Philippe Labro
Manuella
<b№
Z francuskiego przełożyła Sylwia Foryś-Majewska
LiBROS
Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media
Tytuł oryginału MANUELLA
Projekt okładki Ewa Łukasik
Zdjęcie na okładce EAST NEWS
ъ<ь^%<ь
Redaktor prowadzący Elżbieta Kobusińska
Redakcja merytoryczna Jadwiga Fąfara
Redakcja techniczna Katarzyna Krawczyk
Korekta
Grażyna Henel
Barbara Syczewska-Olszewska
Copyright © Editions Gallimard, 1999
• ht fortrle Polish translation by Bertelsmann Media Sp. z o.o. i Copyng                        Warszawa 2001
Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media
Libros
Warszawa 2002
Dział Handlowy
ul. Rosoła 10, 02-786 Warszawa
teł. 0-22 645 82 41
fax 0-22 648 47 31
zamowienia@bertelsmann.de
Druk i oprawa GGP Media, Pofineck
ISBN 83-7311-089-5 Nr 3174
ЪЪ%\Хъо\
Im, kobietom.
І
Cóż to za obietnica, którą mi uczyniono, a której mroczny Bóg nie dotrzymuje?
Saint-Ехирёгу
Prolog
Ciekawa jestem, co się dzieje z Jonatanem Prevette'em.
Jego zdjęcie ukazało się kiedyś w prasie z krótkim opisem wydarzenia i wkleiłam je do albumu, niezbyt regularnie prowadzonego. Wklejałam do niego przez pewien czas wyłącznie zdjęcia topmodelek. Przeżywałam wtedy okres topdebilny, wydawały mi się wszystkie takie piękne, wysokie, szczupłe, a jednak od jakiegoś czasu odpuściłam sobie. Teraz zbieram raczej cytaty, statystyki, rozmaite nowinki. Aż za dobrze wiedziałam, że nigdy nie będę taka jak topmodelki, ale naiwnie kolekcjonowałam ich zdjęcia. Jonatan, to wydarzenie sprzed wielu lat, zdaje się, z mojego okresu topmodelek, i tym bardziej jestem zaskoczona, znajdując jego poczciwą okrągłą buźkę dziecka wśród tych tyczek na obcasach defilujących na wybiegach z rozkołysanymi biodrami i wykrzywionymi ustami nadętymi kolagenem.
Jonatan jest słodki. Ma jasne włosy, które wyglądają jak białe, bo zdjęcie jest czarno-białe, a na takim tle blond włosy wydają się jeszcze jaśniejsze. Nosi ogromne okulary, o wiele za duże dla niego, szkła i oprawka zachodzą prawie na całe policzki, zakrywając połowę twarzy, zupełnie jakby pożyczył je od jakiegoś maszynisty czy spawacza, jak ich czasem pokazują w telewizji w filmach dokumentalnych. Ma miły, niewinny uśmiech sześcioletniego dziecka. Ubrany w koszulkę z krótkim rękawem, trzyma w drobnych rączkach piłkę do
9
nogi, o wiele za dużą jak dla niego. Kiedy chcę z bliska przyjrzeć się jego uśmiechowi, stwierdzam, że w rzeczywistości wydaje się smutny. Jakby chciał nam powiedzieć:
-  A co ja zrobiłem takiego złego? Dlaczego wszyscy tak na mnie patrzą?
W tle zdjęcia, za Jonatanem, widać niewyraźnie drzewa ogrodu. Domyślam się, że mieszka w domu z rodzicami na wsi, a nie w wieżowcu, nie w wielkim mieście. W dniu, gdy zrobiono mu to zdjęcie, nie poszedł do szkoły. Zawieszono go za to, że pocałował dziewczynkę w swoim wieku. Dyrektorka szkoły oskarżyła go o molestowanie seksualne. Jonatan powiedział, że to dziewczynka prosiła go, żeby ją pocałował. Z tym wyjaśnieniem nie zgadzała się mama uczennicy. Skandal. Absolutna mętność. Mama Jonatana składała protesty.
Dyrektorka szkoły wydała wyrok:
-  Sześcioletni chłopiec, który całuje sześcioletnią dziewczynkę, zachowuje się niewłaściwie. A wiek nie ma tu nic do rzeczy.
Historia ta wydarzyła się w Karolinie Północnej, oczywiście w Ameryce, nie wiem, gdzie by to się mogło jeszcze wydarzyć, a wiadomość dotarła aż tutaj. Telewizja, radio, kilka komentarzy w ciągu kilku dni, a potem ludzie zajęli się czymś innym, co też wydaje się normalne, a gdybym nie przeglądała tych starych stron w albumie, nigdy nie zadałabym sobie pytania: „Co też dzieje się z Jonatanem Prevette'em?"
Odnalazłam twarz tego chłopca, gdy przepisywałam właśnie cytat ze świętego Augustyna: „Kochaj i czyń, co chcesz". Uderzyło mnie to, czego nie zauważyłam za pierwszym razem, gdy wycinałam i wklejałam to zdjęcie. Wydało mi się, że w jego naiwnym uśmiechu odkryłam zalążek pytania, i starałam się wyobrazić sobie, kim jest teraz. Jak bardzo urósł? Czy rodzice zabrali go z tej szkoły? Czy zwyczajnie wyprowadzili się z Karoliny Północnej? Czy on ma jeszcze odwagę kogoś pocałować? Czego więcej się dowiedział?
A ta dziewczynka, co ona by nam powiedziała? A co mówi swojej matce?
10
Czy jeszcze o wszystkim jej opowiada, czy też zrozumiała i wszystko zachowuje dla siebie? Czy jeszcze prosi kogoś, by ją pocałował? I czego ją to nauczyło?
W wieku sześciu lat Jonatan poznał już, co to szczęście i smutek. W tym dniu, gdy dziewczynka powiedziała: „Pocałuj mnie", przez chwilę musiał zaznać czystej radości. W dniu, gdy zrobiono mu zdjęcie, za uśmiechem i wielkimi okularami maszynisty krył się jednak smutek. Ale jestem pewna, że smutek rozwinął w nim siłę ducha, i chcę sobie wyobrażać, że u Jonatana dzisiaj wszystko jest w porządku. Nie chciałabym, by był zrezygnowany, zgorzkniały, nieufny i samotny. Chcę wyobrażać sobie, że wciąż wierzy w to, co każdy dzień mu przyniesie, i w to, że każdy ranek zaproponuje mu coś nieprzewidzianego, ważnego, pięknego. Chcę go sobie wyobrażać szczęśliwego.
CZĘSC PIERWSZA
Naprzód, młodzieży liceum.
мШь
1
iach tul
:hcecie znać moje zdanre opowiem- trudno nu m, nawet na początku lipca. *
nie ma.                           .,           i
tego ranka jedna wazka przei
inając kwadrat okna, które Z<
mam otwarte okno, czy to mroź, <
irofa ekologiczna, bo nigdy nie 1
гіпсе Will Соте, a mógłby n
/a tym często mam wrażenie-
inie jakiś ciężar. To otwieram).
/ka wydawała się cała nieb)
ha. przeźroczysta, taki szybk
l uwierzyłam w nią. Przele
■ co się narysuje, ale  co
lcz°ny, jak ślady na pi:
ską. Istnieje toto przez
n si? obudziłam.
Iaśnie w chwili gdy
onJPjanA twojego Я
^Q?ie pójść spraW
1
Zapach tub er oz
Jeżeli chcecie znać moje zdanie - a jeżeli nie chcecie, to i tak wam powiem - trudno mi uwierzyć, że w Paryżu są ważki, nawet na początku lipca. Jestem raczej pewna, że ich nie ma.
Ale tego ranka jedna ważka przeleciała przed moimi oczami, przecinając kwadrat okna, które zostawiłam otwarte. Zawsze mam otwarte okno, czy to mróz, czy deszcz, śnieg czy katastrofa ekologiczna, bo nigdy nie wiadomo - może One Day My Prince Will Соте, а mógłby nadejść właśnie przez okno. (A poza tym często mam wrażenie, że się duszę, że przygniata mnie jakiś ciężar. To otwieram).
Ważka wydawała się cała niebieska i odrobinę szara, cała krucha, przeźroczysta, taki szybki cień, to było tak piękne, że nie uwierzyłam w nią. Przeleciała tak szybko, w ciszy, jak coś, co się narysuje, ale co znika, gdy tylko rysunek jest skończony, jak ślady na piasku giną pod najmniejszą falą morską. Istnieje toto przez dziesięć sekund, i już nie istnieje.
A potem się obudziłam.
I wtedy, właśnie w chwili gdy pomyślałam: czeka cię najpotworniejszy poranek twojego życia - bo dobrze wiedziałam, jak potworne będzie pójść sprawdzić wyniki i dowiedzieć się,
75
że oblałam - w tej samej chwili ujrzałam ważkę z mojego snu i powiedziałam sobie, że dziewczyna, która zaczyna najkosz-marniejszy ranek w swoim życiu od widoku ważki na tle kwadratu błękitnej przestrzeni, nie może być całkiem skończona.
I wtedy obudziłam się naprawdę. Potrzebuję dwóch lub trzech przebudzeń, by obudzić się do końca, na jasno, bez mgły w głowie czy w ciele. Zawsze dzieje się tyle rzeczy w tej fazie tak krótkiej, a jednocześnie tak długiej, osacza mnie naraz dwadzieścia pięć tysięcy rozmaitych doznań i nagle jedno z nich dominuje. Tego ranka najwyraźniej były to mdłości. Chociaż widziałam ważkę, a to przecież pierwszy znak negacji mdłości. Zaraz potem pojawił się drugi znak, jako że nic nie jest całkowicie nieuchronne, byle się nie poddawać i postanowić przeżyć następną minutę - i poczułam silny zapach kwiatów.
Spojrzałam ponad łóżkiem na stół do pracy. Na moim biurku, w wielkim wazonie, stała wiązka tuberoz. To ulubione kwiaty mojej matki i wzruszyło mnie, że pomyślała o tym potwornym ranku, który mnie czekał. Tuberozy mają zapach z innych stron, może z Orientu, jak pieprz i miód. Są piękne i proste, mają długie zielone łodygi, łagodne i delikatne, kwiaty białe jak migdały w cukrze. Ich zapach uderza do głowy, jest natrętny, ale nie mdły; ujmujący i jakiś inny. Powoli przenika pokój, niezauważalnie. Gdybym umiała pisać w taki sam sposób, w jaki tuberozy oddychają, takie jasne i oczywiste, wtedy może udałoby mi się opowiedzieć dzień, który miałam przeżyć, i wszystkie kolejne.
Pisać równie doskonale, jak doskonałe są tuberozy: bez komedii, nie przesadzając ze szpanerskim żargonem, bez kompleksów, ale z radością i prawdą i w moim własnym języku, pisać w sposób naturalny - to byłoby dobrze. Bez mętniactwa. Jestem bardzo świadoma wszechobecnej mętności - bywają nawet takie dni, kiedy mogłabym powiedzieć, że wyczuwam tylko to, ale jeżeli mam teraz od razu zdefiniować, co jest mętne, a co nie, to będziemy deptać w miejscu, kręcić się
16
w koło i się gubić. Jeżeli nie wymagam zbyt wiele, wróćmy do dnia zapowiedzianego jako najtragiczniejszy w mojej jak na razie krótkiej egzystencji, do dnia wyników matury.
Najważniejszego dnia dla każdej istoty ludzkiej normalnie zbudowanej, której dawało się do zrozumienia od wielu dni i nocy, że tę barierę należy koniecznie pokonać, by iść dalej -tylko dokąd?
2
Słoń w witrynie
Czy ważka była zjawą?
Albo też pochodziła z innej rzeczywistości, głębszej, która mi umyka, a która jednak jest częścią mnie?
Gdybym tylko dostała taki temat - albo podobny - z filozofii, mogłabym wówczas rozwinąć jedną czy dwie myśli, nie za głupie. Zamiast tego, ponieważ wszystkie tematy były beznadziejne, zauważyłam, że właśnie spędziłam cały rok na harówie, czytaniu, wkuwaniu, myśleniu, korepetycjach, dyskusjach z nauczycielami - no, może nie zawsze tak, jak bym powinna, a nawet raczej cały czas tak, jak nie należy, to znaczy na ostatnią chwilę, bo ja wszystko robię na ostatnią chwilę i czasem mam wrażenie, że moje życie jest jednym ciągiem ostatnich chwil - i w końcu nie miałam żadnego pomysłu na żaden z tematów, tak więc to wszystko było na nic albo prawie na nic, i to objawienie powiększyło pustkę w moim brzuchu, która w końcu ogarnęła resztę mojego ciała. Wobec takiej paniki wybrałam komentarz do tekstu. To rozwiązanie dla słabeuszy, nieuków, tych, co nic nie wiedzą. Jest metoda na komentarze, jakoś to idzie, znamy ją i zawsze można zapełnić kilka kartek, chyba że się jest beznadziejnym zerem. Zawsze można udać, że się coś umie.
Tekst Montaigne'a. I oczywiście, napisałam stek banałów. Truizmy, klisze, gotowe opinie. Rząd perełek.
18
Tylko to piszę, same banały. W rzeczywistości jestem beznadziejna. Wszystkie moje przyjaciółki twierdzą, że jestem genialna i piękna, i sympatyczna, i pozytywna, a moi rodzice mówią to samo i wszyscy sądzą, że jestem wspaniale pewna siebie. A gdyby tylko wiedzieli, jak bardzo mam siebie za zero! Wszystko mam nie tak. Wciąż jeszcze jestem dziewicą. Dziewięć dziesiątych (a raczej dziesięć dziesiątych) moich przyjaciółek od dawna już nie jest dziewicami, wszystkie mają plus minus jakiegoś chłopaka w swoim życiu, a ja nic. Pożałujcie, pożałujcie biedną małą kurkę bez miłości, miłą dziewczynę o prawdziwej cnocie, która nie wie, co znaczy miłość fizyczna, dzidzia w opakowaniu kobiety o zbyt grubych kostkach, za szerokich biodrach, za płaskim nosie, z uszami, co sobie mówią „dzień dobry", z dołkami za wysoko w policzkach i zbyt szpiczastą brodą, i która chodzi, poruszając się jak łodzie kolebiące się w porcie, gdy morze jest niespokojne.
Tak, mniej więcej tak wyglądam, taką mam sylwetkę. Tamtego dnia, idąc ulicą du Four w kierunku bulwaru Saint--Germain, ujrzałam w witrynie apteki odbicie dziewczyny w moim wieku. Miała śmieszny chód, dziwny sposób posuwania się naprzód, nie całkiem prosto. Wyglądało na to, że wahała się, czy iść na prawo, czy na lewo od swojego ciała, kołysała się w sobie jakby po to, by wybrać kierunek, wreszcie jednak ruszała, szła jednak naprzód, ale przykro było na to patrzeć, nie było to ani zgrabne, ani lekkie, kiwała się jak łodzie przy nabrzeżu wieczorem, gdy podnosi się bryza, i pif, i paf, i na prawo, i na lewo, ich pękate kadłuby kolebią się tam i z powrotem z chlupotem.
Dziewczyna wyglądała jak rozkołysany kadłub łodzi, gdy tak zbliżała się do mnie w witrynie apteki. Ta dziewczyna nie tylko wygląda jak łódź, powiedziałam sobie, ale i jak połowa słoniątka, z tymi odnóżami, co z wielkim trudem przemieszczają te dwa ogromne pośladki. Ależ ona jest ciężka! Im
19
bardziej zbliżałam się do odbicia dziewczyny, tym więcej odkrywałam podobieństw z własnym ciałem. Ten sam absolutny brak kruchości, wiotkości. To samo wrażenie, że nigdy nie oderwie się od ziemi, że całe życie spędzi na chlupotaniu. Nie zazdroszczę dziewczynom, które noszą się ze swobodą - przynajmniej mam to szczęście, że nie jestem zawistna - ale podziwiam sposób, w jaki układają swoje ciało, ich pewność siebie, dobre samopoczucie, które je przepełnia.
Nie mają żadnych problemów, wszystkie ich gesty przejawiają opanowanie, nikt ich nie uczył, widocznie przyszło samo, ot tak, może to kwestia genetyki. Kiedy zapalają papierosa, kiedy potrząsają karkiem i włosami, kiedy stoją wyprostowane przed czerwonym światłem na przejściu i dumne są, gdy ktoś się do nich uśmiecha, kiedy opierają się o mur z jedną nogą zgiętą, w oczekiwaniu na otwarcie drzwi liceum, obserwuję i podziwiam doskonałą koordynację ich ruchów. Żadnego zażenowania. Żadnego obciążenia. Można powiedzieć, że są w zupełnej zgodzie ze sobą, w zupełnej harmonii z wyobrażeniem własnego życia.
Wreszcie udało mi się zidentyfikować tę dziewczynę. Oczywiście, to byłam ja. Stanęłam naprzeciw niej, przed witryną apteki, i wybuchnęłam śmiechem na ten widok. Nie mogłam się powstrzymać, by nie powiedzieć na głos:
-  Ależ ta łódź to ty!
Te gęste czarne włosy, ścięte nazbyt okrągło, i prawie na pazia, zbyt nadmuchane, te idiotycznie niebieskie oczy, bez żadnej iskierki, gładka porcelana, bez niuansów czy jakiejś nieregularności, która wzbudziłaby zainteresowanie, spojrzenie zbyt okrągłe jak moja fryzura, no i te zbyt masywne ramiona, i te staropanieńskie biodra - wreszcie rozpoznałam siebie w tym przechodniu z ulicy du Four.
-  No i proszę spojrzeć na tę łódź - powiedziałam, wskazując na siebie palcem, biorąc pieszych na świadków.
Nie wyglądało na to, by się bardzo wzruszyli. Gdyby chociaż jedna z nich, albo jeden z nich - mężczyzna, kobieta, wszystko
20
mi jedno - zechcieli zatrzymać się i zapytać mnie lub pocieszyć:
- Nie martw się, dziewczyno, ja w twoim wieku też źle się czułam w mojej skórze.
Ale porwał ich strumień ulicy. Wszyscy się śpieszyli. I tak czy siak, ludzie ze sobą nie rozmawiają na ulicach tego miasta. Powiedziałam więc „do widzenia" łodzi-słoniowi w witrynie apteki i poszłam dalej. Nie wiem, dlaczego to spotkanie wprawiło mnie w bardzo dobry nastrój. No nie, już chyba wiem, dlaczego: powiedziałam sobie, że skoro wyszłam od takiego stwierdzenia, nie pozostaje mi nic innego jak tylko poprawić obecny stan rzeczy.
Kiedy startuje się z takiego down'u, że aż się naśmiewa z samej siebie na głos na ulicy przed obcymi, nie można nie wydostać się up, to jasne.
з
Co znaczy kochać
Kiedy się traci cnotę, podobno trochę boli. Ale ja uważam, że jeżeli się dostatecznie kocha tego, z kim się to robi, nie może to być tak naprawdę sprawa nie do pokonania.
-  Nie wiesz, gdzie jest ból, ponieważ przyjemność i ból są często podobne - twierdzi moja przyjaciółka Jamina.
Odpowiadam jej:
-  Jami, co ty opowiadasz, co to za tandetne gadanie psycho coś tam?
Ona na to:
-  Ty nie możesz zrozumieć, a ja nie mogę ci wytłumaczyć. Jesteśmy w Małym Nawigatorze, przy skrzyżowaniu Ras-
pail-Montparnasse, pijemy kawę i palimy papierosy. Jami należy do moich czterech czy pięciu przyjaciółek i mówimy sobie wszystko; nasza średnia rozmów telefonicznych dochodzi pewnie do trzech godzin dziennie. „Mówimy sobie wszystko", tak się tylko mówi, bo trudno mi znieść tego rodzaju odpowiedź: „Nie możesz zrozumieć". Proszę ją:
-  Powiedz mi, czego nie możesz mi wytłumaczyć, zgoda, ale nie mów mi, że nie mogę zrozumieć.
-  No, słuchaj, tak właściwie jest, trudno to wytłumaczyć, nie możesz zrozumieć.
Jami denerwuje mnie do tego stopnia, że nie chcę przedłużać rozmowy. Nie będziemy się o to gniewać. Ludzie, którzy
22
mówią: „Nie możesz zrozumieć", prawdopodobnie mają rację, ale na ogół ten rodzaj odpowiedzi pozwalający wykręcić się od każdej dyskusji słyszę od dorosłych, od starych, a nie od dziewczyny w moim wieku, w dodatku jednej z moich najlepszych przyjaciółek. Przez cały ten rok starałam się zrozumieć. Profesor filozofii z liceum - bo drugiego miałam w domu, miałam dwóch nauczycieli filozofii, potrzebne mi było wsparcie - powiedział nam przecież:
-  Przeżywacie rok pytań.
Czy miał na myśli lekcje i teksty, czy nasze własne życie? Nie przestaję zadawać pytań, pytam rodziców, ich odpowiedzi nie są nawet takie złe, udaje nam się mniej więcej porozumiewać - ale w tym wypadku uszanuję nieudolność Jami, bo rozumiem, że zasłania się kliszą dorosłych. To nie dramat, dopijemy kawy, zdusimy papierosy, rogaliki zostawimy - za każdym razem, gdy je zamawiamy, przyglądam się im i ich nie ruszam, są za tłuste - ucałujemy się, wsiądę do autobusu i podjadę w górę w kierunku Denfert, by wrócić do domu.
Odwrócę się, by spojrzeć na piękną sylwetkę Jami, na wysokich obcasach, z długimi miodowymi włosami, opadającymi na plecy. Wyobrażę sobie jej twarz, pewnie się uśmiecha, ma ten dar, że zawsze się uśmiecha, przynajmniej zamysłem uśmiechu. Sądzę, że to jej sposób obrony, dodaje jej to niewiarygodnego uroku, nie ma najmniejszych problemów z chłopakami, a jej obecny chłopak, Tomasz, zapożyczył od niej ten sam uśmiech. Pasują do siebie; jestem pewna, że mają więcej przyjemności niż bólu, gdy się kochają. Ale o tym też tak naprawdę nie rozmawiamy.
Nie należy sądzić, że mam obsesję. Jestem przekonana, że jest o wiele więcej, ale to o wiele więcej dziewczyn w moim wieku, które są jeszcze dziewicami, to nie są żadne zawody, to nie matura, nie ma terminu ważności i nie dają za to dyplomu. Właściwie nie rozumiem, jak można spać z kimś bez odrobiny miłości, i to jest to właściwe pytanie: czy tak można? Jami powiedziała mi:
-  Nie, bez odrobiny miłości nie można.
23
To ją spytałam:
-  Więc kochasz Tomasza? Jami odpowiedziała:
-  Zależy, co rozumiesz przez słowo kochać. To nie jest ta wielka miłość. Dogadujemy się, i tyle.
A zatem nowe pytanie, ale tym razem nie zadam go Jami, nie pójdę dalej, nie przekroczę granic jej wstydliwości. Pewnego dnia mi o tym powie, ale nie w kawiarni, nie tete-a-tete. Powie mi przez telefon, około jedenastej wieczorem, jako że o wiele lepiej nam się rozmawia nocą przez telefon niż w dzień twarzą w twarz. Dlaczego prościej jest rozmawiać przez telefon niż twarzą w twarz? Nie staram się usprawiedliwić Jami, nawet jeżeli mam skłonności do wynajdowania usprawiedliwień dla każdego zachowania wszystkich tych, których lubię. Pytanie którego jej nie zadam, brzmi: „Czy wystarczy »doga-dywać się«, by oddać komuś swoje ciało?" I podpytanie: „Czy oddać swoje ciało, to tylko oddać swoje ciało?" I jeszcze podpodpytanie: „Czy należy to wyolbrzymiać, czy nie lepiej uznać, że to formalność, zrobić to raz albo dwa, przynajmniej spróbować, najwyżej potem porzucić?" Muszę być nieźle opóźniona w tej dziedzinie i dobrze widzę te subtelności, które oddzielają mnie od Jami. Co znaczy kochać? „Dogadywać się", tak po prostu? Jami nie jest hipokrytką, zostawiła miejsce wszelkim wątpliwościom: „To zależy, co rozumiesz przez słowo kochać".
Przypomina mi to nieco moją odpowiedź, gdy po raz pierwszy jakiś chłopak chciał się ze mną przespać.
-  Lubię cię, Dawidzie - powiedziałam - ale cię nie kocham. Dawid był bardzo niezadowolony. Nawet niewiele brakowało, abyśmy się pobili w holu kamienicy: patetyczne!
4
Dźwięk śniegu na śniegu
Mam jeszcze w pamięci tę scenę, była komiczna, aż stała się upokarzająca.
Była siódma wieczór, kończyłam miskę mleka wymieszanego z płatkami zbożowymi i zastanawiałam się, czy od razu urządzić sobie seans skakania po kanałach w telewizji i opóźnić moment zabrania się do pracy, czy też zabrać się do pracy i bardzo szybko zdecydować, że tak naprawdę nie mam czasu, by solidnie popracować przed kolacją, więc jednak mogę pobawić się pilotem, przyrzekając sobie, że popracuję po kolacji. I powiedziałabym to stanowczo i na głos, gdyby ktoś zwrócił mi jakąkolwiek uwagę na temat mojej niezdolności do zabrania się do roboty. I odpowiedziałabym, że bardzo dobrze wiem, co robię - że nie jestem już dzidzią.
Zadzwonił domofon.
-  Chciałbym rozmawiać z Manu. Odpowiedziałam:
-  To ja, Manu. Kto tam?
-  Dawid. Czy mogę wejść zobaczyć się z tobą?
-  Nie, dlaczego?
-  Muszę ci powiedzieć coś superważnego.
-  Nie, Dawidzie, nie wejdziesz do mnie, nie jestem sama i nie spodziewałam się ciebie.
-  No dobra, słuchaj, jestem na dole. Zejdź na chwilę, bądź
25
mila, muszę ci powiedzieć coś bardzo, bardzo ważnego. To nie potrwa długo.
Moja matka, która usłyszała dzwonek domofonu, spytała, kto to. Pomyślałam, że lepiej będzie zachować dla siebie tego typu niespodzianki i odparłam:
-  Kolega, nie znasz, wracam za chwilę.
Dawid stał w holu wejściowym, przed drzwiami wychodzącymi na bulwar Arago. Mieszkamy w ogromnym budynku, mamy dwa wejścia, między dwoma podwórzami, jedno wychodzi na Arago, drugie na plac Denfert. Był dziwacznie ubrany, nigdy nie widziałam, żeby ktoś w naszym wieku tak się ubrał. Miał na sobie spodnie pumpy i żółte podkolanówki, brązowe sznurowane półbuty, żółty sweter w serek, a nie pod szyję, z koszulą pod spodem, a rogi kołnierzyka były równo wyłożone na wierzch. Był absolutnie śmieszny. Wybuchnęłam śmiechem.
-  W co ty się bawisz, Dawidzie? Przebrałeś się? Wyglądał na zakłopotanego. Uśmiechnął się. Zauważyłam,
że nad czołem zrobiono mu coś w rodzaju zadartego kosmyka, który trzymał się zapewne dzięki lakierowi, i nagle zrozumiałam.
-  Przebrałeś się za Tintina, żeby przyjść mi powiedzieć coś superważnego?
Dawid:
-  Nic na to nie poradzę. To nie tak. Wracam z pracowni fotograficznej znajomych moich rodziców, niedaleko stąd. Miałem sesję zdjęciową, robią ogromne zdjęcie na temat Tintina i potrzebowali pięćdziesięciu Tintinów, wszystkich identycznie ubranych i uczesanych. Mam z tego trochę kasy. Nie miałem czasu się przebrać, a ponieważ przechodziłem przed twoim domem, wolałem zatrzymać się od razu, żeby ci powiedzieć coś superważnego.
Nie mogłam przestać się śmiać. Zdziwiło mnie, że Dawid przyszedł bez uprzedzenia, przecież wcale nie jest bliskim przyjacielem, może mnie to też zirytowało, ale zapomniałam o mojej reakcji na jego widok w roli Tintina, w holu we-
26
jściowym budynku. I nie mogłam robić nic innego, tylko się śmiać. Było mi głupio ze względu na Dawida. Uczynił gest, bym zapomniała, z czym przyszedł, i żebym przestała. Nabrał powietrza jak przed wskoczeniem do basenu.
-  Manu - rzekł. - Czy ty darzysz mnie uczuciem?
-  No tak, Dawidzie, lubię cię, dlaczego pytasz?
Zbliżył się do mnie, wyglądał coraz bardziej poważnie i uroczyście mimo przebrania.
-  To nie to. Pytam, czy mnie kochasz.
Nie chciałam ciągnąć tematu, ale on mówił dalej:
-  To, co chcę ci powiedzieć, jest superważne i od miesięcy czekam, żeby ci to powiedzieć. Kocham cię. Myślę o tobie przez cały dzień i co wieczór, cały czas siedzisz mi w głowie. Kocham cię. Czy ty kochasz mnie tak jak ja ciebie?
-  O czym ty mówisz, Dawidzie? Co ty opowiadasz?
Teraz jego oddech stał się trochę cięższy, bardziej przerywany, i odniosłam wrażenie, że przygotował całe przemówienie, zanim tutaj przyszedł do mnie na dół, przebrany za Tintina, i że recytował je śmiertelnie poważnym tonem. W jego kocich oczach widziałam niby płyn czy światełko wyglądające na płynne. Jego oczy były jak opętane, nieco mętne, wyrażały coś, czego nie zauważyłam w liceum czy w budzie, czy gdziekolwiek. To był inny Dawid, komiczny na początku, ale teraz nieco dziwaczny. Mówił dalej:
-  Manu, podjąłem dzisiaj kilka istotnych decyzji dotyczących nas obojga. Pierwsza, nie będę cię więcej nazywać Manu jak oni wszyscy, ale Manuella, to twoje prawdziwe imię, twoja prawdziwa tożsamość, rozumiesz? To nie jakiś skrót, jakieś przezwisko kolegów, jak w teku rozmowy w autobusie czy w kawiarni. Imię kobiety to poważna sprawa, ty jesteś Manuella! Moja druga decyzja jest taka, że nie mogę już dłużej kochać cię bez dowodów z twojej strony i musimy pójść razem do jakiegoś łóżka i uprawiać w nim miłość.
-  Co?
Przerwał i zbliżył się do mnie jeszcze bardziej, a ponieważ cofałam się, gdy on szedł naprzód, moje nogi oparły się o krytą
27
skórą ławę stojącą wzdłuż ściany. Usiadłam, co go chyba uspokoiło, bo usiadł obok mnie, chociaż bardzo blisko. Przez chwilę nic nie mówił, jak gdyby czekał na moją odpowiedź. Im dłużej milczał on, tym dłużej milczałam ja i upewniałam się w duchu, że jednak powinnam mu szczerze odpowiedzieć, nawet jeżeli nie chciałam go skrzywdzić. Lubię Dawida, tak jak wszystkich chłopaków, z którymi się spotykam, ale to kolega, i do tego nie taki prawdziwy - a poza tym tyle czasu go znam! Za długo. Pewnie poznałam go w przedszkolu, widywałam na milionach przyjęć urodzinowych, pewnie jeździliśmy razem na zielone szkoły i na śnieżne szkoły i pewnie się odnajdywaliśmy i gubiU, przechodząc z klasy do klasy, i oboje widzieliśmy siebie, jak wyrastamy, starzejemy się. Spędziliśmy ze sobą tyle chwil, ale nigdy sami, i pewnie raz go pocałowałam, tak, to prawda, ale nic takiego, na jakimś wieczorze, w usta, bo powiedział mi coś, co uznałam za bardzo wzruszające. W porządku, zgoda, wyrósł, ale nie mogę uważać go za kogoś w moim wieku, a jeszcze mniej za istotę seksualną. Nie wiem, skąd mu przyszło do głowy, żeby ze mną chodzić, jak to się wtedy mówiło - spać z kimś czy uprawiać miłość -jak on to wyraził. Dlaczego wybrał mnie? Wzięłam go za rękę, co pewnie było błędem, ale czułam, że należało to zrobić, by uświadomić mu prawdę.
-  Dawid - powiedziałam - zrozum mnie, lubię cię, ale nie kocham.
Uścisnął mi rękę mocno, gwałtownie.
-  To niemożliwe. Nie zdajesz sobie sprawy, że nie przestajesz uśmiechać się do mnie i patrzeć na mnie, właśnie na mnie, w klasie czy gdzie indziej. Jesteśmy podobni do siebie, jesteśmy stworzeni, by być razem.
Wyrwał rękę i chciał przyciągnąć mnie do siebie.
-  Nie możesz powiedzieć, że jest inaczej - rzekł. - Zauważyłem przecież, że nie wychodzisz z żadnym chłopakiem. To dlatego, że czekasz na mnie, Manu, czekałaś, żebym ci to wszystko wyznał.
Uśmiechnęłam się.
28
-  Wydawało mi się, że nigdy więcej nie będziesz mnie nazywał Manu.
-  Niemiła jesteś - skwitował.
Nagle wydał się zagubiony. Miałam wrażenie, że wyrecytował wszystkie te dobrze przygotowane zdania - może je napisał i nauczył się na pamięć, a teraz nie nasuwało mu się nic, co mógłby powiedzieć. Ale ja nie miałam ochoty być „niemiłą". Dla mnie to straszne, to ostatnia rzecz, o którą chciałabym być posądzona, przez cały czas robię wszystko, by uniknąć „bycia niemiłą" wobec przyjaciół, wobec kogokolwiek. Nie znoszę konfliktów. Kłótnie w domu to nie to samo. Uważam, że to absolutny porządek rzeczy i gdyby w domu nie było pyskówek, a raczej gdyby mój ojciec czy matka nie wydzierali się na mnie - a ja bym nie odpowiadała - świat nie byłby normalny. Ale z przyjaciółmi, a zwłaszcza z przyjaciółkami, cały czas lękamy się konfliktów. Znam te „niemiłe" dziewczyny. Staram się taka nie być. Odczekałam chwilę. Dawid powtórzył:
-  Naprawdę jesteś niemiła.
-  Ależ nie, Dawidzie, powiedziałam ci prawdę, to wszystko. Kiedy chłopcy nie mają nic więcej do powiedzenia, co
robią? Czasami odchodzą, czasami postanawiają bawić się w mężczyzn i robić różne rzeczy, działać, rzucać się. Powinnam była wstać i zostawić go tam, ale nie zdążyłam. Złapał mnie za oba ramiona i chciał przechylić na ławie i przykleić się do mnie, żeby mnie pocałować czy co innego. Wiercił się na poziomie brzucha, jakby chciał zacząć, nie wiem jakie ćwiczenie. Niewiele brakowało, a rąbnęłabym go pięścią. Szybko się oswobodziłam. Nie potrafił mnie przytrzymać. Przynajmniej moja waga przydaje się w takich przypadkach, jestem zbyt okrągła i za silna. O mały włos się nie pobiliśmy. Wstałam, zrobiłam krok do tyłu.
-  Jesteś naprawdę głupi - powiedziałam. - Teraz już dość. Przecież nie będziemy się bić.
Nadal siedział w tych swoich pumpach, żółtych skarpetach oraz brązowych sznurowanych butach, a nad czołem kosmyk
29
był cały rozwichrzony, i znów zachciało mi się śmiać. Powstrzymałam się jednak, bo Dawid był też nieco patetyczny. Zrobiło mi się go żal.
- No, Dawidzie - starałam się mówić łagodnie - muszę iść na górę, na kolację, matka na mnie czeka. Cześć!
Już chciałam go ucałować, jak to my wszyscy i wszystkie cały czas robimy - ileż to czasu spędzamy na cmokaniu, nie możemy się powstrzymać, prawy policzek, lewy policzek. Ludzie sądzą, że to nic nie znaczy, ale ja to lubię, poza tym wszyscy to robimy, to nasz gest. Powstrzymałam się jednak, przecież widziałam, że go zraniłam.
