Wanda  Dobaczewska
Kim jest Rudzielec
WYDAWNICTWO       MORSKIE
Obwolutę, okładkę, stronę tytułową i ilustracje wykonał
MICHAŁ MISCEWY
'k A
Wszystko się zaczyna 1
Deszcz rozpadał się na dobre, ale Staszek wcale się tym nie martwił. Przeciwnie. Z przyjemnością wsłuchiwał się w wesoły plusk deszczowych kropel rozpryskujących się po chodniku. Przynajmniej nie będzie duszno w wagonie. Możliwość dłuższej słoty nie wchodziła w rachubę. „Wicherek" jej nie zapowiadał, ani taka złośliwość losu nie mogła się zdarzyć. To byłby okropny pech, a żaden z ich przyjacielskiej trójki nie był pechowcem.
Kostek zaprosił Staszka i Maćka na pierwszy miesiąc wakacji do swoich wujostwa. Wuj był nadleśniczym w zapadłym kącie Pałuk. Nadleśnictwo leżało pośrodku dużego obszaru leśnego w pobliżu kilku jezior połączonych małą rzeczką i stanowiło wspaniały teren dla kajakowych spływów. A jakby kto chciał, to były w okolicy zabytki historyczne do zwiedzania. Wuj nadleśniczy niedawno kupił syrenkę. Jednym słowem mnóstwo atrakcji. Odjazd koleją z Bydgoszczy wypadał o szesnastej trzydzieści osiem. Na miejscu mieli stanąć wieczorem.
Pożegnali się już z rodzicami, pozostawały jeszcze pożegnalne ciastka, które stawiał wuj Staszka, wielki przyjaciel młodzieży, przez nią także bardzo kochany. Miało.to się odbyć w maleńkiej, skromnej cukierence
przy ulicy Dworcowej, słynącej z doskonałych ciastek i wcale nie gorszych lodów. Kostek z Maćkiem ponieśli już tam plecaki, a Staszek miał wstąpić po wuja.
Wuj Staszka był zegarmistrzem. Kierował dużym sklepem MHD połączonym z punktem usługowym. Staszek lubił odwiedzać wuja w jego sklepie. Oglądał zegary i zegarki, obserwował wuja przy pracy. Nieraz i godzinę przesiedział patrząc, jak wuj, ze szkłem powiększającym umocowanym na prawym oku, dłubie w precyzyjnej maszynerii malusieńkimi narzędziami. Razem też nieraz rozpakowywali nowe transporty, a i teraz, już od progu, Staszek zauważył ustawione rzędem na ladzie dobrze znajome skrzyneczki. Oj, niedobrze! Czy da się pozostawić je tak przez cały czas przerwy obiadowej? Jeżeli nie — oznaczałoby to spóźnienie.
Staszek rozejrzał się za wujem. Gdzież się podział? Nie mógł przecie odejść, pozostawiając sklep otwarty? Obaj ekspedienci już wyszli.
No oczywiście! Jest wujek. Ale czemu siedzi w kącie skulony na krześle? Czemu obejmuje głowę obu rękami i wygląda tak żałośnie, jakby się miał zaraz rozpłakać? On, taki zawsze spokojny, zrównoważony?
—  Wujku! Co się stało? Czy wujek chory?
Wujek podniósł głowę i pokazał twarz tak zrozpaczoną, że Staszkowi zrobiło się mdło koło serca. Szczególnie, kiedy wujek odezwał się jakimś obcym głosem:
—  Ach, to ty? Słuchaj! Jednej brakuje! Staszek nic nie rozumiał.
—  Czego brakuje, wujku?
Wujek zamiast odpowiedzi pociągnął Staszka do lady.
