
ponieważ z nosa popłynęła krew. Jej widok zachęcił panią Franklin do zdwojenia 
wysiłków: wydając donośne okrzyki wojenne, pognała za Raoulem, który salwował 
się ucieczką z domu. Najwyraźniej zamierzała rozstrzygnąć walkę przed czasem.
Zapytacie może, co w tym czasie robiła kulturalna, bywała w świecie publiczność? 
Zupełnie nic, co każe mi podejrzewać, iż wśród ludzi obowiązuje taka sama zasada 
jak wśród psów: nigdy nie wtrącaj się w wymianę fundamentalnie sprzecznych 
opinii, bo dostanie ci się od obu stron.
Przedstawiony powyżej przykład świadczy o tym, że podczas przyjęć w wielorasowym 
gronie dochodzi niekiedy do nieprzewidzianych, a wysoce zabawnych wydarzeń. Mam 
nadzieję, że dzisiejsi goście nie sprawią mi zawodu.
Właśnie słyszę, jak nadjeżdżają. Okropnie hałasują, choć jeszcze nawet nie 
przekroczyli progu. Z pewnością zdarzyło wam się słyszeć osły w okresie rui; to 
jest prawie równie nieznośne. Co gorsza, mijają mnie bez choćby słowa 
przywitania - zapewne dlatego, że usychają z pragnienia. Podążam za nimi, 
mimochodem oceniam damskie torebki pod kątem możliwości wykorzystania ich w 
charakterze broni ofensywnej i obserwuję znajomy rytualny taniec, który zawsze 
poprzedza to, co najważniejsze.
Wciąż nie mogę mu się nadziwić. Mężczyźni ściskają sobie ręce, a kobiety całują 
się w policzki, nie dochodzi natomiast do
139
czegoś, co nazwałbym „relewantnym kontaktem cielesnym". Owszem, zginają się w 
pasie, kołyszą się i kiwają, ale nie przechodzą do konkretów, jeśli wiecie, co 
chcę przez to powiedzieć. Poprzestają na pozorowanej wymianie informacji, bo 
czego można się dowiedzieć z krótkiego uścisku dłoni albo jeszcze krótszego 
kontaktu z okolicą kolczyków?
Dla odmiany moje obyczaje powitalne są jednoznacznie serdeczne (przynajmniej 
wedle mego mniemania) oraz nieporównanie bardziej wymowne. Przede wszystkim 
energicznie wymachuję ogonem, co dodaje pewności siebie nieśmiałym osobnikom, 
wprowadza atmosferę swojskości i przygotowuje grunt pod bardziej osobiste 
przywitanie, a mianowicie badawcze obwąchanie centralnych rejonów gościa. 
Spieszę dodać, iż dzięki swemu wzrostowi jestem w stanie dokonać tego bez 
służalczych podskoków, do których muszą się uciekać psy podlejszej postury. Na 
pewno widzieliście, jak to robią; przypominają wtedy futrzane jojo.
Wbijam więc pysk w pachwiny, panie piszczą i pokrzykują, mężczyźni zaś usiłują 
potraktować to jako kolejną osobliwość życia na wsi. „Cóż, tacy już są chłopcy" 
- powiadają, albo pytają z lekkim niepokojem: „Czy on gryzie?". Przyznam, iż 
kusi mnie od czasu do czasu, żeby energicznie kłapnąć zębami, szczególnie kiedy 
mówią do mnie „piesiu" albo wylewają mi gin na głowę, ale jak do tej pory zawsze 
udawało mi się zapanować nad sobą. Do czasu jednak. Wszystko ma swoje granice -
nawet moja wyrozumiałość.
Wstępne badanie trwa zaledwie kilka sekund, niemniej jednak może dostarczyć 
wielu cennych informacji tym spośród nas, którzy są obdarzeni czułym węchem oraz 
sporą wiedzą na temat różnic etnicznych. Dzisiaj na przykład gościmy podejrzaną 
zbieraninę z różnych krajów; to niezmiernie interesujące, jak bardzo ich 
osobiste nuty zapachowe pasują do narodowych stereotypów.
Weźmy na przykład Anglika Jeremy'ego: czuć go wilgocią, sherry, starym twedem 
oraz pozostałościami szamponu przeciw-łupieżowego, który nie spełnił swego 
zadania. Chociaż wieczór jest ciepły, ma na sobie spodnie z grubego materiału 
kojarzące się z jesienią i polowaniem. Zwraca się do mnie per „drogi
140
chłopcze", a kiedy cofam nos i ruszam dalej, sprawia wrażenie nieco 
rozczarowanego.
Jules i Jim, handlarze starociami z miasteczka, są jak zwykle podekscytowani i 
niezmiernie ruchliwi. Podobnie jak zdecydowana większość naszych współziomków, 
roztaczają wokół siebie intensywny aromat stanowiący połączenie przenikliwej 
woni wody kolońskiej z zapachami stanowiącymi pozostałość po ciężkostrawnym 
obiedzie. Rzecz jasna, dominuje czosnek, choć nietrudno doszukać się zapachu 
anchovies i pieprzu wzbogaconego śladowymi ilościami anyżku i lakrycji. Ta 
mieszanina sprawia, że często kicham w ich białe espadryle.
