Erich Kastner
Mania czy Ania
Tłumaczyły
Leonia Gradstein Janina Gillowa
Ilustrowała
Ewa Salamon
NASZA KSIĘGARNIA
Tytuł oryginaht niemieckiego DAS DOPPELTE LOTTCHEN
© Copyright by Atrium Verlag Ziirich
© Copyright for the Polish edition
by Wydawnictwo „Nasza Księgarnia", Warszawa 1993

■o
1-а \ o
\0*
13
Opracowanie graficzne serii Maria Turbaczewska
Redaktor Elżbieta Brzoza
Redaktor techniczny Maria Bochacz
ISBN 83-10-09926-6
PRINTED   IN   POLA ND
Wydawnictwo „Nasza Księgarnia", Warszawa 1995 r.
Drukarnia Wydawnicza im. W. L. Anczyca S.A. w Krakowie.
Druk z dostarczonych diapozytywów. Zam. 3090/95
і°Да.оох
ROZDZIAŁ PIERWSZY
Domy Kolonijne to jakby ule. Zdrojowa Góra nad Górskim Zdrojem. Autobus z dwudziestoma „nowymi". Loki i warkocze. Czy dziecko dziecku może odgryźć nos? Angielski król i jego astrologiczny bliźniak. I jak tu wrócić z uśmiechniętą buzią?
Czy znacie Zdrojową Górę? Zdrojową Górę nad Górskim Zdrojem? Nie? Naprawdę? To dziwne. Kogo się tylko zapytać, nikt nie zna Zdrojowej Góry. Możliwe, że Zdrojowa Góra nad Górskim Zdrojem to miejscowość znana właśnie tylko tym ludziom, których się nikt o to nie pyta? Wcale bym się temu nie dziwił. To się zdarza.
Więc jeśli nie znacie Zdrojowej Góry nad Górskim Zdrojem, to naturalnie nie znacie także Domu Kolonijnego w Zdrojowej Górze nad Górskim Zdrojem, znanej kolonii letniej dla dziewczynek. Szkoda! Ale to nic. Domy Kolonijne podobne są do siebie jak bochenki chleba albo jak dzikie fiołki. Kto zna jeden — zna wszystkie. I gdyby ktoś przechodził w pobliżu, mógłby myśleć, że to są ogromne ule. Tak tam brzęczy od śmiechu, krzyku, szeptów i chichotów. Takie kolonie letnie to ule dziecięcego szczęścia i radości. A ilekolwiek by ich było — nie będzie ich nigdy dosyć!
5
Naturalnie wieczorem, w sypialni, przysiada niekiedy na łóżeczkach szary karzełek Tęsknik, wyjmuje z kieszeni szary zeszycik rachunkowy i szary ołówek i liczy z poważną miną wszystkie łzy dzieci, te wypłakane i te nie wypłakane.
Ale rano ani się spostrzeżesz, jak znika. Wtedy dzwonią filiżanki do mleka, a małe buzie paplają na wyścigi. Wtedy golaski pędzą gromadą do chłodnego, zielonego jeziora, pluskają się, gwarzą, krzyczą z radości, pieją, pływają albo przynajmniej udają, że pływają.
Tak też jest i w Zdrojowej Górze nad Górskim Zdrojem, gdzie rozpoczyna się historia, którą wam chcę opowiedzieć. Historia dość zawiła. I będziecie musieli niekiedy piekielnie uważać, aby wszystko dokładnie i gruntownie zrozumieć. Na początku nie dzieje się jeszcze nic nadzwyczajnego. Sprawy komplikują się dopiero w późniejszych rozdziałach. Komplikują się — i stają się bardzo ciekawe.
Na razie dzieci kąpią się w jeziorze, a najdziksza z nich wszystkich jest, jak zwykle, dziewięcioletnia dziewczynka, która ma głowę pełną loków i pomysłów i nazywa się Ania. Ania Palffy. Z Wiednia.
Nagle z domu odzywa się gong. I drugi raz, i trzeci. Dzieci i wychowawczynie, które się jeszcze kąpią, wychodzą na brzeg.
—  Gong obowiązuje wszystkich! — woła panna Ulry-ka. — Także i Anię!
—  Już idę! — krzyczy Ania. I rzeczywiście przybiega. Panna Ulryka zagania swoje gęgające stadko do kurnika.
Punktualnie o dwunastej jest obiad. A potem dziewczynki niecierpliwie czekają na popołudnie. Dlaczego?
Po południu ma przybyć dwadzieścia „nowych"! Dwadzieścia dziewczynek z południowych Niemiec. Czy będą wśród nich strojnisie? Plotkarki? Stare damy trzynasto-, a może i czternastoletnie? Czy przywiozą jakieś ciekawe zabawki?
6
Może znajdzie się wśród nich duża piłka? Z piłki Trudy uciekło powietrze. A Brygida swojej nie chce pożyczyć. Zamknęła ją w szafie. Na klucz. Aby jej nikt nie popsuł. To się także zdarza.
Więc po południu Ania, Truda, Brygida i inne dzieci stoją przed wielką, szeroko otwartą żelazną bramą i w napięciu czekają na autobus, który ma przywieźć te „nowe" z pobliskiej stacji. Jeśli pociąg przybył punktualnie, to już powinny...
Wtem słychać klakson. — Jadą! — Autobus toczy się drogą, zakręca ostrożnie przed wjazdem i staje. Szofer wysiada i zestawia na ziemię dziewczynki, jedną po drugiej. Ale nie tylko dziewczynki, lecz także kuferki i torby, i lalki, i koszyczki, i pluszowe pieski, i hulajnogi, i parasoleczki, i termosy, i płaszcze deszczowe, i plecaki, i zwinięte koce, i książki z obrazkami, i blaszane puszki na rośliny, i siatki na motyle... cały różnokolorowy bagaż.
W końcu z drzwi wozu wynurza się ze swymi manatkami dwudziesta dziewczynka. Stworzenie o poważnej mince. Szofer skwapliwie wyciąga ręce.
Mała potrząsa głową, dwa warkoczyki tańczą.
— Nie, dziękuję — mówi grzecznie, lecz zdecydowanie, i spokojnie, pewnie schodzi ze schodka. Na dole rozgląda się i uśmiecha nieśmiało. Nagle otwiera oczy zdumiona. Gapi się na Anię. Teraz i Ania robi wielkie oczy. Z przerażeniem patrzy w twarz „nowej".
Inne dzieci i panna Ulryka patrzą zaskoczone to na jedną, to na drugą. Szofer przesuwa czapkę w tył, drapie się w głowę i stoi z otwartymi ustami. Dlaczego?
Ania i „nowa" są podobne do siebie jak dwie krople wody. Wprawdzie jedna ma długie loki, a druga porządnie splecione warkocze, ale to jest naprawdę jedyna różnica.
7
Nagle Ania odwraca się i pędzi do ogrodu, jakby ją lwy i tygrysy ścigały.
— Aniu! — krzyczy panna Ulryka. — Aniu!
Potem wzrusza ramionami i przede wszystkim wprowadza dwadzieścia nowicjuszek do domu. Ostatnia, ociągając się i nie mogąc ochłonąć ze zdziwienia, idzie dziewczynka z warkoczami.             i
Pani Muthesius, kierowniczka Domu Kolonijnego, siedzi w kancelarii i omawia ze starą, rezolutną kucharką jadłospis na dzień następny.
Wtem pukanie. Wchodzi panna Ulryka i melduje, że „nowe" przybyły w komplecie, zdrowe i wesołe.
—  Cieszy mnie to. Dziękuję.
—  Ale jeszcze jedno...
—  No? — Kierowniczka, mocno zajęta, rzuca krótkie spojrzenie.
—  Chodzi o Anię Palffy — zaczyna panna Ulryka nie bez wahania. — Ona czeka za drzwiami.
—  Dawać mi tego smyka! — Pani Muthesius uśmiecha się mimo woli. — Cóż ona tam znowu przeskrobała?
—  Tym razem nic — mówi wychowawczyni. — Tylko... — Otwiera ostrożnie drzwi i woła: — Wejdźcie tu obie. Nie bójcie się.
I wchodzą do pokoju dwie dziewczynki. Stają daleko od siebie.
—  O rany! To ci dopiero heca! — mruczy kucharka. Pani Muthesius ze zdziwieniem przygląda się dzieciom,
a panna Ulryka mówi:
—  „Nowa" nazywa się Mania Kórner i przybywa z Monachium.
—  Jesteście spokrewnione?
Obie dziewczynki potrząsają głowami nieznacznie, lecz z przekonaniem.
—  Do dzisiejszego dnia nigdy się przedtem nie widziały — dodaje panna Ulryka. — To dziwne, prawda?
—  Co tam znów dziwnego — mówi kucharka. — Jakże mogły się widzieć, kiedy jedna jest z Monachium, a druga z Wiednia.
—  Dwie dziewczynki tak bardzo io siebie podobne będą na pewno dobrymi przyjaciółkami — mówi pani Muthesius
9

przyjaźnie. — Nie boczcie się tak na siebie, dzieci! Podejdźcie, podajcie sobie ręce.
—  Nie! — woła Ania i chowa ręce za siebie.
Pani Muthesius wzrusza ramionami i po chwili namysłu mówi:
—  Możecie odejść.
Ania pędzi do drzwi, otwiera je gwałtownie i wybiega z hałasem. Mania dyga i wolno opuszcza pokój.
—  Chwileczkę, Maniu — mówi kierowniczka i otwiera dużą księgę. — Zapiszę jeszcze twoje nazwisko, kiedy i gdzie się urodziłaś, jak się nazywają twoi rodzice...
—  Ja mam tylko mamusię... — szepce Mania.
Pani Muthesius macza pióro w kałamarzu. — Więc najpierw data urodzenia.
Mania idzie korytarzem, potem po schodach w górę, otwiera drzwi i staje w pokoju pełnym szafek. Jej kuferek jest jeszcze nie rozpakowany. Zaczyna więc układać swoje sukienki, koszulki, fartuszki i pończoszki w szafce dla niej przeznaczonej. Przez otwarte okno dobiega z daleka śmiech dzieci.
Mania trzyma w rękach fotografię młodej kobiety. Przez chwilę patrzy na nią czule, wreszcie chowa troskliwie pod fartuszki. Gdy chce zamknąć szafę, wzrok jej pada w lustro umieszczone na wewnętrznych drzwiach. Spogląda na swoje odbicie poważnie i badawczo, jakby się po raz pierwszy zobaczyła. Potem, z nagłą decyzją, odrzuca w tył warkocze i układa włosy tak, że jej czupryna przypomina uczesanie Ani Palffy.
Gdzieś trzasnęły drzwi. Szybko, jakby złapana na gorącym uczynku, Mania opuszcza ręce.
Ania siedzi z przyjaciółkami na ogrodowym murku. Ma poważnie zmarszczone czoło.
10
—  Ja bym na to nie pozwoliła — mówi Truda, jej koleżanka szkolna z Wiednia. — Przyjeżdża sobie bezczelnie z twoją twarzą!
—  Więc cóż ja mam zrobić? — pyta Ania ze złością.
—  Podrap ją — poddaje Monika.
—  Najlepiej będzie, jak jej nos odgryziesz — radzi Krystyna. — Wtedy za jednym zamachem pozbędziesz się całego kłopotu. — I macha swobodnie nogami.
—  Tak komuś spaskudzić wakacje! — mruczy Ania, szczerze rozgoryczona.
—  To przecież nie jej wina — oświadcza pucołowata Stefa. — Gdyby ktoś przyjechał i wyglądał tak jak ja...
Truda śmieje się.
—  Sama nie wierzysz, żeby znalazł się ktoś tak głupi, kto chciałby z twoją twarzą po świecie chodzić!
Stefa dąsa się. Inne się śmieją. Nawet na twarzyczce Ani pojawia się uśmiech. Wtem rozlega się gong.
—  Karmienie dzikich zwierząt! — krzyczy Krystyna. I dziewczynki zeskakują z murka.
Pani Muthesius mówi w jadalni do panny Ulryki:
—  Trzeba nasze małe sobowtóry posadzić obok siebie. Może taka radykalna kuracja pomoże.
Dzieci z hałasem napływają do sali. Słychać szuranie stołków. Dyżurne niosą do stołu parujące wazy, inne dziewczynki napełniają podawane im talerze.
Panna Ulryka staje za Anią i Trudą, dotyka lekko pleców Trudy i mówi:
—  Ty usiądź obok Hildy Strum. Truda odwraca się i chce coś powiedzieć.
—  Ale...
—  Żadnych sprzeciwów, dobrze?
Truda wzrusza ramionami, wstaje i odchodzi nadąsana.
11
Łyżki dzwonią. Miejsce obok Ani jest puste. Zdumiewające, ile spojrzeń ściąga czasem na siebie puste miejsce!
Wtem, jak na komendę, wszystkie spojrzenia kierują się ku drzwiom. Wchodzi Mania.
—  Jesteś nareszcie — mówi panna Ulryka. — Chodź, pokażę ci twoje miejsce. — I prowadzi do stołu cichą, poważną dziewczynkę z warkoczami.
Ania nie podnosi wzroku, tylko z wściekłością je zupę. Mania siada posłusznie obok Ani i sięga po łyżkę, choć gardło ma jak zasznurowane.
Inne dziewczynki zerkają ciekawie w stronę dziwnej pary. Cielę o dwóch lub trzech głowach nie byłoby bardziej interesujące. Gruba, pucołowata Stefa ma wciąż usta otwarte ze zdziwienia.
Ania nie może się dłużej pohamować. I wcale nie ma ochoty. Z całej siły kopie Manię pod stołem w nogę.
Mania kurczy się z bólu i mocno zaciska usta.
Przy stole dla dorosłych wychowawczyni Gerda mówi potrząsając głową:
—  To nie do wiary! Dwie całkiem obce dziewczynki i takie
podobieństwo!
—  Może to są astrologiczne bliźnięta? — rzuca panna Ulryka po namyśle.
—  A co to znowu takiego? — pyta panna Gerda. — Astrologiczne bliźnięta?
—  Są tacy ludzie, najzupełniej jednakowi, choć wcale nie spokrewnieni ze sobą. Ale przyszli na świat w ułamku tej samej sekundy.
—  Ach! — mruczy panna Gerda. Pani Muthesius przytakuje.
—  Kiedyś czytałam o pewnym krawcu londyńskim, który wyglądał zupełnie jak król angielski, Edward VII. Byli tak do siebie podobni, że krawiec miał nawet taką samą brodę. Król
12
kazał go sprowadzić do swego pałacu w Buckingham i długo z nim rozmawiał.
—  I obaj naprawdę urodzili się w tej samej sekundzie?
—  Tak. Przypadkiem można było to najdokładniej ustalić.
—  No i co dalej? — pyta panna Gerda, słuchając w napięciu.
—  Krawiec musiał, na życzenie króla, zgolić sobie brodę.
Inne wychowawczynie się śmieją, a pani Muthesius obserwuje stół, przy którym siedzą dwie dziewczynki. Potem mówi:
—  Mania Kórner otrzyma łóżko obok Ani Palffy. One się muszą przyzwyczaić do siebie.
Jest noc. Wszystkie dziewczynki śpią. Z wyjątkiem dwóch. Te dwie odwróciły się plecami do siebie, udają, że śpią, ale leżą z szeroko otwartymi oczami.
Ania patrzy ze złością na srebrzyste kółka, które księżyc maluje na jej łóżku. Nagle nadstawia uszu. Słyszy cichy, z trudem tłumiony płacz.
Mania przyciska ręce do ust. Cóż jej powiedziała mama przy rozstaniu?
„Tak się cieszę, że przez kilka tygodni będziesz wśród wielu wesołych dzieci! Jesteś za poważna na swój wiek, Maniu. O wiele za poważna. Ja wiem, nie jesteś temu winna. To moja wina. Wina mojego zawodu. Za mało przebywam w domu. Kiedy wracam, jestem zmęczona. A ty tymczasem nie bawiłaś się, jak inne dzieci, tylko zmywałaś, gotowałaś, nakrywałaś do stołu... Naucz się śmiać i wracaj, proszę, z uśmiechniętą buzią, moja mała gosposiu!"
A ona jest tu, wśród obcych, i leży obok złej dziewczynki, która jej nienawidzi, ponieważ jest do niej podobna. Mania wzdycha. I jak tu wrócić z uśmiechniętą buzią? Zaczyna cicho łkać.
Nagle czuje, że mała, obca rączka gładzi ją niezgrabnie po
13
włosach. Mania drętwieje ze strachu. Czyżby ze strachu? Ręka Ani gładzi ją dalej nieśmiało.
Księżyc zagląda przez duże okno sypialni i jest zdumiony. Oto leżą jedna obok drugiej dwie dziewczynki, które nie mają odwagi spojrzeć na siebie, i ta, która dopiero co płakała, szuka po ciemku gładzącej ją rączki.
No, dobrze — myśli stary, srebrny księżyc. — Teraz mogę spokojnie zachodzić.
I zachodzi.



ROZDZIAŁ DRUGI
O różnicy między zawieszeniem broni a pokojem. Umywalnia jako salon fryzjerski. Mania czy Ania? Truda obrywa kuksańca? Fotograf Eipel-dauer i leśniczyna. Moja mama, nasza mama. Nawet panna Ulryka domyśla się czegoś.
Czy zawieszenie broni między tymi dwiema było trwałe i miało jakąś wartość? Chociaż zostało zawarte bez układów i słów? No jasne. Ale od zawieszenia broni do pokoju droga jest daleka. Także wśród dzieci. A może...
Nie śmiały spojrzeć na siebie, gdy się na drugi dzień rano zbudziły, gdy potem w białych długich koszulkach biegły do umywalni, gdy ubierały się razem szafka przy szafce, gdy krzesło przy krześle piły mleko na śniadanie. Nie śmiały zrobić tego wtedy, gdy śpiewały piosenki, biegając nad jeziorem, ani gdy później z wychowawczynią bawiły się w koło i plotły wianuszki. Raz jeden spojrzenia ich musnęły się przelotnie, ale wnet, przestraszone, znów się rozbiegły.
Panna Ulryka siedzi na łące i czyta wspaniały romans, w którym na każdej stronie jest mowa o miłości. Niekiedy opuszcza trzymaną książkę i myśli w rozmarzeniu o pewnym inżynierze, który jest sublokatorem jej ciotki. Rudolf mu na imię! Ach, Rudolf!
15
Ania bawi się tymczasem z przyjaciółkami w berka. Ale myślami jest gdzieś indziej. Co chwila się ogląda, jakby kogoś szukała i nie mogła znaleźć.
—  Kiedy nareszcie odgryziesz nos tej nowej, co? — pyta Truda.
—  Nie bądź głupia! — odpowiada Ania. Krystyna patrzy zaskoczona.
—  No, myślałam, że jesteś na nią wściekła?
—  Nie mogę przecież każdemu, na kogo jestem wściekła, odgryzać nosa — oświadcza Ania chłodno. I dodaje: — Poza tym wcale nie jestem na nią wściekła.
—  Ale wczoraj wściekłaś się — wtrąca Stefa.
—  I jeszcze jak! — uzupełnia Monika. — Przy kolacji kopnęłaś ją tak, że o mało nie wrzasnęła.
—  No właśnie! — stwierdza Truda z widoczną satysfakcją. Ania najeża się.
—  Jeżeli natychmiast nie przestaniecie — woła gniewnie — to również dostaniecie kopniaka. — To rzekłszy, odwraca się i odchodzi obrażona.
—  Ona sama nie wie, czego chce — mówi Krystyna wzruszając ramionami.
Mania w wianuszku na głowie siedzi samotnie na łące i wije drugi wianuszek. Wtem cień pada na jej fartuszek. Podnosi głowę — Ania stoi przed nią zmieszana i niepewna, przestępując z nogi na nogę.
Mania zdobywa się na leciuchny uśmiech, taki, że ledwie można go dostrzec. Właściwie tylko przez lupę.
Ania oddycha z ulgą i uśmiecha się również.
Mania podnosi wianek, który właśnie uwiła, i pyta nieśmiało:
—  Chcesz go?
Ania przyklęka i mówi z zapałem:
16
—  Tak, jeśli ty sama włożysz mi go na głowę. Mania wciska wianek na loki Ani. Potem kiwa głową
i mówi:
—  Ładnie!
I tak siedzą obok siebie na łące dwie jednakowe dziewczynki, są samiutkie, milczą i uśmiechają się do siebie niepewnie.
Wreszcie Ania wzcfveha<?liieżko i pyta: /W"        'er-
2 — Mania czy Ania
—  Czy gniewasz się jeszcze na mnie? Mania potrząsa głową.
Ania patrzy w ziemię i wybucha:
—  To przyszło tak nagle! Autobus! I potem ty! Taka okropność!
Mania potakuje.
—  Taka okropność — powtarza. Ania pochyla się.
—  Właściwie to jest strasznie zabawne, prawda? Mania patrzy zdumiona w jej swawolnie błyszczące oczy.
—  Zabawne? — Potem cicho pyta: — Czy ty masz rodzeństwo?
—  Nie.
—  Ja też nie — mówi Mania.
Obie wśliznęły się do umywalni i stoją przed dużym lustrem. Mania pełna zapału czesze loki Ani grzebieniem i szczotką.
Ania krzyczy: „Au"! i „Och!"
—  Siedź spokojnie! — gniewa się Mania udając surowość. — Jak ci mama plecie warkocze, to nie krzyczysz.
—  Ja przecież wcale nie mam mamy — mruczy Ania. — Dlatego... au! dlatego jestem takim „głośnym dzieckiem", jak mówi tatuś.
—  Czy tatuś nigdy ci nie daje w skórę? — pyta Mania przy okazji, zaczynając splatać warkocz.
—  Ach, gdzież tam! Zanadto mnie kocha!
—  To nie ma z tym nic wspólnego — stwierdza Mania rezolutnie.
—  Poza tym on ma głowę zajętą innymi sprawami.
—  Wystarczy przecież, żeby ręki nie miał zajętej. Śmieje się.
Nareszcie warkocze Ani są splecione i dzieci patrzą do
18
lustra płonącymi oczami. Twarzyczki lśnią jak choinki w wieczór wigilijny. Dwie zupełnie jednakowe dziewczynki patrzą do lustra. Dwie zupełnie jednakowe dziewczynki spoglądają z lustra.
—  Jak dwie siostry! — szepce Mania zachwycona. Rozbrzmiewa gong obiadowy.
—  To będzie heca! — woła Ania. — Chodź! — Wybiegają z umywalni. I trzymają się za ręce.
Inne dzieci już dawno siedzą na miejscach. Tylko stołki Ani i Mani są puste. Wtem otwierają się drzwi i wchodzi Mania. Nie zwlekając siada na stołku Ani.
—  Ty — ostrzega Monika — to jest miejsce Ani. Przypomnij sobie kopniaka.
Dziewczynka wzrusza tylko ramionami i zaczyna jeść.
Drzwi otwierają się znowu i... tam, do licha — Mania we własnej osobie wchodzi po raz drugi. Idzie, nawet nie drgnąwszy, do ostatniego pustego miejsca i siada.
Inne dziewczynki przy stole otwierają usta i oczy. Teraz gapią się też dzieci zza innych stołów. Wstają i otaczają dwie Manie.
