Jacqueline Verly

KASIA Z DZIKIEJ SKAŁY
przełożyła Katarzyna WITWICKA
Historia ta toczy się w końcu gbiegłego wieku, na wschodnim zboczu Wysokich 
Wogezów, w pewnej „marcairerie". Tak bowiem nazywa się tam samotne farmy 
serowarskie, położone na górskich balach",   f
Z roku na rok jest ich coraz mniej, choć niektóre istnieją do dziś. Życie płynie 
w nich dokładnie tak samo, jak za czasów tej opowieści, nie zmienił się ani 
sposób wyrabiania serów, ani obyczaje ludzi, którzy je wyrabiają. Ale jest im 
coraz ciężej, coraz trudniej się utrzymać. Toteż wiele z tych farm zostało 
opuszczone, a inne, małe rodzinne przedsiębiorstwa, połączyły się ze sobą, aby 
lepiej móc prosperować.
Obecnie, gdy wędruje się po Wogezach, nierzadko można spotkać, na jakiejś 
zdziczałej hali, taką opustoszałą i walącą się „marcairerie".
Pierwszy śnieg
Kasia obudziła się o szarawym jeszcze świcie. Wstawało się o tej porze i Tata 
Karol walił właśnie z dołu kijem od szczotki w sufit. Kasia westchnęła, 
odgarnęła z twarzy kosmyki włosów i jednym susem mężnie wyskoczyła z łóżka.
Było zimno. Pomyślała, że pewnie w nocy musiał spaść śnieg, gdyż światło świtu 
miało blask, który nie mógł pochodzić z szarego jeszcze nieba.
Podbiegła do okna: gruby kożuch śnieżny pokrywał pustkowie Dzikiej Skały i 
okoliczne góry. Ta białość przenikała w cienie ustępującej nocy i miała w sobie 
coś tak delikatnego, że radosny uśmiech przemknął po małej, zaspanej twarzyczce. 
Lecz po chwili, spostrzegłszy, że śnieg pada przecież nadal, Kasia pomyślała:
„Oho, ho!... Żeby dostać się do obory, trzeba będzie przekopać drogę!"
Zeszła na dół i, ku swemu wielkiemu zdziwieniu, zastała Tatę Karola wystrojonego 
w świą-
?
teczny garnitur i jedzącego przy stole, na stojąco, wielką pajdę chleba z równie 
wielkim kawałem słoniny.
—  Schodzę do miasteczka na cały dzień — powiedział. —- Zrobisz tu, co trzeba. 
Muszę pogadać z serowarem w sprawie Czarnuli i jej cielęcia. Nie mogę karmić 
całej tej trzody... muszę coś sprzedać! Czarnula i tak nie daje już mleka, więc 
niech ona idzie... Razem ze swym cielakiem.
Przełknął ostatni kęs, wytarł usta wierzchem dłoni, nasunął beret na oczy i 
dorzucił:
—  Nie czekaj na mnie. Wrócę dopiero na wieczór... — I poszedł, zanim Kasia 
zdążyła cokolwiek powiedzieć.
Stojąc nieruchomo pośrodku kuchni, stłumiła w sobie ciężkie westchnienie: dobrze 
wiedziała, co to miało znaczyć i w jakim stanie Tata Karol wróci.
Ale na trapienie się tym miała przed sobą cały długi dzień do wieczora; na razie 
trzeba było brać się do roboty. I Kasia, wziąwszy garść chrustu ze skrzynki, 
rozpaliła ogień i zaczęła gotować zupę na śniadanie dla malców, a także wodę na 
jadło dla świń.
Właśnie Wendelin i Jeanjean, na wpół ubrani i przejęci spadłym śniegiem, zjawili 
się w kuchni.
—  Kasiu, widziałaś? Śnieg! Do szkoły pojedziemy sankami, trzeba je wyciągnąć!
A Jeanjean, stanąwszy u stóp schodków, zaczął z całych sił krzyczeć na górę:
7
:— Ej, Dorota! Obudź się! Jedziemy do szkoły sankami!
Rozległo się pospieszne dreptanie i u szczytu ukazała się mała kulka we 
flanelowej koszulinie. z której wyzierała zdumiona buzia. Nie rozbudzoną jeszcze 
na dobre i drapiącą się w nos Dorotkę (albowiem była to właśnie ona) Jeanjean 
chwycił i podniósł do okna, żeby pokazać jej niepokalany świeży śnieg, w którym 
sanki, ześlizgując się ku wiosce, wyżłobią zaraz koleiny.
Ale nagle zdał sobie sprawę, że Kasia zupełnie nie podziela jego radości. 
Widocznie mała ciocia była w złym humorze. Zwykle bowiem, o tej wczesnej 
porannej godzinie, to ona właśnie była najżwawsza, poszturchiwała jednego, 
ubierała drugiego, pomagała Dorotce, gdy mała nie mogła poradzić sobie z 
włożeniem majtek czy pończoch. Ale dzisiaj tak nie było, dzisiaj Kasia stała 
pośrodku kuchni ze zmarszczonymi brwiami i, słuchając głośnych zachwytów całej 
trójki, nerwowo wzdrygała ramionami.
Wobec tego, żeby przywrócić zwykły nastrój, Jeanjean spróbował się wygłupiać. 
Próbował zaś tak gorliwie i z taką werwą, że wywrócił swoją wazkę z zupą.
I wtedy Kasia, szukając rozpaczliwie jakiejś ścierki, aby zetrzeć kałużę i, jak 
na złość, nie mogąc jej nigdzie znaleźć, zaczęła krzyczeć, że ma dosyć, dosyć, 
dosyć, że nie chce być niewolnicą takich idiotycznych bratanków, że powyrzuca 
ich
?
za drzwi i mogą sobie iść do szkoły w ogóle bez śniadania!
Tymczasem grubiutkiej Dorotce, stropionej niezwykłymi krzykami, zupełnie 
pomyliły się nogawki majtek i w ogóle coraz bardziej traciła orientację w swej 
garderobie. Wreszcie wydała żałosny lament, który okazał się kroplą 
przepełniającą czarę rozdrażnienia Kasi. Przyskoczyła do nieszczęsnej Dorotki i 
z rozmachem trzasnęła ją " w policzek. Okropność! Jak świat światem, nic 
podobnego nie zdarzyło się jeszcze na Dzikiej Skale: klaps (i to jaki!) na 
pyzatej, miłej buzi Dorotki! Cóż za diabeł opętał tego dnia ich małą ciocię 
Kasię?
Wendelin, z rękoma opuszczonymi wzdłuż ciała, cały czerwony z przejęcia, 
powiedział głosem pełnym rozdzierającego wyrzutu:
—  Och, Kasiu!...
A Jeanjean, sapiąc urywanie, mruknął po chwili:
—  Więc to tak!
Jedynie główna zainteresowana, zupełnie oszołomiona, nie mówiła nic. Za nią 
mówiły wszystko jej okrągłe oczy.
Ale nawet ten wzrok, pełen zdumienia i rozpaczy, nie wpłynął na zmianę humoru 
Kasi.
Kasia i jej kłopoty
Nie było już mowy o wyjmowaniu sanek; zgasł radosny nastrój trójki malców. 
Zaklapały gumowe podeszwy trzech par kaloszy, najpierw o próg, a potem miękko, 
cicho, po śniegu... Dorotka dopiero teraz, z opóźnieniem, zapłakała drobnym, 
urywanym szlochem, który przypominał czkawkę.
—  No, chodź, grubasku, nie martw się — pocieszył ją Wendelin.
A Jeanjean dorzucił:
—  Swoją drogą nasza ciocia musiała wstać dzisiaj lewą nogą!
A cóż robiła Kasia, gdy pozostała sama, tam, na górze, na Dzikiej Skale?
Prawdę mówiąc, z nich wszystkich ona była najnieszczęśliwsza. Zły humor nie 
mijał, trzymał się mocno. Ale mimo wszystko, było jej ciężko na
?
sercu: poturbowała „swoich malców", poszli, a ona ich nawet nie pocałowała na 
drogę. Wszystko przez to, że tak bardzo zmartwiła ją wyprawa Taty Karola do 
miasteczka.
Wreszcie przysiadła na krześle i, oparłszy głowę na rękach, zapłakała gorzko. 
Nie zdarzało się jej to często, zazwyczaj była przecież pogodna i wesoła. Po 
śmierci Mamy Marysi nie byle co musiało wydarzyć się na 'Dzikiej Skale, żeby 
Kasia utraciła równowagę.
A jednak dziś, od samego rana, gdy tylko dowiedziała się, że Tata Karol znowu 
wybiera się do miasteczka, ogarnął ją ów niepokój, który zawsze wypełniał potem 
całodzienne oczekiwanie.
Na świętą Katarzynę, w dniu swych imienin i jednocześnie urodzin, Kasia 
skończyła trzynaście lat. Drobna, wątła i szczupła dziewczynka, z buzią ginącą 
wśród długich kosmyków popielatych włosów, które wymykały się nieustannie, 
choćby je nie wiadomo jak związywać sznurowadłem. Szare oczy i jasne włosy 
podkreślały jeszcze jej śniadą cerę góralki. A że Kasia miała szerokie, białe 
zęby, jej uśmiech był o wiele ładniejszy, o wiele bardziej delikatny od 
wszystkich uśmiechów, jakie kiedykolwiek opromieniały twarz jakiejś małej 
dziewczynki.
Jeszcze zaledwie rok temu Kasia była równie beztroskim dzieckiem, jak większość 
dzieci w jej
12
wieku. Żyła sobie w towarzystwie Wendelina, Jeanjeana i Dorotki, jakby była ich 
rodzoną siostrą. Chociaż w rzeczywistości była siostrą nie ich, lecz ich ojca, 
Taty Karola, jak go nazywała.
Własnego ojca, drwala, nie znała w ogóle. Zginął w wypadku w lesie na kilka 
tygodni przed jej urodzeniem, a gdy miała dwa lata, z kolei umarła jej matka. I 
Kasi pozostał tylko brat, Karol, znacznie od niej starszy i już żonaty. Do swej 
samotnej farmy na hali Dzikiej Skały braterstwo zabrali więc Kasię, to maleństwo, 
które, oprócz nich, nie miało nikogo. I kochali ją jak własne dziecko. Gdy w 
trzy lata później urodził się Wendelin, mała ciocia skończyła akurat pięć lat i 
była zachwycona tym niemowlęciem, które można było kochać. Po roku zjawił się na 
świecie Jeanjean, a nieco później Dorotka. Każde z bratanków to była nowa radość 
dla Kasi.
Ale oto Mama Marysia, która tak serdecznie przygarnęła pod swój dach 
siostrzyczkę Karola, Mama Marysia, która była najczulszą, najbardziej kochającą 
matką dla całej czwórki dzieci — po przewlekłej wielomiesięcznej chorobie umarła 
na początku ubiegłej zimy.
I dlatego Kasia musiała trojgu młodszym dzieciom zastąpić matkę i przejąć 
ciężkie obowiązki gospodyni w domu na Dzikiej Skale. To ona teraz gotowała zupę, 
ona swymi szczupłymi rękoma prała (gorzej czy lepiej, ale raczej gorzej niż 
lepiej) bieliznę, ona zamiatała i szorowała, gdy
13
miała na to czas, i ona pomagała   jeszcze   Tacie Karolowi doić krowy i 
„pielęgnować" sery.
Za czasów Mamy Marysi Kasia była taka szczęśliwa, Mama Marysia była taka dobra! 
Oczywiście, Tatę Karola Kasia też bardzo kochała: był pracowity i wcale się nie 
złościł. Gdy czasem palił fajkę na ławce przed domem, potrafił się śmiać i 
figlować z dziećmi i swą małą siostrą. Ale odkąd zabrakło Mamy Marysi, Tata 
Karol się zmienił. Zdarzały się dni, w których ledwie, się odzywał. A co 
najgorsze, zdarzały się dni, jak dzisiejszy, dni, kiedy Tata Karol schodził do 
wioski albo szedł jeszcze dalej, do miasteczka, by sprzedać sery, a także 
jeszcze po coś innego. W takie dni wracał późną nocą, gadał sam ze sobą bardzo 
głoś-1 no, wymachiwał rękoma i używał strasznych słów...
Na szczęście  dzieci  spały już  wtedy  głęboko i nigdy nie widywały tych 
powrotów, a Kasia in-J stynktownie ukrywała to przed   nimi.   Jakżeby! bowiem 
mogła znieść swój własny niepokój, gdy-| by otaczał ją jeszcze niepokój dzieci? 
W takie dni jedyną jej  pociechą była właśnie ich wesołość, a nawet ich psoty.
Za czasów Mamy Marysi to się nie zdarzało...! Ale teraz, na dodatek do ciężkiego, 
serdecznego zmartwienia, Tata Karol miał dużo kłopotów. Wielki ciężar legł na 
jego barkach, bo poza zwykłymi robotami, jakie i tak musiał w ciągu dnia 
wykonywać, doszła jeszcze ta praca, którą dawniej
Mama Marysia brała na siebie. Poza tym wszystkim jednak było jeszcze coś, co 
trapiło go najbardziej: w czasie choroby żony zadłużył się i dług ten dręczył go 
gorzej niż najcięższa praca.
A że nie miał siły borykać się z troskami, więc by o nich zapomnieć, zaczął pić.
I, prawdę mówiąc, cóż go mogło teraz jeszcze przywiązywać do domu? Dzieci, tak, 
oczywiście, kochał je bardzo, jak również tę swoją małą siostrzyczkę... Ale w 
domu wszystko powoli się rozprzęgało. Kasia nie mogła podołać robocie i dom Mamy 
Marysi, taki zawsze czysty, taki schludny, zamieniał się w norę.
Czasem Tata Karol, wracając z pracy (nawet niekoniecznie musiał być pijany), 
mruczał pod nosem:
—  Przeklęta diabelska buda!
A któregoś dnia, w przypływie rozpaczy, powiedział:
—  Wiesz co, mała, najlepiej by było ruszyć gdzieś w świat jak żebracy czy 
Cyganie!
Kasia, bezradna i wylękniona, nic na to nie odpowiedziała.
14

Dzika Skała
Farma Taty Karola była bardzo mała i stała samotnie na samym szczycie Dzikiej 
Skały.
Zaś owa Dzika Skała była jakby olbrzymim gła zem, który spadł z góry. Przed 
wielu wiekami, w niespokojnych czasach lodowca, ten blok grani tu musiał oderwać 
się od górskiego szczytu i stoczył się do jego stóp. Razem z nim runęła lawina 
ziemi i kamieni, obsypując jego boki i przygwa żdżając go do pochylającego się 
nad nim górskiego zbocza. Z wolna, z biegiem stuleci, na tej masie, ziemi wyrósł 
las, kawałek łąki i trochę - różnych] roślin.
Lecz w swej najwyższej części Dzika Skała po została skalistą i dziką.
Jej rozległe kamieniste płaszczyzny jedyni* gdzieniegdzie porastała niska trawa, 
tymianek kępy jałowca i wrzosu. Tylko przy samej farmie na garści ziemi i 
kamyków, jakimś cudem rós ogromny orzech.
16
Za domem Dzika Skała urywała się stromo, zupełnie pionowym zboczem, aż do samego 
dołu, do wklęśnięcia doliny. Tu i ówdzie wegetowały, uczepione w omszonych 
szczelinach granitu, mizerne brzózki. Z tej strony, przez małe okienka pokoju, 
można było oglądać wschody słońca, a także dolinę, jak długa i szeroka, oraz 
spory kawał wielkiej równiny Alzacji.
Z drugiej strony, tej, w której słońce zachodziło, stojąc w drzwiach miało się 
przed oczami góry, całym swym ogromem wyrastające ponad Dziką Skałę. I można 
było bez końca podziwiać grę barw i światła na szczytach czy skałach, zatapiać 
wzrok w tych widokach i wyobrażać sobie, że się jest wśród obłoków. Była to 
wspaniała zabawa i Kasia często się w nią bawiła. Góry były jednak o wiele 
wyższe od Dzikiej Skały i słońce szybko kryło się za nie. Wieczór zapadał od 
razu, pogrążając Dziką Skałę w fioletowych cieniach i chłodzie.
Tyle o stronie wschodniej i zachodniej. Ponieważ góry i las otaczały Dziką Skałę 
półkolem z dwóch stron, krajobraz północny podobny był do zachodniego.
A od południa, pomiędzy halami i wrzosowiskami, zbiegała do wioski droga, ta 
właśnie, którą dziś, jak zresztą codziennie, trójka dzieci wyruszała do szkoły.
TegcLŚnieżnego ranka cała okolica, jak okiem simftkc.°ffibvzyla po prostu białe 
pagórki, widzia-
Skały
17
ne jakby poprzez ruszającą się zasłonę płatków które bez przerwy osypywały się z 
nieba.
W kuchni na fermie, wypłakawszy wreszcie ca ły zapas łez, Kasia pomyślała, że 
trzeba nakarmi krowy, potem je wydoić, mleko przecedzić i ra zem z podpuszczką* 
wlać do kociołka, w któryn warzono ser. A o kurach i świni też nie należałc 
zapomnieć.
— No rusz się, stara — powiedziała półgłosem — dalej! Trzeba przecież zrobić to 
wszystko
W ten sposób dodawała sobie otuchy... Bo oc kogóż innego mogłaby jej oczekiwać?
Tego dnia śnieg utrudniał jeszcze pracę: żebj dostać się do obory czy do chlewa, 
trzeba było naj pierw utorować łopatą ścieżkę. Ale te dróżki za sypywało wkrótce 
z powrotem i wszystko zaczy nało się od początku.
Jak cicho było dzisiaj w Dzikiej Skale, jak ciążyła Kasi ta samotność! Że też 
akurat dzisiaj w taki trudny, pełen mozołu dzień, Tata Kam musiał zostawić ją 
samą, z rękami pełnymi robo ty! I taka samiutka będzie aż do zapadnięcia cie 
mności, które dopiero zwrócą jej malców. Co dziennie bowiem, idąc do szkoły, 
zabierali ze so bą bańkę z południowym posiłkiem.
Kasia natomiast od samego śniadania nawet ni^ marzyła, by przysiąść do stołu; 
resztki zupy wy
* Domieszka, dzięki której zsiada się mleko, sporządzana z żołądków cieląt lub 
kóz. Ongiś trzymano ją w pęcherzu, uwieszonym na belce nad płytą kuchenną.
18
brała warząchwią i wprost z niej przełknęła pośpiesznie, po czym zagryzła 
kawałkiem chleba, wciąż patrząc na padający za oknem śnieg.
— No, rusz się, stara, dalej!... Trzeba się wziąć za cerowanie!
I wzięła powyginane blaszane pudło, w którym trzymała swe przybory do szycia, a 
które stało zwykle na kredensie obok całej sterty podartych pończoch.
Gorzkie godziny
Pierwsza pończocha, która się Kasi nawinęła, by-l ła niebieska i tak pocerowana 
na wszystkie stronyJ że aż utraciła swój właściwy kształt. W żaden spo^ sób nie 
przypominała   małej   nóżki   grubej   Do rotki.
Wspomnienie Dorotki przypomniało Kasi po4 ranną scenę i ten okropny policzek. 
Ach, cóż za smutny, smutny dzień! Jakież długie jest to po południe i jak powoli 
wloką się godziny! Kasi; może sobie pracowicie przewlekać długą nić bawełny 
poprzez olbrzymie dziury, sterta pończoch do cerowania wcale nie zdaje się 
zmniejszać. Ani ciężar, który gniecie Kasinę serce...
ale raz w tygodniu ma dodatkową godzinę lekcji u starego nauczyciela, który 
doucza wyróżniających się uczniów. Co teraz będzie? Co, na Boga, stanie się z 
Dorotką?! Już po czwartej; dzieci już wyszły ze szkoły. I jeżeli Jeanjean 
poszedł przodem sam (jak to robił często, nie troszcząc się, że brat musi wlec 
się powoli z małą Dorotką), to jest już na pewno na drodze do Dzikiej Skały. A 
Dorotka? Pewnie czeka na próżno przed drzwiami „Dziewczynek" albo w pobliżu, pod 
podcieniami kościoła, gdzie chowa się w czasie niepogody.
— O Boże, Boże, spraw, by Dorotka czekała i nie poszła sama, po nocy, zaśnieżoną 
drogą! Spraw, abym zdążyła na czas!
I Kasia, narzuciwszy pośpiesznie pelerynę i wskoczywszy w swe kalosze, dała nura 
w sypiący śnieg.
— No,  staruszko,   teraz  trzeba  pójść  wydoićjprzeWrócił   cały   porządek   
i   Dorotka   czuła
krowy, zaraz zrobi się ciemno. Żeby chociaż dziecij już wróciły...
Przez cały dzień Dorotka nie mogła zapomnieć policzka. To się tak rzadko 
zdarzało małej cioci, zawsze gotowej do pocieszenia, pomożenia każdemu z nich! 
Ten okropny policzek do góry nogami
się
I nagle Kasia uświadomiła sobie, że przez tAfomu. Była pewna, że wszystko się 
naprawi i zno-
wydarzenie poranne zapomniała powiedzieć JeanJ Jeanowi, że to on dzisiaj 
powinien odebrać Dorot kę od „Dziewczynek". Zwykle robi to Wendelin
20
wzburzona do głębi. Teraz, wtulona w podcienia kościoła, czekała, aż któryś z 
braci zabierze ją do
lwu będzie wesoło. Ale czas jej się dłużył.
Powoli zapadał wieczór. Wieczór nie taki, jak ^wykle, a jakaś poświata łagodna i 
tajemnicza,
21
coś szarego i różowego, co kładło się na śniegu] To było bardzo ładne.
I oto Dorotka powzięła nagle decyzję: pójdzu sama! Tak piękna cisza, te płatki 
śniegu, które ^ przedziwnym zmierzchu fruwały niczym ptaszki wszystko budziło 
zaufanie i kusiło! Jak to łatwd i zabawnie będzie stawiać kroki, jeden po drugim
na tym pięknym, gładkim śniegu i tak sobie wę-Łię o młodszą siostrę! drować 
samej! Drogę bowiem na Dziką Skałę Do-|   Wściekły na samego siebie, a rotka 
znała doskonale: po prostu trzeba skręcić zaraz za kościołem, a potem iść pod 
górę...
_~ Jeanjean! — zawołała, jak mogła najgłośniej. — Jeanjean, dlaczego nie wziąłeś 
Dorotki?
Jeanjean stanął jak wryty, zaskoczony nieoczekiwanym widokiem Kasi, i dopiero 
teraz uprzytomnił sobie, że zapomniał o Dorocie! O nieba, to ici historia! 
Wendelin ma przecież lekcję- dziś wie-Iczorem i to on, Jeanjean, powinien był 
zatroszczyć
Na przeciwległym końcu tej samej ścieżki znaj dowała się Kasia. Ale podczas gdy 
Dorotka szła
więc i na cały ^wiat, wrzasnął do Kasi: — To dlaczego nic mi nie powiedziałaś 
rano?! I natychmiast zawrócił na pięcie, gotów pędzić V powrotem po Dorotkę. Ale 
Kasia schwyciła go ?? ramię i energicznie potrząsnęła głową.
Idź na górę, cały dom zostawiłam otworem,
sobie powoli, kroczek za kroczkiem, pochłoniętałrzeba zająć się zwierzętami! 
Sama odszukam Do nowością sytuacji, Kasia co tchu śpieszyła krętał'otę> a jeśli 
będzie trzeba, wywołam Wendelina
V lekcji, żeby mi pomógł. I, nie zatrzymując się już ani chwili, pobiegła ?alej.
dróżką między skałami i zaroślami jałowca, wcią: potykając się w puszystym 
śniegu. Zasypany nirri krajobraz wydawał się tak zmieniony, że be przerwy 
musiała uważać, by nie zmylić drogi, by nie zboczyć na prawo czy lewo, w 
pustkowie, trudno było nawet wyobrazić sobie, co mogłcj Wysoki kasztanowy las, 
który Kasia pozostawi-przydarzyć się Dorotce, jeśli samodzielnie wypu- a za sobą, 
dzielił na dwie, prawie równe, części ściła się w powrotną drogę. Jedynie 
nadzieja, że odległość między wioską a fermą. Wychodząc z te-może któryś z 
chłopców sam pomyślał o małej] 3° lasu na długim odcinku droga wiła się i bie-
podtrzymywała Kasię...                                            ?ła Przez 
otwartą przestrzeń, którą dzieci nazy-
Na skraju kasztanowego lasu, poprzez śnieżni ;vały „krainą wróżek". Zazwyczaj 
kraina wróżek zasłonę, rozpoznała Jeanjeana, który, z rękorra 3??? prześliczna: 
połać zarośnięta trawą, macie-w kieszeniach, szedł pod górę. Niestety, sam.      
panka i wrzosami, przetkana brzozami i wielkimi,
22
23
omszałymi głazami, między którymi dróżka przerzynała się, jak rzeka przerzyna 
się przez góry żłobiąc swe koryto. Ale dzisiaj kraina wróżel prawie znikła pod 
śniegiem i tylko na samyrJ dole widać było pierwsze światła wioski. Drogj 
spadała tutaj nieomal stromo i Kasia pomykać co tchu.
Wreszcie dotarła do końca, na placyk z tyłi kościoła. Pośpieszyła co prędzej do 
drzwi „Dziewczynek". Dorotki nie było! Może pod podcieniam kościoła? Nie, tu nie 
było jej również! I żadnycł śladów jej kroków: śnieg przysypał już wszystko
Co robić? Rzecz prosta, nie tracąc czasu trzebj było poszukać pomocy. Kasia więc 
popędziła d( „Chłopców" i jak bomba wpadła do klasy, w któ rej odbywała się 
wieczorna lekcja.
—  Kasiu, Kasiu — powiedział nauczyciel. — Co się stało?
Ale siedzący w głębi Wendelin poderwał się n< sam widok małej cioci. Tak, jak 
niedawno Jean jean, w jednej chwili uprzytomnił sobie to, o czyn nie pamiętał 
przez cały dzień. Bo przecież on także powinien był przypomnieć bratu o jego obo 
wiązku... Wybiegł z ławki i przyskoczył do Kasi
—  Dorotka? Jeanjean zapomniał?
Widząc, że mały jest bliski łez, Kasia, uważa jąc, że teraz wcale na to nie pora, 
potrząsnęła ??? jak śliwą.
—  Prędzej, prędzej! Wendelin, musisz mi pcj
24
móc ją odszukać! Poprosimy Seppiego, żeby wziął psa i poszedł z nami!
Albowiem dzielna dziewczynka wiedziała już, jak należy działać...
Dorotka zupełnie zagubiła się w śniegu.
Z początku, kroczek za kroczkiem, szła dobrą drogą. Było strasznie zabawnie 
wstawiać nogi w ten kobierzec, iść wśród wirujących płatków, bujać sobie w tym 
przedziwnym wieczorze, jednocześnie takim białym, a przecież trochę szarym i 
trochę różowym...
Dorotka była zupełnie pewna tego, jak trzeba iść. Dobrze wiedziała, że najpierw 
wspina się prosto, stromą ścieżką za kościołem, a gdy się już na nią wdrapie, 
będzie w krainie wróżek. A potem? No, potem tylko trzymać się drogi, i już! To 
wydawało się takie proste, że Dorotka aż wzruszyła lekko ramionami: nie wiadomo 
doprawdy, dlaczego ta Kasia zawsze każe, żeby któryś z braci koniecznie 
prowadził ją za rękę! A dziś wieczór wyjątkowo łatwo będzie iść, ponieważ taki 
śliczny blask bije od śniegu. I Dorotka, brnąc w świeżym śniegu, dzielnie 
pomaszerowała naprzód, nacierając na górkę za kościołem.
Ale gdy dotarła do rozległej krainy wróżek, zasapana od wspinania się 
spostrzegła nagle, że nie widzi przed sobą ani śladu drogi! Gdzie były głazy, 
koło których wiła się ścieżka? Teraz były to
25
tylko wielkie garby śniegu, jedne większe, innej nieco mniejsze... Ale jak je 
rozpoznać? Zwłaszcza gdy się ma zaledwie pięć lat, a przed oczami za-! słone 
wirujących płatków!
I wtedy Dorotkę ogarnął strach. Z tego strachu zaczęła płakać głośno, zataczała 
się to w prawo, to w lewo, okręcała się w kółko samej siebie po wiele razy, nie 
zdając sobie z tego sprawy, i bardzo szybko straciła orientację, gdzie jest i w 
którą stronę trzeba iść. Teraz umiała już tylko wołać rozpaczliwie słabiutkim, 
zdławionym trwogą głosikiem:
—  Kasiu! Tato! Ja się boję, ja się boję!
W końcu jak małe, oszalałe z przerażenia zwierzątko, drżące z lęku i zimna, całe 
zasypane padającym wokół śniegiem, wturlała się na czworakach pod jakiś wielki 
głaz, który tworzył coś w1 rodzaju groty.
I skulona w kłębuszek, wyczerpana płaczem, usnęła w końcu.