Młoda Linda i jej siostra Erica z Waszyngtonu pachną jak wszyscy Amerykanie. Ich 
zapach kojarzy mi się ze świeżo upranymi koszulami, którymi kiedyś, z braku 
lepszego zajęcia, trochę się pobawiłem. Wyraźnie czuję też powiew płynu do 
płukania ust. Właśnie ze względu na dominującą nutę czystości staram się nie 
przebywać zbyt długo w bezpośrednim sąsiedztwie Amerykanów, tym bardziej iż nie 
mogę się oprzeć wrażeniu, że wielu z nich traktuje mnie jak poważne zagrożenie 
dla swego zdrowia.
Na koniec mamy czcigodnego Angusa, starego przyjaciela kierownictwa ze Szkocji. 
Wciąż nie opuszcza mnie nadzieja, że któregoś dnia zjawi się w kilcie, co 
zapewniłoby nam obu nowe, fascynujące przeżycia, ale dzisiaj, niestety, ma na 
sobie wiekowe sztruksy, czuć go zaś, jak zwykle, kaszą, rozlaną whisky, 
terierami i popiołem z cygara.
Tak właśnie przedstawia się zestaw postaci na dzisiejszy wieczór. Czy staną w 
szranki i czynnie nawiążą do tradycji słownych utarczek oraz prób naruszania 
nietykalności osobistej? Mam nadzieję, że tak, kiedy bowiem do głosu dochodzą 
emocje, ręce zazwyczaj stają się mniej precyzyjne i pod stół trafia znacznie 
więcej pożywienia.
Wreszcie, po jakiejś godzinie pogaduszek, Madame uderza w gong i goście 
zasiadają do kolacji. Zanim do nich dołączę, uprzątam z niskiego stolika kanapki, 
które zostawiła tam jakaś życzliwa dusza, jednocześnie kontynuując rozważania 
nad zapachową różnorodnością ludzkości. Nie mogę się doczekać spotkania z moim 
pierwszym Australijczykiem.
??.:
8383
Pozowanie
Ludzie hołdują wielu zdumiewającym obyczajom - dla przykładu wymienię choćby 
odchudzanie, taniec, zbieranie znaczków pocztowych oraz wzruszającą wiarę w 
opłacalność inwestowania w akcje - chyba jednak najdziwniejsza jest niechęć do 
czerpania przyjemności ze zwyczajnego spaceru. Co najmniej raz dziennie wyruszam 
z kierownictwem do lasu w celu zażycia cielesnych ćwiczeń i poszukiwania 
przygody. To bardzo miłe z ich strony, choć przyznam, iż niekiedy wolałbym 
spędzić czas przy kominku. Im jednak te spacery najwyraźniej sprawiają sporo 
radości, więc zawsze staram się okazywać oczekiwany entuzjazm. Bądź co bądź, las 
jest spory, więc mogliby zabłądzić.
Mimo upływu lat wciąż zdumiewa mnie brak jakiejkolwiek inicjatywy z ich strony. 
Ograniczają się do mozolnego marszu -żadnego węszenia, żadnego tarzania się, 
pogoni za kurami, znakowania drzew, żadnych rytualnych pochówków ani zasadzek, 
żadnego kopania dołów, prawie żadnych podskoków. Niezmiennie staram się dać im 
dobry przykład, lecz oni są ogromnie zachowawczy i niepodatni na szkolenie. 
Przypuszczalnie ma to związek z ich wiekiem. Starego człowieka nie sposób 
niczego nauczyć.
Tak czy inaczej, właśnie podczas jednej z takich wypraw doszło do przypadkowego 
spotkania, dzięki któremu na krótko zabłysnąłem w świecie sztuki. Niech ta 
historia stanowi dla was nauczkę, że żaden dobry uczynek nie ujdzie wam 
bezkarnie.
143
Wędrowaliśmy po wzgórzach dominujących nad miasteczkiem (kierownictwo, jak 
zwykle, wlokło się gdzieś z tyłu), kiedy nagle usłyszałem jakieś szelesty i, 
licząc na królika, błyskawicznie przedarłem się przez krzaki. Ku memu 
rozczarowaniu po drugiej stronie ujrzałem ludzką, i to w dodatku znajomą, postać. 
Była to artystka Eloise; błąkała się po polanie jak zagubiony weekend i 
fotografowała gałązki. Miała na sobie typowy strój malarki, składający się z 
powiewnej sukienki, plecionych sandałów i malowniczego kapelusza. Pleciony był 
także pasek aparatu fotograficznego. Z pewnością szukała natchnienia, które, o 
ile mi było wiadomo, od lat skutecznie się przed nią kryło. Powitała mnie 
entuzjastycznym gruchaniem.
-Ooooch, c'est magnifiąue! - wykrzyknęła. - Zostań tam przez chwilę, obramowany 
zielenią, jakby prosto od Le Doua-nier Rousseau. Taki sauvage\
I zrobiła mi zdjęcie. Pamiętam, że u jednego ucha wisiała mi gałązka dzikiego 
kapryfolium; widocznie to na nią tak podziałało. Dziwni ludzie, ci artyści. 
Łatwo ulegają nastrojom.
Zaraz potem przez krzaki przedarło się także kierownictwo, Po czym serdecznie 
wycałowało się i uściskało z Eloise, jakby się nie widzieli od lat. W 
rzeczywistości kręci się prawie bez przerwy po naszym domu, jakby wciąż jej się 
wydawało, że zostawiła w jakimś kącie swoją muzę, ale kiedy przyjaciele wpadają 
na siebie niespodziewanie, natychmiast robią wokół tego mnóstwo szumu. Nie 
pytajcie mnie dlaczego. Właśnie zamierzałem podążyć jakimś interesującym tropem 
(mógł to być lis albo mój stary znajomy Roussel, który się nieco spocił), lecz 
zmieniłem plany, ponieważ do moich uszu dotarły słowa Eloise.