Wyglądał tak młodo, tak krucho, aż zapomniałam, że jest jakieś sześć miesięcy starszy ode mnie - po raz pierwszy w życiu doświadczyłam uczucia, że mogłabym być matką, jego matką. Po raz pierwszy odczułam to, co moja matka stara się przekazać, mówiąc o swoim stosunku do mnie: „Jesteś moją córeczką", i za każdym razem mam do niej pretensje, że nie chce mnie traktować jak osoby dorosłej. Ale ona bardzo dobrze potrafi wytłumaczyć, jakie to trudne. Przed Dawidem w stroju Tintina miałam to dziwne uczucie, że mogę być matką.
Otworzył drzwi i wyszedł na bulwar. Zdaje mi się, że był to kwiecień. Pyłek z kasztanowców unosił się na wysokości przechodniów. Przypomniał mi się śnieg i chciałam zaraz wyjść, by poczuć na twarzy ten „śnieg" z kasztanowców, ale musiałam zachować ostrożność: Dawid mógł czekać na ławce, trochę dalej na rogu chodnika, przed placem. Zorientowałam się się, że łatwo go zranić, ale przecież on też bardzo mnie zaszokował. To było okropne, że się na mnie położył, że próbował zapanować nade mną. To szczególnie odcisnęło się w mojej pamięci. Najlepszy dowód, że jeszcze dzisiaj o tym mówię. Może dlatego, że nie znoszę być bierną. Nie znoszę, gdy się mnie do czegoś zmusza. A przecież przeżyłam parę incydentów tego rodzaju z innymi chłopakami, niektórzy byli równie śmieszni, niektórzy nieco bardziej niebezpieczni - nie wiem, dlaczego właśnie jemu nie mogę wybaczyć. Wróciłam na górę do domu.
30
Chciałabym mieć słuch na tyle wrażliwy, by usłyszeć dźwięk pyłku kasztanowca, gdy spada na ziemię. Jeszcze bardziej wrażliwy, by usłyszeć śnieg spadający na to, co już jest śniegiem. Nikt nie może usłyszeć tego dźwięku, chociaż wiem, że istnieje, ale pod inną nazwą. Chciałabym móc określić to rzeczywiste zjawisko, które jest równie piękne i nieuchwytne jak biały zapach tuberoz, jak cisza, która przypomina muzykę.
5
Dawid ma czerwone włosy
Gdy zobaczyłam się z Dawidem na dragi dzień w szkole, powiedział:
-  Przysięgnij, że nikomu nie powiesz.
-  Spokojna głowa - odparłam - przysięgam.
Potem straciłam go z oczu, nie chodziliśmy na te same zajęcia, a tak naprawdę porozmawialiśmy ze sobą o wiele później, dopiero w przeddzień matury, pewnie pogadaliśmy z dziesięć minut, wychodząc z Uceum. Przez cały czas rozmowy miałam wyrzuty sumienia. Ale on wydawał się bardzo spokojny, na autentycznym luzie. Ufarbował sobie włosy na czerwono, palił coś ogromnego, uśmiechał się w próżnię, gapił się tylko w chodnik pod nogami. Ani razu nie podarował mi swojego płynnego kociego spojrzenia. Powiedział:
-  Kocham inną. Ona też mnie kocha.
Odjęło mi to część wyrzutów sumienia, chociaż nie całkiem, bo nie byłam pewna, czy mówi prawdę. Jego włosy bardzo urosły, miał loki na karku i przy uszach. Wcale nie przypominał już Tintina. Był chudy, prawie blady. Podobno zdał z oceną dobrą.
6
Dziewictwo, cnota, wola
Nie mieszczę się w statystykach. Jeszcze nie tak dawno je czytałam. To dane regularnie podawane w dziennikach i czasopismach - jakby to był temat number one, pasjonujący dorosłych, skoro to oni zamawiają sondaże i za nie płacą: w wieku siedemnastu lat Francuzki utraciły dziewictwo. Ponieważ siedemnastka stuknęła mi dobre jedenaście miesięcy temu, nie mieszczę się w statystykach.
Oczywiście, wolałabym, żeby to się stało teraz, ale też nie mam ochoty, by wyglądało to na akt załatwiony, bo tak trzeba. Większość moich koleżanek weszła już do statystyk, wydaje mi się, że wiem, z kim to zrobiły. Czy kochały tego chłopaka? Nie bardzo, a jednak coś się stało. Jeżeli nie odczuję żadnej ochoty na miłość, będzie to trudne. Nie znaczy to, że chcę pozostać poza statystykami. Odpowiadałoby mi, gdybym była jak wszystkie inne, ale chciałabym, żeby było dobrze, żebym z tego wyszła trochę inna, odmieniona. Wolałabym pokochać.
Jednocześnie ani mnie to martwi, ani zachwyca. Nie wstaję co rano, składając śluby wobec pustego nieba:
- Pozostanę dziewicą aż do ślubu.
Spotkałam pewną osobę któregoś niedzielnego wieczoru, w pociągu, kiedy wracałam z Rambouillet, gdzie odwiedziłam dziadka. Dziewczyna była raczej nieskrępowana, raczej bezpośrednia. Manifestowała postawę, że niby jest taka szczera i otwarta.
33
-  Czy mogę usiąść naprzeciwko pani? Czy mogę zadać pani pytanie?
Była w moim wieku, sądzę, albo prawie, i zaskoczył mnie już sam fakt, że mówiła mi pani. Miała ściągnięte włosy, spinkę, jasne oczy, golf pod tyrolską zieloną kurtką, takie brązowawe dżinsy, sznurowane timbersy, dziwna mieszanina, wygląd trochę byle jaki, pomieszanie stylów. Od razu spytała:
-  Czy jest pani dziewicą? Spojrzałam na nią zdumiona.
-  Odbiło ci? Nie twój interes!
Uśmiechnęła się, ukazując białe, równiutkie zęby, będące zapewne wynikiem trzech bolesnych lat zakładania aparatu, ale teraz te zęby były doskonałe, dobra robota. Uniosła jedną rękę.
-  Nie kłócimy się, ja pani nie napadam, nie zajmuję jej terytorium, tylko pytam. To zwyczajna wymiana zdań.
Zablokowało to mnie jeszcze bardziej. „Wymiana" to zwrot, którego nie cierpię. Zaczęłam go słyszeć jakiś rok czy dwa lata temu, przede wszystkim od niektórych nauczycieli, potem usłyszałam w telewizji, a jeszcze potem po trochu wszędzie. Dosyć szybko dostrzegłam różnicę między tymi, co mówią: „wymiana", a pozostałymi, którzy darują sobie niepotrzebny wstęp, ten sztuczny aspekt sympatii. Sądzę, że można odgadnąć lub zdefiniować częściowo, jacy są ludzie, poprzez słowa, których używają. W każdej sprawie staram się nie mieć żadnych uprzedzeń, być naprawdę, ale to naprawdę tolerancyjna, jestem nawet wielką zwolenniczką przypadkowych gadek z nieznajomymi. Nawet dość często narzekam, że nie można odezwać się do kogoś, nie będąc mu przedstawionym na ulicy, w autobusie czy w kawiarni, gdy naprzeciwko ma się twarz inną, interesującą, gdy ma się ochotę wyjść ze swojej samotności. Ale takie obwieszczenie, że to zwyczajna wymiana zdań, każe mi się mieć na baczności i odnoszę wrażenie, że ktoś chce mi narzucić jakiś styl, zintegrować z jakąś rodziną, która wydaje mi się dosyć wyraźna, ale zarazem dosyć niewyraźna, której nie udaje mi się zde-
34
fmiować, bo nie dysponuję dostatecznym słownictwem, do której jednak nie mam ochoty należeć.
Nie odpowiedziałam, ale nie zniechęciło to dziewczyny o białych zębach, równiutkich po aparacie. Zachowywała się tak, jakby każdy przejaw mojej wrogości był dodatkową zachętą do naszej „wymiany".
-  Czy wie pani o istnieniu DCW?
Nie odpowiedziałam. Potrząsała swoimi papierami, wyjaśniając mi:
-  DCW znaczy Dziewictwo, Cnota, Wola. Jest to stowarzyszenie. Pomysł polega na zebraniu wszystkich, którzy trwają w dziewictwie aż do ślubu. Czy chce pani przystąpić? Oto papiery.
Ta dziewczyna zaczynała mnie zadziwiać, nie mogłam się powstrzymać, by jej nie spytać:
-  Trzeba płacić składkę?
-  Nie, wcale nie. Nie ma pieniędzy, nie ma zobowiązań. To tylko stowarzyszenie, nic więcej, wielkie zebranie wszystkich tych dziewcząt i chłopców, którzy chcą zachować to, co w nich samych najświętsze, aż do ślubu. Składamy sobie przyrzeczenie podczas wielkiego dorocznego zgromadzenia. Co dzień zdobywamy nowych członków.
Mówiła z przekonaniem, nie jako działaczka, głosem niewymuszonym, choć stanowczym, nie przestając się uśmiechać.
-  Ruch powstał dziesięć lat temu w Stanach Zjednoczonych i ma dzisiaj zwolenników w Korei Północnej, w Japonii oraz w przeszło osiemdziesięciu krajach świata.
Podsuwała mi papiery. Wszystko odepchnęłam ręką. Kładła je na moich kolanach. Odpychałam je na jej kolana. Znów zaczynała. Co za nachalna dziewczyna! Zadałam jej pytanie, które zabija:
-  A jak sprawdzacie, że wasi członkowie pozostają w dziewiczym stanie? Są egzaminy? Badają ich lekarze?
Przybrała obrażoną minę.
-  Przecież wszystko opiera się na zaufaniu! Nikt nie kłamie. Jest jeszcze litera P, jak Prawda.
35
Wydawało mi się, że wszędzie wciska duże litery. Miałam już tego powyżej nike'ów. Podjęła trzecią próbę przerzucenia swoich papierzysk na moje kolana, a ja znów je odepchnęłam; te manewry stawały się groteskowe. Powiedziałam sobie: tylko się nie denerwuj.
-  Słuchaj no - powiedziałam jej - mówię ci na ty, nie dlatego, że cię lubię, tylko że na ogół wszyscy w moim wieku mówią sobie na ty. Powiedziałaś mi, że mi się nie narzucasz. Dobra. Cnota, cnota, zgoda, mogę chcieć, z tym że pierwszą cnotą jest szacunek dla innych, ich milczenia i ich przestrzeni, tego was tam nie nauczono, w DCW?
Przybrała znów tę obrażoną minę, ale próbowała się uśmiechać.
-  W takim razie jest pani przeciwna wymianie? To nie jest zachowanie zbyt nowoczesne.
Pociąg pędził między domkami i magazynami. Był wieczór. Tak bardzo lubię pociąg, odrywa od rzeczywistości. Przy prędkości i powolnym opadaniu słońca, z przymkniętymi do połowy oczami mogłam osiągnąć to, że budynki i przestrzenie między nimi, płaszczyzny pionowe, bryły poziome, dachy, słupy, drzewa, wszystko, co służyło dekoracji dla przejeżdżającego pociągu, że to wszystko mieszało się, tworząc nieprzerwane płótno barw, kresek i plam, abstrakcyjnych form. Kiedy znajduję się w pociągu, jest to jedno z moich ulubionych zajęć: efemeryczne produkowanie obrazu, który umyka, w miarę jak powstaje. To przyjemne. Czasami usypiające.
-  Postaram ci się wytłumaczyć - oświadczyłam pannie DCW. - Nie mam nic przeciwko rozmawianiu z nieznajomymi, nawet to uwielbiam! Ale jeżeli nie mam ochoty, to nie mam ochoty. W chwili gdy usiadłaś naprzeciwko mnie z papierami, myślałam o moim dziadku, którego właśnie opuściłam i który jest bardzo chory, widzisz, tak chory, że raczej paru lat nie pożyje. Nie miałam więc nawet najmniejszej ochoty, żeby mnie ktoś namawiał do sekty. Widzisz, to nie był najlepszy moment.
36
Wycofała papiery, przycisnęła je do austriackiej kurtki, na wysokości piersi.
-  Zabraniam pani wymawiania tego słowa, nie jesteśmy sektą.
-  Przepraszam cię - powiedziałam. - Ja w każdym razie usiądę gdzie indziej i bardzo cię proszę, byś nie próbowała iść za mną.
Wydała nieco ostry śmiech, zdławiony w tej samej chwili, w której miał się rozwinąć.
-  Och, to mi się na pewno nie przytrafi.
Musiałam przeskoczyć przez jej nogi, które wyciągnęła w przestrzeni między ławkami, jakby chciała przeszkodzić mi przejść. Jakby zależało jej na fizycznej konfrontacji. Usiadłam na drugim końcu wagonu, a gdy pociąg dojechał do dworca Montparnasse, wysiadłam ostatnia. Przez okno widziałam ją na peronie, wyobraźcie sobie, że już pokazywała swoje druki jakiemuś facetowi, który spojrzał na nią z miną mniej więcej tak samo zdumioną jak moja, gdy spytała mnie, czy jestem dziewicą. Sądziłam, że zaśmieje się jej w twarz, ale zaczął jej słuchać i odeszli razem w kierunku ruchomych schodów. Dyskutowali ostro, wielkie argumenty, gestykulacja.
Wtedy byłam z siebie bardzo zadowolona, pewna, że zareagowałam właściwie. Później zastanowiłam się, powiedziałam sobie, że może to ten chłopak na peronie miał rację. Tracę czas, narzekając, że nie dość ze sobą rozmawiamy w życiu, że wszyscy jesteśmy jak głuchoniemi zajmujący osobne miejsca w pojazdach pędzących trzysta kilometrów na godzinę nie wiadomo do czego, a gdy ktoś się do mnie odzywa, to pod pretekstem, że jest ubrany byle jak i rzuca trochę niemodnymi teoriami, odmawiam rozmowy. A gdzie jest twoja ciekawość? „Wymiana" może by ci pozwoliła dowiedzieć się, co popycha ludzi do przestrzegania DCW w przeszło osiemdziesięciu krajach świata;
37
nie byłabyś przekonana, ale zapytałabyś dziewczyny, jak ona widzi chłopaków i pocałunki, i flirt, z kim o tym rozmawia i jak sama trafiła do tego rachu. Gdzie jest twoja ciekawość innych, czy jest to tylko ciekawość zwrócona na tych, którzy są do ciebie podobni? Musisz wiedzieć, czego chcesz, Manu.
7 Czarny to kolor dnia

Nie mieszczę się w statystykach. Nie mieszczę się też w kolorach.
Włóczymy się po butiku w bardzo modnym stylu, bardzo na fali. Sprzedaje się tu przedmioty luksusowe, ubrania, dodatki, bransolety, wieczne pióra o kształtach, jakich nie znajdzie się nigdzie indziej. Książki i płyty CD nie są podobne do żadnej książki ani żadnej płyty CD. Są to czasami mętne zdjęcia. Wszystko jest alternatywne, nie ma nic codziennego czy banalnego. Podobno jest to miejsce najbardziej in w całym Paryżu. Przyglądam się ludziom, dziewczynom, parom mężczyzn ze sobą i parom kobiet ze sobą, wchodzą i schodzą schodami przy muzyce bardzo New Age albo też bardzo alternatywnej, w stylu, co to ta sama nuta ciągnie się przez godzinę, na podobieństwo japońskiego fletu. Uderza mnie coś, czego nie mogę uchwycić, coś, co mnie nagle oddziela od całego tego tłumu. Wreszcie rozumiem:
-  Na czarno, wszyscy są na czarno.
Kurtki, bluzy, spodnie, puchówki, spódnice, skarpety, czapki, koszule, podkoszulki, trampki czy botki, sandały czy klapki, wszystko jest czarne. Wszyscy noszą się na czarno. Mówię do matki:
-  Albo ty jesteś za stara, albo ja jestem za młoda, ale ani ty, ani ja nie jesteśmy tutaj w odpowiednim kolorze.
Wychodzimy. Na zewnątrz, na ulicy, mam wrażenie, że
39
wszystko jest w czerni, że wszyscy ubierają się na czarno. Co to znaczy? Po czym ci ludzie noszą żałobę? Po kim? Idą na pogrzeb czego? Czy to ceremonia, czy manifa, czy to film? Tak, w porządku, OK, wiem, taka jest moda, wyszczupla sylwetkę. Dały temu początek gwiazdy rocka, a teraz wszyscy je naśladują, bo wszyscy naśladują wszystkich, nawet jeśli nikt nikogo nie rozumie, dobra, mogę się z tym zgodzić. W budzie jest to samo: od kiedy zafrapowała mnie historia z kolorem w butiku, czasami rano widzę tę samą dominantę, ten sam mundurek.
I mam ochotę zastopować ich w tej powolnej i całej czarnej procesji ku życiu i ku śmierci i powiedzieć im: „Ej! Wy, faceci, dziewczyny, z czym się tutaj afiszujecie, co?". A właściwie zapytam wprost: „Czego wy się boicie? Bo skoro tak się upodabniacie wszyscy jedni do drugich, to czegoś się boicie. Czy dla was kolor dnia to jest właśnie to? To kolor nocy?"
8 Zycie to nie komedia muzyczna
s
Śnię tylko o wodzie.
Wszystkie moje sny dzieją się na jeziorach, na morzu, na rzekach. Jestem w wodzie, choć nie pływam, lecę. Przemieszczam się bardzo szybko, nie pod wodą, lecz tuż nad nią, tuż nad taflą. Pędzę, docieram daleko i nie sięgam żadnego horyzontu. Odsuwa się, w miarę jak podążam naprzód.
Nie jest to niepokojące, bo nie dzieje się nic nieprzyjemnego ani mętnego na końcu snu. W danej chwili urywa się zwyczajnie i otwieram oczy, potem znów zasypiam i staram się najusilniej powrócić do latania nad samą taflą wody, by odnaleźć pierwszy sen. Bardzo lubię odnajdywać przerwany sen, jest to dosyć trudne, ale można tego dokonać, a kiedy się uda, jest to sen czysty. Mam wrażenie, że coś wygrałam.
Często, między trzynastym a piętnastym rokiem życia, jak mi się wydaje, sen o wodzie źle się kończył, mur, metal, coś brutalnego, i cierpiałam, nie mogłam tego znieść, bałam się wtedy i budziłam z krzykiem. Teraz jest to o wiele bardziej płynne, a rzeka, jezioro czy morze nie prowokują mnie do krzyku. Może dlatego krzyczałam w wieku od trzynastu do piętnastu lat, że byłam na początku mojego dorastania i miesiączki. Ale może był i inny powód. Dzisiaj wszystko jest elas-tyczniejsze, czuję się dobrze, mój jedyny problem to robić co
41
tylko się da, by pozostać w wodzie, dalej mknąć z prądem, nie wyjść ze snu. Kiedy wychodzę ze snu gładko, czuję, że będzie mi dobrze przez cały ranek, że będę w czystym humorze. Moje noce określają część moich dni.
Matka zwróciła mi uwagę, że używam słowa „czysty" coraz częściej. Czysty film, czysty piosenkarz, czysta ocena w klasie, czysty wieczór, czysty talerz spaghetti, czysta płyta CD, Święty Mikołaj jest łajdakiem, James Bond, Mary Poppins, to czysty spektakl.
-  A co wolisz, żebym mówiła: czysty czy „kurde"? Poprzedniego wieczoru powiedziała mi, że wciąż mówię
„kurde", że używam tego słowa jak przecinka, żeby wypunktować wszystkie zdania. Moja odpowiedź wywołała jej reakcję, ale ona jest bardzo inteligentna i zawsze potrafi wykasować agresję z mojego głosu, żeby wszystko przerobić na miłość.
-  Przepraszam cię, kochanie, wszyscy mamy jakieś tiki językowe. Zapomnij, co powiedziałam, to nie była krytyka.
-  To nie była krytyka - zauważyłam - ale nie możesz sobie odmówić zwrócenia mi uwagi.
-  Masz rację, kochanie - odparła - ale to dlatego, że cię kocham.
Ucałowała mnie. Przez trzy lata ona i ja praktycznie się nie całowałyśmy, a ja całowałam tylko ojca. Teraz jest raczej na odwrót. W porządku, stałyśmy się z mamą wspólniczkami, jest to zadziwiające, gdy pomyślę o tych wszystkich kryzysach w przeszłości; zmieniło się w ciągu jednej zimy, to dosyć krótki czas. Pewnego dnia, nie wiem dlaczego, znów jej zaufałam, a ona otworzyła mnie na cały jej świat. Możemy się dotykać, możemy rozmawiać, kupować razem rzeczy, rozmawiać o przyjaciołach i problemach, nie czuję już irytacji, będąc przy niej, ani niczego negatywnego; umie spowodować, bym mówiła, a mnie udaje się jej odpowiedzieć. Nie czuję już do niej wrogości i uważam, że to wielkie zwycięstwo zarówno moje, jak i jej. Łzy rodzące się w jej oczach, gdy sprawiam
42
jej ból, nie są odtąd liczniejsze od tych, które podchodzą do moich, gdy ona mnie rani.
-  Ja też ciekoam - powiedziałam.
Tej rzeczy mnie też rodzice nauczyli: możliwości mówienia „koamcie", kilka razy dziennie. Desakralizacja tego słowa. Teraz to jest jak tik - kiedy kończymy rozmawiać przez telefon, mówimy sobie „koamcie". Co nie przeszkadza, że są też łzy, ale łzy w rodzinie nie mają nic wspólnego ze łzami poza nią, to nie ten sam smak, nie ta siła. Po jakimś czasie, po trzaskaniu drzwiami, milczeniu, ktoś puka do moich drzwi, potem w końcu otwieram, są wyjaśnienia, później przeprosiny i wreszcie pocałunki. Pozostaje pewność, że się na koniec pogodzimy i będziemy się kochać, i w takiej chwili łzy odgrywają swoją rolę i poprawiają samopoczucie. Długo nie chciałam uznawać takich rzeczy, ale teraz nie tylko uznaję, ale i przyjmuję, przynosi mi to ulgę i podtrzymuje na duchu. Nie uzewnętrzniam miłości, ale w sobie mam jej dużo. Jami, Dolce, Daf i Buszka, wszystkie mi mówią:
-  Nie znasz swojego szczęścia.
One uważają, że absolutnie nie udaje im się porozumieć z matką. Są jeszcze mniej rozmowne o ojcach. Jeżeli to przynajmniej jest ich ojciec czy matka, bo wszystkie mają macochy, ojczymów, siostry przyrodnie i przyrodnich braci, nazywa się to rodzinami nuklearnymi albo atomizowanymi; nie wiem, ale one pewnie mają rację, mam szczęście. Przynajmniej wiem, że ta miłość istnieje, z tym że miłość w rodzinie to nie mi-łość-miłość. Nikogo w twoim życiu! Żadnego faceta, nic, żadnego interesującego gościa, oni są wszyscy... niemożliwi. Albo zupełnie durni, albo bardzo niezrozumiali. Tajemniczy i nieprzeniknieni. Rozmawiamy sobie, całujemy się w policzki, dyskutujemy, chodzimy, tańczymy, ale między nimi a mną jest wielka ściana przeźroczystej gumy, jak plastik. Albo też zostają kumplami, zaczynają się do nas upodabniać, do nas dziewczyn, mają te same reakcje co my i czasami odnoszę
43
wrażenie, że to dziewczyny - albo że to my jesteśmy chłopakami - ale miłość-przyjaźń to nie miłość-miłość.
W gruncie rzeczy może to wcale nie istnieje. Może są ludzie, którzy nigdy nie spotykają miłości. Żadne prawo nie stanowi, że to się musi przytrafić wszystkim. Być może powinnam przyzwyczaić się do tej myśli.
- Kiedy ci się przytrafi, nie będziesz tego wiedziała od razu. Ale coś się zmieni i to przyjdzie samo, uwierz mi -mówi moja matka. Wiem, że to nadejdzie.
Nie mówię nic. Ona właśnie zwraca sprzedawczyni biały satynowy biustonosz, na parterze Bon Marche. To już dwunasty, który przymierzam, sprzedawczyni wygląda na integralnie zdesperowaną, bo nigdy nie mogę się zdecydować, co wybrać, a moja matka zachowuje dystans. Jestem jej wdzięczna, ale nie będę dziękować. Przecież nie powiem jej: „Jesteś jedyną ludzką istotą, która cierpliwie spędza trzy godziny na wybieraniu trzech biustonoszy", bo nie mogę tak całkowicie przyznać się do mojej podległości.
Nie wiem, czego chcę. Nic mi nie pasuje. A kiedy ona mi mówi: „Tak, tak, ten ładnie na tobie leży", zawsze podejrzewam, że mówi to, by wreszcie z tym skończyć, co wzmaga moje wahania. Na sam koniec końca, gdy wreszcie znajduję właściwy krój, właściwy materiał, właściwy kolor, właściwe wrażenie, właściwe ramiączka tego z moich biustonoszy, który dołączy do tysiąca trzystu pięćdziesięciu pozostałych, kumulowanych w moich szufladach, muszę umieć sobie wyznać, że ten wybór zawdzięczam nie tylko aprobującemu spojrzeniu matki. Przecież to ja w końcu zdecydowałam, co nie?
Ciężko jest decydować. Ciało jest takie ciężkie.
Bardzo uspokaja kupowanie biustonoszy w sobotnie popołudnie, gdy żaden niepokój nie czai się w nadchodzących godzinach, w jutrze. Chwila, gdy sobie uświadamiam, że gramy komedię, że to wszystko jest częścią rytuału, sekwencją filmo-
44
wą, wszystkie odgrywamy jakieś role - sprzedawczyni, moja matka i ja - ta chwila za każdym razem sprawia, że jestem radosna. W tej właśnie chwili działka śmiechu, którą w sobie noszę, zwycięża wszystko inne i gdybym mogła wyśpiewać moje wahania, moje afirmacje jak w komedii muzycznej, byłoby to czyste szczęście. Śpiewać, wychodząc z przymierzal-ni, jak w Parasolkach z Cherbourga:
JA
90 nie leży najlepiej.
MATKA
Ależ tak, kochanie, leży doskonale.
JA A pani, jak pani uważa?
SPRZEDAWCZYNI
Zapewniam, że jest pani bardzo piękna.
Chciałabym żyć w komedii muzycznej.
Wiem, że takie zdanie kwalifikuje się do dziecinnego języka. To nie jest refleksja osoby dorosłej. Gdybym ją wypowiedziała na głos, przed starymi, w takich okolicznościach, gdy są nie tylko oni, ale też jedna czy dwie osoby młode, i kiedy starzy oczekują od młodych, że wypowiedzą coś bardziej oryginalnego od tych ich próżniowo opakowanych formułek - no to uznaliby, że zdanie jest „słodkie", i zakwalifikowaliby mnie do kategorii młodzieży opóźnionej w rozwoju. Ale ja, po pierwsze, muszę się usprawiedliwić, uważam, że to oświadczenie nie jest infantylne. Znaczy ono po prostu, że chciałabym mniej mętności na co dzień. A po drugie, uważam, że można być dzidzią i niedzidzią jednocześnie. Zgadzam się pracować cały rok, żeby zrozumieć, co jest niezrozumiałe. Bo to znaczy, że istnieję, że jestem sobą i że pewnego dnia mnie nie było
45
i że pewnego dnia mnie nie będzie; nie żałuję, że potrzebowałam aż tyle czasu, aby do tego dojść, tylko niech mi nikt nie zabrania nadal mówić, że chciałabym żyć w komedii muzycznej.
Zresztą, jak się nad tym dobrze zastanowić, nie widzę tu żadnej sprzeczności.
9 Nie trzeba było tyle oglądać telewizji
Tak więc tego ranka, pod znakiem ważki i bukietu tuberoz, Daf, najbardziej dowcipna ze wszystkich moich przyjaciółek, zadzwoniła pierwsza.
Wyśpiewała mi na melodię Marsylianki:
Naprzód, dzieciaki z liceów, Najgorszy z dni nadszedł już.
Daf to dziewczyna niezmiernie zabawna. Nie jest piękna, ale ma piękną duszę. Jej głos jest ochrypły i szorstki, a pali tyle, że nabrał on barwy głosu piosenkarza starego rocka, w stylu sprzed rodziców, a nawet dziadków i pradziadków, w stylu r' n' b', czy nawet ostatecznie Raya Charlesa albo Joego Cockera. Jest mała, a raczej maleńka, lecz bardzo umięśniona, krępa, ma szare oczy, krótkie włosy, ubiera się najczęściej w khaki - to właśnie ona wylansowała modę na spodnie robocze, z kieszeniami wzdłuż ud i kostek. Kazała nam podpisywać petycję, żeby Ratować Orki, zawlokła na jedną czy dwie manifestacje, tłumacząc nam, dlaczego należało na nie pójść, co da tyle, że nie umrę całkiem głupia, bo jestem raczej bardzo opóźniona w rozwoju socjopolitycznym, a w rzeczywistości raczej bierna, nie wiem, czego chcę. Ona pracuje na pół etatu w gazecie, której nie kupuje się w kioskach i która jest przeznaczona dla młodzieży od czternastu lat do siedemnastu,
47
odpowiada na listy czytelników. Jest przedstawicielem klasy i za każdym razem na nowo ją wybierają, bo wiadomo, że będzie nas bronić do upadłego.
Daf jest dzieckiem adoptowanym. Twierdzi, że dowiedziała się o tym dostatecznie wcześnie, aby nie cierpieć więcej, niż należy. Ale czasem dodaje:
-  Moje prawdziwe nazwisko brzmi Rozpacz. Nazywam się Dafne Rozpacz.
Miała już kilka przygód, chodziła z kilkoma chłopakami, nazywa ich swoimi eks, nadal ich widuje, a oni nadal roją się wokół niej. To proste - kiedy przyjdziecie do budy przed otwarciem drzwi i zobaczycie grupę, bardzo zwarte koło, ścisłe, prawie wyłącznie złożone z chłopaków, i kiedy widzicie, jak tą grupą wstrząsają kolejne fale śmiechu, możecie być pewni, że w środku jest Daf i że właśnie mesmeryzuje. Nie można jej dojrzeć, bo taka jest mała, maleńka, a oni są wszyscy tacy wysocy, tacy wielcy, ma się wrażenie, że się nad nią pochylają, ale doskonale można ją sobie wyobrazić twardo stojącą wśród tych wszystkich boysów, palącą szluga za szlu-giem jak zwykle i rzucającą różnymi kawałami, które ich zachwycają i zdumiewają. Wyrzuca z siebie teksty z ożywieniem, tym swoim głosem tak zharatanym, że aż fascynującym, który mnie jednak przeraża, bo ją kocham, i zastanawiam się, czy w jej głosie nie dzieje się coś innego. Czy to tylko nadużywanie tytoniu, a może nie tylko papierosy, czy to czasem nie to, co ona nazywa swoją rozpaczą. Daf skupia uwagę każdego, kogo tylko zechce, wyłącznie dzięki inteligencji i zdolności mówienia w inny sposób o ludziach i sprawach, tak jak żaden czy żadna z nas nie potrafi tego zrobić. Kiedy przekonuję ją, że podziwiam jej mowę, talent, odpowiada, że to jej absolutnie nie satysfakcjonuje. Jestem słodka, ona mnie kocha, ale jeśli chcę znać prawdę, to nie jest takie ważne.
-  Czemu służy mesmeryzowanie ludzi? - mówi. - Przecież to akurat nie zmieni mojego życia.
Co nie przeszkadza, że mesmeryzuje na zabój, uwielbia ten czasownik; musiałam zajrzeć do słownika, żeby zrozumieć,
48
o czym mówi. Zasypiam co wieczór, wertując słownik - tego przynajmniej nauczył mnie ojciec. Tak więc zanim dziś rano odwiesiła słuchawkę, powiedziała mi:
-  Nie chmurz się, Manu. Jeżeli cię odrzucą, a mnie przyjmą, to powtórzę rok tylko po to, żeby być z tobą. To nie jest zabronione, co nie?
Uznałam, że to piękne słowa, i podziękowałam jej. Umówiłyśmy się na miejscu, by sprawdzić wyniki, bo kilkoro z nas zdawało maturę w tej samej budzie. Ale najbardziej utkwiło mi w pamięci jej powiedzenie: „Jeżeli cię odrzucą". Wmówiłam sobie, że wszyscy już wiedzą, iż oblałam. Daf nawet nie pomyślała, że mogłabym zdać. Mój tata strasznie to przeżywał, ale przywdział maskę spokoju. Znam go jednak dostatecznie dobrze, by wiedzieć, że ukrywał przeczucie mojej porażki za szerokim uśmiechem wielkiego misiaka:
-  Nie przejmuj się, Man, nie przejmuj - powtarzał. Ponieważ czuł, że mnie to wcale nie odblokowało, zapewnił,
iż odwoła wszystkie swoje spotkania i osobiście odwiezie mnie, by sprawdzić wyniki.
-  Jesteś kochany - odpowiedziałam - ale w takim razie zawrzemy umowę. Po pierwsze, zostajesz w samochodzie na ulicy i nie odprowadzasz mnie do środka, żeby zobaczyć wyniki. Po drugie, jeżeli oblałam, zostawisz mnie z przyjaciółmi. Po trzecie, jeżeli cudem boskim nie oblałam, zostawisz mnie z przyjaciółmi.
-  Świetnie - odparł ojciec - superświetnie, Man. Można powiedzieć, że dajesz mi prawdziwy margines działania.
Wziął mnie w ramiona i rzekł z uśmiechem:
-  OK. Umowa stoi.
Przez chwilę przytulałam się do niego. Starałam się odnaleźć jego ciepło z czasów, gdy byłam młodsza, jego czułość z tamtego okresu. Pachnie lasem, mchem, solą morską, na wysokości piersi jest też zapach talku. Mój ojciec jest ogromny, ma chyba z metr dziewięćdziesiąt wzrostu i waży z dziewięćdziesiąt kilo, jest łysy i opalony przez cały rok, spędza czas na podróżach, budując domy czy hotele w Tajlandii,
49
na Korsyce, w Zurychu, Hamburgu, w Stanach. Na imię ma Charles, ale zawsze wołaliśmy na niego Charlie. Jego wspólnik, który akurat jest jego najlepszym przyjacielem, też ma na imię Charles, a mówi się na niego Chuck. Są nierozłączni: Chuck i Charlie, Charlie i Chuck. Razem wykonują ćwiczenia gimnastyczne, wyglądają jak dwaj durnie, gdy porównują objętość swoich mięśni grzbietowych czy bicepsów, gdy przechwalają się jeden przez drugiego, ile to ton żelastwa przerzucili rano na siłowni. Wyglądają jak dwa czuby, są śmieszni, ale i uroczy. W domu przy kolacji jest zawsze krzesło dla Chucka, kiedy mój ojciec jest w Paryżu, a nawet gdy go nie ma. Chuck przychodzi do nas, jakby to był jego dom. Rozwodził się ze cztery czy pięć razy, ma kilkoro dzieci, nikt się w tym nie może połapać, ale zawsze przychodzi sam. On też jest misiakiem. Jest nabity, ale nie gruby. Tak jak mój ojciec, woła na mnie „Man", gdy dla wszystkich innych jestem „Manu". Chuck i Charlie sądzą widocznie, że „Man" jest bardziej kumplowskie, więcej w tym z kultury rocka, to ich odmładza, a ja to od nich przyjmuję, choć odrzuciłabym od innych.