Tam właśnie odnalazł ją Baro, poczciwa psina.
Jakże jej długo szukali — Kasia, Wendelin, polowy Seppi i pies Baro!
Najpierw nawoływali po drodze na prawo i lewo, potem szukali w kasztanowym lesie, 
potem w zaroślach aż do samej Dzikiej Skały, a potemj znowu wrócili do krainy 
wróżek.
—  Tylko w tym labiryncie musiała się gdzieś
26
zapodziać — powiedział Seppi i rozkazał psu: — Szukaj, Baro, szukaj, mój piesku!
I wreszcie, po węszeniu i obwąchiwaniu jakiegoś śladu, ledwie dostrzegalnego pod 
śniegiem po bieganiu, prosto jak strzała i zygzakiem, oć jednego punktu do 
drugiego, po powracaniu nieskończoną ilość razy na swe własne tropy, po skakaniu 
i ujadaniu, Baro stanął w końcu przed jednym z głazów, wygiął się w łuk i zawył 
radośnie
Dorotka była odnaleziona.
Czekanie  przeciąga się de  ciemnej  nocy
Dopiero gdy Seppi wziął Dorotkę na ręce, aby zanieść ją na Dziką Skałę, mała 
obudziła się. Była oszołomiona i półprzytomna. Ale z wolna wróciło jej 
wspomnienie przeżytych ostatnio godzin i znów zaczęła szlochać.
—  Nie płacz już, nie płacz — zaklinała Kasia, drepcząc obok Seppiego. — 
Przecież znaleźliśmy cię!
Z wolna Dorotka uspokoiła się i zasnęła, ale za to Kasia zaczęła cała się trząść. 
W pewnej chwili Seppi zapytał bez ogródek:
—  A gdzie jest Karol?
—  Poszedł do miasteczka sprzedać krowTę i cielaka.
—  I jeszcze nie wrócił do tej pory? Kasia tylko lekko wzruszyła ramionami.
W domu Seppi ułożył Dorotkę w łóżku. Jean-jean, na szczęście, nie dał wygasnąć 
ogniowi. Seppi kazał Kasi jak najprędzej obłożyć bratanicę bu-
29
telkami z gorącą wodą, ile ich tylko mogła znaj leźć w domu, i napoić ją gorącym 
mlekiem z mio dem.
W oborze Czarnula i Rika ryczały żałośnie i Ka si przypomniało się, że przecież 
miała je właśni doić, kiedy wybiegła na poszukiwanie Dorotki.
—  Zostaw to, mała — powiedział Seppi, biorą< wiadro do ręki. — Siedź lepiej 
tutaj, a ja wydojc ci krowy!
Mogła  więc  Kasia  nareszcie  usiąść  sobie ? krześle przy małym łóżeczku. 
Jakaż była zmęczo na, ledwie żyła! A przecież wiedziała dobrze, że nie koniec 
jej trosk na dzisiaj. Bo właśnie teraz zaraz, zacznie się długa noc czekania.
Na dole Seppi powrócił z obory.
—  Nic już nie potrzebujesz, mała? No to idzie my, Baro!
—  Seppi! — zawołała Kasia z góry. — Seppi dziękuję, dziękuję po tysiąc razy, z 
całego serca
Na dworze śnieg już nie padał, natomiast ze rwał się lekki wiatr.
Gdy Seppi sobie poszedł, Kasia zeszła na dól i zajrzała do obory. Seppi zrobił 
tam wszystko, cc należało: wydoił krowy, wygarnął gnój i podrzuci] świeżej 
podściółki. Kochany Seppi!
Później, gdy dała chłopcom kolację, kazała ini iść spać, bo chciała jak 
najprędzej zostać sama ns wypadek, gdyby Tata Karol wrócił wcześniej nii zwykle, 
ale... w takim stanie jak zwykle!
Jeanjean pytał czasem:
30
.— O której tata wróci?
Wendelin natomiast nie pytał o nic. To nasu-wało Kasi przypuszczenie, że 
chłopiec od dawna domyśla się czegoś. Teraz, mówiąc jej dobranoc, czule 
pogładził jej rękę.
—- Biedna, mała ciociu... — a nazywano ją tak jedynie w niezwykłych chwilach — 
wiesz, że my cię bardzo kochamy...
A mała ciocia trapiła się teraz Dorotką: dziewczynka była cała rozpalona, 
rzucała się przez sen i wykrzykiwała coś żałośnie. Wreszcie Kasia po-| łożyła 
się, ale zasnąć nie mogła, kręciła się z boku na bok, dręczył ją niepokój o 
Dorotkę, o Tatę Karola...
No, bo skoro Dorotka tak zabłądziła, to i pijany łatwo przecież zgubić może 
zasypaną śniegiem drogę...
Gdy wreszcie, zmęczona do ostateczności, usnęła, koło północy obudziła się 
gwałtownie. Jakiś męski głos wołał ją z dołu, pod jej oknem. To nie był 
wprawdzie głos Taty Karola, ale Kasia natychmiast pojęła, że wołanie to ma jakiś 
związek z jego powrotem. Nie tracąc czasu na ubieranie, jednym skokiem znalazła 
się na schodach, pędem przebiegła kuchnię i otworzyła drzwi.
Przed nimi stały trzy postacie. Ale środkowa przypominała nie tyle człowieka, co 
jakieś dziwaczne zwierzę, które chodziło ni to na dwóch, ni
31

to czterech nogach i jęczało niby chory kot. ??? był Tata Karol, a jednym z 
podtrzymujących goj ludzi był... dzielny Seppi, który na widok małej 1 figurki w 
koszuli, całej drżącej z przerażenia, sta-?
rał się żartować:
— No, Kasiątko, ilu jeszcze osobników każesal mi dzisiaj wydłubywać ze śniegu?
Tak, tego wieczoru Tata Karol ani nie wykrzy-1 kiwał wiele, ani nie rozbijał się 
zbytnio: po prostiM nie mógł. Jeszcze nigdy nie był w tak opłakanyrrl stanie. 
Dwaj mężczyźni zataszczyli go na łóżkcl i okryli kołdrą aż po samą brodę. 
Zachrapał na-1
tychmiast.
—  Jakżeście go znaleźli? — spytała Kasia.
—  Nie martw się, nie tkwił w śniegu za długo! nie zdążył się przeziębić! 
Gramolił się na tę górka za kościołem i od razu wywalił się jak długi. Wte-j dy 
zaczął wrzeszczeć niby zarzynany wół. Jen szcześmy z kolegą nie spali, graliśmy 
sobie w be-j lotkę. Jak usłyszeliśmy ten krzyk, pobiegliśmy, nq i widzimy, co 
się dzieje... Nie denerwuj się, Ka-I siatko, jutro wszystko będzie dobrze!
Kasia bez słowa pokiwała głową. A poniewaa nie wypadało tak stać w nocnej 
koszuli i poniewaa robiło się jej coraz zimniej, ściągnęła ze stołu serH wetę i 
otuliła się nią jak chustą, w której prawią cała zniknęła. Żołosny widok 
przedstawiała w tym dziwacznym stroju, z rozczochranymi wokół twa-! rzy włosami.
Wreszcie powiedziała z westchnieniem:
32
_ Jesteście obaj bardzo dobrzy... Bardzo, bardzo wam dziękuję...
lf opamiętawszy się trochę, jak gospodyni, która wie, jak się wypada zachować, 
podeszła do kredensu, ciągnąc za sobą swą chustkę-serwetę, wyjęła butelkę i 
kieliszki, aby obu ratowników poczęstować na rozgrzewkę samogonem.
Gdy nieco później wracali z powrotem, Seppi westchnął:
—  Biedne dziecko, niewesoło się jej zapowiada...
A jego towarzysz mruknął, kiwając głową:
—  No, jeśli Maria patrzy na to wszystko stamtąd, z góry...
i
Kasia  postanowiła, że od teraz wszystko  musi  być inaczej
Nazajutrz po tym smutnym dniu Kasia wczesnym rankiem wydoiła krowy, a gdy wyszła 
z obory, mimo zmęczenia i niewyspania stanęła olśniona przecudnym widokiem, jaki 
rozpościerał się przed nią. O świcie śnieg przestał wreszcie padać, wziął mróz i 
wszystko dokoła iskrzyło się jak kryształ. Spoza domu wschodziło słońce i niebo 
w tamtej stronie było jasnożółte. Lecz najpiękniejsze odblaski kładły się 
naprzeciwko, na ośnieżonych szczytach, z których noc dopiero co się zsunęła. 
Była to prawdziwa feeria świateł o różowych i złotych odcieniach. Kasia 
postawiła wiadro z mlekiem pośrodku podwórza i, odgarniając wierzchem dłoni 
pasmo włosów sprzed oczu, zapatrzyła się, oczarowana roztaczającym się przed nią 
widokiem. Albowiem nic, żadne zmęczenie, żadne strapienie, nie mogło przyćmić w 
niej wrażliwości na piękno.
— Jak ślicznie... — westchnęła cichutko.
34.
W domu wszyscy jeszcze spali, Kasia była sama. Na zaśnieżonej ziemi zaczynały 
się tylko ślady jej własnych kroków. Rozpościerające się nad domem gałęzie 
orzecha rysowały się delikatnie migocącymi liniami, a dalej, przed masywem lasu, 
konary pierwszych jodeł też odcinały się na ciemnym tle leśnej gęstwiny. Ani 
szmeru wokoło... Jakiś ptak przeleciał w prostej linii z orzecha na dach obory, 
strącając bezgłośnie kilka okruchów śniegu. Kasia pokiwała lekko głową i nikły, 
radosny uśmiech opromienił jej twarz. Po czym wzięła wiadro i ruszyła do kuchni, 
gdzie przecież czekała na nią robota.
Właśnie w tej chwili Karol ukazał się na progu. Nie wyglądał zbyt elegancko. Nie 
odzywając się ani słowem wziął widły, które stały koło szopy, i poszedł do obory. 
Biedny Karol, wydawał się taki zawstydzony, że Kasi zrobiło się go żal; 
nieśmiało powiedziała mu dzień dobry, nim weszła do domu.
W kuchni natychmiast przelała mleko do sero-warskiego kociołka i, nim obudziła 
chłopców, podrzuciła jeszcze parę polan do pieca, żeby się lepiej paliło. 
Następnie poszła na górę, do Dorotki.
Dorotka siedziała w łóżeczku, otulona pierzyną, i choć oczy miała podkrążone, 
uśmiechała się wesoło, jak zawsze. Na szczęście więc, najcięższe zmartwienie 
Kasi już minęło: Dorotka nie rozchorowała się bardzo!
3»
35
—  Wiesz ?? — powiedziała schrypniętym głosikiem — trochę boli mnie gardło... 
Dasz mi syropu? — I dodała: — ...Uch, ale miałam stracha wczoraj, jak się 
zgubiłam... przedtem, to wiesz, było bardzo ślicznie iść po śniegu! Nie będziesz 
na mnie krzyczeć, prawda, że poszłam sobie sama? No, bo dlaczego chłopcy po mnie 
nie przyszli?
—  Nie martw się, grubasku — uspokoiła ją Kasia. — Nie, nie, nie będę się na 
ciebie gniewać, na razie nikt się n.a ciebie nie będzie gniewać! Dobrze, 
dostaniesz syropu, ale najpierw przyniosę ci mleka z miodem. Wszystko już będzie 
dobrze, kochanie...
Było to zaczarowane zdanie Kasi: wszystko będzie dobrze! Powtarzała je samej 
sobie i innym niezliczoną ilość razy dziennie.
Na dole Kasia zastała Tatę Karola i chłopców. Jedli poranną zupę.
—  A gdzie Dorotka?
Pytanie zadał wprawdzie Karol, ale w oczach chłopców Kasia wyraźnie czytała bez 
porównania więcej niepokoju. Nie powiedzieli ojcu nic o wczorajszej przygodzie, 
pozostawiając to swej małej cioci.
—  Dorotka jest przeziębiona — powiedziała Kasia. — Wczoraj zgubiła się w 
śniegu... szukaliśmy jej razem z Seppim... i jego psem.
Chłopcy, uspokojeni już nieco co do stanu zdrowia Dorotki, nie wdając się w 
bardziej szczegóło-
36
we wyjaśnienia ojcu, pakowali swe tornistry i torby, po czym wymknęli się 
pośpiesznie.
A Karol wydawał się zakłopotany i jakby pragnął uniknąć jakiegokolwiek 
przypominania tego, co zdarzyło się wczoraj. Od pewnego czasu zresztą źle się 
czuł w roli ojca rodziny. Nie rozpytując o szczegóły, westchnął i wreszcie 
powiedział z wahaniem:
—  Naparz jej ziółek... Zajrzę do niej...
Kasia bez słowa patrzyła, jak wchodził na schody, ciężko i niezdecydowanie. Gdy 
był już na górze, słyszała jeszcze, jak szurał podeszwami po podłodze.
Ona tymczasem nastawiła mleko, by się przegotowało, wdrapała się na stołek i 
sięgnęła po garnek z miodem i pudełko z suszonymi ziołami, które stały wysoko na 
kredensie.
—  No, staruszko — powiedziała do siebie na głos — jeszcze nie koniec! Teraz 
trzeba Dorotkę wyleczyć!
Kasi nie przerażały żadne przeciwności, żadne trudności, które przychodziło jej 
przezwyciężać! Taka już była. Natychmiast szukała, jak by zaradzić trudnej 
sytuacji, i uważała, że jest to jedyny sposób na zniechęcenie czy niepokój, 
które przecież tak łatwo mogą owładnąć człowiekiem.
Jeszcze tego samego dnia, po pewnym namyśle, postanowiła zadziałać energicznie, 
by na przyszłość, w miarę możliwości, uniknąć takich dni, jak wczorajszy.
37
Przede wszystkim, gdy Dorotka już wyzdrowieje, nie będzie w złą pogodę chodziła 
do ochronki. Zostanie w domu, to nic nie szkodzi, że pracy będzie przez to 
trochę więcej. Następnie Kasia postara się za wszelką cenę, żeby Tata Karol 
polubił być w domu. Na to dom musi wyglądać tak, jak... jak za czasów Mamy 
Marysi.
— No, staruszko! — powiedziała Kasia do siebie w przypływie wielkiego zapału. — 
Wszystko się wyszoruje, wypierze, wysprząta, zawiesi się czyste firanki, 
wywoskuje się kredens. Wszystko musi być takie ładne, jak było... dawniej!
Do domu na Dzikiej Skale wchodziło się przez kuchnię, która zajmowała prawy 
narożnik frontu. Kuchnia ta służyła niejako dwom celom, ponieważ jej lewy kąt, w 
głębi, był miejscem przeznaczonym do wyrabiania serów i tam znajdowało się 
palenisko, nad którym, na drewnianych belkach, zwisał wielki serowarski kocioł.
Po tej samej stronie, pod ścianą, na wprost wejścia, był piec kuchenny, na 
którym Kasia gotowała jedzenie dla domowników i domowych zwierząt. A po prawej 
stronie były drzwi do pokoju.
Prawdę mówiąc, był to bardzo malutki poko-iczek. Stanowił właściwie część kuchni, 
drzwi do niego były bowiem stale otwarte. Na wprost dwu niskich okien, między 
którymi stał duży, szafkowy zegar, znajdował się ciężki, dębowy stół, a w
38
kącie ławka. W przeciwległym rogu, obok drzwi do izdebki chłopców, była wnęka z 
łóżkiem Taty Karola,  przykrytym wielką,  czerwoną pierzyną.
Królestwo dziewczynek, jak już wiemy, było w małym pokoiku na górze, w 
sąsiedztwie składziku na siano, a wchodziło się tam po schodach, prosto z kuchni.
W ciągu dnia całe życie rodziny koncentrowało się, oczywiście, w kuchni i w tym 
pokoju obok niej. I tam też właśnie panował największy nieład, tam było 
najwięcej do sprzątania.
Nie zwlekając, korzystając z przypływu energii, Kasia wzięła się do dzieła. 
Wielka miotła, nim przyszło jej zamieść podłogę, musiała poomiatać kurze i 
pajęczyny ze ścian i sufitu. Wkrótce podłoga kuchni i pokoju była nimi usłana! A 
że Kasia rychło musiała przerwać te porządki i zająć się zwykłą, codzienną 
robotą, więc podczas południowego posiłku wszystko wyglądało na jeszcze 
brudniejsze, bardziej zakurzone, a rozgardiasz panował jeszcze większy niż 
zwykle! Czy Tata Karol to zauważył? W każdym razie Kasia nie zwierzała mu się ze 
swych planów. Niepokoiło go zdrowie Dorotki i zdawał się zadowolony z nowin, 
usłyszanych od Kasi. Jemu samemu nocny upadek w śnieg nie wyrządził chyba nic 
złego, ale nie miał apetytu i co chwilę, z bolesnym grymasem, dotykał ręką głowy.
Po posiłku Kasia posiedziała chwilkę przy Dorotce, po czym zabrała się do 
zamiatania podłogi.
39
Następnie zdjęła z okien firanki i namoczyła je w wielkiej miednicy. Upierze je, 
gdy będzie miała wolną chwilę, gdyż, na szczęście, na samej górze ogromnej szafy 
znalazła inne, złożone, czyste i białe, choć troszkę zmięte, które, po 
energicznym wypucowaniu szyb, zawiesiła na oknach. Akurat wystarczyło jej 
jeszcze czasu, by wyszorować kafelki ścian i podłogi i pookurzać meble. Jutro 
przetrze się je woskiem.
Gdy Karol, który przez całe popołudnie naprawiał narzędzia w szopie, a potem 
obrządzał zwierzęta w oborze, wrócił do domu na kolację, stanął w progu zdumiony.
—  Samaś to wszystko zrobiła, mała?
Kasia pochyliła się nad paleniskiem kuchni i udawała, że rozdmuchuje ogień, ale 
pilnie obserwowała zaskoczenie brata. Podniosła głowę, śmiejąc się z radości od 
ucha do ucha.
—  Jak ładnie... — powiedział Karol, przyglądając się kuchni i temu, co przez 
otwarte drzwi widać było w pokoju. — Jak ładnie... trochę tak, jak...
A Kasia, ze ściśniętym nagle gardłem, podeszła do brata i ujęła go za rękę.
—  ...tak, jak... dawniej? — spytała nieśmiało. A jej dobre i pełne najlepszych 
chęci serduszko zabiło radośnie.
„Jakie to szczęście — pomyślała. — Przecież o to właśnie mi chodziło".
40
Postanowień trudno dotrzymać
Po kilku dniach Dorotka wyzdrowiała, ale nie było mowy o posyłaniu jej do 
ochronki, bo wciąż albo sypał śnieg, albo był silny mróz. Całe więc dni spędzała 
z Kasią i, jak wtedy, kiedy była zupełnie malutka, chodziła za nią. wszędzie, 
krok w krok. Kasi wcale nie pracowało się przez to łatwiej, ale była szczęśliwa. 
Nigdy jeszcze nie miała Dorotki tak całkowicie wyłącznie dla siebie, gdyż 
wkrótce po śmierci Mamy Marysi małą przyjęto do wiejskiej ochronki i chodziła 
tam codziennie, odprowadzana przez chłopców. W święta czy wakacje Dorotka była 
wprawdzie w domu, ale chłopcy też przecież wtedy w nim byli, było pełno gwaru i 
ruchu, cała trójka bawiła się razem. A teraz...
Od dnia swej ostatniej eskapady Tata Karol trzymał się nieco bardziej w ryzach, 
choć parę razy powrócił z wioski niezbyt trzeźwy, coś tam mamrocząc pod nosem... 
Może po prostu bał się
41
teraz zimowych, niebezpiecznych nocy? W każdym razie starał się nie wracać zbyt 
późno i, dzięki temu, oczekiwanie i niepokój nie były dla Kasi takie długie i 
ciężkie. Prawdę mówiąc, wizyty Karola w wiejskiej oberży, gdzie stary, poczciwy 
oberżysta, znając jego słabość, starał się jak najmniej podawać mu wódki — były 
znacznie mniej groźne, niż gdy wybierał się do knajp w miasteczku.
Dzika Skała wciąż była zasypana śniegiem, Karol całe dni przesiadywał w szopie 
lub w oborze, wziął się bowiem do gruntownego remontu drabiny na siano, która 
już bardzo tego wymagała.
Tak więc Kasia z Dorotką przez cały dzień były same w całym domu i czuły się 
bardzo dobrze. Wymyśliły sobie własny sposób, dzięki któremu raz-dwa można się 
było uporać z domową robotą. Był to sposób bardzo prosty: należało wszystko 
traktować jako zabawę, według zachcianek Dorotki! Na przykład — zamiatanie mała 
uznała za wyłącznie swój obowiązek, po prostu dlatego, że miała własną malutką 
miotełkę i taką samą szufelkę. Kasia nigdy się temu nie sprzeciwiała, a Dorotka, 
puszczając w ruch swą szufelkę i miotełkę, udawała, że zbiera jakieś śmieci. Gdy 
trzeba było obierać jarzyny, marchew i ziemniaki powycinane bywały w figurki 
cudacznych ludzików i gotowane razem z innymi i nikomu nawet przez myśl nie 
przeszło martwić się, że przecież tyle się marnuje. Świnia korzystała na tym, 
choć zapasy zmniej-
42
szały się wydatnie. Gdy Kasia prała bieliznę, Dorotka z zakasanymi rękawami 
stawała przy cebrzyku i robiła bańki mydlane, zachlapując nie tylko swój 
fartuszek, ale i podłogę. A ponieważ często jej się te bańki nie udawały, więc 
Kasia jej pomagała, no a pranie — pranie sobie czekało. I biedna mała ciocia 
musiała potem na nowo grzać wodę, lub jeśli tymczasem inne czynności stawały się 
pilne, po prostu płukała wszystko pośpiesznie i wieszała jedno na drugim na 
sznurze od bielizny.
Ale była jeszcze Serafina-Eufrozyna, ukochana „córka" Dorotki. Już dawno temu 
Karol przyniósł tę lalkę z miasteczka i cała rodzina przejrzała skrupulatnie 
kalendarz, by znaleźć odpowiednie imię. Gdy Wendelin zaproponował imię Serafina, 
Dorotka zgodziła się bez wahania, bo jak przez mgłę pamiętała, że jest jakaś 
pobożna pieśń, w której jest mowa właśnie o serafinach. Tymczasem jednak 
Jeanjean upierał się przy Eufrozynie, na które to imię trafił, przeglądając w 
kalendarzu miesiąc marzec — oba więc imiona z taką samą radością zostały nadane 
ukochanej lalce.
Serafina-Eufrozyna była córką bratanicy, a zatem Kasia, ponad wszelką wątpliwość, 
była jej cioteczną babką i wobec tego czuła się osobiście odpowiedzialna za 
stroje wnuczki. Albowiem Serafina-Eufrozyna ciągle potrzebowała fartuszków, 
sukienek, czepeczków (a przynajmniej jej matka domagała się ich dla niej), a 
któż mógł tego wszy-
43
stkiego dostarczyć, jeśli nie Kasia? Nieraz więc się zdarzało, że gdy Kasia po 
południu z zapałem zabierała się właśnie do cerowania pierwszej dziurawej 
pończochy — zjawiała się Dorotka, w jednej ręce trzymając Serafinę-Eufrozynę, a 
w drugiej wymachując jakimś gałgankiem, znalezionym na strychu czy gdzieś 
indziej.
— Kochana ciociu, patrz, jaki śliczny fartuszek może być z tego dla mojej 
córeczki!
I „kochana ciocia" nie mogła już, oczywiście, zrobić nic innego, jak odłożyć 
dziurawą skarpetkę, a zabrać się natychmiast, ze znacznie zresztą większym 
zapałem, do krajania, przymierzania, szycia. Doprawdy aż szkoda, że nie zawsze 
dało się wykończyć taki śliczny fartuszek, ale niestety, Kasia zbyt często 
spostrzegała właśnie, że najwyższy czas doić krowy, że popołudnie upłynęło 
zdradziecko i że... stos pończoch do cerowania nie zmniejszył się ani o jedną 
parę! Nie pozostawało nic innego, jak zebrać je wszystkie razem i znowu wcisnąć 
na kredens, pod jego górną część...
Mijały dni, mijały tygodnie. Któregoś dnia Kasia spostrzegła, że powolutku, 
powolutku wszystko w domu powróciło niemal do tego samego stanu, w jakim było 
przed jej wielkimi porządkami! Kafelki posadzki znowu były brudne, przy byle 
podmuchu powietrza zakurzone pajęczyny poruszały się po kątach, puste kamienne 
garnki pa
44
smalcu czekały już nie wiadomo od kiedy na umycie, stół i zlew w kuchni domagały 
się solidnego wyszorowania, naczynia też nie były poustawiane jak należy i 
poniewierały się wszędzie, a spod ławTy w pokoju wystawały poplątane, brudne 
ramiączka fartuszków chłopców. Tylko firanki w oknach prezentowały się nadal 
dobrze i świeżo. Ale w tym ogólnym nieporządku trudno je było nawet zauważyć.
Kasia zaś, stojąc pośrodku kuchni i przyglądając się temu smętnemu widokowi, 
wspominała ze ściśniętym sercem owe żarliwe postanowienia, jakie towarzyszyły 
jej wielkim porządkom. Gdy przekonała się, że Tata Karol dostrzegł i ocenił jej 
wysiłki, chciała, żeby wszystko zrobione było jeszcze lepiej, miała nawet zamiar 
wyczyścić do połysku łyżki i wahadło zegara. Oczywiście, myślała, wszystko 
będzie się lepiej układać, jeśli na każdym kroku nie będzie już znać tego 
przygnębiającego zaniedbania! Ale, po pierwszym zapale, jej dzielne zamiary z 
wolna zaczęły topnieć, jeden po drugim, niepostrzeżenie dla niej samej. Jednego 
dnia nie zrobiła tego, innego — tamtego.... „Zamiatałam wczoraj, można sobie 
dzisiaj darować... nie ma teraz ciepłej wody, jutro pozmywam wszystko razem... 
najpierw muszę pójść pomóc Tacie Karolowi... muszę zanieść żarcie świni i 
nasypać ziarna kurom... muszę przygotować chłopcom bańki na jedzenie... Ale 
właśnie Dorotka chce czegoś ode mnie... biedna kruszyna, trzeba
45
się z nią trochę pobawić, bo zanudzi się na śmierć... o rety, przecież nie 
nastawiłam jeszcze zupy!"
Ileż przeróżnych robót poganiało jedna przez drugą, od rana do wieczora, Kasię! 
A mimo to, patrząc na nieporządek panujący w domu, robiła sobie gorzkie wymówki: 
'
— Trzeba było... Trzeba było znaleźć czas na to... Trzeba było mniej bawić się z 
Dorotką... Trzeba było... Tata Karol tak bardzo chciałby, żeby w domu było „jak 
dawniej", a i dla malców przydałoby się, żeby było ładniej! Ach, jak to zrobić?
No i zdarzyło się, że pewnego popołudnia Kasia zeszła do wioski. Miała ze sobą 
całą długą listę sprawunków, które należało zrobić u starej Agaty, właścicielki 
sklepu z towarami kolonialnymi i pasmanterią. Taka wyprawa była dla Kasi zawsze 
wielkim świętem, a tym razem nawet podwójnym, bo zabrała ze sobą Dorotkę.
Nie było zbyt zimno, śnieg nie padał, ale wszystko dokoła — ziemię, głazy, góry 
aż po wierzchołki — pokrywała cudowna biel. I tylko gałęzie drzew, z których 
wiatr postrząsał śnieg, rysowały się ostro czarnymi, wąskimi kreskami na białym 
tle śniegu i szarości nieba.
Trzymając się za ręce Kasia z Dorotką wyruszyły w drogę. Śnieg, ubity nogami, a 
zwłaszcza
46
płozami sanek, którymi chłopcy zjeżdżali codziennie do szkoły, a także tych, na 
których Tata Karol zwoził z gór drzewo, stwardniał i z dnia na dzień robił się 
coraz podobniejszy do dobrze odciśniętego sera.
Minąwszy kasztanowy las, dziewczynki znalazły się w swej krainie wróżek, jeszcze 
piękniejszej niż zwykle, oświetlonej srebrzyście, a ta srebrzy-stość zdawała się 
promieniować raczej od. ośnieżonej ziemi niż pochodzić z zimowego nieba. W tej 
zaczarowanej krainie marzeń panowała taka cisza, że obie starały się nie mącić 
jej niczym. Za to odbiły to sobie przy schodzeniu z górki, zamienionej przez 
mróz w prawdziwą ślizgawkę. Na placyku za kościołem wylądowały wreszcie na... 
własnych siedzeniach, zanosząc się od śmiechu.
Stara Agata powitała je okrzykami radości, jakimi wita się stare znajome, które 
człowiek rad widzi. Odkąd bowiem obowiązki gospodyni trzymały Kasię na Dzikiej 
Skale, do wioski schodziła raczej rzadko. Tata Karol załatwiał najkoniecz-
niejsze sprawunki, przynosił wielkie bochny pytlowego chleba, które, 
przechowywane w skrzyni, wystarczały im na cały tydzień, przynosił sól, cukier, 
naftę do lampy, czasem paczkę kawy, cykorię... Natomiast wino wolał wypijać na 
miejscu, w oberży.