Przed chwilą doznała olśnienia, poinformowała kierownictwo z piersią falującą z 
przejęcia. Stało się to wtedy, kiedy znienacka wyłoniłem się z gęstwiny. Była to 
autentyczna iluminacja, oślepiający spazm inspiracji. Łuski spadły jej z oczu i 
ujrzała przed sobą prostą, równą drogę.
Kierownictwo uprzejmie kiwało głowami i przestępowało z nogi na nogę, widziałem 
jednak, że są równie zdezorientowani jak ja. Trwało to do chwili, kiedy wreszcie 
Eloise wyjaśniła, co ma na myśli, ale ponieważ nie szło jej to najlepiej, 
przedsta-
144
wię wam mocno skondensowane streszczenie dziesięciominuto-wego bełkotu, którego 
musieliśmy wysłuchać. Otóż od jakiegoś czasu zamierzała namalować serię akwareli 
poświęconych pajęczynom - zdjęcia gałązek miały pomóc jej w przygotowaniach -
lecz praca jakoś nie chciała ruszyć z miejsca. Nigdy nie chce, jeśli pragniecie 
poznać prawdę. Eloise jest nie tyle czynną twórczo artystką, co raczej larwą 
malarki, ciągle oczekującą na przepoczwarzenie. Moim zdaniem nie powinna 
narzekać; pracuje niewiele, więc może do woli udzielać się towarzysko.
Teraz jednak, w wyniku doznanego w krzakach olśnienia, postanowiła zarzucić 
pomysł z pajęczynami, odłożyć akwarele i sięgnąć po płótno i farby olejne - 
krwisty sens istnienia, jak powiedziała, dojrzałego artysty, który poważnie 
traktuje swoje powołanie. Gdybyście ją znali, wówczas moglibyście w pełni 
docenić mimowolny żart zawarty w jej słowach. Kierownictwo w dalszym ciągu 
kiwało głowami, przestępowało z nogi na nogę
Szansa na nieśmiertelność
10. Psi żywot
145
i czekało z kamiennymi twarzami, aż Eloise zakończy wykład o Cezannie i Picassie, 
i wreszcie przejdzie do rzeczy.
Po paru dygresjach na temat fowizmu oraz krótkich rozważaniach o roli absyntu w 
twórczości van Gogha, nasza mistrzyni pędzla wreszcie wyjawiła swój plan. 
Polegał on na stworzeniu arcydzieła, malowidła przedstawiającego króla lasu w 
naturalnej wielkości, który wyłania się z gęstwiny jako uosobienie natury w jej 
nieposkromionym majestacie. Zazwyczaj chwytam w lot sens każdej rozmowy, 
przyznam jednak, iż minęło trochę czasu, zanim dotarło do mnie, czego dotyczy ta 
paplanina. Otóż, ni mniej, ni więcej, Eloise postanowiła namalować mój portret. 
Ogarnęły mnie mieszane uczucia. Z jednej strony, oto wreszcie ktoś docenił moją 
wspaniałą prezencję, co wiązało się nie tylko z szansą na nieśmiertelność, ale i 
na kilka smakowitych kości w charakterze posiłku regeneracyjnego podczas 
pozowania. Z drugiej strony, miałem nie najlepsze wyobrażenie o skali talentu 
twórcy, który podjął się tego odpowiedzialnego zadania. Kiedy wam powiem, że 
wielokrotnie słyszałem na własne uszy, jak ta właśnie kobieta narzeka na mękę 
twórczą, jaką przeżywa codziennie rano przy wyborze koloru szminki, będziecie 
mieli całkiem dobre pojęcie o tym, jakie myśli tłukły mi się po głowie. 
Znikniemy na długie lata w pracowni, życie minie, a kiedy portret wreszcie 
zostanie ukończony (naturalnie pod warunkiem, że praca w ogóle się rozpocznie), 
będę już tak stary, że bez pomocy wykwalifikowanej pielęgniarki nie zdołam nawet 
podnieść łapy przy drzewie.
Kierownictwo jednak nie miało takich obaw. Podejrzewam, iż oczami wyobraźni 
ujrzeli moją podobiznę wiszącą w Luwrze w dziale poświęconym żywemu inwentarzowi, 
tuż obok otyłych średniowiecznych cherubinów, które wszyscy z niewiadomych 
przyczyn tak podziwiają. Ich Zuch w sąsiedztwie wielkich mistrzów! Co za 
ekscytująca perspektywa! Nigdy nie należy przesadzać z entuzjazmem, szczególnie 
jeżeli ma się do czynienia z Eloise... Ale niepotrzebnie wybiegam w przyszłość.
Konferencja w lesie została przerwana: Eloise pobiegła po narzędzia, 
kierownictwo zaś pogrążyło się w optymistycznych rozważaniach na temat 
prawdopodobnego terminu ukończenia
146
dzieła. Moim zdaniem należało się liczyć z tym, że samo zgromadzenie niezbędnych 
materiałów zajmie co najmniej półtora roku, więc uznałem, że najlepiej będzie 
zapomnieć o sprawie. Szczerze mówiąc, sprawiło mi to ulgę. Nie jestem stworzony 
do życia w bezruchu.