Bardzo niewiele brakowało, a wcale byśmy się z ojcem nie dogadali w tym roku. Tak mnie psychicznie dołował, mówiąc o braku wysiłków, koncentracji, dyscypliny, spóźnieniach, o godzinach spędzonych przy telefonie, stopniach poniżej średniej. Spędzał czas na ocenianiu mnie, a ja tylko chciałam, żeby mnie zrozumiał. Miałam tego dość, za dużo płakałam, wszystko pozatrzaskiwałam wokół siebie, odsunęłam się od niego, może właśnie wtedy powróciło zaufanie do matki.
Pomyślałam nawet, że ojciec już mnie nie kocha, a w każdym razie nie tak jak dawniej. Zawsze dzielę moje życie i uczucia na „tak jak przedtem" i na „nie tak jak przedtem". Po zimie było spokojnie. Pewnego dnia powiedział mi po ogromnej awanturze:
- To twoje życie, a nie moje.
Myślałam, że chce powiedzieć: „Opuszczam cię".
50
Poprawił się:
- To znaczy^ Man, że uważam, iż jesteś już dostatecznie duża, by wiedzieć, czy wystarczająco pracowałaś, czy nie. Jeśli weźmiesz się w garść, nie będę wywierał presji. Jesteś dużą dziewczynką.
Ale między nami powstała rysa i dopiero tego ranka, przed wynikami, poczułam, że wszystko może powrócić - czułość, pobłażliwość, ciężar gatunkowy, a nie ociężałość - i pomyślałam, że jeżeli warunkiem odzyskania jego zaufania byłoby oblanie, to może by warto oblać. Gdyby niepowodzenie miało przywrócić mi tę samą miłość, co była kiedyś, to nie będzie to niepowodzenie, nie do końca.
W miarę jak samochód wjeżdżał do Paryża, w stronę prawego brzegu (Denfert, Raspail, mijamy mosty itd.), w miarę jak penetrowaliśmy ponure dzielnice, zbliżając się do liceum (zdawałam maturę w budzie, która znajdowała się w szarej części siedemnastej dzielnicy), zamykałam się w milczeniu. Na początku ojciec trochę mówił. Zdobywał się na wysiłek, ale gdy odpowiadałam ogólnikowym bełkotem, zamilkł. Nawet zamknęłam oczy. Robiłam podsumowanie.
Mówiłam sobie, że gdybym miała dokonać szczerej i uczciwej analizy, to moim głównym problemem było to, że za dużo przeglądałam pilotem kanały w telewizji.
Gdybym miała powtórnie przeżyć ten cały rok aż do Strasznego Dnia, nie przeglądałabym tyle.
Nie oglądałabym Malibu, rycząc ze śmiechu, twierdząc, że to debilne i że to oglądanie drugiego stopnia. Nie bawiłabym się pilotem, połykając tony słodyczy, góry czipsów, ssąc twiz-zlersy (zamawiałam je u rodziców za każdym razem, gdy któreś z nich wybierało się do Stanów), obżerając się doritos, wspaniale mdlącymi, cierpkimi, dodając niezłą dawkę oreos, dobrze kremowych, bardzo ulepnych. Nie przerzucałabym się z Przyjaciół na Beverly czy na Melrose, z telefonem u boku,
57
żeby komentować bezpośrednio z Daf, Dolce czy Buszką debilną debilność sytuacji miłosnych i wiecznych tragedii, no i stroje, fryzury, cycki dziewczyn i tyłki chłopaków, a także spekulować, co się stanie, jeżeli Allyson rzuci Billy'ego, czy Tom przyznał się matce do homoseksualizmu, czy Kelly pożąda jeszcze Brandona, czy Chandler kocha skrycie Monikę. Nie przeglądałabym programów rozrywkowych dla starych ani też kiczowatych spektakli w sobotnie wieczory, podając jako pretekst, że pozwalają mi zrozumieć, co starzy lubili, będąc w naszym wieku, pozwalając się przyciągać całej tej epoce z Dalidą, Claude'em Francois itd., gdy narastała we mnie myśl, że ich epoka była zabawniejsza od tej, w której my żyjemy. Nie byłabym zaskoczona, że podoba mi się -w drugim stopniu, oczywiście, zawsze w drugim stopniu, wspaniała wymówka ten drugi stopień - wszystko to, co my powinniśmy odrzucać jako przebrzmiałe, burżujskie, paseis-tyczne, żadne, głupie. Nie zwariowałabym na punkcie Daria Morena ani nie została ekspertem od Joego Dassina, fanką Surfów.
Zdawałam sobie sprawę, że przeglądanie programów telewizji było tylko zgubną ucieczką przed rzeczywistością, przed terminem, który wisiał nade mną na koniec czerwca, ucieczką przed odpowiedzialnością; było dodatkowym sposobem, by uczepić się resztek mojej nastoletności. Wiedziałam to aż nadto dobrze, mimo wszystko nauczyłam się troszeczkę myśleć, nie oszukiwałam się, wcale się nie oszukiwałam. Wiedziałam to, trzymając w dłoni czarny aparacik, buszując po kanałach, szukając, czym zapełnić czas i przestrzeń, ale jednocześnie nie mogłam się od tego powstrzymać. Stałam się całkiem niezła w analizowaniu destrukcji moich neuronów i mojej energii poprzez skakanie po kanałach; zapewne udałoby mi się napisać bardzo dobry esej, raczej inteligentny, gdyby mi zaproponowano jako temat wolny: „Niszcząca siła obrazu, jego konsumpcji i konsekwencji". Czasami naprawdę chciałabym, aby ktoś na zajęciach z filozofii zaproponował nam do debaty:  „Dlaczego stajemy
52
się debilami i zgadzamy się na to, aby się nimi stawać, wiedząc, że nam to szkodzi?". Przynajmniej gdyby taka debata się odbyła, mogłabym policzyć, ile dziewcząt czy chłopców jest tym równie dotkniętych co ja i czy są od tego równie chorzy jak ja, czy tak samo siebie nienawidzą jak ja samej siebie podczas seansów przeglądania kanałów. Wymyślałam sobie różne wymówki, preteksty, budowałam swój rozkład czasu, szacowałam godziny, które mi pozostały do skończenia jakiejś pracy domowej czy do przygotowania się do klasówki i jak to wstanę o wiele wcześniej następnego ranka i uda mi się, ale nienawidziłam siebie za to, że miałam gdzieś w głębi jakiś początek moralności. Zasada moralna we mnie - jak mówił Kant. No to zasada powracała między jednym a drugim napadem szalonego przeglądania kanałów i właśnie dlatego siebie nienawidziłam.
Gdybym miała jeszcze raz przeżyć ten rok - mówiłam sobie, jadąc z zamkniętymi oczami samochodem wiozącym mnie ku mojej katastrofie - nie przeglądałabym tylu kanałów. Lepiej przeczytałabym to wszystko, co miałam do przeczytania: Kanta, Spinozę, Platona, Marka Aureliusza, Freuda, Kartezjusza, Sartre'a itd. Więcej bym my-śla-ła. Poszłabym zobaczyć jakąś tam wystawę do jakiegoś tam muzeum. Wzbogaciłabym słownictwo. Byłabym kul-tu-ral-na.
Otworzyłam oczy. Dojechaliśmy. Przed zamkniętą bramą liceum było już bardzo dużo ludzi. Przypomniałam sobie zdanie Simone Weil, które mnie zaintrygowało, gdy w ostatnich tygodniach frenetycznie zakuwałam jak wariatka, przepisywałam i przepisywałam cytaty, by nauczyć się ich na pamięć: „Wola może panować zaledwie nad kilkoma ruchami kilku mięśni". Powiedziałam sobie, że gdyby moja wola mogła zapanować nad stawem górnej części mojego prawego palca wskazującego, Palca od Pilota, nie byłabym, w tej chwili mojego życia, o godzinie ósmej czterdzieści pięć lipcowego poranka, na skraju absolutnej nicości.
53
- Mimo wszystko przyjdziesz powiedzieć mi o wyniku -rzekł ojciec, gdy wysiadałam.
Poszłam w kierunku ogrodzenia liceum, niczym zombi, co człapie w zielonawych i mglistych mokradłach, przy dźwiękach bębnów wudu, i zdąża na spotkanie z horrorem, czyli z własnym wizerunkiem.
10 Wolną być
Jest mi zimno mimo upału. Kilkorgu rodzicom zabrakło dyskrecji mojego ojca i bezpardonowo czekają pod drzwiami w towarzystwie swoich synów czy córek, co ja uważam za raczej żenujące dla tych córek czy synów, ale im to najwyraźniej nie przeszkadza. Spokojnie paplają. Oczywiste jest, że to ludzie pewni swego i już wiedzą, że zdali. Daf podchodzi do mnie, całuje i mówi:
-  No panic, kurczaczku. Zen. Gramy w zen. Wszystkie zdamy, zobaczysz.
-  Przestań - mówię. - Zmień temat.
Na tę okoliczność Daf przywdziała coś w rodzaju obszernej białej bluzy, jakie nosi się na zajęciach z malarstwa, bez kołnierza, ze zbyt szerokimi rękawami, które opadają na dżinsy. Mówi: „Czarny przestał być kolorem. Wszyscy będą się nosić na biało!". Jest wymalowana jak śmierć. Lila usta, lila policzki, wygląda jak czarna śpiewaczka soul czy też reklamy nowych linii makijażu, zdradzające zamiłowanie do koloru lila. Ma też ogromne czarne okulary, w stylu motocyklistów z lat pięćdziesiątych czy pilotów bojowych z jednego z tych bzdurnych filmów, gdzie faceci bez przerwy przybijają sobie piątkę po łapach za każdym razem, gdy wysiadają z samolotu. Już pali, a zresztą bardzo dużo się pali w tym rosnącym tłumie, i ja też postanawiam to zrobić. Niebawem dołączają
55
do nas Jami, Sebastian i Quentin, który ku ogólnemu zdziwieniu niesie pod pachą butelkę szampana.
-  A to co?
-  To, żeby uczcić - mówi ze śmiechem. Daf mu odpowiada:
-  Chory jesteś? To przynosi pecha, co za głupoty! Quentin cieszy się, z tą swoją nieświadomą miną zwróconą
na zachód, jemu właściwą od zawsze. Drzwi się otwierają. Z początku mamy wrażenie, że nikt się nie odważy wejść. Wahanie w pierwszym rzędzie, wśród tych, co stoją najbliżej drzwi. I nagle, w jednej chwili, pędzimy do środka, zasysa mnie pęd do przodu i wszyscy rozpraszają się na wszystkie strony, nie wiedząc dokładnie, dokąd iść, bo, oczywiście, w tych skubanych liceach a la francaise nikt nie oznakował niczego dla nikogo, nie ma żadnej tabliczki ani nie widzę żadnej dorosłej osoby czy pracownika szkoły, nie wiem, gdzie są tablice, wyniki, drepczę w głównym wejściu, ale słyszę przeraźliwe okrzyki i widzę dziewczyny nadbiegające z prawej strony. To znaczy, że to gdzieś tam. Pęd tłumu i rzeczywiście, w wielkim holu widzimy dziesiątki tablic i już wokół tych tablic jest gorąco - najpierw szepty, potem hałas rośnie, jeszcze potem niektórzy wrzeszczą, a inni płaczą. Idę bardzo powoli, ustawiona na zwolnione tempo, posuwam się w stronę tablic. Tymczasem dziewczęta i chłopcy bez przerwy mijają mnie w biegu. Dziewczyna, której nigdy w życiu nie widziałam, zderza się ze mną, otwierając ramiona i obsypując mnie pocałunkami:
-  Mam, mam, ty też, to genialne, ge-nialne! - drze mi się prosto w uszy.
Staram się ją odsunąć, ale się uczepiła. Pachnie cacharelem, ma rade kręcone włosy, jest koścista, odgaduję kości jej ramion, gdy mnie do siebie przyciska.
-  Przestań - mówię - przestań! My się nie znamy! Ona się cofa, przygląda mi się i śmieje, zażenowana.
-  Przepraszam, wzięłam cię za koleżankę.
Tak bardzo mnie zdenerwowała ta miss Cacharel, że od-
56
czuwam jakąś brutalną zmianę rytmu, wcale o tym nie decydując, moje ciało narzuca mi prędkość i teraz przyspieszam, odczuwam pilną potrzebę, by dowiedzieć się, dość tego, po uszy mam tego cyrku, tych ludzi, co tańczą wokół mnie, tych dorosłych, co wyciągają wszyscy komórki z kieszeni i zaczynają wydzwaniać po całej kuli ziemskiej:
-  Halo, kochanie, to ty? Już po wszystkim, zdał, jest dobrze! Albo:
-  Tak! Tak! Tak! Taaaaak!
Oto krótkowłosa pani, która tupie, uwieszona swojej komórki, jakby traciła punkt ciężkości i miała pikować nosem w podłogę, zgięta wpół. Albo jeszcze inny, chłopak w naszym wieku, zgrywa całkowity luz:
-  No tak, niewarto było się martwić, spoko. Formalność! Nienawidzę tego typa.
Przed tablicami wciąż jest ruch, ale ludzie nie stoją długo, nie potrzeba więcej niż trzydziestu sekund, by wiedzieć, czy się zostało skazanym na śmierć, czy nie. Szukam swojego nazwiska i oczywiście, nie ma go tu. To właśnie przewidziałam, to nawet żadna niespodzianka, a jednak rani mnie tak ciężko i tak głęboko, że stoję jak wryta wobec nieobecności mojego nazwiska, patrząc na wszystkie inne i mówiąc sobie, że może moje gdzieś się pojawi na liście, nie wiem, może źle przeczytałam. Ale nie, nie ma mnie. Nigdy nie czułam się taka ciężka, cała sprawa to wiedzieć, jak mi się uda oderwać ciało, nogi i stopy od tej ziemi, sprzed tej tablicy. Myślałam, że będę płakać, ale nie czuję, by łzy wzbierały, czuję tylko ociężałość i wstyd. I jedna myśl, jedyna, niedorzeczna i trochę nieadekwatna, a jednak myśl: Będę musiała się przystosować. Będę musiała się przystosować.
Za mną rozlega się wycie, piskliwe, przeraźliwe i wesołe i jakaś masa skacze mi na plecy, obejmuje mnie ramionami i nogami, jak małpa wspinająca się na drzewo. To Daf, która mną potrząsa i śpiewa:
-  Tak, tak, tak! Genialne! Radocha!
Z trudem się jej pozbywam, odwracam się i widzę nie-
57
wdzięczną twarz przekreśloną szalonym uśmiechem. Zdjęła swoje ogromne okulary amerykańskiego motocyklisty, a jej oczy błyszczą wesoło, figlarnie, przebiegle, to Daf mesmery-zująca, to nie Daf Rozpacz, która mnie utula i dopieszcza, daje buziaki i rozmazuje swoją lila szminkę po całej mojej głowie, i staram się ją oddalić, ale ona się mnie czepia, duszę się, chcę ją odepchnąć i w końcu krzyczę z jakąś nienawiścią:
-  Przestań, Daf, wystarczy, przestań! OK, może to genialne dla ciebie, ale, kurde, możesz trochę pomyśleć o innych.
I wybucham płaczem, wreszcie nadeszły moje przyjaciółki łzy. Ale Daf potrząsa mną i wrzeszczy na mnie. Rozbija bańkę milczenia, którą sobie właśnie wytwarzam, żeby przystosować się do klęski. Milczenie, które zazwyczaj jest moim przyjacielem, i łzy, co są siostrami milczenia. Daf mówi bardzo prędko, speed, speed, ledwo można zrozumieć:
-  No, coś ty chora, Manu?! Ależ ty też zdałaś, czemu płaczesz?! Ty zdałaś, my wszystkie! Zwariowałaś czy co?
Nie rozumiem jej słów.
-  Daf, nie kapuję.
Wtedy bierze obie moje ręce w swoje i zmusza mnie do postąpienia kilku kroków w lewo, do początku szeregu tablic, ciągnie mnie. Stwierdzam, że mimo wszystko mogę iść i że moje ciało się przemieszcza. Daf zmienia ton i mówi do mnie jak do trzyletniego dzieciaka:
-  Nic nie skapowałaś, Manu, nic! Mówię ci, że zdałaś. Poszłaś szukać nazwiska na ostatnich tablicach, tam gdzie są ci, co ledwo zdali, ale trzeba było zacząć od początku, kur-czaczku. No, widzisz, tu są najpierw oceny bardzo dobre. OK, nie ma ich wiele. A teraz są oceny dobre i dostateczne. Gdybyś zaczęła odtąd, moja ty duża, zobaczyłabyś moje nazwisko, TAK! Mam ocenę dobrą, a dalej byś zobaczyła, o tu, widzisz, tu! Przeczytaj swoje nazwisko, kurczę, twoje imię, twój numer kandydatury, jesteś w ocenach dostatecznych. Przeczytaj, to o ciebie chodzi, przestań beczeć! To ty! Nie tylko zdałaś, ale z oceną!
58
Znów znieruchomiałam przed tablicą i dobrze widziałam to wszystko, co Daf mi opisywała. Widziałam, przeczytałam i zobaczyłam, i jeszcze raz przeczytałam. Stałam tak, a łkanie wygasło, wstyd opadł, czułam, że nadchodzi inne uczucie, prawie mi nieznane: witaj, lekkości. Witaj, radości. Witaj, lipcowe powietrze, zniknęła woda z moich snów. Witaj, wolną być.
11
Płacząca dziewczyna z kolczykiem

Przebiegłyśmy korytarze w stronę wielkiego podwórza, na końcu którego, w wąskim pomieszczeniu, dwie czy trzy kobiety były oblegane przez tych, co zdali, a chcieli uzyskać szczegółowe informacje o ocenach.
Był to burdel niewyobrażalny, bo te parę kobiet nie potrafiło skutecznie stawić czoła nawałnicy dziewcząt i chłopców, do których dołączyli starzy, i to wszystko wrzeszczało, protestowało, machało rękami, papierami, słychać było nazwiska wywoływane przez jedną z pracownic i odpowiedzi, było to jak grzmot pociągu, niemal dławiące. Nie chciałam, by umknęło moje uczucie lekkości, więc wyszłam na podwórze, mając zamiar zaczekać, aż wszyscy się uspokoją.
Na podwórzu rozgrywały się inne sceny. Walczyk komórek sięgnął szczytu. Widać było dziesiątki młodych i starych, przyklejonych do swoich aparatów, ale nie wydawali mi się już śmieszni. Nagle wszystko zaczęło mnie bawić. Zauważyłam Quentina wiodącego prym, wcale nie onieśmielonego, już zdążył odkorkować butelkę szampana i dzielił się z trzema dziewczynami, które nie należały do naszych przyjaciół, ale jego to nie obchodziło, był na zachód od zachodu, w stanie bardziej zbliżonym do Hawajów niż do Ohio. Zdaje się, że podobał się dziewczynom, ale nie nieodparcie.
Usiadłam u stóp drzewa, opierając plecy o pień. Nie było mi już zimno. Słońce głaskało moje ramiona. Obok mnie
60
jakaś dziewczyna płakała cichutko. Wydawała się bardzo młoda. Na głowie miała dredy i kolczyk w górnej części lewego ucha.
-  To nic - pocieszyłam ją - to nic. To jeszcze nie koniec i tak masz jeszcze ustne, żeby się podciągnąć.
Żal mi jej było i szukałam odpowiednich słów, ale mam do siebie pretensję, bo w takich sytuacjach znajduję wyłącznie słowa proste i głupie. Spojrzała na mnie oczami zaczerwienionymi od łez, które wciąż płynęły. Trochę zakaszlała, nie mogła złapać tchu i między czkawką a łzami powiedziała mi kilka razy, zanim zrozumiałam:
-  To nie to, to nie to. Mam gdzieś, czy nie zdałam. Oni nawet nie przyszli, żeby mi pomóc. Nawet nie wiem, gdzie są dzisiaj rano.
I zamilkła. Wpatrywała się w podwórze, jakby ci, których chciała mieć u swojego boku, mogli pojawić się z nie wiadomo jakiej rozdartej rodziny, jakiego zmarnowanego przedmieścia. Wtedy pomyślałam o moim ojcu, który pewnie grzecznie czekał, tak jak mi obiecał, na zewnątrz, w samochodzie. Zupełnie o nim zapomniałam. Pobiegłam. Przemierzyłam odwrotną drogę jak najszybciej, ale nie musiałam dobiec do końca, bo, naturalnie, nie dotrzymał słowa. Stał przy tablicach, pośrodku holu, już o wszystkim, rzecz jasna, wiedział, z radosną miną, zachwycony, z gębą przeciętą na pół uśmiechem. Dyskutował z innymi starymi, których nie znałam. Wykonał wielki znak zwycięstwa, z tym swoim uśmiechem co przedtem.
-  Możesz być z siebie dumna, Man, brawo. Jak zwykle byłem w błędzie. Najzupełniej w błędzie. Ale mnie zblefowa-łaś! Jesteś genialna.
Ucałowaliśmy się.
-  Idę do tamtych - oznajmiłam. - Powiesz mamie?
-  Już powiedziałem. Ona cię kocha. Całuje cię. Jest z ciebie dumna.
Wróciłam na podwórze, ale dziewczyna z kolczykiem, która
czekała na rodziców, zniknęła.
*
61
Dumna z siebie. Szalony Przeglądacz Kanałów; zero; miss Pusillanima - tak przezwał mnie ojciec, gdy tłumaczył mi, że najgorszą wadą na świecie jest małoduszność, a ja spytałam: „Co to znaczy?", on zaś odpowiedział: „No, choć raz popracuj trochę, sprawdź sama w słowniku"; czy też miss Metafora -tak przezwała mnie pewnego dnia nauczycielka francuskiego: „Manuella, twoje wypracowania są dobre, ale przestań używać metafor, bo kiedy będziesz w klasie filozofii, to już nie przejdzie! Musisz nauczyć się abstrakcyjnego myślenia!" Miała rację, nie przestaję metaforyzować, w tej historii jest ich pełno. W chwili gdy to piszę, mam tego świadomość i przepraszam. Albo miss Przysłówek - w taki sposób mój nauczyciel filozofii, zapewne poinformowany przez nauczycielkę francuskiego, ochrzcił mnie rok później. „Manuella, twoje eseje są dobre, ale przestań używać przysłówków bez liku, to jest w końcu nieznośne i na maturze nie przejdzie!" - i on też miał rację, nie przestaję przysłówkować, to opowiadanie jest ich pełne; kiedy to piszę, zdaję sobie z tego sprawę i jest mi przykro. Wszystkie postacie, którymi byłam lub myślałam, że byłam, lub powiedziano mi, że nimi byłam, zatarły się i stopiły w jedną jedyną dziewczynę, „dumną", z oceną dostateczną, która tego ranka - a nie było już w nim nic mętnego - drżała od ogromnego wewnętrznego śmiechu.
Głębokie uczucie pełni, przyjemności, radości, zmysłowej rozkoszy, nie słabnące, a wręcz przeciwnie, które miało rosnąć, rosnąć, rozrastać się w moim ciele przez cały dzień: zarówno w Małym Nawigatorze, knajpce, gdzie zebraliśmy się wszyscy i wszystkie na papierosy, kanapki czy kawy; w Ogrodzie Luksemburskim, gdzie zajęliśmy dwanaście krzeseł wokół wielkiego basenu na całe popołudnie wspomnień i śmiechów; wieczorem u Jami, gdzie świętowaliśmy przez całą noc, śpiewając, starając się pocieszyć te dwie dziewczyny i tych trzech chłopaków spośród naszych przyjaciół, którzy nie zdali, i wreszcie, aż do powrotu do domu, o godzinie, gdy rodzice wstawali, rano, w biały dzień, kiedy się zwaliłam, wykończona, zdechła, w ubraniu na łóżko, zapewne trochę pijana, niezdolna
62
uporządkować tego, co mogło pozostać z moich myśli. Albo pytań.
Pytanie: A może miłość przypomina właśnie to, całkowitą lekkość ciała i umysłu?
Postanowienie: Spać, wyspać się porządnie przez całe wakacje.
Pytanie: W porządku. Wreszcie masz tę maturę. A co teraz, co ze sobą zrobisz?
12
To wszystko wiadomo, mamo
Z tym że nie spałam długo.
Coś kazało mi się poderwać na łóżku. Być może ogrom przemiany albo wino zaszkodziło. Albo też zapach tuberoz. Stały cały dzień i całą noc w pokoju, a ponieważ ktoś musiał zamknąć okno w czasie mojej nieobecności, zapach objął przestrzeń w posiadanie i stracił na swojej delikatności i świeżości. Był bardziej przenikający, prawie niezdrowy. Otworzyłam znów okno na wstający dzień, bladoróżowe słońce, niebo w zwiewnych błękitach, wiaterek. Słyszałam bardzo jeszcze słaby pomruk bulwaru, mogłam wyczuć przerywane drgania metra, lubiłam te rytmy skandujące moje zmęczenie, moją wolność.
Spojrzałam na przestrzeń wokół siebie. W moim pokoju był niezły bałagan. Wszystko kumulowało się od tak dawna, bo w miarę jak zbliżaliśmy się do matury, zrezygnowałam z porządków. Na fotelach, na półkach, na podłodze walały się płyty kompaktowe, sterty czasopism, kserokopii, torby, buty, ciuchy, bielizna, biustonosze, pudełka z próbkami perfum czy środków do makijażu, tusz do rzęs, szminki, lakiery do paznokci, szczotki, opakowania leków na trądzik, puste opakowania po pigułkach, tubki, buteleczki syropu, a nawet opakowanie z prezerwatywami, które pewnego dnia matka dała mi z rezerwą i obojętną miną, nawet nic nie mówiąc; były książki, słowniki, pudełka po butach pełne zdjęć, pocztówek, listów,
64
zużytych biletów autobusowych, do kina, cały majdan pokręconej nastolatki, cała moja przeszłość.
Usiadłam pośrodku pokoju i zaczęłam grzebać w stertach, żeby to posortować.
Nastolatka - nie znosiłam tego słowa, tego umieszczania w kategorii. Nie byłam już nastolatką. Ale nie byłam też dorosła. Nastoletnia dorosła, dorosła nastolatka - ładna formułka, mogłabym podsunąć ją przyjaciółce mojej matki, która pracuje dla czasopism. Tak dobrze o nas mówią, tak dobrze odtwarzają nasze wizerunki, a jednak nie rozpoznaję w nich siebie, chociaż wszystko, co nam każą mówić, zgadza się. Ale to, jak się mnie przedstawia, nie odpowiada nieustannej przemianie, którą przeżywam. Prawdą jest, że czasopisma są adresowane do starych, a nie do mnie. A te czasopisma, które są dla mnie, też są przecież pisane przez starych.
Wszystko to, co uzbierałam, rzucałam teraz bez sortowania, w kąt pokoju, i tworzyło to szereg różnokolorowych kupek, piramid, które dzieliły pokój, ze mną pośrodku. Zachowywałam jedynie niektóre listy i wszystkie zdjęcia. Czytając je ponownie, oglądając je, przeżywałam znów te lata i miesiące poprzedzające poranek drugiego dnia po wynikach. Podróż do Włoch z Dolce, która zapoznała nas ze swoimi kuzynkami. Anoreksja Kat. Próba samobójstwa Lizzy. Koncerty z Daf, Łukaszem, Buszką, Jami, Nada. Zawsze byliśmy razem, przetrwaliśmy wszystko, przyjaźń była naszym jedynym pewnikiem. Pierwsza poważna rozmowa z moją matką o pigułce. Pierwsza o AIDS. Pierwsza o prezerwatywach. I kiedyś, bardzo spokojnie, wreszcie jej powiedziałam:
- Dziękuję, dziękuję ci, że mi to mówisz, ale to wszystko wiadomo, mamo, wiesz. My wiemy.
Wiemy to wszystko, mamo, jesteśmy po-in-for-mo-wa-ni. Jesteśmy w temacie. Mętny układ nas poinformował, i to o wiele wcześniej, niż sama postanowiłaś - a wyobrażam sobie, z jaką trudnością ci to przyszło - że usiądziesz naprzeciwko mnie, by mi powiedzieć: „Mami, już czas porozmawiać".
65
Nasz pierwszy film pornograficzny zobaczyłyśmy w wieku dwunastu czy trzynastu lat, nie później. Tak naprawdę nie chciałyśmy tego, ale chłopcy wciągnęli nas w pułapkę. Chodźcie, pooglądamy kasety, tylko nie powiedzieli, jakie. Nagrali poprzedniego wieczoru, o północy i mieli ochotę sprawdzić, jak zareagujemy. Śmieszyło ich to, raczej głupawy to był śmiech, ale patrzyłyśmy. Było to obrzydliwe, a jednak wszystko obejrzałam, głównie po to, by starać się zrozumieć, dlaczego ludzie lubią tego typu rzeczy. Było to odpychające, te wszystkie fiuty, cipy, dupy, jaja, nadziewania i obciąganie, palce na łechtaczkach, te otwory, cyce, sperma rozlewająca się po tyłkach, ale to był film. Gdy rozmawiałyśmy o tym później, uważałyśmy, że w naszym własnym życiu to raczej nie będzie ani takie komiczne, ani takie głupie, ani takie obrzydliwe. To nie będzie tak. Życie, miłość - to nie tylko dentysta, nagi pod białym fartuchem i z ogromną pałą, którą wyciąga, gdy tylko wchodzi klientka w samym pasie do pończoch. Życie, miłość w naszej ezgzystencji to nie będą tylko dorośli o długich rozjaśnionych włosach i uśmiechu z reklamy pasty do zębów, którzy bzykają sekretarki w czarnych majteczkach.
Wiemy to wszystko, mamo. Wszystko przeczytałyśmy, wszystko widziałyśmy, wszystko słyszałyśmy. Dupa, dupa, dupa, w kinie, na plakatach, w dobrze sprzedających się książkach, w telewizji, nieprawdopodobne, ile ludzie mogą mówić o tej części ciała i ją pokazywać. Wolą używać słowa seks, brzmi szlachetniej i bardziej technicznie. Zresztą trzeba to wyraźnie powiedzieć: słowo seks ma w sobie coś nieodpartego. Nie jest wulgarne. Chociaż oznacza to samo. A że się z tego śmiałyśmy czy kwitowałyśmy to uśmiechem, to w zasadzie dlatego, że między nami... no dobrze, rozmawiałyśmy o tym trochę, ale nie tak wiele. Miałyśmy żal do chłopaków, że nas nabrali, kiedy byłyśmy dopiero na progu dojrzałości - rozumiałyśmy, że mają problem ze swoją męskością, że musieli się pozgrywać co najmniej raz czy dwa. Jednak czy z nimi, czy bez nich, tak czy siak dowiedziałybyśmy się wszystkiego, wszystko zobaczyły, wszystko zrozumiały. Trudno było uciec
66
przed wiedzą o sprawach seksu, naprawdę trzeba było być ślepą, głuchą lub całkowicie naiwną. Ale im więcej tego widziałyśmy, im więcej się dowiadywałyśmy, im bardziej nas zasypywali fellatio czy cunnilingus, im bardziej zmniejszali naszą ignorancję, tym bardziej wydawało mi się, że nie mogło to być byle co. I nie z byle kim. I nie byle jak. I tym bardziej oddalałam się od statystyk. Chciałam jednak, tak jak przyjaciółki, choć raz poznać, co to miłość, tylko żeby nie było to banalne. Im bardziej społeczeństwo trywializowało miłość, tym bardziej ja oczekiwałam czegoś innego niż trywialność.
Fragment rozmowy z Jami przez telefon. Trzy godziny siedemnaście minut (rekord pobity).
-  Powiem ci, Manu, moim zdaniem mylisz się kompletnie. Przywiązujesz zbyt wielką wagę do pierwszego razu w miłości. Ja uważam, że za pierwszym razem nie należy być zakochaną w tym, z kim się idzie do łóżka, bo przynajmniej jeżeli coś pójdzie nie tak, to nic takiego się nie stanie, bo nie kochasz tego chłopaka. Jeżeli czekasz, aż się naprawdę zakochasz, to będziesz długo czekać. Ja, kiedy spałam z Aleksem, to niemal po to, żeby się pozbyć tematu. W porządku, OK, wieczór, wypiliśmy trochę oboje, lubiłam go i zrobiłam tak, jakby to było na filmie. Zachęciłam go, no i już. Potem już wiedziałam.
-  Ale to cię tak naprawdę nie zmieniło?
-  Nie.
-  A nie bolało?
-  Tak, trochę. Nie w trakcie, ale potem. Bolało przez kilka dni. Więc chociaż nie było nadzwyczajnie, myślałam o tym przez kilka dni, bo czułam to w moim ciele.
-  I zrobiłaś to jeszcze z nim?
-  Nie.
-  Dlaczego?
-  Bo nie umiał się mną potem zaopiekować. Oczekiwałam, że następnego dnia zrobi jakiś gest, nie wiem co, że powie mi
67
coś miłego albo coś innego. Zostaliśmy przyjaciółmi, ale nie miałam ochoty dzielić z nim moich spraw. Tyle że teraz już trochę więcej wiedziałam, co to jest. Miałam wrażenie, że ktoś odkrył coś o mnie, co...
-  Czego nie miałaś ochoty, żeby odkrył?
-  Nie wiem. Dla mnie, w pewnym sensie, pierwszy raz, ten właśnie raz, to prawie zawsze jakby trochę gwałt, nawet jeżeli ja tego chciałam, a nawet zażądałam w sumie.
-  Z tym że, przepraszam, Jami, ale teraz jesteś z Tomaszem i wygląda na to, że dobrze wam ze sobą.
-  To nie to samo. On jest milszy. Lubimy się, utrzymujemy stosunki. Ale nie dzielimy wszystkiego. On wie o mnie mniej niż ty.
-  Utrzymywanie stosunków to nie miłość.
-  Przestań, Manu, a co to jest miłość, jak ci się zdaje?
-  To najważniejsza rzecz w życiu. Wiesz dobrze.
-  Tak, Manu, zgoda, ale musisz wiedzieć, czego chcesz. Jeżeli chcesz najważniejszej rzeczy w życiu, możesz długo czekać. Jeżeli chciałabyś przejść do statystyk, nie możesz być zbyt wymagająca. Bo że Pewnego Dnia Mój Książę Nadejdzie, to dziecinada, wiesz o tym dobrze.
-  Pewnie, że wiem, przecież mnie znasz. Wygłupiam się tylko, kiedy mówię takie rzeczy.
-  Trzeba wiedzieć, czego się w życiu chce.
-  Jami?
-  Tak.
-  Ale to chyba istnieje, kochać naprawdę i być kochaną.
-  Mam nadzieję. Powiem ci, są dni, gdy chciałabym poznać, czym jest prawdziwy zawód miłosny, prawdziwe cierpienie z miłości. Bo to by oznaczało, że prawdziwie kochałam.
13
Jak to się nazywa
Niebo utraciło różową poświatę jutrzenki. Lekki błękit zmienił się w niebieskość ostrą, żywą, czystą, piękną bez tej nieuchwytnej szarej przesłony, która czasami unosi się od strony bulwaru. Tuberozy straciły swój nachalny zapach. Przytłumione, okiełznane, powróciły na właściwe miejsce w powietrzu wokół mnie, mnie pośrodku pokoju, pośrodku samej siebie, siedzącej po zakończeniu sortowania i czystki. Opanował mnie dziwny zawrót głowy, krótkotrwały. Potem spłynęła na mnie równie dziwna jasność.
Doznałam pięknego i rzadkiego uczucia. Zdarza mi się to, gdy tajemnicza strona życia przestaje mnie niepokoić, by pogrążyć w nadziei, w czymś w rodzaju krótkiej szczęśliwości. Jak to się nazywa, kiedy wszystkie rzeczy stapiają się, kiedy w korytarzu rozbrzmiewa wesoła melodia drobnych kroczków małej jasnowłosej istoty, szczupłej i wiotkiej - całkiem odwrotnie niż ja! - która jest moją siostrą? I ja właśnie to sobie uświadomiłam, do tej pory nie wspomniałam o jej istnieniu, w zaślepieniu własnego narcyzmu. Jak to się nazywa, gdy ciało łączy się z duchem, a duch z ciałem, gdy akceptujecie świat, gdy w powietrzu jest miłość, co jest nienamacalne. Jak nazywa się ten spokój, chęć rozwarcia serca jak bramy, ta harmonia?