—  Spójrz na te skrzynki! Jest ich cztery, prawda? A powinno być pięć. Jedna zniknęła. W każdej dwadzieścia   pięć   zegarków   marki   „Błonie"   po   pięćset
6
pięćdziesiąt złotych sztuka. A więc wartość takiej skrzynki wynosi trzynaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych. Jeżeli skrzynka się nie odnajdzie — będę musiał zapłacić. Skąd wezmę taką masę pieniędzy? Przyjdzie chyba odsiedzieć.
Na tę okropną myśl Staszek poczuł zimny pot na czole. Wszystkie myśli mu się zmąciły. Tak bardzo zapragnął pomóc jakoś wujkowi... Ale jak? Cóż za okropna bezradność!
—■ Niechże wujek powie, jak to się stało? Kto mógł porwać tę skrzyneczkę wujowi tak prosto spod ręki?
Możność podzielenia się swcią niedolą z kimś współczującym ulżyła widocznie nieszczęsnemu zegarmistrzowi. Powiedział znacznie spokojniej:
— Nikt inny, tylko ostatni klient, który wszedł do
ї
sklepu już po wyjściu ekspedientów. Właśnie miałem wstawić skrzynki do szafy pancernej. Właściwie było już po pierwszej i mogłem tego jegomościa nie wpuścić, ale pomyślałem sobie: skoro i tak czekam na ciebie, mogę go załatwić. No i wpuściłem na swoje nieszczęście.
—  Czy zapamiętał wujek przynajmniej, jak ten typ wyglądał?
—  Czy zapamiętałem?! W piekle bym go poznał! Zresztą bardzo łatwy do zapamiętania. Niski, gruby i rudy, jakby mu głowa płonęła. Miał ciemne okulary i małą, czarną walizeczkę w ręku. Zażądał ściennego zegara. Nie podobał mu się żaden z tych bliżej wiszących, pokazał tamten w głębi. Poszedłem po ten rzekomo wybrany zegar. Wisiał wysoko, musiałem wejść na krzesło. Trwało może pół minuty... Gdy się odwróciłem, w sklepie nie było już nikogo i brakowało jednej skrzynki. Wyskoczyłem na ulicę — nic! Kamień w wodę! Chyba od razu wszedł w przechodnią bramę. Pełno tu takich w naszej starej dzielnicy. Pytałem ludzi — nikt podobnego osobnika nic zauważył.
—  Telefonował wujek na milicję?
—  Rzecz prosta — telefonowałem. Zaraz mają przyjść. Ach, Staszku! Tak mi przykro! Nie mogę iść z wami do cukierni!
—  Oczywiście, wujku. Tylko wuj pozwoli... Wpadnę tam na chwilę powiedzieć chłopcom, że nie jadę. Nie zostawię wuja w takiej biedzie.
—  Ależ chłopcze kochany! Nie będziesz psuć sobie przeze mnie wakcji. Żebyś chociaż mógł mi dopomóc... Ale jakim sposobem? Już milicja zajmie się tą sprawą, a ja przecież osamotniony nie będę. Są twoi rodzice, mam przyjaciół... Jedź, jedź z czystym sumieniem. Napiszę ci, jak się sprawa cokolwiek wyklaruje. A i tych ciastek nie chcę was pozbawiać...
a
—  Już co to, to nie, wuju! Nie potrzeba. Czy to takie ważne?
—  Dajże spokój! Jeszcze nie popadłem w nędzę. Dlaczego mielibyście pokutować za moje gapiostwo? Masz tu trzydzieści złotych, po dziesięć na każdego z was, użyjcie za moje zdrowie i wesołej zabawy w nadleśnictwie.
Staszek uściskał wuja wyjątkowo serdecznie i z ciężkim sercem wyszedł na ulicę. Okropnie mu go było żal, ale z drugiej strony... naprawdę... jak mógł mu dopomóc? Może istotnie milicja... Właśnie gdy się obejrzał, zobaczył, że wchodzą do sklepu.