Cóż, wszyscy jesteśmy omylni. Ku memu ogromnemu zdumieniu okazało się, że nie 
miałem racji, ponieważ zaledwie tydzień później Eloise zawiadomiła nas 
telefonicznie, że jest gotowa do pierwszej sesji. Byłem daleki od zachwytu, jako 
że poczyniłem już pewne plany na ten dzień, a poza tym, jak wspomniałem, 
dręczyły mnie poważne wątpliwości co do sensu całego przedsięwzięcia. Jednak 
kierownictwo znajdowało się w stanie niezdrowego podniecenia, więc ze względu na 
nich popełniłem poważny błąd i uległem namowom. Po zupełnie niepotrzebnym 
szczotkowaniu i rozczesywaniu wąsów dostarczono mnie przed drzwi czegoś, co 
Eloise nazywała swoim atelier.
Znajdowało się w najdalszej części jej ogrodu, w długim wąskim budynku, w którym 
- sądząc po zapachu - jeszcze całkiem niedawno mieściło się sanatorium dla kóz. 
Drzwi otworzyły się i w progu stanęła odpowiedź współczesności na zjawiska w 
rodzaju Stubbsa i Rembrandta. Po sandałach, zwiewnych szatach i fikuśnych 
kapeluszach z okresu terminowania w akwarelach nie pozostał najmniejszy ślad. To 
była zupełnie nowa, w pełni świadoma Eloise, przyodziana w coś w rodzaju 
kombinezonu spawacza i gumowce, z cynobrową przepaską na czole.
Zaprosiła mnie do środka. Podczas gdy ona świergotała o wspólnej pracy artysty i 
modela ku chwale sztuki, ja zwiedzałem otoczenie. Nigdy jeszcze nie odwiedzałem 
pracowni artysty, wszystko więc było dla mnie nowe. Na środku stały sztalugi z 
ogromnym czarnym płótnem, tuż obok długi stół, na którym walały się niezliczone 
tuby z farbami, pędzle, palety, a także (niezbędny każdemu wielkiemu artyście, 
pomyślałem) telefon. Przed sztalugami rozpoczynało się coś, co chyba najlepiej 
da się określić jako sztuczną grotę.
Był tam ułożony z kamieni niski pagórek z powtykanymi w szczeliny usychającymi 
roślinami. Ktoś o bujnej wyobraźni i słabym wzroku mógłby dostrzec odległe 
podobieństwo do rze-
147
?
czywistości, ja jednak nie dałem się nabrać. Wypatrzyłem natomiast ciasteczka 
pozostawione na jednym z kamieni izająłem się nimi, podczas gdy Eloise 
rozmawiała przez telefon. Potem odbyła jeszcze jedną rozmowę. I jeszcze jedną. 
Za każdym razem chodziło o to samo: dzwoniła do znajomych z prośbą, żeby w 
najbliższym czasie jej nie przeszkadzali. Doprawdy zabawne, zważywszy na 
niesłychany talent do przeszkadzania samej sobie, jaki prezentowała. Mimo to 
rozgłaszała wszem wobec o podjęciu niesłychanie ważnego zadania, o artyście w 
mękach twórczych, o konieczności zerwania aż do odwołania więzi ze światem, i 
tak dalej. Ciekawe, w jaki sposób radzili sobie z tym starzy mistrzowie, którzy 
przecież nie mieli telefonów? Przypuszczalnie korzystali z usług posłańców.
Ogarniał mnie coraz większy niepokój i coraz silniejsze przeczucie, że mój 
zgodny charakter skazał mnie na ciągnącą się w nieskończoność nudę. Pamiętacie, 
co powiedziałem o dobrych uczynkach? Nie ma najmniejszej wątpliwości, że trzeba 
za nie płacić. Gapiąc się przez okno przy akompaniamencie kolejnej rozmowy 
telefonicznej, niemal zacząłem żałować, że natura obdarzyła mnie tak szlachetną 
urodą. Nie mam nic przeciwko temu, by artyści cierpieli za sztukę, ale niech 
zostawią w spokoju nas, modeli!
Wreszcie Eloise odłożyła telefon i zaczęła się bitwa. Zaprowadziła mnie do groty, 
gdzie po niezliczonych próbach i poprawkach zdołała wreszcie usadowić mnie w 
niewyobrażalnie niewygodnej pozie, po czym poinformowała, że pod żadnym pozorem 
nie wolno mi się ruszyć z miejsca. Następnie cofnęła się o krok, wyciągnęła 
ramię, wyprostowała kciuk i przez chwilę mierzyła mnie krytycznym spojrzeniem, 
niczym Degas oceniający perspektywę. Nie, to nie to. Czegoś brakowało. Pozwoliła 
mi usiąść, jak chciałem, sama zaś wyszła do ogrodu.
Niebawem wróciła triumfalnie z naręczem jakiegoś zielska. Nie jestem zbyt mocny 
z botaniki, więc nie powiem wam, jak się nazywają te rośliny, ale na pewno 
wielokrotnie je widywaliście. Wypuszczają coś w rodzaju krętych macek, które 
czepiają się wszystkiego, co popadnie. Ogromnie trudno jest się od nich uwolnić, 
więc każdy, kto ma choć odrobinę oleju w głowie, trzy-
148
ma się od nich z daleka. Rzecz jasna, Eloise trudno zaliczyć do tej kategorii.