CZĘSC DRUGA
Jacht w zatoce
14
Chłopak o imieniu Piętro

Wtargnął w nasze życie, pływając od jednego jachtu do drugiego.
Niczego o nim nie wiedzieliśmy. Pływał dobrze, tak jak wszystko, co robił, zwinnie, jakby nigdy nie musiał się tego uczyć, jakby żadna z czynności, jak taniec, jedzenie, palenie, chodzenie, śmiech, mówienie, milczenie, krzyżowanie nóg, wyciąganie ramion, przebieranie palcami we włosach, jakby każdy gest codziennego życia był tylko wyrażaniem nieustającej łaski, jakby wszystko było łaską.
Młodzieniec na luzie, prężący pierś i nogi, gdy wspina się po drabince, by ułożyć się na tylnym pokładzie jachtu, rozchylający usta w uroczym uśmiechu, z perełkami morza lśniącymi na policzkach, mówiący głosem nieco wysokim, uprzejmym, lecz pewnym siebie, z nieznacznym obcym akcentem:
- Czy mógłbym pozostać na chwilę wśród państwa?
Facet taki sam jak inni nie wyraziłby się w ten sposób. Powiedziałby: „Czy pozwolą państwo, że wejdę na pokład odpocząć chwilę?"
Nie. On - tym piskliwym głosem z dawką arogancji, wyrażającym pewność, głosem ludzi, którzy wiedzą, że odpowie się im „tak", zanim nawet zadadzą pytanie - on mówił inaczej: „Czy mógłbym pozostać na chwilę, wśród państwa?". Zaintrygowało mnie to, i nie ja jedna nastawiłam uszu. Obok mnie,
73
Sandrine, moja siostrzyczka, która widzi i słyszy wyraźniej niż wszyscy, wyszeptała:
-  Ten pan nie mówi normalnie. Przedstawił się:
-  Piętro, nazywam się Piętro. Moi przyjaciele zdrabniają i mówią Piet, a ponieważ przyjęło się wymawiać zdrobnienia z angielska, można powiedzieć, że mam na imię Pete.
Dziwne, ale śmieszne. Zwłaszcza sposób, w jaki zostało powiedziane, jakby to była najbardziej interesująca rzecz, najbardziej zadziwiająca na świecie, a co ciekawe, słuchaliśmy go, jakby rzeczywiście dokonał czegoś rewelacyjnego. Następnie zaczął podawać rękę każdemu z obecnych na jachcie, zmuszając mężczyzn przygotowujących kiełbasę i pistacje na aperitif, by podchodzili do niego, a kobiety - które już wszystkie leżały na materacach wysmarowane olejkiem do opalania, z gołym biustem - by chwytały górną część stroju kąpielowego, jeśli chciały przyzwoicie wyglądać przed tym nieznanym gościem tak absolutnie zachwycającym. Bo gdyby nawet po pierwszych słowach nie wzbudził ciekawości swoim nieodgad-nionym akcentem i dziwnym sposobem wyrażania się, poraziłby całą wspólnotę samą oczywistością swojej urody.
Ja tam nie umiem określić urody chłopaka. „Ale z niego przystojniak", zgoda, tak się nam każe mówić - ale to trochę mało, uważam. Po pierwsze, Piętro czy Piet - ale będę na niego mówić Pete, bo właśnie to imię zostało mi w pamięci -ładnie się poruszał. Chodził jak tancerz, bez afektacji, nie zarzucając zanadto biodrami i ramionami, w rytmie, jakby niosąc jakąś wewnętrzną muzykę. Nie umiałam określić jego wieku, dwadzieścia pięć, dwadzieścia osiem? Nie dostrzegłam żadnych zmarszczek. Był pomieszaniem mężczyzny i wyrostka. Miał ciemne włosy, rozdzielone przedziałkiem na dwie części, kosmyki rozchodzące się na dwie strony, gęste i wygięte jak trawa po deszczu, długie brwi jak łuki, drobny nos dziecka, wywinięte usta w nieustannym drżeniu; wyglądały jak w grymasie, rozchylały się jak do pocałunku, potem marszczyły się do uśmiechu lub oceny: lubię, nie lubię, to zabawne, to piękne,
74
powiem coś, chcę słuchać i rozumiem, jestem ustami władającymi tysiącem języków, jestem życiem zmysłowym, nieprzewidywalnym, namiętnym.
Ciało miał raczej niezłe, a nawet totalnie doskonałe, szczupłe, umięśnione, ale bez napompowanej muskulatury, przedramiona dosyć żylaste; można się było domyślać, że uprawiał żeglarstwo lub narciarstwo wodne. Plecy miał szersze, niż wydawałoby się na pierwszy rzut oka, a ramiona bardziej kwadratowe. Przy tym wszystkim wydawał się uosobieniem delikatności, wrażliwości, siły i finezji, męskości i kobiecości, atlety i baleriny zarazem. Oczy, w zielono-złote smugi, były równie ruchliwe, jak usta, a spojrzenie zdawało się mówić, zatrzymując się na tobie: „Jesteś najważniejszą osobą na świecie".
Lecz sekundę później odmiana w tym samym spojrzeniu mówiła: „To wszystko nie jest warte zainteresowania".
Wobec czego wytrącał z równowagi i drażnił, ale też uwią-zywał i zachęcał do zaczepiania go, do unieruchamiania jego wzroku, nie miałaś ochoty, by zajmował się czym innym, by odszedł do innego spojrzenia, chciała go całego dla siebie, mieć jego spojrzenie, dla samej przyjemności zdobycia go wbrew tym mężczyznom czy kobietom, którzy cię otaczali. Ale też dlatego, iż czułaś, że gdyby odszedł, życie stałoby się potwornie nudne.
75
Sonda śpiewa przez sen
A oto jak doszło do spotkania z nim.
Moja młodsza siostrzyczka opiła się wody, dużo wody. Kaszlała, nie płakała - Sanda nigdy nie płacze, jest nieustraszona - ale była trochę obolała i wzięłam ją na ręce. Kołysałam ją, nie po to, by uśpić, ale by przywrócić jej ufność, żeby na piękną i czystą twarzyczkę, czasem poważną, powróciła radość życia, którą w niej tak podziwiam. Wyznała mi między dwoma napadami kaszlu:
-  Za szybko wskoczyłam do morza. Nigdy nie wolno być szybszym od szybkości.
Uznałam to za genialne.
-  Ty też, będąc w jej wieku, mówiłaś genialne rzeczy -często powtarzała mi matka - jest taki moment w dzieciństwie, kiedy powinno się zapisywać wszystko to, co mówicie, bo wszystko jest mądre i światłe.
Ponieważ moja siostrzyczka Sanda okazała się szybsza od własnej szybkości, potrzebowała teraz swojej dużej siostry Manu, więc oddaliłam się z nią od grup na pokładach i usadowiłam z tyłu jachtu, na osobności. Siedząc tam, mogłam widzieć wszystko. Tak dobrze znaną mi scenę pikniku na morzu, nasz letni rytuał, prawie codzienny, gdy cztery czy pięć grup przyjaciół, rodziny z willowej osady, spotykają się na jachtach, w osłoniętej zatoczce, nieopodal wielkiej wyspy.
Woda między białymi skałami jest niebiesko-zielona, nie-
76
skazitelna, słońce mocno pali, faceci manewrują, by ustawić jachty w szeregu i pozaczepiać je. Śmieją się, nawołują, potrafią zorganizować skompaktowany blok, umożliwiający przechodzenie z jednego pokładu na drugi bez żadnego problemu. Kobiety rozdzielają między siebie ręczniki plażowe, uruchamiają jarmark wymiany kremów, płynów, tubek, żeby się dobrze naoliwić, wysmarować, zacząć wielkie opalanie, a dziewczęta i chłopcy w moim wieku naśladują je, ale my nie robimy tego z taką samą starannością, z taką samą zawziętością, drobiazgową i wojowniczą. Przede wszystkim, cieszymy się, ja cieszę się morzem.
Czysta woda, chłodna, przejrzysta, sama przyjemność. Starzy dołączają do nas w którymś momencie. Kiedy już się do woli napływamy, nanurkujemy, przystępujemy do ceremoniału pikniku. Czasami podpływają inne jachty. Widzą tę pływającą tratwę utworzoną przez ludzi z osady, kręcą się w kółko i zniechęceni naszą obecnością i hałaśliwością, odpływają.
Tamtego ranka bardzo duży i bardzo piękny, bardzo biały i bardzo niebieski jacht zatrzymał się i zarzucił kotwicę nieopodal nas. Na pokładzie była tylko para starszych, dosyć wiekowych ludzi, zgarbiony mężczyzna o białych włosach, o plecach mocno pochylonych, i kobieta chroniąca się przed słońcem parasolką, kapeluszem i okularami. Machnęli do nas przyjaźnie, a potem odwrócili się plecami i ujrzałam inną sylwetkę, młodego mężczyzny, wychodzącego z jakiejś kabiny w granatowych kąpielówkach. Podszedł bliżej i również machnął na powitanie w naszym kierunku, przyjrzał się nam, a następnie skoczył do wody i podpłynął do nas, ruchem swobodnym, miękkim, zręcznym, miało się wrażenie, że jego crawl nie atakował wody, lecz współgrał z nią. Sanda u mojego boku, już nie kaszląc, przyglądała mu się z ciekawością.
- Ten pan pływa jak ryba.
Zatrzymał się w wodzie na wprost chłopaków i dziewczyn, nie wiem, co im powiedział, usłyszałam wybuchy śmiechu, zwłaszcza dziewczyn, wyglądały na zachwycone. Potem popłynął dalej swoim cichym i płynnym crawlem w stronę
77
naszych jachtów, podniósł głowę do Chucka stojącego przy drabince ze szklanką w ręku, też nie wiem, co mógł mu powiedzieć, ale Chuck roześmiał się równie zachwycony jak dziewczyny i natychmiast zaprosił go na pokład. Wtedy właśnie zapytał: „Czy mógłbym pozostać....", a po pięciu minutach czuł się jak u siebie.
Dwadzieścia minut późn ej jadł z nami obiad na pokładzie środkowego jachtu, z inny с i pokładów dziewczyny i chłopcy, mężczyźni i kobiety skupili się wokół niego i śmiali się z jego kawałów, okrzyków, opinii o aktualnych tematach, poruszanych przez rodziców. Cytatami sypał jak z rękawa. Gdy milczał, trwali niemal w oczekiwaniu. Milcząc, Pete był jeszcze bardziej obecny. Po skończonym posiłku wstał, by wrócić na swój jacht - czy też jacht pary starszych ludzi - i jeszcze rzucił ostatni z serii aforyzmów, którymi wzbogacał swoje wypowiedzi:
-  „I można pomarzyć, że pewnego dnia prawda będzie w modzie" - po czym dodał: - To powiedział Raymond Queneau.
Usłyszałam plusk wody i śledziłam wzrokiem swobodny rytm jego crawla, gdy oddalał się od naszych połączonych jachtów. Powstała jakby wyrwa wśród zwyczajowego gwaru megapikniku. Dziewczyny i chłopcy nie zwlekali:
-  Sympatyczny. Ale straszny szpaner. Zgrywa się. Zgrywa się na erudytę.
-  Czekaj! Facet jest jednak genialny.
-  Poważny, poważny marki Poważny, a raczej błyskotliwy, od Błyskotliwego, poważnie kulturalny.
Żona Gregovicia, Grega Potwora, syknęła w pewną zawiścią w głosie:
-  Jaki ten chłopak jest piękny!
Baby przytaknęły, mamrotały jakieś „au", „a, tak, tak". Faceci wydali pomruki bez wrogości. Mój ojciec rzekł:
-  On jest nie tylko piękny, ten dupek. Wcale przy tym nie jest dupkiem.
Kiedy mój ojciec coś mówi, na ogół Chuck, jego wspólnik
78
i najlepszy przyjaciel, zawsze czuje się zobowiązany coś dodać. Chuck powiedział:
-  Chciałbym wiedzieć, skąd się wziął i co robi w życiu ten Piętro ziółko. Zauważyliście, że niczego nie mogliśmy się o nim dowiedzieć? Niczego! Supergaduła na każdy temat, o wyspach, Włochach, życiu, polityce, książkach, modzie, seksie, za to o sobie niczego! Dziwny smarkacz, niezupełnie wyraźny moim zdaniem.
Na to mój ojciec:
-  Zaprosiłem „smarkacza" na kolację, dzisiaj, to będziesz mógł dowiedzieć się czegoś więcej.
Moja matka krzyknęła:
-  Nie, Charlie! To niemożliwe! Dzisiaj będzie nas i tak osiemnaścioro przy stole.
Ale nie usłyszałam, by ktoś zaprotestował, a matka szybko wybrnęła:
-  Nie szkodzi, ściśniemy się trochę bardziej na ławach. Poradzimy sobie.
Sprzątnęliśmy sprzęt piknikowy. Wszyscy się ruszyli. Patrzyłam na drugą stronę zatoczki. Pete wspiął się na jacht, złapał ręcznik, by się osuszyć. Na dziobie marynarze ubrani na biało zaczęli manewr podnoszenia kotwicy. Nie zauważyłam przedtem, jak bardzo ten jacht był luksusowy, o wiele większy i przestronniejszy od tych z osady. Po pierwsze, miał załogę, to już ogromna różnica - no i ten styl, biały i niebieski kolor, tam gdzie trzeba, mahoniowe meble, płótno ecru, przestrzeń, górny pokład, na którym widać było siedzącą starszą parę, pijącą z filiżanek. Pete zniknął, po czym pojawił się w spodniach i koszuli, w tym samym granacie co kąpielówki. Włosy unosiły mu się nieco na głowie, w jego sylwetce było coś nietykalnego, niedostępnego.
Przechowuję w pamięci właśnie tę chwilę, gdy z jednej strony widziałam sylwetkę Pete'a, a z drugiej, wokół mnie, rodziców, przyjaciół z osady, Potwora Grega i jego rodzinę, Chucka bez swoich kobiet i dzieci oraz Bertrandów, rodzinę Mathieu, ich kuzynów i kuzynki, i Sandę, moją siostrę, która
79
zasnęła w moich ramionach i śpiewała przez sen. Tak, tak, zapewniam was, to dziecko jest niewiarygodne, kiedy zasypia, zwłaszcza w pojeździe z silnikiem (jacht lub samochód), ona śpiewa razem z silnikiem. Zupełnie jakby chciała towarzyszyć jego szumowi, robi MMMMM, to nie jest tak naprawdę piosenka, ale raczej murmurando z melodią, która unosi się nieco i opada. Ona mnie dobija; Sanda, ta dziewczyna wzięła się z kosmosu, skądś tam. Przechowuję w pamięci obraz jachtów, które powoli rozłączają się jedne od drugich; kobiet pomagających mężczyznom, którzy wykonują rutynowe czynności ostrożnie i dokładnie, i siebie nieco w tyle, obserwującej, odtwarzającej to, czego byłam świadkiem, gdy jachty nadal się rozłączały.
Pamiętam, w jaki sposób każda z osób z osady podczas pikniku i kolejnych numerów Pete'a zmieniała ułożenie swojego ciała. Ojciec Sary Mathieu, a potem też Chuck i Potwór Grego wciągali brzuchy i poruszali mięśniami przy byle okazji. Mój ojciec wydał mi się naturalniejszy, chociaż chyba trochę bardziej niż zwykle pilnował swojego światka, jego oczy nie przestawały biegać w tę i z powrotem, uśmiechał się na gadki Pete'a i jego parodystyczne przymiotniki:
-  Ta sałata jest niestosowna, choć godna uwagi.
-  Wasze bruccio jest konkretne i dyrektywne.
Tata upewniał się, że wszystko jest w porządku, jak lubił mawiać.
Charlie, mój ojciec, chce, żeby wszystko było „w porządku", cały czas.
Dorośli przyjęli różne pozy, nogi zginały się i prostowały. Weronika Gregović gładziła włosy, odrzucała je do tyłu, przesuwała okulary słoneczne nad czoło, to znów je zsuwała na nos, po czym wstawała, kręcąc pośladkami, żeby przynieść lód w kostkach, i wracała, kręcąc biodrami; ona najbardziej przesadzała - ale pozostali też wykraczali poza swoje zwyczajne postawy, zwłaszcza Beatrice Mathieu. Tylko my, dzieciarnia - jako że tak się na nas wciąż mówi, gdy wszyscy razem wyjeżdżamy nad morze - porozkładana lub przykucnięta, na
80

materacach, krzesełkach lub poduszkach, my, rozbawiona publiczność, praktycznie bezgłośnie asystowaliśmy tyradom i wygłupom Реіе'а.
W oddali wielki niebiesko-biały jacht wypływał w pełne morze, a ja, Manuella, byłam ogarnięta czymś w rodzaju rozmarzonej radości, niewielkiej wewnętrznej radości, jakby w oczekiwaniu jakiegoś wydarzenia.
16
Oni" i reszta
Gapić się na ludzi, praktykować people watching, jak mówi Daf, czyli obserwować, a potem starać się sklasyfikować i przeanalizować. Naprawdę zaczynam już to umieć. W każdym razie o wiele lepiej niż przedtem.
Po maturze, żeby zarobić kasę na podróż z moimi przyjaciółkami (Jami, Daf i Dolce), którą organizowałyśmy na koniec sierpnia, po wakacjach tradycyjnych, czyli z rodziną, wszystkie podłapałyśmy jakąś pracę. Nie tylko, aby zarobić kasę. Zresztą nie można powiedzieć, żebym zarabiała super jako sprzedawczyni przez cztery tygodnie w butiku (z modą męską i damską) wielkiego magazynu. Zrobiłam to, by coś zrozumieć, wyjść z tej mieszczuchowatości. W moich latach nienawiści i pyskówek, podczas kryzysowych zimowych miesięcy, kiedy to już wcale nie dogadywałam się z rodzicami, gdy regularnie się buntowałam i nie zgadzałam z ich zdaniem, krytykowałam ich przyjaciół, ich życie - zawsze na koniec wymyślałam im od mieszczuchów. Wtedy ojciec natychmiast odparowywał:
- Man, bardzo dobrze, zgoda, ale ty też jesteś mieszczuchem, nie masz pojęcia o trzech czwartych tego, co wygadujesz. W dniu gdy staniesz twarzą w twarz z prawdziwym życiem, ludźmi, pracą, będziesz wydawać inne sądy. Wyjdź ze swojego światka, wyjdź z samej siebie, idź i żyj, tak jak się żyje, życiem w pracy, rano, w południe i wieczorem. Naucz się obcować z innymi ludźmi niż my, z innymi dziewczynami
82
niż twoje przyjaciółki, które są prawie wszystkie z tej samej dzielnicy, z tego samego środowiska. Idź, Man, to tak bardzo nie boli, a jest bardzo pouczające. Idź, skonfrontuj się z RS.
-  Co?
-  Tak, z Rzeczywistym Światem, przecież tak się teraz mówi w języku Internetu, RS, Rzeczywisty Świat.
-  Ach, tak.
-  No problema, tak?
-  Tak, tak, zgoda, tato, przestań szpanować, zawsze jesteś na bieżąco, bardzo dobrze, znasz cyberjęzyk, brawo.
-  No, już dobra.
Ostatniego dnia tych moich czterech tygodni pożegnałam się z panią Paulą, kierowniczką butiku. Kazała mi obiecać, że ją odwiedzę po wakacjach. Ucałowała mnie. Lubiłam panią Paulę, nawet jeśli nie przestawała komentować, rozkazywać, krytykować i poprawiać.
-  Manuella, jak nie ma klientów, układaj, Manu, układaj! Należy wszystko odkładać z powrotem na miejsce, zawsze jest coś do zrobienia, nawet jeśli wydaje ci się, że nie ma nic. Kiedy oni przyjdą, zabraknie ci na to czasu.
-  Manu, nie stercz tak przed regałami, zrób miejsce i odsuń się, nie należy zasłaniać, klienci muszą widzieć wszystko i od razu. Ruszaj się trochę, trzeba pokazać, że tu jest ruch, życie, rozumiesz?
-  Manu, na jedzenie masz pół godziny, nie więcej. Inne dziewczyny są uzależnione od ciebie. Trzeba myśleć o innych. Wczoraj przekroczyłaś czas. Nawet nie miałyśmy naszej półgodziny. Nie jesteś sama w życiu, Manu.
-  Manu, co to jest, tutaj, ta kupa, pomieszałaś rozmiary: trzydzieści sześć i czterdzieści dwa.
-  Manu, gdzie jest kwit kasowy tego pana?
-  Manu, te dwie osoby, tam, czegoś szukają od dość dawna, teraz trzeba sprawdzić, nie należy nigdy zostawiać ich za długo samych, teraz jesteś im potrzebna, idź do nich.
83
-  Manu, czy możesz zamienić się na godziny dzisiaj wieczorem? Brigitte musi wcześniej iść do żłobka po córkę.
-  Manu, nie wyjdziesz stąd, dopóki nie ułożysz idealnie sweterków, wcale nie są poukładane.
-  Manu, ta pani, co tu stoi, chce przymierzyć, to jasne, przecież widzisz. No, jazda do przymierzalni!
Gdy rozstawałam się z nią na chodniku, pani Paula wsiadała do metra na Chaussee d'Antin, a ja szłam aż do autobusu, wolę autobus, widzę miasto i ludzi. Zawsze wypowiadała te same słowa:
-  Odpocznij dobrze wieczorem. Spij dobrze. Jedz. Jutro piątek, dzień będzie trudny, przyjdzie o wiele więcej ludzi. Oni są uciążliwi w piątki.
Dla pani Pauli byli ci „oni" i reszta świata, czyli ona i my, i sprzedawcy, i sprzedawczynie, i jej zwierzchnicy, i sklep. Świat dzielił się na dwie ludzkości: „oni" i ci, którzy im usługują:
-  Dzisiaj są niemożliwi. Nie przyszło ich wielu. Dzisiaj byli w formie. Śmiali się. Nie wiedzą, czego chcą. Już wcale nie lubią dżinsu. Dotykają, macają, ale nie kupują. Wcale nie są uprzejmi. Jacy oni są? Są męczący, w końcu. Męczący.
Zmęczenie - to słowo często powracało w jej rozmowach, w jej życiu. Mówiła o nim, jak się mówi o pogodzie, o meteorologii, jaki stopień zmęczenia, ile czasu trwało, kiedy znów wróci, w jakiej porze wieczoru, czy podczas godzin dojazdu, do domu lub do pracy, dwie godziny dziennie. Pracowała w tym samym zawodzie od trzydziestu lat, niewiele mówiła o mężu, pracował przy meblach i malowaniu, wykonywał „drobne prace na czarno na miejscu". Miała dwóch synów, jeden był żandarmem w Gers, dragi asystentem technicznym na lotnisku Bourget. Mieszkał u rodziców. Nie narzekała na nic, ale bardzo podkreślała swoje zmęczenie.
-  To nogi - mówiła. - To przede wszystkim nogi. Głowa przechodzi, nawet się da leczyć, brzuch też. Nogi są najcięższe. Nie możesz tego wiedzieć, Manu, jesteś za młoda, poza tym
84
nigdy nie będziesz tego robić przez całe życie, ale widzisz, najtrudniejsza sprawa to te nogi.
Pod koniec wydawało mi się, że w jej głosie brzmiała jakaś czułość, gdy tak do mnie mówiła, przy kasie, w chwilach spokoju:
-  Masz dobry uśmiech, Manu, to się liczy w tym zawodzie. Z tobą człowiekowi chce się śmiać. Nie strać tego, dobrze? To dar z nieba.
Była sympatyczniejsza, zaczęła mówić, już mnie nie poprawiała, miałam wrażenie, że szukała mojego towarzystwa bardziej niż pozostałych. Tego dnia powiedziała mi też:
-  Przynajmniej teraz będziesz już lepiej wiedziała, kim oni są. Znam cię, Manu, dobrze widzę, jak na nich patrzysz. Jesteś kimś, kto rejestruje. Oni sobie nie zdają z tego sprawy.
„Oni" to były również „one" i wydaje mi się, że pani Paula mówiła „oni" dlatego, że należała do osób, w wieku których mężczyźni wszystko zdominowali, wszystkim zarządzali. Zresztą kiedy myślę o tej pracy, ja też, co dziwne, bardziej zapamiętuję „ich" niż „je". Ci gburowaci, nerwowi, mili, niezdecydowani, brudni (zwyczajnie niedomyci), faceci, którzy próbują cię pomacać, wychodząc z przymierzalni, faceci, którzy mówią do ciebie, jakbyś nie istniała, albo przeciwnie, szukają cię, muskają, kręcą się koło ciebie, tak jak ten, który chciał na mnie czekać po pracy. Moim zdaniem około trzydziestki.
-  Czy nie chciałaby pani - zaproponował - pójść na szklaneczkę, tam na dół, do dzielnicy? To blisko. Tylko pogadać.
Wcale mi się nie chciało. Obrączka na palcu zupełnie nie przeszkadzała mu w podrywaniu. Miał jasnoszarą koszulkę polo pod szarą letnią marynarką, jasne płócienne spodnie, mokasyny, typ raczej elegancki, ale elegancją naciąganą, trochę jakby przebrany; lepiej go sobie wyobrażałam w garniturze czytającego jakieś papiery w biurze. Odmówiłam, ale on nalegał:
-  O której pani kończy? Mogę na panią zaczekać na dole, jeżeli pani zechce. Tylko jedną szklaneczkę. Tylko pogadać.
85
Znów odmówiłam i odwróciłam się do innego „onego", który czekał w sprawie wymiany koszuli. Wtedy tamten zbliżył się do mnie za plecami i dosłownie otarł się o moje pośladki i poczułam jego członek poprzez płótno, podczas gdy właśnie rozmawiałam z wymieniaczem koszuli. Niewiele czasu potrzebowałam, by się odwrócić, ale musiałam tamtemu powiedzieć: „Przepraszam pana, zaraz do pana wracam", i kiedy się odwróciłam, by obtańcować Pana Tylko Pogadać, on już się zdążył wycofać na dwa- trzy metry. Wykonał gest w stylu „już dobrze, dobrze, zrozumiałem, idę sobie" i nigdy więcej go nie widziałam. Zanim wyszedł, a raczej zwiał, uśmiechnął się jeszcze do mnie kątem ust, uśmieszkiem dupka i świni. Nie zaszokował mnie, raczej zwyczajnie wzbudził obrzydzenie, i odtąd patrzyłam na nich inaczej, w każdym razie na wszystkich tych spoza mojej kategorii wiekowej.
Chłopcy w moim wieku dawali mi święty spokój. Dziewczyny i kobiety były raczej sympatyczne, chyba że zdarzały się podłe i natrętne cizie, ale zrozumiałam, że istnieje kategoria mężczyzn, ci, co to Tylko Pogadać - bo miałam takich przynajmniej trzech czy czterech w ciągu czterech tygodni. Beznadziejni ci Tylko Pogadać. Zawsze to samo spojrzenie na początek, ta sama maniera, by przewracać oczami, zniżać głos, to samo wrażenie, jakie sprawiają, sądząc, że już cię przekonali, nie dlatego, że uważają się za niepokonanych uwodzicieli, ale raczej dlatego, iż są przekonani, że dziewczyna jest na pewno „rębalna". Beznadziejni są ci Można by Pójść na Szklaneczkę. Miałam ochotę odpowiedzieć im: „W porządku, OK, idziemy na szklaneczkę, a co potem? Na dragą stronę ulicy, od razu do hotelu?".
Wydawało mi się, że wszyscy mężczyźni prowadzili grę, której zasady dobrze znali, i że ich wybór padał na kogoś o wiele młodszego, wrażliwego, kogo potem by wyrzucili jak po zakończonej grze. Co sprawia, że w wieku lat siedemnastu i trzech czwartych, prawie osiemnastu, dziewczyna musi znosić taką nachalność, taką niedolę, taką napastliwość? Co też ja
86
mogę wzbudzać w nich, ja, za gruba, wiatrem czesana, źle czująca się w swojej skórze, zero seksowności, czego też oni szukają? Czy powinno mi to pochlebiać?
Pani Paula miała rację. Praktykując tyle people watching, żeby powiedzieć jak Daf: „Łoczujesz teraz pipolów?", nauczyłam się lepiej czytać ludzi. Wszystkie gesty liczą się w tym zawodzie, wszystkie ciała przemawiają, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Po miesiącu ćwiczeń udaje się wreszcie zrozumieć, kim są lub kim chcą być, nawet gdy są kimś innym. Kiedy spędzasz dzień, czekając, aż ktoś przyjdzie do ciebie w celu dokonania zakupu, i zaczynasz z tym kimś dialog, a on się odsłoni przed przymierzaniem, a potem po albo podczas kupna lub odmowy kupna, wtedy już umiesz ocenić, czy ten ktoś jest zasklepiony, hojny, zamknięty w sobie, cool, uparty czy rozkawałkowany, głupi czy sprytny, ile jest w nim komedii. Jeżeli uda ci się oddzielić komedię od rzeczywistości, możesz mieć lekką przewagę nad innymi. Przewagę albo dystans.
To tak jak siedzisz na tylnym pokładzie jachtu, z dala od innych, którzy kręcą się lub kręcili, i uśmiechasz się, bo już częściowo rozkodowałaś to, co mogłoby wywołać wtargnięcie pięknego nieznajomego w samym środku spokojnego lata.
17
Modlitwa pani Pauli
W przeddzień mojego ostatniego dnia w pracy, gdy jak co wieczór rozstawałyśmy się przed wejściem do metra, sama nie wiem, dlaczego miałam ochotę dogonić panią Paulę.
Odwróciłam się i zobaczyłam, jak schodzi po stopniach w stronę przeszklonych drzwi i korytarzy, i poczułam chęć dogonienia jej, by coś powiedzieć, sama nie wiedziałam za bardzo, co. Może to, że ją lubiłam i że chciałam podziękować, ale nie miałam odwagi powiedzieć tego w obecności innych sprzedawczyń. Zawahałam się, po czym zawróciłam i zeszłam na stację. Kłopot polegał na tym, że nie wiedziałam, w jakim kierunku mogła się udać, i albo dogoniłabym ją od razu, albo bym zrezygnowała. Miałam niewielkie szanse w tłumie, gęsniejącym w porze zamykania wielkich sklepów.
Przeszłam jeden czy dwa korytarze, potem minęłam centralne miejsce, gdzie sprzedaje się bilety, gdzie są sprzedawcy torebek pod fałszywą luksusową marką, i chyba sobie przypomniałam, jak mówiła, że korzystała z kierunku La Courneuve, więc udałam się w tę stronę, trwało to długo i było tłoczno, i znowu wróciłam do jakiegoś wyjścia i tu zobaczyłam panią Paulę zajmującą okrągłe siedzisko, jedno z tych ustawionych wzdłuż ścian, takich z plastiku, przy kabinach telefonicznych. Jej torba leżała przy nogach, miała zamknięte oczy. Twarz nie wyrażała niczego. Zastanawiałam się, co ona tutaj robi, prze-
88
straszyłam się, że może zasłabła. Podeszłam do niej i uklękłam, by być na jej wysokości.
-  Pani Paulo, w porządku? Dobrze się pani czuje? Otworzyła oczy. Była zaskoczona.
-  Co ty tu robisz, Manu?
Wyglądała, jakby powróciła z daleka. Jej oczy były trochę wilgotne, ale nie wydaje mi się, żeby płakała.
-  Nic, czy pani się chociaż dobrze czuje? Uśmiechnęła się.
-  Ależ tak, moja mała Manu, potrzebowałam trochę odetchnąć, to wszystko. Zrobiłam sobie małą przerwę przed powrotną drogą, i tyle.
Zaśmiałam się.
-  Robić sobie małą przerwę tutaj, no, nie jest to chyba najlepsze miejsce, co?
Popatrzyła na mnie pobłażliwie, z wielką dobrocią, i pomyślałam, że wcale nie wiem, kim naprawdę jest ta kobieta.
Nic nie wiem o istotach ludzkich, nic nie wiem o innych. Co z tego, że uważam się za psychologa jak na mój wiek i że się nieźle postarzałam w ciągu kilku tygodni - z tym że po celebracjach matury, które mnie w końcu znudziły, po niekończących się balangach, które mi pewnego dnia obrzydły, stałam się inną osobą- to wszystko nic, czasem pozostaję bez głosu, bez siły i bez broni wobec tajemniczości istot ludzkich. Taka właśnie byłam przed panią Paulą, czułam się nieudolna, ciemna, niezdarna.
-  Chcesz, to ci powiem, moja duża Manu, zmawiałam sobie małą modlitwę.
Patrzyła teraz na mnie nieruchomym wzrokiem, ale nie była już daleko ode mnie, powróciła na ziemię, oddawała mi całą siebie. Mówiła cicho, lecz mimo gwaru, szurania nóg podróżnych słyszałam ją tak, jakbyśmy były tylko ona i ja na stacji.
-  Modlę się o to, żeby jutro nie było trudniejsze od dzisiejszego dnia. Widzisz, to jest moja mała wieczorna modlitwa, to nic takiego trudnego. Modlę się, żeby nie stało się nic poważnego ani złego, kiedy wrócę do domu, i żeby wszystko
89
było na miejscu. Trochę odwagi, trochę nadziei, ot widzisz, to cała moja mała modlitwa.
Usłyszałam w jej głosie jakby miłość i miałam ochotę zapłakać. Nie pamiętałam już, co jej chciałam powiedzieć. Zresztą nie zapytała o to.
Trzymałam ją za rękę, ona uścisnęła moją i siedziałyśmy tak obydwie przez chwilę, nic nie mówiąc, a ludzie w metrze mijali nas jak zjawy.
18
Kochać przyjaciół
-  Halo, Manu, tu Daf, jak leci, co słychać w Forsolandzie?
-  Daj spokój, Dafne.
Nazywam ją Dafne, kiedy mnie denerwuje. Ona na mnie mówi Manuella, gdy jej działam na nerwy. To dokładnie tak jak z rodzicami: dobrze wiadomo, że jest jakiś problem z rodzicami, gdy rezygnują ze zdrobnienia i używają pełnego imienia. Dobrze wiadomo, że chcą wam powiedzieć coś ważnego, ale nie wiedzą, jak się do tego zabrać.
-  Czekaj no, to ty zawsze tak do mnie mówisz o tym waszym majątku. Kasoland, Mieszczoland, Forsoland, ty zawsze tak mówiłaś, nie ja.
-  No dobra, zgoda.
-  Aha, rozumiem, to znaczy, że wszystko krytykujesz z kumplami przez telefon, opowiadasz o jachtach, jeepach, wielkich chałupach, spaghetti-balangach, opalanku i kobitkach, co wieczorami zalewają pałę, o facetach z show-biznesu, co mieszają się z facetami od architektury, ten twój potwór, jak go tam nazywasz, Gregović, i jego kobita, no, krytykujesz i naśmiewasz się z tego, tylko że ty to lubisz, co, dobrze ci z tym?
-  Co cię napadło, Daf?
-  Nic, kochana, nic mi nie jest, zgrywam się, to wszystko. Jestem taka jak zawsze, jestem twoim laserem, twoją pamięcią, twoim sumieniem! Nie, już bez ironii, jak leci, co robisz całymi dniami?
91
-  Spanko, słonko, morze, plaża, spanko. A ty? Daf odczekuje chwilę i mówi:
-  Opuszczam rodziców i odchodzę z domu. Psuję sobie wakacje.