Napięcie pryska dopiero wówczas, gdy te dwie parskają śmiechem. Nie upłynęła minuta, a już cała sala rozbrzmiewa wielogłosem dziecięcego śmiechu.
Pani Muthesius marszczy czoło.
—  Cóż to znowu za awantura? — Wstaje i rzucając królewskie, pełne nagany spojrzenia, wkracza w szalejący gwar. Ale gdy tylko spostrzega dwie dziewczynki z warkoczami, gniew jej roztapia się nagle jak śnieg na słońcu. — Więc która z was Ania Palffy, a która Mania Kórner? — pyta rozbawiona.
—  Tego nie zdradzimy — powiada jedna z Mań, mrużąc szelmowsko oko. I znowu rozlega się głośny śmiech.
19
—  Na Boga! — woła pani Muthesius w komicznej rozpaczy. — I cóż teraz zrobimy?
—  Może — proponuje druga z Mań wesoło — może jednak ktoś odgadnie?
Stefa podnosi dwa palce, jak uczennica, która chce być koniecznie pytana.
—  Ja wiem! — krzyczy. — Truda chodzi z Anią do jednej klasy. Truda musi zgadnąć.
Truda wychodzi ociągając się, przygląda się raz jednej, raz drugiej Mani i potrząsa głową bezradnie. Wreszcie filuterny uśmieszek zjawia się na jej twarzy. Z całej siły ciągnie bliżej stojącą Manię za warkocz i w jednej chwili daje się słyszeć klaśnięcie.
Trzymając się za policzek, Truda krzyczy z triumfem:
—  To jest Ania!
Ogólna wesołość dochodzi teraz do szczytu.
Ani i Mani pozwolono pójść do miasteczka. Muszą być koniecznie razem uwiecznione na fotografii. A fotografie pośle się do domu. To dopiero się zdziwią!
Fotograf, niejaki pan Eipeldauer, gdy minęło pierwsze osłupienie, wspaniale wywiązał się z zadania. Zrobit sześć różnych zdjęć. Za dziesięć dni pocztówki mają być gotowe.
Gdy dziewczynki wyszły, powiedział do żony:
—  Wiesz co? Poślę kilka odbitek na błyszczącym papierze do „Tygodnika Ilustrowanego" albo do innego czasopisma. Redakcje interesują się czasem takimi rzeczami.
Wyszedłszy ze sklepu, Ania znów rozpuszcza swoje „głupie" warkocze, gdyż to grzeczne uczesanie psuje jej humor. A kiedy może potrząsać lokami, znów staje się sobą. Zaprasza Manię na szklankę lemoniady, Mania się opiera.
20


—  Musisz mnie słuchać — mówi Ania energicznie. — Przedwczoraj tatuś przysłał mi znów pieniądze na drobne wydatki. Idziemy!
Idą więc do leśniczówki, siadają w ogrodzie, piją lemoniadę i paplają. Dwie dziewczynki tyle mają do opowiadania, tyle pytań i odpowiedzi, kiedy nareszcie się zaprzyjaźnią!
Kury dziobiąc i gdacząc biegają tu i tam pomiędzy stołami gospody. Stary pies myśliwski obwąchuje dziewczynki i akceptuje ich obecność.
—  Czy twój tatuś dawno umarł? — pyta Ania.
21
—  Nie wiem — mówi Mania. — Mama nigdy o nim nie mówi, a nie chciałabym się pytać.
Ania potakuje.
—  Ja wcale nie mogę sobie przypomnieć mojej mamy. Dawniej na fortepianie ojca stała jej duża fotografia. Kiedyś nadszedł, gdy się jej przyglądałam. Na drugi dzień zniknęła. Pewnie zamknął ją w biurku.
Kury gdaczą. Pies myśliwski drzemie. Dziewczynka, która nie ma ojca, i dziewczynka, która nie ma matki — piją lemoniadę.
—  Ty przecież także masz dziewięć lat? — pyta Ania.
—  Tak — potwierdza Mania. — Czternastego października skończę dziesięć.
Ania prostuje się jak świeca.
—  Czternastego października?
—  Czternastego października. Ania pochyla się i szepce:
—  Ja też!
Mania sztywnieje jak lalka.
Za domem pieje kogut. Pies łapie pszczołę, która mu brzęczy koło nosa. Z kuchennego okna słychać śpiew le-śniczyny.
Dwie dziewczynki patrzą sobie w oczy jak zahipnotyzowane. Mania przełyka ślinę i pyta, chrypiąc z podniecenia:
—  A gdzie ty się urodziłaś?
—  W Linzu nad Dunajem — odpowiada Ania cicho i z wahaniem, jakby się bała.
Mania zwilża językiem spieczone wargi.
—  Ja też.
W ogrodzie jest cicho. Tylko szczyty drzew się poruszają. Może Los, który właśnie unosił się nad ogrodem, musnął je swymi skrzydłami?
22
—  Mam w szafie fotografię mojej... mojej mamy — mówi Mania wolno.
Ania zrywa się.
—  Pokaż mi! — Ściąga ją z krzesła i wybiegają do ogrodu.
—  No, no! — woła ktoś z oburzeniem. — Cóż to znowu za moda? — (To leśniczyna). — Pić lemoniadę i nie płacić?
Ania przestraszyła się. Drżącymi palcami grzebie w portmonetce, wciska leśniczynie do ręki w kilkoro zwinięty banknot i biegnie za Manią.
—  Należy się reszta! — krzyczy kobieta. Ale dzieci jej nie słyszą. Biegną, jakby chodziło o życie.
—  Ciekawa jestem, co też te gąski zbroiły? — burczy kobieta. I wraca do domu. Stary pies myśliwski wlecze się za nią.
W domu Mania gorączkowo przewraca w szafie. Spod stosu bielizny wydobywa fotografię i podaje ją drżącej na całym ciele Ani.
Ania patrzy nieśmiało i trwożliwie na fotografię. Nagle wzrok jej się rozjaśnia. Oczy wpijają się po prostu w twarz kobiety.
Mania patrzy na nią pełna oczekiwania.
Ania, wyczerpana nadmiarem szczęścia, opuszcza fotografię i uśmiecha się błogo. Potem przyciska ją porywczo do siebie i szepce:
—  Moja mama! Mania obejmuje Anię.
—  Nasza mama! — Dwie dziewczynki przytulają się do siebie.
Za tajemnicą, którą właśnie odkryły, czekają nowe zagadki, nowe tajemnice.
Panna Ulryka stoi w kancelarii przy biurku kierowniczki i ma na policzkach czerwone, okrągłe plamy ze zdenerwowania.
23
—  Nie mogę tego dla siebie zachować! — wyznaje. — Muszę się pani zwierzyć! Gdybym choć wiedziała, co mam uczynić!
—  No, no — mówi pani Muthesius. — Cóż pani ma na sercu, moja droga?
—  To nie są astrologiczne bliźnięta!
—  Kto taki? — pyta pani Muthesius z uśmiechem. — Angielski król i krawiec?
—  Nie. Ania Palffy i Mania Kórner! Sprawdziłam w książce przyjęć. One są obie urodzone w Linzu, tego samego dnia! To nie może być przypadek!
—  Prawdopodobnie to nie jest przypadek, moja droga. Zastanawiałam się już na tym.
—  Więc pani wie? — pyta panna Ulryka, oddychając z trudem.
—  Oczywiście. Gdy zapytałam Manię po jej przyjeździe o dane i wpisywałam je do książki, porównałam je z miejscem i datą urodzenia Ani. To było przecież zrozumiałe, prawda?
—  Tak, tak. I co teraz będzie?
—  Nic.
—  Nic?
—  Nic. I jeśli pani puści parę z ust, to obetnę ci uszy, moja droga.
—  Ależ...
—  Nie ma żadnego „ależ". Dzieci nie domyślają się niczego. Sfotografowały się i wyślą zdjęcia do domu. Jeśli się przez to sytuacja wyjaśni — to dobrze. Lecz pani i ja nie możemy bawić się w przeznaczenie. Dziękuję, że pani to zrozumiała, moja droga. A teraz, proszę, niech mi pani przyśle kucharkę.
Panna Ulryka nie ma zbyt mądrej miny opuszczając kancelarię. Zresztą byłoby to u niej coś zupełnie nowego.
ROZDZIAŁ TRZECI
Odkrywanie nowych światów. Same zagadki. Podzielone imię. Poważna fotografia i wesoły list. Rodzice Stefy rozwodzą się. Czy dzieci można dzielić?
Czas mija. Nic innego nie umie. Czy dwie dziewczynki odebrały swoje zdjęcia od pana Eipeldauera? — Już dawno! Czy wścibska panna Ulryka dopytywała się o fotografie, które miały posłać do domu? — Już dawno! Czy Ania i Mania pokiwały główkami, mówiąc „tak"? — Już dawno! I właśnie od tak dawna fotografie, podarte na drobniutkie kawałeczki, leżą na dnie zielonego jeziora w Zdrojowej Górze. Dzieci okłamały pannę Ulrykę. Chcą tajemnicę zachować dla siebie. Chcą ją razem ukryć i razem — być może — odsłonić. A kto wtrąci się do tego, zostanie bezlitośnie oszukany. Inaczej być nie może! Nawet Mania nie ma wyrzutów sumienia. A to coś znaczy!
Obie dziewczynki nie rozstają się teraz ani na chwilę. Truda, Stefa, Monika, Krystyna i inne są czasem złe na Anię, zazdrosne o Manię. Ale cóż to pomoże? Nic. Gdzie one znowu sterczą?
Sterczą w pokoju pełnym szafek. Mania wyjmuje ze swojej szafki dwa jednakowe fartuszki, jeden z nich daje siostrze, a drugi przypasuje sobie i mówi:
25
—  Fartuszki kupiła mama u Oberpollingera.
—  Aha — powiada Ania — to jest sklep na Neuhauserst-rasse, przy... jak się nazywa ta brama?
—  Karlstor.
—  Prawda. Przy Karlstor.
Wiedzą już dość dużo jedna o drugiej. O życiu codziennym, o koleżankach szkolnych, sąsiadach, nauczycielkach i mieszkaniach. Dla Ani wszystko, co ma związek z matką, jest tak niesłychanie ważne! A Mania pali się, aby wszystkiego, ale to wszystkiego dowiedzieć się o ojcu.
Całymi dniami o niczym innym nie mówią. I jeszcze wieczorem szepcą godzinami, leżąc w łóżkach. Każda odkrywa inny, nowy świat! To, co dotąd obejmowało ich dziecięce niebo, okazało się zaledwie połową ich świata.
A gdy zdarza się, że nie są zajęte łączeniem tych dwóch połówek w jedną całość, pochłania je inny temat, dręczy je inna tajemnica: dlaczego rodzice nie są razem?
—  Najpierw musieli się naturalnie pobrać — wyjaśnia Ania po raz setny. — Potem urodziły im się dwie małe dziewczynki. A ponieważ mama nazywa się Marianna, ochrzcili jedno dziecko imieniem Maria, a drugie imieniem Anna. To przecież bardzo ładnie. Wtedy musieli się jeszcze kochać.
—  Na pewno! — rzecze Mania. — Ale potem pewnie się pokłócili. I rozeszli się. I tak nas podzielili, jak przedtem imię mamy.
—  Właściwie powinni byli najpierw zapytać nas, czy mogą nas podzielić!
—  Wtedy nie umiałyśmy przecież jeszcze mówić.
Obie siostry uśmiechają się bezradnie. Potem biorą się pod ręce i idą do ogrodu.
*      *      *
26
Przyniesiono pocztę. Wszędzie — na trawie, na murkach, na ogrodowych ławkach kucają dziewczynki i czytają listy. Mania trzyma fotografię mężczyzny w wieku około trzydziestu pięciu lat i patrzy czule na swego ojca. A więc tak wygląda! I takie się ma uczucie, kiedy się ma prawdziwego, żywego ojca.
Ania odczytuje list ojca:
—  „Moje drogie, jedyne dziecko!" Taki blagier! — mówi wznosząc oczy do góry. — A doskonale wie, że ma bliźniaki! — Potem czyta dalej: „Czy zapomniałaś zupełnie, jak wygląda głowa rodziny, że tak koniecznie i w dodatku pod koniec wakacji chcesz mieć jego fotografię? Najpierw chciałem ci przysłać moją fotografię z dzieciństwa. Taką, na której jako mały golasek leżę na skórze niedźwiedziej. Ale piszesz, że musisz mieć moją najnowszą fotografię. No więc popędziłem zaraz do fotografa, choć nie miałem ani chwili czasu, i wytłumaczyłem mu, dlaczego tego zdjęcia tak pilnie potrzebuję, inaczej, wyjaśniłem, moja Ania nie pozna mnie, gdy po nią pójdę na dworzec. To go na szczęście przekonało. I dlatego dostaniesz fotografię w samą porę. Mam nadzieję, że paniom z Domu Kolonijnego nie skaczesz po głowie tak, jak swemu tatusiowi, który pozdrawia cię tysiąc razy i bardzo za tobą tęskni".
—  Ładnie — mówi Mania — i wesoło! A na zdjęciu wygląda tak poważnie...
—  Na pewno krępował się fotografa i dlatego się nie śmieje — powiada Ania. — Przed obcymi ludźmi robi zawsze taką srogą minę. Ale kiedy jesteśmy sami, to bywa bardzo komiczny.
Mania trzyma mocno fotografię.
—  I naprawdę mogę ją zatrzymać?
—  Naturalnie — mówi Ania. Przecież dlatego kazałam ją sobie przysłać.
*      *      *
27
Pucołowata Stefa siedzi na ławce, trzyma list w ręce i płacze. Płacze bezgłośnie. Łzy spływają bez przerwy po okrągłej nieruchomej twarzyczce.
Truda, która wałęsa się w pobliżu, przystaje zaciekawiona, siada przy niej i patrzy na Stefę wyczekująco.
Krystyna podchodzi i siada z drugiej strony.
Ania i Mania zbliżają się i przystają.
—  Co ci jest? — pyta Ania.
Stefa płacze dalej. Nagle spuszcza oczy i mówi monotonnie:
—  Moi rodzice się rozwodzą!
—  To jest po prostu świństwo! — mówi Truda. — Najpierw wysyłają cię na wakacje, a potem robią coś takiego. I to za twoimi plecami.
—  Ja myślę, że tatuś kocha inną kobietę — łka Stefa. Ania i Mania oddalają się szybko. To, co teraz usłyszały,
porusza je gwałtownie.
—  Ale nasz tatuś — pyta Mania — nie ma chyba nowej żony?
—  Nie — odpowiada Ania. — Wiedziałabym o tym.
—  A może kocha jakąś, która nie jest jego żoną? — pyta Mania z wahaniem.
Ania potrząsa lokami.
—  Znajomych ma, naturalnie. Także i panie. Ale „ty" nie mówi żadnej. A jak jest z mamusią? Czy mamusia ma jakiegoś... przyjaciela?
—  Nie — mówi Mania z przekonaniem. — Mamusia ma mnie i swoją pracę i więcej nie chce niczego od życia. Tak powiada.
Ania patrzy na siostrę trochę bezradnie.
—  Tak, ale dlaczego oni się jednak rozeszli? Mania rozmyśla.
28
„Może oni wcale nie byli w sądzie? Tak jak chcą zrobić rodzice Stefy?"
—  Dlaczego tatuś jest w Wiedniu, a mamusia w Monachium? — pyta Ania. — Dlaczego oni nas podzielili?
—  Dlaczego — zastanawia się Mania — nie powiedzieli nam nigdy, że nie jesteśmy jedynaczkami, lecz bliźniaczkami? I dlaczego ojciec nie opowiadał ci, że mamusia żyje?
—  A mamusia ukryła przed tobą, że tatuś żyje. Ania rozkłada ręce.
—  Ładnych rodziców mamy, co? No, czekaj, jak my im kiedyś wygarniemy! To będzie dopiero!
—  Tego nam nie wolno — mówi Mania nieśmiało. — Jesteśmy przecież tylko dziećmi.
—  Tylko? — pyta Ania potrząsając lokami.

ROZDZIAŁ CZWARTY
Naleśniki — to okropność. Tajemnicze zeszyciki. Droga do szkoły i pocałunek na dobranoc. Tu się coś święci. Ogrodowa zabawa — generalną próbą. Odjazd ze Zdrojowej Góry.
Wakacje się kończą. Stosy czystej bielizny w szafach stopniały. Przykrość, że Dom Kolonijny trzeba opuścić, i radość z powrotu do domu rosną jednocześnie.
Pani Muthesius planuje na pożegnanie małą uroczystość. Ojciec jednej z dziewczynek, właściciel domu towarowego, przysłał wielką skrzynię lampionów, girland i różnych innych rzeczy. Wychowawczynie i dzieci z zapałem dekorują werandę i ogród.
Przenoszą drabiny kuchenne od drzewa do drzewa, zawieszają lampiony wśród listowia, oplatają girlandami gałęzie i na ogromnym stole szykują loterię. Inne piszą na małych kartkach numery losów. Główna wygrana — para wrotek.
—  A gdzie się podziały Loki i Warkocze? — pyta panna Ulryka. (Tak się ostatnio mówi o Ani i Mani).
—  Och, te... — mówi Monika pogardliwie — na pewno siedzą gdzieś na trawie i trzymają się za ręce, aby ich wiatr nie rozwiał w dwie strony.
*      *      *
30
Bliźniaczki nie siedzą „gdzieś na trawie", tylko w ogrodzie leśniczówki. Nie trzymają się też za ręce. Brak im na to czasu. Przed nimi leżą zeszyciki; w rękach mają ołówki i teraz właśnie Mania dyktuje bazgrzącej gorliwie Ani:
—  Mama najlepiej lubi rosół z makaronem na wołowinie. Wołowinę kupisz u rzeźnika Hubera. Weźmiesz szponder ładnie przerastały. Wystarczy ćwierć kilo.
Ania podniosła głowę.
—  Rzeźnik Huber, Max Emanuelstrasse na rogu Prinz Eugenstrasse — mruczy do siebie.
Mania potakuje zadowolona.
—  Książka kucharska jest w kuchennej szafce na najniższej półce, po lewej stronie. I w książce są wszystkie przepisy, jakie znam.
Ania notuje: „Książka kucharska... szafka kuchenna... najniższa półka po lewej stronie..." Potem opiera głowę na rękach i mówi:
—  Gotowania boję się piekielnie! Ale jak w pierwszych dniach źle pójdzie, to może powiem, że podczas wakacji zapomniałam, prawda?
Mania potakuje niepewnie.
—  Poza tym możesz mi zaraz napisać, gdyby coś nie klapowało. Będę codziennie chodzić na pocztę i pytać, czy coś nie nadeszło.
—  Ja też — mówi Ania. — Pisz tylko często. I wcinaj porządnie w „Imperialu". Tatuś tak się zawsze cieszy, gdy mi coś smakuje!
—  Jakie to głupie, że twoja ulubiona potrawa to właśnie naleśniki! — mruczy Mania. — No, ale trudno! Choć wolałabym kotlet cielęcy albo gulasz.
—  Jeżeli zaraz pierwszego dnia zjesz trzy, cztery lub pięć naleśników, to możesz potem powiedzieć, żeś się nimi przeżarła na całe życie — proponuje Ania.
31
—  Można i tak — odpowiada siostra, cnoc już na samą myśl o pięciu naleśnikach robi się jej niedobrze. Trudno. Nie lubi ich i koniec.
Potem znowu pochylają się obie nad zeszycikami i wysłuchują na zmianę imion koleżanek szkolnych, w jakim porządku siedzą w klasie, dowiadują się, jakie są przyzwyczajenia nauczycielek i o drogę do szkoły.
—  Z tą drogą do szkoły będzie ci łatwiej niż mnie — mówi Ania. — Powiesz po prostu Trudzie, aby pierwszego dnia przyszła po ciebie. Ona to czasem robi. No i wtedy idziesz sobie spokojnie obok niej i uważasz na wszystkie zakręty i inne idiotyzmy.
Mania potakuje! Nagle — zlękła się.
—  Tego ci jeszcze wcale nie mówiłam! Nie zapomnij mamy zawsze ucałować na dobranoc, kiedy cię położy spać.
Ania patrzy przed siebie.
—  Tego nie trzeba wcale zapisywać. O tym nie zapomnę na pewno!
Czy domyślacie się już, co się święci? Bliźniaczki nie chcą jeszcze powiedzieć rodzicom, że wiedzą o wszystkim. Nie chcą ich zmuszać do powzięcia decyzji. Czują, że nie mają do tego prawa. I boją się, że postanowienie rodziców mogłoby natychmiast i ostatecznie zburzyć szczęście siostrzane. Ale też nie mogą zdecydować się na to, by wrócić tam, skąd przyjechały, jakby nigdy nic! Dalej żyć w tej „połowie" wyznaczonej im bez pytania przez rodziców! Nie! Krótko mówiąc — coś się tu święci! Fantastyczny plan, zrodzony z tęsknoty i chęci przygód, wygląda tak: Obie chcą zamienić sukienki, uczesania, kufry, fartuszki i egzystencje. Ania chce z porządnie splecionymi warkoczami (i mocnym postanowieniem, że będzie grzeczna), jak gdyby była Manią, „powrócić" do matki, którą zna jedynie z fotografii. A znowu Mania
32
z rozpuszczonymi włosami, tak wesoła i żywa, jak tylko potrafi, wybiera się do ojca, do Wiednia.
Przygotowują się gruntownie do czekających je przygód. Zeszyciki są po brzegi wypełnione notatkami. Będą pisały na poste restante, gdy będzie potrzeba albo jeśli zajdą ważne, nieprzewidziane wypadki.
Gdy obie będą pilnie uważać, może uda im się w końcu odgadnąć, dlaczego rodzice mieszkają oddzielnie. A może przyjdzie kiedyś taki piękny, bardzo piękny dzień, kiedy będą razem i one, i rodzice. Zaledwie ważą się myśleć o tym, ale żadna nie śmie wypowiedzieć tego głośno.
Zabawa w ogrodzie w przeddzień odjazdu ma być generalną próbą. Mania staje się pełną życia Anią o rozwichrzonych lokach, Ania zaś zjawia się jako grzeczna Mania z warkoczami. I obie doskonale grają swoje role. Nikt nic nie zauważył. Nawet Truda, szkolna koleżanka Ani z Wiednia. Wzajemne wołanie się po imieniu sprawia obydwom jakąś szelmowską satysfakcję. Mania wywija kozły z radości, Ania zaś jest cicha i łagodna, jakby do trzech liczyć nie potrafiła.
Lampiony lśnią w gałęziach drzew. Girlandy kołyszą się w wieczornym wietrze. Kończy się zabawa, kończą się wakacje. Rozdzielono fanty. Stefie, temu biedactwu, przypadła główna wygrana — wrotki. (Lepsza taka pociecha niż żadna).
Wreszcie siostry, wierne swym rolom, śpią już, w zamienionych łóżkach, i z podniecenia śnią niesamowite historie. Manię na przykład oczekuje w Wiedniu na dworcu fotografia ojca nadnaturalnej wielkości, a obok stoi kucharz hotelowy w białej czapce z taczkę pełną dymiących naleś-ników... brrr!
Nazajutrz o świcie wjeżdżają na stację dwa z odmiennych kierunków przybyłe pociągi. Dziesiątki dziewczynek, paplając nieustannie, gramolą się do przedziałów.