Kasia wzięła ze sobą swą góralską torbę, by mieć w co włożyć zakupy, a Agata, 
pomagając za-
48
I
ładować je, dorzuciła jeszcze cały papierowy rożek małych, słodkich bułeczek.
— Będziecie mieli na kolację — powiedziała do Kasi, klepiąc ją serdecznie po 
policzku.
Ach, jaka miła była Agata i jaki to był udany dzień! Kasia i Dorotka w 
doskonałych humorach ruszyły zaraz z powrotem, żeby noc i mróz nie zaskoczyły 
ich w drodze.
Ale gdy znalazły się w krainie wróżek, zaczął zacinać ostry, północny wiatr, a 
niebo nad doliną było już prawie czarne. Na krętej drodze zaczęło ściemniać się 
coraz bardziej, a gdy trzeba było iść przez kasztanowy las, Dorotka, przerażona, 
kurczowo ściskała rękę Kasi. Wiatr kołysał drzewami. Poprzez nagie gałęzie widać 
było pobladłe na widnokręgu niebo, na tle którego z trudem szybował jakiś 
kraczący kruk. Gdzieś bardzo, bardzo daleko zawzięcie, bez przerwy ujadał pies.
Jednak po wyjściu z kasztanowego lasu dziewczynki były już na Dzikiej Skale, a 
tam, pod starym orzechem, czekał na nie dom...
I właśnie wtedy ogarnęło Kasię owo wrażenie, tak znane z czasów Mamy Marysi, a 
którego doznawała zwłaszcza zimą lub jesienią, gdy powracała ze szkoły: -to 
uczucie nagłego szczęścia na. widok domu, stołu, lampy, trzaskającego ognia, 
gotującej się zupy, tego wszystkiego, co daje poczucie pewności, bezpieczeństwa, 
szczęścia... Ledwie jednak to ciepło i radosne uczucie musnęło
4 — Kasia z Dzikiej  Skały
49
teraz jej serce, natychmiast przesłoniła je wizja domu w jego obecnym stanie...
W tym gwałtownym, bolesnym skurczu Kasia zaraz, jak zwykle, ale chyba jeszcze 
mocniej, pomyślała o innych: o Tacie Karolu i o małych, pozbawionych przecież 
rodzinnego ciepła, które tylko ona mogła im dać.
Wendelin, Jeanjean i Dorotka byli ogromnie zdziwieni, gdy, nieco później, 
właśnie gdy oni pałaszowali z apetytem bułeczki od starej Agaty — zobaczyli 
nagle wielkie, ciężkie łzy, spływające powoli po twarzy Kasi, siedzącej wśród 
nieporządku w kuchni, zapatrzonej gdzieś w przestrzeń.
O co chodzi? Co się nagle stało małej cioci?
-
Nadchodzi Boże Narodzenie
Nazajutrz rano, zaledwie Kasia się przebudziła, ponure myśli z poprzedniego dnia 
znowu zaczęły kotłować się jej po głowie. Ale ranek to nie wieczór, a rano 
wszystko wygląda inaczej. I Kasia, pełna nowej odwagi i energii, wyskoczyła z 
łóżka.
— No, staruszko, nie ma co płakać i lamentować... Trzeba po prostu wszystko 
zmienić, i koniec!
Nieco później Tata Karol, jedząc poranną zupę, zapytał nagle, nie wiadomo 
dlaczego, jaki to dzisiaj dzień? Kasia zdjęła kalendarz, wiszący za drzwiami, i 
stwierdziła, że jest akurat świętej Wa-lerii, czyli do świąt zostało czternaście 
dni.
„Najwyższy czas, żebym się nareszcie wzięła do roboty! — pomyślała sobie. — Ni 
mniej, ni więcej, tylko przez te czternaście dni trzeba wypucować cały dom! Nie 
ma co się namyślać, moja stara. Na Gwiazdkę mieszkanie musi wyglądać jak 
mieszkanie, a nie jak jakaś buda..."
4*
51
Kasia przysiadła na krawędzi stołu, by lepiej rozważyć swój plan, i machając 
trzymaną w ręku płaską łyżką do zbierania śmietany — uśmiechnęła się radośnie. 
To, że Boże Narodzenie zbiegło się akurat z nowymi zamierzeniami, uznała za 
specjalną przychylność losu, coś w rodzaju zachęty czy nawet jakby jakąś z góry 
obiecaną nagrodę... To naprawdę był najodpowiedniejszy moment do powzięcia 
ważnych postanowień! Wymachując łyżką zeskoczyła ze stołu.
„Wyprawię im wspaniałe święta! — pomyślała sobie. — Zobaczymy, czy jak będzie 
ład i porządek, Tata Karol nie będzie wolał siedzieć w domu... W kącie, koło 
okna, ustawię zapaloną choinkę... jak wtedy, gdy Mama Marysia była z nami".
Pod wieczór, wciąż krzątając się pilnie przy swych codziennych zajęciach, Kasia 
miała już dokładnie obmyślony plan działania. Wszystko będzie robiła po trochu, 
ale systematycznie — porządki, szorowanie, czyszczenie. Postanowiła nawet, że w 
wielkiej tajemnicy przygotuje dla każdego jakiś prezent. Na samym końcu trzeba 
będzie wyszukać w lesie odpowiednie drzewko na choinkę, a w przeddzień wigilii, 
gdy wszyscy już pójdą spać, upiec ciastka: w głębi kredensowej szuflady znalazła 
małe foremki w kształcie gwiazdek, półksiężyców, baranków i świnek. A odpowiedni 
przepis wyszukała w starej książce kucharskiej.
W szafie, na samej górze, znalazła jeszcze pe-
52
wne pudełko, w którym Mama Marysia przechowywała tak pieczołowicie, jakby to 
były skarby, różne śliczności, jakimi co roku przystrajano świąteczne drzewko: 
szklane bombki, różowe i niebieskie, niektóre całe w złociste gwiazdki, inne 
przezroczyste i pokryte kolorowymi nitkami, które przecinały się ze sobą w 
przeróżne esy-floresy, jeszcze inne były matowomleczne lub tęczowe, delikatne i 
leciutkie... Mama Marysia poukładała je, niby w gniazdkach, wśród srebrnych 
łańcuchów i anielskich włosów. Na samym dnie pudełka były lichtarzyki i, na 
szczęście, jeszcze cała paczka czerwonych świeczek!
Tymczasem dni biegły jeden za drugim i Kasi wydawały się czasem zbyt krótkie, 
gdyż, zajęta codzienną pracą, późno kładła się spać, by zdążyć wykonać to, co 
sobie wyznaczyła; to znów ciągnęły się zbyt powoli, bo niecierpliwie oczekiwała 
świąt, po których tyle sobie obiecywała radości dla swych bliskich!
Wspaniałe projekty pochłaniały wszystkie jej myśli i dawno już nie była tak 
szczęśliwa. Nie czuła nawet zmęczenia i gdy wieczorem wszyscy dawno już spali, 
ona pracowała przecież nadal, choć była niemal na wpół przytomna ze znużenia i 
taka śpiąca, że aż głowa jej się kiwała.
Powoli, powoli zmniejszał się stos bielizny do prania, a sterta dziurawych 
pończoch na kreden-
53
sie tak zmalała, że teraz znów można było dostrzec czubek zepsutego budzika, 
który zazwyczaj ginął za nią bez śladu. Z dnia na dzień, niezauważenie, znikał 
nieporządek, rzeczy odnajdywały swe właściwe miejsce, jakiś kąt zostawał 
doprowadzony do czystości, wymyty, wypucowany. Schody, prowadzące na górę, 
pobielały od wody z chlorkiem, od którego aż spierzchły i paliły Kasi ręce.
Nadeszła wreszcie wigilia wigilii. Jutro, jutro wieczorem miała wybić upragniona 
godzina! Może nawet Karol nie położy się spać, a jak dawniej zejdzie o północy 
do wioski na pasterkę?
Upominki były przygotowane. Dla Dorotki malutki koszyczek na zakupy dla 
Serafiny-Eufrozy-ny. Kasia znalazła go wśród rupieci na strychu — kiedyś, 
prawdopodobnie, były w nim jakieś słodycze. Mała ciocia wyporządziła   go,   jak   
tylko umiała. Dla Jeanjeana był wspaniały szalik we wszystkich kolorach tęczy, 
zrobiony z przeróżnych resztek wełny wygrzebanych z dna sławetnego blaszanego 
pudła. Dla Wendelina gwizdek, który, gdy Kasia była jeszcze małą dziewczynką, 
stanowił jeden z jej| własnych skarbów. Dla Taty Karola — piękna chustka do nosa, 
wycięta ze starej poszewki na jasiek,   którą   Kasia   wyhaftowała krzyżykami.
Tego popołudnia, dwudziestego trzeciego grudnia, Kasia pośpiesznie zmywała 
naczynia, chcia-
54
ła bowiem skorzystać, że Dorotka śpi na górze, i pójść do lasu po choinkę. 
Szykując się na tę wyprawę, podśpiewywała sobie półgłosem. Boże, jaka była 
zadowolona! A jutro, jutro wszyscy będą szczęśliwi, mając takie święta, jak 
kiedyś. Może Tata Karol już nigdy się nie upije? Przecież już wczoraj zauważył 
nagle, że dom jest bardziej zadbany i znowu taki miły.
— Ależ ty zrobiłaś wielkie porządki! — powiedział, zdziwiony.
Nie dodał więcej ani słowa, nie okazał, czy jest zadowolony, pochłonięty troską 
o krowę. Ale Kasia była przekonana, że po świętach, które będą prawdziwymi 
świętami, takimi jak dawniej, Karol zrozumie, że na Dzikiej Skale zaczęły się 
inne czasy i że skończyły się ponure dni przygnębienia. „Teraz już wszystko 
będzie dobrze" — myślała sobie.
Starannie ukryła pod peleryną sekator. Postanowiła, że wybierze całkiem małe 
drzewko. Przede wszystkim dlatego, żeby dała radę wyciąć je i przynieść, a po 
drugie, żeby mogła łatwo schować je do jutra, ale jeszcze i dlatego, że nie była 
zupełnie pewna, czy wolno wycinać drzewo z państwowego lasu. (Co prawda, trzeba 
przyznać, tym nie bardzo się trapiła).
Tata Karol rąbał drzewo w szopie: skorzystała z tego i wymknęła się, nie 
zauważona przez nikogo. Okrążyła dom, pobiegła ścieżką na przełaj przez   
płaszczyznę   pokrytą   zamarzniętym   śnie-
55
giem, aż do skraju świerkowego lasu. Tam przystanęła na chwilę, by odsapnąć. 
Jaki piękny był zimą las, taki wysoki i poważny, tajemniczy i pogrążony w 
ciszy... Śnieg tylko z lekka przypudrował tu wszystko i młode świerczki, pod 
osłoną starych, tworzyły niby drugi mały las, w którym nietrudno było Kasi 
wyszukać drzewko całkiem nieduże, lecz gęste i kształtne. Ponad nią wierzchołki 
wielkich świerków chwiały się leciutko, szemrząc łagodnie, i od czasu do czasu 
spadała gruda zlodowaciałego śniegu.
Gdy Kasia wycięła już upatrzony świerczek, długą jeszcze chwilę.stała i 
rozglądała się dokoła: było jej tak dobrze w tej leśnej ciszy! Jakiś gil zaczął 
przeskakiwać na niższych gałęziach, coś tam szczebiocąc, a gdy ruszyła w drogę 
powrotną, towarzyszył jej aż do skraju lasu.
W pobliżu domu schowała choinkę pod pelerynę i wśliznęła się za skrzynki z 
królikami, gdzie ukryła ją z łatwością. Bowiem aż do jutra wieczorem nikt 
niczego nie powinien się był domyślać! Na myśl o tym jutrzejszym wieczorze 
wszystko w niej aż śpiewało i śmiało się ze szczęścia.
Pochłonięta tą radością nie zdziwiła się nawet, gdy, wszedłszy do kuchni, 
zastała tam całą swoją gromadkę razem. Ferie świąteczne zaczęły się właśnie od 
dzisiaj, więc chłopcy wrócili wcześniej niż zwykle, a Dorotka, obudzona hałasami, 
zbiegła co prędzej na dół. Tata Karol siedział w głębi kuchni, z łokciami 
wspartymi na kolanach, za-
56
myślony. Ale trójka malców wydawała się jakoś niezwykle ożywiona. Co się tu 
działo?
—  Kasiu, Kasiu! — wrzasnęli chłopcy na widok swej małej cioci. — Kasiu, słuchaj, 
jaka nowina!
Dorotka przyłączyła się do nich i, tłocząc się i przepychając wokół Kasi, 
wszyscy naraz mówili radośnie podnieceni.
Ale co oni mówili? Co oni pletli? Nie, chyba się przesłyszała... A może to żarty? 
O Boże, spraw, żebym to ja źle zrozumiała!
—  Cicho! — krzyknął nagle Tata Karol, wstając. — Sam jej wytłumaczę...
Kasia przycisnęła mocno ręce do serca, które biło jak oszalałe. Jeśli będzie tak 
łomotać, wszyscy gotowi usłyszeć...
—  Rozumiesz — mówił Tata Karol — nie mogłem przecież odmówić. To ich jedyni 
krewni ze strony Marii... To bardzo miło, że przyszli aż tutaj, żeby dzieci 
zaprosić... Zapraszają je na jakieś dwa-trzy dni. Sama pomyśl, jaka to dla nich 
uciecha — święta w miasteczku! Co za radość, jaka rozmaitość! Kuzynka przyjedzie 
po nie jutro rano do wioski. Będzie czekać przed sklepikiem, a ja zejdę z nimi 
na dół...
Po czym dodał z wahaniem:
—  Skorzystam i pojadę razem z nimi do miasteczka, już dawno tam nie byłem, mam 
różne sprawy do załatwienia... Wrócę wieczorem...
Tak, teraz Kasia już zrozumiała. Ściany zawi-
57
rowały wokół niej razem z twarzą Taty Karola. Trójka małych skakała i śmiała się 
z radości... Nie wolno, by ktokolwiek zauważył, co działo się w jej sercu...
—  Cóż chcesz, moja Kasiu — westchnął Karol ze znużeniem. — Cóż chcesz, to już 
nie takie święta, jak bywały niegdyś...
Przede wszystkim nie płakać! Więc Kasia szybko odwróciła się, pochyliła nad 
drzwiczkami od płyty i dmuchała, dmuchała, jakby tym dmuchaniem chciała ogień 
rozniecić. Popiół obsypał jej twarz, dym buchnął w oczy...
—  Och! — powiedziała żałośnie, kryjąc twarz w dłoniach — zaprószyłam sobie oczy!
Ale czy aby naprawdę trzeba było grać tę komedię? Tata Karol już znowu pogrążył 
się w swych myślach, a Wendelin, Jeanjean i Dorotka szaleli z radości z powodu 
jutrzejszego wyjazdu. Któż by miał zauważyć łzy Kasi?
Przepłakana  noc wigilijna
Nazajutrz wieczorem, w wigilię, gdy na równinie i w dolinie rozdzwoniły się 
wszystkie dzwony, oznajmiając uroczyście, że nadchodzi wielkie święto, Kasia na 
górze, na Dzikiej Skale, kończyła właśnie podkładać, jak umiała najlepiej, 
świeżą podściółkę krowom.
Gdy z kolei odezwały się dzwony w wiosce, a każde ich uderzenie głośnym echem 
rozlegało się w ciszy Dzikiej Skały, Kasia odstawiła widły i, wtuliwszy twarz w 
fartuch, rozpłakała się gorzko, rozpaczliwie.
Właściwie to płakała bez przerwy od samego rana, od chwili gdy została sama. 
Mogła robić nie wiem co, tłumaczyć sobie nie wiadomo jak, próbować dodawać sobie 
ducha magiczną formułką: „No, dalej, staruszko!" — by przestać płakać... a łzy 
nie dawały się powstrzymać. A teraz, gdy biły dzwony, nadeszła właśnie ta piękna 
chwila, której tak bardzo oczekiwała i do której tak
59
się przygotowywała. Właśnie teraz paliłyby się świeczki na choince, wszyscy 
byliby razem i byłoby tak dobrze... Jak kiedyś!
— ...Nie myśleć... nie myśleć... — powtarzała sobie. — Nie płakać!
Ale szloch ją dławił, więc znowu wzięła widły i dalej rozkładała słomę w obórce.
Z kąta, spoza swej przegródki, wyjrzał osioł Trottinet i spojrzał ku Kasi. 
Wiedział dobrze, że nim wyjdzie z obory, podejdzie do niego, by mu powiedzieć 
dobranoc, i niecierpliwie raz po raz grzebał kopytkiem. Była to jedyna kropla 
pociechy w strapieniu Kasi: przynajmniej osiołek był razem z nią i okazywał jej 
swą wierną przyjaźń. Odetchnęła głęboko, by stłumić wreszcie te okropne łkania, 
od których trzęsła się cała, i weszła do przegrody Trottineta. Objęła go 
ramieniem poza wielkimi uszami i przytuliła głowę do szyi osła.
Poczuła ulgę i ukojenie. Stała tak długą chwilę. Trottinet szarym pyskiem 
dotknął policzka dziewczynki, a z jego ruchliwych nozdrzy owiewały ją krótkie 
oddechy: trzeba przecież znaleźć jakiś sposób porozumienia, skoro się jest tylko 
zwykłym osłem i nie umie się mówić po ludzku. Ale Kasia rozumiała, i to było 
najważniejsze, gdyż, nim wyszła w mroźną noc, by wrócić do pustej kuchni, 
zrobiło się jej raźniej na duszy.
W oddali muzyka dzwonów już cichła i dobiegały jeszcze tylko ich pojedyncze 
uderzenia. Na
60
dole, na równinie, w dolinie, w wiosce, wszędzie rozpoczęła się wigilia, 
wszędzie były choinki i radość.
W środku tej świątecznej nocy powrócił Tata Karol.
Nawet pies Rati nie chciał poznać w nim swego pana, wył i szarpał się na 
łańcuchu, jakby chodziło o jakiegoś groźnego włóczęgę. Karol przeklinał, 
wrzeszczał, zataczał się i tłukł o ziemię swym żelaznym kijem, grożąc Ratiemu, 
który nie chciał go wpuścić. Wreszcie pies zrezygnował, wycofał się i pozwolił 
mu wejść. Jednak nie przestał szczerzyć zębów; był zaniepokojony i przestraszony, 
jego wycia przeszły w przeciągłe, posępne skomlenia.
Kasia u siebie, na górze, gryzła ze strachu pięści. Gdy posłyszała, że brat 
wraca, wyskoczyła z łóżka i, póki trwało to całe piekło na dole, stała jak wryta 
pośrodku swej izdebki nie wiedząc, co robić, obezwładniona i cała dygocąca z 
lęku. Wreszcie pojęła, że pijak się podniósł, znalazł jakoś drzwi i wszedł do 
domu.
Wydało się jej potem, że Karol, choć z trudem, dotarł do swego łóżka, a nagła 
cisza świadczyła, że pewnie zasnął jak zabity. Wobec tego i ona, drżąc cała, 
położyła się z powrotem i otuliła kołdrą.
Nie miała już nawet siły płakać.
Zjawia się wiosna i... Węglarka
Zima powolutku przemijała na Dzikiej Skale: od świętego Marcina do świętego 
Mikołaja, od świętego Mikołaja do Bożego Narodzenia, od Bożego Narodzenia do 
Matki Boskiej Gromnicznej. A potem, to już jakby zaczynał się początek wiosny. 
Znowu jednak spadły śniegi, głębokie i zimne. Wreszcie, wreszcie kwietniowe 
słońce ©panowało sytuację; pastwiska zaczęły się zielenić, na starym orzechu 
napęczniały pąki.
Nawet Karol zauważył wiosnę.
—  Uff! — westchnął któregoś dnia, powróciwszy z lasu, gdzie zbierał chrust — 
zima wlokła się, bo się wlokła, ale już jej niedługo: na skraju lasu zaczynają 
kwitnąć pierwiosnki i zawilce..»
Ale Wendelin, który odrabiał właśnie lekcje, podniósł głowę i po chwili mruknął 
ponuro:
—  ...Tak, tylko że razem z pierwiosnkami i zawilcami zjawia się i ona... 
Podobno już widziano ją i jej kozy na zboczu Skały Marcina...
62
Jeanjean wzruszył ramionami i powiedział zadziornie:
— ...Owa Węglarka, ta stara sowa, zaszywa się jak jakie zwierzę na zimę w swej 
norze! Na-znosi sobie jedzenia, gdy nastaną pierwsze chłody, a potem, dobranoc, 
chowa się do swojej kryjówki i niech nikt' nie waży się tam zaglądać! Jak jej 
się chleb skończy, to od czasu do czasu wymyka się na dół do wioski... Teraz 
zaczyna się wiosna, więc zaraz przygna na pastwiska swoje kozy. Dobra! Wielkie 
rzeczy, wcale się jej nie boję!
Przy tych słowach Jeanjean z rezolutną miną uderzył się w piersi.
O kimże jednak mówili obaj chłopcy? Kto to była ta Węglarka, wzbudzająca tyle 
strachu i nienawiści jednocześnie?
Gdy tylko nastała ładna pogoda, Dorotka znowu zaczęła chodzić do ochronki i co 
rano z chłopcami szła do wioski.
Pewnego wieczoru Kasia nie wytrzymała i, porzuciwszy całą robotę, wyszła na 
spotkanie dzieci na drogę, którą zazwyczaj wracały. Zapragnęła zobaczyć, jak 
znowu wygląda wiosną jej ukochana kraina wróżek. Wiał północny wiatr i wieczór 
był bardzo chłodny, ale dnie były już dłuższe, słońce stało jeszcze wysoko ponad 
Wilczą Głową. Kasia wybiegła z domu, przeszła przez mały bukowy lasek, w którym 
pączki listków tworzyły jakby  różową wToalkę,  weszła  na  krętą  dróżkę
63
i do krainy wróżek dotarła akurat w chwili, gdy zachodzące słońce zaczęło ją 
złocić.
Kasia miała bogatą wyobraźnię i hala ta była dla niej niby krajobrazem ze snu 
czy baśni, jakimś zaklętym światem. Kępy brzóz rysowały na tle nieba srebrzyste 
i koronkowe pióropusze, a spiętrzone głazy tworzyły tajemnicze groty, porośnięte 
przeróżnymi gatunkami mchów i pierzastych paproci, których delikatność 
zachwycała dziewczynkę. Zachwycał ją także i nagi granit, szary, a zarazem 
różowawy, usiany drobinami kwarcu i miki.
A wokół tych rozsianych na całej hali głazów leżały przeróżnych wielkości 
kamienie, które również były piękne. Tych najpiękniejszych Kasia miała całą 
kolekcję, skrzętnie schowaną i zazdrośnie ukrytą tutaj, w pieczarze pewnego 
głazu, którą dziewczynka nazywała swoją „jaskinią".
Tego wieczora krainę wróżek znalazła całą w kwiatach-janowca. Wśród jego złotych 
bukietów, między wielkimi paprociami, które zaczynały już rozwijać pastorały 
liści, całą halę otulał zapach tymianku.
Po kilku minutach z przeciwnego końca dróżki ukazali się Wendelin, Jeanjean i 
Dorotka, a na widok swej małej cioci, która wyszła im na spotkanie, zaczęli 
wydawać radosne okrzyki. Wendelin uczepił się jej ramienia i błagał:
— Kasiu, zostańmy tu trochę, dobrze? Choć parę minut...
64
Alę w tej samej chwili słowa uwięzły mu w gardle, a on, wystraszony, przytulił 
się do Kasi.
— Patrz tam... — wyszeptał. — Węglarka!
Kasia podniosła wzrok i szarymi oczami wpatrzyła się w punkt, który wskazywał 
Wendelin. Stała bez ruchu, bez słowa, ale komuś patrzącemu na nią mogłaby się 
wydawać jakimś górskim zwierzątkiem, gdy. krogulec krąży ponad szczytami. Oto 
tam, na samym końcu hali, tam gdzie leżały najwyższe głazy i gdzie wyrastały już 
pierwsze świerki boru porastającego zbocza Wilczej Głowy, przemykał się jakiś 
długi i czarny, nieco przygarbiony kształt...
Węglarka...
Wendelin aż do bólu ściskał ramię Kasi, ale ona stała nieruchomo, wstrzymując 
oddech.
Tymczasem ciemny kształt, okrążywszy szybko głazy, znikł już w-lesie. Wszystko 
to trwało zaledwie chwilę i przeminęło niby sen, zły sen. Nie było słychać 
kroków, nie padło żadne słowo, żadne, rzucone mimochodem pozdrowienie, nic, co 
by temu zjawisku nadało cechy rzeczywistości. Lenora Węglarka znikła tak, jak 
się pojawiła...
Kasia westchnęła głęboko, a ponieważ właśnie nadbiegł Jeanjean, goniony przez 
Dorotkę, zapytała go:
—  Widziałeś? Tylko co przechodziła Węglarka!
—  O la! — powiedział Jeanjean buńczucznie, wzruszając ramionami. — Węglara, 
wiedźma stara! Już wam mówiłem: ani myślę się jej bać!
— Kasia z Dzikiej  Skały
65
Ale jednak tornistry zebrano pośpiesznie, Kasia wzięła Dorotkę za rączkę i, z 
Wendelinem i Jeanjeanem z tyłu, nie ociągając się więcej, ruszono w drogę do 
domu. Słońce w jednej chwili zgasło za Wilczą Głową. Poniżej dolina pogrążona 
już była w mroku. Wiatr wiał silniej;.
Gdy mała grupka weszła na kręty odcinek drogi między skały, Jeanjean znowu 
zaczął wyśpiewywać piosenkę własnego pomysłu:
Raz Węglara, wiedźma stara, Zbierając patyki Zgubiła trzewiki! Pragnęła mieć 
nowe, Więc wsiadła na krowę. Przed dom szewca zajechała, Wyjść za niego za mąż 
chciała! Ta Węglara, wiedźma stara!
— Przestań, przestań! — błagała Kasia. — Może ona jest tam na górze i słyszy nas!
Któż to była ta stara?
Urodziła się przeszło sześćdziesiąt lat temu w nędznej budzie węglarzy, na samym 
szczycie zbocza wąwozu Argente, pomiędzy Wilczą Głową a lasami Skały Marcina. 
Chałup węglarskich było tam w owych czasach pół tuzina; ludzie z głębi doliny i 
wyrabiacze serów ze zboczy górskich mogą ich jeszcze pamiętać. Lenora była 
najmłodszym dzieckiem jednej z tych rodzin, które miały ich już bardzo dużo. 
Jeszcze jedna mała istotka więcej żyła sobie swobodnie wśród świerków i mchów, 
wdrapywała się na głazy, chlapała się w lodowatej wodzie Argente, żywiła się 
borówkami, dereniem, poziomkami, jeżynami i bukwią, a także zupą w domu 
rodzinnym. Bawiła się z wiewiórkami i srokami, zbierała chrust i zeschłe igliwie 
świerków czy modrzewi, z którego jesienią rozpalano ogromne ognisko, tak pięknie 
płonące wśród obrośniętych porostami głazów.
Szkoła w ogóle nie wchodziła u Lenory w ra-
5*
67
chubę, ponieważ w owych czasach nauka nie była obowiązkowa. Nawet wśród dzieci 
serowarów niewiele było wówczas takich, które schodziły do wioski do pewnego 
starego człowieka, nazywanego „panem nauczycielem", który zbierał u siebie 
chłopców i wbijał im do głów zasady czytania czy rachowania.
Ale matka Lenory miała własny sposób uczenia swych dzieci przeróżnych rzeczy, 
których sam stary nauczyciel nie potrafiłby lepiej objaśnić. Ta kobieta, 
wielkiego serca i jasnego umysłu, umiała czerpać z tajemnic przyrody. Umiała 
rozpoznawać, czy pogoda będzie piękna, czy brzydka oraz co przyniesie dana pora 
roku, czy grozi im głód, czy szczęście urodzaju. Znała zwierzęta leśne, ich 
obyczaje, zwyczaje, ich cechy specjalne. Ale najlepiej ze wszystkiego znała się 
na roślinach i kwiatach, na tych leśnych i tych z wysokich hal, na wszelkich 
ziołach rozsiewanych przez wiatry równin i gór. O każdym zielu wiedziała, jaką 
ono leczy chorobę. Najprawdopodobniej wiedza ta była tradycją rodzinną. W każdym 
razie matka Lenory znana była szeroko we wszystkich zakątkach całej; doliny i 
mieszkańcy wiosek, zarówno jak ludzie z farm serowarskich, zwracali się do niej 
z wszelkimi chorobami, całkowicie ufając jej i jej ziołom. Nazywano ją Zielarką. 