W cukierni koledzy siedzieli przy stoliku i niecierpliwili się. Na widok Staszka poruszyli się niespokojnie. Kostek zapytał:
—  Dlaczego tak późno? Gdzie twój wujek? My już zamówiliśmy lody!
—  Spokojne głowy! Mam forsę, tylko wujka nie ma i nie będzie. Zdarzyła się paskudna draka.
I Staszek jak umiał najzwięźlej opowiedział o skradzionych zegarkach.
Maciek przejął się ogromnie.
—  Okropność! Biedny twój wujek! Nie da rady zapłacić tyle pieniędzy i będzie miał sprawę sądową o manko! A ty co zrobisz? Chyba nie pojedziesz z nami? Bo zawsze... Kiedy takie nieszczęście w rodzinie, to może jakoś nie uchodzi...
—  Owszem. Pojadę. Wuj chce, żebym jechał. Powiada, że nic mu z tego nie przyjdzie, jeżeli zostanę. Może to i racja...
Kostek zadecydował.
—  Pewnie że racja. To byłby zupełnie zbędny sentymentalizm. Wuj będzie teraz bardzo zajęty i nawet nie znajdzie czasu na twoje towarzystwo. Jeszcze mu zrobisz dodatkową przykrość marnując przez niego wa-
9
kacje. Inna rzecz, gdyby można mu było dopomóc — sam bym to zrobił jak najchętniej. No cóż? Zjedzmy te lody, skoro już są zamówione, i chodźmy pomału na dworzec. Mamy jeszcze dużo czasu, nie potrzebujemy się śpieszyć.
Pobrali laski, plecaki i wyszli na jeszcze wilgotną, a już rozsłonecznioną ulicę. Idąc nie rozmawiali wiele. Powarzyły im się humory. Staszek nawet wzdychał od czasu do czasu.
Na dworcu Kostek objął komendę. Koledzy, przyzwyczajeni do władczego usposobienia Kostka, nie protestowali.
— Staszek! Idź popatrz na rozkład jazdy. Nie widziałem jeszcze letniego, może są jakieś maleńkie zmiany. Maciek, stań w kolejce po bilety. Ja tu zostanę przy plecakach.
Staszek posłusznie podszedł do tablicy z wypisanymi godzinami i minutami przeróżnych odjazdów. Tablica wisiała wysoko i musiał dobrze zadzierać głowę, by coś wypatrzyć. Zajęty wyszukiwaniem swojego kierunku — poczuł z irytacją, że ktoś go mocno potrącił. Odwrócił się i... dech mu zaparło.
Tuż obok niego stał jegomość niski, gruby, z włosami koloru już nie marchwi, ale zgoła pomidora. Nie brakowało też czarnych okularów i czarnej walizeczki. Słowem wypisz-wymaluj klient ze sklepu wuja.
Staszek wpatrzył się w obcego jak cielę w malowane wrota. A ten przesunął okulary na czoło i wodził mozolnie oczami po tablicy. Brwi zmarszczył, pomrukiwał coś do siebie, sapał, kombinował. Staszek biegiem dopadł Kostka stojącego z plecakami pod oknem.
10
—  Spójrz no! Ten rudy! Tak. Przy rozkładach jazdy! Niech pęknę, jeśli to nie ten sam!
—  Jaki ten sam?
—  No ten od zegarków wuja! Wszystko jest: i rudy łeb, i grubas pękaty, i czarna walizeczka! Kostek! Trzeba coś zrobić! Może poszukać milicjanta?
Kostkowi oczy błysnęły jakoś specjalnie.
—  Zaczekaj. Z milicją niewiele wskóramy. Może oni jeszcze nie mieli telefonu z rysopisem... A gdyby nawet — zanim nas rozpytają co i jak, zanim zatelefonują, gdzie uznają za stosowne, zanim się w ogóle ruszą — gość już stąd spłynie. Na milicję zawsze będzie czas. Na razie chodźmy za nim.
—  Po co?