3 — Mania czy Ania
33
Z okna pociągu wychyla się Mania. Z okna drugiego pociągu wychyla się Ania. Obie uśmiechają się, by dodać sobie odwagi. Serca biją, trema rośnie. Gdyby nie to, że lokomotywy syczą i plują, dziewczynki byłyby może w ostatnim momencie... Ale nie. Planu podróży nie można zmienić. Dyżurny ruchu podnosi swoje berło. Pociągi ruszają jednocześnie. Rączki dziecięce machają.
Mania jako Ania jedzie do Wiednia.
Ania jako Mania — do Monachium.



ROZDZIAŁ PIĄTY
Dziecko na kuferku. Samotni wujaszkowie w „Imperialu". O Fafiku i niezawodnym instynkcie zwierząt. „Ania" pyta, czy może tatusiowi w Operze pomachać ręką. Błędy rachunkowe w domowej buchalterii. Shirley Tempie nie wolno było oglądać własnych filmów. Skomplikowane życie wewnętrzne dyrektora Palffy.
Monachium. Dworzec główny, peron 16. Lokomotywa zatrzymuje się i dyszy. W potoku podróżnych tworzą się jakby wysepki witających się. Małe dziewczynki rzucają się na szyję rozpromienionym rodzicom. W radosnych rozmowach wszyscy zapominają, że są jeszcze na dworcu, a nie we własnym domu. Stopniowo dworzec pustoszeje.
I w końcu zostaje tylko jedno dziecko. Dziecko z warkoczykami i kokardami. Do wczoraj jeszcze miało loki. Do wczoraj nazywało się Ania Palffy.
Dziewczynka przysiada wreszcie na kuferku i zaciska zęby. W obcym mieście na dworcu czekać na własną matkę, którą się zna tylko z fotografii i która w dodatku nie przychodzi — to nie bagatelka!
Panią Mariannę Palffy, z domu Kórner, która od sześciu i pół lat (to jest od rozwodu) znów nazywa się Marianna
35
Kórner, z powodu napływu nowego materiału zatrzymano w redakcji „Monachijskiego Kuriera Ilustrowanego", gdzie pracuje w charakterze redaktora technicznego.
Wreszcie zdobyła taksówkę. Wreszcie wywalczyła pero-nówkę. Wreszcie dostała się biegiem na peron 16.
Peron jest pusty.
Nie! Daleko, w samym końcu, siedzi dziecko na kuferku. Młoda pani jak strzała przebiega peron.
Dziewczynce, która siedzi na kuferku, drżą kolana. Nieznane uczucie ogarnia dziecięce serce. Ta młoda, promieniująca szczęściem, ta prawdziwa, pędząca ku niej, pełna życia kobieta — to przecież matka.
—  Mamusiu!
Ania biegnie naprzeciw i podnosząc rączki rzuca się jej na szyję.
—  Moja mała gosposiu! — szepce młoda pani wśród łez. — Nareszcie, nareszcie mam ciebie znowu!
Dziecięce usteczka całują gorąco jej miękki policzek, jej słodkie oczy, jej usta, włosy, szykowny kapelusz. Tak, i kapelusz także.
W restauracji, w barze, a nawet i w kuchni hotelu „Imperial" w Wiedniu panuje radosne podniecenie. Powróciła ulubienica stałych gości i personelu, córeczka kapelmistrza Opery, dyrektora Palffy.
Mania, przepraszam, Ania siedzi jak zawsze na swoim krześle z dwiema wysokimi poduszkami i odważnie stawia czoło naleśnikom.
Stali bywalcy podchodzą do stołu jeden po drugim, gładzą dziewczynkę po lokach, klepią życzliwie po ramieniu, pytają, jak jej się podobało na kolonii, wyrażają mniemanie, że w Wiedniu u tatusia jest chyba najprzyjemniej, kładą na stole różne  upominki:   cukierki,  czekoladę,  pralinki,   kolorowe
36

ołówki, jeden wyciąga nawet z kieszeni staromodne pudełeczko z przyborami do szycia i z zakłopotaniem wyjaśnia, że należało jeszcze do jego nieboszczki babki — potem kłaniają się kapelmistrzowi i wracają do swoich stołów. Dziś nareszcie będzie im obiad smakował, tym samotnym wujaszkom.
Najlepiej smakuje naturalnie samemu kapelmistrzowi. On, któremu przymusowa samotność wszystkich „prawdziwie artystycznych natur" zawsze odpowiadała i który swoje minione małżeństwo uważał zawsze za błąd mieszczański, on odkrywa dziś w swym sercu wysoce „nieartystyczne" uczucie ciepła rodzinnego. I kiedy córka z nieśmiałym uśmiechem bierze go za rękę, jakby w obawie, że tatuś może się gdzieś ulotnić, on choć je w tej chwili sztukę mięsa, a nie kluski, ma wrażenie, że kluska stanęła mu w gardle.
A oto kelner Franciszek balansuje już z nowym naleśnikiem.
Mania potrząsa lokami.
—  Już nie mogę, panie Franciszku!
—  Ależ, Aniu — mówi kelner z wyrzutem — to dopiero piąty!
Gdy pan Franciszek lekko zmartwiony pożeglował do kuchni z piątym naleśnikiem, Mania bierze na odwagę i mówi:
—  Wiesz, tatusiu, od jutra będę jadała to samo co ty!
—  Cóż znowu? — mówi pan kapelmistrz. — A jeśli będę jadł wędzonkę? Tego przecież nie znosisz. Zrobi ci się niedobrze.
—  Gdy będziesz jadł wędzonkę — odpowiada Mania skruszona — wtedy ja będę jadła naleśniki. (To nie takie proste być swoją własną siostrą!).
No i co teraz?
Teraz zjawia się radca Strobl z Fafikiem. Fafik — to pies.
37
— Patrz, Fafik — mówi pan radca uśmiechając się. — Patrz, kto znowu jest tutaj. Idź, przywitaj się z Anią.
Fafik merda ogonem i szybko podbiega do stołu pana Palffy, aby powitać Anię, swoją starą przyjaciółkę.
No i co? No i figa z makiem. Gdy Fafik był już przy stole, obwąchał dziewczynkę i nie witając jej, wrócił pośpiesznie do pana radcy.
38
—  Co za głupie bydlę! — mówi radca niezadowolony. — Nie poznaje swej najlepszej przyjaciółki. Tylko dlatego, że przez kilka tygodni była na wsi. A ludzie tak przesadzają z tym nieomylnym instynktem zwierząt!
A Mania myśli: „Szczęście, że radcowie nie są tak sprytni jak Fafik".
Pan kapelmistrz i jego córka, obładowani upominkami od stałych bywalców, niosąc kuferek, lalkę i torbę plażową, przybyli do domu na Rotenturmstrasse. Tereska, gospodyni pana Palffy, wprost nie mogła przyjść do siebie z radości.
Ale Mania wie od Ani, że Tereska to fałszywa wydra i jej zachowanie to tylko komedia. Tatuś nie zauważył tego naturalnie. Mężczyźni nigdy nic nie widzą.
Tatuś wyjmuje z portfela jakiś bilet, daje go córce i mówi:
—  Dziś wieczorem dyryguję „Jasia i Małgosię" Humper-dincka. Tereska odprowadzi cię do teatru, a potem przyjdzie po ciebie.
—  O — promienieje Mania — czy będę cię widziała ze swego miejsca?
—  Naturalnie.
—  A zerkniesz czasem do mnie?
—  No, rozumie się!
—  A czy mogę ci pomachać ręką, jak zerkniesz?
—  Ja też ci pomacham, Aniu!
Dzwoni telefon. Po drugiej stronie mówi kobiecy głos. Ojciec odpowiada monosylabami. Ale po odłożeniu słuchawki zaczyna się śpieszyć. Musi jeszcze przez kilka godzin być sam, tak, i komponować. Bo ostatecznie jest nie tylko kapelmistrzem, ale i kompozytorem. A komponować w domu nie może. Do tego ma swoją pracownię na Karntner Ring. A więc...
—  Do widzenia, do jutra, na obiedzie w „Imperialu".
39
—  I naprawdę mogę ci dać znak w Operze, tatusiu?
—  Naturalnie, moje dziecko, czemuż by nie?
Całuje dziecko w czoło, na swą artystyczną głowę kładzie kapelusz.
Słychać trzaśniecie drzwiami.
Dziewczynka podchodzi wolno do okna i z troską myśli
0 życiu. Mamie nie wolno pracować w domu, ojciec nie może pracować w domu. Z tymi rodzicami to same kłopoty.
Ale że dzięki wychowaniu matki Mania stała się rezolutną i praktyczną osóbką, porzuca szybko rozmyślania i uzbrojona w zeszycik, przechodzi, stosownie do wskazówek Ani, z pokoju do pokoju, zaznajamiając się systematycznie z mieszkaniem, pełnym pięknych, starych mebli.
Odbywszy pierwszą wyprawę po domu, siada starym zwyczajem przy kuchennym stole i w leżącej na nim książce gospodarskiej przelicza kolumny wydatków.
Spostrzega przy tym dwie rzeczy. Po pierwsze: Tereska myli się na każdej stronie, po drugie: wszelkie omyłki wypadają na jej korzyść.
—  O, co to ma znaczyć? — Tereska staje w drzwiach kuchni.
—  Przeliczyłam twoje rachunki domowe — mówi Mania cicho, lecz stanowczo.
—  Cóż to za nowa moda? — pyta Tereska oburzona. — Rachuj sobie w szkole, tak jak się należy.
—  Będę teraz zawsze sprawdzać twoje rachunki — wyjaśnia dziecko łagodnie i zeskakuje z krzesła. — My się uczymy w szkole, ale nie dla szkoły, jak mówi nasza pani. —
1  z dumną miną wychodzi z kuchni. Tereska patrzy za nią osłupiałym wzrokiem.
Szanowni mali i więksi czytelnicy i czytelniczki. Zdaje się, że najwyższy już czas, abym wam opowiedział nieco o rodzi-
40
cach Mani i Ani, przede wszystkim zaś o tym, jak doszło do ich rozwodu.
Gdyby w tym miejscu książki ktoś z dorosłych spojrzał wam przez ramię i zawołał: „Co za człowiek! Jak on, na Boga, może opowiadać dzieciom takie rzeczy!" — wtedy przeczytajcie mu, proszę, co następuje:
Gdy Shirley Tempie była siedmio-ośmioletnią dziewczynką, była już przecież znaną na całym świecie gwiazdą filmową i przedsiębiorstwa zarabiały na niej miliony dolarów. Gdy jednak Shirley chciała ze swą matką iść do kina, aby zobaczyć film z Shirley Tempie — nie wpuszczano jej. Była za młoda. Zabronione! Mogła tylko kręcić filmy. To było dozwolone. Na to była dość dorosła!
Gdy ten dorosły, patrzący wam przez ramię, nie zrozumie przykładu o Shirley Tempie i jego związku z. Manią i Anią — przekażcie mu moje piękne pozdrowienia i powiedzcie mu ode mnie, że na świecie istnieje bardzo dużo rozwiedzionych rodziców i bardzo dużo dzieci, które przez to cierpią. I jest bardzo dużo innych dzieci, które dlatego cierpią, że rodzice się nie rozwiedli. Jeśli się jednak pozwala, aby dzieci z tego powodu cierpiały, to jest rzeczą nazbyt subtelną i poza tym niesłuszną — nie rozmawiać z nimi o tych sprawach jasno i zrozumiale.
Otóż pan dyrektor Ludwik Palffy jest artystą, a jak wiadomo, artyści to osobliwe stworzenia. Mimo iż nie nosi kapelusza z szerokim rondem ani artystycznie wiązanych krawatów, wprost przeciwnie, ubrany jest starannie, wypielęgnowany i prawie elegancki.
Ale za to jego życie wewnętrzne! O, jest bardzo skomplikowane. Tak! Bez wątpienia! Gdy ma jakiś pomysł muzyczny, to żeby go zanotować i rozbudować, musi natych-
41
miast być sam. A taki pomysł może mu przyjść na przykład na dużym przyjęciu!
—  Gdzie się podział ten Palffy? — pyta pan domu. A ktoś odpowiada:
—  Pewnie znowu ma jakiś pomysł!
Pan domu uśmiecha się kwaśno, ale myśli sobie: „Prostak! Jak komuś przyjdzie coś do głowy, nie może przecież od razu uciekać z towarzystwa!"
Ale pan kapelmistrz Palffy może.
Uciekał także z własnego mieszkania, i wtedy, gdy był jeszcze żonaty, młodzieńczy, zakochany, ambitny, szczęśliwy i jednocześnie pełen wariackich pomysłów. A kiedy potem w mieszkaniu dniem i nocą skrzeczały bliźnięta, a wiedeńscy filharmonicy wykonywali właśnie po raz pierwszy jego koncert fortepianowy, wtedy najzwyczajniej polecił przenieść fortepian do pracowni na Karntner Ring, którą wynajął pogrążony w artystycznej rozpaczy.
A że wtedy miewał bardzo dużo pomysłów, przychodził bardzo rzadko do swej żony i do dwóch drących się bliźniaczek.
Marianna Palffy, z domu Kórner, licząca zaledwie dwadzieścia lat, nie uważała tej sytuacji za zbyt zabawną. A kiedy do jej dwudziestoletnich uszu doszło, że pan małżonek w swej pracowni nie tylko pisze nuty, ale z operowymi śpiewaczkami, które uważają go za bardzo miłego, studiuje partie operowe — oburzona zdecydowała się na rozwód.
No i pan kapelmistrz, w trosce o swoją twórczą samotność, był z tego rad. Nareszcie mógł być sam, ile tylko chciał. Przyznaną mu przy rozwodzie bliźniaczką zajmowała się dzielna niańka, nim zaś, w pracowni, nie interesował się nawet pies z kulawą nogą. Tak, jak o tym marzył.
Ale teraz ta sytuacja nagle przestała mu dogadzać. Ach, ci artyści! Sami nie wiedzą, czego chcą! Jednakże komponował
42
i dyrygował pilnie i z roku na rok stawał się sławniejszy. A poza tym, gdy go tęsknota ogarnęła, mógł przyjść do swego mieszkania i bawić się z córeczką Anią.
Gdy tylko w Monachium odbywał się koncert, na którym wykonywano nowe utwory Ludwika Palffy, Marianna Kórner kupowała sobie bilet, siadała z pochyloną głową na najtańszym miejscu i słuchając muzyki swego byłego męża, czuła, że nie jest on szczęśliwy. Mimo sukcesów — i mimo zdobytej samotności.


ROZDZIAŁ SZÓSTY
Gdzie jest sklepik pani Wagenthaler? Ależ gotowania się przecież nie zapomina. Ania daje znaki w Operze. Deszcz czekoladek. Pierwsza noc w Monachium i pierwsza noc w Wiedniu. Przedziwny sen, w którym panna Gerlach występuje w roli czarownicy. Rodzicom wszystko wolno. „Niezapominajka, Monachium 18".
Pani Marianna Kórner zaprowadziła właśnie córkę do maleńkiego mieszkania na Max Emanuelstrasse. Potem, bardzo szybko, choć niechętnie, musiała wrócić do wydawnictwa. Robota czeka na nią. A robota nie może czekać.
Ania, ach nie, Mania rozejrzała się najpierw po mieszkaniu. Potem wzięła klucze, portmonetkę i siatkę. No i robi zakupy.
U rzeźnika Hubera, na rogu Prinz Eugenstrasse, kupuje pół funta wołowiny, szponder z kawałkiem nerki i kostką. A teraz szuka gwałtownie sklepiku pani Wagenthaler, by tam kupić włoszczyznę, makaron i sól.
Anusia Habersetzer dziwi się bardzo, że jej koleżanka Mania Kórner stoi na ulicy, uważnie przewracając kartki zeszyciku.
— Odrabiasz lekcje na ulicy? — pyta wścibsko. — Dziś jeszcze są wakacje!
44
Ogłupiała Ania gapi się na dziewczynkę. To doprawdy idiotyczne rozmawiać z kimś, kogo powinno się dobrze znać, choć się go widzi po raz pierwszy w życiu. W końcu przytomnieje i mówi wesoło:
—  Jak się masz? Idziesz ze mną? Muszę iść do pani Wagenthaler po włoszczyznę. — Potem chwyta ją pod rękę (żeby choć wiedziała, jak się to piegowate stworzenie nazywa!) i tamta, sama nie wiedząc o tym, prowadzi ją do pani Wagenthaler.
Pani Wagenthaler cieszy się oczywiście, że Mania wróciła już z wakacji, opalona i rumiana. Gdy zakupy są zrobione, daje dziewczynkom po cukierku i poleca przekazać piękne ukłony pani Kórner i pani Habersetzer.
Ani spada kamień z serca. Nareszcie wie, że ta druga to musi być Anusia Habersetzer. (W zeszyciku jest zapisane: „Z Anusią Habersetzer gniewałam się trzy razy. Ona bije małe dzieci, zwłaszcza lizę Merck, najmłodszą w klasie). No, to już niezły początek!
Przy pożegnaniu przed bramą domu mówi Ania:
—  Zanim zapomnę, Anusiu, trzy razy gniewałam się z tobą przez lizę Merck i... ty już wiesz. Następnym razem nie tylko będę się gniewała, ale... — robi przy tym znaczący ruch ręką i odbiega.
„Jeszcze zobaczymy! — myśli Anusia wściekła. — Zaraz jutro zobaczymy! Ona na tych wakacjach chyba zupełnie zbzikowała!"
Ania gotuje. Przypasała fartuszek mamy i biega jak fryga od gazowej kuchenki, gdzie stoją garnki na ogniu, do stołu, na którym leży otwarta książka kucharska. Wciąż podnosi pokrywki. Gdy zagotowana woda kipi, ona wzdryga się. Ile soli trzeba wsypać do wody na kluski? — Pół łyżki. A inne przyprawy? — Szczyptę.  Ile to, na Boga, jest szczypta?
45
I potem utrzeć gałkę muszkatową. Gdzie jest ta gałka? Gdzie tarka?
Dziewczynka buszuje w przedziałach szuflad, włazi na krzesło, zagląda do wszystkich schowków, zerka na zegar ścienny, zeskakuje z krzesła, porywa widelec, podnosi pokrywkę, parzy sobie palce... syczy z bólu, wbija widelec w mięso wołowe. Nie, jeszcze nie jest miękkie.
Z widelcem w ręce staje, jakby wrosła w ziemię. Czegóż ona chciała? Prawda! Gałka muszkatową i tarka. O, cóż to leży sobie spokojnie obok książki kucharskiej? Włoszczyzna! Boże! trzeba to przecież jeszcze obrać i wrzucić do rosołu! A więc precz z widelcem, nóż do ręki! Czy mięso jest już gotowe? Gdzież jest ta tarka muszkatową i gałka tar... Idiotyzm! Gałka i tarka? Włoszczyznę trzeba najpierw umyć pod kranem. I marchewkę trzeba oskro-bać! Au, nie należy przy tym kaleczyć sobie palców! I gdy mięso będzie gotowe, trzeba je wyjąć z garnka. Później, aby odcedzić kości, potrzebny jest durszlak. I za pół godziny przychodzi mamusia. I na 20 minut przedtem trzeba wrzucić makaron do zagotowanej wody. I jak tu wygląda w kuchni! I gałka... i durszlak... i tarka... I... i... i...
Ania pada na krzesło. O Maniu! To wcale niełatwo być twoją siostrą! Hotel „Imperial"... Radca Strobl... Fafik... Pan Franciszek... i tatuś... tatuś... tatuś...
A zegar tyka.
Za 29 minut wróci mamusia. Za 28 i pół minuty — za 28 minut...
Ania zdecydowanie zaciska piąstki i wstaje gotowa do nowych wyczynów.
— Tego by jeszcze brakowało — mruczy przy tym.
Ale z tym gotowaniem to dziwna rzecz. Mocne postanowienie wystarczy, być może, by skoczyć z wysokiej
46
wieży. Ale by ugotować wołowinę z makaronem, trzeba czegoś więcej niż siły woli.
I kiedy pani Kórner wraca zmęczona po całodziennej pracy, nie zastaje w domu swej uśmiechniętej gosposi, skądże! Tylko jakieś zupełnie wyczerpane, nieszczęśliwe stworzonko, zmieszaną, zmiętą istotkę, która wykrzywiając usta do płaczu mówi:
—  Nie gniewaj się, mamusiu! Chyba już nie umiem gotować!
—  Ależ, Maniu! Gotowania się przecież nie zapomina! — woła matka zdziwiona. Ale na dziwienie się nie ma czasu. Trzeba oszuszyć dziecięce łezki, skosztować rosół, wyjąć rozgotowane mięso, nakryć do stołu i tak dalej.
Gdy wreszcie siedzą już obie przy stole i jedzą rosół z makaronem, matka mówi pocieszająco:
—  Ale smaczne, prawda?
—  Tak? — Nieśmiały uśmiech pojawia się na twarzy dziecka. — Naprawdę?
Matka potakuje i też się uśmiecha.
Ania oddycha z ulgą i nagle jedzenie zaczyna jej smakować tak, jak jeszcze nigdy w życiu. Mimo wspomnień o hotelu „Imperial" i naleśnikach.
—  Przez następne dni będę gotować sama — mówi matka — a ty będziesz bardzo uważać. No i znów będziesz tak umiała, jak przed wakacjami.
Ania potakuje gorliwie.
—  Może nawet lepiej! — woła trochę za głośno.
Po obiedzie obie zmywają naczynia. I Ania opowiada, jak pięknie było na wakacjach. (O dziewczynkach podobnych do siebie jak dwie krople wody nie mówi oczywiście ani słóweczka).
W tym samym czasie Mania, w najładniejszej sukience Ani, oparta  o  pluszowy parapet  loży  w Państwowej  Operze
48
w Wiedniu, patrzy błyszczącymi oczami na orkiestrę. Kapelmistrz Palffy dyryguje uwerturą do „Jasia i Małgosi".
Jak cudownie tatuś wygląda we fraku! I jak go muzycy słuchają, chociaż to całkiem starzy panowie! Gdy grozi im pałeczką, to grają najgłośniej, jak tylko mogą. A jeśli chce, aby grali cichutko — to szemrzą jak wietrzyk wieczorny! Ależ muszą się go bać!
A przed chwilą tak wesoło dawał jej znaki.
Drzwi loży otwierają się.
Wchodzi elegancka młoda dama, szeleszcząc jedwabiami. Siada przy parapecie i uśmiecha się do patrzącego na nią dziecka.
Mania odwraca wzrok nieśmiało i znów patrzy, jak tatuś tresuje muzyków.
Młoda pani wyjmuje lornetkę. I pudełko z czekoladkami. I program. I puderniczkę. Wreszcie obity pluszem parapet wygląda jak okno wystawowe.
4 — Mania czy Ania                          49
Gdy uwertura się kończy, publiczność klaszcze głośno. Pan kapelmistrz Palffy kłania się kilkakrotnie. I podnosząc znów pałeczkę, spogląda w stronę loży.
Mania macha rączką nieśmiało. Tatuś uśmiecha się jeszcze czulej niż przedtem.
Wtem Mania widzi, że nie tylko ona daje tatusiowi znaki, lecz robi to również i pani siedząca obok niej.