I to właśnie Lenorze, jedynej ze swych córek, przekazała Zielarka swą wiedzę.
Z czasem wszyscy bracia Lenory pożenili się,
68
siostry powychodziły za mąż i całe rodzeństwo się rozpierzchło, a rodzice 
zestarzeli się. Dorastająca już Lenora pozostała z nimi sama. Ojca zresztą przez 
całe dnie nie było w domu, bowiem wraz z innymi węglarzami pracował przy 
rozrzuconych w głębi boru piecach. Ale Lenora i stara matka czuły się szczęśliwe 
wśród swych gór i w swojej chałupce pod świerkami. Lenora, silna jak chłopiec, 
lubiła reperować ich lepiankę, przybijać wokół okien i drzwi listwy z okrągłych 
patyków albo majstrować dla matki ławeczkę z tej strony chaty, skąd taki piękny 
widok rozciągał się na dolinę. Z tyłu domu trzymała parę kóz, które dawały dobre 
tłuste mleko, a wiosną miały małe koźlątka, całe białe, skaczące w słońcu wśród 
paproci.
Już wtedy Lenora sprawiała wrażenie dzikiej, unikała ludzi. Gdy matka schodziła 
do niżej położonych farm czy do wioski, by sprzedać zioła, ona wolała pozostawać 
sama wśród swoich gór. A gdy stara matka umarła, dorosła już Lenora chodziła 
wraz z ojcem i innymi węglarzami budować piece i wypalać drzewny węgiel. W 
towarzystwie węglarzy czuła się dobrze, aż w końcu, stale przebywając z nimi, 
wyuczyła się ich zawodu.
Zmieniały się pory roku, mijały lata. Kilka rodzin węglarzy odeszło z tych stron. 
Potem umarł ojciec Lenory. I z wolna węglarze w ogóle opuścili swe nędzne 
chatyny, przenosząc się gdzie indziej, do innych lasów, tam gdzie było więcej 
odpowiedniego drewna.
69
Lenora miała wówczas już ponad czterdzieści lat. Była wielka i śniada, gwałtowna 
i dzika, namiętna we wszelkich uczuciach, dobrych i złych, rozmiłowana w 
niezależności. Pozostała. Była bez pamięci przywiązana do tych gór i lasu, do 
wielkiej hali, pełnej rozsianych kamieni i porośniętej wrzosami, do 
powykręcanych buków, wyrastających spomiędzy różowych głazów, do niebotycznych 
świerków, w których gwizdał wiatr. Kochała wieczory i poranki w górach i każdą w 
nich porę roku.
Pewnego dnia Lenora spostrzegła, że prócz niej, jej kozy Guitzi i koźląt, które 
Guitzi właśnie wydała na świat, była to bowiem akurat wiosna, nie ma już nikogo.
I od tego dnia zrodziło się w niej dziwne uczucie, że wszystkie okoliczne góry i 
lasy, i wielka hala tam, wysoko, cały ten kraj ponad jarem Argente, między Skałą 
Marcina a Wilczą Głową — należy do niej.
Z wolna rozsypywały się wokoło niej opuszczone lepianki, aż pozostała tylko jej 
własna, podpierana, wzmacniana, reperowana i solidnie wsparta o omszałą skałę. 
Na skrawek między dwoma blokami kamieni, osłonięty nimi od wiatrów, Lenora 
nawiozła taczką ziemi z wąwozu i sadziła tam trochę ziemniaków.
W okolicy nazywano ją wariatką. Ta dziewczyna, która chodziła w ojcowskich 
spodniach i pracowała jako węglarz, ta już teraz stara kobieta,
70
która żyła wciąż zupełnie samotnie, niby jakieś dzikie zwierzę, na pewno miała 
źle w głowie, i to całkiem w dodatku! W wiosce prawie jej nie widywano; 
schodziła tam od czasu do czasu, by kupić soli czy bochenek chleba.
Kiedyś, dawno już temu, przypomniała sobie raptem, jak to jej matka roznosiła 
ongiś swe przeróżne zioła. Napełniwszy więc koszyk, ten sam, który Zielarka 
zarzucała na plecy, Lenora zeszła do serowarni, potem do wioski, proponując 
ludziom uzbierane zioła. Ale czasy się zmieniły... Któż pamiętał jeszcze zioła 
Zielarki i ich dobroczynne działanie? Kto pamiętał, że Lenora, ta wiedźma, jest 
rodzoną córką owej Zielarki? Wszędzie przyjęto ją nieufnie, podejrzliwie... 
Spostrzegła, jak jakieś dziecko pociągnęło nieznacznie matkę za rękaw:
—  Nie kupuj nic od tej czarownicy, jeszcze potnij e nas wszystkich swymi 
zielskami!
—  Uważajcie — szeptały kobiety między sobą, odwracając się pośpiesznie — trzeba 
się wystrzegać tej wariatki! Kto wie, jakie, choroby mogą siedzieć w tym zielsku, 
które zbiera...
Aż dotąd Lenora nie bardzo wierzyła, że uważają ją za czarownicę i wariatkę, ale 
teraz nie miała już najmniejszej wątpliwości! A świadomość tego nurtowała ją bez 
przerwy, napełniając wściekłością i goryczą.
Do ludzi we wsi przestała się odzywać prócz tego, co musiała powiedzieć, robiąc 
zakupy w skle-
71
piku czy u piekarza. Jednak we wszystkie dni jarmarczne widywano ją idącą do 
miasteczka z całym bagażem swych kozich serów i garnuszków z poziomkami czy 
borówkami, jeśli była to właśnie ich pora. Serowarzy i wieśniacy spoglądali na 
nią, jak szła w oddali, skrótami, które przecinały góry, zgarbiona pod swym 
ciężarem, i mruczeli, wzruszając ramionami:
—  Niech im tam sprzedaje, tym z miasta, swoje trucizny! Ta jędza zła jest jak 
zaraza!
Gdy w zagajnikach pasła kozy, mali pastuszkowie pośpiesznie przepędzali trzody w 
inną stronę. A jeśli, zbierając chrust, dzieci dojrzały jej wysoką, ciemną 
postać pomiędzy gałęziami świerków, uciekały z krzykiem. Strach, który wzbudzała, 
z kolei ją przyprawiał o wściekłość.
—  Tak, uciekajcie, hołoto, nicponie! — krzyczała skrzekliwie, jakby kruk krakał. 
— A tak, znam takie zioła, którymi mogłabym wytruć was wszystkich! Strzeżcie się 
Węglarki, czarownicy, bo pokaże wam, co potrafi!
Wciąż powracała do owej starej sprawy z ziołami...
I niewykluczone, że od tego samotnego życia, od ciągłego przetrawiania swych 
nienawiści, od tego gorzkiego rozpamiętywania doznanej niesprawiedliwości 
pomieszało się jej wreszcie w głowie. A w sercu jeszcze bardziej...
Odpust i żałosny powrót
Po tym spotkaniu Węglarka śniła się Kasi przez całą noc. Jeszcze nazajutrz rano 
myślała o niej z uczuciem strachu. Zima się skończyła i aż do przyszłego śniegu 
można było spodziewać się Węglarki na każdym zakręcie ścieżek! Jakże tu nie bać 
się tej ponurej kobiety? Chodziła jak duch, a w swej czarnej pelerynie wydawała 
się uosobieniem jakiejś groźby, która bez przerwy czyha na człowieka.
Tego ranka Kasia miała ochotę pomówić o niej z Tatą Karolem. Może potrafiłby 
jakoś uspokoić ten lęk, który ją owładnął i zwiększał się przy każdym spotkaniu. 
Kasia nigdy nie potrafi pozbyć się go, jeśli jej ktoś w tym nie pomoże... Ale 
jeśli Tata Karol powie, że to jednak prawda, co opowiadają w wiosce... że ta 
stara truje dzieci... że trzeba się jej bać jak samego diabła? Wtedy strach 
stanie się jeszcze gorszy. Lepiej wcale nie zaczynać o tym rozmowy!
73
Drugi dzień Zielonych Świątek wypadał w ostatni poniedziałek maja i Kasia, na 
długo przed terminem, przezornie oznaczyła go małym krzyżykiem w kalendarzu, 
wiszącym na drzwiach w kuchni. Był to odpust i Tata Karol przyrzekł dzieciom, że 
pójdą do wioski.
Kasia postanowiła nawet, że uszyje Dorotce nową sukienkę na tę uroczystość. W 
starej szafie znalazła jakąś wielką perkalową spódnicę w kwiatki i z falbankami, 
którą kiedyś nosiła zapewne Mama Marysia, a może nawet jej mama, czyli babcia; 
była to wcale ładna spódnica. Mała ciocia śmiało ciachała nożyczkami po 
materiale. Do tak poważnej roboty zabrała się wprawdzie po raz pierwszy, ale 
przecież umiała dobrze kombinować lalczyne sukienki dla Serafiny-Eufrozyny z 
byle jakich skrawków gałganków i czuła, że potrafi być prawdziwą krawcową! Całe 
popołudnie dopasowywała i fastrygowała, a potem, gdy dzieci wróciły ze szkoły, 
odbyła się przymiarka w obecności całej rodziny, która nie szczędziła ani 
zachwytu, ani dobrych rad. W końcu Kasia uznała, że koło szyi koniecznie trzeba 
dodać falbankę, żeby zakryć niefortunne w jednym miejscu wycięcie. A ponieważ 
cała rodzina uznała tę falbankę za znakomity pomysł, Kasia przyszyła jeszcze 
jedną u dołu sukienki i po jednej przy każdym rękawie. (Prawdę mówiąc, byłoby 
nawet szkoda nie wykorzystać owych trzech sutych falban, jakie miała babcina 
spódnica).
74
W wigilię święta Wendelin wpadł na pomysł, żeby rozpleść mysie ogonki 
warkoczyków Dorotki i pozwijać na sznureczki jej sztywne, proste włosy, pasemko 
koło pasemka. W ten sposób cała jej głowa będzie w lokach. Więcej już nic nie 
można było wymyślić dla uświetnienia wspaniałego stroju, w którym nazajutrz 
miała wystąpić Dorotka. Niestety jednak, gdy rano poodkręcano sznureczki 
papilotów i rozczesano Dorotkę, z każdego kędziorka wystawał, niby mały pędzelek, 
źle zwinięty koniuszek loczka. Ale Jeanjean, zawsze niewyczerpany w pomysłach, 
wziął z blaszanego pudła wielkie nożyce i ciach-ciach, poucinał pędzelki, po 
czym przystrzygał, ciął i wyrównywał poty, aż kędzierzawa główka stała się 
zupełnie okrągła. Kasia wsadziła na nią słomkowy kapelusik, trochę pomięty, ale 
świeżo przyozdobiony szeroką, jasnoniebieską wstążką. Wreszcie każdy pobiegł sam 
ubrać się co prędzej i trochę byle jak. Wszystkie wysiłki zostały poświęcone 
toalecie Dorotki i to ona z całej rodziny powinna była dzisiaj błyszczeć.
Co się tyczy Taty Karola, poszedł już od razu po południowym posiłku. Ale 
ponieważ był tego dnia w znakomitym humorze, zostawił dla każdego po parę groszy 
na przejażdżkę drewnianymi końmi na karuzeli i nawet na kupienie po słodkiej 
różowej śwince.
Gdy dzieci doszły do wylotu małej dróżki na tyłach   kościoła,   słońce   
świeciło   w   całej   pełni
75
i dzień zapowiadał się wspaniale. Słychać już było gwar odpustu, trąbki i 
gwizdki chłopaków, nawoływanie straganiarzy i kramarzy, muzykę przy karuzeli. Na 
zbitej z desek podłodze do tańca muzykanci stroili instrumenty. W powietrzu 
pachniało piernikami i czekoladą, a zapach ten mieszał się z wonią świeżo 
ściętego drzewa, wydawaną przez młode świerczki, powtykane w ziemię przed domami.
Dzieci postanowiły, że najpierw obejrzą sobie wszystko od końca do końca. Jakie 
śliczne były dekoracje, girlandy z kolorowego papieru, chorągiewki, lampiony. 
Przyglądano się uważnie wszystkiemu, co można było wygrać na loterii pod 
warunkiem, że kupiłoby się bilet! Pożerano oczami (z braku innych możliwości) 
przeróżne ciastka, nugaty i pączki! Podziwiano grubą panią, która głośno 
wykrzykując, zapraszała, by przyjść zobaczyć człowieka-krokodyla; zobaczenie 
czło-wieka-krokodyla kosztowało bardzo drogo, ale gruba dama występowała na 
wysokiej estradzie, na której wymalowana była twarz z wypomadowanymi woskiem 
wąsami i to można było oglądać sobie za darmo. Przypatrywano się ladzie 
sprzedawcy niespodzianek, szczelnie opakowanych w złote papierki: niespodzianka 
była tym większa, jeśli się jej wcale nie widziało! Trzeba było postać długo 
przed sprzedawcą obrazów, które były przepiękne; ale nie warto było wydawać 
pieniędzy na kupowanie, skoro można było naprzyglądać się im
76
do woli! Zachwycano się olbrzymim pękiem różnokolorowych baloników, które 
trzymał jakiś handlarz; nie opłacało się jednak nosić z jednym balonikiem, skoro 
o wiele piękniej wyglądały wszystkie razem!
Ale przede wszystkim, przede wszystkim trzeba było pójść obejrzeć karuzelę z 
drewnianymi konikami, gdyż za to naprawdę warto było zapłacić! Nie należało 
wszakże decydować zbyt pochopnie: Dorotka, na przykład, chciała wsiąść na 
takiego konia, jakiego miał Napoleon w książce do historii Jeanjeana. Sam 
Jeanjean upatrzył sobie wspaniałego lwa, zabłąkanego jakimś sposobem wśród tych 
wszystkich wierzchowców. Kasia wahała się bardzo, nie będąc pewna, czy 
rzeczywiście ma ochotę pokręcić się na jakimś koniu. Wendelin natomiast czekał 
cierpliwie, aż tamci rozstrzygną to, co nazywał ich „konfliktem". W końcu 
Dorotka i Jeanjean, po długim upatrywaniu, właśnie już-już mieli wskoczyć na 
grzbiety wybranych rumaków, ale nieomal w ostatniej chwili ubiegło ich w tym dwu 
bardziej zwinnych jeźdźców. Ostatecznie karuzelarz wsadził Dorotkę na jakiegoś 
osła, a Jeanjean miotał się przez chwilę niby kura w kurniku i wreszcie 
wylądował, gdy karuzela zaczęła się już obracać, na pierwszym lepszym koniu, 
nawet nie popatrzywszy, jakiej jest maści!
Kasia, po głębokim namyśle, zrezygnowała jednak z przejażdżki na karuzeli: za te 
same pienią-
78
dze mogła nabyć u starego wędrownego handlarza, który przywędrował aż z tamtej 
strony gór, duży obraz z Epinal, przedstawiający całą historię Genowefy 
Brabanckiej, namalowanej połyskującymi pięknie farbami.
—  Masz rację — powiedział Wendelin. — Jazda na karuzeli to dobre dla maluchów! 
Wolę kupić sobie zieloną pluszową małpkę... Patrz, rękami i nogami może ruszać, 
jak się chce, to bardzo śmieszne, a jest taka malutka, że będę mógł zanieść ją w 
kieszeni do szkoły!
Pozostały więc już tylko finanse, przeznaczone na kupno świnek z różowego ciasta. 
Ale Kasi znowu przyszedł do głowy wspaniały pomysł: jeśli się złoży te pieniądze 
razem, będzie można kupić wielkie serce ]ji piernika i podzielić się nim. To się 
będzie o wiele bardziej opłacało i będzie smaczniejsze niż te świnki, choćby 
nawet różowe. Tak też zrobiono, • ale po kupieniu serca okazało się, że wprost 
nie sposób zjeść go od razu, na placu! Było zbyt piękne, ślicznie wysadzane 
migdałami, ułożonymi w jakiś kwiat, a z kolorowego cukru miało pięknie, wypisane 
esy-floresy!
—  Zaniesiemy to w całości do domu — zdecydował Jeanjean — i ustawimy w kąciku 
na kredensie! Niech tak postoi choć przez jeden wieczór, żeby się można było 
napatrzyć!
Tymczasem Kasia spotkała dwie dawne koleżanki ze szkoły i ucieszone dziewczynki 
wzięły ją pod ręce, a że chłopcy również spotkali swych ko-
79
lęgów, wesoła grupka spacerowała sobie po całym placu między tłumem ludzi i 
gawędziła bez przerwy.
Daleko jeszcze było do końca tego pięknego wieczoru, gdy mała gromadka 
przywędrowała tam, gdzie ułożona była drewniana podłoga do tańca. Na razie nikt 
nie tańczył, tylko jeden z muzykantów, nie mając nic lepszego do roboty, 
przygrywał skocznie na harmonii, zabawiając zgromadzoną publiczność.
Ale cóż to się działo tam, po drugiej stronie placu, przed wejściem do oberży? 
Utworzyło się jakieś zbiegowisko, a gapie ściągali ze wszystkich stron, zwabieni 
czymś, czego dzieci nie mogły jeszcze dojrzeć. Kasię jednak ogarnął nagle lęk, 
choć sama nie bardzo wiedziała, dlaczego: zdążyła tylko zauważyć, że część 
publiczności zaśmiewa się do rozpuku, podczas gdy inni widzowie wydawali się 
oburzeni. W chwili gdy Kasia z całą grupką zbliżyła się do zgromadzonych, jakaś 
wiejska kobieta wypchnęła się właśnie z tłumu.
— Dajcie mu spokój — powiedziała, wzruszając ramionami — nic mu nie pomożemy! W 
gruncie rzeczy to nieszczęśliwy człowiek! — I dodała wyjaśniająco do jakiejś 
staruszki, która pytała, o kim właściwie mówi: — No, o mężu tej biednej Marii! 
Coś takiego! Jak to nie wstyd!
I w tej samej chwili Kasia zobaczyła w środku
80
tłumu... Tatę Karola — chwiejącego się na nogach, w opłakanym stanie — z którego 
strojono sobie żarty!
Ogarnęła ją dzika panika. Rada by ukryć pod spódnicę trójkę dzieci, zniknąć stąd, 
schować się, uciekać, uciekać daleko! A przecież, cała drżąca, nie mogła się 
ruszyć z miejsca. Obok siebie, niby w jakimś koszmarnym śnie, słyszała głośny 
śmiech swych dwóch koleżanek. A oto już Dorotka, przestraszona i zdumiona 
bezgranicznie, z szeroko otwartymi okrągłymi oczami, biegła do małej cioci niby 
kurczątko, szukające schronienia pod skrzydłami mamy-kury.
Nagle Kasia poczuła, że jakaś silna dłoń ujmuje ją za łokieć. To Seppi, dobry 
Seppi był przy niej. Energicznie zgarnął razem Wendelina i Jean-jeana.
—  Zabieraj dzieci, Kasiu, i wracaj. Wyprowadzę'was stąd. Nie bój się, Kasiuniu.
Sama nie wiedząc jak, znalazła się z dziećmi i Seppim na tyłach kościoła, aż pod 
pierwszymi leszczynowymi drzewami, na drodze ku Dzikiej Skale.
—  Wracaj, Kasiu, do domu — poradził Seppi. — Przyrzekam ci, że sam go 
odprowadzę, nie martw się. Możliwe, że przyjdziemy dopiero późną nocą, bo wiesz 
przecież, że nie tak łatwo przemówić mu do rozsądku. Ale nic się nie bój, 
doprowadzę go. Idź, mała, i nie trap się za bardzo, przyrzekam ci, że go nie 
odstąpię...
— Kasia z Dzikiej  Skały
81
I podczas, gdy w wiosce świętowano w całej pełni, czwórka dzieci smutnie i 
powoli pięła się drogą na Dziką Skałę. Długo jeszcze goniły je dźwięki muzyki, 
drgające w rozsłonecznionym powietrzu, jakby naśmiewały się, że spotkał je taki 
gorzki zawód. Dzieci zaś szły, jedno za drugim, wstydząc się jedno drugiego, 
nieszczęśliwe, straszliwie samotne. Dorotka płakała jeszcze ze strachu, nie 
mogąc przyjść do siebie. Piękny kapelusz z niebieską wstążką spadł jej z głowy i 
teraz ściskała go pod pachą, spłaszczony na placek. Kosmyki włosów opadały jej 
na buzię i nos, a wielkie łzy, płynące bez przerwy, rozprostowywały je 
ostatecznie! Mała zielona małpka wepchnięta była na samo dno kieszeni Wendelina, 
a Jeanjean przyciskał do piersi piernikowe serce, z którego wykruszyła się 
większość płatków migdałowego kwiatu. Kasia, pogrążona w smutnych myślach, 
bezwiednie ściskała w rękach obraz z Genowefą Bra-bancką.
Nieco później, pomagając Kasi w oborze podrzucać krowom świeżą podściółkę, 
Wendelin nagle powiedział nieśmiało:
—  Wiedziałaś o... tym?
Kasia, oparłszy czoło o bok Riki, doiła ją właśnie, teraz uniosła głowę.
—  Czy wiedziałam? Och, mój biedaku! — powiedziała, wzruszając ramionami. A po 
chwili spytała: — A ty?
—  No, chyba — powiedział Wendelin. — ,Już
82
dawno się domyśliłem. A zresztą... chłopaki w szkole o tym gadali...
Tego wieczoru poczciwy Wendelin chciał czuwać razem z Kasią, ale ona udała, że 
się kładzie, żeby i on się położył. Wiedziała dobrze, że skoro tylko któryś z 
chłopców przyłoży głowę do poduszki, nic już nie będzie słyszał. Znała ich 
kamienny sen. I teraz cieszyła się z tego.
Natomiast ona, biedna mała ciocia, wróciła do kuchni, aby tam czekać, czekać 
długo. Aż wreszcie, z głową opartą na złożonych ramionach, zasnęła przy 
zapalonej lampie.
Kasia spała, Seppi, na dole, w wiosce, próbował, bez skutku, nakłonić Karola do 
powrotu, a tymczasem cóż to za czarny cień, w milczeniu i powoli przemykał się 
skrajem lasu, na pograniczu Dzikiej Skały?
Lenora Węglarka w tę ciepłą, piękną noc, skąpana w blasku księżyca, wałęsała się 
po halach, górach i lesie. Dlaczegóż by miała znać swoje góry jedynie w dzień, 
skoro takie piękne były też i nocą?
Zaciekawiło ją oświetlone okno. Zbliżyła się cicho swym długim krokiem. Na 
drugim końcu podwórza pies Rati pociągnął nosem, nastawił uszu; ale nie warknął 
ani nie zaszczekał. Tata Karol już od dawna nie uważał go za najlepszego stróża. 
Teraz, na przykład, nie okazał żadnego
niepokoju, zwęszywszy z daleka tę postać, od której szedł zapach lasu, hal i 
wrzosowiska...
Kasia śpi. Węglarka pochyla się i opiera czoło o szybę. Spod zmarszczonych brwi 
posępnym wzrokiem przygląda się uśpionej dziewczynce; zna ją już od dawna i 
obserwuje z daleka, ale jeszcze nigdy nie znalazła się tak blisko niej... Przez 
długą chwilę patrzy na małą śniadą twarzyczkę z zamkniętymi powiekami. Dlaczego 
o tej porze nocy ta mała nie śpi w łóżku? A potem Węglarka wzrusza ramionami, 
prostuje się i rusza w drogę ku Wilczej Głowie. Co ją ta dziewczyna obchodzi?! 
Niech ją diabli wezmą razem ze wszystkimi innymi!
I Lenora przemierza płaskowzgórze swym długim, bezszelestnym krokiem ducha, po 
czym kryje się w mroku lasu.
Późną, bardzo późną nocą Seppi, zmordowany do ostateczności, przywlókł wreszcie 
Tatę Karolą.
/
Te przecudne górskie  hale...
Przyszedł czas, że mała polanka w lesie i Dzika Skała tak już były zryte 
racicami krów, że Tata Karol postanowił wysłać Kasię na Wysokie Hale, aby pasła 
bydło na gminnych pastwiskach. Trzeba było zdążyć podkarmić zwierzęta, nim 
nastaną upały, w czasie których krowy będą musiały tkwić w oborze aż do wieczora. 
Teraz więc, codziennie po południowym posiłku, Kasia pędziła swą trzód-kę w góry.
Ale ranki stały się przez to znacznie bardziej pracowite i przemijały o wiele 
szybciej. Skoro świt Tata Karol pomagał swej małej siostrze doić krowy. 
Następnie robił porządek w oborze, a tymczasem Kasia cedziła w kuchni mleko do 
wielkiego kotła, dodając do niego podpuszczki. Po pół godzinie Tata Karol, przy 
pomocy szufelki i mosiężnego cedzidła, wybierał delikatnie zsiadłą gęstą masę, 
oddzielając od serwatki, którą wlewał do wiadra. Kasia wynosiła ją i wylewała 
świni do kory-
85
ta. Potem oboje wkładali twaróg do okrągłych, drewnianych form o podziurawionych 
ściankach i po kolei ustawiali je na specjalnej kracie.
Gdy wreszcie się z tym uporali, Tata Karol połykał pośpiesznie poranną zupę, do 
której wrzucał kawałek stopionej słoniny. A potem, prawie codziennie przez całe 
lato, wyruszał z osłem Trotti-netem albo do pracy na własnym polu, albo szedł 
pomagać jakiemuś innemu serowarowi w okolicy, a najczęściej wynajmował się u 
leśnika do wyrębu lasu.
Zimą nie było tych prac i wtedy Tata Karol zajmował się robotami, których 
wymagała jego własna farma. Ale gdy tylko pora roku i pogoda temu sprzyjały, 
cieszył się bardzo z każdej okazji zarobku. A więc, jak tylko malcy poszli do 
szkoły, Kasia pozostawała w domu zupełnie sama. Natychmiast brała się do 
zadawania paszy krowom i przygotowywała żarcie dla świni. Potem karmiła króliki 
i kury. Musiała jeszcze przeprać bieliznę i pozmywać naczynia z poprzedniego 
dnia i, bądź co bądź, trzeba było trochę, choć trochę pozamiatać! Przede 
wszystkim jednak ciągle trzeba było czuwać nad serami, z których jedne właśnie 
dojrzewały, inne, te wczorajsze i przedwczorajsze, czekały w swych formach na 
przewrócenie ich jednym zręcznym, szybkim ruchem na drugą stronę. Sery 
trzydniowe należało posolić, a starsze opłukać ciepłą wodą, aby gdy Tata Karol 
zejdzie do piwnicy, były gotowe do włożenia do suszarni.
86
Do wszystkiego tego dochodziło jeszcze przygotowanie zawczasu kolacji, ponieważ, 
gdy wracała wieczorem do domu, wiele jeszcze spraw było do załatwienia.
— No, ruszaj się, stara! — wzdychała Kasia od czasu do czasu, gdy czuła, że siły 
się jej wyczerpują.
Ale po przełknięciu na chybcika południowego posiłku radość napełniała nagle jej 
serce. Nadchodziła chwila wymarszu na Wysokie Hale. Szła z kijem w ręku, 
popędzając trzódkę przed sobą, pokrzykując zachęcająco na wlokące się powoli 
Rikę, Czarnulę, Plumę, Szelmutkę i Kokietkę.
A jednak, nim doszło się na górę, trzeba było przede wszystkim przejść na 
przełaj przez małe pólko po przeciwnej stronie drogi do wioski, przedrzeć się 
przez spory kawałek lasu, w którym bardzo trudno było kierować zwierzętami. 
Ścieżka była wąska i wspinała się stromo; omijając zbocze góry zdawała się 
szukać, jakby po omacku, miejsca dla siebie pośród drzew, pni, korzeni i paproci. 
Świerki były tu olbrzymie, a porosty, pokrywające ich pnie, nadawały im 
podmorskie barwy.
Gdy wyszło się z półmroku, rozpościerała się nagle przestrzeń Wysokich Hal, na 
których wiatr poruszał niską trawą. Na lewo, wśród buków i sosen, kryły się do 
połowy ruiny starego zamczyska. Ale na wprost Kasi, jak okiem sięgnąć, były 
tylko szczyty górskie, które tworzyły linie zielone, błękitne, szare, a te 
najdalsze w ogóle ledwo się zna-
88
czyły. Na prawo rozciągała się w całej okazałości wielka równina Alzacji.
I tam, na górze, Kasia zapominała o wszystkim, o wszystkich swoich kłopotach i 
troskach.
Pewnego wieczoru, właśnie gdy miała już wracać, ściemniło się nagle gwałtownie. 
Ze wschodu napłynęły ciężkie chmury i zerwała się wichura. Kasia szybko spędziła 
razem swe krowy i naciągnęła sweter. Serce biło jej nieco, bała się, że nie 
zdąży do Dzikiej Skały, że burza może zaskoczyć ją właśnie na tej trudnej drodze 
przez las.