—  Zęby wiedzieć, dokąd jedzie, ty rozziawo! To bardzo ważne. Kto wie... może nawet pojedziemy za nim.
Staszek przestraszył się.
—  Jak to za nim? A jeżeli on jedzie gdzieś daleko, do Warszawy na przykład, albo do Gdańska... Ani nam pieniędzy nie wystarczy... I twoi wujostwo czekają...
Kostek nie dał się zbić z tropu.
—  Do Warszawy ani do Gdańska nie ma o tej porze pociągu. Musi jechać gdzieś niedaleko. Do wujostwa zatelefonowałbym... Słuchaj! Tak bardzo chciałeś pomóc swojemu wujowi, a kto wie, czy to nie okazja.
—  Myślisz?
—  No jakże? Jeżeli będziemy sprytni, możemy wyśledzić złodzieja.
Staszek rozpromienił się.
—  Chcesz, żebyśmy się zabawili w detektywów? Dobra jest! Jazda!
Tymczasem Rudzielec odwrócił się od tablicy i drobnym, szybkim kroczkiem ruszył w stronę kasy. Wyglądało to zupełnie jakby się toczył. Kostek równie szybko podszedł do ziewającego w kolejce Maćka.
ll
—  Wyłaź stąd.
■  Maciek oburzył się.
—  Puknij się! Przecież dochodzę.
—  Nie szkodzi. Wyjdź i stań na końcu, za tym rudym.
—  Od początku mam stać? Sam sobie stań. Mnie już i tak zbrzydło.
—  Nie ryjuj! Przyjrzyj się ternu rudemu i jeśliś nie kretyn — połapiesz się, o co chodzi.
Maciek przyjrzał się i zrozumiał.
—  Aha! Chcesz wiedzieć, dokąd gość jedzie?
—  Skapnąłeś? Twoje szczęście. Przysuń się jak najbliżej do niego. Prędzej, bo jeszcze kto stanie między wami.
Pchnął Maćka z lekka w kark, bo już się inni pasażerowie zaczęli na nich oglądać. Maciek z wielkiej gorliwości omal że się na plecy nie położył Rudzielcowi, ale ten był czymś tak zaabsorbowany, że nie zwrócił na to uwagi. Gdy wymienił przy kasie miejscowość — Maciek ledwo powstrzymał się od głośnego okrzyku. Jak mógł najprędzej załatwił kupno biletów i przypadł do kolegów.
—  Coś podobnego, chłopaki! Wiecie, dokąd on jedzie? Z nami do Żnina!
Kostek na tę wiadomość podskoczył z wielkiej uciechy.
—  Fajno! O czymś takim można by czytać w ciekawym kryminale! Musimy koniecznie wsiąść cło tego samego przedziału. Za nim! Tylko nie za blisko! Jeszcze by się spostrzegł! On z pewnością uważa na każdy najdrobniejszy szczegół.
Wbrew przypuszczeniu Kostka Rudzielec szedł przez tunel raczej beztrosko, nie śpiesząc się, oglądając rozwieszone na ścianach napisy orientacyjne i reklamy turystyczne.  Podniecony Kostek  gadał półgłosem:
12
— Głowę daję, że jedzie do jakiejś dobrze zakonspirowanej meliny, skąd się kradziony towar transportuje dalej. Właśnie do tego nadają się najlepiej różne ciche miasteczka i duże wsie z ruchem turystycznym. Zwykle tak bywa w dobrych kryminałach. Że też nam się coś takiego zdarzyło, chłopaki! Uwaga! Włazi do pustego przedziału! Prędko! Za nim!
Chłopcy wsiedli przepychając się i śmiejąc na pokaz. Rudzielec pieczołowicie układał na siatce czarną walizeczkę. Widocznie miał w niej coś łatwego do uszkodzenia. Jasne. Zegarki.