Pani daje tatusiowi znaki? A może tatuś do niej tak czule się uśmiechał? A nie do swej córeczki? Tak. A dlaczego Ania nic jej nie mówiła o obcej pani? Czy tatuś zna ją tak krótko? Ale jak może tak poufale uśmiechać się do niego? Dziecko notuje w pamięci: Jeszcze dziś napisać do Ani. Czy ona coś wie. Jutro przed szkołą na pocztę. Nadać na poste restante „Niezapominajka — Monachium 18".
Wtem kurtyna idzie w górę i losy Jasia i Małgosi domagają się należnej im uwagi.
Mania oddycha z trudem. Tam na dole rodzice wysyłają swoje dzieci do lasu, aby się ich pozbyć. A przy tym kochają dzieci. Jakże więc mogą być tacy niedobrzy? A może nie są źli? Może tylko to, co czynią, jest złe? Smucą się przecież. Dlaczego więc to czynią?
Mania wzrusza się coraz bardziej. Chociaż sprzeczne uczucia, jakie ją ogarnęły, dotyczą coraz mniej dwojga dzieci i rodziców tam, na scenie, a coraz bardziej ich samych, dwóch rozdzielonych bliźniaczek i ich rodziców. Czy wolno im było uczynić to, co uczynili? Z całą pewnością mamusia nie jest złą osobą, a tatuś na pewno też nie. Ale to, co uczynili — było złe. Drwal i jego żona byli tak biedni, że nie mogli nawet chleba kupić dla dzieci. Ale tatuś? Czy był wówczas taki biedny?
Gdy później Jaś i Małgosia przychodzą pod piernikowy domek, zaczynają go obgryzać i strach ich ogarnia na widok czarownicy, panna Irena Gerlach — tak nazywa się elegan-
jv
cka pani — pochyla się ku dziewczynce, podaje jej pudełko z czekoladkami i szepce:
—  Czy chcesz także trochę pochrupać?
Mania wzdryga się, podnosi wzrok i widząc przed sobą twarz młodej damy, odmawia gwałtownym gestem. Strąca przy tym, niestety, pudełko z pluszowego parapetu loży i jak na zawołanie spada na parter deszcz czekoladek. Głowy podnoszą się. Tłumiony śmiech miesza się z muzyką. Panna Gerlach uśmiecha się, lekko zażenowana i zirytowana.
Dziecko drętwieje ze strachu. Zostało gwałtownie wyrwane z niebezpiecznego zaczarowanego kręgu sztuki i gwałtownie znalazło się w niebezpiecznym kręgu rzeczywistości.
—  Bardzo panią przepraszam... — szepce Mania. Dama uśmiecha się wyrozumiale i mówi:
—  O, nic nie szkodzi, Aniu.
Czy-4o~jest. także czarownica? Piękniejsza niż ta ze sceny?
Ania po raz pierwszy leży w łóżku w Monachium. Matka siedzi na brzegu łóżka i mówi:
—  Tak, moja Maniu. Śpij dobrze! I niech ci się przyśni coś ładnego!
—  Jeżeli zmęczenie mi na to pozwoli — mruczy dziecko. — Czy prędko przyjdziesz?
Pod przeciwległą ścianą stoi większe łóżko. Na rozłożonej kołdrze leży mamusi koszula nocna, gotowa do włożenia.
—  Zaraz — odpowiada matka — jak tylko uśniesz. Dziecko zarzuca jej rączki na szyję i całuje ją. I jeszcze raz.
I jeszcze. Dobranoc!
Młoda pani tuli do siebie małe stworzenie.
—  Jestem taka szczęśliwa, że znów jesteś w domu! — szepce. — Mam tylko ciebie jedną!
Głowa dziecka opada sennie na poduszkę. Marianna Palffy, z domu Korner, poprawia kołderkę i nadsłuchuje
51
przez chwilę oddechu córki. Potem wstaje ostrożnie. Na palcach idzie do drugiego pokoju.
Pod lampą na stole leży teczka z aktami. Jest jeszcze tyle do zrobienia!
Nachmurzona Tereska po raz pierwszy kładzie Manię spać. Gdy nareszcie wyszła, Mania wstała z łóżka i napisała list, aby go jutro rano zanieść na pocztę. Potem wśliznęła się cicho do łóżka Ani i zanim zgasiła światło, raz jeszcze spokojnie obejrzała sobie pokój dziecinny.
Jest obszerny, śliczny pokój z freskami na ścianach, przedstawiającymi sceny z bajek, z szafą na zabawki, półką na książki, ze stolikiem do odrabiania lekcji, z wytworną antyczną toaletką, z wózkiem dla lalek, z łóżeczkiem dla lalek... nie brak niczego, nawet sklepu do zabawy. Brak tylko najważniejszej rzeczy!
Czyż nie marzyła czasem w cichości, tak aby mamusia się nie domyśliła, o takim pięknym pokoju?
No i teraz, gdy już go ma, w serce jej wwierca się ostry ból, taka ją ogarnia zazdrość i tęsknota. Tęskni za małym, skromnym pokojem sypialnym, gdzie w tej chwili leży siostra, którą mamusia ucałowała na dobranoc, za promieniem światła wpadającym z sąsiedniego pokoju, gdzie mamusia jeszcze pracuje, za tą chwilą, kiedy drzwi otworzą się cicho i usłyszy, jak mamusia staje przy dziecinnym łóżeczku i potem na palcach odchodzi do swego łóżka, wkłada nocną koszulę i chowa się pod kołdrę.
Gdyby tu, choćby w sąsiednim pokoju, stało łóżko tatusia. Może by on chrapał? To byłoby przyjemne. Wiedziałoby się, że jest w pobliżu. Ale on nie śpi w pobliżu, tylko w całkiem innym domu, na Karntner Ring. A może wcale nie śpi, tylko w wielkiej sali pełnej światła pije wino z elegancką damą od czekoladek, bawi się, tańczy z nią i uśmiecha się do niej czule
52

jak wtedy w Operze, do niej, nie do dziewczynki, która, szczęśliwa, ukradkiem machała do niego rączką z loży?
Mania zasypia. Śni. Bajka o biednych rodzicach, którzy nie mając dość chleba wygnali Jasia i Małgosię do lasu, miesza się z jej własnym lękiem i żalem.
Mania i Ania siedzą w tym śnie z przerażonymi oczami na wspólnym łóżku i wpatrują się w drzwi, przez które wchodzi dużo piekarzy w białych czapkach. Piekarze niosą bochenki chleba i układają je pod ścianą. Coraz więcej piekarzy wchodzi i wychodzi. Góry chleba rosną. Pokój staje się coraz ciaśniej szy.
Wtem zjawia się ojciec we fraku i żywo dyryguje „paradą piekarzy".
Wpada zmartwiona mama i pyta:
—  Ależ, Ludwiku, co to ma znaczyć?
—  Dzieci trzeba wypędzić! — krzyczy ojciec ze złością. — Nie mamy już miejsca! Za dużo jest chleba w domu!
Mama załamuje ręce. Dzieci szlochają rozpaczliwie.
—  Precz! — woła ojciec i groźnie podnosi batutę. Wtedy łóżko toczy się posłusznie do okna. Okno otwiera
się samo i łóżko wyfruwa na ulicę.
Płynie ponad wielkim miastem, nad rzeką, nad pagórkami, polami, górami i lasami. Potem zniża się znowu ku ziemi i ląduje w ogromnej, przypominającej dżunglę gęstwinie, w której słychać niesamowite krakanie ptaków i ryk dzikich zwierząt.
Obie dziewczynki siedzą na łóżku zdrętwiałe ze strachu. Wtem zatrzeszczało coś w zaroślach.
Dzieci rzucają się w tył i naciągają kołdrę na głowę. Z gęstwiny wychodzi teraz czarownica. Ale to nie jest czarownica z Opery. Podobna jest raczej do czekoladowej damy z loży. Patrzy na łóżeczko przez lornetkę, kiwa głową, uśmiecha się łaskawie i klaszcze trzy razy w dłonie.
54

Jak na rozkaz ciemny las zamienia się w słoneczną łąkę. A na łące stoi dom zbudowany z pudełek od czekoladek, z płotem z tabliczek czekolady. Ptaki ćwierkają wesoło, po trawie skaczą zające z marcepana i wszędzie błyszczą złote gniazdka, w których leżą wielkanocne pisanki. Mały ptaszek przysiada na łóżku i śpiewa tak pięknie koloraturą, że Mania i Ania, dotychczas zakryte po sam nos, wychylają głowy spod kołdry.
Ujrzawszy łąkę, wielkanocne zajączki, czekoladowe pisanki i dom z czekolady, dziewczynki wyskakują prędko z łóżka i biegną do parkanu. Stoją w swych długich nocnych koszulkach i bardzo się dziwią.
—  Mieszanka specjalna — czyta głośno Ania. — I krokiety. I nugaty.
—  I gorzka czekolada! — woła Mania radośnie, gdyż we śnie nawet nie jada chętnie słodkiej.
Ania ułamuje z parkanu duży kawałek czekolady.
—  Z orzechami — mówi łakomie i chce skosztować. Wtem z wnętrza domku daje się słyszeć śmiech czarownicy.
Dzieci ogarnia lęk. Ania odrzuca daleko czekoladę.
A oto przez łąkę idzie zadyszana mamusia. Ciągnie ręczny wózek pełen chleba.
—  Uważajcie, dzieci — woła wystraszona — to wszystko jest zatrute!
—  Byłyśmy głodne, mamusiu.
—  Macie tu chleb. Nie mogłam wcześniej wyjść z redakcji. — Obejmuje dzieci i chce je zabrać ze sobą.
Wtem otwierają się czekoladowe drzwi. Zjawia się tatuś z wielką piłą, jaką mają drwale, i woła:
—  Proszę zostawić dzieci w spokoju, pani Kórner!
—  To są moje dzieci, panie Palffy!
—  Moje też! — krzyczy tatuś. I zbliżając się wyjaśnia sucho: — Ja dzieci rozdzielę. Piłą. Ja dostanę pół jednej i pół
55
-,■. , ■ -•
drugiej, tak jak i pani. — Bliźniaczki drżąc z lęku wskakują do łóżka.
Matka staje przy łóżku z rozpostartymi ramionami, by bronić dzieci.
— Nigdy, panie Palffy!
Ale ojciec odsuwa ją na bok i piłuje łóżko, zaczynając od wezgłowia. Piła skrzypi tak, że aż mróz przechodzi, a on piłuje wzdłuż, centymetr po centymetrze.
56
—  Nie trzymajcie się za ręce! — rozkazuje ojciec.
Piła zbliża się coraz bardziej, coraz bardziej do splecionych rąk siostrzyczek. Zaraz draśnie skórę.
Mama płacze rozpaczliwie.
Słychać chichot czarownicy. Wreszcie dziecięce ręce rozplatają się.
Piła w końcu przerzyna łóżko, z którego robią się dwa, każde na czterech nogach.
—  Którą bliźniaczkę pani woli?
—  Obie! Obie!
—  Żałuję — mówi mąż — ale musi być sprawiedliwość. No, jeśli pani nie może się zdecydować, to ja biorę tę. Mnie wszystko jedno. I tak ich nie można rozróżnić. — Sięga do jednego z łóżek.
—  Która ty jesteś?
—  Ania — odpowiada ona — ale nie wolno ci tego robić!
—  Nie! — krzyczy Mania. — Nie wolno wam rozdzielać nas!
—  Cicho! — woła ojciec ostro. — Rodzicom wszystko wolno! — I ciągnąc za sobą na sznurku jedno dziecinne łóżeczko, odchodzi w stronę czekoladowego domu. Czekoladowy parkan sam się rozwiera.
Ania i Mania, zrozpaczone, machają do siebie.
—  Będziemy pisać do siebie! — wrzeszczy Ania.
—  Poste restante — krzyczy Mania — „Niezapominajka, Monachium 18".
Ojciec i Ania znikają w domku. Potem znika i domek, jakby go ktoś zdmuchnął.
Mama obejmuje Manię i mówi smutno:
—  No, i jesteśmy obie samiutkie! Nagle wpatruje się w dziecko niepewnie.
—  Która ty jesteś z moich dzieci? Wyglądasz jak Mania!
—  Ja jestem  Mania!
57
—  Nie. Wyglądasz jak Ania.
—  Ja jestem Ania!
Matka patrzy na dziecko i to dziwne, mówi głosem ojca:
—  Raz widzę loki, a raz warkocze! Te same nosy! Te same oczy!
Mania ma teraz z lewej strony warkocz, a z prawej loki, jak Ania. Łzy płyną jej z oczu. I szepce zrozpaczona:
—  Już sama nie wiem, którą z nas dwóch jestem! Ach, ja biedna połowa!




ROZDZIAŁ SIÓDMY
Minęły tygodnie. Fafik pogodził się z sytuacją. Naleśniki nie mają kości. Wszystko się zmieniło, zwłaszcza Tereska. Kapelmistrz Palffy daje lekcje muzyki. Pani Korner robi sobie wyrzuty. Anusia Habersetzer dostaje za swoje. Niedziela piękna jak nic na świecie!
Minęły tygodnie od tego pierwszego dnia i od tej pierwszej nocy w obcym świecie, wśród obcych ludzi. Tygodnie, w których każdy moment, każdy przypadek, każde spotkanie mogło przynieść niebezpieczeństwo i zarazem wykrycie tajemnicy. Wiele było w tym czasie bicia serca, wiele listów przesyłanych na poste restante, wymagających z kolei pilnych odpowiedzi.
Wszystko poszło dobrze. Było w tym jednak trochę szczęścia. Ania znowu nauczyła się gotować, a nauczycielki w Monachium już się w pewnej mierze pogodziły z tym, że mała Korner wróciła z wakacji trochę mniej porządna, pilna i uważna, ale za to żywsza i śmielsza.
A ich wiedeńskie koleżanki nie miały nic przeciwko temu, że córka kapelmistrza Palffy obecnie jest uważniejsza i lepiej umie mnożyć. Dopiero wczoraj w pokoju nauczycielskim panna Gstettner powiedziała górnolotnie do panny Bruck-baur:
59
—  Obserwować rozwój Ani Palffy — to dla pedagoga, droga koleżanko, jest bardzo pouczające przeżycie. Widzieć, jak z nadmiaru temperamentu rozwija się cicha i opanowana siła, ze swawoli — wesołość, a z powierzchownej chęci wiedzy — stałe pragnienie kształcenia się widoczne w najdrobniejszych szczegółach — to, droga koleżanko, doprawdy coś zupełnie wyjątkowego. I proszę, niech pani nie zapomina, że ta przemiana, ta metamorfoza charakteru, to przejście w jakąś wyższą, dojrzalszą formę nastąpiło zupełnie samodzielnie, bez żadnego wychowawczego nacisku z zewnątrz.
Panna Bruckbaur przytakuje gwałtownie i odpowiada:
—  Ten samoistny rozwój charakteru, to własnowolne dążenie do ukształtowania go przejawia się także w zmianie pisma Ani. Zawsze mówiłam, że usposobienie i charakter pisma...
Ale darujmy sobie to, co panna Bruckbaur zawsze mówiła!
Przyjmijmy raczej bez zastrzeżeń, że Fafik, pies radcy Strobla, od pewnego czasu znów wrócił do dawnego zwyczaju witania się z dziewczynką siedzącą przy stole kapelmistrza. I chociaż to przechodzi jego psi rozum, pogodził się z tym, że Ania nie pachnie już tak jak Ania. Tyle rzeczy zdarza się wśród ludzi, więc i to jest możliwe.
Prócz tego mała nie jada już obecnie tak często naleśników i zamiast nich z przyjemnością jada mięso. Kiedy się więc pomyśli, że naleśniki nie mają kości, kotlety zaś na szczęście dość często — można doskonale zrozumieć, że zwierzę przełamało swą powściągliwość.
Jeśli nauczycielki zauważyły, że Ania zmieniła się nad podziw, to co powiedziałyby o gosposi Teresce, gdyby ją znały bliżej? Gdyż Tereska, bez wątpienia, stała się naprawdę zupełnie innym człowiekiem. Może nie była z gruntu podstępna, niedbała i leniwa, a stała się taką tylko dlatego, że
60
brak było bystrego spojrzenia, które by nad wszystkim czuwało i wszystko zauważyło?
Odkąd Mania jest w domu i łagodnie, lecz niezmiennie wszystko sprawdza, wszystko dostrzega i wszystko wie, co się w kuchni i piwnicy wiedzieć powinno — Tereska stała się „pierwszorzędną siłą".
Mania przekonała ojca, że powinien jej, a nie Teresce wręczać pieniądze na wydatki domowe. I gdy Tereska puka i wchodzi do dziecinnego pokoju, by prosić o pieniądze dziewięcioletnią dziewczynkę, która siedzi poważnie przy stoliku szkolnym i odrabia lekcje, jest to nawet do pewnego stopnia zabawne. Tereska posłusznie wymienia, co musi kupić, co przygotować na kolację i czego w ogóle potrzeba do gospodarstwa.
Mania szybko zlicza poszczególne sumy, wyjmuje z szufladki pieniądze, wręcza je Teresce i zapisuje kwotę w zeszycie.
A wieczorem, przy kuchennym stole, wszystko się sumiennie przelicza.
Nawet ojciec zauważył, że przedtem utrzymanie kosztowało więcej, że teraz, chociaż daje mniej pieniędzy, zawsze na stole stoją kwiaty — nawet w jego pracowni na Karntner Ring oraz że na Rotenturmstrasse zapanowała jakaś milsza i bardziej domowa atmosfera. Tak jakby kobieca ręka tam rządziła — myśli często. I te myśli przerażały go nie na żarty!
A znów panna Irena Gerlach zauważyła, że częściej i dłużej przesiadywał teraz na Rotenturmstrasse. I kiedyś skierowała rozmowę z nim na ten temat. Naturalnie bardzo ostrożnie, gdyż artyści są wrażliwi.
— Tak — odpowiedział — wyobraź sobie, przychodzę pewnego ranka do domu i widzę, że Ania zadowolona z siebie siedzi przy fortepianie i brzdąka. Śpiewa przy tym piosenkę, po prostu — uroczo! A przecież dawniej kijem nie można by jej zapędzić do fortepianu.
61
—  No i? — zapytała panna Gerlach, podnosząc wysoko brwi.
—  I? — pan Palffy zaśmiał się z zakłopotaniem. — Od tego czasu daję jej lekcje muzyki. To jej sprawia szaloną radość. Mnie zresztą też.
Panna Gerlach spojrzała z głęboką pogardą, gdyż jest ona osobą stojącą na wysokim poziomie. W końcu rzekła ironicznie:
—  Zdawało mi się, że jesteś kompozytorem, a nie nauczycielem małych dziewczynek.
Dawniej nikt nie mógł czegoś podobnego powiedzieć w oczy artyście Ludwikowi Palffy. A dziś — roześmiał się jak sztubak i zawołał:
—  Ależ ja nigdy w życiu tyle nie komponowałem, co właśnie teraz. I nigdy nie stworzyłem czegoś tak dobrego.
—  I cóż to będzie?
—  Opera dla dzieci — odpowiedział.
A zatem — w oczach nauczycielek zmieniła się Ania, w oczach dziecka zmieniła się Tereska i Fafik. W oczach ojca zmieniło się na Rotenturmstrasse. No, wiecie... Tyle zmian!
A w Monachium także się dużo zmieniło. Gdy matka zauważyła, że Mania nie jest już taka gospodarna i taka pilna w szkole, a za to żywsza i weselsza niż dawniej, zastanowiła się i rzekła sobie: Marianno, zrobiłaś z tego potulnego stworzonka gospodynię, a nie dziecko. Zaledwie przez kilka tygodni pobyła z rówieśniczkami wśród gór i jezior, już stała się tym, czym być powinna: wesołą dziewczynką, nie obciążoną twoimi troskami. Byłaś zbyt wielką egoistką. Wstydź się! Możesz się cieszyć, że Mania jest pogodna i szczęśliwa! I niech sobie czasem zbije talerz przy wycieraniu! Niech nawet przyniesie od nauczycielki taki list: „Mani uwaga, porządek i pilność znów, niestety, pozostawiają wiele do
62
życzenia! Koleżankę swą Anusię Habersetzer wczoraj znów cztery razy uderzyła!" Obowiązkiem matki, choćby miała nie wiem ile trosk, jest czuwać nad tym, aby dziecko nie zostało zbyt wcześnie wygnane z raju dzieciństwa.
Tak i podobnie mówiła sobie całkiem poważnie pani Kórner i wreszcie pewnego dnia powiedziała to również wychowawczyni Mani, pannie Linnekogel:
—  Moje dziecko powinno być dzieckiem, a nie starą maleńką! Wolę, żeby była wesołym, żywym łobuzem, niż gdyby za wszelką cenę miała być najlepszą uczennicą.
—  Ale dawniej Mania umiała to doskonale pogodzić — wyjaśnia panna Linnekogel, trochę urażona.
—  Nie wiem, dlaczego teraz tego nie potrafi. Jak się jest kobietą pracującą zawodowo, to się w ogóle za mało wie o swoich dzieciach. W każdym razie ma to jakiś związek z wakacjami. Jedno tylko wiem i widzę, że nie potrafi już teraz być inna. I to jest najważniejsze.
Panna Linnekogel energicznie poprawiła okulary.
—  Jako wychowawczyni i nauczycielka pani córki, mam przed sobą, niestety, inne zadania. Ja muszę i będę się starała, by dziecko odzyskało harmonię wewnętrzną.
—  Czy istotnie sądzi pani, że trochę nieuwagi podczas lekcji rachunków i kilka kleksów w zeszycie...
—  Doskonały przykład, pani Kórner! Zeszyt! Właśnie pismo Mani wskazuje na to, jak bardzo to dziecko utraciło równowagę duchową. Ale nie mówmy o piśmie. Czy pani uważa, że to jest w porządku, jeśli Mania ostatnio bije swoje koleżanki?
—  Koleżanki? — pani Kórner specjalnie zaakcentowała końcówkę wyrazu. — O ile wiem, uderzyła tylko Anusię Habersetzer.
—  Tylko?
63
—  I ta Anusia Habersetzer bardzo na to zasłużyła. Ktoś by ją w końcu musiał trzepnąć!
—  Ależ pani Korner!
—  Nauczycielka nie powinna stawać w obronie takiego wielkiego obżartucha, który swoją złośliwość wyładowuje skrycie na najmniejszej w klasie.
—  Co? Jak? Naprawdę? Nic o tym nie wiem!
—  To niech się pani zapyta biednej małej lizy Merck. Może ona coś pani o tym powie.
—  A dlaczego Mania nic nie mówiła, gdy ukarałam ją za to?
Pani Korner wyprostowała się dumnie i odrzekła:
—  Nie miała prawdopodobnie dość równowagi duchowej. To rzekłszy pośpieszyła do wydawnictwa. Aby zdążyć,
musiała wziąć taksówkę. Dwie marki trzydzieści! Ach, te pieniądze!
W sobotę po południu mamusia nagle zapakowała plecak i rzekła:
—  Włóż mocne buciki. Jedziemy do Garmisch i wrócimy dopiero jutro wieczorem.
—  Mamusiu, czy to nie będzie za drogo? — zapytała Ania z niepokojem.
Pani Korner poczuła jakby lekkie ukłucie. Ale roześmiała się.
—  Jak nie starczy pieniędzy, to ciebie sprzedam po drodze. Dziecko zaczęło tańczyć z radości.