Zaczęła dekorować mi głowę i barki tym obrzydlistwem, mamrocząc coś o „zielonej 
girlandzie, która dopełni efektu". Kiedy skończyła, czułem się jak idiota - tak 
zresztą czułby się chyba każdy, kogo by przebrano za krzak. Eloise jednak 
najwyraźniej uważała, że zmierzamy we właściwym kierunku, ponieważ, wydając 
okrzyki artystycznego zachwytu, wepchnęła mnie z powrotem na kamienistą grzędę.
-Tak! - powtarzała. - Tak teraz to widzę! Ta głowa okolona symbolem płodności 
natury... Superbe.
Jeśli o mnie chodzi, to niewiele widziałem zza zieleniny, która dyndała mi przed 
oczami, i to właśnie uważam za główną przyczynę nieszczęścia. Wbrew temu, co 
twierdziła później, nie było w tym ani trochę mojej złej woli.
Jak na razie na płótno nie padła jeszcze ani jedna kropla farby. Było mi 
niewygodnie z obu końców, prawie nic nie widziałem i szybko traciłem cierpliwość. 
A potem zadzwonił telefon.
Czy Picasso, albo którykolwiek z mistrzów pędzla, przerwałby pracę, żeby go 
odebrać? Oczywiście, że nie. A co zrobiła Eloise? Rzecz jasna, odebrała. 
Słyszałem opinię (wiem, mało pochlebną, ale cóż poradzić, że taka często bywa 
prawda?), iż po to, by oddzielić ją od telefonu, potrzebna byłaby interwencja 
chirurga, teraz zaś zanosiło się na dłuższą dyskusję z którąś z jej 
odchudzających się przyjaciółek o wadach i zaletach lipo-sukcji. Uznałem, że 
tego już za wiele, podniosłem się z łoża boleści i ruszyłem w kierunku drzwi z 
zamiarem jak najszybszego pozbycia się liściastego przebrania. Niestety, w 
związku z tym, że prawie nic nie widziałem, zaledwie po paru krokach wpadłem na 
sztalugi, przewróciłem je, płótno runęło mi na głowę, ja zaś trochę 
instynktownie, a trochę dlatego, żeby dać upust narastającej od dłuższego czasu 
irytacji, niezwłocznie przeszedłem do kontrofensywy.
Warto było cierpieć dla tej chwili. Nie wiem, czy kiedykolwiek mieliście powód, 
żeby zaatakować rozpięte na blej tramie płótno o wymiarach półtora na półtora 
metra; jeżeli nie, to polecam wam to z całego serca. Wspaniale się drze, a na 
dodatek
149
Warto było cierpieć dla tej chwili
nic wam nie grozi z jego strony. Walczyłem jak tygrys, aż wreszcie z przeciwnika 
zostały tylko żałosne strzępy, podczas gdy Eloise histerycznym tonem 
relacjonowała rozwój wydarzeń przyjaciółce uczepionej drugiego końca linii 
telefonicznej.
-To szaleniec, morderca, zniszczył moje dzieło, boję się o swoje życie, 
natychmiast zawiadom policję!...
Powinienem dodać, iż już na początku mego występu przerażona artystka jednym 
susem znalazła się na stole, siejąc spustoszenie wśród tubek z farbą. Parę z 
nich popękało, rozbryzgując dokoła zawartość, której spora część wylądowała na 
mnie.
Chyba domyślacie się reszty. Zaalarmowane telefonicznie kierownictwo zjawiło się 
błyskawicznie, i wiecie co? Po raz pierwszy dostrzegłem w ich oczach paniczne 
przerażenie, oto bowiem ujrzeli mnie, udekorowanego zielskiem, resztkami płótna 
i farbą, skrobiącego łapami w drzwi, oraz Eloise, na stole, tulącą telefon do 
piersi i gotową w każdej chwili zemdleć. Co
150
prawda, nie bardzo byłem w stanie docenić wszystkie walory tej sceny, jestem 
jednak pewien, iż nie brakuje ludzi, którzy byliby gotowi uiścić jakąś 
niewygórowaną opłatę, żeby ją zobaczyć.
Skończyło się smutno dla wszystkich. W ramach zadośćuczynienia za straty 
kierownictwo obiecało przysłać czek, ja musiałem zawrzeć bliższą znajomość z 
nożyczkami i rozpuszczalnikiem do farb olejnych, Eloise zaś, jak twierdziła, 
jeszcze przez wiele miesięcy nie mogła otrząsnąć się z szoku. To tyle, jeśli 
chodzi o sztukę. Niewarta zachodu, gdyby ktoś chciał znać moje zdanie.
???
O ludziach
Nawet jeśli dożyję szesnastu lat, z pewnością nie zdołam pojąć złożoności 
ludzkiej natury. Szczerze mówiąc, wcale nie jestem pewien, czy tego żałuję. 
Potrzebowałbym całego życia, a ponure egzystencjalne rozważania niekorzystnie 
wpływają na stan zdrowia. Spójrzcie tylko na filozofów: większość kończy w ten 
sposób, że wariuje, wpada w alkoholizm albo prowadzi wykłady z eg-zystencjalizmu 
na rozmaitych prowincjonalnych uniwersytetach.