Zaledwie jednak zdążyła wejść do niego, pędząc przed sobą krowy, gdy z tyłu 
poprzez huczenie wichru posłyszała przeciągłe beczenie i szmer staczających się 
kamyków. Obejrzała się gwałtownie i zamarła z przerażenia. Ponad głazem, który 
musiał oderwać się i stoczyć z ruin zamku, niby jakieś straszydło na tle żółtego, 
złowrogiego, zapowiadającego burzę nieba, ujrzała odcinającą się postać Węglarki! 
Z długim kijem w ręku, popędzała przed sobą stadko swych kóz...
Serce Kasi, i tak już ściśnięte lękiem przed burzą, przestało bić. To pojawienie 
się długiej czarnej postaci tu, wysoko w górach, przy akompaniamencie 
osypujących się kamieni, było dla dziewczynki, która nawet przecież tam niżej i 
w towarzystwie innych dzieci zamierała ze strachu przed starą Lenorą — czymś 
obezwładniającym. Stro-
89
piła się tak, że nie pomyślała ani o ucieczce, ani nawet o oddalających się 
krowach, tylko stała bez ruchu, wpatrzona z przerażeniem w Węglarkę...
A ona zatrzymała się także. Jej stara peleryna, trzepocząca teraz na wietrze 
wokół suchej postaci, czyniła ją podobną do jakiejś strasznej wiedźmy. Stojąc 
zupełnie bez ruchu i sztywno niby kij, małymi czarnymi oczkami spoglądała na 
Kasię spod zmarszczonych brwi. Aż raptem wykonała jakiś gwałtowny ruch przed 
osłupiałą dziewczynką, jednocześnie wykrzykując coś ochryple i dziko. Czy były 
to wymyślania? Groźby?
I w tej samej chwili Kasia, jakby zbudzona ze snu, też krzyknęła przeraźliwie. W, 
mgnieniu oka okręciła się dookoła samej siebie i pobiegła w głąb lasu. Pędziła 
jak wicher!
A wtedy wzrok Węglarki stał się posępny jak czarne chmury na niebie i teraz, o 
tak, teraz naprawdę płonęła w nim wściekłość. Lenora zrobiła jakiś gest, który 
był rzeczywiście gestem złości, i podniosła zaciśniętą pięść.
— Ty smarkata! — krzyknęła. — Jesteś taka sama jak wszyscy! Musisz być tak samo 
zła i głupia, jeśli myślisz, że mam zamiar cię otruć! Ale w końcu zrobię to 
naprawdę, żeby pozbyć się was wszystkich, razem z waszą złością i waszymi 
podłymi duszami!
I długo jeszcze, trzęsąc się ze złości, mruczała przekleństwa. W końcu wszystko 
skrupiło się na kozach.
90
—  No, jazda! Dalej! Tamta idiotka ucieka przede mną co sił w nogach, a te 
idiotki ruszyć się beze mnie nie mogą!
Nim jednak, razem ze swym stadkiem, poszła swoją ścieżką, wiodącą nad wąwóz 
Argente, uspokoiła się nieco. W złości bowiem uderzyła batem tegoroczne koźlątko, 
a ono obejrzało się na nią, becząc żałośnie, z wymówką. I w jednej chwili 
rozzłoszczonej Lenorze zrobiło się jakoś dziwnie smutno.
A więc i ta smarkata też! Dlaczego tak uciekła, wrzeszcząc jak opętana, z tym 
obłędnym strachem w oczach? A więc ona też musiała sobie nabić głowę 
uprzedzeniami, nieufnością i podejrzeniami w stosunku do niej... A przecież, tak 
na oko, z tą jej minką małego koźlątka, można by pomyśleć, że jest zupełnie inna!
Ach, Kasia nie domyślała się nawet, że Węglar-ka przez całe popołudnie siedziała 
skulona na najwyższym występie murów zamku, obserwując z góry dziewczynkę na 
pastwisku, która, pilnując krów, szydełkowała coś pilnie. Stara sama nie 
rozumiała, jak to się dzieje, że ona, Lenora, może się tak interesować tą 
smarkulą.
—  Stara, głupia oślico — wymyślała teraz sobie — co by ci przyszło z tego 
bachora? Uspokój się, stara idiotko! Cha, cha! Widziałaś, jak zwiewała, jak się 
darła ta jędza? I oni wszyscy tarn, na dole, są tacy sami!
Ale mała kózka, która dopiero co skarżyła się
91
na otrzymany raz, pozostała z tyłu ze stadkiem i ocierała się właśnie pyszczkiem 
o starą pelerynę Lenory. Węglarka znowu na chwilę zapomniała
0  swej złości: ta kózka, z naiwną miną i bezradna, znów przywiodła jej na myśl 
Kasię i stara zaczęła gderać:
—  Głupia, biegnie pewnie teraz, jakby ją sam diabeł ścigał! A w dodatku zrobiło 
się całkiem ciemno przez tę burzę, co na nas idzie od gór.
1  tylko tego brakowało tej małej, żeby wyobraziła sobie, iż Węglarka jej grozi! 
Jakby i bez tego nie dosyć miała strapień z tym swoim bratem-opo-jem...
Gnane podmuchami wiatru burzowe chmury zbierały się dokoła. Grzmiało i w lesie 
zrobiło się całkiem czarno, tylko z daleka, raz po raz, migotały błyskawice. 
Fosforyczne światła przebiegały po płaskich gałęziach młodych świerków, wzdłuż 
wysokich, starych pni, ponad którymi targane wichurą wierzchołki przerzucały 
sobie blaski nawzajem. A gdy na ten chłostany wiatrem i trzeszczący las lunęły 
strugi ulewy, powstał łoskot nie do opisania. Lenora zdążyła właśnie dotrzeć do 
swej zagrody i, skrywszy się w obórce, gdzie kozy pokładły się na ziemię, przez 
uchylone drzwi przyglądała się rozpętanemu piekłu.
—  A ta mała... — mruczała półgłosem — ta mała... na pewno nie zdążyła jeszcze 
na Dziką Skałę!
92
Burza, słrach  i.,. Węglarka
Kasia, krzycząc głośno z przerażenia, co tak bardzo rozgniewało Lenorę, schowała 
się wreszcie w lesie. Najpierw biegła jak oszalała, potykała się o kamienie i 
kaleczyła o kolczaste gałęzie. Wreszcie, bez tchu, zaczęła iść wolniej. Nieco 
dalej, na zakręcie ścieżki, zobaczyła swe krowy, które, wystraszone nadciągającą 
burzą, pośpiesznie cwałowały naprzód.
Nim je dopędziła, obejrzała się jeszcze raz poza siebie, w górę, myśląc ze 
strachem, że Węglarka może ją gonić. Ale nie, dzięki Bogu, Lenora ze swym 
stadkiem na pewno poszła w inną stronę, do wąwozu Sergente! Kasia westchnęła z 
ulgą, choć cała trzęsła się jeszcze, a wspomnienie przeżytej grozy potęgował 
jeszcze lęk przed burzą.
Zaczęła biec, bo teraz przede wszystkim należało dogonić krowy. Z daleka 
widziała Rikę, która w popłochu galopowała na czele innych. Nie wolno było 
dopuścić, by zwierzęta ogarnęła panika.
93
Gdy je dogoniła, spostrzegła z bezbrzeżnym przerażeniem, że Plumy nie było! 
Zaczęła rozglądać się na prawo i lewo, w górę i w dół drogi, wołała i wołała 
zrozpaczonym, załamującym się głosem, ale Plumy nigdzie nie było!
Co robić, mój Boże, co robić?
Tak, co robić? Nie można było odejść od reszty stada, które, zdenerwowane, 
niełatwo dawało się pędzić, a jednocześnie należało, i to natychmiast, szukać 
zagubionej krowy! Iść dalej z Riką, Czarnulą, Szelmutką i Kokietką, aby jak 
najprędzej zagnać je do obory — to znaczyło porzucić Plumę w lesie, w najgorszą 
burzę!
A właśnie burza rozpętała się z całą siłą. Pioruny huczały, huczały bez przerwy, 
zagłuszając przeraźliwy szum wichury, tworząc potworny łoskot, potęgowany 
jeszcze przez górskie echa. Kolumnada pni drzewnych raz po raz rysowała się na 
tle błyskawic, niby w ognistym obramieniu. Wiatr łamał i unosił gałęzie, wyrywał 
krzaki; kosmyki Kasinych włosów wyszarpał ze sznurowadła, którym były związane, 
zwiewał je do przodu, bił nimi po twarzy, oślepiał. A nieszczęsna dziewczynka 
nawoływała swą zagubioną krowę, jakby jej wątły głos mógł być słyszany w tym 
całym piekielnym zgiełku! Pozostałe cztery krowy, oślepione ulewą i wystraszone 
błyskawicami, przepychały się jedna przez drugą na wąskiej i kamienistej ścieżce, 
z której w każdej chwili mogły ześliznąć się po stromym zboczu.
94
Kasia w każdym razie ześliznęła się. Ale czepiając się krzaków, kalecząc kolana, 
wdrapała się znowu na ścieżkę, po której tłoczyło się oszalałe stadko i na 
wszystkie strony nawoływała z rozpaczą:
—  Ravelooo... ravelooo, Pluma... ravelooo... Tysiące myśli krążyło jej po 
głowie i huczało
tam niby grzmoty:
—  Może Pluma już się nie znajdzie? Może przydarzyło się jej coś złego? W tej 
okolicy leśne zbocza są strome, pełne głazów i starych, obłama-nych gałęzi, o 
które mogła przecież złamać sobie nogę albo się pokaleczyć... Wtedy trzeba by ją 
zabić... Co powiedziałby na to Tata Karol? Dziś właśnie pomagał pewnemu 
farmerowi przy zwózce siana, tak blisko miasteczka, że po robocie na pewno 
pójdzie tam i upije się... Jeśli Pluma nie znajdzie się, to jak mu o tym 
powiedzieć, gdy wróci wieczorem?
Ale teraz Czarnula zaczyna pokazywać co umie: wyprzedziła znacznie inne krowy i 
z pochyloną głową pędzi naprzód, na złamanie karku!
—  Ravelooo, ravelooo, Czarnula!...
Kasia chciała wyminąc-pozostałe krowy i złapać uciekinierkę, ale wiatr i deszcz 
tak się właśnie nasiliły, że ledwo mogła utrzymać się na nogach.
Nagle ogłuszający trzask rozdarł powietrze. A Kasia, zdrętwiała z przerażenia, 
ujrzała ponad sobą olbrzymi świerk, który właśnie złamał się w połowie i z 
rozdzierającym skrzypieniem koły-
95
sał się na ostatnich włóknach drewna, z każdym ruchem odłamując się coraz 
bardziej. Po jeszcze jednym rozkołysaniu, które zdawało się trwać całą wieczność, 
górna część świerka runęła na ziemię, a wszystkie jego gałęzie zadygotały 
przeraźliwie.
Zaledwie upadł, gdy rozległ się nowy łoskot i o parę kroków od Czarnuli złamał 
się, również w połowie, drugi świerk.
Oba drzewa leżały teraz, jedno obok drugiego, miażdżąc swymi pniami cały bujny 
świat roślinności, a sterczące w górę gałęzie tarasowały drogę.
A Kasię, bladą jak płótno z przerażenia, ogarnęło jakieś dziwne uczucie: teraz 
to naprawdę było już za wiele, teraz nie myślała już o niczym, w ogóle jakby 
przestała istnieć... Wszystkie drzewa w lesie mogły powalić się na nią i na jej 
krowy, ten piekielny wiatr mógł powyrywać cały las i ją też gdzieś unieść...
Potężna błyskawica rozdarła niebo aż do samej ziemi, a Kasia, z pustką w głowie, 
przymknęła powieki...
Gdy otworzyła je znowu, w piekielnym widowisku pustoszonego przez burzę lasu 
pojawiło się coś nowego... coś, co poruszało się na stoku góry, po drugiej 
stronie dwóch powalonych drzew. To coś, podpierając się długim kijem, zbliżało 
się szybko, przedzierając się poprzez zarośla, głazy
96
i gałęzie; to coś samo było długie i czarne, nieco przygarbione, miotane wiatrem 
i całkowicie przemoczone deszczem.
To była Węglarka!
Wichura, błyskawice, grzmoty, poranione kolana, drzewa, które drapały i 
kaleczyły łamiąc się i waląc z trzaskiem, zginięcie Plumy, spłoszone krowy, Tata 
Karol, który wieczorem wróci pijany... Istny koniec świata... A do tego 
wszystkiego jeszcze ta Węglarka, ta Węglarka!
Co można poradzić wobec takiej lawiny nieszczęść? Nic...
Tym razem, Węglarko, dziewczynka już ci nie umknie! Lęnora okrążyła wielkie 
powalone pnie, przekraczała poobłamywane gałęzie: morwy darły jej zniszczoną 
czarną spódnicę i plątały się między nogami, stara, popychana przez wiatr, 
ślizgała się po gąbczastych mchach, ale wreszcie stanęła tuż przy Kasi i, 
przekrzykując wichurę, zawołała:
—  Nie bój się, mała! Przede wszystkim, nie bój się!
Jej duża, brązowa ręka ścisnęła drżące ramię dziewczynki i potrząsnęła nim 
energicznie.
—- Przyszłam, żeby ci pomóc... Nie bój się, najgorsze już minęło! Teraz już 
wszystko będzie dobrze.  Chodź,  wyprowadzimy stąd twoje krowy!
—  Zgubiłam... jedną... krowę... — wyjąkała Kasia z wielkim trudem.
Ale Węglarka pokręciła przecząco głową.
—  Ona wcale się nie zgubiła. Widziałam, jak
7 — Kasia z    Dzikiej Skały
97
co sił w nogach cwałowała na Dziką Skałę i pewnie już dawno jest w oborze!
...Jest w oborze... nie zgubiła się...
Ta myśl świtała powoli w zmęczonej głowie Kasi. Piekielna burza nie była już 
ważna. Nieważne było skaleczone kolano! To nic, że przemokła do suchej nitki... 
Pluma nie uciekła, była w oborze!
Ale Węglarka powiedziała również:
— Najgorsze już minęło! — i dorzuciła te słowa, które Kasia tak często 
powtarzała, by dodać sobie otuchy: — Teraz już wszystko będzie dobrze!
I to właśnie ona, Lenora, przy pomocy swego długiego bata, wyprowadziła teraz 
pozostałe cztery krowy spomiędzy zwalonych pni i pędziła je na przełaj, przez 
zarośla; to ona wywiodła je na ścieżkę. I to ona także poprowadziła Kasię, 
ująwszy ją za zlodowaciałą rękę. Węglarka!
Jakież to wszystko było dziwne, wprost niewiarygodne!
To nic, jutro się nad tym zastanowi.
Na skrawku nieba, który teraz ukazał się w dali, po drugiej stronie lasu, widać 
było wąziutki, jasny paseczek.
Niepoprawny Jeanjean
Gdy nazajutrz o świcie Kasia wyszła z kuchni niosąc wiadro, by wydoić krowy, 
stanęła w progu oczarowana pięknym porankiem, jasnym, cichym i pogodnym, choć 
całym połyskującym jeszcze kroplami deszczu. Aż trudno było uwierzyć, że 
wczorajszy wieczór był złym przywidzeniem, a ponieważ noc minęła niespokojnie i 
sen był przerywany, Kasia wciąż jeszcze była pod wrażeniem tylu przeżytych 
okropności. Tata Karol wrócił dopiero późno w nocy, ale raczej po cichu. Dopiero 
z rana Kasia zobaczyła, że nie jadł zupy, którą zostawiła mu w kącie na płycie.
Co się tyczy historii z Węglarka, dziewczynka nadal sama nie wiedziała, co o tym 
myśleć. Przechodząc przez podwórze i potrząsając swymi długimi popielatymi 
kosmykami, postanowiła: „Nic nie powiem nikomu... wyśmieliby mnie tylko!"
A po chwili, gdy doiła już Plumę, stwierdziła jeszcze ze zdziwieniem:
7*
9?
— Wcale się już Węglarki nie boję! Ale dlaczego mi pomogła? Powiedziała przecież, 
że specjalnie po to przyszła. A ja myślałam zawsze, że ona jest zła!
Tego dnia nie było mowy, by pognać krowy na Wysokie Hale: droga po burzy była 
nie do przebycia. Tata Karol, gdy tylko ocknął się po swej wczorajszej wyprawie, 
poszedł razem z leśnikiem oczyścić ścieżkę.
Była to sobota, a więc dzieci miały lekcje tylko z rana i w południe wróciły już 
do domu. Kasia postanowiła, że pójdą wszyscy razem popaść krowy na skraju lasu, 
który okalał krainę wróżek. Zabrali ze sobą podwieczorek i było naprawdę 
strasznie przyjemnie! Las, cały jeszcze mokry po wczorajszym deszczu, lśnił 
soczystą zielenią. Mokra kora drzew pachniała ślicznie...
Dorotka zabrała, oczywiście, Serafinę-Eufrozy-nę i ułożyła ją wygodnie u stóp 
jakiegoś buka, między jego omszonymi korzeniami. A Kasia, która ogromnie lubiła 
bawić się w gospodarstwo, zaraz wzięła się do urządzenia wokół lalki całego domu! 
Przed Serafiną-Eufrózyną wetknęła w mech cztery patyczki, na których położyła 
kawałek brzozowej kory i to był stół, wprawdzie nieco kiwający się, ale za to 
tym bardziej „prawdziwy". Na nim ustawiła całą zastawę, zrobioną na poczekaniu z 
żołędzi: maleńkie filiżanki i spodki, dzbanek na mleko, dzbanek do kawy i 
cukiernicę. Zielona małpka, pamiątka smutnego odpustu, nazwa-
'100
na Kirikili, która nigdy nie opuszczała kieszeni Wendelina, teraz została 
zaproszona na podwieczorek. Kasia posadziła ją naprzeciwko lalki w pociesznej 
pozie: nogę założyła jej na nogę, a łokcie oparła na stole. Lalka i małpka 
naprawdę wyglądały tak, jakby ze sobą rozmawiały.
Dorotka nie posiadała się z radości.
W pewnej chwili Kasia szepnęła tajemniczo:
—  Posłuchaj, Dorotko... one rozmawiają!
Dorotka, oczywiście, uwierzyła w to natychmiast. Oczy zrobiły się jej okrągłe i 
aż buzię otworzyła z zachwytu. Chciała jednak wiedzieć dokładnie.
—  A o czym? — zapytała cicho.
—  To Kirikili mówi... Widzisz, jak Serafina--Eufrozyna jej słucha? Kirikili 
opowiada, że jak była młoda, mieszkała wysoko nad Argente, w takiej dziurce w 
skale... Mówi, że już wtedy znała Węglarkę... I że ona wcale nie była żadną 
czarownicą... to była królowa! Kirikili mówi, że była bardzo piękna i dobra... 
że miała śliczną suknię, całą czerwoną i błyszczącą... kochały ją wszystkie 
zwierzęta, a góry i lasy słuchały jej, ponieważ była królową. Słyszysz! Kirikili 
mówi, że na rozkaz Węglarki rozkwitały kwiaty, a gdy tylko zaśpiewała: „Śniegu, 
śniegu, spadaj szybko, otul cały las, żeby nie zmarzł w zimy czas", to śnieg 
zaraz zaczynał padać. Bo ona była bardzo dobra, tak, Dorotko, Kirikili wie, co 
mówi! I słuchały jej nawet wiatr i burza; jak się już zanadto rozhulały,
101
to ona umiała je uciszyć. Uspokajała wtedy las i mówiła mu: „Najgorsze już 
minęło, teraz wszystko będzie dobrze". Ale posłuchaj jeszcze, Dorotko, co 
Kirikili opowiada: pewnego razu Węglarka chciała uprać swą czerwoną, lśniącą 
suknię w Argente i... woda ją porwała. I nikt jej już nie poznał, ani las, ani 
zwierzęta, ani kwiaty i nikt już nie chciał jej słuchać!
Kasia umilkła na chwilę, a potem dodała zupełnie cicho:
— Tylko burza i wiatr wciąż jej słuchały, bo w świetle błyskawic stare łachmany 
wyglądają jak czerwone, a od deszczu błyszczą niby tamta dawna, wspaniała szata. 
Wtedy wiatr i burza poznają i są jej posłuszne... Wiesz, Dorotko, naprawdę wiatr 
i burza cichną na jej rozkaz, zupełnie tak samo, jak wtedy, gdy była królową i 
mówiła lasowi: „Teraz już wszystko będzie dobrze!"
Ale czyjże to hałaśliwy śmiech przerwał tę piękną bajkę? To Jeanjean, ten kpiarz 
i drwin-karz, słyszał wszystko i, pękając ze śmiechu, wyśpiewywał swą sławetną 
arię:
Raz Węglara,
Wiedźma stara...
Och, Jeanjean, uważaj! Oto jakaś furia zrywa się, potrąca Kirikili, Serafinę-
Eufrozynę, wywraca zastawę z żołędzi i w dodatku nawet Dorotkę! To Kasia 
doskakuje do dowcipnisia. I, nim zdążył się zasłonić, rozległo się potężne 
klaśnięcie po-
102
liczka. Umiała trzepnąć ta mała ciocia! Jeanjean aż się zachwiał, ale, zebrawszy 
się w sobie, rzucił się na Kasię. Zdążyła jednak przewidzieć ten atak i 
błyskawicznie uchyliła głowę.
Jeanjean chwilowo poprzestał na tym połowicznym odwecie: na razie wolał raczej 
wycofać się, gdyż wiadomo było, że Kasia potrafi w gniewie być straszna; 
wystarczyło spojrzeć na nią teraz, gdy tak stała przed swym bratankiem-urwisem, 
a pod popielatymi kosmykami włosów oczy jej stały się zupełnie czarne ze złości!
Ale dzisiaj ta złość nie trwała długo. Kasia czuła się raczej zraniona w samo 
serce. W końcu, westchnąwszy głęboko i odrzuciwszy włosy do tyłu, zaczęła 
zwoływać krowy, bowiem zapadał już wieczór.
— Ravelooo, ravelooo, Plumo, Riko, Szelmutko, ravelooo!...
Jednak, po powrocie na Dziką Skałę, wieczór upływał posępnie. Podczas kolacji 
Kasia i Jeanjean spoglądali na siebie nieufnie jak pies na kota.
A gdy już wszyscy leżeli w łóżkach, Jeanjean, który niełatwo zapominał uraz, a 
przypływ odwagi następował u niego zawsze z pewnym opóźnieniem, wyśliznął się z 
łóżka i, usiadłszy na parapecie otwartego okna, zaczął wywrzaskiwać, ile mu 
tylko sił w płucach starczyło, w cichą letnią noc nieszczęsną piosenkę, nie 
opuszczając z niej ani słowa:
103
Raz Węglara, wiedźma stara, Zbierając patyki, Zgubiła trzewiki! Pragnęła mieć 
nowe, Więc wsiadła na krowę. Przed dom szewca zajechała, Wyjść za niego za mąż 
chciała! Ta Węglara, wiedźma stara!
W swej izdebce na górze Kasia skoczyła na równe nogi. Jednym susem znalazła się 
za pro-.giem i w koszuli, boso, z rozwianymi włosami, wpadła na środek strychu, 
chwyciła polano i zaczęła walić nim z całym rozmachem w podłogę.
— Ty łobuzie! Będziesz ty cicho! Ty gałganie! Ty wstręciuchu!
Te krzyki i walenia trwały poty, póki nie umilkła piosenka. Tata Karol, 
wyjątkowo trzeźwy, usiadł na łóżku nie wierząc własnym uszom i zastanawiając się, 
co też powinien przedsięwziąć w takiej sytuacji. Zanim jednak wymyślił cokolwiek, 
wszystko się uspokoiło. Odetchnął z ulgą i położył się z powrotem.
Ale Kasia, pośrodku strychu, cała roztrzęsiona, czuła, że musi jeszcze wyładować 
jakoś swą złość, a że polano trzymała ciągle w ręku, więc teraz z całych sił 
cisnęła je przez okienko. Słychać było, jak z łoskotem uderzyło w skałę poza 
domem, a następnie, z hukiem gromu, zaczęło się staczać z kamienia na kamień. 
Wreszcie zaległa cisza.
Bardzo  przykra  historia i wieikie rozczarowanie
Mijały dni, a Kasia nie spotykała Węglarki. Tym bardziej żywe pozostawało wciąż 
wspomnienie burzliwego wieczoru. Prawdę mówiąc, Kasia nieomal obawiała się 
następnego zetknięcia z Węglar-ką. Oczywiście, to nie był ten strach przed nią, 
co dawniej, ale lękała się, że gdyby spotkała ją znowu, może znów zaszłoby coś, 
co zniweczyłoby wzbudzoną poprzednio ufność. A nuż stara rozmyśli się i będzie 
znowu taka sama, za jaką ją Kasia zawsze uważała: zła i groźna. Krótko mówiąc, 
Kasia bała się, żeby nie rozwiała się owa tajemna radość, jaka zrodziła się w 
jej sercu. Dobrze więc, że nie natrafiła na Lenorę na swej drodze.
Któregoś z pierwszych dni września Tata Karol wybierał się do wioski. Na wózku, 
zaprzężonym w Trottineta, miał zawieźć sery na sprzedaż. Kasia wynosiła je z 
piwnicy, gdzie z półek wybierała te dojrzałe, to znaczy takie, które miały już 
po pięć czy sześć tygodni.
105
Bowiem po przeróżnych zabiegach pierwszych paru dni, w czasie których sery 
trzymane w kuchni na specjalnej kracie znoszono do piwnicy i układano rzędami w 
czymś w rodzaju szafy, zamykanej hermetycznie i okratowanej, w której musiały 
„dojrzeć". Od tej chwili Kasia miała z nimi dużo zachodu, bo trzeba je było 
doglądać, sprawdzać ich stan, od czasu do czasu obracać na inny bok, a po każdej 
takiej czynności znowu starannie zamykać szafę. W dodatku należało uważać, żeby 
najmniejsza muszka nie dostała się do szafy, bo gdyby złożyła jajka na serach — 
mogłaby spowodować klęskę.
Tego ranka Tata Karol był w dobrym nastroju. Wesoło rozmawiał ze swą małą 
siostrzyczką. Od dwóch tygodni zachowywał się porządnie i wcale nie zaglądał do 
oberży. Ach, gdyby to mogło tak być już zawsze! Jakże Kasia tego pragnęła, ale 
nawet marzyć o tym nie śmiała.
Rozmyślając bez przerwy o tych wszystkich sprawach, krążyła od piwnicy do wózka 
i od wózka do piwnicy, nosząc w obu rękach deszczułki z serami. Właśnie 
wychodziła na górę po raz czwarty, stąpając ostrożnie, schodek po schodku, 
wpatrzona w swój pachnący ciężar, gdy nagle z przerażeniem usłyszała wściekły 
krzyk Taty Karola, przeklinającego jak za najgorszych dni!
— Wstrętna smarkata! Niech się tylko tu pokaże, już ja jej dam! Do pioruna! To 
się nazywa robota!
106
Kasia, półżywa, wynurzając się z piwnicznych schodów, zobaczyła najpierw Tatę 
Karola z zaciśniętymi z wściekłości pięściami, a następnie formy z serem, które 
w pasji cisnął na ziemię.
Zrozumiała w jednej chwili.
—  Robaki... — wyszeptała.
Kolana ugięły się pod nią i, sama nie wiedząc, co robić, przysiadła na kamieniu 
w kącie szopy, trzymając na kolanach ostatnią deszczułkę z serami. A ponieważ 
wzrok miała utkwiony w te sery, ujrzała, że, rzeczywiście, w tłustej, złotobrą-
zowej skórce potworzyły się wypukłości, które jakby się poruszały...
Klęska!
I oto stało się, co się stać musiało. Tata Karol w pasji tak popchnął Kasię, że 
aż się zachwiała i w głowie jej się zakręciło. Po czym, chwytając oburącz kilka 
pierwszych deszczułek z serami, już ułożonych na wózku, Karol cisnął je w ślad 
za poprzednimi na ziemię.
—  Sama rób z tym, co chcesz! — wrzasnął. — Ja sobie idę!
I podczas gdy Kasia trwała jeszcze jak przykuta, obejmując swą biedną głowę 
dwoma rękoma i starając się nie upaść, Tata Karol odjechał, chłoszcząc z całych 
sił Trottineta batem.
Kasia nawet nie zapłakała. Stała w miejscu, pośród poniewierających się po ziemi 
serów. Za chwilę, gdy świat przestanie kołować wokół niej, trzeba będzie 
spróbować pozbierać je, zanieść ku-
107
rom, dodać świni do żarcia. A przede wszystkim, trzeba będzie pójść do piwnicy i 
sprawdzić pozostałe sery, zorientować się w rozmiarach szkody. Nie pierwszy raz 
podobne nieszczęście przytrafiało się biednej Kasi.
—  Trzeba było... trzeba było lepiej uważać, być ostrożniejszą... — Tak często 
zdarzało się jej zamyślać ???. czymś przed otwartą szafą z serami, tak często 
zapominała sprawdzić przed zamknięciem jej wnętrze. — Powinnam była... powinnam 
była... — Wiedziała przecież dobrze, czym groziła serom najmniejsza bodaj muszka! 