—  Świetnie! A jak już będziesz miała pieniądze, to ja wtedy ucieknę i wrócę do ciebie! Gdy mnie w ten sposób sprzedasz tak ze trzy, cztery razy, będziemy miały tak dużo pieniędzy, że przez cały miesiąc nie będziesz musiała pracować.
—  Taka droga jesteś?
64
— Trzy tysiące marek i jedenaście fenigów! I harmonijkę ustną też wezmę z sobą!
To mi dopiero była wycieczka! Wspaniała — jak maliny ze śmietaną! Z Garmisch powędrowały przez Grainau nad Badersee. Potem na Eibsee. Z harmonijką ustną i z głośnym śpiewem. Potem w dół, gęstymi lasami, przez góry i doliny! Znajdowały poziomki i śliczne tajemnicze kwiatki, storczyki leśne i liliowe dzwoneczki. I mech w małych, spiczastych hełmach na głowie. I drobne, dzikie fiołki alpejskie, pachnące tak słodko, że wprost nie można tego opisać!
Wieczorem znalazły się w wiosce Gries. Tam wynajęły pokój z jednym łóżkiem. I kiedy na dole w oberży najadły się do syta prowiantami z piecaka, położyły się spać na tym jednym łóżku. A za oknami koniki polne cykały nocną serenadę.
W niedzielę rano powędrowały dalej. Do Ehrwald. I Ler-moos. Szczyty górskie lśniły srebrzyście. Wieśniacy w strojach ludowych wychodzili z kościoła. A krowy stały na wiejskich ulicach, jakby zebrały się na plotki.
5 — Mania czy Ania
65
Szły potem przez Tórl! To była wspinaczka! Ho, ho! Obok pastwiska, na łące pełnej kwiecia, jadły jajka na twardo i chleb z serem. A na deser krótka drzemka na trawie. Potem, wśród krzaków malin i fruwających motyli, zeszły do Eibsee. Dzwonki krów wydzwaniały popołudniową godzinę. Kolejka górska zdawała się sunąć prosto do nieba. Jezioro w dolinie wydawało się maleńkie.
W Eibsee kąpały się naturalnie w jeziorze. Na tarasie hotelowym mamusia zafundowała kawę i ciastka. A potem już był najwyższy czas wracać do Garmisch.
Zadowolone i opalone siedziały w pociągu. I ten miły pan naprzeciwko nie chciał w żaden sposób uwierzyć, że młoda panienka obok Mani jest jej mamusią, i w dodatku kobietą pracującą zawodowo.
W domu padły jak nieżywe na łóżka. Przed zaśnięciem dziecko powiedziało jeszcze:
— Mamusiu! Dziś było tak pięknie, tak pięknie, jak jeszcze nigdy w życiu!
Mama leżała jeszcze chwilę nie śpiąc. Dotychczas skąpiła swej małej dziewczynce tyle tak łatwo osiągalnego szczęścia! No, ale nie było jeszcze za późno! Jeszcze wszystko da się naprawić!
Potem zasnęła również i pani Kórner. Po jej twarzy snuł się uśmiech. Przelatywał po niej jak powiew wiatru nad Eibsee.
Dziecko się zmieniło. No, a teraz zaczyna zmieniać się i matka.


ROZDZIAŁ ÓSMY
Pan Gabele ma za małe okna. Odwiedziny na Karntner Ring. Dyplomatyczna rozmowa. Ojciec winien być czasami surowy. Pieśń w c-moll. Zamiary małżeńskie. Cobenzlgasse 43. Panna Gerlach zamienia się w słuch. Radca Strobl jest bardzo zaniepokojony.
Mania nie uczy się już grać na fortepianie. Nie z jej winy. Tatuś nie ma teraz czasu na lekcje. Może to jest związane z jego pracą nad operą dla dzieci? To możliwe. A może... Tak, małe dziewczynki czują, kiedy coś nie jest w porządku. Gdy tatusiowie mówią o operach dla dzieci, a milczą o pannie Gerlach — dziewczynki wietrzą, jak zwierzątka, skąd nadchodzi niebezpieczeństwo.
Mania wychodzi z mieszkania na Totenturmstrasse i dzwoni do drzwi naprzeciw. Mieszka tam malarz Gabele, miły, uprzejmy pan, który chciałby kiedyś zrobić portret Mani, gdy będzie miała czas na pozowanie.
Pan Gabele otwiera.
—  Ooo, Ania!
—  Dziś mam czas — mówi Mania.
—  Chwileczkę... — woła malarz, wbiega do pracowni,
67
chwyta z otomany dużą chustkę i zarzuca ją na obraz ustawiony na sztalugach. Maluje właśnie klasyczną scenę ze starożytności. Takie sceny nie zawsze nadają się dla dzieci. Potem wprowadza małą, sadza ją na fotelu, bierze blok i zaczyna szkicować.
—  Nie grasz już tak często na fortepianie — mówi rysując.
—  Przeszkadzało to panu?
—  Nic podobnego! Przeciwnie! Po prostu brak mi tego!
—  Tatuś nie ma teraz czasu — mówi dziewczynka poważnie. — Komponuje operę. Będzie to opera dla dzieci.
Pana Gabele cieszy ta wiadomość. Ale zaraz zaczyna się złościć.
—  Te okna — wymyśla. — Po prostu nic nie widać! Powinienem mieć pracownię!
—  Dlaczego pan jej nie wynajmie, panie Gabele?
—  Bo nie ma żadnej do wynajęcia. Pracownię dziś trudno znaleźć.
—  Tatuś ma pracownię — mówi dziecko po małej przerwie. — Z wielkimi oknami. I z górnym światłem.
Pan Gabele mruczy coś pod nosem.
—  Na Karntner Ring — dodaje Mania. I po nowej przerwie: — Do komponowania nie potrzeba tyle światła co do malowania, prawda?
—  Nie — odpowiada pan Gabele. Mania, idąc za swoją myślą, mówi dalej:
—  Ostatecznie mógłby się tatuś z panem zamienić. Wtedy miałby pan większe okna i więcej światła do malowania. A tatuś miałby pracownię zaraz obok swego mieszkania. — Ta myśl zdaje się radować ją niezmiernie. — Czy to nie byłoby praktyczne?
Pan Gabele mógłby wysunąć wiele zastrzeżeń co do pomysłu Mani, ponieważ jednak niepodobna tego zrobić, oświadcza z uśmiechem:
68
—  To byłoby rzeczywiście bardzo praktyczne. Tylko nie wiadomo, czy tatuś byłby tego samego zdania.
Mania przytakuje.
—  Zapytam go. Jak najprędzej.
Pan Palffy siedzi w swej pracowni wraz z gościem. Ten gość — to dama. Panna Irena Gerlach miała właśnie „przypadkiem" coś załatwić w pobliżu i pomyślała sobie: Ano, wpadnę na chwilkę do Ludwika...
Ludwik odsunął pokreślone kartki partytury i gawędzi z Ireną. Z początku zirytował się trochę, gdyż nie znosi, kiedy ktoś wpada niespodziewanie i przeszkadza mu w pracy. Ale powoli ogarnia go uczucie zadowolenia, że siedzi obok pięknej damy, i jakby w roztargnieniu gładzi jej rękę.
Irena Gerlach wie, czego chce. Chce zostać żoną pana Palffy. Jest sławny. Podoba się jej. I ona się jemu podoba. A zatem nic nie stoi na przeszkodzie. On wprawdzie nie wie jeszcze o swoim przyszłym szczęściu, ale ona z czasem podda mu ostrożnie tę myśl. W końcu będzie przekonany, że to on sam wpadł na pomysł małżeństwa. Istnieje co prawda jedna przeszkoda: głupiutka dziewczynka! Ale gdy Irenie i Ludwikowi urodzi się jedno, drugie dziecko — wtedy wszystko ułoży się pomyślnie. Irena Gerlach na pewno poradzi sobie z tą poważną, dziką smarkulą.
Dzwonek.
Ludwik otwiera.
No i kto stoi w drzwiach? Właśnie ta „poważna, dzika smarkula". Trzyma wiązankę w ręce, dyga i mówi:
—  Dzień dobry, tatusiu! Przynoszę świeże kwiatki... — Potem wchodzi do pracowni, dyga przed gościem, bierze wazon i znika w kuchni.
Irena uśmiecha się złośliwie.
69
—  Gdy cię widzę z córką, mam wrażenie, że jesteś pod pantoflem.
Pan kapelmistrz śmieje się z zakłopotaniem.
—  Ona ma ostatnio tak stanowczy sposób postępowania, a poza tym wszystko, co robi, jest tak słuszne, że — nie ma na to rady.
Panna Gerlach wzrusza pięknymi ramionami, a tymczasem znów zjawia się Mania. Najpierw ustawia kwiaty na stole, potem przynosi nakrycie i mówi do tatusia, rozstawiając filiżanki:
—  Zaparzę szybko kawę. Musimy przecież poczęstować twojego gościa.
Tatuś i gość spoglądają na nią zdumieni.
„I ja uważałam, że to dziecko jest nieśmiałe? — myśli panna Gerlach. — Ależ idiotka ze mnie".
Po chwili wraca Mania niosąc kawę, cukier i śmietankę, częstuje jak prawdziwa gospodyni, pyta, czy gość pije z cukrem, podsuwa śmietankę, potem siada przy tatusiu i mówi uśmiechając się mile:
—  Wypiję łyk dla towarzystwa.
Tatuś nalewa jej kawę i pyta szarmancko:
—  Ile śmietanki dla szanownej pani? Dziecko chichocze:
—  Pół na pół, proszę pana!
—  Bardzo proszę, szanowna pani!
—  Dziękuję bardzo szanownemu panu!
Piją. Milczą. W końcu Mania zaczyna rozmowę towarzyską:
—  Właśnie byłam u pana Gabele.
—  Rysował cię? — pyta tatuś.
—  Tylko chwileczkę — odpowiada. Jeszcze jeden łyk kawy i dodaje niewinnie: — On ma za mało światła. Przede wszystkim pobrzebne mu jest górne światło. Tak jak tu...
70
—  W takim razie powinien wynająć sobie pracownię z górnym światłem — zauważa pan kapelmistrz bardzo trafnie i nie przeczuwa, że właśnie tam zmierza, dokąd Mania chce go zaprowadzić.
—  Ja też mu to powiedziałam — wyjaśnia spokojnie — ale wszystkie pracownie są wynajęte.
„To mała bestyjka!" — myśli panna Gerlach. Bo ona jest również córką Ewy i dlatego wie, co dziecko ma na myśli. I rzeczywiście...
—  Do komponowania nie potrzeba właściwie górnego światła, prawda, tatusiu?
—  Nie. Właściwie nie.
Dziecko nabiera tchu, wpatruje się uporczywie w swą sukienkę i pyta, jakby dopiero teraz wpadło jej to na myśl:
—  A gdybyś tak zamienił się z panem Gabele, tatusiu? — (Chwała Bogu, powiedziała to wreszcie!) Mania spogląda na ojca z ukosa, jej oczy wyrażają bojaźliwą prośbę.
Ojciec, trochę zirytowany, trochę rozbawiony, patrzy to na dziewczynkę, to znów na elegancką damę, której udało się właśnie wyczarować na obliczu łagodnie-ironiczny uśmiech.
—  Wtedy pan Gabele miałby pracownię — mówi Mania, a głos jej drży troszeczkę — z takim światłem, jakie mu jest potrzebne. A ty mieszkałbyś tuż obok nas. Obok Tereski i mnie. — Jeśli tak można powiedzieć, oczy Mani klęczą przed wzrokiem ojca. — Tam byłbyś sam, zupełnie jak tu. A gdybyś nie chciał być sam, przechodzisz tylko przez sień i już jesteś z nami. Nie potrzebujesz nawet wkładać kapelusza. I obiad moglibyśmy jadać w domu. Na znak, że obiad jest gotowy, dzwoniłybyśmy trzy razy do twoich drzwi. Gotowałybyśmy wszystko, co lubisz. Nawet wędzonkę. A twoją grę na fortepianie słyszałybyśmy przez ścianę...
Głos dziewczynki brzmi coraz niepewniej. Zamiera.
71
Panna Gerlach wstaje gwałtownie. Musi jak najprędzej wracać do domu. Jak ten czas leci! Ale rozmawiało się taaak interesująco...
Pan kapelmistrz Palffy odprowadza gościa. Całuje upu-drowaną rękę.
—  A więc do wieczora! — mówi.
—  Może nie masz czasu?
—  Jak to, kochanie? Irena uśmiecha się.
—  Może właśnie będziesz się przeprowadzał? On śmieje się.
—  Nie śmiej się przedwcześnie. O ile znam twoją córkę, zamówiła już pewnie tragarzy!
Dama zbiega ze schodów wściekła.
Gdy kapelmistrz wraca do pracowni, Mania zmywa już w kuchni filiżanki po kawie. On uderza kilka akordów na fortepianie. Przemierza pokój wielkimi krokami. Wpatruje się w pokreśloną partyturę.
Mania stara się nie hałasować przy zmywaniu talerzyków i filiżanek. Gdy skończyła i ustawiła naczynia w kredensie, wkłada kapelusik i wchodzi cichutko do pracowni.
—  Bądź zdrów, tatusiu! — Bądź zdrowa!
—  Przyjdziesz na kolację?
—  Nie, dziś nie mogę.
Dziecko pochyla główkę i nieśmiało wyciąga rękę ku niemu.
—  Słuchaj, Aniu! Nie lubię, gdy ktoś zajmuje się zbytnio moimi sprawami. Nawet gdyby ten ktoś był moją córką. Ja wiem sam, co jest dla mnie najlepsze.
—  Naturalnie, tatusiu — odpowiada spokojnie i cicho. Wciąż jeszcze wyciąga do niego rękę na pożegnanie. Ujął wreszcie tę rękę i widzi, że dziecku łzy wiszą na rzęsach.
72
Ojciec winien być czasem surowy. Udaje więc, że nie zauważył nic szczególnego, i skinąwszy głową, siada do fortepianu.
Mania idzie szybko do drzwi, otwiera je ostrożnie i wychodzi.
Pan kapelmistrz przesuwa ręką po włosach. Łzy dziecka! Jeszcze i to! I komponować teraz operę dla dzieci! Do diabła! Nie można patrzeć, jak takiemu stworzeniu łzy w oczach stoją! Wiszą na długich rzęsach jak krople rosy na cienkich źdźbłach trawy...
Uderza kilka tonów, pochyla głowę słuchając. Przegrywa to samo raz jeszcze, powtarza sekwencję. Jest to wariacja wesołej pieśni dziecięcej z jego opery. Zmienia rytm. Pracuje.
Łzy dziecka przydadzą się na coś! Tak! Takiemu artyście to dobrze! Zaraz weźmie papier nutowy i będzie pisał nuty. I w końcu wyprostuje się zacierając ręce, bardzo zadowolony, że udała mu się taka cudowna, smutna pieśń w c-moll.
Czy nie znajdzie się nigdy jakiś olbrzym, czy też ktoś inny, kto od czasu do czasu dałby mu w skórę?
I znowu mijały tygodnie. Panna Irena Gerlach nie zapomniała sceny w pracowni. Propozycję dziecka, aby ojciec zamienił mieszkanie z malarzem, uważała za to, czym była ona w istocie: za wypowiedzenie wojny! Prawdziwa kobieta, a Irena Gerlach jest nią, choćby jej nawet Mania nie cierpiała — prawdziwa kobieta nie daje się długo prosić. Zna swoją broń. Umie się nią posługiwać. I jest pewna jej skutków. Wszystkie strzały skierowała do żywego celu: do artystycznego serca kapelmistrza. Wszystkie trafiły w sedno i tkwią mocno w sercu mężczyzny, ukochanego wroga. A on nie znajduje już wyjścia.
— Chcę, abyś została moją żoną! — mówi. A brzmi to jak gniewny rozkaz.
73
Irena Gerlach gładzi jego włosy, uśmiecha się i mówi drwiąco:
—  Wobec tego, mój drogi, włożę jutro najpiękniejszą suknię i będę prosić twoją córkę o twoją rękę.
Znów strzała utkwiła w jego sercu. Tym razem strzała zatruta.
Pan Gabele rysuje Manię. Nagle opuszcza ołówek i blok i pyta:
—  Co ci się stało, Aniu? Wyglądasz jak chmura gradowa! Dziecko oddycha z trudem, jakby fura kamieni przygniatała mu pierś.
—  Ach, to nic wielkiego!
—  Czy może coś w szkole? Mania zaprzecza ruchem głowy:
—  To nie byłoby takie straszne! Pan Gabele odkłada blok.
—  Wiesz co, moja mała wierzbo płacząca? Na dzisiaj koniec! — Wstaje. — Idź na spacer. Zaraz będziesz miała weselsze myśli.
—  Może trochę pogram na fortepianie?
—  Jeszcze lepiej. Bo i ja skorzystam, słuchając przez ścianę twego grania.
Mała podaje mu rękę, dyga i wychodzi.
Malarz patrzy w zamyśleniu za małą osóbką. Wie, jak ciężko zmartwienie potrafi uciskać dziecięce serce. Sam był kiedyś dzieckiem i — w przeciwieństwie do większości dorosłych — nie zapomina o tym.
Słuchając przez ścianę brzdąkania na fortepianie, kiwa głową z zadowoleniem i pogwizduje znaną melodię. Potem nagłym ruchem ściąga zasłonę ze sztalug, bierze paletę i pędzel, przygląda się swej pracy zmrużonymi oczami i zaczyna malować.
74
Pan Ludwik Palffy przychodzi na Rotenturmstrasse. Stopnie wydają mu się dwa razy wyższe niż zwykle. Wiesza płaszcz i kapelusz na wieszaku. Ania gra na fortepianie? No, musi przerwać i wysłuchać go przez kilka minut. Obciąga marynarkę, jakby składał wizytę zwierzchnikowi. Potem otwiera drzwi wiodące do pokoju.
Dziecko patrzy spod klawiszy i uśmiecha się do niego.
—  Tatuś! Jak to ładnie! — Zeskakuje z taboretu. — Czy mam przygotować filiżankę kawy? — pełna gorliwości chce biec do kuchni.
On zatrzymuje ją.
—  Nie, dziękuję — mówi. — Muszę z tobą porozmawiać. Usiądź.
Dziewczynka siada w głębokim fotelu, na którym wygląda malutka jak lalka, wygładza sukienkę w kwiatki i patrzy na niego wyczekująco.
On chrząka nerwowo, robi kilka kroków tam i z powrotem, wreszcie staje przed jej fotelem.
—  A więc, Aniu! — zaczyna. — Chodzi o ważną i poważną sprawę. Odkąd twoja matka... odkąd twojej matki... nie ma, zostałem sam. Przez siedem długich lat. Naturalnie niezupełnie sam, bo miałem przecież ciebie. I mam cię dotychczas.
Dziecko patrzy na niego rozwartymi oczami.
75
„Jakie ja głupstwa gadam" — myśli Ludwik. Czuje wzrastającą złość do samego siebie.
—  Krótko mówiąc — kończy — nie chcę być dłużej sam. Nastąpi zmiana w moim, a zatem i w twoim życiu.
W pokoju jest całkiem cicho.
Mucha, brzęcząc, próbuje wyfrunąć przez zamknięte okno. (Każdy człowiek mógłby jej powiedzieć, że to próżny wysiłek i że najwyżej rozbije sobie swą muszą czaszkę o szybę. Muchy są głupie, ale ludzie — mądrzy, prawda?)
—  Postanowiłem ożenić się powtórnie.
—  Nie! — mówi dziecko głośno. To brzmi jak krzyk. Potem powtarza cicho: — Proszę nie, tatusiu, proszę nie, proszę, proszę nie...
—  Znasz przecież pannę Gerlach. Ona cię bardzo lubi. I będzie dla ciebie dobrą matką. Zresztą nie mogę ci pozwolić wzrastać w domu bez kobiecej opieki. (Czy to nie wzruszające? Szkoda, iż nie powiedział jeszcze, że chce się ożenić jedynie po to, aby dziecku dać nową matkę!)
Mania bez przerwy potrząsa głową i porusza bezgłośnie wargami. Jak automat w nieustannym ruchu. To wygląda zastraszająco. Dlatego ojciec odwraca szybko wzrok i mówi:
—  Przyzwyczaisz się do nowych warunków prędzej, niż myślisz! Złe macochy bywają tylko w bajkach. Więc, Aniu! Wiem, że mogę liczyć na ciebie. Jesteś naj rozumniej szym stworzeniem, jakie znam.
Patrzy na zegarek.
—  Tak. Teraz muszę iść. Muszę opracować partię Rigolet-ta z Luserem. — I już go nie ma.
W przedpokoju pan Palffy wciska kapelusz na artystyczną głowę. Z pokoju dochodzi krzyk:
—  Tatusiu! — Brzmi to tak, jakby ktoś tonął.
„W pokoju nie można utonąć" — myśli pan Palffy i ucieka. Bardzo się śpieszy. Musi pracować ze śpiewakiem Luserem.
*      *      *
76
Mania budzi się z odurzenia. Nawet w rozpaczy zachowała swój zmysł praktyczny i potrafi go wykorzystać. Co czynić? Bo że coś zrobić należy — to pewne. Tatuś nie może zaślubić innej kobiety! Nigdy! Nigdy! On przecież ma żonę! Mimo że nie jest przy nim. Mania nie zniesie nowej matki, nigdy! Ma przecież swoją własną, nade wszystko ukochaną mamusię!
Mamusia mogłaby chyba pomóc. Ale ona nie może o tym wiedzieć. Nie może poznać całej wielkiej tajemnicy dwojga dzieci, a przede wszystkim wiedzieć o tym, że ojciec chce poślubić tę pannę Gerlach.
Pozostała więc tylko jedna droga. I tą drogą Mania musi iść sama.
Sięga po książkę telefoniczną. Drżącymi palcami przerzuca kartki. „Gerlach". Nie ma zbyt dużo Gerlachów. „Gerlach Stefan, gen. dyr. wiedeńskich hoteli, sp. z ogr. odp. Cobeńzl-gasse 43". Tatuś opowiadał właśnie, że do ojca panny Gerlach należą restauracje i hotele, także „Imperial", gdzie oni codziennie jadają obiady. Cobenzlgasse 43.
Gdy Tereska wyjaśnia, jak się jedzie na Cobenzlgasse, dziewczynka wkłada kapelusik i płaszczyk i mówi:
—  Teraz wychodzę.
—  Czego ty szukasz na Cobenzlgasse? — pyta Tereska ciekawie.
—  Muszę się z kimś rozmówić.
—  Ale wróć prędko.
Dziecko kiwa głową potakująco i wybiera się w drogę.
Pokojówka wchodzi do eleganckiego pokoju Ireny Gerlach i uśmiecha się.
—  Jakieś dziecko chce się widzieć z jaśnie panienką. Mała dziewczynka.
Jaśnie panienka właśnie polakierowała sobie paznokcie i porusza rękami w powietrzu, aby prędzej wyschły.
77
—  Mała dziewczynka?
—  Nazywa się Ania Palffy.
—  Aaa — mówi jaśnie panienka przeciągle — wprowadź ją.
Pokojówka wychodzi. Młoda dama wstaje, rzuca spojrzenie do lustra i śmiać jej się chce z własnej poważnej miny.