Mimo tego, co powiedziałem przed chwilą, nie będę zaprzeczał, iż po wielu latach 
spędzonych w towarzystwie kierownictwa oraz ich niekiedy podejrzanych znajomych, 
doszedłem do pewnych konkluzji dotyczących dwunogich stworzeń. Wystarczy uważnie 
obserwować, mieć zamknięty pysk i czujnie nastawione uszy, a wnioski nasuną się 
same. Pouczające zdarzenia zapadają głęboko w pamięć, powiększając ładunek 
wiedzy. Weźmy na przykład dzień, w którym dowiedziałem się o nietykalności 
dzieci.
Zdarzyło się to w tym ryzykownym towarzysko okresie zaraz po obiedzie, kiedy 
biesiadnikom często wymykają się rozmaite pikantne niedyskrecje, niekiedy zaś - 
in vino veritas - nawet prawda. Oczywiście nazajutrz gorzko tego żałują i 
wydzwaniają do siebie z przeprosinami, ale wtedy, na szczęście, jest już za 
późno.
Wieczór, o którym mowa, mieliśmy zaszczyt spędzić w towarzystwie kochającej 
matki. Miała troje małych dzieci i nikomu nie pozwoliła o tym zapomnieć. Zdjęcia 
przy aperitifie, fascy-
153
nujące opowieści o wyczynach z grzechotkami i śliniakami przy przystawce, 
najświeższe doniesienia o eksperymentach z wykonywaniem czynności 
fizjologicznych przy pierwszym daniu. Byłem tak zdegustowany, że nawet nie 
usiłowałem jeść, ona jednak nie przerywała ani na chwilę, podczas gdy pozostali 
goście z coraz większym trudem wpychali w siebie pieczone jagnię. Wreszcie, 
wyczerpawszy zapas konkretnych informacji, zaczepnym tonem wygłosiła pogląd, że 
niektórzy ludzie traktują psy jako namiastkę dzieci. Tę z gruntu błędną i 
niegrzeczną uwagę trudno jednak by uznać za oryginalną, spodziewałem się więc, 
że zostanie potraktowana tak, jak na to zasługiwała, to znaczy zbyta milczeniem.
Zastrzygł uszami i ruszył do kontrofensywy.
Nie wziąłem jednak pod uwagę działania, jakie jej monolog wywarł na drugą połowę. 
Chyba już wspominałem, iż zazwyczaj trzeba czegoś zbliżonego rozmiarami do 
trzęsienia ziemi, żeby wyrwać go z poobiedniej zadumy, tym razem jednak (bez 
wątpienia zainspirowany nadmiarem propagandy wychwalającej zalety płodności) 
zastrzygł uszami i ruszył do kontrofensywy. Tak, oczywiście, tyle że trzeba 
pamiętać, iż w dzisiejszych czasach wiele małżeństw mieszka w niedużych 
mieszkankach, gdzie zabronione jest trzymanie psów. W związku z tym zdesperowani 
ludzie albo kupują papużkę, albo robią sobie dziecko -
154
zależnie od tego, ile miejsca mogą przeznaczyć na klatkę. Można więc powiedzieć, 
iż w gruncie rzeczy to dziecko pełni funkcję substytutu psa, nie zaś odwrotnie. 
Jeszcze trochę wina?
Druga połowa wcześniej wiele razy miewał poważne problemy z powodu lekceważącego 
stosunku do rozmaitych świętych krów, chyba jednak nigdy nie byłem świadkiem 
równie dramatycznej reakcji. Rozedrgana od emocji niczym galareta, bohaterska 
matka spopieliła go wzrokiem.
- To niewiarygodne! - wykrzyknęła. - Czyżby stawiał pan na równi mojego małego 
Tommy'ego i jakąś papugę?!
Przy stole zapadła martwa cisza. Wszyscy czekali z zapartym tchem na to, jak też 
druga połowa wywinie się z niezręcznej sytuacji. Jednak akurat tego wieczoru 
miał diabła za skórą i ani myślał się wycofywać.
- Czemu nie? Oboje są mali i hałaśliwi, brudzą przy jedzeniu i wydalają wtedy, 
kiedy mają na to ochotę.
Wszystko to prawda, rzecz jasna, ale matki nie lubią słuchać takich rzeczy o 
swoich dzieciach.
Na tym dobiegły końca przewidziane na ten wieczór rozrywki. Znieważona strona 
cisnęła serwetkę na stół, porwała w objęcia album z rodzinnymi zdjęciami, 
zwlokła męża z krzesła i od-maszerowała w noc, żaląc się głośno na obrazę 
macierzyństwa i przysięgając, że już nigdy, ale to nigdy nie odezwie się do tego 
okropnego człowieka.
-1 bardzo dobrze - mruknął druga połowa, co sprawiło, że za karę został zesłany 
do kuchni.
Przez cały czas nawet nie podniosłem głowy. Rzecz jasna, doskonale się bawiłem, 
w takich sytuacjach nie należy jednak demonstracyjnie okazywać dobrego humoru.
Kiedy później, już po wyłączeniu światła, analizowałem w swoim koszu niedawne 
wydarzenia, moje myśli powędrowały ku innym drażliwym kwestiom; jeśli podczas 
ich omawiania zostaną wyrażone niepopularne opinie albo padną jakieś nierozważne 
słowa, zazwyczaj wybucha zamieszanie, nastroje ulegają skwaszeniu, a niekiedy 
nawet dochodzi do zerwania więzów towarzyskich. Jeśli się nad tym bliżej 
zastanowić, to takich tematów jest całkiem sporo: od polityki poczynając (którą, 
jak mi się
155
zdaje, niektórzy wciąż jeszcze traktują całkiem serio), na roli prezerwatywy we 
współczesnym społeczeństwie kończąc. Miałem okazję przysłuchiwać się zażartym 
sporom na oba wymienione tematy, widywałem także zazwyczaj łagodnych, rozsądnych 
ludzi, którzy w trakcie dyskusji przeistaczali się w krwiożercze bestie. A 
wszystko sprowadza się do tego, że każdy z nich uwielbia mieć rację. Tak, ludzie 
to bez wątpienia przedziwne istoty.