-  A nasza podróż do Grecji z Jami i Dolce?
-  Słuchaj, nie miejcie do mnie żalu, ale zaplanowałam co innego. Pojedziecie do Grecji beze mnie. Będę pomagać ludziom w Wandei, w ośrodku wakacyjnym pod nadzorem, takim dla trudnych dzieci, które miały kłopoty przez cały rok a które mimo wszystko wysyła się na wakacje, chociaż nie mają pełnej swobody, jeżeli mnie dobrze rozumiesz.
-  Ale nigdy nam o tym nie mówiłaś, nigdy!
-  No tak, słuchaj, już od jakiegoś czasu przygotowuję tę sprawę, potem napisali do mnie, że już, że zostałam przyjęta, więc trzeba było tylko powiedzieć „tak" lub „nie". Powiedziałam „tak".
-  Czekaj, przecież musisz mieć jakieś przygotowanie do tego! Nie możesz tam pojechać ot tak: zajmuję się nowymi młodymi przestępcami, dzień dobry, nazywam się Daf, oto jestem, biorę wszystko w swoje ręce, akcja!
-  Nie, dupku żołędny, tam się ot tak nie przychodzi. Wypełniłam papiery już jakiś czas temu, nawet zdawałam testy. Przeczytałam o tym zimą w jakiejś gazecie i już od dawna to przygotowywałam, ale dopiero wczoraj się odblokowało.
-  Ukryłaś to wszystko przede mną. No dobra, ale to genialne, co chcesz robić. Masz odwagę, podziwiam cię.
-  Nie wiem, czy to genialne, ale mam ochotę to zrobić.
-  A starzy?
-  Starzy nic nie mówią, jestem pełnoletnia, robię, co chcę, ale uważają, że to bardzo dobrze, oni uważają, że ich Daf jest absolutnie godna podziwu. PO-DZI-WU.
-  Co ci jest, Daf, jesteś jakaś dziwna?
-  Nie, nie, w porządku, jestem trochę speed, to wszystko. A ty co, co robiłaś wczoraj wieczorem?
Daf była speed, znam ją, ale nie speed pozytywnie, tylko speed ironicznie i nieszczęśliwie.
92
W jej głosie był jakiś pośpiech, jak u ludzi, którzy szykują się do pociągu, na samolot czy na statek i już nie bardzo słyszą, co się do nich mówi. Przestraszyłam się, że ją stracę. Byłam zdziwiona, że nie mówiła mi o tej historii ochotniczej-pracy-wakacjach-z-młodocianymi-przestępcami, taka poważna sprawa i nic, ani słowa. Ze wszystkich moich przyjaciółek była jedyną, która, tak jak ja, jeszcze nie dokonała prawdziwego wyboru, co robić po powrocie z wakacji. Zresztą co za totalna ironia: jaki powrót, do czego?
Nie będzie już powrotu jak kiedyś, już nie będzie tak jak co roku. Dość już ponarzekałaś na tę rutynę, więzienie, harówkę, te klasy harówki, te lata harówki, dość już powtarzałaś, że nigdy nie chciałabyś przeżyć jeszcze raz tego okropnego roku! To już nie będzie Ten Powrót, ale jednak jakiś powrót będzie, nie da rady, wszyscy wracają pod koniec lata, ta myśl zawsze mnie intrygowała. Zupełnie jakby życie we Francji zostało sfabrykowane według naszego dzieciństwa i nastoletniej młodości. Przecież muszą być jacyś ludzie, którzy nie wracają, lecz podążają za słońcem, za gwiazdami, za swoimi marzeniami. Jestem pewna, że taki chłopak jak Pete ignoruje ten obowiązek.
Zapisałyśmy się, Daf i ja, na studium języka francuskiego -z tymi ocenami, jakie uzyskałyśmy, zawsze mogłyśmy to zrobić. Ale wcale nie byłam pewna, że tam pójdę. Jami pruła na medycynę, Dolce na prawo, Buszka na języki obce, Tom i Lizza obrali kierunek: sztuki dekoracyjne, a Kat i Khmar miały wyjechać za granicę, jedna do Danii, a druga może nawet do USA. A co do reszty obiecaliśmy sobie nadal się spotykać, nic nam nie przeszkodzi widywać się i gadać. Widywać przyjaciół, zwłaszcza przyjaciółki, chyba nie mam nic cenniejszego na świecie - razem z rodzicami i Sandą, moją siostrzyczką. To my utkaliśmy to płótno, nikt nam tego nie narzucał, swobodnie budowaliśmy latami nasze światy, poznawaliśmy zmiany, odkrycia, problemy, wszystkie odkrywałyśmy siebie i akceptowałyśmy, mimo historii, krytyk, obrażania, autokrytyk. Nie po to tyle się śmiałyśmy, tańczyły,
93
śpiewały, płakały, włóczyły, dyskutowały, słuchały ulubionej muzyki, telefonowały, anoreksowały czy bulimiowały, przeglądały kanały i wakacjowały, nie po to spędzałyśmy tyle nocy jedne u drugich, obgadując rodziców czy nauczycieli, tolerowały facetów, demaskowały szpanerów czy mętniaków, nie po to robiłyśmy to wszystko, żeby prysnąć na wszystkie strony i rozproszyć się. Kochać przyjaciół i żeby oni ciebie kochali - nie widzę, jak bym mogła bez tego żyć. - A ty co robiłaś wczoraj wieczorem?
19 „Sgt Pepper's Lonely Hearts Club Band"

Piętro, ale chcę na niego mówić Pete, przyszedł bardzo wcześnie, dobrze przed kolacją. Zaskoczyło to nas - moją matkę i mnie.
Byłyśmy same w domu, reszta o tej godzinie grała w tenisa, pływała jeszcze na windsurfingu czy na jachtach, albo też zaczynała już zawracać do portu. Wyobrażałam sobie ich, manewrujących, sprzątających, czyszczących, zbierających torby i stroje kąpielowe na pokładzie, po czym udających się, po ułożeniu wszystkiego na miejsce, na taras jakiegoś bistra na szklaneczkę. Wiedziałam, że nikt nie przyjdzie przez dobrą godzinę i cieszyłam się z tego w duchu.
Miał na sobie spodnie z białego płótna, był boso, włożył górę od munduru, coś w rodzaju kubraka, stary ciuch british, czerwony ze złotymi guzikami wszędzie, długi i wąski, wybór zupełnie nie na miejscu, nikt już się tak nie ubiera, w każdym razie nie latem i nie na wyspie, ale jemu było w tym dobrze, mógł nosić byle co, zawsze by mu było dobrze i szybko by z tego zrobił modę. Wszyscy by go pewnie naśladowali.
-  Czy służył pan w horse-guardsl - spytała moja matka, podchodząc do niego z wyciągniętą dłonią.
Ucałował ją w obydwa policzki, jakby znał ją od dawna, i mnie pocałował w ten sam sposób.
-  Nie, proszę pani, proszę uznać ten dodatek jako hołd temu, co ukołysało część pani młodości.
95
Matka zmarszczyła brwi. Spojrzał na nią z tym impertynenc-kim uśmieszkiem, ale natychmiast go złagodził, jakby chcąc przeprosić za parodystyczny ton. Mama jest żywego temperamentu, reaguje w ćwierćobrotu.
-  Ach, rozumiem, Beatlesi! Okładka „Sgt Pepper's Lonely Hearts Club Band".
-  Otóż to! - wykrzyknął Pete z zachwytem. - Otóż to! Pani ma insight, chwyta pani w lot.
-  Proszę przestać mówić mi pani, Pete. Proszę mi mówić Luce, to moje imię.
Nagle odrzuciła włosy do tyłu i w górę, by opadły na ramiona, dziwny gest. Wydała mi się przy tym nieco kokieteryjna, trochę flirtująca. Chciałam coś powiedzieć, więc przedstawiłam się:
-  A ja jestem Manuella, to znaczy Manu.
Stal pośrodku holu z białego drewna, między wnęką kuchenną a kącikiem telewizyjnym, w świetle końca dnia przenikającym przez szklane panele - mój ojciec wszystko buduje z drewna i szkła, na ogół białego, a nawet szarego, w trzech czwartych willi w osadzie, i to właśnie on i Chuck je zrobili -wszystkie są do siebie podobne, ale jak spojrzeć z bliska, są oczywiście różne, bo każdy z nich stara się wykazać, że nie ma tych samych mebli, przedmiotów, obrazów. Wszyscy ze sobą konkurują, to tak jak z jachtami: „mój jest największy", „nieprawda, bo mój".
Dlatego nazywam to Forsolandem, nawet jeśli Daf ma rację, mówiąc, że nie ma co tego oczerniać, nie ma co podchodzić do tego dwulicowo. Mój ojciec wszystko zbudował, i jestem z tego dumna, i mamy szczęście, i ja mam szczęście. „Policz swoje szczęścia - powiedział mi kiedyś dziadek - kiedy wstajesz rano, policz swoje szczęścia, nie proszę, byś myślała o innych, o ludziach rozłączonych, zniszczonych, o potwornościach, o horrorach, które dzieją się w reszcie świata tak jak i przed naszymi drzwiami, ja ci tylko sugeruję, moja mała Manuello, żebyś policzyła swoje szczęścia i od tego zaczynała dzień".
96
Pete zwrócił się do mnie, jakby odkrył moje istnienie:
-  Ach, nie mów „Manuella, to znaczy Manu". Ta systematyczna dekonstrakcja, charakterystyczna dla naszej epoki, zamyka cię, moim zdaniem, wbrew tobie, w kategorii „młodzież". Jeżeli mamy już zadośćuczynić tej tendencji, weźmy raczej końcówkę twojego imienia, a nie początek, i powiedzmy „Ella", co jest bardziej kobiece. Albo powróćmy do Manuelli, to czterotakt, można by z tego zrobić gamę i muzykę. „Ma--nu-el-la, gdy cię biorę w me ramiona".
Zaczął śpiewać na melodię przeboju Tina Rossiego Marinel-la, którą starzy czasem śpiewają dla wygłupu, na koniec długiego dnia na jachcie, kiedy wszyscy są szkarłatni, wykończeni, czuje się sól na skórze, pali, ale jest dobrze, wracamy w stronę Bouches, na niebie jest fiolet, spokój ogarnia morze. W takiej chwili zawsze znajdzie się ktoś, kto zaczyna śpiewać coś tak absolutnie kiczowatego, staromodnego, przeżytego, sprzed lat sześćdziesiątych, a nawet pięćdziesiątych, jedną z tych rzeczy, co śmieszą, bo są tak dalekie od naszych gustów i naszej kultury. I jak o tym potem opowiadam moim przyjaciołom, wszystkim się to podoba.
-  Ma-nu-el-la!
Zakończył swój występ, tupiąc nogą o podłogę i wrzeszcząc: „Ole!" Potem, zmieniwszy ton, nagle łagodny i prawie oddany, powiedział:
-  Czy mógłbym wam pomóc? Widzę, że jesteście przy kuchni. Czy życzycie sobie, bym wam pomógł? Wasze dzieło nie przetrwa dłużej niż posiłek, owszem, ale jest to dzieło, i jako takie zasługuje, by poświęcić mu intensywność i dewocję. Mędrzec Khamyan rzekł: „Strzeż się, abyś nikomu nie powierzył tej tajemnicy: uwiędły mak nigdy już nie zakwitnie".
Matka, cała w uśmiechach:
-  Ty to nigdy nie przestajesz.
On, nagle udając uniżoność, poufnym tonem:
-  Bierze mnie pani za klowna, czyż nie?
-  Ależ, oczywiście, że nie, Pete, i proszę już nie mówić do mnie pani.
_______
97
Wszystko u niego wydawało się grą, ale czy on grał? Ten facet robił za dużo, trudno było za nim nadążyć, sprawiał wrażenie, trochę niepokojące i podniecające, że zawsze powie lub zrobi coś nieprzewidzianego, a poza tym z kim on grał? Z moją matką, której już od bardzo dawna nie widziałam tak ożywionej, pobudzonej, ona też była bliska komedii. Albo też czy grał i ze mną, chwytając mnie nagle za rękę, odwracając się od mojej matki i ciągnąc mnie kilka metrów do przodu?
-  Chodź, Ella, pokażesz mi, co mogę zrobić, żeby wam pomóc.
Poprowadził mnie do blatu w kąciku kuchennym, nie puszczając mojej ręki. Czułam, że ma bardzo gorącą skórę, palącą, jakby w gorączce. Spytałam:
-  Chory jesteś? Odpowiedział szeptem:
-  Nie, nie, ja tak zawsze mam. Kiedyś ci wytłumaczę. Nie martw się.
Po raz pierwszy stwierdziłam, że mówi normalnie, tak jak rozmawiamy z przyjaciółmi, pochlebiło mi wyznanie, porozumienie, które, jak mi się wydawało, usłyszałam w zdaniu: „Kiedyś ci wytłumaczę". To była obietnica, że się jeszcze zobaczymy, że będziemy mogli porozmawiać sami, że będę miała pretekst, by to zrobić. Mama nas dogoniła, całe ciało w akcji, głos trochę zanadto rozbawiony, za bardzo kocham moją matkę, ale tu słyszałam fałsz, byłam absolutnie pewna, że tym razem starała się przesadnie uwodzić, wciągnęła się nieświadomie w jakąś sekwencję, jakiś spektakl:
-  A co to za szepty po kątach?
Pete nie odpowiedział, a ja bez zastanowienia palnęłam:
-  No, co chcesz, to się zdarza między „młodymi". Uznałam, że jestem obrzydliwa, widziałam, że sprawiłam
jej przykrość, ale tym razem nie odpowiedziała, a rysy jej twarzy stężały. Pete natychmiast wyczuł nastrój. Ten chłopak miał wrażliwość, zdolność wychwytywania humorów innych, klimatu pomieszczenia, miejsca, nastroju grupy, już to zauważyłam na jachcie. Wszystko rozładował w jednej sekundzie.
98
Zrobił dywersję - zadeklamował, wskazując na miseczki, półmiski na blacie kuchni, na wielkim drewnianym blacie:
-  Boczek! Parmezan! Jaja! Mięso! Pomidory w sosie! Pieprz! Makaron jeszcze biały i surowy! Piękny i świeży! Makaron nośnik cukrów wolno przyswajalnych i naprawczych! Moje wytrzeszczone oczy podziwiają podstawowe ingrediencje do przygotowania carbonary, jakiej od wieków nie pichci się zarówno w zanieczyszczonych regionach na północ od Mediolanu, jak i na suchych skałach Sycylii!
Potem zamilkł, jeszcze raz burząc rytm, pocieszając moją matkę głosem i wzrokiem, codziennymi słowami:
-  No, OK, Luce, mogę pomóc, czy też jestem beznadziejnie niepotrzebny?
Podeszłam do mamy, by jej dotknąć. Cofnęła się, zawahała i objęła mnie. Usłyszałam krzyki, trąbienie, kroki na żwirze, na drewnianych mostkach, Chuck, tata, dzieci Potwora Grega, cała banda wysypała się, wołając:
-  Bule! Bule! Pora na bule!
Chuck znalazł naszą trójkę w kuchni, obrzucił zimnym spojrzeniem i rzekł ironicznie, ze zdziwionym i złośliwym uśmieszkiem, którego wcześniej u niego nigdy nie widziałam:
-  Aha, już tu jest Piętro ziółko!
20 Lodowata woda w potoku
Wielkie kolacje tego rodzaju, niekończące się żarcie, zaczynają się zazwyczaj o dziesiątej wieczór. Co najmniej dwadzieścia osób lokuje się na ławkach wokół ogromnego niskiego stołu w kształcie litery „U", ustawionego na środku tarasu naprzeciwko morza. Z reguły nie potrafię dotrwać do końca.
Na ogół, z innymi dziewczynami i chłopakami z osady, odchodzimy zaraz po makaronach i idziemy obejrzeć kasetę wideo albo ładujemy się do samochodu i jedziemy do miasteczka, a później do jedynego nocnego klubu w okolicy, Love Machinę. To miejsce trochę nie na czasie, ale didżej czasem puści coś mniej beznadziejnego. Czasami też jemy coś bez starych, w innej willi osady, gdzie oddziela się „młodzież" od dorosłych - co mi tylko połowicznie przeszkadzało do szesnastki, potem zaczęłam uważać to za groteskowe. Ale tego wieczoru nie chciałam odchodzić od stołu w kształcie „U". Zresztą nikt nie chciał. Wszyscy i wszystkie byliśmy tu „młodzi" z trzech czy czterech domów osady, ciekawi jeszcze raz zobaczyć niespodziewanego pływaka, a ja może nawet bardziej niż pozostali. Interesowało mnie, jak inni przyglądają się Pe-te'owi. Śledziłam ruchy i spojrzenia, gry i rozgrywki każdego z nich. Jeśli idzie o mnie, nie było to zwykłe zainteresowanie. Pociągał mnie. Przytrafiało mi się coś, czego jeszcze nie znałam, czego nie umiałam określić.
100
Wcześniej był fiolet, róż parmeński, róż, purpura, szaro-różowy, ostry pomarańczowy, przypalane czerwienie, a teraz, o tej godzinie, niebo stało się niebieskoczarne i spokojne. Czuło się zapach ziół z zarośli, tracący swą uporczywą dzienną suchość, dzięki nieśmiałej jeszcze wilgoci przenikającej kwiaty i rośliny, łodygi, mchy. Morze uderzało falami o nierówne bloki wielkich białych i szarych skał, zagłuszając wszystko szumem. Zupełnie jakby szum morza wchłaniał całą resztę, barwy i zapachy. Jeśli będziesz długo patrzeć na niebo i morze, uwierzysz w końcu, że widzisz ten szum.
Rozmowy toczyły się wokół Korsyki, forsy, telewizji, jachtów, seksu, interesów i rozmaitych skandali, smaku gorących pączków kupionych od drobnego objazdowego handlarza koło kapitanatu, psów i kotów, tego, co się przyjmie, a co nie (filmy, książki, piosenki), zwycięzców i zwyciężonych, wojny, wygranych i przegranych, ciuchów, kobiet, dzieci, głupstw, kawałów, ładnych rzeczy, przyjaźni, piłki nożnej; wspominaliśmy również naszą niedawną wyprawę w góry i nad potoki.
Woda była tak lodowata, że prawie nie nadawała się do picia. Spotkaliśmy przyjaciół mojego ojca w wiosce wysokiej i odległej, miejscowych mężczyzn i kobiety, niegadatliwych, ale sympatycznych. Oni wszystko zorganizowali, wszystko przygotowali, kiełbasy, ser, chleb, owoce, i spędziliśmy dzień pod drzewami, siedząc lub leżąc na płaskich skałach nad potokiem i naturalnym basenikiem, który w pewnym miejscu potoku spowalnia i uspokaja bieg jego wody, rozciąga się metaliczną powierzchnią, przejrzystą, a kąpiel jest czystym, prostym szczęściem. To dzień jak marzenie, zdarza nam się co najmniej jeden taki każdego lata, niestety nie dość często, to odskocznia od jachtów naszej osady. Minął już przełom lata i zaczynamy liczyć dni do powrotu. Tego wieczoru nie liczyłam, bo był Pete, którego Chuck nie chciał nazywać Pete i wołał go donośnie i prowokacyjnie Piętro. Mówiłam sobie, że tak długo, dopóki będzie się kręcił w pobliżu, nie będę
101
miała ochoty wyjechać do Grecji czy gdzie indziej. Tak drago, dopóki wielki niebiesko-biały jacht będzie stał na redzie w zatoce przy osadzie, nie przyjdzie mi do głowy opuszczać wyspy.
Siedział po drugiej stronie stołu w kształcie litery „U" i mogłam patrzeć na niego z przeciwka, tak jak na otaczające go kobiety i mężczyzn, którzy chcieli zwrócić na siebie jego uwagę. Okazywał chęć podobania się poprzez słowa, litanie cytatów, czasem śmiesznych, czasem poważnych. Mężczyźni uważali, że jest rozrywkowy i błyskotliwy, chociaż jednocześnie nie mogłam nie odczuć drobnych fal zazdrości emitowanych przez dwóch czy trzech starych, i to coraz częściej, w miarę jak upływały wieczorne godziny, a różowe wino lało się kieliszkami, Pete zaś, odwalał swoją oczywistą robotę uwodzenia.
Zwłaszcza Grego, Chuck i Daniel Mathieu wyglądali na poirytowanych. Mój ojciec pozostawał raczej w tyle, jak zwykle spokojny, przejęty, aby wszystko „szło dobrze". Wstawał, odchodząc od stołu, żeby pomóc mamie w kuchni, znosił butelki, pieczywo, więcej parmezanu, tata - nieustający organizator ludzi i rzeczy. Poza tym tata, dobrze go znam, śledził Pete'a z pewnym uczuciem niepozbawionym wesołości. Można było zastanowić się, czy nie widział w nim syna, którego nigdy nie miał. Mojego ojca, tego wielkiego misia, co napina mięśnie i buduje wspaniałe domy, taka osobowość jak Pete'a nie mogła wpędzić w żadne kompleksy. Nie sądzę, żeby się z nim mierzył, ani z nim, ani z kimkolwiek innym, chyba że z tymi, których nazywa swoimi mistrzami, geniuszami architektury, a którzy go inspirowali. To nieżyjący giganci, o których mi czasami opowiada, o ich dziełach i karierach, aby mi udowodnić, że należy wyszukiwać sobie niedostępne wzorce i robić wszystko, by im dorównać.
Doszli już do gry w dziesiątkę i Grego rzucił:
-  Znasz grę w złotą dziesiątkę, Piętro?
-  Nie, grajcie, nie znam. Zawsze chętnie się nauczę.
-  Jasne, pewnie! Ależ ty już wszystko wiesz, Piętro wszechwiedzący. Pete Know It Ali.
102
Dobra. Krótkie milczenie. Brak natychmiastowej reakcji, a potem Pete:
-  No to na czym polega wasza gra?
-  Złota dziesiątka przecież! Sporządzamy Usty. Listy wszystkiego. Dziesięciu największych kretynów z życia politycznego. Dziesięć najmniej ważnych wiadomości w roku. Dziesięć knotów roku. Dziesięć najlepszych powieści dwudziestego wieku. Dziesięć najpiękniejszych Francuzek. Dziesięciu hajnudniej-szych ludzi. Dziesięć najpiękniejszych hoteli świata. Dziesięć najpiękniejszych biustów. No, o to chodzi i tak dalej. Kto zaczyna? Ty, Piętro?
Gregović ze wszystkimi jest na ty. Nie wiem, skąd jego przezwisko Potwór Grego. Zawsze tak na niego mówili, na wyspie i w Paryżu. Mój ojciec twierdzi, że to dlatego, iż odniósł niesamowity sukces w dziedzinie płyt i muzyki, maczał palce we wszystkich konfiturach. To King-Kong music-busi-nessu. Mama twierdzi, że nazywają go Potworem, bo jest prawdziwie, potwornie brzydki. Ma włoski wszędzie jak goryl, na torsie, plecach, ramionach, porastają kępkami nawet grzbiety rąk i stóp. Głośno mówi, pije na potęgę, ale nigdy nie jest pijany - za mocny z niego typ - jest pierwszy w porcie, na starcie jak i na mecie, ma największy jacht ze wszystkich w osadzie. Jego żona, Weronika, blondynka, jest trochę za bardzo obwieszona biżuterią, a nawet za bardzo blond; a jednak nie mogę powiedzieć, by była wulgarna. Coś ją ratuje w jej śmiechu, może to twarz, raczej delikatna, a może nosi znamiona niewinności. Poza tym nie jest głupia, nawet wydaje ..askakujące sądy.
Zresztą gdybym chciała być uczciwa wobec samej siebie, musiałabym przyznać, że Grego i Weronika, Daniel Mathieu i jego żona Bea nie są tymi karykaturami, jakie z nich robię z całą beztroską właściwą mojemu wiekowi, nawet jeżeli mam naganne skłonności widzenia ich i opisywania jako pajaców, gdy obserwuję ich w ten sposób podczas wakacji. Nie są tymi stereotypami, które opisuję parodystycznie moim przyjaciółkom. Mój ojciec stale mi powtarza: „Zdejmij te
103
»młodzieżowe« okulary, są czasem tak samo wypaczone jak nasze kontaktowe szkła »starych«. Bardzo ładnie jest, Manu, zawsze wykazywać się tolerancją wobec twoich koleżanek, Daf, Jami itd., ale może powinnaś objąć tolerancją również inne osoby". Wiem, że ma rację, ale szybko o tym zapominam i uciekam się do wygodnego rozwiązania, polegającego na tym, że widzi się starsze od siebie osoby jako aktorów lub aktorki jakiejś komedii. Prawdą jest, że tamtego wieczoru komedia wisiała w powietrzu. Prawdą jest, że największym komediantem ze wszystkich był Pete, ale nie mogłam patrzeć na niego w sposób obiektywny. Pete powtórzył:
-  A zatem proponuję, abyśmy sporządzili listę dziesięciu najcenniejszych słów języka francuskiego. A raczej waszych dziesięciu ulubionych słów.
Cisza. Wahanie.
-  Ach... ach...
Pete zwraca się do mnie ponad stołem:
-  A co o tym sądzi Ella? Jaka by była twoja lista? Chuck upomina go, zawsze dokładny:
-  Zwracam ci uwagę, że Manu nie nazywa się Ella, ale Manu.
Pete odpowiada:
-  Być może, ale ja na nią mówię Ella.
Zauważyłam, że wszyscy dorośli byli dosyć mocno podchmieleni, nieźle wstawieni. Pete również, raczej pijany, a kilka kobiet też dobrze popiło i widziałam Beatrice Mathieu, jak zamykała oczy, otwierała, znów zamykała, siedząc na lewo od ojca, w wielobarwnym, dość ekstrawaganckim pareo. Chuck, kiedy pije, nigdy nie jest agresywny i nie widziałam go takiego aż do tej kolacji. Chuck, odwieczny partner taty - misiek zastępczy, kiedy mój ojciec wyjeżdżał - był szczególnie prześmiewczy. Już wcześniej zauważyłam sposób, w jaki skomentował obecność Pete'a, jak przyczepił się do niego w kuchni, że bez żenady, chłopie, zbyt wczesne przychodzenie do ludzi nie świadczy o dobrym wychowaniu. I jak później, podczas
104
gry w bule, w której Pete oczywiście brał udział i naturalnie dzięki niemu jego zespół wygrał - bo grał dobrze w bule tak jak i zapewne we wszelkie gry - Chuck nie przestawał mu zaprzeczać, dyskutować rzuty, odchylenia, rzuty świnką. Nie poznawałam go. Pod wpływem wina afiszował przesadną wrogość wobec młodzieńca przybyłego znikąd. Powiedziałam:
-  Czy mogę opuścić kolejkę? Potwór Grego:
-  Ach, nie, Manu, znasz zasady gry. To nieładnie, jak zaczynasz się zastanawiać, musisz wszystko powiedzieć od razu, pełny spontan.
Nalegałam:
-  Opuszczam kolejkę, proszę o jokera, proszę, Weroniko, zaczynasz.
Popatrzyłam na Pete'a ponad stołem i odpowiedział mi spojrzeniem, które następnie skierował gdzie indziej. Kilkakrotnie podczas kolacji, podczas wymiany słów i dowcipów, kiedy wyskakiwał z wypowiedziami Nietzschego czy Jules'a Renarda, odnosiłam wrażenie, że oczami w zielonozłote smugi przesyła mi nie wiadomo jaką wiadomość: „Nie dasz się oszukać, ja też nie. Rozumiem twoje spojrzenie. Postaraj się zrozumieć moje".
Ale ja byłam tak mało pewna siebie, z pewnością się my-Ułam.
21 Suknie panien wzdłuż traktu Królowej
Zastanawiam się, jak odtworzyć atmosferę tamtego wieczoru. Gdybym tylko miała większy zasób słów, tak mi tego czasem brakuje!
Zaczęli docinki już przy aperitifie na temat czerwonego surdutu british o złoconych ozdobach.
-  A gdzieś ty znalazł taką relikwię? Świr!
-  Co za kicz ten ciuch, ale dno, prosto z lat siedemdziesiątych, malowana lala, nikt już takich rzeczy nie nosi.
Kręcili się dookoła Pete'a jak wokół jakiegoś manekina. Weronika i Bea chciały przymierzyć wojskową marynarkę, Pete podał im ją, pozostając przez kilka chwil z obnażonym torsem, między tymi dwiema kobietami, wśród innych gości, i myślę, że obraz tego pięknego i nieprzewidywalnego młodzieńca, z odkrytym torsem i mięśniami, letnią nocą, z kieliszkiem w ręku, pobłażliwym grymasem ruchliwych ust, od początku wzbudził nieufność w niektórych mężczyznach, bliskich sobie, a skrytych w tej wspólnocie żyjącej we własnym gronie. Tak, tak, zgoda, zabawny jest ten Piętro, ale w końcu niech nie przesadza, wystarczy tego dobrego, enough is enough...
Potem przeszliśmy do stołu i jak tylko zajął miejsce obok Weroniki, zwrócił się na chybił trafił do młodej dziewczyny, jednej z kuzynek dzieci Mathieu, Kritzii, ładnej blondynki o krótkich włosach, którą ledwo znałam, siedzącej u szczytu stołu:
106
Oto przyszłaś,
Moje wielkie marzenie w słońcu nie śmiało
ujrzeć cię tak piękną,
A jednak bez wahania cię rozpoznałem.
Kritzia zdusiła śmiech i trochę się zarumieniła. Przez chwilę zwracał się wyłącznie do niej wśród brzęku naczyń i gwara rozmów biesiadników, wykorzystując broń, którą wypróbował wcześniej w kuchni, na mojej matce i na mnie. Wybierasz którąś, pozwalasz jej uwierzyć, choćby przez kilka nanosekund, że jest jedyna na świecie, a potem idziesz zbierać miodzik gdzie indziej. Kritzia słuchała go z ustami rozdziawionymi jak ryba, ale on zwracał się już do innych. Zaczął cichym głosem:
-  Należy wobrazić sobie, nieprawdaż, jesteśmy u progu stulecia i jest romantyczny młodzieniec, który oczywiście jeszcze nic nie napisał albo tak niewiele. Nikt nie zna jego nazwiska, nikt nie może jeszcze wiedzieć, że dzięki niemu rozmarzy się cała młodzież i wszystkie następne pokolenia, dzięki jego jedynemu dziełu, jego jedynej książce, która przetrwa grozę przemijającego czasu.
Miał prawdziwy talent gawędziarza czy aktora, Albo obydwu naraz. Zrozumiałam to tego wieczora: pośród dwudziestki osób nieuważnych i hałaśliwych, przejętych własnym ego, umiał dosięgnąć każdego głosem drżącym od powstrzymywanej pasji. Mówił łagodnie, cicho, aksamitnie i niebawem ludzie zaczynali milknąć. Pete podniósł nieco głos:
-  Jesteśmy u progu stulecia, a młodzieniec właśnie skończył dziewiętnaście lat i już wówczas, przygotowując się do egzaminu do szkoły pedagogicznej, zrozumiał, że piękno języka francuskiego leży w jego zwartości, w jego lekkości.
Wyprostował się, zapominając o pierwszej rozmówczyni, przeniósł wzrok ponad całym stołem i - uniósłszy palec, by zwrócić uwagę na to, co miał do powiedzenia - zawiesił go przez chwilę na mnie. Wydawało mi się, że dobrze znam Pete'a, że jestem w czystej harmonii z tym, co nam właśnie opowiadał.
107
-  Nie jestem pewny, czy przeczytał słynne zalecenie bardzo poczytnego i szanowanego pisarza tamtej epoki, dzisiaj zapomnianego, wrzuconego do lochów literatury, a który z pasją zapisał w swoim dzienniku: „Wyrażać się jasno. Wyrażać się jasno. Wyrażać się jasno!" - ale jeśli nawet nie przeczytał, to ten młody, zdolny człowiek wie, że prawda leży właśnie w tym: wyrażać się jasno!
Jego spojrzenie znowu spoczęło na mnie i miałam wrażenie, że odgadł moją obsesję jasności, białości, czystości.
-  Należy wyobrazić sobie tego młodzieńca jak każdą inną istotę w tym wieku, jak ciebie zapewne, Ello - powiedział, zwracając się do mnie - jak każdą istotę, której życie jeszcze nie oszukało.
Powrócił do wszystkich biesiadników.
-  Należy wyobrazić go sobie w oczekiwaniu, w nieustającym stanie obietnicy. Jesteśmy w Paryżu, wzdłuż traktu Królowej, i chcę wierzyć, że w tej alei nie tak odległej od tej, którą spacerował również mały Marcel Proust, zapachy wznoszone przez suknie panien harmonijnie mieszają się z wonią kwiatów i bukietów.
-  Au! - wykrzyknął Bernard Bertrand.
-  Cicho! - zawołały dziewczyny. - Daj mu mówić.
-  Tak, ale i tak au.
Pete podjął swoje opowiadanie, jak gdyby nie było tego „au" pełnego podziwu, ale kiwnął głową w stronę Bertranda ojca, jakby w podziękowaniu, ponieważ zawsze należy umieć okazać swojej publiczności uznanie.
-  Samochodowe gówienko jeszcze nie wzięło miasta w swoje posiadanie. I właśnie w spokojnym otoczeniu pachnącej alei z początku tego stulecia młodzieniec ujrzał pannę, skończoną piękność, tak! Co się zowie, kwitnące dziewczę, tak! tak! istne zjawisko, zaskakująca niespodzianka. Cytuję: „Zaskoczony niespodzianym pani nadejściem, blond włosami, nagłym wejściem na mą drogę". Podąża za panną, omija bariery konwencji i obyczajów, strażniczki i przyzwoitki, wszystkie te „to nie wypada", aby uzyskać prawo ujrzenia jej i poroz-
108
mawiania. Odbędą jedną rozmowę, jedną jedyną, w czasie jednego spotkania! Ona jest niezwykle nieśmiała, dziko! Mówi niewiele, a jeszcze mniej o sobie, choć wreszcie wdaje się w dialog pełen wahań, pułapek. Stopniowo odkrywają w sobie wiele podobieństw. Od wzburzenia, jakie ich opanowuje, już nigdy się nie uwolnią.
Chwila ciszy. Pete posiadł swoje audytorium. Błysk próżności w jego spojrzeniu, bo o tym wie, ale ja tej próżności nie widziałam, za bardzo byłam zdecydowana, by za nim podążać. Widziałam tylko werwę, umiłowanie piękna i zapewne, z gruntu, obie te rzeczy w nim siedziały, próżność i umiłowanie piękna. Moja matka czekała, stojąc za ławką z pierwszym wielkim półmiskiem spaghetti carbonara parującym w rękach, a przy niej Augustina, z równie ogromnym półmiskiem makaronu, i ani jedna, ani druga nie miały ochoty przerywać opowieści Pete'a. Ale on zobaczył, że mama czeka i że za kilka chwil mógłby znudzić zarówno audytorium, jak i gospodarzy, przyspieszył więc tempo:
-  Ale ona jest zaręczona, nic się nie wydarzy, a on jej nigdy więcej nie zobaczy. Napisze dla niej poemat, którego kilka fragmentów wam zacytowałem, pod tytułem Poprzez letnie sezony, napisze go słowami jasnymi, lekkimi, prostymi i zwartymi. Pięć lat później opublikuje swoje arcydzieło, a jeszcze później zginie w wieku dwudziestu ośmiu lat, skoszony kulami wielkiej rzezi wojennej z czternastego roku. Nazywa się Henri Alain Fournier, ale swoją powieść Mój przyjaciel Meaulnes podpisze: Alain-Fournier. I twierdzę, że nigdy, ale to nigdy nie napisałby jej, gdyby pewnego wiosennego dnia, na trakcie Królowej, nie pojawiła się ta panna, „w cieniu białej parasolki", której „oczekiwał pod dawnym słońcem swoich popołudni, gdy śnił o miłości i opłakiwał dzieciństwo".