Gdy dziecko wchodzi do pokoju, panna Gerlach poleca pokojówce:
—  Przygotuj nam czekoladę. I przynieś nadziewane wafle. — Potem zwraca się słodko do swego gościa: — Jak to miło, że mnie odwiedziłaś. Widzisz, jaka jestem nieuważna. Powinnam była już dawno cię zaprosić. Czy nie rozbierzesz się?
—  Dziękuję — mówi dziecko — nie pozostanę długo.
—  Tak? — Irena Gerlach nie zmienia swej życzliwie protekcjonalnej miny. — A czy będziesz miała tyle czasu, aby usiąść?
Dziewczynka osuwa się na brzeg krzesła i nie spuszcza oczu z panny Gerlach.
Tej ostatniej sytuacja zaczyna się wydawać nieskończenie głupia. Opanowuje się jednak. Gra warta stawki. Gra, którą ona chce wygrać i wygra.
—  Czy przechodziłaś tędy przypadkowo?
—  Nie. Muszę pani coś powiedzieć. Irena Gerlach uśmiecha się czarująco.
—  Zamieniam się w słuch. O co chodzi?
Dziecko zsuwa się z krzesła, staje na środku pokoju i oświadcza:
—  Tatuś powiedział, że pani chce wyjść za niego za mąż.
—  Tak powiedział, naprawdę? — Panna Gerlach śmieje się srebrzyście. — Czy nie powiedział raczej, że on chce ożenić się ze mną? Ale mniejsza o to! Więc... tak, Aniu! Twój tatuś i ja chcemy się pobrać. A nam obu będzie na pewno
78
razem dobrze. O tym jestem przekonana. Ty nie? Posłuchaj. Gdy będziemy stale razem, staniemy się najlepszymi przyjaciółkami. Dołożymy obie wszelkich starań. Daję ci na to słowo. Dziecko cofa się i mówi poważnie:
—  Pani nie wolno wyjść za tatusia! Mała posunęła się stanowczo za daleko.
—  A dlaczegóż by nie?
—  Bo pani nie wolno!
—  To nie jest zbyt zadowalające wyjaśnienie — oświadcza panna Gerlach ostro. I tak dobrocią nic się nie da zrobić! — Chcesz mi zabronić wyjść za twego ojca?
—  Tak.
—  Tego już doprawdy za wiele! — Młoda dama jest wzburzona. — Muszę cię prosić, abyś teraz poszła do domu. Namyślę się jeszcze, czy mam opowiedzieć twemu ojcu o tej dziwnej wizycie. Jeśli mu nic nie powiem, to tylko dlatego, aby nie stwarzać poważnej przeszkody dla naszej późniejszej przyjaźni, w którą ciągle jeszcze wierzę. Do widzenia!
Przy drzwiach dziewczynka odwraca się raz jeszcze i mówi:
—  Niech wszystko zostanie, jak było. Proszę... proszę... — Potem panna Gerlach zostaje sama.
Na to jest tylko jedna rada. Trzeba przyśpieszyć ślub. A potem jak najprędzej wpakować dziecko do internatu. Natychmiast. Tylko najsurowsze wychowanie przez obcych ludzi mogłoby tu jeszcze pomóc.
—  Czego ty chcesz? Pokojówka stoi z tacą w rękach.
—  Przyniosłam czekoladę. I nadziewane wafle. A gdzie jest ta dziewczynka?
—  Idź do diabła!
*      *      *
79
Pan kapelmistrz nie przyszedł na kolację, gdyż miał dyrygować w Operze.
Tereska, jak zwykle w tych wypadkach, dotrzymuje dziecku towarzystwa przy stole.
—  Ty dziś nic nie jesz — mówi z wyrzutem. — A wyglądasz jak śmierć. Można się przestraszyć. Co ci się stało?
Mania potrząsa głową przecząco i milczy.
Gosposia chwyta rękę dziecka i opuszcza ją przestraszona.
—  Masz gorączkę! Idź zaraz do łóżka!
Sapiąc i wzdychając, niesie zupełnie apatyczną dziewczynkę do dziecinnego pokoju, rozbiera ją i kładzie do łóżka.
—  Nie mów nic tatusiowi! — szepce mała. Zęby jej dzwonią.
Tereska przykrywa ją poduszkami i pierzynami. Potem pędzi do telefonu i łączy się z radcą Stroblem.
Stary jegomość obiecuje przyjść natychmiast. Jest równie zaniepokojony jak Tereska. Tereska telefonuje też do Opery.
—  Dobrze, dobrze — odpowiadają — w przerwie powiadomimy o tym pana dyrektora.
Tereska pędzi z powrotem do sypialni. Dziewczynka rzuca się w gorączce i bredzi. Koce, poduszki i pierzyny leżą na podłodze.
Kiedyż wreszcie przyjdzie pan radca? Co tu robić? Okłady? Ale jakie? Zimne? Gorące? Mokre? Suche?
Podczas przerwy kapelmistrz we fraku siedzi w garderobie sopranistki. Przy łyku wina toczy się fachowa rozmowa. Ludzie teatru mówią zawsze o teatrze. Tak już jest.
Wtem ktoś puka.
Wchodzi inspicjent.
—  Nareszcie pana znajduję, panie profesorze! — woła stary, ruchliwy człowieczek. — Dzwoniono z Rotenturmstrasse. Córeczka pana zachorowała nagle. Pan radca Strobl
80
został natychmiast powiadomiony i jest już chyba przy jej łóżeczku. Pan kapelmistrz blednie.
—  Dziękuję ci, Herlitschke — mówi cicho. Inspicjent odchodzi.
—  To chyba nic groźnego — wtrąca śpiewaczka. — Czy mała miała już odrę?
—  Nie — odpowiada i wstaje. — Przepraszam cię, Mizzi. — Zaniknąwszy drzwi za sobą, zaczyna biec.
Telefonuje.
—  Halo! Irena?
—  Tak, kochanie. Już się skończyło? Wcale jeszcze nie jestem gotowa do wyjścia.
Powtarza skwapliwie to, co przed chwilą usłyszał. I dodaje: — Obawiam się, że się dziś nie zobaczymy.
—  Naturalnie, że nie. Miejmy nadzieję, że to nic groźnego. Czy mała miała już odrę?
—  Nie — odpowiada niecierpliwie. — Rano zadzwonię do ciebie. — I wyłącza się.
Dzwonek. Już po przerwie. Opera i życie toczą się dalej.
Nareszcie opera się skończyła. Pan kapelmistrz pędzi po schodach na Rotenturmstrasse. Tereska otwiera. Ma jeszcze kapelusz na głowie, gdyż wychodziła do nocnej apteki.
Pan radca siedzi przy łóżeczku.
—  Jak tam? — pyta ojciec szeptem.
—  Niedobrze — odpowiada radca. — Ale może pan mówić głośno. Dałem jej zastrzyk.
Mania, z wypiekami na twarzy, leży na poduszce i oddycha ciężko. Twarzyczkę ma skrzywioną, jakby jej ból sprawiał ten sztuczny sen, w który wprowadził ją stary lekarz.
—  Odra?
—  Skądże! — mruczy doktor.
6 — Mania czy Ania
81
Tereska wchodzi do pokoju i połyka łzy.
—  Niech Tereska zdejmie nareszcie ten kapelusz! — mówi pan kapelmistrz zdenerwowany.
—  Ach tak, rzeczywiście, przepraszam! — Zdejmuje kapelusz i trzyma go w ręce.
Radca patrzy na nich oboje pytająco.
—  Dziecko musiało mieć jakieś ciężkie przeżycie psychiczne — odzywa się — czy wiecie coś o tym? Czy przynajmniej domyślacie się czegoś?
—  Nie wiem, czy to ma z tym coś wspólnego — mówi Tereska — ale... dziś po południu wychodziła do miasta. Musiała się z kimś rozmówić. I zanim wyszła, pytała, jak się najlepiej dostać do Cobenzlgasse.
—  Na Cobenzlgasse? — pyta radca i patrzy na kapelmistrza. Palffy idzie szybko do telefonu.
—  Czy Ania była dziś po południu u ciebie?
—  Tak — mówi kobiecy głos. — Ale jak to, czy ci o tym mówiła?
Ludwik nie odpowiada, lecz pyta dalej:
—  I czego chciała?
Panna Gerlach śmieje się gniewnie.
—  Niech ci to ona sama opowie.
—  Powiedz, proszę! — Szczęście, że nie może widzieć wyrazu jego twarzy.
—  Właściwie przyszła po to, by mi zabronić zostać twoją żoną — odpowiada rozdrażniona.
Ludwik mruczy coś i odkłada słuchawkę.
—  Cóż jej jest? — pyta panna Gerlach i naraz spostrzega, że rozmowa jest przerwana. — To mała bestia! — mówi półgłosem. — Walczy wszystkimi środkami. Kładzie się do łóżka i udaje chorą.
Pan radca żegna się, dając jeszcze kilka zaleceń. Kapelmistrz zatrzymuje go przy drzwiach.
82
—  Co dziecku jest?
—  Gorączka na tle nerwowym. Przyjdę jutro rano. Dobranoc!
Kapelmistrz idzie do dziecinnego pokoju, siada przy łóżku i mówi do Tereski:
—  Nie potrzebuję już Teresy. Proszę iść spać.
—  Ale będzie lepiej... Spojrzał na nią.
Odeszła, wciąż trzymając kapelusz w ręce.
Pogładził małą, rozpaloną twarzyczkę. Dziecko przelękło się w śnie gorączkowym i odwraca się gwałtownie.
Ojciec rozgląda się po pokoju. Na stoliku leży tornister ze spakowanymi do szkoły książkami. Obok siedzi lalka, Krysia.
Palffy wstaje cicho, bierze lalkę, gasi światło i siada znów przy łóżku.
Siedzi w ciemnościach i gładzi lalkę, jak gdyby była dzieckiem. Dzieckiem, które nie lęka się dotknięcia jego ręki.
ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY
Zdjęcia pana Eipeldauera wywołują zamieszanie. Tak, ale czy to w ogóle jest Mania? Panna Linnekogel zostaje wtajemniczona. Przypalone żeberka i potłuczone talerze. Ania spowiada się prawie ze wszystkiego. Dlaczego Mania przestała odpowiadać na listy?
Naczelny redaktor „Monachijskiego Kuriera Ilustrowanego", doktor Bernau, wzdycha ciężko:
—  Ogórkowe czasy, moja droga. Jak tu w uczciwy sposób zdobyć aktualne zdjęcia na okładkę?
Pani Kórner, stojąca przy jego biurku, mówi:
—  Agencja prasowa przysłała nam fotografię nowej mistrzyni w pływaniu.
—  Ładna?
Pani Kórner uśmiecha się.
—  Jak na pływaczkę — wystarczająco.
Doktor Bernau macha ręką zniechęcony. Potem przerzuca wszystko na biurku.
—  Miałem tu gdzieś takie zdjęcia przysłane przez jakiegoś zabawnego wiejskiego fotografa. Były na nich bliźnięta. — Grzebie wśród teczek i gazet. — Dwie urocze dziewczynki. Podobne do siebie jak dwie krople wody. Ha, gdzież jesteście, małe kobietki? Takie rzeczy zawsze podobają się czytel-
84
nikom. Do tego jeszcze jakiś odpowiedni tekścik... Jeśli już nic aktualnego, to przynajmniej parka ładnych bliźniaczek. No, nareszcie!
Znalazł kopertę ze zdjęciami, ogląda je i kiwa głową z uznaniem.
—  To będzie dobre, pani Kórner. — Wręcza jej fotografie. Po pewnym czasie podnosi wzrok, gdyż jego współpracowniczka milczy.
—  No — woła — Kórner! Pani stoi jak żona Lota zamieniona w słup soli! Niech się pani obudzi! A może pani słabo?
—  Trochę, panie doktorze — głos jej się łamie. — Już przechodzi. — Wpatruje się w fotografie. Czyta adres nadawcy: „Józef Eipeldauer, fotograf, Zdrojowa Góra nad Górskim Zdrojem".
Mąci jej się w głowie.
—  Proszę wybrać najodpowiedniejsze zdjęcie i ułożyć taki tekst, aby nasi czytelnicy uśmieli się z całego serca. Pani to robi pierwszorzędnie!
—  A może by tego nie zamieszczać — wyrywa jej się mimo woli.
—  A dlaczegóż by nie, wielce szanowna koleżanko?
—  Uważam, że zdjęcia nie są prawdziwe.
—  Fotomontaż, co? — doktor Bernau śmieje się. — Czyni pani za wielki zaszczyt panu Eipeldauerowi. Tak sprytny nie jest. Więc szybko do dzieła, droga pani! Podpis może poczekać do jutra. Chciałbym przeczytać tekst, nim go pani poda do druku.
Skinął głową i pochyla się nad nową pracą.
Ona przechodzi do swego pokoju, opada na krzesło, kładzie fotografie przed sobą i przyciska skronie palcami.
Myśli wirują jej w głowie jak karuzela. Jej dwoje dzieci! Dom Kolonijny! Wakacje! Naturalnie! Ale dlaczego Mania
85
nie opowiada o tym? Dlaczego nie przywiozła tych fotografii? Bo jeśli dały się obie sfotografować, to nie uczyniły tego bez przyczyny. Musiały odkryć, że są siostrami. A potem postanowiły nic o tym nie mówić. To się rozumie, naturalnie. Mój Boże, jakie one do siebie podobne! Nawet sławetne oko matki... Och, wy moje obie, obie kochaneczki.
Gdyby doktor Bernau wetknął teraz głowę w drzwi, zobaczyłby twarz, na której maluje się kolejno szczęście i ból. Twarz oblaną łzami, od których serce tak słabnie, jak gdyby samo życie uchodziło z oczu.
Na szczęście doktor Bernau nie wetknął głowy w drzwi.
Pani Kórner usiłuje wziąć się w karby. Właśnie teraz nie należy tracić głowy. Co robić? Co powinno, co musi się stać?
—  Pomówię z Manią!
Matkę przenika zimny dreszcz. Nagła myśl szarpnęła nią jak niewidzialna ręka.
Czy ta, z którą chce rozmawiać, to Mania?
Pani Korner odwiedziła nauczycielkę, pannę Linnekogel, w jej mieszkaniu.
—  Pytanie, które mi pani stawia, jest więcej niż dziwne —■ mówi panna Linnekogel. — Czy uważam za możliwe, żeby córka pani nie była pani córką, tylko jakąś inną dziewczynką? Pani wybaczy, ale...
—  Nie, ja nie zwariowałam — zapewnia pani Kórner i kładzie fotografię na stole.
Panna Linnekogel patrzy na zdjęcie. Potem na gościa. Potem znów na zdjęcie.
—  Mam dwie córki — mówi cicho pani Kórner. — Druga mieszka w Wiedniu z moim byłym mężem. Przed kilku godzinami fotografia ta wpadła mi przypadkiem w ręce. Nie wiedziałam, że dzieci spotkały się na wakacjach.
86
Panna Linnekogel otwiera i zamyka usta jak karp na ladzie sklepowej. Potrząsając głową, odsuwa fotografię, jakby się bała, że ją ugryzie. W końcu pyta:
—  I obie nie wiedziały dotychczas o sobie? Pani Korner potrząsa głową przecząco.
—  Nie. Oboje z mężem zdecydowaliśmy tak, uważając to za najlepsze.
—  I pani również nigdy nic nie słyszała o mężu i o tym drugim dziecku?
—  Nigdy.
—  Czy on się ożenił po raz drugi?
—  Nie wiem. Myślę, że nie. Twierdził, że nie nadaje się do życia rodzinnego.
—  Wysoce awanturnicza historia — mówi nauczycielka. — Czy dzieci mogły istotnie wpaść na tak absurdalny pomysł, aby się zamienić? Gdy przypominam sobie tę charakterystyczną zmianę w usposobieniu Mani i jej pismo, pani Kórner, pismo! Trudno mi w to uwierzyć! Ale to by wiele wyjaśniło.
Matka potakuje i patrzy nieruchomo przed siebie.
—  Proszę mi nie brać za złe mojej szczerości — mówi panna Linnekogel. — Nie byłam nigdy zamężna, jestem wychowawczynią i nie mam dzieci. Ale zawsze myślę, że kobiety, te prawdziwe, te zamężne, traktują swych mężów poważnie. Tu przecież jest tylko jedno istotne: szczęście dzieci!
Pani Korner uśmiecha się boleśnie.
—  Czy pani myśli, że w trwałym nieszczęśliwym małżeństwie moje dzieci byłyby szczęśliwe?
—  Nie czynię pani wyrzutów — mówi panna Linnekogel po namyśle. — Dziś jeszcze jest pani bardzo młoda. Wychodząc za mąż była pani niemal dzieckiem. Przez całe życie będzie pani młodsza, niż ja byłam kiedykolwiek.  Co
87
dla jednego jest właściwe, drugiemu zdawać się może niesłuszne. Gość wstaje.
—  I co pani teraz zrobi?
—  Ba, gdybym wiedziała! — mówi młoda kobieta.
Ania stoi przy okienku na poczcie.
—  Nie — mówi z żalem urzędnik, załatwiający listy poste restante. — Nie, panno Niezapominajko. Dziś znów nic nie mamy!
Ania patrzy na niego niezdecydowana.
—  Co to może znaczyć? — szepce zmartwiona. Urzędnik próbuje żartować:
—  Może niezapominajka stała się zapominajką?
—  To na pewno nie — mówi jakby do siebie. — Jutro znów się dowiem.
—  Bardzo proszę — odpowiada uśmiechając się.
Pani Kórner wraca do domu. Paląca ciekawość zmienia się w jej sercu w mrożący lęk, który hamuje oddech.
Dziecko kręci się gorliwie przy kuchni. Pokrywki dzwonią. W rynce coś się smaży.
—  O, jak ładnie pachnie — mówi matka. — A co dziś na obiad?
—  Żeberka z kwaśną kapustą i kartoflami! — woła córka z dumą.
—  Jak prędko nauczyłaś się gotować! — mówi matka na pozór całkiem niewinnie.
—  Prawda? — odpowiada dziecko radośnie. — Nigdy nie myślałam, że... — urywa przerażona i zagryza wargi. Teraz tylko nie spojrzeć na mamę!
Mama opiera się o drzwi i blednie. Jest biała jak ściana. Dziecko stoi przy otwartej szafce kuchennej i wyjmuje nakrycie. Talerze dzwonią jak przy trzęsieniu ziemi.
88
Matka z trudem otwiera usta i mówi:
—  Aniu! Trrach!
Talerze w szczątkach leżą na podłodze. Ania odwraca się gwałtownie. W jej rozwartych oczach widać przestrach.
—  Aniu! — powtarza matka łagodnie i otwiera szeroko ramiona.
—  Mamusiu!
Dziecko obejmuje matkę za szyję, jakby tonęło, i szlocha rozpaczliwie.
Matka klęka i gładzi Anię drżącymi rękami.
—  Moje dziecko, moje drogie dziecko!
Klęczą wśród potłuczonych talerzy. Na ogniu smażą się żeberka. Rozchodzi się zapach przypalonego mięsa. Kipiąca woda wypryskuje z garnka na płomień gazowy.
Matka i córka nie widzą tego wszystkiego. Jak to się czasem mówi, choć rzadko się to zdarza — przebywają w innym świecie.
Przeszło kilka godzin. Ania się wyspowiadała. I matka udzieliła jej rozgrzeszenia. Spowiedź była wylewna i długa, a rozgrzeszenie ze wszystkich popełnionych win — krótkie, bez słów; spojrzenie, pocałunek — nic więcej.
Teraz siedzą na kanapie. Dziecko przytuliło się mocno, mocno do matki. Ach, jak to przyjemnie, że się nareszcie powiedziało prawdę! Tak lekko na sercu, jakby się było piórkiem. Trzeba się mocno przytulić do matki, by nagle nie odfrunąć.
—  No, ale z was są dwie przewrotne panny! — mówi matka.
Ania chichocze z wielkiej dumy. (Jednej tajemnicy, mimo wszystko, nie wydała: że teraz w Wiedniu, o czym pisała zaniepokojona Mania, istnieje niejaka panna Gerlach!)
7 — Mania czy Ania
89
Matka wzdycha.
Ania patrzy na nią zatroskana.
—  No tak — mówi matka. — Myślę o tym, co teraz zrobimy. Czy mogłybyśmy tak żyć dalej, jakby się nic nie stało?
Ania potrząsa głową energicznie.
—  Mania na pewno bardzo tęskni za tobą. I ty przecież za nią, prawda, mamusiu?
Matka przytakuje.
—  I ja też — zapewnia dziecko — za Manią i za...
—  I za ojcem, tak?
Ania potakuje. Skwapliwie i nieśmiało zarazem.
—  I gdybym choć wiedziała, dlaczego Mania nic nie pisze!
—  Tak — szepce matka — bardzo mnie to dręczy.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY
Międzymiastowa z Monachium. Zbawcze słowo. Już i Tereska nie może się połapać. Dwa bilety lotnicze do Wiednia. W Fafika jakby piorun strzelił. Kto podsłuchuje pod drzwiami, obrywa guza. Pan kapelmistrz śpi poza domem i ma nieproszonego gościa.
Mania leży w łóżku apatyczna. Wciąż śpi. Osłabienie — jak orzekł pan radca w południe.
Pan kapelmistrz siedzi przy łóżeczku i z powagą patrzy na drobną, wychudzoną twarzyczkę. Od wielu dni nie opuszcza pokoju. Do dyrygowania ma teraz zastępstwo. Ze strychu zniesiono dla niego łóżko.
Obok drzwi telefon.
Tereska wchodzi na palcach do pokoju.
—  Międzymiastowa z Monachium — szepce. — Pytają, czy pan może podejść.
Ludwik wstaje cicho i poleca jej zostać przy dziecku, dopóki nie wróci. Potem wsuwa się do sąsiedniego pokoju. Monachium? Któż to może być? Na pewno dyrekcja koncertowa Kellera. Ach, mogliby być tak łaskawi i pozostawić go w spokoju.
Bierze słuchawkę i zgłasza się. Otrzymuje połączenie.
—  Tu Palffy.
91
—  Tu Korner! — woła z Monachium kobiecy głos.
—  Co? — pyta zdumiony. — Kto? Marianna?
—  Tak — odpowiada daleki głos. — Wybacz, że cię wzywam, ale martwię się o dziecko. Czy przypadkiem nie jest chore?
—  Owszem — mówi cicho — jest chore.
—  Och! — w dalekim głosie brzmi przerażenie.
—  Ale nie rozumiem, jak ty... — pyta pan Palffy marszcząc czoło.
—  Miałyśmy takie przeczucie. Ja i... Ania.
—  Ania? — Ludwik śmieje się nerwowo. Potem słucha zdumiony, coraz bardziej zdumiony. Potrząsa głową. W zdenerwowaniu rozgarnia ręką włosy.
Daleki głos kobiecy mówi pośpiesznie wszystko, co się da w takim pośpiechu powiedzieć.
—  Mówi się? — zapytuje panienka z urzędu pocztowego.
—  Tak, do diabła! — krzyczy kapelmistrz. Można sobie wyobrazić, co się z nim dzieje.
—  Więc co dziecku jest? — pyta zatroskany głos jego byłej żony.
—  Gorączka na tle nerwowym — odpowiada. — Kryzys już minął, jak mówi doktor, ale fizyczne i psychiczne wyczerpanie jest bardzo duże.