A Tata Karol nie znosił żadnych strat.
Im więcej rozmyślała nad tym, co się stało, tym większa rozpacz ogarniała Kasię. 
Bowiem w chwili, w której ujrzała rozwścieczonego Tatę Karola, pojęła 
natychmiast, że pójdzie on do oberży, by zalać tam swą złość.
I właśnie tegoż samego popołudnia Kasia znowu zobaczyła Węglarkę.
Ciężko przepracowała całe rano, zapomniawszy nawet zjeść śniadanie, i dopiero po 
południu wygnała krowy, mając nadzieję, że spokój i piękno Wysokich Hal ukoją ją 
nieco. Ciężko jej było na sercu.
—  No to ruszajmy, staruszko!
Niestety, magiczne słowa nic tym razem nie pomogły.
108
A tymczasem tam, na górze, czekało ją nowe przeżycie: wychodząc z lasu na łąkę 
ujrzała... Le-norę Węglarkę, stojącą wysoko, pod rumowiskiem zamku.
Od wieczoru z burzą Kasia obmyślała sobie, jak zachowa się w razie takiego 
spotkania: przede wszystkim opanować się i nie uciekać. Wtedy, prawdopodobnie, 
Węglarka podejdzie do niej, jak przyszła owego wieczoru.
Ale teraz, siedząc nieruchomo pod resztkami muru,  wtulona  w swą pelerynę niby 
nietoperz
109
w skrzydła, Lenora nie drgnęła, nie uczyniła żadnego znaku na widok Kasi. Wokół 
niej kozy, uczepione kamieni, ogryzały krzaki morwowe.
Do samego wieczora Węglarka nie ruszyła się z miejsca, jakby w ogóle nie 
zauważyła obecności Kasi. A Kasia, nieco niżej, na pastwisku, udawała, że 
pochłonięta jest swym szydełkowaniem... Z trudem powstrzymywała łzy, choć 
usiłowała tłumaczyć sobie:
„Trudno, moja staruszko, Węglarka to Węglarka... Jak mogłaś uwierzyć... A jednak 
przecież nie śniło mi się tamto w czasie burzy! Ale dzisiaj, chociaż nie boję 
się i nie uciekam, ona mnie wcale nawet nie poznaje... Ach, jaka szkoda! I to 
właśnie dzisiaj, gdy tak bardzo przydałby mi się choćby najmniejszy znak 
przyjaźni!"
I Kasia znowu zaczęła bać się Węglarki...
Trofłinef odgrywa  pewnq  rolę
Stało się więc to, czego Kasia się obawiała: nowe spotkanie z Lenorą zniweczyło 
piękne wspomnienie wieczoru z burzą. Wmawiała sobie, że to jej wina, ale na nic 
się to nie zdało. Tak cieszyła się na myśl, że może uda się nawiązać przyjaźń! A 
uczucie ulgi, że tak nadspodziewanie łatwo pozbyła się owego strachu, jakim 
napawała ją Węglarka, było bodaj jeszcze większe niż ta nadzieja!
Po tamtej awanturze o sery Tata Karol znów zacząć pić. Od połowy września 
zaczęły się deszcze i mgły i Kasia nie miała już nawet owych pięknych popołudni 
na Wysokich Halach. Codziennie serce ściskało się jej boleśnie, gdy jej mała 
trójka wychodziła do szkoły. Tak bardzo pragnęła zatrzymać ich przy sobie choć 
chwilę dłużej, że zdarzało się, iż opóźniała ich wyjście: w nieskończoność 
szczotkowała włosy Dorotki, prostowała zmięte końce jej kokard lub brała ją na 
kolana, by raz je-
111
szcze zawiązać jej sznurowadła; tyle było pretekstów, aby móc choć trochę dłużej 
utulić w ramionach to kochane stworzonko, którego przez cały dzień miała być 
pozbawiona.
A gdy w końcu pozostawała sama, pochłonięta pracą, znowu opadały ją gorzkie 
myśli. Nadzieja zawarcia przyjaźni z Lenorą zdążyła już zakorzenić się w sercu 
Kasi. Rzecz jasna, nawet nie śmiała wierzyć, by mogło to się ziścić, lecz 
potrzeba przyjaźni i miłości była w niej tak silna, że, wbrew rozsądkowi, 
nadzieję tę żywiła niemal bezwiednie. A tymczasem wszystko powróciło prawie do 
tego, co było.
A tam, na górze, ponad wąwozem Sergente, Lenora Węglarka również przeżuwała swe 
myśli.
Naprawdę, dziwadło było z tej Lenory! Od czasu wieczoru z burzą wciąż mruczała 
pod nosem:
—  Stara, głupia idiotko... kto ci każe troszczyć się o tę smarkulę! No, pewnie, 
wesołego życia to ona nie ma... pewnie, że jest niby małe koźlątko, ale i co z 
tego? Nie roztkliwiaj się, starą Węglaro!
Kiedy indziej kiwała głową do swych myśli.
—  A jednak szkoda biedactwa! Wszystko jest na głowie tej małej!
Gdy owego dnia zobaczyła, że Kasia pędzi krowy na Wysokie Hale, jej zaskorupiałe 
serce jakby rozwarło się na chwilę, owionięte podmuchem radości i przyjaźni. Ale 
trzymała się w ryzach, aby
112
nic po sobie nie pokazać i, znowu zaczęła strofować samą siebie:
—  Nie masz po co schodzić do tej małej! Chcesz przekonać się, co ona zrobi?
I w miarę jak mijały godziny popołudnia, Węglarka zasklepiała się w sobie i 
przeżuwała słowa, które właściwie były bez sensu, ale, powtarzane z uporem, 
dokonały wreszcie tego, że serce jej znowu stało się ciężkie jak kamień.
—  Prawdę mówiąc, to ta mała mogłaby przyjść tu do mnie... Podczas burzy nie 
była taka harda... Co za bydlę! Złe toto jak diabeł! Tylko taka stara idiotka, 
jak ty, mogła się dać nabrać!
Oczywiście, że trzeba było być starą idiotką, by tak pozostawić na pastwisku 
zrozpaczoną Kasię, a sobie wmawiać, że nie wolno folgować własnemu sercu, choć 
ono tylko czekało przecież, aby się otworzyć!
Długie, szare dni nastały po tym spotkaniu na Wysokich Halach. Nad wezbranymi po 
deszczach wodami wąwozu Argente Lenora żyła w swej zagrodzie jakby w samym sercu 
chmur i było jej tam dobrze.
Pewnego wieczoru, gdy deszcz ustał na chwilę, Lenora poszła na przełaj przez 
zmoczony las, ku Czerwonym Halom, skąd można było popatrzeć na Dziką Skałę. 
Przysiadła na jakimś głazie, niemal zupełnie już wysuszonym przez wiatr. Niebo
8 — Kasia z Dzikiej Skały
113
było czarne, deszcz znowu wisiał w powietrzu. Pod Czerwonymi Halami świerki 
tkwiły w płachtach postrzępionych mgieł. Ale od czasu do czasu między tymi 
mgłami ukazywał się ów wielki, szarozielony głaz, przytulony do góry >— Dzika 
Skała... I Węglarka, z brodą wspartą na pięściach, czatowała na te krótkie 
chwile, gdy mgły rozsuwały się, a wtedy bystre jej oczy wypatrywały w oddali 
serowarską farmę. Wokół nie widać było żadnego ruchu, ale Lenora umiała 
wyobrazić sobie małą dziewczynkę z popielatymi kosmykami włosów i dużymi szarymi 
oczami, zupełnie sa-miutką w tym domu, który z dnia na dzień coraz bardziej 
chylił się ku ruinie, coraz bardziej niszczał, stawał się coraz bardziej 
obskurny...
A potem ta późna jesień znowu zmieniła swą pogodę. Ze srebrzystej, jaką była ze 
swymi mgłami i pochmurnym niebem, stała się złota, połyskująca słońcem na 
kolorowych liściach.
Gdy tylko piękna pogoda się ustaliła, Wendelin, Jeanjean i Dorotka znowu zostali 
zaproszeni na najbliższą niedzielę do krewnych Mamy Marysi. W sobotę Tata Karol 
i Kasia odprowadzili dzieci do wioski, skąd kuzyni mieli je zabrać do siebie. 
Wracając z bratem na Dziką Skałę Kasia zastanawiała się, co powinna zrobić, by 
nazajutrz, w niedzielę, zatrzymać go przez cały dzień w domu.
Ale prawie w tej samej chwili, gdy o tym prze-myśliwała, Tata Karol, idący nieco 
naprzód, odwrócił się i, nie zatrzymując się, powiedział:
114
— Jeśli zupa gotowa, zjemy ją zaraz... Dziś po południu jest na dole zebranie 
serowarów... Ja też chcę na nim być.
Wobec tego Kasia nie musiała się już zastanawiać, w jaki sposób mogłaby 
zatrzymać brata w domu. On zaś zjadł i zaraz poszedł sobie.
Gdy została sama, zmyła naczynia, po czym odruchowo włożyła czysty fartuszek, 
który Mama Marysia zazwyczaj przypasywała w niedzielę. Zawiązując go, Kasia 
uśmiechnęła się z goryczą: dla kogo miała się stroić? Przecież nikt jej nie 
zobaczy cały dzień... Zaraz jednak potrząsnęła kosmykami włosów i ruszyła do 
obórki.
„Trottinet, kochane oślisko, zobaczy, jak mi ładnie w tym fartuszku..." — 
pomyślała sobie na pociechę.
Ale, gdy weszła w półmrok obórki, zaskoczyło ją, że tuż za drzwiami nie ma 
dużego, pokrytego szorstką szczeciną łba Trottineta, spoglądającego na nią swym 
dobrym oślim wzrokiem. Szybko okrążyła przegródkę i — o Boże! — cóż zobaczyła? 
Trottinet, ciężko dysząc, leżał na ziemi ze sztywno wyciągniętymi nogami, z 
półprzymknię-tymi powiekami na wywróconych do tyłu oczach!
Pojęła natychmiast! Już dwa razy osioł tak się przewracał. Po raz pierwszy było 
to jeszcze za czasów Mamy Marysi, a drugi raz — ubiegłej wiosny. Seppi, który 
się na tym znał i którego
8*
115
wezwano z dołu, z wioski, mówił, że to są ataki sercowe. Kasia, choć pamiętała 
doskonale to określenie, tak groźnie brzmiące, zupełnie nie wiedziała, jak Seppi 
kazał wtedy ratować biedne stworzenie, albowiem ani za pierwszym, ani za drugim 
razem nie była przy tym. A teraz, widząc swego Trottineta zesztywniałego i jakby 
już na wpół martwego, nie mając pojęcia, co robić, sama czuła się nieomal chora 
i zupełnie oszalała! Nieprzytomna z rozpaczy przykucnęła obok osła, położyła mu 
drżącą rękę na szarym, szorstkim boku i zatrzęsła się cała czując, że bok ten 
nie jest, jak zwykle, ciepły, lecz lodowato zimny i mokry od potu...
— Teraz — uświadomiła sobie Kasia w przypływie nagłej rozpaczy — jestem znowu 
sama, zupełnie sama, nie wiem, co robić i nie ma nikogo, kto by mi powiedział 
albo sam zrobił, co
trzeba...
I nagle zerwała się na równe nogi: za wszelką cenę trzeba znaleźć jakiś ratunek! 
Postanowiła błyskawicznie, że pobiegnie do wioski po Karola czy Seppiego. Ale — 
czy aby któryś z nich zdąży na czas? Trzeba pędzić natychmiast!
Ledwie jednak zaczęła biec na przełaj przez małe pólko, gdy, w oślepiającym 
blasku popołudniowego słońca, zobaczyła wysoko w górze, na skraju lasu, czarną 
postać uzbrojoną w długi bat,
ii6
a wokół niej dwie, trzy, cztery podskakujące białe plamki... Wielkie nieba, 
przecież to Węglarka ze swymi kozami!
— Dzięki Bogu! — wykrzyknęła Kasia głośno. I, niby jaskółka zmieniająca nagle 
kierunek lotu, zawróciła na lewo, ku owemu skrajowi lasu.
Lenora już ją zobaczyła. Nieruchoma i zdumiona, patrzyła na tę gnającą ku niej 
małą, o której od kilku dni myślała bez przerwy tak uporczywie, że wreszcie, 
właśnie dziś po południu, postanowiła wygnać swe kozy na łąki od strony Dzikiej 
Skały. Miała nadzieję, że, sama nie dostrzeżona, będzie mogła poobserwować, co 
się dzieje na farmie. I gdyby nie to, że wszystkie kozy, w ślad za tą zwariowaną 
Guitzi, wylazły z zarośli leśnych, gdzie skubały sobie borówki i jeżyny, 
Węglarka, osłonięta niskimi gałęziami świerków, mogłaby długo śledzić Dziką 
Skałę.
A tymczasem właśnie w tej chwili, gdy wymyślała sobie od starej idiotki, która 
zrobiłaby lepiej, gdyby nie zawracała sobie głowy tą głupią smarkatą — ta 
smarkata nadbiegała ku niej.
—  Węglarko... Węglarko — wołała Kasia przerywanym głosem. — Niech pani idzie 
prędko, Trottinet umiera!
Wzruszenie dławiło jej głos, ale Lenora rozumiała,   że   dziewczynka   wzywa   
ratunku.
—  Kto umiera? — zapytała swym chrapliwym głosem.
—  Trottinet! To nasz osioł, Węglarko!
117
Porzuciwszy udawaną na początku obojętność, Lenora, nie troszcząc się wcale o 
swe kozy, zaczęła wielkimi susami schodzić ze zbocza.
Kasi zaś wydawało się, że, od chwili gdy na skraju lasu ujrzała Węglarkę,  
słyszy  magiczne
słowa:
„Najgorsze już minęło, teraz już wszystko będzie dobrze!"
—  Co mu się stało? — zapytała Lenora, wchodząc do obory.
—  Ma atak serca! — odpowiedziała Kasia z miną osoby doświadczonej i 
wszystkowiedzącej. Ale też zaraz dodała, znacznie skromniej: — Wiem na pewno, że 
to się tak nazywa, ale nie mam pojęcia, co to znaczy ani co trzeba na to robić!
Trottinet leżał wciąż w tej samej pozycji.
—  Och, Węglarko — powiedziała Kasia błagalnie — pani go uratuje, prawda?
Lenora przykucnęła przy ośle, mrucząc:
—  Najwyższy czas, żeby się nim zająć! Mała, leć, przynieś coś mocnego do picia! 
Musicie chyba mieć trochę wódki z wytłoczyn albo rumu?
Kasia jak strzała przebiegła podwórko, kuchnię, pokój i, niemal wyrywając 
drzwiczki narożnej szafki nad stołem, wydostała stamtąd butelkę, opróżnioną w 
trzech czwartych.
—  Wystarczy — stwierdziła krótko Węglar-ka. — Pomóż mi.
118
Odkorkowała butelkę i podała ją Kasi.
—  Trzymaj, to ty mu wlejesz... tylko powoli, żeby się nie zakrztusił!
Podłożyła ramię pod głowę Trottineta, obu rękoma rozchyliła mu wargi, obnażając 
zęby osła.
—  Teraz lej!
Kropla po kropli Kasia wsączyła resztę zawartości butelki do pyska Trottineta. 
Zawartości tak drogiej dla Karola! Ale teraz nie pora było nad tym się 
zastanawiać, Kasia to rozumiała. A jednak, wlać cały kosztowny płyn w ośle 
gardło, pozbawiając go w ten sposób Karola — na to trzeba było być Węglarką, by 
ośmielić się na coś podobnego! Zresztą zdawała się zupełnie nie przejmować 
widokiem opróżnionej flaszki.
—  A teraz słomy i worków albo jakichś gał-ganów! Szybko! Rób to, co ja! Stań z 
drugiej strony. I nacieraj! Z całej siły!
I Kasia, klęcząc przy dużym ciele osła, z jakimś podartym workiem w ręku, cała 
wygięta z wysiłku, zaczęła nacierać, nacierać od góry do dołu bok zwierzęcia, 
zroszony zimnym potem. Z drugiej strony Węglarką dwoma wiechciami słomy tak samo 
nacierała równomiernym ruchem jego kręgosłup.
Od czasu do czasu Lenora zatrzymywała się, by szybko dotknąć sierści osła. Za 
każdym razem jej brwi zbiegały się coraz groźniej, jej małe oczy stawały się 
coraz ciemniejsze. Nic nie mówiła.
120
Trwało to długo. Minęła godzina. Ramiona Kasi wznosiły się, opadały. Palce 
zaciskały się na szmacie z worka. Całym ciałem napierała na ramiona, by trzeć 
jak najmocniej. Było gorąco i Kasi było duszno. Czy na długo jeszcze starczy jej 
sił, by wykonywać ten ruch w górę, w dół, od którego tak strasznie bolały ją 
plecy?
Węglarką zdawała się wcale nie zwracać na nią uwagi, zajęta własną robotą.
Nagle Trottinet wyprężył nogi, jakby dostał jakichś konwulsji, od których drżało 
całe jego wyciągnięte ciało. Odrzucił gwałtownie łeb do tyłu, a oczy uciekły mu 
w głąb, pod powieki!
Kasia, przerażona, myślała, że to koniec. Wydała cichy okrzyk, tak pełen trwogi, 
taki bolesny, że Węglarką uniosła wzrok i popatrzyła na nią. Ale powiedziała 
tylko:
— Trzyj!
W tej chwili w Kasię wstąpiła otucha: gdyby to była agonia, Węglarką nie 
mówiłaby: „trzyj", czyli że to nacieranie może jeszcze Trottineta uratować.
„No więc do roboty, stara!" — szepnęła sobie. I z całej siły zabrała się do 
masowania.
Ach, jak to dobrze, że była tu Węglarką, z tą swoją szorstkością, tak umiejąca 
zarządzić wszystko, co trzeba! W tej chwili Kasia nie miała czasu zdać sobie 
sprawy, że obecnie spotkanie z Lenorą może przecież znowu wskrzesić ową cudowną 
nadzieję na przyjaźń; zastanowi się nad tym dopiero
121
później, gdyż na razie wszystkie jej myśli, cała wola skupiona były na ośle.
...Ramiona w górę i z powrotem, w górę... Jak maszyna. I naciskać, naciskać ile 
siły...
Nagle Węglarka wypuściła trzymaną garść słomy i, dotykając ręką sierści osła, 
wykrzyknęła:
—  Dotknij! Dotknij sama. Rozgrzewa się! Więc Kasia też przyłożyła rękę do boku 
Trotti-
neta: można było wyczuć powracające ciepło życia! Jednocześnie całe ciało osła 
jakby się rozluźniło, nie było już takie sztywne. Poruszył słabiutko swym dobrym 
łbem.
—  Och... o... o... — powiedziała Kasia cicho, z zachwytem, jak na widok cudu.
—  Nacieraj! — nakazał natychmiast szorstki głos Węglarki.
A Kasia, nacierając bez przerwy, uniosła twarzyczkę i w zachwyceniu patrzyła na 
Lenorę. Spojrzenia ich spotkały się ponad szarym grzbietem zwierzęcia, który 
obie masowały, masowały, masowały...
I Kasia uśmiechnęła się do Węglarki z głębi serca, uśmiechem szczęśliwym i 
nieśmiałym.
Dzięki Węglarce Trottinet został uratowany...
Po odejściu starej kobiety wieczór na Dzikiej Skale był dla Kasi cudownie jasny 
i spokojny. Gdy zapadła noc, Kasia stwierdziła ze zdumieniem, że nawet 
oczekiwanie na powrót Karola nie
122
jest tak pełne trwogi, jak zwykle. Tej jesiennej nocy była na Dzikiej Skale 
zupełnie sama. Gdy słońce zaszło, zerwał się wiatr i stary orzech po-skrzypywał. 
Ale wszystko to dziwnie harmonizowało z uczuciem bezpieczeństwa, które 
przepełniało Kasię. Wydoiła krowy, czule pogłaskała Trottineta i zrobiła koło 
niego wszystko, co było trzeba, po czym porozmawiała sobie z Ratim, opowiadając 
mu o wszystkim, co zaszło.
A później wypiła kubek mleka, zjadła kromkę chleba i położyła się spać. 
Zdejmując swój odświętny fartuszek, wygnieciony i powalany o brudną słomę w 
oborze, aż roześmiała się radośnie na myśl, że przyniósł jej szczęście!
Nazajutrz Kasia z samego rana opowiedziała Karolowi, że Węglarka uratowała mu 
osła. Przy okazji dowiedział się też, że jego butelka z wódką została opróżniona 
do sucha i że pory i młode zboże na pólku ucierpiały bardzo z powodu apetytu . 
kóz Lenory, podczas gdy ona zajęta była Trotti-netem.
Słuchając o tych katastrofach wydawał jedynie pomruki niezadowolenia, natomiast 
świadomość, że zawdzięcza coś Węglarce, już zupełnie wytrąciła go z równowagi i 
popsuła mu humor.
— Szkoda gadać, wyrządziła mi wielką przysługę! — przyznał otwarcie. — Kupno 
nowego osła kosztowałoby drogo.
123
I po chwili dorzucił, arapiąc się za uchem z zakłopotaną miną:
—  Jakbyś kiedy spotkała Węglarkę na pastwiskach, to pamiętaj, żeby przynajmniej 
podziękować!
Kasia nic na to nie odpowiedziała, tylko roześmiała się w głębi duszy.
Dzieci natomiast niemal zaniemówiły z wrażenia, usłyszawszy całą tę historię, 
która do góry nogami przewracała ich dotychczasowe poglądy.
—  No, dobra! — oświadczył wreszcie Jean-jean, gdy odzyskał mowę. Ale prócz tych 
natchnionych słów nie zdołał wypowiedzieć żadnych innych. Prawdę mówiąc, trudno 
było o słowa, które odpowiadałyby temu, co się wydarzyło.
Wendelin i Dorotka w ogóle nic nie mówili; w ich szeroko rozwartych oczach 
malowało się nie tyle zdumienie, co niedowierzanie. Albowiem ta przedziwna 
historia wydała się im zapowiedzią czegoś złowrogiego. Oto Węglarka wkradła się 
na Dziką Skałę, była blisko Kasi, dotykała ich osła! W tym nie mogło nie być 
jakichś złych czarów, złych uroków...
Do sprawy wtrqcajq się  kamienie
Upłynęło nieco czasu, zanim, po tej historii z Trot-tinetem, Kasia znowu 
spotkała Węglarkę. Ale czekała cierpliwie. Na pewno zdarzy się taki dzień, kiedy 
na zakręcie jakiejś ścieżki zobaczy ciemną postać Lenory i jej białe kozy. 
Dawniej taka perspektywa przerażała dziewczynkę, ale teraz ów strach zastąpiła 
nadzieja czająca się w głębi serca. Wiedziała bowiem dobrze, że teraz wzajemnie 
wyjdą sobie naprzeciw.
Z dziećmi nie rozmawiała więcej o tej sprawie. Niech sobie myślą, co chcą: 
Węglarka była jej, tylko jej! A w jaki sposób potrafiłaby wytłumaczyć im to 
uczucie spokoju, bezpieczeństwa, które ogarnęło ją z chwilą, gdy ktoś 
zatroszczył się o nią, pomógł jej? Za czasów Mamy Marysi to uczucie było jej 
znane, choć może nie zdawała sobie z tego nawet sprawy. Ale od tamtych lat...
Dzieci zresztą same niewiele mówiły o tej całej historii. Jeanjean stroił miny, 
jakby miał
125
ochotę parsknąć śmiechem za każdym razem, gdy w rozmowie padało imię Trottineta, 
ale na nic więcej się nie ośmielał. Z całą pewnością on również odczuwał 
zakłopotanie na myśl, że Węglarka wyświadczyła im usługę; zresztą, jak i wszyscy 
pozostali na Dzikiej Skale, umiał ją ocenić bez względu na to, co ktoś sobie o 
tym myślał. Trudno więc było z tego powodu pękać ze śmiechu, zwłaszcza że można 
by zostać zbesztanym przez Tatę Karola czy Kasię.
Co innego, gdyby się domyślał, że w Kasi rozgorzała na nowo ta cudowna nadzieja 
na przyjaźń ze starą kobietą! Miałby wtedy niewyczerpany, piękny temat do 
popisów swej fantazji i układania śpiewek, żeby rozzłościć małą ciocię!
Któregoś popołudnia, przy niezbyt pewnej pogodzie, Kasia, zamiast wchodzić na 
Wysokie Hale, pognała swe krowy do krainy wróżek. Chciała zrobić niespodziankę 
dzieciom i spotkać je tam, gdy będą wracały ze szkoły.
Było pochmurno i wiał zachodni wiatr, pełen poszumów. Zamiast jednak schować się 
ze swą robotą na drutach do jakiejś groty, Kasia wolała spacerować sobie 
pomiędzy głazami, smagana podmuchami wichury. Przeciwstawianie się im i krążenie 
wśród długich gałęzi brzóz, które w porywach wiatru cięły powietrze ze świstem, 
niby uderzenie biczy, sprawiało jej radość. A gdy wreszcie miała tego dość, 
zajęła się z kolei swym zbieraniem kamyków. Już dawno nie wyjmowała ich
126
z „jaskini", w której je przechowywała, a dzisiaj przyniosła właśnie w kieszeni 
parę nowych, znalezionych w lesie i na dnie potoku.
Gdy jednak rozłożyła cały zbiór na podołku fartucha, zaczęła kamyki przebierać i 
wyrzucać niektóre z dawniej zebranych, uznając, że nie warto ich trzymać. 
Odrzucała je z rozmachem jak najdalej, by nie było już pokusy zabrania ich z 
powrotem. Po tej nieubłaganej selekcji z satysfakcją przyglądała się swemu 
zbiorowi. Szare i różowe, szare i czarne, czarne i różowe, czarne i jeszcze 
czarniejsze, połyskujące miką i kwarcem, mar-murki z czerwonymi żyłkami lub 
ziarnkami... A ponieważ Kasia, biorąc jeden kamyk po drugim, pluła na niego 
starannie, ze skupieniem, radośnie i polerowała aż do połysku — stawały się 
jeszcze piękniejsze! Tak była tym pochłonięta, a wiatr huczał tak głośno, że nie 
widziała i nie słyszała, jak Lenora ukazała się na dróżce z wioski, gdzie 
chodziła po chleb, który przecież od czasu do czasu musiała sobie kupować.
Nie zauważona podeszła do Kasi i dobrą chwilę stała za nią, przyglądając się jej 
dziwnemu zajęciu. Ale czy to aby naprawdę była ta sama Wę-glarka, ta czarownica, 
siejąca postrach w górach i w sercach dzieci? Czy, gdy tak patrzyła teraz na 
Kasię, nie pojawiło się w jej ponurym wz*roku coś w rodzaju czułości? Opierając 
obie dłonie o kolana, pochyliła swą wysoką postać nad ramionami dziewczynki i 
zdawała się być niesłychanie zain-
128
teresowana robotą, którą z takim zapałem pochłonięta była mała. Aż nagle 
rozbrzmiał jej schrypnięty głos:
—  Niektóre są wcale ładne, moja kochana! Kasia drgnęła tak gwałtownie, że część 
kamyków rozsypała się pomiędzy borówkowe krzaczki.
Węglarka mrucząc zaczęła je zbierać.
—  Uważaj, gapo, bo ci się pogubią! — A po chwili dorzuciła: — Jak byłam w twoim 
wieku, to też zbierałam kamyki.
Kasia, oszołomiona z wrażenia, z trudem zbierała myśli i wciąż jeszcze nie 
wiedziała, co powiedzieć. Ale już uśmiechała się radośnie i ze zdumieniem na 
myśl, że Węglarka, tak jak ona, zbierała kiedyś małe kamyki! To wydało się jej 
zupełnie przedziwne i wreszcie wyjąkała:
—' Pani? Małe kamyki?
Stara zmusiła się do możliwie jak najbardziej cierpkiego tonu (nie należało 
bowiem, aby ta smarkata wyobrażała sobie, że jej, Węglarce, na niej zależy) i 
odpowiedziała:
—  A niby dlaczego nie miałabym prawa ich zbierać? Wyobrażasz sobie, że 
wszystkie kamienie w górach tylko do ciebie należą?
Kasia, nic nie mówiąc, obrzuciła z ukosa Wę-glarkę. wzrokiem. Nie, te groźne 
miny nie miały już sensu... Teraz przecież Kasia wiedziała, co o tym sądzić, i 
Lenora nie mogła jej wystraszyć. Jednak, wciąż patrząc prosto na starą kobietę, 
dziewczynka pomyślała sobie:
9 — Kasia z Dzikiej  Skały
129
„Ależ ona jest czarna! Jakby całą sadzę z tego drzewnego węgla, który pomagała 
wypalać, raz na zawsze wchłonęła w swoją skórę! Oczy ma niby czarne szpileczki... 