Mama mogła wreszcie postawić półmiski z makaronem, i w tym ruchu pochyliła się i ucałowała Pete'a w czubek głowy, mówiąc:
-  Wspaniale, Pete, to było naprawdę ładne.
Kilka rąk dało niby początek oklasków, powstał gwar,
109
półmiski krążyły, kieliszki napełniały się, Potwór Grego zaczął monolog o przewadze rapu jako nowego zjawiska kulturowego, mój ojciec wykonał gest w stronę Pete'a, podnosząc kieliszek na jego zdrowie, Chuck miał paskudną minę, Weronika i Bea zalecały się do Pete'a, księżyc rozsiewał swój błękit w czerni nieba, a ja starałam się, aby nikt nie zauważył, że właśnie zaczynałam być zakochana.
Ф
22 Zwykli ludzie
Tamtego wieczoru podałam złotą dziesiątkę ulubionych słów po dwóch dorosłych kobietach, po Weronice i Bei.
Cała sprawa, to proste, polega na tym, żeby się za bardzo nie zastanawiać i wyrzucać słowa wprost, właściwie to coś w rodzaju gry w prawdę, to niesamowicie odkrywcze, a nawet dosyć diaboliczne.
Weronika powiedziała:
-  Podróż - sekret - ból - pamięć - gwałtowność - fiolet -ciemność - wygrać - świt - narodziny.
Zachwyciło to pół stołu. Słychać było:
-  Ej że, nieźle! Albo:
-  To ciekawe...
Albo jeszcze ze strony tych, co ją znali:
-  No, no, Wera, nie podejrzewałem... A Pete podsumował:
-  Proszę pani, pani jest kobietą z przeszłością. Wydaje mi się, że wie pani, co to cierpienie.
Potem Bea powiedziała:
-  Pulpa - wspaniały - słońce - rozkosz - bita śmietana -katedra - wiktuały - zmierzch - fluorescencja - boskość.
To również wywołało wiele okrzyków, śmiechów, uwag banalnych lub uduchowionych, kilka nieprzyzwoitych aluzji
111
i wszyscy odwrócili się do Pete'a, oczekując syntezy złotej listy, którą właśnie usłyszeliśmy. Śmiechu było warte, że to zgromadzenie dojrzałych mężczyzn leniwie poddało się jednoznacznej myśli, iż do tego chłopaka należało rozszyfrowanie wyboru naszych słów, gdy tymczasem nie udało im się nawet prześwietlić ani jego tożsamości, ani zawodu, ani miejsca zamieszkania („Tak, mieszkam w Rzymie przez połowę roku, resztę czasu w Paryżu, jeżdżę też często do Londynu..." albo: „Jestem asystentem, piszę skrypty, scenariusze, ale zajmuję się też trochę wnętrzarstwem, komputerowo, i zajmowałem się też sporo dziennikarstwem...", czy wreszcie: „Jacht do mnie nie należy, zaprosili mnie przyjaciele, wielka rodzina Leopardinich, są właścicielami przemysłu jedwab-niczego w rejonie Wenecji, ja, można powiedzieć... towarzyszę im..."). Przy liście Bei Pete oświadczył:
-  O, pani jest zmysłowa, jak mi się zdaje, ale czyż nie zauważamy pewnego dążenia do uduchowienia...?
Spojrzała na niego niemal bezwstydnie.
Tego wieczoru ja też podałam słowa, które lubię:
-  Rzeka - miłość - przyjaźń - strumień - wolność - potok - chmura - źródło - miłość - pierwiosnek.
Mój ojciec wtrącił się, zanim Pete wypowiedział swój „osąd":
-  Oszukałaś, Man, dwa razy jest to samo słowo, dwa razy słowo miłość.
-  No i co z tego? - zaoponował Pete. - Mogła je powiedzieć i dziesięć razy z rządu, bo wiemy, że wyraz ten może się odmieniać na dziesięć, sto, miliard różnych sposobów. Ale czy zauważyliście skłonność ЕШ do wody, żywiołu płynnego, czystości? Oto i wielki wróg mętności - orzekł, wskazując mnie palcem. - Szuka tego, co niemożliwe.
Chuck:
-  Doprawdy, mój drogi Piętro, jesteś niestrudzony, masz odpowiedź na wszystko.
112
Pete, ostrożnie, nie chcąc podnieść rzuconej rękawicy i sprowokować kłótni:
-  Ależ skąd, ależ skąd, Chuck.
-  Ależ tak, ależ tak, ziółeczko.
Pod koniec, gdy już byliśmy przy trzeciej czy czwartej kawie, a palacze i palaczki zaczęli palić, kiedy kieliszki z miejscową grappą były do połowy opróżnione, gdy „młodzi" w końcu zdezertowali (chodź, Manu, idziemy do Love Machinę... nie, nie mam ochoty, zostaję), wyczulam zmęczenie przemykające po ławkach.
Zobaczyłam, jak Pete wstaje i wchodzi do domu. Poszłam za nim. Żegnał się z moimi rodzicami, z matką, która pomagała Augustinie uwijającej się przy patelniach, resztkach makaronu i stosach talerzy, i tatą, który już szykował tace na śniadanie na drugi dzień. Pete ucałował ich i rzekł:
-  Rainer Maria Rilke napisał: „Wszystkie pożegnania mam za sobą. Tyle rozstań stopniowo kształtowało mnie od dzieciństwa".
Mój ojciec:
-  Ile ty masz tych cytatów pod ręką?
-  Och, tysiące, proszę pana, tysiące! Mama:
-  Wyjeżdżasz jutro, nie zobaczymy się?
-  Tego nie chciałem powiedzieć, proszę pani. Nie, żegnać się to tylko takie powiedzenie, o wiele piękniejsze niż do widzenia.
Mama, zmęczona:
-  Tyle razy mówiłam, żebyś mi mówił Luce, a nie proszę pani.
-  Przepraszam panią. Ojciec się wtrąca:
-  Jak wracasz na jacht?
-  Tak jak przyszedłem, pieszo, ścieżką celników. Zostawiłem dingi przy bojce w waszej zatoce.
Tata:
113
-  Nie, o tej porze możesz się zabić, ścieżka nie jest oświetlona.
Ja mówię:
-  Zawiozę go, wsiądzie na mój motorower, z tyłu. Ożywione spojrzenie mamy, rozbawione spojrzenie taty.
Łapię kask, szybko zmykam, ciągnąc za sobą Pete'a, zanim ktokolwiek mi zrobi jakąś głupią uwagę.
Obliczyłam: przyjechał do nas około siedemnastej, a teraz była jakaś pierwsza w nocy, już prawie siedem godzin uczestniczyłam w przedstawieniu tego chłopaka, którego wciąż nazywali Piętro. Dobrze z tego wybrnął, rzeczywiście, owinął ich sobie dokoła palca i nawet jeżeli robił jakiś numer, ja chciałam widzieć tylko to, co uosabiał nowego, nieoczekiwanego. W pewnej chwili poszłam do kuchni pomóc ojcu przygotowywać płonące naleśniki na deser, a on powiedział mi:
-  Widzisz, ten chłopak ma dwie rzeczy, których brakuje zwykłym ludziom: urok i energię.
I dodał:
-  To nie ja to powiedziałem, to jakaś gwiazda, a właściwie bardziej geniusz niż gwiazda: Charłie Chaplin.
Moja matka, zgarbiona nad blatem kuchennym, podpalając jeden po drugim półmiski polane rumem, by wzbudzić błękitne płomyki nad naleśnikami, potwierdziła to uśmiechem, zaśmiała się głucho.
Przyjęłam definicję podaną przez ojca, głównie ze względu na pierwszą część zdania: których brakuje zwykłym ludziom. Uważałam, że wszyscy byliśmy bardzo zwyczajni, wokół tego stołu, a raczej że to Pete sprawił, iż staliśmy się zwyczajni. Ze wszystkich, których znałam, nawet wśród moich przyjaciółek, jedyną osobą, która mogła wytrzymać porównanie, była
114
Daf, miss mesmeryzująca. Ale energia Daf karmiła się rozpaczą, tymczasem Pete ładował się czymś innym, smakiem życia czy pewnością, że jest ono bezkresną sceną, ale skoro życie jest sceną, tym lepiej zagrać w nim piękną rolę, tym lepiej się z niego śmiać.

23 Nazwał mnie Rzeką
Motorower w nocy, na ścieżce pełnej kamieni, dziur i wyrw -trzeba naprawdę uważać. Jadę powoli. Pete siedzi z tyłu, obejmuje mnie ramionami w talii, pachnie trochę tytoniem i winem.
Jego nadgarstki są rozpalone, gdy tak ściska mi żebra, a skóra jest tak gorąca jak za pierwszym razem w kuchni. Silnik tak bardzo hałasuje, że nic mądrego nie możemy sobie powiedzieć oprócz:
-  Hej! Trzymaj się! Uwaga! Tu skręcam - stromy zjazd. Dojeżdżamy nad brzeg morza. Księżyc oświetla plażę. Woda
jest spokojna, morze faluje bardzo delikatnie, to ledwie tchnienie. Dingi Leopardinich jest zacumowane kilka metrów stąd, duża niebieska łódka w białe pasy, w barwach ich jachtu. Pete wyjmuje kluczyki do silnika z kieszeni w czerwonym kubraku. Podchodzi do mnie, by mnie pocałować.
-  Dobra, hasta la vista, baby, jak mówi dzieciak w Terminator One.
Nie mam ochoty, by sobie poszedł, ale nie mogę mu tego powiedzieć. Cofam się więc i śmieję, zdejmuję kask, potrząsam włosami, czynię jakieś gesty, takie głupoty, by zyskać na czasie i uwieść. Patrzy na mnie. Wcale już nie ma tej umordowanej miny, jak oni wszyscy tam na górze pod koniec Najdłuższej Kolacji Lata, na ławkach. Jazda motorem odświeżyła mu policzki i czubek śmiesznego noska, dziecięcego noska osadzonego w tej pięknej gębie.
116
-  Co cię tak rozśmiesza, Manu?
-  Nie nazywasz mnie Ella?
-  Och, to było raczej na złość starym, aby cię wyróżnić, mimo wszystko Manu jest ładne, chociaż właściwie wydaje mi się, że mam rację, nie pasuje do ciebie, jest zbyt męskie jak na zdrobnienie. Jesteś za bardzo kobieca, by nosić takie imię.
Poruszam ciałem, ramionami, w stylu dziewczyny, której prawi się komplementy, zła jestem na siebie, że zachowuję się jak idiotka. Mówię:
-  Kobieca, ja?
Musiałam nawet prychnąć, inna sztuczka. On mówi:
-  Ależ oczywiście. Czy mogę dać ci radę? Nie zaniżaj swojej wartości, nigdy nie należy tego robić. Nie wpadaj w wyśmiewanie samej siebie, wiem, że to obecnie wręcz taka tendencja, szalenie cool, dominujący ton, doskonały, ale to niczemu nie służy. I nie leży w twojej naturze, uchowaj swoją naturę. Masz osobowość, Ella, wystarczy iść za twoim spojrzeniem. Z takimi oczami jak twoje nie możesz nikogo długo oszukiwać.
-  Dzięki. Miły jesteś.
-  Nie ma za co.
Znów się śmieję. To go intryguje.
-  Czy możesz mi powiedzieć, co cię tym razem śmieszy? Siadam na piasku i zadzieram głowę.
-  Jeśli chcesz, żebyśmy rozmawiali, Pete, to rozmawiajmy, ale ja siadam.
Patrzy na zegarek. Odwraca się. Na pełnym morzu, częściowo oświetlonym promieniem księżyca, wielki biało-niebie-ski jacht tkwi nieruchomo, małe lampki rozproszone na pokładach rozsiewają pomarańczowy odblask na mahoniowych ściankach. Nic się nie rusza.
-  Dobra, d'accordo - mówi.
Siada naprzeciwko mnie, tyłem do morza. To ciekawe, tutaj, sam na sam, nic mnie nie onieśmiela. Jeżeli nawet
777
wiem, że jest bardziej oczytany, przebieglejszy i starszy ode mnie, nie odczuwam żadnych kompleksów. Czuję się równa jemu, niezależnie od jego tajemnic i uników, którymi otaczał się przez cały wieczór, w sposób czasem irytujący.
-  Powiem ci, dlaczego chce mi się z ciebie śmiać. Od kiedy tu jesteśmy, nie masz już, ale to wcale, tego swojego zwyczajnego dyskursu, tego wygadania co przed tamtymi podczas kolacji. Słucham cię, od kiedy przyjechaliśmy, i ani razu nie zalewałeś, nie recytowałeś, nie gadałeś z samych dużych liter i nie cytowałeś. To niewiarygodne, zupełnie jakbyś był kimś innym. Nawet nie masz tego samego głosu. Nie jesteś już karykaturą.
Wstaje nagle, podnosi ramiona do nieba, zrywa się, wykonuje dwa wyskoki, kończy baletowym entrechat, spada na ziemię, aż unosi się piasek i pył z muszelek. Potem, równie niespodziewanie, siada z powrotem, prawie nie zdyszany, i patrzy na mnie z grymasem satysfakcji.
-  A to ci się podobało? Akrobata ładnie się popisał?
-  Mam halucyny - mówię.
Robi gest, który już nieźle rozpoznaję, podnosi palec wskazujący, by uprzedzić swoje audytorium, że wyskoczy z cytatem:
-  Nietzsche powiedział: „Trzeba przetańczyć swoje życie".
-  Przestań się zgrywać, Pete, dość tych cytatów. Powiedz mi szczerze, po co to zrobiłeś tutaj, przede mną?
Wyciąga rękę do mojego policzka, jakby chciał pogłaskać, i robi to, ale szybko ją cofa.
-  Jesteś jak dziecko, Ella, wciąż pytasz dlaczego. Dlaczego to? Dlaczego tamto? Ależ dlatego, że spytałaś, gdzie się podział klown z przyjęcia. Natychmiastowy odruch, chciałem ci pokazać, że klown jest zawsze gotów pojawić się i zaskoczyć. To złota zasada. Trzeba zawsze zaskakiwać. Zwróciłaś mi uwagę, że nie mówiłem tak jak przedtem, i miałaś rację. Tak, mówię normalnie, inaczej niż klown. Ale to, oczywiste, bo nie jestem na przedstawieniu. Uważasz mnie za karykaturę? To nie jest aż tak elementarne, miej dla mnie
118
choć trochę pobłażliwości. Bo ja jestem podwójny jak wiele osób. Jestem encyklopedycznym błaznem światowcem, a także tym, który wie, że jest encyklopedycznym błaznem światowcem.
-  Nie jest zbyt trudno z tym żyć?
-  Skoro to robię, to znaczy, że to lubię. Podążam swoją drogą. Przyznaję, że może się mylę.
Zrobił inny gest, bardziej zmęczony, smutniejszy, gest zapomnienia, elegancki jak każdy z jego gestów, omiatając dłonią wszystko, co zostało powiedziane, zamknął oczy i nagle położył się jak długi na piasku.
-  Wdychaj, oddychaj wielkimi haustami, wdychaj tę kliszę prawdziwą jak wszystkie klisze: oddychaj tym nieopisanym zapachem wyspy nocą. I przestań słuchać mojego gadania.
-  Chętnie - mówię - tylko przestań gadać.
Teraz ja kładę się na plecach, ale w części jeszcze trawiastej, na krawędzi piasku, i patrzę w niebo, tak jak to często tutaj robię, niebo nocą, i zamykam oczy. Nasze ciała leżą równoległe do siebie, ale osobno, ja w trawie, on na piasku, ja nieco wyżej od niego. Zapachy dochodzą rozmaite, choć proste; zapachy krzewów i dzikiego kwiecia zarośli, które rudziały przez cały dzień na słońcu, a teraz przeobrażają się pod wpływem wilgotnej nocy, morskiej mgiełki, są mniej cierpkie i bardziej odprężające. Nie wiedziałam, że można czuć się tak doskonale dobrze.
Czas mija. Niczego od tego czasu nie oczekuję, prócz jednego, by tak mijał i żeby nic nie wtargnęło w jego przemijanie. Mogłabym usnąć, gdyby serce nie biło mi trochę za szybko.
Słyszę skrzypienie piasku. Pete wstał.
-  No, dobra, teraz naprawdę muszę już iść, czekają na mnie. Kim są ci ludzie, ta para starców? Czy są jeszcze inni
pasażerowie na pokładzie oprócz marynarzy? Kto to jest, rodzina, przyjaciele? Skąd on jest? Co robi naprawdę w życiu? Kusiło mnie, żeby zadać mu te same pytania, choć bez agresywności Chucka i Grega: „Ale co ty tak naprawdę robisz, Piętro ziółko?" Z tym że dla mnie jedyne pytanie brzmiało:
779
jak długo jacht zostanie w zatoce, przy nas, przy mnie? Jak długo ty tu zostaniesz? Ale powstrzymywał mnie lęk przed ośmieszeniem, nawet jeżeli chwilę wcześniej wydawało mi się, że utraciłam nieśmiałość. Chciałabym mu powiedzieć: „Nie odchodź. Chcę cię jutro zobaczyć". Ale nie byłam do tego zdolna.
Odwrócił się plecami, dając znak, bym przyszła mu pomóc. Zdjęłam buty, aby podejść do niego w wodzie i odczepić dingi od bojki. Wykonaliśmy w milczeniu wszystkie te banalne i proste manewry. Było przyjemnie. Zanim wsiadł do dingi i uruchomił silnik, pochylił się nade mną i pocałował w szyję, pod uchem, otwartymi wilgotnymi ustami; nie był to buziak -buziak koleżeński. Powiedział:
-  Rzeka, w twojej złotej dziesiątce ulubionych słów, pierwsze było słowo rzeka.
-  Tak, to prawda.
-  Szukasz czystości, może będziesz w życiu cierpieć z tego powodu, ale to ty masz rację. Dobranoc, Rzeko.
Silnik pracuje, dingi odpływa, księżyc oświetla sylwetkę i czerwony kubrak Pete'a, wychodzę z wody i idę do motoroweru. Wracam ścieżynką, noc jest głęboka, w domu wszystkie światła, albo prawie wszystkie, są pogaszone. Idę zwalić się na łóżko, wyczerpana, ale absolutnie nie mam ochoty spać. Dziwne pomieszanie niepokoju i satysfakcji.
24
Dwa mózgi
Następnego dnia rano obudziłam się bardzo wcześnie.
Na wyspie zawsze budzę się bardzo wcześnie, specjalnie, żeby nigdy nie stracić tych godzin, kiedy jeszcze nic nie słyszysz oprócz morza i wiatru, kiedy linia horyzontu jest jeszcze różowa i czarno-fioletowa. Po domu chodzę na paluszkach. Wiem, że Sanda, moja siostrzyczka, moi rodzice śpiący w drugim końcu domu nie usłyszeliby mnie, gdybym bardziej hałasowała, ale lubię przedłużać ciszę wczesnego ranka, dźwięki domu, podczas gdy wszyscy jeszcze śpią.
Otwieram przeszklone drzwi i wychodzę na taras, na wprost zatoki, boso na deski z szarego drewna pokryte rosą. Wypijam miseczkę płatków zbożowych, siedząc na krawędzi tarasu, z nogami zwieszonymi nad krzewami i roślinami. Patrzę na to, co się rusza, i na to, co się nie rusza, na przelatującą mewę. Czasem jest chłodno, i to też jest przyjemność, chłód szczypiący w ramiona to przyjemność podobna do lodowatej kąpieli w potokach tam wysoko w górach: jest ci strasznie zimno, ale wiesz, że twoje ciało szybko się rozgrzeje. Mówię sobie wtedy, że moje ciało trwa w oczekiwaniu, bo zimno obiecuje ciepło, i to też lubię z rana, chłód przyrody i nieba obiecujący inne wrażenia, inną mnie.
Życie zawsze obiecuje mi inne życie.
*
121
Tego ranka obudziłam się jeszcze wcześniej, w dziwnym stanie. Czułam się kryształowa -jasna, żywa, gotowa, przepełniona pewnością, że stanie się coś, co przedłuży przeżycia z poprzedniego wieczoru.
Utraciłam wrażenie powodujące, że długo wydawało mi się, iż między innymi a mną istnieje ściana, przeźroczysta folia, oddzielająca mnie od reszty świata. Membrana rozdarła się. Nie miałam już ochoty tarzać się w nikłej przyjemności moich drobnych bolączek.
I wszystko, co zbierałam przez cały ten galerniczy rok, mój gówniany rok, rok sprzed matury, cały mój wewnętrzny monolog w stylu: jestem nijaka, nikt mnie nie lubi, jestem brzydka, mam powyżej uszu, nie lubię siebie, źle się czuję w swoim ciele, moje piersi, mój brzuch, moje biodra, nikt nie wie, kim jestem - to wszystko wyrzuciłam za siebie.
Przyjrzałam się sobie w lustrze łazienki i najpierw uznałam, że jestem brzydka jak zwykle - ale zaraz potem zaśmiałam się i powiedziałam do siebie: tak naprawdę nie jesteś najgorsza. Pozwoliłam włosom odrastać od kilku miesięcy, lepiej się układały, miałam ciekawszą fryzurę. Zobaczyłam w lustrze drobniejsze ramiona, mniejszy brzuch, musiałam stracić na wadze przez te cztery tygodnie „drobnej roboty" w lipcu. Niebieskie oczy, zbyt przejrzyste, zbyt nieskazitelnie niebieskie, które wciąż wydawały mi się pozbawione tajemniczości, zbyt okrągłe i zbyt wytrzeszczone, nie dość przymglone, nie dość subtelne, w końcu nie były takie znowu puste. Nawet nieźle się odznaczały w tak opalonej twarzy jak moja. Patrzyłam w nie, starając się zrozumieć, co Pete mi powiedział, że można w nich zobaczyć. Pomyślałam o nim.
Przebiegłam przez taras upewnić się, że wielki niebiesko--biały jacht nie odcumował w nocy, zdechłabym z frustracji.
I                Po drodze złapałam wielką morską lornetę ojca.
- Wciąż tu stoi - wyszeptałam.
Wykorzystałam lornetkę, by spróbować odkryć jacht o wiele większy, niż sądziłam, nowocześniejszy mimo delikatnych boazerii wystroju. Wydawało mi się, że jest wielu załogantów,
122
już ubranych na biało, bardzo szykownych, facetów z klasą. Czekałam, aż zobaczę Pete'a, ale ani on, ani państwo Leopar-dini nie wychodzili z kabin. Poszłam się ubrać, by zrobić zakupy na targu w porcie. Każdego wieczoru mama kładzie listę zakupów na stole w kuchni, bo wie, że wcześnie wstaję i że lubię jechać do portu, kiedy nie ma wszystkich krzykaczy, frajerów, turystów, kolonii letnich, gdy jeszcze wszystko jest zaspane, puste i prawdziwe. Mamy nasz rytuał: ja robię zakupy, zabieram torby i czekam w kafejce, mój ojciec lub matka przyjeżdżają godzinę później, jeepem, żeby wszystko to zabrać, a ja wsiadam na motorower. W ten sposób oni mogą się wyspać, nie stoją w kolejce, system jest bardzo zorganizowany. Wszyscy mają to, co lubią.
Usiadłam na tarasie kafejki portowej. Nikogo oprócz dwóch rybaków w środku, stojących i dyskutujących z szefem. Dominik, kelner, nie jest starszy ode mnie więcej niż o rok i ma zaledwie metr pięćdziesiąt wzrostu, biedak. Podał mi gorącą czekoladę i kromki pieczywa z solonym masłem. Zawsze mówimy sobie co rano mniej więcej te same głupoty:
-  Panna Manu ma się dobrze?
-  Tak dobrze jak pan Dominik.
-  Panna Manu bawiła się wczoraj wieczorem? Była w Love Machinę?
-  Nie, nie była. A pan Dominik co robił ciekawego?
-  Och, pan Dominik poszedł do Love Machinę i zapakował sobie dwie olbrzymie blondynki, dwie Niemki, dwie seksbomby, i czuk-czuk-czuk-czuk-czukował je całą noc.
W takim momencie powinnam udawać, że mu wierzę, i jednocześnie, że jestem naprawdę zaszokowana, i mówię coś w stylu:
-  Och, panie Dominiku, nie wstyd panu tak mówić?
On wtedy rechocze, drży, tańczy jakąś gigę na miejscu, jakby chciał wytupać dołek nogami, trzęsie się z rozkoszy i rusza z powrotem do sali, kołysząc ramionami jak bokser.
123
Dominik jest trochę opóźniony w rozwoju, ma ładny przy-głupi uśmiech, który wyraża całą słabość jego umysłu. Zastanawiam się, czy ma świadomość swego upośledzenia, czy też jest z tym szczęśliwy.
Jest pięknie i błękitnie, właśnie przejechała miejska polewaczka, pozostały jeszcze małe kałuże wody na płytach oddzielających taras kafejki od samego nabrzeża. Jachty stoją spokojnie. Widać tu i tam wyłaniających się ludzi, przeciągających się na pokładzie, widać też tych, którzy postanowili wcześnie wyruszyć i opuszczają port. Ruch na pokładach, na dziobach i na rufach, poruszenie i można od razu zobaczyć, czy facet, który manewruje bądź stoi u steru, jest na superluzie, czy jest to upierdliwiec, czy może porządny facet albo drań. Można to ocenić po prostu po sposobie, w jaki zwraca się do tych, którzy mu pomagają, do żony, jeśli to ona, czy się na nią wydziera i czy ona mu odpowiada, i do dzieci, i czy mu pomagają. Są dziesiątki podobnych scenek, to moje poranne przedstawienie. Można zobaczyć rosnące rozdrażnienie par albo porozumienie i przyjemność z przebywania ze sobą. Można rejestrować gesty tych bardzo szmalcownych, już się poroz-siadali w głębi, a marynarze pracują za nich. Zazwyczaj śledzę ten spektakl z bronią, z którą jestem obeznana, to trochę ironii, szyderstwa, moje tak ostre zamiłowanie do krytyki. Dzisiaj rano zrezygnowałam z tej postawy, kocham wszystkich. Wady czy wulgarność każdego wywołują mój uśmiech, zanurzają mnie w kąpieli pobłażliwości, tak jak Daf, zenissimo.
Odwracam głowę w lewo, w stronę małego targowiska, stoisk z owocami, rybami, wózka sprzedawcy pączków. Klienci są jeszcze nieliczni i z łatwością odróżniam sylwetkę Beatrice Mathieu. Nie wiedziałam, że ona też tak wcześnie wstaje. Ma chustkę zawiązaną na głowie i ogromne okulary przeciwsłoneczne w stylu Jackie, w stylu lat sześćdziesiątych. Bea jest cała rozbawiona, przestępuje z nogi na nogę, mówi rękami, śmieje się, nie widzę, do kogo, ze względu na parasol ustawiony przez jakiegoś handlarza, zasłaniający osobę, z którą ona rozmawia, a raczej z którą flirtuje. Bo wygląda na szalenie
124
ożywioną, odchyla głowę do tyłu, śmieje się, jej cyrk mnie intryguje. Życie i aktywność portu wyleciały mi zupełnie z głowy. Bea przesuwa się i odkrywam Pete'a, odsuwającego się od parasola, skrywającego go przed moimi oczami. Co on tutaj robi, on też, o tej godzinie? Umówili się? Całuje Beę w policzki i rozstają się z gestami wskazującymi, że są najlepszymi przyjaciółmi na świecie. Odeszła mi moja zenissimowatość. Wstaję, żeby mnie na pewno nie minął, bez żadnego wstydu macham ręką, a ponieważ to nie wystarcza, krzyczę jego imię, kurczę, przecież nie przejdzie obok, nie zauważając mnie.
-  Robisz zakupy dla jachtu?
-  Nie, załoganci to robią, towarzyszyłem im, żeby poczuć zapach targu w porcie i kupić kilka drobiazgów dla pani Leopardini. Przygotowała mi małą listę.
Ma na sobie dżinsy, bawełnianą niebieską koszulkę poplamioną solą morską i uśmiecha się trochę smutno, podśpiewując cicho:
-  Mała lista contessy. Mała lista contessy. Mała lista con-tessy.
Zastanawiam się, czy jest naprawdę szczęśliwy na tym wielkim biało-niebieskim jachcie i jaką rolę tam odgrywa. Tyle rzeczy chciałabym wiedzieć, ale nic nie mówię. Chyba we mnie czyta, bo mówi:
-  Chcesz, to ci powiem, co w tobie jest fajnego, Ella. Nie spędzasz czasu na wypytywaniu jak inni. Boże, ależ oni są ciekawscy, ci ludzie z twojej osady! „A co pan robi w życiu?" Nigdy nie słyszałem tyle razy tego zdania. Co ich to może obchodzić, co się robi w życiu?
-  Zauważ, że niewiele odpowiedziałeś na pytania Chucka wczoraj wieczorem.
-  Który to?
-  Chuck to ten duży, silny, opalony, partner mojego taty, ten, co bez przerwy kołysze ramionami. Siedział po mojej prawej stronie, w różowej koszuli, mocno opalony.
125
-  Nie lubi mnie.
-  Dlaczego tak mówisz?
-  Może przypominam mu to, czym nigdy nie mógł być. „Mieszkasz w Rzymie czy w Paryżu?" A czemu nie: „Ile zarabiasz?" I jeszcze mój numer ubezpieczenia społecznego. Co to za towarzystwo, w tych willach na górze, takich podobnych, wszystkie te baby też są podobne do siebie, tylko wiercą tyłkiem na ławeczce. Spędzacie czas na wypytywaniu, na plotach?
-  Czemu tak mówisz? Kto plotkował?
-  Nikt.
-  Śmieszne, pierwszy raz słyszę, jak mówisz jedno czy dwa wulgarne słowa. Baby. Ploty. Tyłek.
Uśmiechnął się tym swoim uśmiechem dziecka przyłapanego na brojeniu i robi oko łani, w stylu: jestem tylko marną rzeczą. Garbi plecy, ładnie wygląda taki sposób wywoływania poczucia winy za to, że miało się czelność go osądzić. Ładne, choć go trochę demaskuje, ale przez to wydaje się wrażliwszy.
-  Nie taki genialny artysta, o to chodzi? Nie na topie topu? Co chcesz, widocznie większa część mózgu miała przewagę nad tą mniejszą.
Nie rozumiem.
-  Koestler powiedział to pewnego dnia Steinerowi: „Wszystko jest bardzo proste, są dwa mózgi, jeden, malutki, przedstawia to, co w człowieku najszlachetniejsze. Drugi, o wiele większy, to, co bestialskie".
-  Nie powiedziałam, że jesteś bestialski, tylko wulgarny.
-  Na jedno wychodzi.
Bierze moje dłonie w swoje, jakby prosząco, i zaczyna tonem parodii:
-  Manuella albo dziewczęce wymagania. Należy mieć nadzieję, że z czasem mały móżdżek wygra walkę z tym drugim. Daj mi, och! wymagająca, daj mi tę nadzieję.
Jego dłonie są wciąż za gorące, gorączkowe. Przytrzymuję je w moich, potem puszczam, zostawiając je otwarte na płasko na stoliku kafejki.
126
-  Powiedziałeś, że mi powiesz, dlaczego masz rozpalone ręce.
-  Powiedziałem, że ci powiem, ale tego nie zrobię. Przepraszam. To mój sekret.
Wstaje.
-  Dokąd idziesz?
-  Ja... jadę po przyjaciół contessy na lotnisko. Rzuca drobne na stolik.
-  Spytałby ktoś: co Manuella jada na śniadanie? Odpowiedziałbym: oczywiście, czekoladę, ostatnie ślady dzieciństwa. Czekolada na mój koszt, przyjmuję na siebie ekstrawagancję tego wydatku.
Całuje mnie. Pocałunki tego chłopaka są prawie zbyt intymne: w zagłębienie szyi, czułe, trochę długie, ale nigdy za długie, trochę krępujące, a on nieskrępowany, trochę gorące, trochę podniecające. A ponieważ wydaje się niezdolny odejść, nie rzucając kilku słów, bo sądzi, że będę myślała o nich przez cały dzień, Pete mówi:
-  Dobrze było wczoraj wieczorem, my dwoje na plaży.
25
Pełnoletnia i zaszczepiona
No i na tym cześć, i nie zobaczymy się, przynajmniej, ja jego, przez kilka dni.
To było nie do wiary: wielki jacht stał w zatoce, obserwowaliśmy ruch w tę i z powrotem, zapewne przyjaciele contessy, łodzie i dingi nieustannie kursowały w obie strony, czasami widać w nich było Pete'a, ale po przybyciu na wyspę lub do portu nie udawało mi się go odnaleźć. W osadzie tylko słyszano, że zaproszono go na kolację do Mathieu, potem do Gregów, że znowu wykręcił „nieprawdopodobny numer" i że Bea „tarzała się po nim", niełatwo mi było go spotkać. Spędzałam czas na motorowerze, przeczesując dróżki osady, szukałam go na plaży, namawiałam rodziców na wycieczkę jachtem - choć pogoda się zmieniła na bardzo wietrzną i morze było niespokojne -sądząc, że może wpadniemy gdzieś na nich - ale niestety.
A jednak wydawało mi się, że wszyscy mi o nim mówią. Widziano Leopardinich idących pieszo, naprawdę byli starzy oboje, i nie zauważono go wtedy z nimi. Przechodził tędy i owędy, bywał w kapitanacie, w domu prasy, na tenisie. Byłam rozdarta między dumą, by nie lecieć tam, gdzie twierdzono, że się pojawił, a jednocześnie gryzłam się tym, że wisiałam na telefonie z koleżankami z innych domów. Któregoś wieczoru mama mi powiedziała:
- Przestań się tak rzucać, Manu. Naprawdę w ten sposób ci się nie uda.
128
Doprowadziła mnie natychmiast do rozpaczy.
-  Co się nie uda?
Uśmiech, który chce uchodzić za porozumiewawczy.
-  No, Manu, dobrze cię znam, przecież widzę, że jesteś zafascynowana tym młodym człowiekiem, jak zresztą większość dziewcząt z osady, i nie tylko dziewcząt.
Ja:
-  Ach tak? O czym mówisz? I dalej ja:
-  Och, mamo, proszę cię, mówisz byłe co, nic nie rozumiesz, wcale nie mam zamiaru o tym z tobą rozmawiać. Jestem dość duża, by wiedzieć, co robię i jak żyję.
Nie mam ochoty przeżywać jeszcze raz scen sprzed matury, roku awantur - od jakiegoś czasu udawało się nam, matce i mnie, nigdy więcej się nie kłócić, ale tutaj to już jest poza wszelką kontrolą. Nie mogę wyhamować, dobrze mi to robi, ale może matka też ma na to ochotę. To śmieszne, wydaje się bliska wybuchu tak jak ja, jakby dosięgło ją moje zdenerwowanie albo też jest przewrażliwiona z powodów, których nie rozumiem. Atakuje z góry i głośno. Ona, która tak zręcznie potrafi unikać krzyków i konfliktów, utulić mnie, upieścić, przyznać mi rację albo wręcz ustąpić. Ona, ogólnie bardziej inteligentna, bardziej dyplomatyczna niż ja, umiejąca odwrócić spór, taką czy inną sztuczką odzyskać moje uczucia, tak że trzy razy na cztery daję się nabrać, odzyskuje mnie, gdy tylko mnie traci. Teraz nie, wręcz przeciwnie, wchodzi na scenę równie brutalnie jak ja, tak samo nerwowa, krzykliwa, dosłowna.