—  Czy to dobry lekarz?
—  Rozumie się. Radca Strobl. Zna Anię od maleństwa. — Ludwik śmieje się rozdrażniony.
—  Wybacz, ale to przecież Mania, a zatem jej nie zna! — Wzdycha.
Tam, w Monachium, wzdycha żona. Oboje dorośli są bezradni. Ich serca i języki są sparaliżowane. A ich umysły — zdaje się, że umysły też.
W to przytłaczające, niebezpieczne milczenie wdziera się nieopanowany głos dziecka.
92
—  Tatusiu! Kochany, drogi tatusiu! — brzmi z daleka.__
Tu Ania! Jak się masz, tatusiu? Czy możemy przyjechać do Wiednia? Jak najprędzej?
Zbawcze słowo zostało wypowiedziane. Lodowaty ucisk u obojga topnieje jak wiosenny śnieg.
—  Jak się masz, Aniu! — woła ojciec stęskniony. — To jest dobra myśl!
—  Prawda? — dziecko śmieje się uszczęśliwione.
—  Kiedy więc możecie tu być? I znowu słychać głos kobiecy:
—  Zaraz się dowiem, o której odchodzi jutro pierwszy pociąg.
—  Bierz samolot — krzyczy — to będzie prędzej! „Jak można tak krzyczeć! — myśli. — Dziecko powinno
przecież spać!"
Gdy wraca do dziecinnego pokoju,  Tereska odstępuje należne mu miejsce przy łóżeczku i chce wyjść na palcach.
—  Teresko! — szepce. Stanęli oboje.
—  Jutro przyjeżdża moja żona.
—  Pana żona?
—  Psst! Nie tak głośno. Moja rozwiedziona żona. Matka Mani.
—  Mani?
Potakuje z uśmiechem. Skądże ona może to wiedzieć.
—  Ania przyjedzie z nią.
—  A... jak to? Tu przecież leży Ania! Palffy potrząsa głową.
—  Nie, to jest bliźniaczka.
—  Bliźniaczka? — Sprawy rodzinne pana Palffy przerastają wyobraźnię tej biedaczki.
—  Niech  Tereska  pomyśli  o  tym,   aby  było  co jeść. O spaniu pomówimy jeszcze.
93
—  O Jezu! — szepce wysuwając się z pokoju.
Ojciec wpatruje się w wyczerpane, drzemiące dziecko, które ma czoło błyszczące od potu. Ociera je troskliwie ręcznikiem.
Więc to jest druga córeczka! Jego Mania! Jaka dzielność i siła w tym dziecku, zanim je zmogła choroba i rozpacz. Od ojca nie wzięło tej bohaterskiej odwagi. Od kogo więc? Od matki?
Znów dzwoni telefon.
Tereska wsuwa głowę do pokoju.
—  Panna Gerlach.
Pan Palffy, nie odwracając się, potrząsa głową odmownie.
Pani Kórner prosi doktora Bernau o urlop z powodu ważnych spraw rodzinnych. Łączy się z lotniskiem i otrzymuje na jutro rano dwa miejsca w samolocie. Potem pakuje do walizki najważniejsze rzeczy.
Krótka noc trwa bez końca. Ale i takie noce mijają.
Gdy następnego ranka radca Strobl w towarzystwie Fafika zbliża się do domu na Rotenturmstrasse, zajeżdża właśnie taksówka. Mała dziewczynka wysiada z samochodu i wnet Fafik skacze ku niej jak opętany. Szczeka, kręci się jak fryga, piszczy z radości i skacze w górę.
—  Jak się masz, Fafik! Dzień dobry, panie radco! Pan radca zapomina odpowiedzieć ze zdumienia. Nagle
przyskakuje, choć nie tak wdzięcznie jak Fafik, do dziewczynki i krzyczy:
—  Czyś ty całkiem oszalała? Marsz do łóżka! Ania i pies wbiegają do bramy.
Z samochodu wysiada młoda pani.
—  Śmierć grozi dziecku! — krzyczy radca oburzony.
—  To nie jest to dziecko, o którym pan myśli — mówi dama uprzejmie. — To jest jej siostra.
94
Tereska otwiera drzwi do mieszkania. Za nimi stoi piszczący z radości Fafik z dziewczynką.
—  Jak się masz, Teresko! — woła dziecko i pędzi z psem do dziecinnego pokoju.
Gosposia patrzy za nimi ogłupiała i żegna się krzyżem świętym.
Potem, sapiąc, wchodzi na schody stary radca. Towarzyszy mu śliczna pani, niosąc walizkę.
—  Jak z Manią? — pyta niespokojnie.
—  Myślę, że trochę lepiej — mówi Tereska. — Czy mam panią zaprowadzić?
—  Dziękuję. Znam drogę. — I już obca pani znikła w pokoju dziecinnym.
—  Jak Tereska nareszcie oprzytomnieje — mówi radca ubawiony — to proszę mi pomóc zdjąć płaszcz. Ale proszę się nie śpieszyć.
Tereska drgnęła.
—  Bardzo pana przepraszam — bąka.
—  Dziś nie ma takiego pośpiechu z moją wizytą — oznajmia radca cierpliwie.
—  Mamusiu! — szepce Mania. Jej duże, błyszczące oczy patrzą na matkę jak na czarowny obraz ze snu. Matka gładzi w milczeniu rozpaloną rączkę dziecka. Klęka przy łóżeczku i łagodnie bierze w ramiona drżące stworzenie.
Ania zerka szybko na ojca, który stoi przy oknie. Potem poprawia Mani poduszki, przetrzepuje je, układa, porządkuje pościel. Teraz ona jest gosposią. Nauczyła się tego od niedawna.
Pan kapelmistrz spogląda ukradkiem na całą trójkę. Matka ze swymi dziećmi! Są to, naturalnie, i jego dzieci. I ta młoda matka przed laty była nawet jego młodą żoną! Przebrzmiałe dni, zapomniane godziny wynurzają się przed nim. To było dawno, tak dawno...
95
—  O Jezu! — szepce wysuwając się z pokoju.
Ojciec wpatruje się w wyczerpane, drzemiące dziecko, które ma czoło błyszczące od potu. Ociera je troskliwie ręcznikiem.
Więc to jest druga córeczka! Jego Mania! Jaka dzielność i siła w tym dziecku, zanim je zmogła choroba i rozpacz. Od ojca nie wzięło tej bohaterskiej odwagi. Od kogo więc? Od matki?
Znów dzwoni telefon.
Tereska wsuwa głowę do pokoju.
—  Panna Gerlach.
Pan Palffy, nie odwracając się, potrząsa głową odmownie.
Pani Kórner prosi doktora Bernau o urlop z powodu ważnych spraw rodzinnych. Łączy się z lotniskiem i otrzymuje na jutro rano dwa miejsca w samolocie. Potem pakuje do walizki najważniejsze rzeczy.
Krótka noc trwa bez końca. Ale i takie noce mijają.
Gdy następnego ranka radca Strobl w towarzystwie Fafika zbliża się do domu na Rotenturmstrasse, zajeżdża właśnie taksówka. Mała dziewczynka wysiada z samochodu i wnet Fafik skacze ku niej jak opętany. Szczeka, kręci się jak fryga, piszczy z radości i skacze w górę.
—  Jak się masz, Fafik! Dzień dobry, panie radco! Pan radca zapomina odpowiedzieć ze zdumienia. Nagle
przyskakuje, choć nie tak wdzięcznie jak Fafik, do dziewczynki i krzyczy:
—  Czyś ty całkiem oszalała? Marsz do łóżka! Ania i pies wbiegają do bramy.
Z samochodu wysiada młoda pani.
—  Śmierć grozi dziecku! — krzyczy radca oburzony.
—  To nie jest to dziecko, o którym pan myśli — mówi dama uprzejmie. — To jest jej siostra.
94
Tereska otwiera drzwi do mieszkania. Za nimi stoi piszczący z radości Fafik z dziewczynką.
—  Jak się masz, Teresko! — woła dziecko i pędzi z psem do dziecinnego pokoju.
Gosposia patrzy za nimi ogłupiała i żegna się krzyżem świętym.
Potem, sapiąc, wchodzi na schody stary radca. Towarzyszy mu śliczna pani, niosąc walizkę.
—  Jak z Manią? — pyta niespokojnie.
—  Myślę, że trochę lepiej — mówi Tereska. — Czy mam panią zaprowadzić?
—  Dziękuję. Znam drogę. — I już obca pani znikła w pokoju dziecinnym.
—  Jak Tereska nareszcie oprzytomnieje — mówi radca ubawiony — to proszę mi pomóc zdjąć płaszcz. Ale proszę się nie śpieszyć.
Tereska drgnęła.
—  Bardzo pana przepraszam — bąka.
—  Dziś nie ma takiego pośpiechu z moją wizytą — oznajmia radca cierpliwie.
—  Mamusiu! — szepce Mania. Jej duże, błyszczące oczy patrzą na matkę jak na czarowny obraz ze snu. Matka gładzi w milczeniu rozpaloną rączkę dziecka. Klęka przy łóżeczku i łagodnie bierze w ramiona drżące stworzenie.
Ania zerka szybko na ojca, który stoi przy oknie. Potem poprawia Mani poduszki, przetrzepuje je, układa, porządkuje pościel. Teraz ona jest gosposią. Nauczyła się tego od niedawna.
Pan kapelmistrz spogląda ukradkiem na całą trójkę. Matka ze swymi dziećmi! Są to, naturalnie, i jego dzieci. I ta młoda matka przed laty była nawet jego młodą żoną! Przebrzmiałe dni, zapomniane godziny wynurzają się przed nim. To było dawno, tak dawno...
95
Fafik, jak piorunem rażony, leży w nogach łóżka i patrzy na dziewczynki, to na jedną, to na drugą. Nawet mały, czarno lakierowany koniec nosa wędruje od jednej do drugiej, jakby się wahał, co tu robić. Taką przykrość sprawić porządnemu, kochającemu dzieci psu!
Pukanie.
W pokoju cztery osoby budzą się jakby ze snu na jawie. Wchodzi pan radca. Jowialny i trochę głośny, jak zwykle. Zatrzymuje się przy łóżku.
—  Jakże się ma pacjentka?
—  Dobrze — mówi Mania i uśmiecha się słabo.
96
—  Mamy dziś nareszcie apetyt? — pyta.
—  Jak mamusia ugotuje... — szepce Mania. Mamusia przyrzeka i podchodzi do okna.
—  Wybacz, Ludwiku, że dopiero teraz witam się z tobą. Pan kapelmistrz ściska jej rękę.
—  Dziękuję ci stokrotnie, że przyjechałaś.
—  Ależ proszę! To było przecież zupełnie zrozumiałe. Dziecko...
—  Naturalnie, dziecko! — odpowiada. — Ale mimo to...
—  Wyglądasz, jakbyś nie spał od wielu dni — mówi z wahaniem.
—  Ja to nadrobię. Bałem się o... o dziecko.
—  Wyzdrowieje niedługo — odpowiada z przekonaniem matka. — Czuję to.
Przy łóżku szepty. Ania nachyla się do ucha Mani.
—  Mamusia nic nie wie o pannie Gerlach. Nie trzeba mówić jej o tym.
Mania potakuje lękliwie.
Pan radca nie mógł tego słyszeć, bo sprawdza temperaturę. Co prawda temperatury nie sprawdza się uszami. Gdyby jednak coś usłyszał, to w każdym razie potrafi pierwszorzędnie udawać, że nic nie zauważył.
—  Temperatura jest prawie normalna — mówi. — Najgorsze już minęło. Gratuluję ci, Aniu.
—  Bardzo dziękuję, panie radco — odpowiada prawdziwa Ania, chichocząc.
—  A może pan o mnie myślał? — pyta Mania, śmiejąc się ostrożnie. Głowa ją jeszcze boli.
—  Ładne z was intrygantki — burczy. — Niebezpieczna parka. Nawet mego Fafika wyprowadziłyście w pole. — Wyciąga ręce i gładzi czule obydwie główki. Potem kaszle energicznie, wstaje i mówi: — Chodź, Fafik! Uciekaj od tych dwóch przewrotnych kobiet!
97
Faflk kiwa ogonem na pożegnanie. Potem tuli się do potężnych nogawek pana radcy, który właśnie wyjaśnia panu Palffy:
—  Matka to jest lekarstwo, którego nie dostanie się w aptece. — Zwraca się do pani Korner: — Czy może pani pozostać tak długo, dopóki Ania... (A niechże cię!) dopóki Mania, chciałem powiedzieć, nie stanie mocno na nogach?
—  Będę chyba mogła, panie radco, bardzo bym chciała.
—  No więc — mówi starszy pan. — A pan eks-małżonek będzie się musiał z tym pogodzić.
Palffy otwiera usta.
—  Dajmy temu pokój — mówi radca ironicznie. — Pańskie serce artysty będzie naturalnie krwawić! Tyle ludzi w mieszkaniu! Ale cierpliwości. Niedługo będzie pan znów całkiem sam!
Co on dziś wyprawia, ten nasz radca! Drzwi otwiera tak gwałtownie, że Teresce, która podsłuchiwała, wyskakuje guz na czole. Trzyma się za obolałą głowę.
—  Przyłożyć czysty nóż — zaleca radca. — Już w porządku. Cenna porada nic nie kosztuje.
Nastał wieczór. W Wiedniu, jak i gdzie indziej. W dziecinnym pokoju jest cicho. Ania śpi. Mania śpi. Śpi snem rekonwalescentki.
Pani Korner i pan Palffy siedzieli do niedawna w sąsiednim pokoju. Omawiali to i owo, ale więcej milczeli.
Potem Ludwik wstał i powiedział:
—  Tak! No więc muszę iść. — Wydał się sobie przy tym, i słusznie, trochę komiczny. Gdy pomyśli, że w sąsiednim pokoju śpią dwie dziewięcioletnie dziewczynki, które ma ze swą piękną żoną, i ta żona stoi tuż, a sam musi się wynosić z własnego mieszkania jak adorator, który dostał kosza...  Gdyby jeszcze, jak w dawnych dobrych
98
czasach, istniały niewidzialne duszki — jakżeby teraz chichotały!
Pani odprowadza go do przedpokoju.
On waha się.
—  Gdyby było gorzej, jestem w swojej pracowni.
—  Nie martw się — mówi żona z poufałością. — Pamiętaj lepiej, że musisz nadrobić dużo snu.
Ludwik potakuje.
—  Dobranoc!
—  Dobranoc!
Podczas gdy wolno schodzi ze schodów, ona woła cicho:
—  Ludwiku! Odwraca się pytająco.
—  Przyjdziesz jutro na śniadanie?
—  Przyjdę!
Gdy zamknęła drzwi i założyła łańcuch, stoi jeszcze przez chwilę zadumana. On się rzeczywiście postarzał. Wygląda już niemal jak prawdziwy mężczyzna, ten jej dawny mąż.
Potem prostuje się i wraca do pokoju, by czuwać po matczynemu nad snem dzieci, swoich i jego.
W godzinę później przed domem na Karntner Ring wysiada z samochodu elegancka dama i rozmawia z mrukliwym stróżem.
—  Pan kapelmistrz? — burczy stróż. — A bo ja wiem, czy jest na górze.
—  W pracowni jest światło — mówi dama — a więc jest. Proszę. — Wciska mu w rękę pieniądze i przebiega. Stróż przygląda się banknotowi i człapie z powrotem do mieszkania.
—  Ty? — pyta Ludwik Palffy na górze, przy drzwiach.
—  Zgadłeś! — rzuca Irena Gerlach zjadliwie i wchodzi do
99
pracowni.   Siada,  zapala papierosa  i  obserwuje  go  wyczekująco. On milczy.
—  Dlaczego nie chciałeś podejść do telefonu? Czy uważasz, że to było w dobrym tonie?
—  Może i chciałem...
—  Tylko?
—  Nie byłem zdolny z tobą mówić. Nie byłem usposobiony. Dziecko było ciężko chore.
—  Ale teraz jest już znacznie lepiej. Inaczej byłbyś na Rotenturmstrasse.
Ludwik potakuje.
—  Tak. Jest jej lepiej. Prócz tego jest tam teraz moja żona.
—  Kto?
—  Moja żona. Moja była żona. Przyjechała dziś razem z drugim dzieckiem.
—  Z drugim dzieckiem? — powtarza jak echo elegancka dama.
—  Tak. To są bliźniaczki. Początkowo była u mnie Ania. Od końca wakacji ta druga. Ale ja tego wcale nie zauważyłem. Wiem o tym dopiero od wczoraj.
Dama śmieje się złośliwie.
—  Wyrafinowany plan twojej byłej żony!
—  Ona też wie o tym dopiero od wczoraj — odpowiada niecierpliwie.
Irena Gerlach wykrzywia pięknie malowane wargi w ironicznym uśmiechu.
—  Sytuacja nie jest pozbawiona pikanterii, prawda? W jednym mieszkaniu siedzi kobieta, z którą już nie jesteś żonaty, a w drugim ta, z którą jeszcze nie jesteś żonaty!
Jego ogarnia złość.
—  Jest dużo mieszkań, w których siedzą kobiety, z którymi jeszcze nie jestem żonaty.
100
—  O! — Irena wstaje. — Potrafisz być dowcipny!
—  Wybacz, Ireno. Jestem zdenerwowany.
—  Wybacz, Ludwiku, ja też.
Trach! Drzwi się zamknęły. Irena Gerlach wyszła.
Palffy wpatruje się w drzwi przez chwilę, potem podchodzi do fortepianu, kartkuje nuty swej dziecięcej opery i wziąwszy zeszyt nutowy siada przy klawiaturze.
Przez pewien czas gra z nut. Ścisły, prosty kanon, w starej kościelnej tonacji. Potem moduluje. Od doryckiej do c-moll, z c-moll do es-dur i powoli, bardzo powoli z parafrazy wyłania się nowa melodia. Melodia tak prosta i chwytająca za serce, jakby ją śpiewały dziecięcymi głosami dwie dziewczynki. Na łące pełnej kwiecia. Nad chłodnym, górskim jeziorem, w którym odbija się błękit nieba. Tego nieba, które jest ponad wszelkim rozumem i którego słońce ogrzewa i oświetla każde stworzenie, nie czyniąc różnicy między dobrym, złym i nijakim.
ROZDZIAŁ JEDENASTY
Podwójne urodziny i jedno życzenie urodzinowe. Rodzice wycofują się na naradę. Trzymać palce! Tłok przy dziurce od klucza. Nieporozumienie i zgoda.
Czas, który — jak wiadomo — leczy rany, leczy też i choroby. Mania jest już zdrowa. Znów teraz ma warkocze i kokardy, Ania znów jak dawniej potrząsa lokami, ile tylko zapragnie.
Obie pomagają mamie i Teresce przy zakupach i w kuchni. Bawią się razem w dziecinnym pokoju. Śpiewają wspólnie, gdy Mania lub nawet tatuś siedzi przy fortepianie. Odwiedzają pana Gabele w sąsiednim mieszkaniu. Albo wychodzą z Fafikiem, kiedy pan radca ma godziny przyjęć. Pies pogodził się już z podwójną Anią, przy czym najpierw podwoił swą sympatię dla dziewczynek, a potem ją podzielił. Trzeba sobie umieć radzić.
A czasami, tak, siostry patrzą sobie w oczy ze strachem. Co będzie dalej?
Czternastego października są urodziny obu dziewczynek. Siedzą wraz z rodzicami w dziecinnym pokoju. Płoną świeczki na dwóch tortach. Każda ma dziesięć światełek. Podano domowe ciasto i dymiącą czekoladę. Tatuś odegrał
102
wspaniałego „Marsza urodzinowego dla bliźniaczek". Teraz obraca się na taborecie i pyta:
—  Dlaczego właściwie nie pozwoliłyście nic sobie ofiarować?
Mania nabiera tchu i mówi:
—  Dlatego, że my życzymy sobie czegoś, czego nie można kupić.
—  Czegóż wy sobie życzycie? — pyta mama.
Z kolei Ania musi zaczerpnąć powietrza. Potem wyjaśnia, dygocąc ze wzruszenia:
—  Mania i ja życzymy sobie na urodziny, abyśmy od dziś już na zawsze były razem. — Nareszcie to zostało powiedziane.
Rodzice milczą. Mania mówi cichutko:
—  Wówczas nie będziecie musieli już nigdy dawać nam prezentów. Na żadne urodziny. I na żadną gwiazdkę na świecie!
103
Rodzice wciąż milczą.
—  Moglibyście przynajmniej spróbować! — Ania ma łzy w oczach. — My na pewno będziemy posłuszne. Jeszcze więcej niż teraz. I wszystko będzie w ogóle o wiele, wiele piękniejsze.
Mania potakuje.
—  Obiecujemy to wam.
—  I dajemy święte słowo honoru — dodaje Ania porywczo.
Ojciec wstaje od fortepianu.
—  Marianno, chciałbym z tobą zamienić kilka słów. Dobrze?
—  Tak, Ludwiku! — odpowiada jego była żona. I wychodzą oboje do sąsiedniego pokoju. Drzwi zamykają się za nimi.
—  Palce trzymać! — szepce Ania podniecona. Cztery małe piąstki obejmują kciuki i ściskają je.
Mania porusza bezgłośnie wargami.
—  Modlisz się? — pyta Ania. Mania potakuje.
Wtedy Ania zaczyna poruszać wargami.
—  Pobłogosław, Panie Boże nasz, te dary... — mruczy półgłosem.
Mania potrząsa warkoczami z oburzenia.
—  To nie pasuje — mruczy Ania zniechęcona — ale nic innego nie przychodzi mi na myśl. — Pobłogosław, Panie nasz, te dary...
—  Nie myślmy na razie o sobie — mówi właśnie w sąsiednim pokoju pan Palffy, wpatrując się w podłogę. — Byłoby bezsprzecznie najlepiej nie rozłączać już dzieci.
—  Z pewnością — mówi pani Kórner — nie powinniśmy byli nigdy ich rozłączać.
On nie odrywa wzroku od podłogi.
104
—  Mamy wiele do naprawienia. — Chrząka. — Zdecydowany jestem zgodzić się na to, abyś ty... abyś ty zabrała je obie do Monachium.
Pani Korner chwyta się za serce.
—  Może — ciągnie mąż dalej — może pozwolisz im raz do roku przyjechać do mnie na cztery tygodnie? — Nie słysząc odpowiedzi, mówi: — Albo na trzy tygodnie. Albo przynajmniej na dwa. Bo... chociaż mi pewnie nie uwierzysz, ja bardzo kocham je obie!
—  Dlaczego nie miałabym w to wierzyć? — słyszy odpowiedź.
On wzrusza ramionami.
—  Bo nie okazywałem tego dostatecznie.
—  A jednak! Przy łóżeczku Mani! — mówi ona. — A skąd możesz wiedzieć, że obie będą szczęśliwe, jak tego chcemy, jeżeli będą się wychowywały bez ojca?
—  Bez ciebie jednak byłoby to zupełnie niemożliwe!
—  Ach, Ludwiku, czy ty naprawdę nie domyślasz się, do czego dzieci tęsknią, a czego nie ośmieliły się tylko wypowiedzieć?
—  Naturalnie, że się domyślam! — Podchodzi do okna. Niecierpliwie bębni palcami o szybę. — One chcą, abyśmy oboje byli z nimi.