A jaka ona jest chuda i wysoka! Ale dlaczego wszyscy tak się jej boją? Wcale nie 
wygląda, żeby była zła!"
Tymczasem Lenora zmarszczyła brwi.
—  Długo jeszcze będziesz mi się tak przyglądać? Lepiej powiedz, jak się ma ten 
twój idiotyczny osioł?
Boże! Oczywiście, że trzeba było zacząć od tego i Kasia teraz pośpiesznie mówiła 
wszystko o tym „idiotycznym" ośle, wciąż dziękując Węglarce:
—  Mój brat kazał mi powiedzieć, że jest pani bardzo wdzięczny...
Lenora wzruszyła ramionami, wdzięczność Karola niewiele ją obchodziła. Znacznie 
bardziej interesował ją osioł.
—  Za dużo u was pracuje, serce ma przemęczone. No, a jak się zbiera na burzę, 
to, na Boga, dajcież mu trochę świeżego powietrza!
I odwróciła się plecami, zamierzając już iść w swoją stronę, uważała bowiem, że 
i tak stała tu dość długo. Lecz nagle, ujrzawszy u swych stóp kolekcję 
prześlicznych kamyków, powiedziała z rozjaśnioną twarzą:
—  Słuchaj, mała, niedawno znalazłam w Ar-gente dwa kamyki, były takie piękne, 
że, choć jestem już stary babsztyl, wzięłam je sobie! Przyniosę ci...
130
Gdyby Kasi obiecał ktoś dwa brylanty, nie ucieszyłaby się bardziej! Od śmierci 
Mamy Marysi po raz pierwszy ktoś poważnie potraktował jej własny sekret i tak 
dobrze ją zrozumiał. Skinęła tylko potwierdzająco głową, ale stara, nim się 
odwróciła i odeszła, zdążyła zobaczyć jej rozpromieniony uśmiech, który mówił 
wiele.
Gdy czarna postać zniknęła w lesie, Kasia jeszcze długo stała oszołomiona, 
pogrążona w przedziwnych myślach. A więc Węglarka była kiedyś taką dziewczynką, 
taką małą, jak ona, dziewczynką, która lubiła, na przykład, kamyki? Dziwne 
rzeczy.
Wracając ze szkoły trójka zastała Kasię w krainie wróżek i gdy już wszyscy razem 
wspinali się ku domowi, popędzając krowy przed sobą, Wendelin wykrzyknął nagle:
—  Wiesz, Kasiu, dziś przed południem widziano Węglarkę na dole, jak wychodziła 
od starej Agaty! Mam nadzieję, że ta wiedźma nie idzie teraz za nami!
Kasia aż podskoczyła. Ale jak tu ukrócić te idiotyzmy? Zagotowała się cała:
—  A choćby i szła, to co z tego? Taka sama z niej czarownica, jak z ciebie 
czarownik! Tylko najgłupszy głupiec ze wszystkich wioskowych głupców może 
wygadywać takie rzeczy!
Wendelin patrzył na Kasię nieco strapiony. Ale Jeanjean, wesoły i bojowy, 
odwrócił się i powiedział z zachwytem:
9»
131
—  Uwaga, znowu się zaczyna! Pamiętacie chyba, jak panna Kasia, wasza ciotka, 
oświadczyła, że ta starucha nie jest żadną czarownicą, tylko była królową gór i 
że wszystko się jej słucha: rośliny, śnieg i burza! A potem jeszcze nabajała wam, 
że nawet osły, przez grzeczność dla niej, rozmyślają się i nie zdychają!
Zazwyczaj Kasia lubiła żarty. Ale bywają takie, które, ku wielkiemu zdziwieniu 
żartownisiów, zatruwają innym całą radość dnia. Temat „Węglar-ka" był teraz dla 
Kasi sprawą bardzo drażliwą i jej szare oczy aż poczerniały ze złości.
Tymczasem jednak Dorotka, mała, kochająca, wrażliwa Dorotka, przeczuwając 
grożącą awanturę i chcąc jej zapobiec, podbiegła do Kasi, ujęła ją swą 
tłuściutką łapką i powiedziała cichutko, tak żeby chłopcy nie słyszeli:
—  Wiesz, Kasiu, ja też uważam, że ona nie jest... że ona wcale nie jest żadną 
czarownicą!
I popatrzyła w górę, ku małej cioci, z takim wyrazem dobrej woli uwierzenia we 
własne słowa, że wściekłość, która wzbierała już w sercu Kasi, opadła jak piana.
Wendelin nie odzywał się więcej. Natomiast Jeanjean nadal miał minę zaczepną, 
gdyż, w przeciwieństwie do Dorotki, zupełnie nie potrafił odczuć czegoś tak 
subtelnego, jak uczucia Kasi.
Niestety, już nazajutrz ona sama miała się o tym przekonać.
Jeszcze o kamieniach i o  niebieskim  parasolu
W nocy wiatr ucichł, a nazajutrz siąpił deszcz. Mimo złej pogody Kasia 
postanowiła iść na Wysokie Hale, gdyż dla niej mżawka, mgły i chmury miały w 
sobie coś ze świata fantazji, co broni człowieka przed zwykłą codziennością, a 
ona to bardzo lubiła. Wychodząc wzięła ze sobą wielki niebieski parasol, parasol 
pasterski, który wtyka się w ziemię i można się pod nim schronić, gdy jesienią 
pasie się bydło.
Kasia była pewna, że Węglarka ze swymi kozami też przyjdzie. Nadejdzie od strony 
Wysokich Hal i Kasia, sama zaskoczona własną zuchwałością, przygotowała po 
drodze malutki prezent dla Lenory! Tak! prezent akurat na miarę tego, co taka 
dziewczynka mogła ofiarować: bardzo starannie wykopała z ziemi trzy różne 
gatunki karłowatych paproci — włoskowatą, doradyllę i ceterach złocisty — 
korzenie owinęła wilgotnym mchem, a pomiędzy strzępiaste liście wetknęła 
delikatne
133
porosty, piękne jak algi, żyłkowane, czerwone i z karbowanymi, czarnymi brzegami. 
Wszystko to trzymała na dłoni.
Nie bardzo wiedziała, jak ofiaruje to Węglarce. Na samą myśl odezwania się do 
niej wszystko w niej sztywniało z onieśmielenia. W każdym jednak razie dziełem 
swym była zachwycona, uważała, że jest godne dania i pewna była, że mimo 
wszystko je ofiaruje.
Co prawda tego popołudnia Kasię w ogóle zachwycało wszystko. Bo i jakże nie 
cieszyć się z całego serca na samą myśl, że idzie się na spotkanie jakiejś 
odrobiny przyjaźni? To uczucie, tak zupełnie dla niej; nowe, wydawało się jej 
cudowne. Gdy dotarła na górę, ułożyła swój wspaniały prezent w trawie, a wielki 
niebieski parasol wetknęła w ziemię przy skale i usadowiła się pod nim. A kiedy 
Lenora pojawiła się nad gruzami zamku, Kasia nie wahała się ani chwili: szybko 
jak kot wyśliznęła się spod parasola i zaczęła wdrapywać się po rumowisku na 
spotkanie Wę-glarki. Po czym, zbierając na odwagę, cała zarumieniona, poprosiła:
— Pani Węglarko, może zechce pani skorzystać z mego parasola, jest naprawdę 
bardzo duży! Och, jakże ta Lenora potrafiła nieraz utrudnić człowiekowi sprawy: 
stała teraz przez chwilę przed Kasią, spod zmarszczonych brwi patrzyła na nią 
swymi małymi, czarnymi oczkami i nic nie odpowiedziała! Wreszcie burknęła:
134
— No to chodźmy! — I położyła Kasi na ramieniu swą dłoń tak twardą, że 
dziewczynka o mało nie skrzywiła się z bólu.
Schodząc ze zbocza, Kasia wciąż powtarzała sobie, że zaraz trzeba będzie 
powiedzieć o prezencie, który czekał, starannie umieszczony wśród trawy przed 
parasolem...
—  Przyniosłam pani...
Ale w tej samej chwili Kasia zobaczyła z osłupieniem Plumę, która, przyglądając 
się spokojnie im obu, brała właśnie między wargi kępkę paproci, wraz z 
wetkniętym w nią mchem i porostami... Ów prześliczny prezent!
—  Och, Węglarko... przygotowałam dla pani taki śliczny prezent! — wykrzyknęła 
biedna Kasia zduszonym z oburzenia głosem. — A teraz... niech pani patrzy! Pluma 
go właśnie pożera!
—  Głuptasku — zamruczała stara, wzruszając ramionami — to nie mogłaś pamiętać, 
że • masz krowy czy co? Nie nie szkodzi, zrobisz mi drugi,
?paproci, mchów i porostów jeszcze w lesie nie brakuje!
„Oczywiście — myślała Kasia — oczywiście... ton nie był specjalnie miły ani 
słowa zresztą także... ale, mimo to, miło było słyszeć, że ktoś nazywa człowieka 
głuptaskiem, to było bardzo miłe... A poza tym wydawało się, że Węglarka zgadza 
się z przyjemnością — na przyszły raz — dostać taki prezent. No więc wszystko 
będzie dobrze, staruszko!"
135
A ponieważ deszcz siąpił gęsto, Lenora wsunęła się pod parasol z jednej strony, 
Kasia z drugiej, kij tkwił między nimi. Obie miały jednakowo zakłopotane miny. 
Lenora nadrabiała burkliwością i ciągle to się schylała, to wyprostowywała, to 
podginała kolana, to wyciągała nogi, jakby dla podkreślenia, że nie jest jej 
wygodnie pod parasolem Kasi. Nie należy, aby ta mała wyobrażała sobie, że Lenora 
potrzebuje jej parasola!
Kasi zaś nie przychodziło nic a nic do głowy, żeby zacząć rozmowę, więc tylko 
skubała machinalnie źdźbła trawy.
Po dłuższej chwili Węglarka, ulokowawszy się jakoś wreszcie wygodnie, zaczęła 
grzebać w kieszeni swej czarnej sukni i wyciągnęła dwa, obiecane poprzedniego 
dnia, kamyki.
—  Masz, przyniosłam ci! — powiedziała. — Możesz je sobie wziąć!
Głos miała przy tym możliwie jak najbardziej szorstki, ale Kasia zaczynała się 
już orientować, że im lepsze zamiary ma Lenora, tym jej zachowanie jest bardziej 
kanciaste.
—  Och... jakie śliczne!
Istotnie, każdy z nich był bez porównania ładniejszy niż cały zbiór Kasi. Lśniły 
okruchami miki na różowym tle! Lecz gdy dziewczynka uniosła wzrok pełen 
wdzięczności ku starej, ta już się odwróciła i, wsparłszy brodę na zaciśniętej 
pięści, udawała, że przyglądała się mgle.
„Więc to tak... — pomyślała Kasia bezradnie.
136
?— Więc wcale ze sobą nie porozmawiamy?" — i westchnęła z rezygnacją.
Ale w końcu, nareszcie, Węglarka odwróciła głowę w jej stronę i, widząc, że 
rozwiązuje się i zaraz się ześliznie sznurowadło, którym związane były jasne 
kosmyki włosów dziewczynki, odruchowo zaczęła je poprawiać.
Kasia, zupełnie osłupiała, zerkając poprzez ramię, obserwowała z początku całą 
operację z ciekawością i napięciem, po czym podniosła wzrok na Lenorę i długą 
chwilę wpatrywała się w nią uważnie. Aż nagle, olśniona tym, co odkryła, 
wykrzyknęła, uśmiechając się radośnie:
— Och, Węglarko, teraz wygląda pani zupełnie jak babcia!
A potem wszystko już ułożyło się samo. I to tak dobrze, że gdy wieczorem Kasia 
schodziła leśną ścieżką, nie umiałaby wprawdzie powiedzieć, jak się rozmowa 
potoczyła, ale pamiętała, że ona sama mówiła dużo i aż się zdumiała, że miała 
tyle do powiedzenia! Mówiła przede wszystkim o Mamie Marysi, ale opowiadała 
również o swych staraniach, wysiłkach tak czasem nieudanych, mówiła, jak bardzo 
chciałaby swym bliskim zastąpić Mamę Marysię, żeby znowu byli szczęśliwi w swoim 
domu. O Tacie Karolu nie mówiła, co to, to nie! Czy Węglarka wiedziała coś o nim? 
Trudno! W każdym razie dowiedziała się tego nie od niej... Kasia opowiadała o 
chłopcach, o Dorotce, o krowach... A nawet o serach! I wreszcie zno-
137
wu powróciła do wspomnienia o Mamie Marysi i spytała:
—  Czy pani ją znała, Węglarko?
Po długiej chwili milczenia Lenora skinęła głową potakująco, w zamyśleniu:
—  Maria... jedna jedyna, która nie zamykała mi drzwi przed nosem...
I Kasia, uśmiechając się ze szczęścia, zawołała:
—  To dlatego mi pani pomogła? Niech mi pani powie, Węglarko, prawda?
—  Może... tak, może... — odparła Lenora, zapatrzona gdzieś w dal.
Po powrocie do domu Kasia spostrzegła, że przez zapomnienie zostawiła na 
Wysokich Halach swój wielki niebieski parasol. Tym lepiej! Węglar-ka pozostała 
tam jeszcze z kozami, skubiącymi wokoło krzewy morwowe i na pewno zatroszczy się 
o niego: zabierze go i odda jej, gdy się znowu spotkają.
Nieco później Kasia namyśliła się, aby pokazać Dorotce te dwa przecudne kamyki, 
które dostała od Węglarki. Dorotka zrozumie, Dorotka nie będzie się wyśmiewać. A 
Kasia musiała powiedzieć komuś o swej przyjaźni z Lenora! Korzystając, że 
chłopcy bawili się wesoło na górze, obok składziku na siano, a Tata Karol był w 
oborze, wyjęła kamyki z kieszeni, podeszła do małej i powiedziała cichutko:
138
—  Popatrz, Dorotko... Widzisz, jakie śliczne kamyczki? Zgadnij, kto mi je dał? 
Poddajesz się? No, to ci powiem, moje złotko, słuchaj uważnie: Wę-glar-ka!
Ale nim Kasia zdążyła powiedzieć Dorotce, że to ma być wielki, ale to bardzo 
wielki sekret, który powierza tylko jej, ze schodów na strych zbiegli właśnie 
jak huragan obaj chłopcy.
Dorotka, z kamykami w ręku, rzuciła się ku nim, aby co prędzej podzielić się 
niezwykłą nowiną:
—  Wendelin, Jeanjean, patrzcie! Węglarka dała Kasi prezent! Teraz już chyba 
sami widzicie, jaka ona jest dobra!
Ach, co narobiła ta nieszczęsna Dorota!
Jeanjean błysnął oczami i, krztusząc się ze śmiechu, porwał kamyki (tylko po to, 
żeby rozzłościć trochę małą ciocię), po czym, by nie wpaść Kasi pod rękę, 
błyskawicznie uciekł z powrotem na schody. Nim zdążyła się opamiętać, zatrzasnął 
za sobą klapę strychu i zasunął rygiel. Na górze wystawił głowę przez małe 
okienko i na całe gardło zaczął wyśpiewywać w ciemność nocy:
Dobrzy ludzie poczekajcie i nowiny
posłuchajcie: Raz Węglarka królowała, Chociaż ziemi krzty nie miała! Rej wodziła 
nad karłami I innymi pokrakami.
139
Ale teraz, stara sowa, W dzień się w dziuplach leśnych chowa... A że skarbów jej 
brakuje, Kamykami więc częstuje!
Jeanjean, za dużo masz pomysłów! Szkoda, że nie widzisz teraz biednej Kasi, jak 
szamocze się na szczycie schodów, szarpie za uchwyt włazu, żeby go odsunąć i 
zmusić cię wreszcie do milczenia! Drży cała ze złości i rozpaczy. Z 
przyjemnością sprałaby cię na kwaśne jabłko! Och, Jeanjean, jak wielką 
wyrządziłeś jej przykrość! Dlaczego jesteś taki niedobry?
Niestety, wkrótce już Kasia zrozumiała, jak poważne konsekwencje będzie miał ten 
głupi wybryk Jeanjeana. Gdy, cała jeszcze roztrzęsiona, wychodziła z domu, aby 
wydoić krowy, na kamiennych schodkach potknęła się o jakiś długi przedmiot... 
Był to wielki niebieski parasol, który zostawiła na Wysokich Halach. Ktoś go tu 
przyniósł i położył... Mogło to być jedynie właśnie wtedy, gdy Jeanjean 
wyśpiewywał swą piosenkę przez okienko na strychu.
A któż mógł przynieść ten parasol, jeśli, niestety, nie Węglarka?
Rozpacz
???, to była Węglarka!
Wracając z pastwiska, od razu, nie bacząc, że nadkłada kawał drogi, odniosła 
zapomniany przez Kasię parasol. Przypuszczała, że przy tej dżdżystej pogodzie 
będzie dziewczynce potrzebny nazajutrz.
Owszem, miała zamiar położyć go na kuchennych schodkach tak, by, korzystając z 
ciemności, nikt jej nie zauważył.
Ale, niestety, nie przewidziała serenady Jeanjeana, której szydercze echa 
właśnie w tej chwili dobiegły ją z poddasza.
Wróciła na skraj lasu, do swych kóz, i razem z nimi ruszyła w stronę swego domu, 
jak zwykle gadając sama do siebie. Tym razem jednak wydawała takie pomruki, jak 
prawdziwy ranny odyniec.
— Teraz już się chyba przekonałaś, Węglarko, że na Dzikiej Skale wyśmiewają się 
z ciebie! Ach,
143
ty idiotko, ty „stara sowo", jak cię tam nazywają, chyba już będziesz siedziała 
spokojnie w swojej dziupli... Może to cię wreszcie oduczy roz-tkliwiania się nad 
jakąś smarkatą, która ledwie przestąpi próg domu, zaraz sobie kpi z ciebie razem 
z całą rodzinką!
I Węglarka w tę jesienną noc wracała do siebie możliwie jak najdłuższą drogą. 
Taka była wściekła! Chciałaby tak iść bez końca w tym siąpiącym kapuśniaczku, 
gdyż łagodził nieco zadany jej ból.
— Stara idiotko, stary głupi kiju od parasola — mruczała nieprzerwanie. — Byłaś 
bezgranicznie głupia: ta mała jędza wyśmiewała się z ciebie, drwiła sobie z 
twojej głupoty razem z tymi andrusami, bratankami! Masz nauczkę! Teraz będziesz 
się pilnowała swoich gór, swojej chałupy! Potrzebny ci jest tylko wiatr, który 
wszystko wywiewa, deszcz, który wszystko zmywa i słońce, które ogrzeje twe 
wzgardzone serce!
A Kasia? Ach, biedna Kasia, która od razu zrozumiała, jak wielkie, właściwie nie 
do naprawienia zło się wydarzyło. Gdyż choćby nawet znowu trafiła się okazja 
spotkania, jakże tej Węglarce wytłumaczyć i jak ją przekonać, że ona, Kasia, nie 
była winna temu, co się stało, że ona, Kasia, przecież się jej nie 
sprzeniewierzyła! Albowiem jeszcze cięższa od świadomości utraconej przyjaźni 
była myśl, że Węglarka na pewno posądza ją o udział w tych kpinach, w tej 
złośliwości.
142
Po owych pięknych dniach, kiedy nowa przyjaźń zaczęła przybierać realne kształty 
— jakże ciężko było ujrzeć, że wszystkie nadzieje zgasły!
Jeanjean, mając już dosyć wygłupiania się, oddał jej, wcale nawet o to nie 
proszony, oba nieszczęsne kamyki. Kasia odruchowo wsunęła je do kieszeni. Nie 
czuła już nawet złości do chłopca, zbyt była zmartwiona. Jak zwykle robiła 
wszystko, co trzeba, ale przez cały wieczór pragnęła tylko jednego: żeby już 
nadeszła noc, żeby mogła wreszcie położyć się do łóżka i być sama. Z trudem 
bowiem powstrzymywała dławiące ją łzy.
Nazajutrz w ciągu dnia odrobina otuchy wstąpiła w Kasię. Pewna myśl zaczęła 
powolutku kiełkować jej w głowie i torować sobie drogę poprzez gąszcz smutku, 
który osaczał jej serce. A gdy kładła się spać, pomysł przerodził się już w 
postanowienie.
Ciężki i jednostajny deszcz, wcale niepodobny do wczorajszej mżawki, padał 
nieprzerwanie przez cały dzień. Zła pogoda ustaliła się na długo. Kiedy będzie 
można znowu pójść na pastwisko?
Na cały następny dzień Tata Karol wynajął się do pracy przy zbieraniu drzewa i 
chrustu na opał w państwowym lesie. Na pewno wyjdzie bardzo wcześnie, a 
powróci... jak zwykle.
A więc jutro Kasia cały dzień będzie miała dla
143
siebie. Jej plan był następujący: pójdzie do Węg-larki. Tam, na górę, wysoko nad 
parowem Argen-te. Nie wytrzyma z tą tkwiącą w niej myślą, że Lenora posądza ją, 
iż Kasia wyśmiewa się z niej wraz ze swymi bratankami. Nie miała pojęcia, co i 
jak powie Węglarce, wiedziała jedynie, że za wszelką cenę powinna ona wiedzieć, 
że Kasia nie jest do niej wrogo nastawiona. A dla tego — gotowa była 
przezwyciężyć wszystko.
To postanowienie było dla dziewczynki niby światełko ogarka, które zabłysło na 
samym końcu czarnego tunelu, jakim od wczoraj brnęła po omacku.
Nazajutrz deszcz wciąż padał.
Przez całe rano Kasia pracowała jak zwykle. Ale koło południa zjadła pośpiesznie 
kawałek chleba ze słoniną, włożyła swą wielką pelerynę, na głowę zarzuciła szal 
z czerwonej włóczki i — poszła.
Aby łatwiej trafić, postanowiła iść przez Wysokie Hale. To na pewno było dalej, 
ale Kasia bała się zabłądzić wśród mało jej znanych ścieżek na skróty. Wchodząc 
na górę wyobrażała sobie, z jakim uczuciem szczęścia będzie zbiegać z powrotem, 
gdy pozbędzie się już gniotącego ją ciężaru.
Od Wysokich Hal zaczynała się dobra droga, utorowana przez drwali, która 
prowadziła aż do Argente, a następnie biegła wzdłuż wąwozu, wijąc się ponad 
parowem.  Znalazłszy się na niej,
144
Kasia od razu ją sobie przypomniała: była jeszcze całkiem malutka, gdy Tata 
Karol, pracując przy wyrębie buków na zboczu Skały Marcina, pewnego dnia zabrał 
ją ze sobą. I przypomniała sobie miejsce, z którego, z przerażeniem, dojrzała w 
oddali lepiankę Węglarki. Była na szczycie stoku, tam, w punkcie najwyżej 
wzniesionym nad przepaścią wąwozu.
W miarę jak Kasia posuwała się tą drogą, coraz wyraźniej dobiegał ją, mimo 
deszczu, szum wód Argente. Aż nagle ujrzała potok u swych stóp. Teraz droga 
wspinała się mniej kręto, za to znacznie bardziej stromo, pomiędzy zwałami ośli-
złych kamieni.
Na lewo widok zbocza był fantastyczny. Olbrzymie paprocie o przedziwnie 
intensywnej zieleni, wyrastając spomiędzy olbrzymich, porośniętych mchami głazów, 
zdawały się, wśród strumieni deszczu, jakby wypływające z głębi jakichś 
gardzieli.
I tu nagle, poprzez deszcz, Kasia ujrzała przed sobą ów baśniowy widok, który 
tak ją przeraził w dzieciństwie: Na samym szczycie zbocza, do ogromnej, omszonej 
skały wśród potężnych świerków, tuliła się i przywierała chatynka.
Droga zdawała się zresztą lekceważyć ją zupełnie, bo biegła sobie prosto ku 
Skale Marcina i Wilczej Głowie. Ale pomiędzy krzakami czarnych jagód można było 
dostrzec ścieżynkę, wydeptaną krokami Węglarki.
146
Kasia stanęła nieruchomo. Ogarnął ją niespodziewany strach, jeszcze nigdy w 
życiu tak przeraźliwie się nie bała. Za nic już nie chciała dotrzeć do tej budy, 
jakby nigdy w ogóle nie miała tego zamiaru.
. Teraz trzeba było zejść z drogi, zapuścić się na tę dróżkę między krzewami i 
iść prosto do chatki. Nie było wątpliwości, że Węglarka jest u siebie, bo z 
komina szedł dym...
Serce Kasi zaczęło bić jak oszalałe. Jak przemówić do Lenory? Jak w ogóle iść 
naprzód, wiedząc, że według wszelkiego prawdopodobieństwa stara, z głębi swej 
nory, musiała obserwoVać jej nadejście? Co się stanie? Węglarka jest zapewne 
wściekła i rozżalona. Kasię ogarnęło nagle uczucie, że tam, wewnątrz tych ścian, 
znajduje się nie ta Węglarka, która stała się jej przyjaciółką, lecz ktoś 
zupełnie inny: ta, która była postrachem jej dzieciństwa! I oszalała trwoga 
wezbrała w Kasi. Boże, jak mogła wpaść na pomysł, żeby przyjść tutaj! Och, 
wrócić co prędzej! Zejść z powrotem tą drogą! Nie czekać, aż Węglarka ją 
dostrzeże i zacznie jej wymyślać! I, obróciwszy się na pięcie, Kasia zaczęła 
uciekać jak nieprzytomna. Jej obolałe już stopy potykały się o kamienie, obijała 
się o zeschłe gałęzie, nie mogła złapać tchu...
Ale dobiegłszy do zakrętu zwolniła i odważyła się obejrzeć za siebie. Chaty nie 
było już widać. Zamiast więc biec na oślep, zaczęła stopniowo iść coraz wolniej, 
wolniej, jakby stopy miała z oło-
10*
147
wiu. W głowie kotłowały się jej i powracały wciąż jakieś urywki zdań... Jak 
mogła być tak szalona, żeby wybrać się tutaj... Węglarka mimo wszystko jest 
przecież Węglarka... Wszyscy się boją tej kobiety. A jednak, jednak jest 
przecież jeszcze inna... ta jej Węglarka, ta, która jej pomogła, która mówiła: 
„teraz już wszystko będzie dobrze!" Ale potem, jak słyszała obelgi rzucane na 
nią na Dzikiej Skale — czy istniała jeszcze ta właśnie Węglarka?
Ach, jakież to wszystko było rozpaczliwie smutne!
>*asia, pragnąc jak najprędzej znaleźć się w domu, tym razem nie szła już przez 
Wysokie Hale, lecz bez wahania poszła na skróty, niewyraźnymi dróżkami, pełnymi 
kamieni i kolących krzaków. W pewnej chwili spostrzegła, że od dłu^ego czasu 
wspina się na prawo, a przecież, aby dotrzeć do Dzikiej Skały, należało schodzić 
ścieżką w dół, na lewo! Zmęczona zawróciła z powrotem na poszukiwanie miejsca, w 
którym zboczyła z dobrej drogi. Ale nagle okazało się, że przed nią nie ma 
żadnej drogi ani śladu żadnej ścieżki. Zabłąkała się w zaroślach. .
Zimny strach przejął ją całą i przykuł do miejsca, gdyż szybko robiło się ciemno, 
dokoła niej noc kładła się ciemnymi warstwami, jedna na drugiej, i Kasi wydawało 
się, że te czarności owijają ją i duszą!
Nie należała jednak do tych, co się załamują:
148
uznała, że jedyną obroną przed strachem to zaatakować go bez namysłu, bez 
wahania.
— No, naprzód, stara!
I po stromym zboczu bez ścieżki zaczęła biec na dół, wprost przed siebie, 
przedzierając się przez kolce, kamienie i suche gałęzie, poprzez gąszcz leśny 
nie do przebycia...
W jaki sposób znalazła się wreszcie wśród głazów krainy wróżek? Nie wiadomo... 
Noc była zupełna, ale teraz trzeba było już tylko przejść przez lasek, by 
znaleźć się w domu. W smutnym, pustym, walącym się, z wygasłym paleniskiem i 
kominem, który nie dymił.
Kasi znowu wraca odwaga
Dni upływały jeden za drugim, a Kasia chodziła przygnębiona, zrezygnowana i 
głęboko zrozpaczona. Jej piękna, ledwo narodzona przyjaźń została utracona!
Próbowała się karcić:
— Słuchaj, stara, bądźże rozsądna... cała ta historia była zbyt piękna, żeby 
mogła być prawdziwa... powiedzmy, że ci się to śniło, moja kochana!
Wreszcie pod koniec tygodnia deszcz ustał i wiatr zaczął osuszać polany i łąki. 