-  Ależ ty siebie nie widzisz, moja biedna Manu, drepczesz wokół, ruszasz na łowy, wydzwaniasz do byle kogo, ośmieszasz się.
-  Zabraniam ci mnie osądzać! Robię, co chcę.
-  Chyba jednak mam prawo powiedzieć ci...
-  Jestem pełnoletnia i zaszczepiona, mamo.
-  Ach, nie, skarbie, może i zaszczepiona, chociaż zastanawiam się, przeciwko czemu, na pewno nie przeciwko letnim
129
bzikom. Ale pełnoletnia, niestety, bardzo mi przykro, dopiero za miesiąc.
-  No ładnie, naprawdę ładnie, takie to złośliwe, takie beznadziejne, mam to w dupie, to niegodne ciebie. A po pierwsze, nie liczy się stan cywilny, lecz to, czym jestem, kim jestem! Nie możesz zrozumieć, wy nie chcecie zrozumieć, kim ja jestem, wciąż chcecie, żebym była waszą „małą córeczką", waszym skarbem, przez całe życie.
-  Przestań krzyczeć, Manu! Samej siebie nie słyszysz. Przestań!
-  Ty też, mamo, przestań, nie widziałaś siebie, histeryzujesz.
-  Histeryzuję? Ja?
-  Właśnie, popatrz na siebie, nawet nie wiesz, dlaczego doprowadzasz się do takiego stanu. Ach, może to ty bardziej ruszasz na łowy niż ja. „Proszę przestać mówić mi pani, nazywam się Luce". Cha, cha, cha!
Ledwo zdążyłam ją naśladować, ledwo wykrzywiłam się, udając jej ćwierkanie wokół Pete'a, ona znieruchomiała. Potrafi jednak opanować nerwy - odpręża się, w jednej chwili jej twarz się uspokaja. Nauczyła się, ma doświadczenie, mogła wyć dwie sekundy temu, jest kobietą, moją matką, prawdziwą - nie wiem, skąd jej się bierze ta zdolność nagłego uspokajania wszystkiego, głos, anielski uśmiech, nazywają to wiekiem dorosłym: umieć się wyciszyć, umieć przezwyciężyć swoje demony. Mówi mi z całą dobroduszną łagodnością, bym uwierzyła w jej szczerość i nie wyczuła komedii i fałszu:
-  Przecież, Manu, nie jesteś chyba zazdrosna o matkę. Idę sobie, nabrała mnie. Idę na górę do pokoju. Oczywiście,
przegrałam. Nie należy nigdy opuszczać sceny. Nigdy nie ma racji ten, kto się wycofuje. To tak jak ci, którzy odwieszają wam słuchawkę przed nosem, to oni zawsze wychodzą na dupków lub słabeuszy, to zawsze oni muszą potem przepraszać.
130
Sądziłam, że będę płakać w moim łóżku, jak kiedyś, i że od tego ustąpi gorycz. Ale myliłam się. Spróbowałam ostatniego lekarstwa, jakie mi pozostało, ostatniej deski ratunku: przy-kleiłam się do telefonu, by zadzwonić do moich przyjaciółek, tych prawdziwych, nie tych z osady na wyspie, ale żadnej z nich nie znalazłam. Daf już wyjechała do swojego ośrodka w Wandei („Jest telefon, na który można dzwonić w określonych godzinach"). Jami włączyła sekretarkę. Buszka i Iza na spacerze. Byłam sama. Wzięłam lornetkę, by pilnować jachtu w zatoce. Zapadał wieczór. Powinnam była, jak to zwykle robię, cieszyć się powolnym zanikaniem zdecydowanych barw na rzecz delikatności wieczora, fiołkowego i ciemnopomarań-czowego, szarofioletowego, zmianami na niebie i metamorfozą chmur. Powinnam była, ale mi się nie udawało.
Usłyszałam głos ojca. Był na dole z moją matką i był też trzeci głos, Chucka. Prawie szeptali. Na palcach ruszyłam korytarzem pierwszego piętra i rozsiadłam się niezauważenie, tuż nad salonem, w kącie antresoli, żeby posłuchać, tak jak wtedy gdy byłam jeszcze nie taka stara, kiedy godzinami przyklejona do drzwi słuchałam, co o mnie mówią.
26 Atmosfera żółtej muchy
Mówił głównie Chuck. W jego głosie przebijała złość. Mama i tata służyli raczej do udzielania odpowiedzi.
-  Moim zdaniem, on jest gejem - mówił.
-  Tak sądzisz?
-  Tak, to są takie typki. To zbyt piękne, by było prawdziwe, z pewnością supergej, a jeśli nie gej, to bi, tak czy owak. Trochę się dowiadywałem w porcie i na sąsiednich jachtach, ci Leopardini są bardzo, bardzo zamożni, to stary lombardzki ród. Hrabia i hrabina. Żadnych znanych spadkobierców. Obyczaje nieznane.
-  Co on u nich robi?
-  Idź zobacz - mówi Chuck, śmiejąc się. - Może bzyka starą.
-  Och, Chuck! (To mama).
-  No to bzyka starego.
-  Och, Chuck, jesteś podły. (Wciąż mama).
To prawda, byli podli. Zwłaszcza on, Chuck, ale tata pozwalał mu mówić. Był raczej małomówny, ale wraz z mamą słuchali i może lubili obgadywać. Chuck ciągnął:
-  Albo nikogo nie bzyka, jest ich prywatnym kulturalno--oświatowym, wieszakiem, bufonem na lato. Zastanawiam się, czy jest tak samo ukulturalniony po włosku, jak po francusku.
-  Czekaj, przecież jest Francuzem, nie?
-  Kto go tam wie.
132
-  Co on tak naprawdę robi w życiu?
-  Kto go wie. Założę się, że w rzeczywistości jest taki sam jak wszyscy faceci tego rodzaju, musi być po prostu jakimś antykwariuszem albo dekoratorem, albo kolesiem antykwariu-sza albo dekoratora. Albo ja nie wiem.
-  Jest bardzo tajemniczy. (To mama). Słyszę ojca:
-  Powiedz, Luce, kochanie, ty też cierpisz na pietromanię?
-  Na pewno nie, skarbie, ale to mnie bawi, to wszystko, żeby było o czym pogadać.
Ojciec zwraca się do niej:
-  Co się stało przed chwilą z Man? Słyszałem, jak krzyczałyście. Pokłóciłyście się, znowu trzaskanie drzwiami, jak kiedyś?
-  To nic, sprzeczka bez znaczenia.
-  Осо?
-  Nic ważnego, Charlie. Ułoży się. Manu jest porządną dziewczyną.
Chwila ciszy. I mój ojciec:
-  Czuję, jak narasta w tej osadzie coś w rodzaju atmosfery żółtej muchy.
Zaciekawiony śmiech Chucka.
-  A to co znaczy?
-  To takie powiedzenie z wyspy Mauritius. To znaczy, że krążą pogłoski, panuje niezgoda, zazdrość, napięcia, uwalniają się drobne nienawiści. Żółta mucha pozarażała kobitki, a ich faceci nie są zbyt zadowoleni.
Chuck śmieje się coraz bardziej bezczelnie. Ten, którego nazywałam moim starym misiakiem, ten, którego uważałam za drugiego ojca, świntuszy obleśnie dwuznacznym tonem, tonem łajdaka:
-  Nie mylisz się tak bardzo, mój mały Charlie, wyobraź sobie, że Beatrice Mathieu, która jak wszystkim wiadomo, nie znosi niezliczonych zdrad swojego kochasia, otwarcie pochwaliła się wczoraj wieczorem, podczas popitki u Potwora, że całowała się z Pete'em z języczkiem. Niezły ubaw. Podobno
133
stało się to za krzakami, na polu bulowym. Wszystko zostało opowiedziane przy kieliszku, a Mathieu był tuż obok żony. No, ona stała do niego tyłem, stali plecami do siebie, ona strzelała drinka za drinkiem. Mówiła niestworzone rzeczy, że ten chłopak był tak niebywale seksowny, że aż miała mokro w majtkach. Wszystko na cały głos, żeby mąż usłyszał, oczywiście. A on udawał, że nic nie kapuje. To straszne, moje dzieci, straszne. Moja matka:
-  To prawda, że straszne. Bea jest niemożliwa, gdy wypije o jednego za dużo.
Chuck:
-  Chcesz powiedzieć, że jest niemożliwa cały czas, pijana czy nie.
Matka:
-  Przestań już, proszę cię, Chuck, dość już tego wszystkiego.
-  Żółta mucha - mówi ojciec swoim grubym poważnym głosem - żółta mucha.
Już ich nie słyszałam. Wyobraziłam sobie tatę z nogami wyciągniętymi na niskim stoliku, gładzącego piękną grubą dłonią łysą czaszkę o świecącej od słońca skórze, jak mruży oczy, wszędzie ma pełno zmarszczek, zmarszczek szczęścia. Wybaczam mu wiele rzeczy, głównie z powodu jego zmarszczek. A poza tym, szczerze mówiąc, tego wieczoru nie powiedział nic takiego, co by mnie tak naprawdę rozczarowało. Co do reszty, była to jednak obrzydliwa rozmowa, prawdziwa rozmowa dorosłych, totalna mętność.
27 Próba definicji mętności
Pewnego dnia, z przyjaciółmi usiłowaliśmy określić mętność.
Jestem w pełni świadoma, że chodzi o nawyk językowy i nawet jeśli się przed tym bronię, poddaję się tej modzie jak wszyscy, i to nie tylko moi rówieśnicy. Wystarczy posłuchać rodziców albo rodziców przyjaciół, albo przyjaciół rodziców, którzy zresztą starają się mówić tak jak my, a my tak jak piosenki, jak radio czy telewizja, wszyscy są ofiarami mód. Nie podoba mi się to i prawie poniża, bo nie chciałabym ulec tej pokusie, ale zdarza mi się w to wpaść. Pełna powaga.
(Właśnie, to typowe: znowu to zrobiłam).
Kiedy więc zaczęłam swoją opowieść od opisu tuberoz, przyrzekłam sobie, że będę wyrażać się w sposób tak jasny jak te kwiaty, one są takie oczywiste, że będę unikać slangu, mody i wulgarności, i ku mojej wielkiej rozpaczy stwierdzam, że nie zawsze tak było. Nie należy mi tego zarzucać, naprawdę się staram, ale nie jest łatwo pisać jasno i prosto. Miał rację Pete, właśnie to powiedział tego wieczoru, gdy odbywała się ta wielka kolacja. Przynajmniej tę lekcję zapamiętałam z własnej inicjatywy: nie jest „rzeką", kto chce, zwłaszcza gdy chodzi o pisanie.
Wracając do słowa mętność, może jest to moda, z tym że to słowo zachowuje dystans i uważam je za trafne. I dobrze widzę, że skoro porzucamy różne wyrażenia i tiki - na ogół
135
używamy ich przez sześć miesięcy - a to zachowaliśmy, to znaczy, że nie należy ono wyłącznie do naszego pokolenia. Przeżywa. A zdefiniowanie go nie jest takie proste.
Jak zawsze w tego typu dyskusjach między przyjaciółmi, Daf przewodniczyła posiedzeniu, jeśli mogę tak powiedzieć. Przerywała nam po kolei, starała się „scentrować", jak to mówią nauczyciele.
Iza:
-  Mętność to codzienna rutyna, miasto i zanieczyszczenia, szarość, smród i deszcz, mężczyźni w samochodach dłubiący palcem w nosie na czerwonym świetle, faceci, co kłamią, wszystko kłamcy; nawet jeśli dobrze kłamią, czujesz mętność.
Daf:
-  Dobra, ale trzeba iść dalej. Buszka ciągnie:
-  Tak, powiedzmy więc, że mętność to nie przedmiot, to nie kolor, to nie pora roku, to nie zapach, to stan ducha, mentalność.
Daf:
-  Doskonale. Ale to nie wystarczy. Jaka mentalność? Dolce:
-  Ludzie, którzy oszukują i kalkulują, ludzie, którzy mówią wam: „Tak to jest, nie można inaczej, taka jest zasada", ludzie, którzy kierują się uprzedzeniami, którzy rozdzielają, którzy nienawidzą, no, komedia starych. Ciągle podwójna mowa: rób to, co mówię, nie rób tego, co robię.
Daf:
-  Manu? Ja:
-  Tak, to jest to. Ja widzę przede wszystkim komedię w mętności, grę, którą chcą nam narzucić, ciągle mówią: „Trzeba wejść w grę, są pewne zasady", „Tak to jest, takie jest życie". Mętność to ludzie, którzy się dostosowują, idą za innymi, naśladują, bo się boją, poddają się wymowie chwili.
Quentin wtrąca:
-  Mogę się zgodzić, Manu, ale musiałabyś nam zdefiniować
136
konformizm. Trzeba mieć szerokie spojrzenie. Bo jesteś mętny, jeżeli się dostosujesz, ale jesteś też mętny, jeżeli chcąc być za bardzo antykonformistą, stajesz się neokonformistą. W stylu facetów na przyjęciach czy w knajpach. W stylu: ubieram się na czarno, noszę się na nieogolonego rockmana, w stylu: że wszystko wiem, noszę czarną czapeczkę, już wszystko zrozumiałem, jestem naprawdę hiperluzak, naprawdę obojętny, zgrywam się na modę, nic mnie nie obchodzi, ale bardzo jestem jednak przejęty życiem i innymi oraz tragicznym stanem świata, ale jednocześnie bardzo obojętny i wtedy jestem mętniej szy niż mętność. Daf:
-  Teraz spoko, rozłazi nam się, Quentin. Jami, nic nam nie powiedziałaś.
Jami:
-  Nie ma nic do dodania. Dla mnie mętność, ponad wszystko, to kłamstwo, najpierw i przede wszystkim. Brzydota.
Dolce:
-  To udawanie. Buszka:
-  Oszukiwanie. Ja:
-  Nie oszukuję was, ale czytałam słownik języka francuskiego, kiedy mówiliście. Zacznijmy od tego, że słowo glauąue znaczy zielonawy, taki rodzaj koloru morza, który stał się ponury, złowrogi, brudny, to synonim nędzy i smutku. No, można powiedzieć, że to mętność. Nędza serca, smutek tych, co żyją bez miłości.
Nasz improwizowany nauczyciel, nasza centrująca Daf:
-  No, jeżeli to właśnie jest mętność, dlaczego to słowo nie jest częściej używane w naszych czasach, dlaczego?
Chuck był mętny tego wieczora, wyrzucając z siebie te swoje świństwa o Pecie, ploty z osady. Postanowiłam, że już nie spojrzę na niego tak samo.
137
Teraz nagle nasunęło mi się wspomnienie dziwnego gestu, gdy ostatnim razem przytulaliśmy się do siebie, gdy wtuliłam się w jego grube ramiona drugiego misiaka (po tacie). Chuck pogłaskał mi lekko piersi, szybko, i nawet jeśli uznałam ten gest za dość natarczywy, nie zastanawiałam się. Nie mogłam sobie wyobrazić, że to było coś innego niż niezręczność. Ale powiedział mi:
- No no, moja mała Manu, nie jesteś już wcale małą dziewczynką.
Nie zaskoczyłam. Nie mogłam uwierzyć, że najlepszy przyjaciel ojca próbował mnie obmacywać, po prostu, a nawet gdybym uwierzyła, nie byłabym zdolna pójść z tym do ojca lub matki. Patrząc wstecz, wstydziłam się tego, i za niego, i za siebie. A teraz chciałam, żeby się od nas wyniósł, z tego domu, ale żebyśmy go też nie widzieli w Paryżu, gdzie wchodził do mieszkania jak do siebie, gdzie zasiadał na miejscu ojca, kiedy on był w podróży, uśmiechał się do mojej siostrzyczki Sandy i mówił głupoty mojej matce. Teraz Chuck był dla mnie jak złodziej, który zakradł się do rodziny. Gwałciciel może.
Nie widziałam już większej różnicy między nim a tymi wszystkimi dupkami, którzy proponowali mi „szklaneczkę" albo mówili, że poczekają po zamknięciu sklepu, gdzie pracowałam w lipcu. W gruncie rzeczy to było to samo, ten sam typ faceta, który decyduje, że się z tobą pobawi, a ty wejdziesz w jego grę. W tym wieku dziewczyna jest jak zabawka, jak ktoś, kto nie zna zasad do końca. Nie jesteśmy ofiarami, ale jesteśmy do wzięcia. Znienawidziłam odtąd myśl, że Chuck może choć przez chwilę uwierzył, że ja też jestem do wzięcia.

28 Czy łatwiej jest mówić o rzeczach prostych
W nocy obudził mnie jakiś dźwięk dochodzący z otwartego okna, dalekie i łagodne brzęczenie. Tak naprawdę nie spałam. Prędko wstałam.
Zabrawszy lornetkę, podeszłam do okna. Poznałam, oświetlony przez księżyc, dingi Leopardinich, wracający szybko do jachtu.
Na pokładzie był Pete w swoim odwiecznym czerwonym kubraku brytyjskiego oficera (czyżby to był jego jedyny wieczorowy strój?). Towarzyszył mu członek załogi, rozpoznawalny z łatwością w niebiesko-białym mundurze. Uniosłam lornetkę ponad dingi w stronę jachtu. Wielkie poruszenie. Chodzenie tam i z powrotem, przesuwanie worków. Kilku innych marynarzy zdawało się coś przygotowywać.
Włożyłam dżinsy, podkoszulek, stare trampki, zeszłam po cichu do holu, gdzie wypatrzyłam kluczyki od naszego dingi. Wyszłam przez taras, skoczyłam w trawę, żeby przeciąć osadę na skróty, odnalazłam najniżej położoną ścieżkę i pobiegłam na plażę. Nie wiedziałam, co mi kazało wyruszyć w ten sposób, bez żadnego wahania, bez zastanowienia, i nie myślałam o tym, nie myślałam o niczym, byłam całkowicie pochłonięta działaniem, rzeczami do zrobienia, ruchami do wykonania w pośpiechu. Odczepić bojkę, wciągnąć kotwiczkę bezpieczeństwa na pokład, włożyć klucz, podpompować, uruchomić silnik, skręcić, ruszyć w stronę pełnego morza, ominąć kilka płyt
139
skalnych, które tak dobrze znałam, jedną po prawej, drugą bardziej zdradziecką po lewej, wreszcie móc przyspieszyć i dotrzeć do jachtu.
Kiedy dopłynęłam na wysokość jachtu, dwóch marynarzy, którzy mnie usłyszeli, posłało mi w twarz gwałtowny strumień światła latarki.
-  Cosafai? Chi e? Krzyknęłam:
-  Jestem przyjaciółką Pietra. Un'amica di Piętro. Pręgo! Pręgo! Voglio vedere Piętro!
Roześmiali się.
-  Va bene. Vieni!
Zgasili lampę, a jeden z nich zszedł, by mi pomóc przywiązać dingi do burty przy rufie, i podał mi rękę. Kiedy znalazłam się na pokładzie, Piętro stał przede mną, boso, z kieliszkiem w ręku. Wyglądał na szczęśUwie zaskoczonego. I wciąż to spojrzenie, które wszystko z siebie daje i każe myśleć, że jesteś tylko ty na całej ziemi.
-  Ella? Manu! Manuella... Co ty tu robisz?
Pocałował mnie w policzki i przycisnął do siebie na dłuższą chwilę. Powiedziałam:
-  Jutro wyjeżdżacie, prawda?
-  Tak, bardzo wcześnie. „W godzinie, gdy wieś blednie". Jak zgadłaś?
-  Widziałam cię przez lornetkę, z okna domu. Wracałeś dingi z jakimś marynarzem, byłam pewna, że opuścicie wyspę. Pomyślałam, że mogę cię już nie zobaczyć. Więc nie zastanawiałam się i przypłynęłam.
Wziął mnie za rękę. Wciąż to uczucie gorączki przebiegającej przez jego palce.
-  Chodź, napijemy się czegoś na górnym pokładzie dziobowym.
Przybrał normalny ton, głos młodzieńca, który się nie zgrywa, nie oszukuje.
-  Ile czasu się nie widzieliśmy? Unikałaś mnie?
O mało się nie rozpłakałam. Wszystkie łzy, które powstrzy-
140
małam od kilku dni i przez cały ten beznadziejny dzień - kłótnia z mamą, odkrycie mętności Chucka, ploty w osadzie -wszystkie moje frustracje, wszystkie łzy były gotowe wybuchnąć. Ale powstrzymywałam się. Zdziwiło mnie, że się trzęsę. Znów objął mnie ramionami:
-  Zimno ci? Przepraszam, biegłaś, miałaś na tyle odwagi, żeby tu dopłynąć, a ja się wygłupiam. Przepraszam. Zimno jest o tej porze, zrobimy coś innego, będzie lepiej, jak wejdziemy do środka.
Rozsiedliśmy się w tym, co on nazwał upper deck living; to piękna przestrzeń z wykładanymi drewnem ścianami, szerokimi ciemnoniebieskimi poduchami, grubymi i miękkimi, małym barkiem w tych samych barwach mahoniu, dwiema niskimi i słabo oświetlającymi lampami. Wreszcie było ciepło i stopniowo przestałam dygotać. Wciąż gładził mnie po ramionach.
-  A więc przyszłaś się pożegnać? „Wyjeżdżam, drogi Te-ramenie..."
-  Och, proszę cię, Pete, daj spokój z cytatami, nie zgrywaj komedii dzisiaj wieczorem.
-  Oczywiście. Jak zwykle masz rację, jesteś jedną z rzadkich osób tutaj, a nawet gdzie indziej, przed którymi nie ma się ochoty udawać.
Zaczęliśmy pić. Nalewał grappy, mocnej i zmrożonej. Teraz gdy tu był, a ja z nim, teraz gdy go odnalazłam - bo już się bałam, że go utraciłam - lepiej rozumiałam, co mnie w nim pociągało. Nie jego uroda ani gracja ruchów i ciała, ani wesoła ruchliwość oczu czy ust. Na początku, oczywiście, myślało się tylko o tym, nawet było się zaślepionym tą elegancją, płynnością, giętkością, doskonałością, tym czystym facetem. Potem stwierdzało się, że to nie miało żadnego znaczenia. Sprawy są prostsze, ale to nie znaczy, że łatwiej o nich opowiedzieć. Trudno mi to wyrazić, ale przez sam fakt, że z nim byłam, że słuchałam jego głosu i nadążałam za jego sposobem mówienia, za wędrówką jego myśli, dość łatwo zrozumiałam jego rzeczywistą „dwoistość". A gdy odrzucił maskę, kiedy wreszcie
141
opuścił go kiepski instynkt przypodobania się, nieumiarkowane zamiłowanie do paradowania, stał się chłopakiem serdecznym, uważnym, prawie skromnym. Właśnie dlatego mi się podobał. Mówiłam sobie, że jestem jedyną osobą, która zrozumiała, że nie jest klownem i że zgrywał klowna, bo miał w sobie jakieś pęknięcie, jakiś smutek, i właśnie to w nim lubiłam, jego słabość skrywaną pod pozorną arogancją. Poza tym przestańże analizować, nie analizuj, dlaczego jest ci z kimś dobrze. Chcesz tylko, żeby to trwało, wiesz, że to się dzieje tu, w tej chwili, i że gdzie indziej nie dzieje się nic, ale to naprawdę nic ciekawego. I że środek świata, środek twojego życia jest tutaj, to ty, to on.
-  Czy możesz, Manu, ty, która masz oczy, co widzą nieco dalej niż oczy innych ludzi, czy możesz zobaczyć wśród ludzi tych, którzy mają młodo umrzeć?
-  Nie, nie wiem, co chcesz przez to powiedzieć.
-  Zgodzisz się chyba ze mną, że jest kilka prawd dawno ustalonych, ale o których trzy czwarte ludzi regularnie zapomina.
-  Na przykład?
-  Na przykład, że światem rządzi przypadek, że życie jest bardzo krótkie i za krótkie i że istnieje niemożność wykroczenia poza zasięg doświadczenia i poznania, zwłaszcza że przyznano nam niewiele czasu.
-  Nie widzę, jak to się ma do „mają młodo umrzeć"?
-  No, jednak ma. W każdym razie ja w twoim wieku często zadawałem sobie to pytanie: czy umrę młodo? I nadal sobie je zadaję. A jeśli tak, co zrobiłem ze swoim życiem? Są tacy, którzy przedwcześnie zmarli, jak Schubert, Mozart czy Rimbaud, ale wiele po sobie zostawili. A ja co bym pozostawił innego niż ślad żartownisia, rozpływający się szum wędrownego aktorzyny, wiele słów, piruetów, a potem basta, nic. Nic nie napiszę, niczego nie stworzę. Zmarnuję swój czas, nawet nie umiem dać innym czegokolwiek.
Uśmiechał się melancholijnie. Ja śmiałam się z siebie samej, z ulotności własnej egzystencji.
142
-  A co dopiero ja - powiedziałam - byłoby gorzej, gdybym miała dzisiaj zniknąć. Ani śladu śladu.
Wziął mnie za rękę i przysunęłam się do niego.
-  Będziesz żyć długo, Manuella. To są sprawy, które się wyczuwa. Wydaje mi się, że będziesz miała piękne życie.
Wypiliśmy jeszcze trochę, ale nie byliśmy pijani, w każdym razie ja nie. Raczej powoli odpływaliśmy gdzie indziej, bo już nie mówiliśmy. Zaczął mnie całować, a ja odpowiadałam na jego pocałunki. Miał tak rozpaloną skórę, że chciałam porozpinać jego kubrak, a on z kolei podniósł moją koszulkę i zdjął ją ze mnie. Nasze nagie piersi zetknęły się.
-  Przyszłaś naga.
Zaśmiał się i ja też, ale nasz śmiech miał inne brzmienie. Prawie śmiejąc się, zduszonym głosem szepcząc idiotyczne lekkie rymiki, szepcząc, że jestem piękna, wciąż mnie rozbierał. I tak długo to nie trwało i nie było takie trudne, dżinsy, i to wszystko. Rzeczywiście „przyszłam naga". Przestraszyłam się, poczułam się bardzo onieśmielona, ale on bardzo łagodnie powiedział:
-  Pozwól mi, proszę.
I pozwoliłam mu, i było to o tyle prostsze, że miałam ochotę, by to zrobił, a w chwili gdy to robił i gdy już tylko patrzyłam w jego oczy zielono-złote, rozgorączkowane, ale też uspokajające, z wyrazem jakiejś smutnej czułości, niezależnie od tego tak krótkiego wstrząsu, który mnie przebiegł, i niezależnie od tego nowego doznania, że już nie jestem całkowicie panią siebie, że uległam, ja, która nie znoszę ulegać, a uległam, bo chciałam ulec - w tej chwili było mi dobrze, nawet można bez przesady powiedzieć, że byłam szczęśliwa. Pomyślałam, że teraz, jak byłam już zakochana, może zacznę go kochać, ale nie odważyłam się mu tego powiedzieć.
29 Wszystko jest dobrze
-  Nie powiedziałeś mi nigdy, dlaczego masz tak gorącą skórę, dlaczego parzy, gdy się jej dotyka.
-  Nie, nie mówię tego.
-  Dlaczego?
-  To moja tajemnica.
-  O której wyruszasz? Dokąd płynie jacht?
-  Och, nie wiem, na pewno okrążymy wyspę, potem zbliżymy się do lądu i może dopłyniemy do Saint-Tropez. Na pokładzie jest trochę ludzi, mamy gości, to wszystko będzie dość męczące. Nie sprawiłem ci bólu?
-  Nie, wcale.
-  Nie wiedziałem, że nigdy się nie kochałaś.
-  Ależ w porządku, Pete, to nic, nie powinnam była ci mówić. Wszystko jest dobrze.
-  Będziesz musiała już iść, Manuella. Sądzę, że o tej porze wszyscy śpią, ale nie możesz zostać na jachcie, odprowadzę cię. Przyczepię twoje dingi do mojego. Nie chciałbym, abyś płynęła sama. Będzie ci zimno, weź ten koc.
-  Nie bardzo chce mi się iść.
-  Trzeba, Rzeko, trzeba.
-  Miło, kiedy na mnie mówisz Rzeko.
-  Nie trzeba przywiązywać się do mnie, wiesz. Ja już wyjechałem, mnie tu już nie ma.
-  Nie wrócisz?
144
-  Nie jestem pewien, raczej nie. Nie miej takiej poważnej miny.
-  Nie mam poważnej miny.
-  Ależ tak, zresztą jesteś z tym o wiele piękniejsza.
-  Nie powinieneś teraz mówić takich rzeczy, Pete.
-  Jak to nie, przecież ci mówię. Jesteś coraz piękniejsza.
-  Dzięki, miły jesteś.
-  No, chodź, odprowadzę cię.
-  Pete?
-  Co?
Nic. Zgoda, wracam. Wszystko jest dobrze.
зо
Hasta la vista, baby
Gdy czasami rano Sanda zbudzi się przede mną, otwiera drzwi mojego pokoju i wchodzi do mnie pod prześcieradło. Myśli, że jej nie słyszę, a przecież dobrze wiem, że to ona, rozpoznałam już to charakterystyczne drobne pat-pat-pat jej bosych stopek w korytarzu i nie otwieram oczu, udaję, że śpię.
Wspina się na łóżko, układa się wzdłuż mojego ciała i całuje mnie w plecy. Zupełnie jakby mała kulka, ciepła, letnia, okrągła, czuła, pachnąca mlekiem i kremem, przybyła z innego świata, przynosząc mi miłość. To dziecko całe jest miłością. Pewnego dnia zwróciła się do mojej matki i powiedziała jej:
-  Tak mocno cię kocham, że aż zezuję.
I rzeczywiście zaczęła zezować w nieprawdopodobny sposób, że można by się pokładać ze śmiechu, ale powiedzenie było tak ładne, że nikt się nie zaśmiał. Innym razem popatrzyła na nas, moich rodziców i mnie i powiedziała nam:
-  Gdybym była malarzem, pomalarzowałabym was w tęczę. Czemu służy przytaczanie dziecięcych słówek? Dlaczego
się za tym chronię? Wyjrzałam przez okno, nie było już nie-biesko-białego jachtu Leopardinich. Nie byłam zaskoczona, nie byłam tak naprawdę nieszczęśliwa. Położyłam się z powrotem, objęłam Sandę i przytuliłam.
-  Powinnaś zejść na dół, już czas wstawać - przypomniała mi. - Wiesz, że minęło południe?
Jestem jednak trochę zdemolowana. Nie jestem smutna.
146
Można powiedzieć, że w pewien sposób wszystko, co mi się przytrafiło, było przewidziane, przewidywalne, można powtórzyć za moim ojcem, że „wszystko się układa".
Chciałabym jednak, żeby Pete zostawił mi jakiś adres, nie wiem, jakiś numer komórki, cokolwiek, ale nie chciałam go prosić. Niewiele sobie powiedzieliśmy na dingi, podśpiewywał i przygarnął mnie do siebie, upewniając się, że nie trzęsę się pod kocem. Przytrzymywał mnie jedną ręką za ramię, a dragą prowadził. Potem pocałował mnie i powtórzył:
- Hasta la vista, baby.
Nie mogę mieć do niego żalu o nic, to ja do niego przyszłam na jacht, nocą, powinnam wiedzieć, czego szukałam i co właśnie robiłam. Gdy o tym pomyślę, uważam, że było to dość proste jako metoda i jako postępowanie, ale okazało się silniejsze od wszystkiego, to znaczy silniejsze ode mnie, Manu-elli, ponieważ moje ja tworzy całość pośrodku tej całości, którą jest świat.
Niczego nie mogę żałować, wręcz przeciwnie. To była piękna noc. Miałam nadzieję, że on też uważał ją za piękną.
To była piękna noc, ale czy odpowiadała temu, co zawsze mówiłam, o czym marzyłam, na co miałam nadzieję? Czy byłam wobec siebie równie uczciwa, jak to, co tak często głosiłam? Manu idealistka, Manu wymagająca, Manu poszukująca piękna i czystości. Manu, której wydaje się, że widzi w bieli kwiatu barwę, jaką chce nadać swojemu życiu.
Tak więc, gdyby posłużyć się mową dorosłych, można by powiedzieć, że jednak „rzuciłam się w jego ramiona" i że tak naprawdę jest to poniżej moich wymagań. Czy zrobiłam to dlatego, iż wiedziałam, że nazajutrz wyjeżdża i że podobał mi się, i aby wreszcie poznać, czym jest ten egzamin, który trzeba zdać, by uczynił mnie podobną do wszystkich moich przyjaciółek? Zawsze twierdziłam, że aby się kochać, potrzeba trochę miłości. Czy kochałam Pete'a i czy nadal go kochani? A jeśli naprawdę go kochałam tego poplątanego poranka, fta
147
wprost opustoszałej zatoki, czy nie powinnam bardziej cierpieć? Czułam przecież w sobie, że nadchodzi coś nowego, jakby drobne ukłucia, ukąszenia, fale złego samopoczucia, mieszanina goryczy i wyrzutów sumienia, powolna progresja braku satysfakcji, nie będącego już brakiem satysfakcji tak łatwo wytłumaczalnym z czasów, gdy byłam tylko dziewczyną źle czującą się w swojej skórze. A teraz bolała mnie skóra, co nie było zupełnie to samo. I wydawało mi się, że moje widzenie było mniej przejrzyste niż przedtem i że jeszcze nie skończyłam z tym, co mój nauczyciel nazwał rokiem pytań.
Znów schroniłam się przy małej Sandzie i powiedziałam sobie: przestań obracać się wokół samej siebie, przestań wpatrywać się w siebie. Powiedz sobie, że opuszczona zatoka jest równie piękna, jak wtedy gdy Pete po niej pływał, a ponieważ nie możesz już dawać miłości nieobecnemu, który zresztą o nią nie prosił, daj ją Sandzie, daj ją wszystkim innym. Wyjdź z siebie, Manu, i wyciągnij wnioski ze swych uczynków.
Nazajutrz, nieoczekiwane, moje lato przewróciło się jeszcze bardziej.
31 I cedry są kruche
Zadzwoniła do mnie Daf. Była w klinice w Royan. Miała wypadek samochodowy na drodze do Bordeaux, gdy wracała do rodziców z Wandei. Była cała połamana.
-  Miałam szczęście - powiedziała. - Kierowca zginął, to był jeden z wychowawców z ośrodka. Niewiele brakowało, a razem z nim odleciałabym do gwiazd.
Miała dziwny, łagodny głos, już wcale nie szorstki, mówiła tonem małej dziewczynki. Jak zawsze wygłaszała piękne rzeczy, ale bez tego frenetycznego speedu, którym się nieustannie dotąd posługiwała. To był pewnie skutek działania środków uspokajających.
-  Fajny był z niego gość. Na imię miał Cedric i mówiłam na niego Cedr, jak drzewa. Zaczynałam go kochać, wiesz, jakie mam kochliwe serce, ale z nim było inaczej, on był tak samo wrażliwy jak ja. Kruchy Cedr, jeżeli możesz pojąć, że coś takiego istnieje.
-  Ale ty nie jesteś krucha, Daf, jesteś najsilniejsza z nas. Zaśmiała się słabo.
-  Gdybyś mnie zobaczyła z tymi gipsami i bandażami, nie mówiłabyś tak. Wszystko się rozwaliło jak szkło.
Kilka dni i nocy spędziła na reanimacji, a jej rodzice nikogo nie uprzedzili. Ale teraz, gdy już wyszła z niebezpiecznej strefy, mimo urazów i złamań, miała prawo zatelefonować.
149
- Do ciebie pierwszej zadzwoniłam, Manuchu, moja Ma-nuszket. Ciebie mi brakowało.