Zaczęli rozmawiać o byle czym, nieznacznie a pilnie obserwując Rudzielca. Usiadł wygodnie przy oknie, nogi wyciągnął przed siebie i po chwili zdjął ciemne okulary. Wówczas łagodne, niebieskie oczy spojrzały na chłopców dobrotliwie, z przyjaznym zainteresowaniem. Aż im się głupio zrobiło, takie to było niespo-
dziewane. I głos okazał się przyjemny. Taki sobie głos poczciwego wujaszka.
—  Dokądże to tak jedziecie? Na wycieczkę? Do jakiegoś obozu? Czy na inne wczasy?
Chłopcy spojrzeli po sobie. Nie bardzo wiedzieli co odpowiedzieć. Maciek i Staszek patrzyli pytająco na Kostka, więc Kostek się odezwał:
—  Jedziemy na wakacje do jednego tam nadleśnictwa... Do moich wujostwa. Do Żnina koleją, a dalej autobusem.
Wymienił nazwę miasteczka, w pobliżu którego leżało nadleśnictwo. Rudzielec roześmiał się szeroko, dobrodusznie.
—  A to ślicznie się składa! Bo i ja tam jadę. Właśnie w nadleśnictwie wynająłem sobie pokój. Jestem entomologiem i zamierzam przeprowadzić pewne badania dotyczące specjalnie pająków wodnych. Ma tam być podobno piękne jezioro?
Spojrzał pytająco na Kostka, który stwierdził z pozorną obojętnością:
—  Owszem. Są nawet całkiem blisko dwa jeziora, a trzecie pod samym miasteczkiem. Wszystkie połączone między sobą rzeczką. Od nas do miasteczka mało co więcej niż kilometr. Są tam sklepy, kawiarnia i wcale porządna gospoda, gdzie można jadać obiady.
—  O, ja wynająłem pokój z utrzymaniem. Pani nadłeśniczyna była tak uprzejma.
Kostek promieniał wewnętrznie. Wspomagany reminiscencjami z masowo czytywanych kryminałów, układał sobie w myśli cały dotychczasowy i przyszły przebieg zdarzeń. Gdy Rudzielec wyszedł na chwilę na korytarz, improwizowany detektyw podzielił się swoimi domysłami ze Staszkiem i Maćkiem.
—  Ta entomologia — to oczywiście lipa. Gdzie on się tam zna na owadach!
14
—  Myślisz? — Maciek był wyraźnie zawiedziony. — A ja się ucieszyłem... Bo jeżeli musimy mieć z nim bliżej do czynienia, to właśnie ja mógłbym... gdyby on pozwolił dopomóc sobie przy tych badaniach...
Kostek spojrzał na Maćka wzgardliwie.
—  Kretynie jeden! Przecież ci powiedziałem wyraźnie, że ta entomologia to lipa! I w ogóle swoje zamiłowania przyrodnicze schowaj na razie do kieszeni, bo nie o spoufalanie się z nim chodzi, tylko o pilną obserwację. Musimy bardzo uważnie prześledzić, kiedy i dokąd wyniesie z domu czarną walizeczkę. Bo że wyniesie, nie ulega wątpliwości. To będzie nasze pierwsze zadanie i wcale nietrudne. Wujostwo z pewnością wynajęli mu pokój na pięterku, to wypadnie obok naszego. Ciekawym jak on w ogóle trafił do wujostwa... Uwaga! Nadchodzi!
Rudzielec wrócił do przedziału i zaraz zaczął rozpytywać chłopców, czy interesują się przyrodą. Maciek od razu połknął haczyk i po dziesięciu minutach już rozmawiał z Rudzielcem jak ze starym znajomym. Rudzielec perorował z zapałem i tak ciekawie, że Kostek ze Staszkiem zaczęli się też przysłuchiwać, a Maciek nie tylko słuchał z przejęciem, ale zaczął spoglądać na Rudzielca coraz życzliwiej.