Nic już nie stało na przeszkodzie, żeby krowy mogły się jeszcze trochę popaść 
przed zimą. Kasia więc poszła ze swoimi na Wysokie Hale. Ale co wieczór 
schodziła z powrotem coraz bardziej zniechęcona i nieszczęśliwa. Nie miała już 
wątpliwości! Węglarka gniewała się, była śmiertelnie obrażona, nic innego bowiem 
nie mogło być przyczyną, że nie zjawiała się na pastwisku. Kasia, zmuszając swe 
kro-
150
wy do niezwykłych wycieczek, zachodziła w różne miejsca, wszędzie tam, gdzie 
kozy Lenory lubiły skubać leszczynę i morwy. Ale nie było ich nigdzie. Jasne, że 
Lenora umyślnie pasła je po przeciwnej stronie Wilczej Głowy czy Skały Marcina. 
Z wolna smętek jesieni ogarniał całą Dziką Skałę i... Kasię.
Po pewnym czasie dziewczynka znowu spróbowała zabrać się do swego wielkiego 
powszedniego dzieła: zaprowadzić porządek, wyszorować kuchnię i pokój, „zrobić 
ładnie". Może wszystko okaże się łatwiejsze do zniesienia, może można będzie 
znaleźć nieco radości, gdy w jesienne, chłodne wieczory będzie w domu przytulnie?
Ale tym razem, mimo szczerych chęci, przedsięwzięcie okazało się ponad siły. W 
miarę jak Kasia usiłowała sprzątać czy szorować — nieporządek i brud stawały się 
coraz większe. Borykała się z tym długo, aż wreszcie zrezygnowała. Ta Kasia, 
taka odważna, która nigdy nie porzucała raz podjętej roboty!
Teraz, gdy Tata Karol szedł sobie do oberży, ostentacyjnie trzaskał drzwiami 
tego źle utrzymanego domu i klął pod nosem: — Brudna, diabelska nora!
A tymczasem w lepiance na szczycie zbocza przez długie dni myśli tłukły się 
nieustannie w twardej głowie Lenory Węglarki.
151
Owszem, owego deszczowego dnia widziała Kasię na drodze. Ale nim zdążyła 
cokolwiek o tym pomyśleć, dziewczynka zawróciła na pięcie i uciekła, jakby ją 
diabeł gonił. Lenora rozeźliła się na nowo: a więc ta głupota wciąż jeszcze trwa, 
dzieci uciekają od niej jak od zarazy! Czyżby zawsze była i na zawsze dla nich 
pozostanie truci-cielką?
I nawet ta mała od niej ucieka, choć uważała ją za inną. Przedwczoraj jeszcze 
przecież wydawała się ufna jak owieczka!
No, tak! Ale potem, razem z tymi swymi małymi łajdakami-bratankami, wyśmiewała 
się z niej, nazywała ją starą sową!.
Tak, przez wszystkie następne dni Lenora naumyślnie wypędzała swe kozy na zbocza 
Skały Marcina i Wilczej Głowy; nie chciała więcej widzieć na oczy tej smarkatej, 
tak fałszywie przymilnej.
A gdy pogoda była zła, Lenora w ogóle nie wychodziła z chałupy: musiała 
zabezpieczyć się na zimę, miała pełne ręce roboty. Ale zdarzały się również 
takie wieczory, kiedy Węglarka, susząc się przy swym jesiennym ognisku, bez 
końca przetrawiała gorycz:
— Tak ci było dobrze, stara idiotko, póki nie przejmowałaś się nikim! Po coś 
wtykała nos do tego gniazda os? Po co ci było chodzić, wyświadczać usługi tej 
wstrętnej dziewusze? Tyle lat miałaś święty spokój w lesie...
152
Po raz ostatni Kasia wygnała krowy na Wysokie Hale. Jesień była już późna, ale 
Kasia chciała jeszcze raz spróbować, czy nie uda się jej spotkać Węglarki.
Deszcz siąpił nieprzerwanie. Kasi było zimno. Schroniła się pod niebieskim 
parasolem i siedziała pod nim, cała skostniała, spoglądając niewidzą-cym 
wzrokiem w ogień, który roznieciła w podcieniu skały, a który gasł powoli w 
nasiąkniętym wilgocią powietrzu.
Kasia była ogromnie zmęczona. Poza tym przed paru dniami skaleczyła się w palec, 
majstrując przy starej puszce od konserw, w której chciała zasadzić roślinkę 
zwaną rojnikiem. Sadzonkę dała Dorotce „panienka" z ochronki. Palec spuchł i 
wyglądał paskudnie; bolał okropnie.
Kasia, nie doczekawszy zmierzchu, pognała krowy z powrotem, na dół, do domu. 
Szła powoli, niby mała staruszka.
Dzień po dniu mijała jesień. Zima nadchodziła wielkimi krokami. Czasami padał 
już nawet śnieg, ale jeszcze zamieniał się w błocko.
Kasia musiała teraz dbać, by ogień nie wygasał, musiała wstawać po ciemku i w 
chłodzie, człapać po błocie między kuchnią a oborą, wynosić gnój, co było takie 
ciężkie, jeśli Taty Karola brakowało do pomocy, no i musiała prać w coraz 
zimniejszej wodzie ze studni.
153
Prócz tego był jeszcze Tata Karol, coraz mniej interesujący się czymkolwiek w 
domu, coraz bardziej posępny, zaabsorbowany przede wszystkim tym, by jak 
najprędzej wyrwać się z tej nory, pójść pić i o niczym nie myśleć.
— Pieskie życie! — mruczał.
Było jeszcze troje dzieci, które wychodziły ra-niutko, pozostawiając na Dzikiej 
Skale Kasię z całym ciężarem obowiązków — z krowami, gotowaniem zupy, 
szykowaniem żarcia dla reszty zwierząt, z troską o sery i stertą dziurawych 
pończoch... Dorotka tak urosła i utyła, że całą jej bieliznę należałoby 
poszerzyć; koszulka trzeszczała na niej niby skorupka jajka, z której wyłazi 
kurczę.
A tymczasem oczy biednej Kasi z dnia na dzień stawały się większe w małej, z 
dnia na dzień chudszej twarzyczce, a jej szczuplutkie ramiona garbiły się pod 
ciężarem przytłaczającego ją zmęczenia. Nikt nie zdawał sobie sprawy, że, w 
gruncie rzeczy, Kasia jest chora i ledwo już daje sobie radę.
Zaczęło się od tej historii z palcem. Bolał ją długo i zaczęła gorączkować. Komu 
miała się poskarżyć? Cierpiała więc przez wiele, wiele dni i wiele, wiele nocy. 
Ręka spuchła aż do ramienia. Czasem Kasia płakała z bólu, a gorączka paliła jej 
ciało i biedną głowinę. Ale pomimo palca owiniętego szmatką, niezbyt zresztą 
czystą, co miało być czymś w rodzaju opatrunku, nikt niczego nie za-
154
uważył. Tata Karol miał teraz bez przerwy taką minę, jakby zapatrzony był gdzieś 
w głąb samego siebie, a dzieci, po powrocie ze szkoły, spędzały resztę wieczoru 
albo pochylone nad odrabianiem lekcji na dzień następny, albo na zabawie i 
figlach.
Kasia leczyła swój palec, jak umiała najlepiej, jak to pamiętała z czasów Mamy 
Marysi: bohatersko  zaparzała  go  w  niemal  wrzącym  wywarze z siana. Jeszcze 
więc i o tym trzeba było pamiętać i na to znaleźć czas. Wreszcie palec zaczął 
goić się pomalutku, ale Kasia nie przychodziła do siebie. Może to była jakaś 
choroba, którą on zapoczątkował, może ta gorączka, która trzymała się od tak 
dawna, może przemęczenie czy jeszcze coś innego?
Uważała, że trzeba przeczekać, że to samo przejdzie.
— No, dalej, staruszko! Mimo wszystko, bierz się do roboty. Bo inaczej co to 
będzie!
Ale pewnego grudniowego ranka Kasia nie mogła wstać z łóżka.
Przez cały dzień leżała zupełnie bez sił i nadsłuchiwała machinalnie, jak Tata 
Karol, gderając bez przerwy, usiłuje wykonać zamiast niej wszystkie prace domowe.
Pod wieczór dał jej kubek mleka i, ogarnięty współczuciem na widok jej bladości 
i dreszczy, rozgrzał cegłę, którą przyniósł na górę, owiniętą w gałgan.
155
— Masz — powiedział, niezręcznie otulając ją kołdrą — masz... to ci powinno 
zrobić dobrze. Zaśnij teraz. Jutro będziesz zdrowsza.
I gdy sądził, że Kasia już śpi, nie odzywając się ani słowem do trójki dzieci, 
które w milczeniu jadły kolację, wyszedł w chłodną noc do wioski, do oberży.
Węglarka
Początek zimy przyniósł, w przerwach między opadami śniegu, jasne, mroźne, 
księżycowe noce. Góry piękne były jak marzenie.
Wysoko na szczycie, pomiędzy Wilczą Głową a Skałą Marcina, Lenora przeżywała 
głęboko owe zachwycające piękno ośnieżonych lasów i baśniowych krajobrazów, 
oświetlonych lodowatym blaskiem księżyca. Jeszcze nigdy Węglarce nie było tak 
dobrze w tym odludziu i tej ciszy, jakie panowały w górach.
Oczywiście od czasu do czasu musiała schodzić do wioski po nowy zapas soli czy 
chleba lub sprzedać na targu w miasteczku kozie sery. Nie marudziła na drodze: 
bała się teraz, żeby nie spotkać na którejś z zaśnieżonych ścieżek tej Kasi i 
dopiero dotarłszy nad Argente czuła się bezpiecznie, u siebie. Jednak czasem 
było jej wstyd samej siebie i swych ostrożności i, wzruszając chudymi ramionami, 
mruczała z irytacją:
157
—  Czego ty się, stare babsko, boisz tej smarkuli? Przecież kiedyś wreszcie 
natkniesz się gdzieś na nią! Górskie drogi są dla wszystkich... No i co z tego? 
Po prostu nie poznasz jej, i koniec. Całkiem zwyczajnie.
Nie było jednak możliwe, by Lenora spotkała Kasię na którejś z zaśnieżonych 
ścieżek. Kasia bowiem wciąż leżała w łóżku, w izdebce na strychu. A cały dom i 
wszystko wokół marniało i rozpadało się.
Tata Karol łaził po Dzikiej Skale tam i z powrotem, klnąc, robił to i owo z 
najkonieczniejszyeh czynności. Wszystko, co nie było pilnie potrzebne, czekało... 
Czekało na co? Że Kasia znów się podniesie i znów będzie dźwigała zbyt ciężkie 
wiadra, że znów będzie prała w lodowatej wodzie, że pozmywa wreszcie te 
wszystkie statki, które zalegały teraz nawet posadzkę w kuchni, że wymiecie cały 
śnieg, naniesiony z dworu, który się roztopił i brudnym błockiem zalegał podłogi?
Ale Tata Karol, który musiał teraz troszczyć się o sery, gotować zupę, szykować 
żarcie dla świń, sypać ziarno kurom, krótko mówiąc, musiał robić wszystko to, co 
robiła Kasia, nie przestawał przeklinać:
—  Paskudztwo nad paskudztwami! To nie jest życie!
A Kasia, bezradna i osłabiona, leżąc w łóżku, zadawała sobie pytanie, czym się 
to wszystko skończy...
158
Minął święty Marcin, minęła święta Katarzyna, minął już święty Mikołaj. A nawet 
Boże Narodzenie minęło w tym roku tak jakoś, że nikt na Dzikiej Skale nie 
zwrócił na nie uwagi. Czasami, w chaosie swych myśli, Kasia z trudem starała się 
uświadomić sobie, jaki to dzień, jaka data. Ale myślenie o tylu rzeczach było 
takie strasznie męczące! Jej obecne życie podzielone było na jednostajne odcinki 
dni. Od czasu do czasu próbowała wstawać, chwytając się przedmiotów, czepiając 
się poręczy schodziła do kuchni, gdzie usiłowała zjeść miseczkę zupy, którą Tata 
Karol jakoś tam pitrasił z tego wszystkiego, co mu wpadło w rękę. Najczęściej 
jednak to Tata Karol lub któryś z chłopców przynosili jej na górę kubek mleka i 
trochę wdrobionego doń chleba.
W ciągu dnia Dorotka też wdrapywała się po schodach do izdebki na strychu. 
Siadała sobie w nogach łóżka małej cioci, przytulała buzię do kołdry i siedziała 
tak cichutko, wpatrując się w Kasię, niby wierny a nieszczęśliwy piesek. 
Zdarzały się chwile, w których Kasię ogarniało przerażenie.
— Dorotko, powiedz, co będzie z tego wszystkiego?
Mniej więcej w połowie lutego Lenora usłyszała o chorobie Kasi.
W sklepiku starej Agaty dwie kobiety rozmawiały ze sobą półgłosem, czekając w 
kolejce.
159
—  Podobno siostra tego Karola choruje już całą zimę — powiedziała jedna.
A druga, odliczając z góry pieniądze, wzruszyła jednym ramieniem.
—  Właściwie... to ja ich tam wcale nie znam, tych na Dzikiej Skale!
Lenora udała, że nie słyszy. Co ją w ogóle to mogło obchodzić! Ale tego wieczora 
nie musiała już przyśpieszać kroku w obawie, że gdzieś w tym zaśnieżonym górskim 
krajobrazie napotka Kasię... Bowiem Kasia była chora...
Na krawędzi górskich szczytów wisiało ołowia-noszare niebo. Lenora wciągnęła 
powietrze nosem. Czy to śnieg zacznie zaraz padać? Czy może już pierwszy deszcz 
odwilży?
Ale mogła Węglarka nie wiem jak udawać przed sobą, że interesuje ją pogoda czy 
że oblicza sobie, ile jeszcze może spaść śniegu — w rzeczywistości bez przerwy 
usiłowała zagłuszyć dręczący niepokój, jaki ją ogarnął.
Więc ta mała tam, na Dzikiej Skale, choruje już całą zimę? A kto się nią 
opiekuje?
Lenora otrząsnęła się ze złością.
—  Uspokój się, stara idiotko! Wracaj do siebie i nie zawracaj sobie głowy!
Ale jednak, nieco później, siedząc przy ogniu z brodą na pięści, nadal 
rozmyślała i rozważała:
—  ...Ta mała, mimo wszystko... przecież to mogła nie być jej wina, że wiedy w 
nocy ten łobuziak wykrzykiwał takie podłości...
160
—  Owszem, to jej wina! Specjalnie pokazała im te kamyki, żeby się wszyscy mogli 
naśmiewać z Węglarki!
—  Nie wiadomo... nie wiadomo! Pamiętasz? Tego właśnie dnia opowiadała ci o 
„swoich malcach" i mówiła przecież, że Jeanjean wyprowadza ją czasem z 
równowagi...
—  Tak, to prawda, mówiła to... Czekaj, hyclu jeden, pokażę ci, jak cię złapię!
—  Tak... ale jest Kasia, Kasia, która choruje i która może bardzo się martwi...
—  Nikt jej przecież nie wymyśla, więc niby czym miałaby się martwić?
—  Może martwi się tym, że ty się na nią gniewasz, Węglarko...
Lenora podniosła się gwałtownie i stanęła wyprostowana przy wygasającym ogniu.
—  Bredzisz, stara! Kto może się martwić tym, czy ty się na niego gniewasz, czy 
nie! Ta mała ma dość innych zmartwień na głowie... kłopotów jej nie brakuje!
—  Oczywiście, kłopotów jej nie brakuje... Taka samiutka. A teraz, w dodatku, 
jeszcze i chora. Czy nie rozumiesz, Węglarko, że dodajesz jej jeszcze jedno 
zmartwienie?
(Przez cały wieczór Lenora chodziła tam i z powrotem po swojej lepiance.
—  Nic na to nie poradzę! — powiedziała wre-
11 — Kasia z Dzikiej Skały
161
szcie, wyciągając z pasją mały stołeczek spod stołu. Po czym dodała: ?— Kładź 
się spać, stara idiotko, najwyższy czas.
Ale tuż przed zaśnięciem mała, nieśmiała myśl wśliznęła się do jej  upartej 
głowy:
— Maria... Ta Kasia razem z tamtą trójką to przecież jej dzieci...
Nazajutrz pragnienie, silniejsze z godziny na godzinę, owładnęło Węglarką: 
przecież, mimo wszystko, może tam pójść i rzucić okiem w stronę Dzikiej Skały, 
by się zorientować... Oczywiście tak, by jej nikt nie zauważył!
Niestety, o tej porze roku niełatwo było zbliżyć się niepostrzeżenie do Dzikiej 
Skały. (Gdy się jest Lenorą, taką wysoką i całą czarną — jak się przemknąć przez 
te wielkie białe połacie tak, by nikt nie widział?) Wobec tego ta ośla głowa, 
Węglarką, postanowiła nie ruszać się z domu.
Ale pod koniec tygodnia, gdy rozpadał się ciepły deszcz i na hali potworzyły się 
ciemne plamy, a miejscami ukazała się spod śniegu butwiejąca trawa, Lenora nie 
wytrzymała i postanowiła w końcu, że pójdzie. Wyszła o zmierzchu i wybrała 
odpowiednią chwilę, by zbliżyć się do domu. „Tylko żeby się przekonać, czy to 
wszystko prawda..." — mruczała, jakby się chciała usprawiedliwić.
Dzień się kończył i Tata Karol wszedł na górę, żeby zanieść Kasi coś w rodzaju 
kleiku, który zro-
162
bił z żytniej mąki z gorącym mlekiem. Długo sie namyślał, czy dodać do tego 
cukru, czy soli i wreszcie wsypał trochę tego i tego.
- Masz, mała, trzeba to zjeść, nie możesz przecież zupełnie opaść z sił!
Kasia z trudem przełknęła tę mieszankę Potem, wydoiwszy krowy i obrządziwszy 
wszystkie  zwierzęta,  Tata  Karol  poszedł sobie,  jak zwykle.                                                             
'  J
?»
163
Kasię z wolna zaczął ogarniać sen, napływający wraz z szarym zmierzchem 
kończącej się zimy.
W pewnej chwili obudziła się gwałtownie. Co to było? Czy to dzieci wróciły ze 
szkoły? Ależ nie, na to na pewno było za wcześnie, wieczór nie zapadł jeszcze 
zupełnie, nieco światła dziennego wsączało się, rozjaśniając blado belki powały.
Boże! Kim jest ta czarna, nieco pochylona i oparta o otwarte drzwi postać?
—- Boże, czy to możliwe? Węglarko!
Jednym krokiem swych długich nóg Lenora znalazła się przy łóżku.
Biedna, stara Lenora od tak dawna zapomniała już słów, które się mówi, gdy 
człowiek czuje nagle, że serce pęka mu ze wzruszenia! Więc tylko szorstką dłonią 
odgarnęła popielate kosmyki z czoła Kasi. Po czym swym ochrypłym głosem zaczęła 
wymawiać, niczym litanię, tkliwe słowa, jakimi zwykle przemawiała do koźlątek:
—  Guitzi... Guitzuniu... maleństwo... mały głuptasku... kruszynko...
Ale Kasia zrozumiała doskonale, co te słowa zawierały. Na chwilę, pod wpływem 
uczucia ogromnego spokoju, które ogarnęło ją niby jakiś cud, przymknęła szare 
oczy. I to ona powiedziała wreszcie słabiutkim głosikiem:
—  Teraz już wszystko będzie dobrze, Węglarko... teraz najgorsze już minęło...
Koniec zimy
Dzieci, gdy wróciły ze szkoły i zastały Węglarkę na Dzikiej Skale, myślały, że 
im się śni. Ale Lenora nie tłumaczyła się wcale i miała taką minę, jakby gotowa 
była stawić czoło całemu światu, więc dzieci nie śmiały robić żadnych uwag.
Węglarka wyjęła z szafy czystą pościel, prze-ścieliła Kasi łóżko i dała jej w 
nogi rozgrzaną cegłę.
—  Zobaczysz, mała, że potrafię cię wyleczyć... Tata Karol nie wrócił tej nocy 
wcale. Lenora
pozostała. Nie pytając nikogo o pozwolenie, położyła się spać na strychu, na 
sianie.
Ale czy aby rzeczywiście spała na tym sianie? Czy raczej usiłowała rozpaczliwie 
pozbierać myśli, które dręczyły ją bez ustanku?
—  ...No i twoje na wierzchu, ty diabelska Węglarko, nic niewarta stara, 
niepotrzebna tyko chmielowa! Możesz być z siebie dumna!
165
Przewracała się z boku na bok, układała jak najwygodniej w kłującym sianie, ale 
zasnąć nie niogła.
—  ...Ta mała Kasia zabijała się robotą, obsługując tu wszystkich! A ty, 
Węglarko, coś ty robiła? Żyłaś sobie niby wilk w lesie albo jak jaki dzik... 
Serce ci tak wyschło, że już nawet nie rozumie, że inne serce może coś czuć...
Lenora bała się teraz swych własnych myśli: przed jakże trudnym wyborem stanęła!
—  Co robisz, Węglarko! Uważaj! Nie postanawiaj niczego! Pamiętaj o swoim 
własnym domku na górze, o twej cudownej samotności i niezależ-żności, na punkcie 
której masz przecież bzika! Przypomnij sobie, jakie piękne są góry, jakie tam są 
dnie, noce, całe pory roku! Nie porzucaj tego, Węglarko, to wszystko jest twoje, 
żyłaś wśród tego od dawna!
—  Tak... ale Kasia! Tym razem potrafisz ją wyleczyć, oczywiście, ale gdy znowu 
nie udźwignie ciężaru obowiązków i zachoruje znowu? Czy potrafisz, Węglarko, z 
lekkim sercem wieść, tam na górze, swe życie dzikiego zwierzęcia?
Tata Karol powrócił o świcie. Przed drzwiami domu natknął się na wysoką czarną 
postać kobiecą. Popatrzyła na niego uważnie takim wzrokiem, że wytrzeźwiał od 
razu.
Węglarka?  Czego chce tutaj? Co to ma zna-
166
czyć? Lecz w jego zamroczonym umyśle zamajaczyła myśl, że przecież kiedyś 
uratowała mu osła. Ze względu na to zachował się z pewnym szacunkiem.
Lenora, nie mówiąc ani słowa, wróciła z nim do kuchni i zamknęła drzwi.
0  czym mówili tam ze sobą przez ten krótki czas, nim znowu drzwi się otworzyły, 
by przepuścić Węglarkę? Nikt nie słyszał nawet odgłosów tej rozmowy.
1  oto Lenora znowu szła w góry. Dlaczego? Szła, aby zamknąć swą chatynkę, 
zabrać swe
kozy. Tej nocy odbyła ostatnią walkę sama z sobą. A teraz szła pożegnać swoje 
wspaniałe i tak kochane królestwo. Niezależna od nikogo Lenora szła pożegnać 
samotność tylu swych lat.
Weszła do chałupy, po raz ostatni rozpaliła ogień, po raz ostatni przysiadła 
odpocząć przy krawędzi stołu. Potem wymiotła palenisko, ustawiła porządnie kilka 
garnków, wyrzuciła siennik. Po czym wśród suszonych ziół, wiszących na belkach, 
wyszukała te, które powinny były przywrócić Kasi zdrowie.
Pakując je, mruczała:
— Teraz się nareszcie przekonają, czy Lenora Węglarka to rzeczywiście 
trucicielka, a górskie zioła to trucizna!
Następnie spakowała trochę manatków do wielkiej chusty i związała jej cztery 
końce. Pod wieczór wszystko było gotowe.  Lenora ruszyła  do
167
zagródki kóz, gdzie pobekiwała Guitzi-staruszka i młode, roczne kózki.
—  Chodź — powiedziała do starej kozy, jakby chciała jej wytłumaczyć — zabieraj 
małe i chodź! Na Dzikiej Skale jest dość miejsca w oborze. A na tamtej hali 
rośnie tymianek i leszczyna. Chodź, nie będzie ci źle.
I dorzuciła:
—  Kto wie... może kiedyś, gdy już nie będę im potrzebna, znowu tutaj wrócimy...
Doszedłszy na skraj płaskowzgórza, Węglarka odwróciła się jeszcze raz. Jakiż 
piękny był ten wieczór kończącej się zimy! Pochyliła swą długą głowę i skrzywiła 
się, buntując się po raz ostatni:
—  Wszystko to rzucać dla tej smarkatej... Wę-glarko, stara idiotko, zastanów 
się, co robisz!
Ale jednak znowu zaczęła schodzić w dół.
A schodząc, nie przestawała mówić, może do samej siebie, a może do swych kóz czy 
do starej Guitzi, która szła na samym przodzie:
—  Pętaki, jak wam ugotuję zupę, to dopiero się przekonacie, czy jestem 
czarownicą! A Kasię postawię na nogi i wreszcie zacznie żyć jak normalne dziecko, 
chyba najwyższy czas... Karol? W gruncie rzeczy, taki obrót sprawy jest mu na 
rękę. Przecież daję mu moje ręce do roboty! Niech mi tylko pozwoli spać na 
sianie na strychu i da miskę zupy. A poza tym... pije nie od tak dawna, może się 
jeszcze odzwyczaić. Jak dom będzie wy-
168
glądał jak dom, znowu będzie mu się chciało w nim siedzieć...
I Węglarka maszerowała już teraz szybko swym długim krokiem. Czy chciała jak 
najprędzej przybyć na miejsce? A może raczej bała się, żeby nie obejrzeć się 
znowu i nie zobaczyć tam, wysoko, tak już przecież daleko, Wilczej Głowy i Skały 
Marcina w ostatnich blaskach słońca i nie domyślić się między nimi łuku wąwozu 
Argente?
Leżąc w łóżku Kasia słyszała stukanie kozich kopytek i chrapliwy głos Węglarki, 
która zapędzała je do obory. Z rana Wendelin, wysłany przez Tatę Karola, 
przybiegł do niej na górę z niewiarygodną wprost wiadomością, że Węglarka 
sprowadza się do nich, na Dziką Skałę. Kasia więc już wiedziała, ale przez cały 
dzień niemal nie mogła w to uwierzyć.
I oto, jak poprzedniego wieczora, wysoka postać Lenory, chuda i przygarbiona, 
ukazała się we framudze otwartych drzwi.
Kasia uniosła się na łokciu. Oczy jej wyrażały szczęście, największe szczęście 
na świecie.
Lenora swymi twardymi rękoma, nie bardzo wiedząc, jak to się robi, otoczyła 
wątłe ramiona dziewczynki i pomogła jej usiąść.
I gdy już miała przy sobie tę Kasię, taką dobrą
169
i taką serdeczną, coś w rodzaju uśmiechu przemknęło po twarzy Węglarki, a z jej 
starych, wyschniętych piersi wyrwało się westchnienie radości...
Przez otwarte okienko widać było wieczór, który kładł się na pokryte jeszcze 
śniegiem kamienie, piękny wieczór przedwiośnia.
Ponieważ jednak zrobiło się zimno, Węglarka zamknęła okno i zeszła na dół, by 
rozpalić ogień.
Już niedługo dzieci powrócą ze szkoły.
Wkrótce ponad dachem zaczęło unosić się cienkie i wąskie pasemko dymu. Owinęło 
się wokół pnia starego orzecha, wplotło się pomiędzy ]ego gałęzie i, nim 
wzniosło się w górę, w wieczorne powietrze, przez długą chwilę kłębiło się wolno, 
rozprzestrzeniając po całej Dzikiej Skale miły zapach palącej się żywicy...
f      %   ISIS
s**          'J
Spis treść?
Pierwszy  śnieg.........         6
Kasia i jej  kłopoty .      .      .      .      .      .      .      .       11
Dzika Skała..........       16
Gorzkie godziny .      .      .      .      .      .      .      .      .       
20
Czekanie przeciąga się do ciemnej nocy ...       29 Kasia postanowiła, że od 
teraz wszystko musi być
inaczej.........       34
Postanowień trudno dotrzymać.....       ?1|
Nadchodzi Boże Narodzenie ......       51
Przepłakana noc wigilijna......       59
Zjawia się wiosna i... Węglarka .      .      .      .      .     '62
Któż to była  ta stara?.......       67
Odpust i żałosny powrót.......       73
Te przecudne, górskie hale.........       85
Burza, strach i... Węglarka......       93
Niepoprawny Jeanjean    .?      .      .      .      .      .      .       99
Bardzo przykra ^historia i wielkie rozczarowanie .      105
Trottinet  odgrywa pewną rolę.....      111
Do  sprawy wtrącają się kamienie ....      125
Jeszcze o kamieniach i o niebieskim parasolu .      133
Rozpacz...........      141
Kasi znowu wraca odwaga......      150
Węglarka..........      157
Koniec zimy..........      165
/
PEINTED   IN   POLAND
Instytut Wydawniczy ,.Nasza Księgarnia". Warszawa 1974. Wydanie pierwsze. Nakład 
20 000 + 277 egzemplarzy. Ark. wyd. 5,6. Ark. druk. A-l 8,7. Papier powlekany ki. 
V, BO g, 32 X 104/32. Oddano do składania 4 IX 1973 r. Podpisano do druku 14 
lutego 1974 r. Druk ukończono w lutym 1974 r. Zakłady Graficzne w Gdańsku. Zam. 
nr 3510 K-3.
?
I
I