—  Nasze dzieci chcą mieć ojca i matkę. Czy to życzenie aż tak wygórowane? — pyta żona badawczo.
—  Nie! Lecz bywają życzenia niezbyt wygórowane, a nieosiągalne! — Stoi przy oknie jak postawiony do kąta chłopiec, który przez upór nie chce z niego wyjść.
—  Dlaczego nieosiągalne? Odwraca się zaskoczony.
—  Mnie o to pytasz? Po wszystkim, co było?
Ona patrzy na niego poważnie i potakuje nieznacznie. Potem mówi:
8 — Mania czy Ania                         105
—  Tak! Po wszystkim, co było.
Ania stoi przy drzwiach i przytyka oko do dziurki od klucza, Mania stoi obok i trzymając ręce daleko od siebie zaciska obie piąstki.
—  Oo, oo — szepce Ania. — Tatuś całuje mamusię! Mania, wbrew swym zwyczajom, usuwa bezceremonialnie
Anię i teraz ona patrzy przez dziurkę.
—  No? — pyta Ania. — Jeszcze?
—  Nie — mówi Mania i prostuje się rozpromieniona. — Teraz mamusia całuje tatusia!
I bliźniaczki z radością padają sobie w ramiona.


ROZDZIAŁ DWUNASTY
Pan Grawunder dziwi się. Zabawne opowiadanie dyrektora Kiliana. Małżeńskie plany Ani i Mani. Okładka „Monachijskiego Kuriera Ilustrowanego". Nowa tabliczka na starych drzwiach. Wszystkiego dobrego, panie sąsiedzie. Stracone szczęście można nadrobić. Dziecięcy śmiech i dziecięcy śpiew. Same bliźnięta.
Pan Bemmo Grawunder, stary, doświadczony pracownik Urzędu Stanu Cywilnego pierwszego okręgu Wiednia, udziela ślubu, który go, przy całej jego rutynie, wytrąca trochę z równowagi.
Narzeczona jest rozwiedzioną żoną narzeczonego. Obie jednakowe, straszliwie podobne do siebie dziesięcioletnie dziewczynki to dzieci pary narzeczonych. Jeden świadek ślubu, artysta malarz Antoni Gabele, nie ma krawata. Za to drugi świadek, radca profesor doktor Strobl — ma psa! I pies w przedpokoju, gdzie właśnie powinien był pozostać, narobił takiego hałasu, że go musiano wpuścić i pozwolić mu asystować przy ślubie! Pies — jako świadek! No, coś takiego!
Mania i Ania siedzą w skupieniu na swoich krzesełkach i są uszczęśliwione — czują się jak w raju. I nie tylko uszczęśliwione, ale i dumne, ogromnie dumne. Gdyż to wspaniałe, niepojęte szczęście jest ich dziełem! Co by się stało z biednymi
107
rodzicami, gdyby nie było dzieci? Co? No więc! A nie było łatwo zabawić się w przeznaczenie i do tego w zupełnej tajemnicy! Przygody, łzy, strach, kłamstwa, rozpacz, choroba — nic nie zostało im oszczędzone, naprawdę nic!
Po ślubie pan Gabele szepce z panem Palffy. Te dwie artystyczne natury mrugają przy tym do siebie tajemniczo. Ale dlaczego szepcą i mrugają, nie wie nikt prócz nich.
Pani Kórner, przed rozwodem Palffy, po ślubie znów Palffy, słyszała tylko, jak jej dawny i nowy pan i władca mruczy:
— Jeszcze za wcześnie? — Potem zwraca się do niej i mówi od niechcenia:
108
—  Mam dobry pomysł! Wiesz co? Pojedziemy przede wszystkim do szkoły i zapiszemy Manię.
—  Manię? Ależ Mania już od tygodni... Przepraszam, masz rację, naturalnie.
Pan kapelmistrz patrzy czule na panią kapelmistrzową.
—  No myślę!
Pan Kilian, dyrektor szkoły dla dziewcząt, jest szczerze zdumiony, że państwo Palffy zapisują drugą córeczkę, zupełnie taką samą jak pierwsza. Ale on, stary praktyk szkolny, przeżywał już rzeczy nie mniej dziwne, szybko więc odzyskuje równowagę.
Gdy nowa uczennica została jak należy zapisana do wielkiej księgi, przechyla się wygodnie w krześle biurowym i mówi:
—  Jako młodemu asystentowi profesora zdarzyło mi się kiedyś coś, co muszę opowiedzieć państwu i obu dziewczynkom. Na Wielkanoc przybył do mojej klasy nowy chłopiec. Chłopiec z biednej rodziny, ale nadzwyczaj schludny i, jak zaraz zauważyłem, bardzo staranny w nauce. Robił duże postępy. W rachunkach, w dość krótkim czasie, był najlepszy. To znaczy — nie zawsze. Nieraz myślałem: „Kto wie, od czego to zależy?" Potem myślałem: „To jest jednak szczególne! Czasem liczy jak nakręcony i nie robi ani jednego błędu, innym razem idzie mu to znaczniej wolniej, i do tego myli się stale".
Pan dyrektor robi sztuczną pauzę i mruczy życzliwie do Mani i Ani.
—  W końcu wpadłem na szczęśliwy pomysł. Notowałem sobie w notatniku, kiedy chłopiec liczy dobrze, a kiedy źle. I ustaliłem coś całkiem zwariowanego. W poniedziałki, środy i piątki rachował dobrze, a we wtorki, czwartki i soboty -źle!
109
—  Nie! Coś podobnego! — mówi pan Palffy. A dwie dziewczynki wiercą się ciekawie na krzesełkach.
—  Przez sześć tygodni obserwowałem to — ciągnie dalej staruszek. — Nic się nie zmieniło. Poniedziałek, środa, piątek — dobrze; wtorek, czwartek, sobota — źle! Pewnego pięknego wieczoru udałem się do mieszkania jego rodziców i podzieliłem się z nimi moją zagadkową obserwacją. Spojrzeli na siebie pół zakłopotani, pół rozbawieni i mężczyzna rzekł: „To, co pan profesor zauważył, ma swoją rację". I gwizdnął na dwóch palcach. Z przyległego pokoju wyskoczyło dwóch chłopców. Dwóch tego samego wzrostu i też najzupełniej podobnych do siebie. „To są bliźniacy - rzekła pani. — Józio to dobry rachmistrz, a Antoś to ten drugi". Gdy otrząsnąłem się z pierwszego wrażenia, zapytałem: „No tak, moi drodzy, ale dlaczego nie posyłacie ich obydwóch do szkoły?" „Jesteśmy biedni, panie profesorze — odpowiedział mi ojciec. — Obaj chłopcy mają razem tylko jedno porządne ubranie".
Państwo Palffy śmieją się. Pan Kilian uśmiecha się z zadowoleniem.
—  To jest myśl! — woła Ania. — Zrobimy to samo! Pan Kilian grozi palcem.
—  Spróbujcie tylko! Panna Gstettner i panna Bruckbaur będą miały i bez tego dość trudu, aby was nie pomieszać.
—  A zwłaszcza — mówi Ania zachwycona — gdy się jednakowo uczeszemy i zamienimy miejscami.
Pan dyrektor załamuje ręce i udaje, że jest bliski rozpaczy.
—  Okropne! — mówi. — A jak to będzie kiedyś, później, gdy będziecie dorosłymi pannami i ktoś was zechce poślubić?
—  Ponieważ wyglądamy jednakowo — mówi Mania z namysłem — będziemy się na pewno podobać temu samemu mężczyźnie.
110
—  I nam się pewnie też ten sam spodoba! — woła Ania. — I po prostu wyjdziemy za niego obie. To jest najlepsze! W poniedziałki, środy i piątki ja będę jego żoną, a we wtorki, czwartki i soboty będzie kolejka Mani.
—  I jeśli przypadkiem nie każe wam rachować, to w ogóle nie zauważy, że ma dwie żony! — dodaje pan Palffy, śmiejąc się.
Dyrektor Kilian wstaje.
—  Biedaczysko! — mówi ze współczuciem. Pani Palffy uśmiecha się.
—  Ale ten podział ma i dobrą stronę. Niedzielę będzie miał wolną.
Gdy nowo upieczone, a ściślej, ponownie upieczone małżeństwo idzie z bliźniaczkami przez podwórze szkolne, jest właśnie duża pauza. Setki dziewczynek tłoczą się wokół Ani i Mani oglądając je z podziwem.
Wreszcie Trudzie udało się przedostać do bliźniaczek. Ciężko oddychając, patrzy to na jedną, to na drugą.
—  No — mówi wreszcie. Potem zwraca się obrażona do Ani: — Najpierw zabraniasz mi mówić o tym w szkole, a teraz przychodzisz tu sobie całkiem zwyczajnie!
—  To ja ci zabroniłam — wyjaśnia Mania.
—  Teraz możesz spokojnie wszystko opowiadać — mówi Ania pobłażliwie. — Od jutra mianowicie przychodzimy tu już obie.
Potem pan Palffy przebija się przez ciżbę jak łamacz lodów i holuje swą rodzinę przez szkolną bramę. Truda staje się tymczasem ofiarą ogólnej ciekawości. Podsadzają ją na gałąź jarzębiny, skąd udziela gromadzie rozkrzyczanych dziewczynek wiadomości o wszystkim, co sama wie.
Dzwonek. Przerwa się kończy. Tak można by przynajmniej pomyśleć.
111
Nauczycielki wchodzą do klas. Klasy są puste. Nauczycielki podchodzą do okien i patrzą oburzone na podwórze szkolne. Podwórze jest przepełnione. Nauczycielki wpadają do pokoju dyrektora, by chórem złożyć zażalenie.
—  Siadajcie, moje panie — mówi dyrektor. — Woźny przyniósł mi właśnie nowy numer „Monachijskiego Kuriera Ilustrowanego". Okładka jest dla naszej szkoły bardzo interesująca. Chce pani zobaczyć, panno Bruckbaur? — wręcza jej pismo.
I nauczycielki, zupełnie jak dziewczynki na podwórzu, również zapominają, że pauza już się dawno skończyła.
Panna Irena Gerlach, elegancka jak zawsze, stoi w pobliżu Opery i nie posiadając się ze zdumienia, wpatruje się w okładkę „Monachijskiego Kuriera", na której widać dwie dziewczynki z warkoczykami. Gdy podnosi wzrok — zdumiewa się jeszcze bardziej. Bo na skrzyżowaniu ulic zatrzymuje się taksówka, a w taksówce siedzą dwie dziewczynki z panem, którego dobrze zna, i panią, której nigdy nie pragnęłaby poznać.
Mania szczypie siostrę.
—  Ty, tam... po tamtej stronie...
—  Au!... Co takiego?
Mania szepce prawie niesłyszalnie:
—  Panna Gerlach!
—  Gdzie?
—  Na prawo. Ta z dużym kapeluszem. Z gazetą w ręku! Ania zerka ku eleganckiej damie. Najchętniej pokazałaby
jej triumfująco język.
—  Co wy tam wyprawiacie, małe?
Do licha. Czy mamusia coś zauważyła?
Wtem,  na  szczęście,  z  samochodu,  który czeka  obok
112
taksówki, wychyla się jakaś wytworna starsza pani. Podaje mamie ilustrowane pismo i mówi uśmiechając się:
—  Czy mogę pani ofiarować bardzo odpowiedni prezent? Pani Palffy bierze „Kurier", przegląda okładkę, dziękuje
z uśmiechem i podaje gazetę mężowi.
Samochody ruszają. Starsza pani kłania się na pożegnanie.
Dzieci wdrapują się na siedzenie obok tatusia i oglądają fotografię.
—  Ten pan Eipeldauer! — mówi Ania. — Tak nas wkopać!
—  A nam się zdawało, że podarłyśmy wszystkie fotografie! — dodaje Mania.
—  On ma przecież klisze — wyjaśnia matka. — Może więc odbić jeszcze setki zdjęć!
—  Jak to dobrze, że was okpił! — stwierdza tatuś. — Bez niego nie byłaby mamusia wykryła waszej tajemnicy. I bez niego nie byłoby dziś ślubu.
Ania odwraca się nagle i patrzy w stronę Opery. Ale nigdzie nie widać już panny Gerlach. Mania mówi do mamy:
—  Napiszemy do pana Eipeldauera i bardzo mu podziękujemy.
Ponownie upieczone małżeństwo i dwie bliźniaczki wchodzą po schodach na Rotenturmstrasse. W otwartych drzwiach czeka już Tereska w swoim niedzielnym stroju i śmiejąc się od ucha do ucha, wręcza młodej pani olbrzymi bukiet kwiatów.
—  Dziękuję ci, Teresko, i cieszę się, że chcesz u nas zostać. Tereska kiwa głową energicznie i sztywno jak marionetka.
Potem mówi jąkając się:
—  Miałam właśnie powrócić na wieś, do ojca. Ale ja przecież strasznie polubiłam panienkę Manię.
113
Pan kapelmistrz śmieje się.
—  Dla nas trojga nie jest Teresa równie łaskawa. Tereska wzrusza bezradnie ramionami.
Pani Palffy przychodzi jej z pomocą.
—  Nie możemy przecież wiecznie stać na schodach.
—  Proszę bardzo — Tereska otwiera drzwi.
—  Chwileczkę... — mówi pan kapelmistrz powoli. — Wpierw muszę wstąpić do mego drugiego mieszkania.
Wszyscy, oprócz niego, drętwieją. Już w dniu wesela znów chce iść do pracowni na Karntner Ring? (Nie, Tereska nie wytrzeszcza wcale oczu. Śmieje się tajemniczo).
Pan Palffy idzie do drzwi mieszkania pana Gabele, wyjmuje klucz i najspokojniej otwiera je.
Mania biegnie ku niemu. Na drzwiach widnieje nowa tabliczka, na której wyraźnie napisane jest: „Ludwik Palffy".
—  O tatusiu! — woła dziecko uszczęśliwione.
I wnet staje przy niej Ania, czyta tabliczkę, obejmuje siostrę za szyję i zaczynają obie tańczyć. Stare schody chwieją się w posadach.
—  No, dość już! — woła w końcu pan kapelmistrz. — Idźcie teraz z Tereską do kuchni i pomóżcie jej. — Patrzy na zegarek. — Tymczasem pokażę mamie moje mieszkanie. A za pół godziny usiądziemy do stołu. Gdy będzie czas, zadzwońcie. — Bierze żonę za rękę.
W sąsiednich drzwiach Ania składa ukłon i mówi:
—  Wszystkiego dobrego, panie sąsiedzie!
Pani zdejmuje kapelusz i okrycie.
—  Co za niespodzianka! — mówi cicho.
—  Czy przyjemna niespodzianka? — pyta mąż. Ona potakuje.
—  Było to już dawno życzeniem Mani, zanim stało się też i moim — mówi niepewnie. — Gabele opracował plan stra-
114
tegiczny do najdrobniejszych szczegółów i pokierował całą kampanią.
—  A więc dlatego musieliśmy najpierw pójść do szkoły?
—  Tak. Transport fortepianu przedłużył nieco tę kampanię meblową.
Wchodzą do pracowni. Na fortepianie stoi, wydobyta z szuflady biurka, fotografia kobiety z dawnych, niezapomnianych czasów. On obejmuje żonę ramieniem.
—  Na trzecim piętrze na lewo będziemy szczęśliwi we czworo, a na trzecim piętrze na prawo — ja sam, ale o ścianę od was!
—  Tyle szczęścia! — pani Palffy przytula się do niego.
—  W każdym razie więcej, niż na to zasłużyliśmy — mówi Ludwik poważnie. — Ale nie więcej, niż możemy znieść!
—  Nigdy nie wyobrażałam sobie, że tak być może!
—  Jak?
—  Że można stracone szczęście nadrobić jak opuszczoną lekcję szkolną!
Ludwik wskazuje portrecik wiszący na ścianie. Z  oprawy ram  spogląda na rodziców mała,  poważna twarzyczka, namalowana przez pana Gabele.
—  Każdą chwilę naszego szczęścia — mówi Ludwik — zawdzięczamy naszym dzieciom.
Ania w przepasanym fartuszku gospodarskim stoi na krześle i przybija do ściany okładkę „Monachijskiego Kuriera Ilustrowanego".
—  Pięknie! — mówi z nabożeństwem Tereska. Mania,  również w fartuszku,  krząta  się  gorliwie przy
kuchni.
Tereska ociera łzy w kącikach oczu, pociąga cicho nosem i pyta stojąc wciąż jeszcze przed fotografią:
—  Która z was jest ostatecznie którą?
115
Dziewczynki patrzą na siebie z zakłopotaniem. Potem wpatrują się w przybitą do ściany fotografię. Potem znów spoglądają na siebie.
—  Więc... — mówi Mania niezdecydowanie.
—  Ja, gdy nas pan Eipeldauer zdejmował, siedziałam, zdaje się, po lewej stronie — mówi Ania po namyśle.
Mania potrząsa głową z wahaniem.
—  Nie. Ja siedziałam po lewej. A może?... Obie zadzierają główki, patrząc na podobiznę.
—  No cóż? Jeśli same nie wiecie, która jest którą? — wykrzykuje Tereska i zaczyna się śmiać.
—  Nie. My naprawdę same nie wiemy! — woła Ania zachwycona. I śmieją się wszystkie trzy, tak że ich śmiech przenika aż do sąsiedniego mieszkania.
Pani Palffy pyta przestraszona:
—  Czy będziesz mógł pracować w takim hałasie?
On podchodzi do fortepianu i otwierając klawiaturę mówi:
—  Tylko w takim hałasie! — I gdy śmiech obok cichnie, przegrywa swej żonie duet w es-dur ze swej opery dla dzieci, którego dźwięki przenikają do kuchni sąsiedniego mieszkania.
Cała trójka krząta się cichutko, by nie stracić ani jednego tonu.
Gdy pieśń umilkła, pyta Mania zmieszana:
—  Jak to właściwie jest, Teresko?... Teraz, kiedy tatuś i mamusia znów są razem z nami, czy mogłybyśmy, Ania i ja, mieć jeszcze rodzeństwo?
—  No naturalnie! — oświadcza Tereska z przekonaniem. — Chciałybyście mieć rodzeństwo?
—  Rozumie się — mówi Ania energicznie.
—  Chłopców czy dziewczynki? — informuje się przy okazji Tereska.
—  Chłopców i dziewczynki! — mówi Mania. Ania zaś krzyczy z catege^serca:
—  I same bliźnięta!/V^°te^\
Тчтч           •      V3   s)
Kochani Czytelnicy!
Zapraszamy do KLUBU PRZYJACIÓŁ DZIECI Z BULLERBYN
Oto jedna z książek serii KLUBU PRZYJACIÓŁ DZIECI Z BULLERBYN.
Seria wzięła swoją nazwę właśnie od tytułu wesołej opowieści Astrid Lindgren.
Te książki łatwo poznasz. Z tyłu na okładce mają znak serii, poza tym wszystkie są wesołe i bardzo ciekawe. Zostały przecież wybrane specjalnie dla Ciebie. A Ty odnajdziesz w nich dzieci podobne do siebie.
Jeśli masz 8-12 lat, to też jesteś z Bullerbyn i przekonasz się, że książki z serii Klubu staną się Twoją najmilszą lekturą. Razem z ich bohaterami będziesz cieszyć się, śmiać się i płakać, przeżywać ich trochę zwyczajne, a trochę niesamowite historie, wędrować po drogach i ścieżkach Krainy Przygód.
Możesz także należeć do Klubu Przyjaciół Dzieci z Bullerbyn i być jego honorowym członkiem. Wystarczy tylko wyciąć, a potem wypełnić dokładnie i czytelnie kartę zgłoszenia znajdującą się na następnej kartce.
Kartę tę przyślij w kopercie pod adresem:
Klub Przyjaciół Dzieci z Bullerbyn
Wydawnictwo „Nasza Księgarnia"
ul. SmuUkowskiego 4
00-389 Warszawa
Po otrzymaniu Twojego zgłoszenia wyślemy Ci pocztą legitymację Członka Klubu.
Pierwszych 20 członków Klubu otrzyma od Wydawnictwa nagrody - książki Astrid Lindgren.
Na odwrocie karty zgłoszenia znajdziesz listę książek, które możesz zamówić. Podkreśl wybraną pozycję i wpisz liczbę egzemplarzy. (Są to tytuły nie tylko z serii Klubu).
Zamówione książki otrzymasz za zaliczeniem pocztowym z dwudziestoprocentową zniżką, przewidzianą właśnie dla Członków Klubu.
Raz w roku, zawsze w styczniu, Członkowie Klubu, którzy zamówili najwięcej książek, otrzymają od Wydawnictwa specjalne dyplomy i nagrody-niespodzianki.
Wśród pozostałych Członków Klubu rozlosowanych będzie 30 wspaniałych nagród książkowych.
* * * PS
Członkowie Klubu mogą zgłaszać do Wydawnictwa „Nasza Księgarnia" swoje ulubione, najciekawsze książki, które powiększą serię. (Trzeba podać tytuł i autora). Dzięki temu seria będzie ciągle się rozrastała.
KARTA ZGŁOSZENIA
.........QdLj£L........
Imię i nazwisko      j\
■ ; • ' i
..............
U
Dokładny adres
1     ,      l
I
Data
Proszę o przyjęcie mnie w poczet członków
KLUBU PRZYJACIÓŁ DZIECI Z BULLERBYN
Jeśli już jesteś członkiem
KLUBU PRZYJACIÓŁ DZIECI Z BULLERBYN,
wpisz swój numer
Książki, które możesz zamówić:
Lp.         Autor	Tytuł	Cena   Liczba
		egzemplarzy
1. С Aubry	- Bella i Sebastian	6,00
2. M. Buyno-Arctowa	- Kocia mama	5,00
3. С Collodi	- Pinokio (oprawa twarda)	10,20
4. A. Holmberg	- Latający detektyw	5,80
5. T. Jansson	- Kometa nad Doliną	
	Muminków	4,40
6. T. Jansson	- Małe trolle i duża powódź	3,00
7. T. Jansson	- Tatuś Muminka i morze	4,50
8. H. Januszewska	- Bajki o czterech wiatrach	5,00
9. A. Lindgren	- Bracia Lwie Serce	4,50
10. A. Lindgren	- Dzieci z Bullerbyn	
	(lektura ki. 3)	5,50
11. A. Lindgren	- Pippi Pończoszanka	4,10
12. A. Lindgren	- Rasmus, rycerz Białej Róży	5,00
13. K. Makuszyński	- Wyprawa pod psem	5,50
14. L.M. Montgomery	- Emilka z Księżycowego	
	Nowiu	5,40
15. L.M. Montgomery	- Emilka szuka swojej	
	gwiazdy	5,40 ......
16. L.M. Montgomery	- Dorosłe życie Emilki	5,40
17. E. Niziurski	- Niewiarygodne przygody	
	Marka Piegusa	5,00
18. Ch. Perrault	- Bajki (lektura ki. 2)	7,40
Proszę o przysłanie mi za zaliczeniem pocztowym wskazanych przeze mnie książek.
. o&A/Ck ...
Pddpis
Na sumę, którą należy zapłacić przy odbiorze przesyłki, złożą się: ceny książek i koszty wysyłki. Zamówienie realizujemy do czasu wyczerpania nakładu.