Gdy wysiedli z pociągu i szli piechotą od dworca do stacji autobusowej, pociągnął Kostka za rękaw, tak że zostali obaj o kilka kroków z tyłu.
—  Posłuchaj, Kostek. A może myśmy się pomylili! Może to jest naprawdę jakiś profesor? Tak mądrze gada...
Kostek rzucił niecierpliwie ramionami.
—  Już ty mi nie gadaj! Opis zgadza się do najdrobniejszego szczegółu. Takiej powierzchowności nie można pomylić z inną. I ciemne okulary... i czarna walizeczka... Spryciarz pierwszej klasy! Zgrywa pro-
15
i-^rdzo wygodne  i szanowane stanowi-fesora, bo to  D'*            «"         .
.   .      je dam zrobić ze siebie balona!
5 RudzTelec,^1™,^' szedł raźno i sprężyście.
Odbijał się od cb°dmka Jak piłka. A wciąż gadał
7    • ł   t    on *ubl wies> a szczególnie najzapadlej-
, \      ті,  чіе cieszy,  że okolice,  dokąd  jadą, są sze  kąty.  Jak  »™          J*                           n.        ""
j i       к^л^о ładne. I jak liczy na to, ze chłopcy podobno bardzo                 j          /               ,    M   f.
, ,«r połowach paiąkow wodnych. Maciek, dopomogą mu ^ ^               v ^      .,„,.,
ku niezadowoleniu Kostka, zapewnił Rudzielca o swojej chętnej рот°сУ'
,    ,      -gydzielec wstąpił do  owocarni i kupił
dużą torbęlzereśni Powiedział wesoło:
— W  autobusie  będzie  gorąco  i  pic  nam  się  ze-
ъ.      п     ~a„;p na to najlepsze, chce. Czereśnie w           J   f
Chłopcy speszy11 sie- cokolwiek. Wydało im się nie-honorowo przyJmować poczęstunek od ściganego złodzieja a z drugie3 strony nie było powodu odmowy. Próbowali wymawiać się grzecznie, ale Rudzielec zachęcał tak uprzeJmie- W[ąc кіесіУ autobus ruszył . л0тКп1е^е okna zaczął wdzierać się kurz — zmiękli i jeden za drugim poczęli sięgać do podsuwanej im torby- Ani siS spostrzegli, jak już czerpali pełnymi garścią"11-                        ,.,.,,,
Rudzielec patrzył na nich x smiai sie. doorodusz-nie I wciąż coś gadał, czego dobrze wyrozumieć nie było można poprzez hałas motoru i gwar rozmów innych pasażerom-
Wreszcie, już dobrze znużeni, przyjechali na miejsce.   .
3
Pod wieczór uPał zelzał- Nagła cisza po autobusowym gwarze ЬУ*а bardzo przyjemna. Od łąk zalatywało świeżym sianem-  gdzleś  niedaleko  grały  żaby.
16
Słońce stało nisko nad lasem, rozdzierało sobie tarczę o czuby świerków jak o zębatą piłę. Kostek mocno wciągnął odświeżone powietrze.
—  No to jesteśmy w domu! Jeszcze ten kilometr pieszo, ale to przez łąki. Czysta przyjemność. Pan pozwoli swój plecak. Poniosę razem z moim.
—  Ciężko ci będzie, chłopcze... Co prawda jestem trochę zmęczony...
—  Nic nie ciężko! Jestem bardzo silny. Albo poniesiemy na zmianę ze Staszkiem.
Maciek ofiarował się skwapliwie:
—  A ja poniosę walizkę.
Na tę tak zupełnie naturalną propozycję Rudzielec jakby się przestraszył. Zacisnął mocno palce na uchwycie.
—  O, nie, nie. Tego nie mogę powierzyć nikomu. Tam są takie różne rzeczy... Jednym słowem sam poniosę.