Starałem się przez cały czas mieć to w pamięci, kiedy przez kilka minionych dni 
analizowałem zawartość stron, które właśnie przeczytaliście - chciałem się 
upewnić, że pomieściłem na nich wszystko, co może być interesujące dla 
potomności albo dla kogokolwiek. Ku swemu zdumieniu stwierdziłem, iż stanowczo 
zbyt mało miejsca poświęciłem własnemu gatunkowi. A co z młodymi i 
niedoświadczonymi spośród nas, którzy, nieświadomi ludzkich obyczajów, muszą 
sobie radzić w dziwnym świecie, w którym ludzie załatwiają potrzeby 
fizjologiczne pod dachem, lecz surowo karzą psa, kiedy ten stara się ich 
naśladować? Nic tu po logice; jedyny ratunek w życiowym doświadczeniu. Stąd 
właśnie te rady - może nieco chaotyczne i nieusystematyzowane, lecz z pewnością 
przydatne. Ciekawe, co wy o tym myślicie.
Błądzić jest rzeczą ludzką, wybaczać - psią.
Rady dla młodego psa
1. Strzeż się Bożego Narodzenia. To okres, kiedy do domów tradycyjnie trafiają 
prezenty w postaci szczeniąt. Jeśli nie zabije ich dieta składająca się z 
pieczonego indyka, pasztetu z wątróbek, papieru do pakowania upominków i ozdóbek 
choinkowych, zaczynają rosnąć, jak to szczenięta. Z bliżej nieznanego powodu ten 
fakt wywołuje zdumienie i konsternację wśród dorosłej części rodziny, która 
przecież powinna być na to przygotowana. Niestety, nie jest, w związku z czym 
najdalej na wiosnę zaczynają się poszukiwania kogoś, kto wziąłby do siebie 
niepotrzebnego nikomu psa. Gwiazdkowe szczenięta nie powinny snuć dalekosiężnych 
planów. Smutne, ale prawdziwe.
2. Nawet nie próbuj zrozumieć magicznego wpływu telewizji. Ja, który uważam się 
za pozbawionego uprzedzeń i bez najmniejszego problemu obracam się w rozmaitych 
sferach towarzyskich, wykazując zrozumienie dla przeróżnych, niekiedy nawet 
bardzo dziwacznych, upodobań, nie zdołałem tego pojąć. Pudło wypełnione małymi 
hałaśliwymi postaciami, nieprzyjemna woń rozgrzanego plastyku, pokój pogrążony w 
ciemności, całkowity zakaz rozmów, w tle czyjeś pochrapywanie... Gdzie tu 
przyjemność, pytam? Po prostu nie rozumiem, i już. Widzieliście kiedyś królika 
zahipnotyzowanego światłem latarki? Moim zdaniem, do tego właśnie sprowadza się 
telewizja. Kiedy pożądam rozrywki i dreszczyku emocji, idę przyglądać się 
mrówkom.
3. Może się zdarzyć, że którejś nocy obudzi cię przybycie jakichś dżentelmenów, 
którzy wślizgną się przez okno i będą poruszać się po domu w taki sposób, by 
czynić jak najmniej hałasu. To włamywacze. Pod żadnym pozorem nie próbuj na nich
157
szczekać; za nic sobie mają prawa zwierząt i bywają agresywni. Wstrzymaj się z 
reakcją do chwili, kiedy sobie pójdą. Zawsze jest szansa, że zabiorą telewizor.
4. Przez wiele miesięcy nie byłem w stanie rozgryźć obrzędowości związanej z 
kąpielą. Sprawa przedstawia się następująco: ludzie mogą nurzać się w wodzie 
codziennie - ba, uważają to nawet za przyjemność połączoną ze szlachetnym 
obowiązkiem. Nucą, bawią się mydłem, po czym wychodzą w świat różowi, lśniący i 
ogromnie z siebie zadowoleni. Widząc to, niedoświadczony, a pragnący się 
przypodobać pies często próbuje ich naśladować i wskakuje do pierwszej 
napotkanej kałuży. To błąd. Nie wolno tego robić, podobnie jak otrzepywać się do 
sucha w salonie albo wycierać pyska w dywan. Jak niemal wszędzie, w tej 
dziedzinie także obowiązuje podwójna moralność, nieszczególnie faworyzująca tych 
spośród nas, którzy poruszają się na czterech łapach i miewają zabłocone brzuchy.
5. Naucz się odróżniać naturalnych przyjaciół od naturalnych wrogów. Ja 
osobiście zawsze jestem życzliwie nastawiony do ogrodników (oni również lubią 
grzebać w ziemi); osób, które nie potrafią schludnie jeść; tych, którzy wiedzą, 
jak wiele i jak łatwo można osiągnąć dzięki przekupstwu; właścicieli protez 
zębowych, którzy nie są w stanie poradzić sobie z herbatnikami. Z rezerwą należy 
odnosić się do: osób ubranych na biało; ludzi dopytujących się z wyższością o 
twój rodowód; utyskujących starców z laskami; wegetarian, z wyjątkiem sytuacji, 
kiedy usiłują dyskretnie pozbyć się mięsa z talerza. Zdecydowanie unikać trzeba 
natomiast kobiet, które nie rozstają się ze zdjęciami swoich kotów. To przypadki 
nie rokujące nadziei.