Powiedziałam sobie, że kocham ją bardziej niż kogokolwiek w tej chwili, gdy słyszałam jej ledwo rozpoznawalny głos. Słuchając jej, cicho płakałam i mówiłam sobie, że utracić Pete'a tak szybko po tym, jak zdawało mi się, że go kocham, nie miało żadnego znaczenia, żadnej wartości, gdy uświadamiałam sobie, że mogłam utracić Daf. Myślałam jednak o nim, słuchając opowieści Daf, i zapewne chciałabym z nim podzielić się moimi uczuciami, gdyby został w zatoce. Jednocześnie wyobrażałam sobie Daf w łóżku, z głową w bandażach, nogi i ręce wyciągnięte na takim czymś, widziałam to już kiedyś, jak kolega miał wypadek na nartach, i obraz Daf nieregularnie wypierał obraz Pete'a, który chodził za mną przez część poranka. Myślałam o niej, gdy Pete odprowadzał mnie w nocy na dingi. Zastanawiałam się, czy będę mogła jej opisać to uczucie komfortu płynące z ramienia Реге'а, otaczającego moje ramiona, gdy byłam owinięta kocem, i jak sobie myślałam, że w gruncie rzeczy może jest to mocniejsze i trwalsze niż to, co czułam, gdy się kochaliśmy. Potem zapomniałam o Daf. A na dragi dzień ten telefon, i teraz moja przyjaciółka zajmowała wszystkie moje myśli, Pete zaś zacierał się, by wrócić, potem odpłynąć, zająć swoje miejsce we mnie, nie za dużo, nie za mało.
Właśnie uczyłam się nabierać dystansu do przeżyć. To podobno cecha dojrzałości.
-  Przyjadę do ciebie - powiedziałam Daf.
-  Zwariowałaś? To za bardzo skomplikowane.
-  Mam to gdzieś, przyjadę do ciebie. Tak czy owak, nic mnie tu specjalnie teraz nie zatrzymuje.
Miałam się czym zająć. Było to rzeczywiście dość skomplikowane i dzień minął mi na organizowaniu wyjazdu. Mój
150
ojciec, moja matka wydzwaniali za mnie, by sprawdzić rozkłady lotów, połączenia kolejowe, objazdy i punkty przesiadki i w końcu udało się opracować trasę i program. Pomogli mi to wszystko skoordynować. Kilka dni później jechałam wąską i krętą drogą, prowadzącą poprzez zakrzewione krajobrazy, na niewielkie lotnisko obsługujące tę część wyspy. A ponieważ Beatrice Mathieu również miała samolot mniej więcej o tej samej godzinie, pojechałam z nią samochodem. Mama n^ zaproponowała: „Mogę pojechać z tobą, jeśli chcesz", ale ja inaczej zdecydowałam: „Nie, poradzę sobie, jestem dużą dziewczyną, skorzystam z samochodu Bei, nie będziesz musiała jechać".
32 Plotki
Bea:
-  Będziesz szczęśliwa, jak spotkasz się z przyjaciółką, nawet jeśli nie jest w najlepszym stanie.
-  Tak, naprawdę mam ochotę się z nią zobaczyć.
Bea jest bardzo kojąca za kierownicą, prowadzi spokojnie i pewnie, jest opanowana, nie szarpie, czasem zrzędzi, gdy jakaś ciężarówka nie pozwala jej wyprzedzić, ale nie przeklina, wygląda raczej solidnie dzisiaj rano. Ja patrzę na zegarek co dziesięć sekund.
-  Nie przejmuj się - mówi Bea - mamy czas. Nie spóźnisz się na samolot ani ja na swój.
Śmieję się.
-  Nie, raczej myślałam o locie następnym: przelot, wysiadam w Nicei, potem lecę do Bordeaux, potem w pociąg do Royan, mam wrażenie, że zaczynam wyścig z czasem.
-  Nie przejmuj się, Manu, twoi rodzice mi wytłumaczyli, masz wszelkie możliwe zapasy czasu.
Jedziemy. Bea rzuca lekkim tonem:
-  A potem wracasz na wyspę?   •
-  Nie wiem.
-  Twoja mama powiedziała mi, że planujesz wyjazd do Grecji z koleżankami.
-  Tak, ale po wypadku Daf już nie mam wcale ochoty, nie wiem, dlaczego, myślę, że wszystko odwołamy.
152
-  Często tak w życiu jest, jakieś nieprzewidziane wydarzenie zmienia to, czego pragniemy.
Mówi w sposób tak składny, że trudno mi myśleć o niej w tych słowach, których używał ten świntuch Chuck, tamtego dnia. Wierzę, że gdy Bea wypije, przesadza, ale trudno ją sobie wyobrazić, by mówiła te straszne wulgarne rzeczy, które przytaczał Chuck. Wsiadając do samochodu, postanowiłam uważać na to, co mówię. W gruncie rzeczy wolałabym, żeby to mama mnie odwiozła, ale powiedziałam jej przecież, że jestem duża - no i jesteśmy tu razem na tej drodze. Nie czuję już do Bei wrogości, a kiedy patrzę na jej profil w świetle południa, w pełnym ostrym słońcu, wygląda raczej pięknie, raczej grzecznie. Zresztą zaczyna ze mną poważnie rozmawiać, zmieniając rejestry, jak gdyby ta wspólna podróż samochodem stwarzała tymczasową intymność, gdy za oknem eukaliptusy umykają wzdłuż drogi, w środku chłodzi klimatyzacja, na zewnątrz - upał dający się odgadnąć na byle krzaczku zarośli, a w oddali widać w górach dymy płonącego lasu.
-  Spokojniej jest w osadzie, odkąd ten chłopak wyjechał -mówi. - W gruncie rzeczy wprowadzał trochę zamieszania.
Milczę, a potem stwierdzam, że milczenie jest przyznaniem się, więc odpowiadam:
-  Nie, nie uważam, wnosił coś nowego. Bea nie traci czasu.
-  Tak, oczywiście. Ale wiesz, Manu, powiem ci, co powiedziałaby twoja matka, gdyby uświadomiła sobie tak jak ja, że mogło się coś wydarzyć między nim a tobą.
Milczę. Nigdy matce nie mówiłam o nocy z Pete'em i nie rozumiem, jak Bea mogła się czegokolwiek dowiedzieć. Ona mówi dalej:
-  Wiesz, to, co ci mówię, nie jest takie bezinteresowne, ani nie mówię tego dla samej przyjemności mówienia. Mam córkę w twoim wieku i wydaje mi się, że nie należy stwarzać sobie złudzeń co do mężczyzn, którzy mają obsesję podobania się.
153
Staram się przybrać rzeczowy ton i udaje mi się to bez problemu, nawet trochę mnie dziwi, że z taką łatwością mogę bawić się w dorosłą.
-  Nie widzę związku ze mną.
-  Nie powiedziałam, że jest jakiś. Ale ludzie są gadatliwi i jak się człowiek dowiaduje, tak jak ja miałam okazję, o licznych sukcesach miłosnych tego chłopaka w osadzie, w tak krótkim czasie, u kilku dziewcząt, a nawet kobiet, ma prawo sądzić, że nie należy mieć złudzeń co do mężczyzn o takiej naturze. Wszyscy uwodziciele są kłamcami.
-  Z pewnością masz rację - powiedziałam.
Na zakręcie drogi stado kóz zagrodziło nam drogę. Zwolniłyśmy, nawet musiałyśmy się zatrzymać. Spojrzałam na Beę, która odwróciła się do mnie, przyglądając mi się z pięknym szczerym uśmiechem. Nie mogłam doczytać się dwuznaczności, zazdrości czy jakiejkolwiek woli zaszkodzenia. Spytała wówczas porywczo, z zainteresowaniem, jakby nic bardziej jej nie fascynowało niż to pytanie:
-  A twoja koleżanka, Dafne, tak? Czy udało ci się dokładnie dowiedzieć, jak wydarzył się ten jej wypadek? Opowiedz mi w szczegółach, jeśli chcesz.
Przez resztę drogi byłam nieszczera. Odpowiadałam na jej pytania, jakby Daf to określiła, paplaniną, ale myślałam o tym, że bardzo ładnie, bardzo okrutnie Beatrice Mathieu wlepiła mi mały pakiet podejrzeń, których nie udaje mi się rozwiać. Czyżbym oddała się komuś, kto na to nie zasługiwał? Ale cóż to za pretensjonalność z mojej strony wierzyć, że ktoś ma na mnie zasłużyć? Trzeba umieć się uchować, zachować swoją integralność, jak słyszałam mamę mówiącą mi to podczas tej rozmowy, którą tak szybko odrzuciłam, ze śmiechem: „My to wszystko wiemy, mamo, my to wiemy". Jeżeli Pete zrobił to, o czym mówi Bea, czy mogę jeszcze wypowiadać słowo miłość? Czuję się zraniona i zastanawiam się, czy ta rana to przede wszystkim zraniona duma. I raczej czuję, że zraniona
154
duma weźmie górę nad raną tego, co wydawało mi się, że powinnam nazywać miłością.
Dojechałyśmy do lotniska. Bea całuje mnie i ja ją całuję, i zaczynam wędrówkę, by odnaleźć Daf, moją Dafne, przynajmniej z nią nigdy nie rozmawiałam nieszczerze. Jeżeli być dorosłym to jest właśnie to, nieszczerość, plotki, to zwróćcie mi moje dzieciństwo.
li
CZĘSC TRZECIA
Odejść

33 Grudzień to okrutny miesiąc
Już listopad, miesiąc trudny. Jest zimno, szaro, dżdżysto i brudno. Choroba mojego dziadka postępuje. Często odwiedzamy go w Rambouillet, czasem z tatą, ale najczęściej z mamą. Trzeba było też chociaż raz przyprowadzić mu Sandę, bo mama powstrzymuje łzy i obawia się, że on nie dożyje Bożego Narodzenia.
Jest grudzień, miesiąc okrutny. Jest lodowato, czarno, śniegowo i cuchnące Mój dziadek umarł. Spędzam dużo czasu z matką. Mówi, że potrzebuje mojej energii. Staram się jej dać wszystko, co mam. Ale zrozumiała i przyjęła -jak i tata - że muszę opuścić dom i odejść daleko.
To ja chciałam się odciąć. Po powrocie z wakacji wyraziłam konieczność oderwania się od nich, taty, mamy i Sandy. Wiele nad tym myślałam, gdy świętowałam moje osiemnaste urodziny, sama z Daf w jej pokoju, w klinice w Royan. Nie chciałam iść do studium przygotowawczego z francuskiego, sam widok murów liceum był dla mnie nie do zniesienia. Przeszłam różne staże: pracownia architektoniczna kolegi ojca, sala redakcyjna dziennika przyjaciółki matki, firma zajmująca się „opisywaniem wydarzeń". Za każdym razem, gdy przechodziłam przez
759
te światy, rozumiałam, że nie jestem dość zasobna w kulturę czy wiedzę i że powinnam pewnego dnia wziąć się do poważnych studiów.
Ale nie w tym roku. Czuję, żę muszę wyjechać, wyjść ze schronu, z tego nadmiaru miłości, który nie pozwala mi wyrosnąć. Muszę się oderwać. Miałam szczęście, znalazłam coś na drugim końcu świata, w Sydney. Wyjeżdżam z zespołem „badawczym", by przygotować bazę dla przedsiębiorstw francuskich podczas przyszłych igrzysk olimpijskich. Podobno potrzebują takich dziewczyn jak ja, miłych, skutecznych, uśmiechniętych, gotowych pracować dwadzieścia trzy godziny na dobę i dwujęzycznych. Zorganizowano konkurs i zostałam wybrana wraz z innymi. Niewiele płacą, ale wszystko mi jedno. Sama myśl o wyjeździe napełnia mnie radością.
I mimo listopada, mimo grudnia, mimo śmierci dziadka, mimo bólu mojej matki i mimo mojego własnego bólu odczuwam przepływające przeze mnie fale nadziei. Co rano wydaje mi się, że dodatkowy strumień energii przeniesie mnie do jutra. Czuję się przez cały dzień wyrzucana, popychana, nie czuję już samej siebie.
Ale kim jest ta „sama siebie", o której mówię, czym stałam się od lipca do grudnia?
Zawsze chciałam, żeby ten „pierwszy raz" mnie zmienił, żebym wyszła z tego inna, odmieniona. Czy taka jestem? Kiedy o tym myślę, to nie ta krótka noc z jakimś chłopakiem, latem, zmieniła moje widzenie rzeczy. Oddałam mu się, bo to już był tylko gest, ale też było to tylko tym szeregiem gestów.
Kochać bez miłości to nie kochać - powiedziałam sobie.
Z pewnością było w tym trochę miłości, ale tak naprawdę to chyba nie kochałam ani nie byłam kochana i nie to stworzyło tę „samą siebie", dziewczynę inną od tej, która szła w zwolnionym tempie korytarzami liceum po wyniki matury. Wypadek Daf, godziny i dni spędzone przy niej w Royan, potem śmierć mojego dziadka, godziny i dni spędzone przy matce
160
więcej mnie zapewne nauczyły niż mój mały wyskok na kanapie w jachcie, w zatoce. Czy ból, zmartwienie, smutek, wstydliwość, cierpienie, odwaga, łzy są bardziej pouczające niż akt miłości? Doświadczanie nieszczęścia i choroby, cierpienia innych określają początek mojego długotrwałego procesu stawania się, ponieważ właśnie podczas tych dwóch prób, jakim zostałam poddana, musiałam dawać innym, słuchać ich, pomagać, podtrzymywać na duchu, a na jachcie, przedtem i nieco później, zajmowałam się i przejmowałam wyłącznie sobą, sobą, sobą, sobą, małą osiemnastoletnią narcyzką, dzisiaj nareszcie zdolną oderwać się od tej obsesji „samej siebie", nareszcie zdolnej zrezygnować z kontemplacji w lustrze.
34 Mężczyzna w szarym płaszczu
Wychodziłam z hotelu Saint-Jacąues, gdzie odbyło się ostatnie zebranie przed wielkim wyjazdem pierwszej ekipy wolontariuszy do Sydney. Deszcz przestał padać i oziębiło się. Niebo było brudne.
Wchodziłam na chodnik prowadzący do stacji metra i miałam zamiar przejść na drugą stronę bulwaru, gdy zostałam popchnięta przez około tuzina małych chłopców i dziewczynek, którzy biegli z krzykiem, śmiechem i nawoływaniami. Za moimi plecami jakiś dorosły rzucił:
- Spokój, dzieci! Spokój!
Rozpoznałam coś znajomego w brzmieniu tego głosu, daleki akcent i odwróciłam się: to był Piętro.
Gdyby nie głos, nie poznałabym go od razu, mijając na ulicy. Czegoś brakowało w jego postawie i spojrzeniu. Urok pozostał, ale może to energia go opuściła. Ubrany był w szary płaszcz i beżowy golf. Miał bardzo krótkie włosy i trochę zarostu na twarzy. Uderzyła mnie bladość zapadniętych policzków i cienie pod oczami o zaczerwienionych powiekach. Wciąż był piękny, ale brakowało mu, sama nie wiem, czego. Uśmiechnął się i szeroko otworzył ramiona.
- Manuella!
Nie rzuciłam się do niego. Ucałowaliśmy się, prawy poli-
162
czek, lewy policzek, bardzo poprawnie, banalnie. Pachniał tytoniem i deszczem. Wyglądał codziennie, miał to przywiędłe zabarwienie ludzi żyjących w mieście.
-  Co ty tu robisz? Odpowiedziałam:
-  To raczej ciebie należy o to spytać. Jestem tu w swojej dzielnicy. Mieszkam trochę wyżej, przy Denfert.
Zrobił bardzo zdziwioną minę wobec pospolitości mojej odpowiedzi.
-  No nie, czekaj, Ella, czekaj! Nie jesteś zbyt serdeczna. Zdajesz sobie sprawę, odnaleźliśmy się! Czy wiesz, że często myślałem o tobie? Czekaj, co u ciebie?
Dzieci, które mnie potrąciły, wróciły do nas i zgromadziły się wokół Pietra. Jedno z nich, rudowłose i piegowate na nosie, chwyciło go za ramię i szarpało rękawem jego płaszcza:
-  Co robimy, psze pana? Odpowiedział bardzo miłym głosem:
-  Wracamy. Dajcie mi sekundę, dzieci, i wracamy. -1 rzekł szybko do mnie:
-  Odprowadzę ich i przyjdę do ciebie. Musimy koniecznie porozmawiać. Wystarczy mi minuta, szkoła jest tuż obok, spotkam się z tobą, gdzie zechcesz. Jeżeli, oczywiście, masz czas. Masz czas?
-  Tak, trochę.
Wszędzie w tej dzielnicy są bistra. Wskazałam mu najbliższe, za nami, taż obok hotelu.
-  Tu się spotkamy, jeśli chcesz.
Widziałam, jak odszedł z tą swoją gromadką dzieciaków i stanął na środku jezdni, rozpościerając ramiona jak gliniarze, żeby wstrzymać ruch i pozwolić dzieciom przejść bezpiecznie. Wyglądał na skupionego i przejętego. Z trudnością przyrównywałam ten wizerunek do letniego. Zastanawiałam się, czy to ten sam mężczyzna, którego poznałam zaledwie kilka miesięcy temu, ten sam człowiek o gorącym torsie pod otwartym czerwonym kubrakiem oficera armii brytyjskiej, na kanapie
163
jachtu miliarderów, częstującego grappą rozkochaną nastolatkę, która wiedziała, że tylko sekundy dzielą ją od „wejścia do statystyk". Jednocześnie, gdy widziałam, jak prowadzi uczniów pod sklepieniem napowietrznej linii metra, czułam wzbierającą czułość, podstępnie mieszającą się z ciekawością.
35
Zimne ręce
-  Bardzo się zmieniłaś, Ella. Wyglądasz na znacznie pewniejszą siebie, dojrzalszą.
-  Może się postarzałam.
-  Jesteś nie mniej piękna.
-  Dziękuję.
Uśmiechnął się rozbrajająco, jakby szukał, nie wiern jakiego, usprawiedliwienia.
-  No jak - powiedział - porozmawiamy? Mówimy sobie wszystko, opuszczamy gardę?
Najpierw wytłumaczył mi, że „pomaga koledze" - choremu - który poprosił go o nagłe zastępstwo jako wychowawcę, przez dwa dni w miejskiej szkole przy ulicy Jenner.
-  W porządku - odparłam. - Ale to nie jest twój zawód. Co ty naprawdę robisz poza tym?
-  Nauczyciel. Nauczyciel literatury. Uczę w liceum w Jussieu. Prawie krzyknęłam:
-  Co?!
Zrobił zdziwioną minę.
-  Ależ tak, czemu nie?
-  Ach tak - rzekłam. - A Leopardini? Jacht w zatoce? Włochy? Dekoratorstwo, antyki, kino, komputery, wszystkie te historie, wszystkie te twoje bajki tego lata, kiedy wszyscy cię wypytywali, a ty byłeś gwiazdą, czy kłamałeś? Odgrywałeś gigantyczną komedię?
165
-  Można by to tak nazwać, tak, ale to się dzisiaj nie liczy.
-  Czekaj, Pete, ta sprawa mnie jednak interesuje, zapewniam cię. Chciałabym to dobrze zrozumieć.
Wziął moją rękę ponad stołem.
-  Słuchaj, Ella, to wszystko nie jest ważne. Ważne, że się spotkaliśmy, na szczęście. Mieszkasz sama? Czy jest ktoś W twoim życiu? Naprawdę mam ochotę cię jeszcze zobaczyć. Nie zapomniałem naszej nocy na górnym pokładzie.
Wysunęłam dłoń z jego ręki; zauważyłam, że była zimna.
-  Proszę cię - rzekłam - proszę cię! Powiedziałeś, że opuszczamy gardę, w porządku, ale w takim razie musisz odpowiedzieć na moje pytania, bo jak nie, to ja od razu wychodzę. Ja nie prowadzę żadnej gry, Pete. Ja nie kłamię.
Zrobił wówczas swoje oczy łani, rzucił tym swoim zielono--złotym spojrzeniem, które wreszcie rozpoznałam w przelocie. Nagle, żeby się bronić lub żeby wygrać, posługiwał się akcesoriami z zestawu uwodziciela. Zaczynałam rozpoznawać nieznajomego, jakim się stał. Zuchwały i tajemniczy uśmiech, ruchliwe usta, nonszalanckie rozkładanie rąk w przestrzeni, niefrasobliwa elegancja tego, który wszystko potrafi zrobić bez wysiłku, tancerz, linoskoczek, żartowniś. Letnia zjawa. Ale wyczuwałam, że nie jest już tak całkiem górą i odkrywałam z pewną radością, że zniknęła ta całkowita dominacja, jaką mnie otaczał. Rozproszona przez czas. Zauważyłam, że bardziej ulegał moim pytaniom niż ja temu spojrzeniu i tej twarzy, owszem, wciąż pięknej, mimo rzeczywistości zimy, mimo rozwianej mgły łgarstw. Zaczynałam smakować tę odmianę, ponieważ myślałam o jego kłamstwach, ja, która nade wszystko nie znoszę kłamstwa. I rosła we mnie pokusa zemsty.
-  Piętro - odezwałam się - jeżeli nazywasz się Piętro, bo przecież to też może ściemniłeś.
-  Nie, nie, moi rodzice są Włochami z pochodzenia. A zresztą przestań, nie ściemniam.
-  No, dobra, to wytłumacz mi, skąd się wzięli Leopardini.
-  To żadna tajemnica. Udzielam prywatnych lekcji kilku uczniom liceum, zarabiam na tym dragą pensję. Daję te lekcje
166
czasem w bardzo forsiastych środowiskach. Spotkałem tych ludzi u rodziców ucznia, ci byli szczególnie szmalcowni. Prywatny pałacyk, prywatny odrzutowiec itd. Leopardini przyjechali w odwiedziny do Paryża, spodobałem im się, wykonałem swój numer, rozbawiłem ich. Wiesz, mogę to robić na zawołanie. Zaprosili mnie na osiem dni na swój jacht, myślałem, że to żart, a potem uczeń ponowił zaproszenie i pojechałem. I zostałem na całe lato. To wszystko. Proste. Ale powiedz mi o sobie, jeśli chcesz, porozmawiajmy o nas.
-  Jak to o nas?
Znów chciał wziąć mnie za rękę.
-  Słuchaj, niczego nie zapomniałem, Ella... Nie mogłem ci powiedzieć o sobie tej nocy, na Korsyce, bałem się, że źle mnie zrozumiesz. Poza tym jacht odpływał na drugi dzień. Ale zawsze chciałem ciebie jeszcze zobaczyć.
Nie spieszył się, dobierał słowa, jego oczy szukały moich.
-  A teraz mówię ci to całkiem poważnie.
Patrzyłam na jego dłonie, wąskie palce, bladą skórę. Miałam niemal ochotę zadać mu ból, ponieważ uświadomiłam sobie dopiero teraz, że on sprawił mi ból. Nie za duży, ale jednak, zadał mi ciosy, a ja, chcąc nie chcąc, zachowałam ich ślady.
-  Powiedz mi, ta ciągła gorączka, to niewytłumaczalne rozpalenie, co to jeszcze za tajemnica?
Odsunął filiżankę z kawą, poirytowany, urażony.
-  No już wystarczy, dość tego!
-  Nie, nie, zapewniam cię, Piętro, nalegam. Jeżeli chcesz, żebym cię jeszcze słuchała, musisz mi wszystko powiedzieć. Musisz postarać się więcej nie kłamać.
-  Ależ to nic, Ella, nic! Słońce to ze mną robi latem, zawsze pali mnie skóra, nie wiem dlaczego, to wszystko! Powiedziałem to tak sobie, żeby cię zaintrygować, żeby ci się spodobać.
-  A dziewczyny z osady? A Weronika, a Bea? Wszystkie je przeleciałeś?
Cofnął się na bistrowym krześle i niemal zrzucił filiżankę z kawą. Zaprotestował:
167
-  Ależ co ty wygadujesz? Jak możesz wierzyć w takie rzeczy? Skoro mówię ci, że byłaś ty jedna, to jest prawda. Co oni ci naopowiadali? Byłaś tylko ty, Ella, tego lata. Reszta to bzdury, opowiedzieli ci byle co, żeby cię zranić.
Wypowiadał te słowa z przekonaniem.
-  Jesteś inteligentną dziewczyną. Zastanów się: tak, oczywiście, ściemniałem, ale to dlatego, że uważałem, iż jestem w środowisku pozerów. Szpanowałem, bo oni szpanowali. Przysięgam ci, że mówię szczerze.
Chciałam powiedzieć to, co zapamiętałam z upływem czasu.
-  Nie szpanowali bardziej niż ty. To istoty ludzkie, tak jak ty, przedtem ich krytykowałam. Teraz ich już nie osądzam, staram się ich zrozumieć.
Odezwał się jeszcze bardziej pokornym tonem:
-  To, co mi się w tobie podoba, a co od razu mnie wzruszyło, mówiłem ci, to twoje poszukiwanie czystości, twoja obsesja jasności. Nie pozwól jej zginąć, nie pozwól pleśni dorosłości naruszyć twojego ducha, Ello.
-  A więc przysięgasz?
-  Przysięgam ci na głowę...
Przerwał w połowie zdania, a ja powiedziałam:
-  Czyją?
-  Czyją chcesz.
Przez chwilę myślałam, że chciał powiedzieć: „na głowę moich dzieci". Nawet się zastanowiłam, czy w gruncie rzeczy, w końcu, czemu nie, czy nie był żonaty, czy nawet rozwiedziony i ojcem dwojga dzieci, harującym jak wół, żeby płacić alimenty. Ale nie chciałam posuwać się dalej.
Nic już nie mówiłam. Widziałam, że wypatruje moich reakcji, bada moje milczenie. Pochylił głowę, zgarbił ciało, starając się przyciągnąć moją uwagę i moje uczucie. Potem wyprostował się, wystrzelił swoim najbardziej olśniewającym uśmiechem, jakby właśnie znalazł rozwiązanie problemu. Nagle i znowu, na krótką chwilę, ukazała się pełna gracji twarz młodzieńca w czerwonym kubraku, który recytował Alaina-Fourniera i Celinę'a kociakom w ekstazie, krótkotrwała miłość osiemnastki.
168
-  Dobra - odezwał się - to proste, piłka jest po twojej stronie. Powiedziałem ci prawdę, Manuella, trudno mi sobie wyobrazić, że ze swojej strony wszystko wymazałaś.
Wyjął bilet do metra z kieszeni płaszcza i pisakiem wyjętym również z kieszeni napisał na nim kilka cyfr. Podał mi bilet z błyszczącymi oczami.
-  Oto mój numer telefonu. Dzwonisz, widzimy się. Ty decydujesz.
Wstał, dość teatralnie.
-  Cześć, Rzeko.
Pochylił się, żeby mnie ucałować w czoło, i poszedł. Patrzyłam na jego plecy. Całe jego plecy mówiły mi: czekam, aż zadzwonisz, Manu, czekam, aż wstaniesz i powiesz moje imię i że mi powiesz, bym do ciebie wrócił. Dużo czasu zajmowało mu wychodzenie z sali. Nie drgnęłam.
36 Obietnica tuberoz
Na Roissy-Charles-de-Gaulle jest nas około dwudziestki dziewcząt i chłopców, z torbami i walizami, paszportami, są rodzice składający sobie gratulacje, panuje podniecenie, są oficjele, kadry, nawet jeden czy dwóch fotografów. „Przednia straż" wolontariatu jest gotowa do drogi. Moi rodzice całują mnie. Jami jest tu z Daf, która praktycznie nie używa już kul. Daf mnie teraz nie potrzebuje, a ja mam wrażenie, że mnie tu nie ma, że to nie ja stoję na lotnisku, ja już lecę.
A jednak, skoro tak bardzo chciałam zerwać jego maskę, skoro zadałam mu tyle pytań, skoro taka byłam agresywna, to może dlatego, że coś zostało mi z tamtej nocy. Powiedział: „Trudno mi uwierzyć, że wszystko wykasowałaś". A jeśli to on miał rację, jeżeli te wszystkie świństwa na jego temat były fałszem? Dobra, odwalił mi niezły cyrk, piękny numer, z tajemniczą gorączką, cytatami filozoficzno-poetyckimi. Ale w końcu, gdy o tym myślę, Pete z jachtu Leopardinich był może mniej interesujący niż ten Piętro z bulwaru Saint-Jacques. Przypominałam sobie jego spojrzenie w bistro, jego zmęczoną twarz, ziemistą cerę, wyobrażałam go sobie jako nauczyciela literatury, zastanawiałam się, ile jego uczennic już się w nim zakochało. W końcu był moim „pierwszym razem".
*
170
Oczywiście, jak zwykle, samolot się spóźnia. Po odprawie celnej dowiadujemy się, że jeszcze trzeba czekać dobrą godzinę przed odlotem do Sydney. Trzymam bilet Pietra w palcach. Postanawiam zadzwonić do niego, ma włączoną sekretarkę, rozłączam się. W końcu nie podoba mi się moje agresywne zachowanie wobec niego w kafejce. Dyskutuję z wolontariusz-ką, ma na imię Maria, będę musiała zacząć je poznawać, będziemy mieszkać razem co najmniej przez osiem miesięcy. Mam nadzieję, że nie są zbyt powierzchowne.
Bukiet tuberoz pojawił się pewnego poranka na początku mojej historii. To był piękny pomysł, piękny gest. Gdy patrzę wstecz, widzę, że wszystko zaczęło się właśnie od tego. Od poranku w dniu wyników maturalnych, od czegoś pięknego i poetyckiego, od odruchu miłości. I trwało dalej poprzez inny gest, gest mężczyzny, który łagodnie i z atencją układał koc na moich ramionach, sierpniową nocą, w świetle księżyca, w dingi, sprowadzającym mnie na ziemię, gdy ja już nie byłam, jak to się kiedyś mówiło, panienką. Może powinnam i ja pozostawić za sobą coś pięknego, moją własną obietnicę tuberoz.
37
Należy wyobrazić sobie, że Jonatan Prevette jest szczęśliwy
-  To ja, Manuella. Przed chwilą sekretarka była włączona.
-  Ach tak, zgadza się.
-  Za kilka chwil wyjeżdżam do Australii. Jestem teraz na Roissy. Otóż chciałam ci powiedzieć przed wyjazdem, że może nie okłamywałeś mnie aż tak bardzo.
-  Na długo wyjeżdżasz?
-  Osiem miesięcy, może dłużej.
-  Co mogę zrobić, żeby ciebie zatrzymać?
-  Nic, ale o czymś pomyślałam. Podam ci mój adres. Chciałabym, żebyś mi przysyłał książki. Zapomniałam zabrać. Zdałam sobie sprawę, że od kilku miesięcy jestem totalnym nie-doukiem. Będę musiała tam dużo czytać, a ty przecież powiedziałeś, że uczysz literatury.
-  Przyślę ci, co będziesz chciała.
-  Mam pomysł: przysyłaj mi jedną książkę co dwa tygodnie. Wybór każdej książki nauczy mnie może więcej o tobie i o twoim życiu niż wszystkie głupoty, które wygadywałeś tego lata, kiedy zgrywałeś się na kogoś, kim nie jesteś.
-  To piękny pomysł, Manuella, niezwykle delikatny.
-  No to tyle, tak będzie. Przeczytam je. A jak wrócę, jeśli cię tu jeszcze zastanę, może będziemy mogli o nich razem porozmawiać.
Powiesiłam słuchawkę i udałam się kładką do samolotu, ulżywszy sobie nieco na moim wiecznie nieczystym sumieniu,
172
uspokoiwszy mój niewiarygodnie spóźniony refleks, zdL   . szy nieco moją nieokiełznaną dumę.
Wtedy nagle zobaczyłam przesuwające się przede w, jak w końcówkach uwielbianych przeze mnie filmów, , .   , znowu pokazują uczestników oglądanej właśnie historii _ baczyłam jeszcze raz twarze oraz gesty kobiet i mężę, którzy doprowadzili mnie, nie wiedząc o tym, aż do ь  „ . tego samolotu. Czy to oni mnie tu przywiedli, czy te^ .   ,• wspólnikami historii napisanej przez kogoś innego?
Nagle widziałam ich wszystkich i je wszystkie, kocu . ich i żałowałam bardziej lub mniej. David, śmieszny w $     . żółtym swetrze w przebraniu Tintina, który chciał, bym     . rzyła, że mnie kocha. Dziewczyna z kolczykiem, ph podczas wyników matury. Czy odnalazła utraconą miłośc ich rodziców? Sanda, śpiewająca przez sen i mówią^     . zezuje z miłości. Pete ze swoją próżnością, szpanujący \\> ' wonym kubraku, i Piętro w szarym płaszczu ze swoją p^ przysięgający, że nie kłamie. Pani Paula, zmawiająca wk ną modlitwę z zamkniętymi oczami, siedząca wśród   • w metrze. Czy jeszcze szukała nadziei i odwagi? I mój d^  , , i Dafne, moja Daf mesmeryzująca, i moi rodzice, a w Beatrice Mathieu, która pozwoliła mi odróżnić dumę od к .,  , ci. I wszyscy, i wszystkie, połączeni ze sobą i ze тіь samym poszukiwaniem miłości.
Żal mi było ich wszystkich, nawet łodzi słonia, który tąj-     , w wystawowym oknie apteki i który uchodzi z mojej pą. •    . teraz, gdy nadal chcę sobie wyobrażać, że Jonatan Pr^vette jest szczęśliwy, gdzieś w Karolinie Północnej, albo i    , . indziej, nieważne.
SIS
Spis treści
Prolog    ..........................       9
CZĘŚĆ PIERWSZA. Naprzód, młodzieży liceum...             13
7. Zapach tuberoz...................     15
2.  Słoń w witrynie...................     18
3.  Co znaczy kochać   .................     22
4.  Dźwięk śniegu na śniegu..............     25
5.  Dawid ma czerwone włosy.............     32
6.  Dziewictwo, cnota, wola   ..............     33
7.   Czarny to kolor dnia................     39
8.  Życie to nie komedia muzyczna..........     41
9.  Nie trzeba było tyle oglądać telewizji.......     47
10.   Wolną być    .....................     55
11.  Płacząca dziewczyna z kolczykiem    ........     60
12.  To wszystko wiadomo, mamo    ...........     64
13.  Jak to się nazywa    .................     69
CZĘŚĆ DRUGA. Jacht w zatoce   ...........     71
14.   Chłopak o imieniu Piętro    .............     73
75. Sonda śpiewa przez sen    ...... ........     76
16.   „Oni" i reszta    .................• •     82
17.  Modlitwa pani Pauli   ................     88
78. Kochać przyjaciół    .................     91
19. „Sgt Pepper's Lonely Hearts Club Band"   ....     95
775
20.   Lodowata woda w potoku    .............    100
21.   Suknie panien wzdłuż traktu Królowej    ......    106
22.  Zwykli ludzie....................    Ш
23.  Nazwał mnie Rzeką    ................    116
24.  Dwa mózgi    .....................    121
25.   Pełnoletnia i zaszczepiona.....              ....    128
26.  Atmosfera żółtej muchy    ..............    132
27.   Próba definicji mętności..............    135
28.   Czy łatwiej jest mówić o rzeczach prostych   ....    139
29.   Wszystko jest dobrze   ................    144
30.   Hasta la vista, baby   ................    146
31.  I cedry są kruche..................    149
32.   Plotki    ........................    152
CZĘŚĆ TRZECIA. Odejść...............    157
33.   Grudzień to okrutny miesiąc............    159
34.  Mężczyzna w szarym płaszczu...........    162
35.   Zimne ręce    ........                              ....    165
36.   Obietnica  tuberoz    .................    170
37.   Należy wyobrazić sobie, że Jonatan Prevette jest szczęśliwy    ......................    172