6. Ucz się selektywnego posłuszeństwa. Na co dzień możesz robić mniej więcej 
wszystko, na co masz ochotę. Ludzkie wrodzone lenistwo i nieumiejętność 
koncentracji przez dłuższy czas oszczędzą ci niedogodności dyscypliny, zdarzają 
się jednak sytuacje nadzwyczajne, kiedy warto błyskawicznie reagować na 
polecenia. Jak je rozpoznać? To bardzo proste. Podniesione
158
głosy, nastroje balansują na krawędzi histerii, padają groźby i ciężkie słowa. 
Kiedy wołają cię dużymi literami (na przykład: „ZUCH, DO CHOLERY!!!"), biegnij 
natychmiast, udając, że za pierwszym razem po prostu nie słyszałeś, i 
energicznie wymachuj ogonem. Wszystko będzie dobrze.
7. Nie sprowadzaj do domu znajomych płci przeciwnej, ponieważ spowoduje to 
tylko mało subtelne dociekania na temat twoich intencji, a niekiedy może nawet 
doprowadzić do nałożenia aresztu domowego. Moim zdaniem należy oddawać się 
romansom na terenie neutralnym, gdzie możesz czuć się bezpiecznie i gdzie nie ma 
żadnych świadków, abyś mógł zachować coś, co obecnie nazywa się „maksymalną 
zdolnością zaprzeczania". Bierz przykład z naszych światłych przywódców: 
wypieraj się wszystkiego, dopóki nie staniesz nos w nos z oczywistymi dowodami 
winy.
8. Nie gryź weterynarzy, nawet jeśli zostaniesz zaatakowany od tyłu zimnym 
termometrem. Mają dobre intencje.
9. Na koniec, pamiętaj, że żyjemy w niedoskonałym świecie i że ludzie niekiedy 
błądzą. Przyjęcia, jasne meble, transplantacje włosów, sylwester, pastylki na 
odrobaczanie, rajstopy z pomarańczowej lycry, obroże nabijane ćwiekami, jogging, 
try-mowanie, seks przez telefon, depilowanie nóg... Lista jest długa, a życie 
krótkie. Staraj się z każdej sytuacji wycisnąć maksymalnie dużo korzyści i nie 
stroń od kompromisów. Błądzić jesi rzeczą ludzką, wybaczać - psią.
Czy ktoś wybiera się na spacer?
•
O twórcach „Psiego żywota"
ZUCH w drodze do psiego gwiazdorstwa pokonał niemożliwe do pokonania, mogłoby 
się wydawać, przeszkody. Urodzony w nędzy, we wczesnym dzieciństwie porzucony 
przez matkę, wiele tygodni żył w lesie, zanim, dzięki swemu wrodzonemu urokowi 
osobistemu, wywalczył sobie miejsce w domu państwa Mayle. Jego charyzma i 
nienaganna prezencja szybko zwróciły uwagę tłumnie odwiedzających posiadłość 
fotografów, ekip telewizyjnych i dziennikarzy. Ta książka stanowi odpowiedź na 
niezliczone listy od jego wielbicieli, domagających się od Zucha zebrania w 
takiej właśnie formie jego życiowych zasad, czyli napisania czegoś, co obecnie 
nazywa się „przewodnikiem po życiu".
Kiedy popularność Zucha zaczęła stopniowo przyćmiewać sławę Petera ?????'?, w 
mediach pojawiły się spekulacje dotyczące jego przyszłości. Na razie jednak Zuch 
mieszka z...
PETEREM MAYLE'EM, który przez piętnaście lat pracował w reklamie, lecz w roku 
1975 opuścił Madison Avenue i zajął się pisaniem książek. Wśród jego 
dotychczasowych dokonań należy wymienić: „Rok w Prowansji", „Zawsze Prowansja" 
oraz „Hotel Pastis", wszystkie wydane przez Hamish Hamilton (w Polsce przez wyd. 
Prószyński i S-ka). „Psi żywot" stanowi pierwszy owoc literackiej współpracy z 
Zuchem.
ED KO REN, autor ilustracji do tej książki, od wielu lat rysuje komiksy dla „New 
Yorkera".
Cena 14,50 zł
Pies najlepszym przyjacielem człowieka? Hm... To NAPRAWDĘ zależy od punktu 
widzenia. Owszem, przy odrobinie dobrej woli można się z człowiekiem 
zaprzyjaźnić, ale ilu to wymaga wyrzeczeń! Nie wolno tarzać się w zdechłych 
gołębiach ani sprawdzać sprinterskich uzdolnień kur z sąsiedztwa, nie należy 
wylegiwać się w pościeli ani otrzepywać błota na dywanie w jadalni, a co 
najgorsze, od czasu do czasu trzeba się kąpać. Czy, mimo wszystko, warto zadawać 
sobie tyle trudu? Po lekturze tej książki nikt nie będzie miał wątpliwości.
PATRONAT MEDIALNY
Informacje o naszych książkach można znaleźć w witrynie internetowej 
www.proszynski.pl
9788373372696