Jeżeli Kostek miał jeszcze jakieś wątpliwości, teraz pozbył się ich ostatecznie. Spojrzał porozumiewawczo na kolegów i uśmiechnął się tryumfująco. Rudzielec ze swej strony spojrzał na nich, jak się Kostkowi wydało, podejrzliwie.
—  Cóż tak patrzycie? Pewnie uważacie mnie za cudaka? Nic się nie krępujcie, bardzo proszę! Nie pierwszy raz mnie to spotyka, jestem poniekąd przyzwyczajony. Zresztą do profesorskiej godności to nawet pasuje.
Profesorskiej? Kostek uśmiechnął się ironicznie, ale Maciek zapytał z mimowolnym szacunkiem:
—  Pan jest profesorem liceum? A może prawdziwym profesorem uniwersytetu?
—  Niezupełnie prawdziwym. Na razie tylko docentem. Nie tracę nadziei, że z czasem zostanę prawdziwym, jak powiadasz, to znaczy profesorem rzeczy
— Kim Jest Rudzielec?
17
wistym. Czy to obejście przed nami, ten dom z czerwonym dachem na zboczu wzgórza — to właśnie nadleśnictwo? Prawda, że tu ślicznie! I las tuż za ogrodem! No to i dobrze, żeśmy nareszcie doszli. Jestem porządnie zmęczony i głodny.
Rudzielec przestał gadać dopiero, kiedy musiał się przywitać z gospodarzami oczekującymi na ganku. Nadleśniczyna usprawiedliwiała się przed nim, że nikt nie wyszedł na jego spotkanie, ale oboje z mężem obliczyli sobie, że tym samym autobusem przyjeżdża siostrzeniec z kolegami i że chłopcy z pewnością pomogą profesorowi dostać się do nadleśnictwa, tym bardziej przy niedużym obciążeniu, skoro profesor większą część swoich rzeczy nadesłał pocztą.
Rudzielec zapewnił, że wszystko jest w największym porządku. Z chłopcami zawarł znajomość jeszcze w pociągu i bardzo im się mile po drodze gawędziło. Potem poprosił, by mu wskazano jego pokój, i wyraził radość  z  powodu tak  szybkiego  nadejścia przesyłki
pocztowej.
—  Paczka już w pana pokoju — powiedziała nadleśniczyna. — A tu ma pan jeszcze list. Nadszedł dziś
rano.
Podała Rudzielcowi podłużną niebieską kopertę. Rudzielec spojrzał na adres.
—  Ach! Kancelaria uniwersytetu przesyła mi to, ale nie znam charakteru pisma na pierwotnym adresie. Któż to pisze do mnie? Przepraszam. Państwo pozwolą?
Rozerwał kopertę, wyjął arkusik, przebiegł go szybko oczami. Drgnął cały, poczerwieniał, brwi ściągnął, aż mu sztorcem stanęły nad nosem. Zdawał się wzburzony. Nadleśniczyna spytała troskliwie:
—  Przykra wiadomość, panie profesorze? Rudzielec spojrzał na nią nieco błędnymi oczami.
18
—  Co proszę? Nie, nie. Nic ważnego. Jeżeli można, pójdę na razie do siebie.
Zmiął kopertę, wsadził do kieszeni spodni i zniknął na schodach prowadzących na pięterko. Wówczas dopiero wujenka otworzyła Kostkowi rozłożyste ramiona.
—  No, teraz się przywitajmy. Jak ty urosłeś, Ko-stuś! Słowo daję — chłop na schwał! A to są twoi przyjaciele? Bardzo sympatycznie wyglądają. Mam nadzieję, że wam dobrze będzie u nas.
—  Chodźże i do mnie, niech cię uściskam! — zagrzmiał wuj nadleśniczy głębokim, przyjemnym basem. — Cieszę się, żeście przyjechali, zaraz się nasz dom ożywi! Nudno wam chyba nie będzie. Są dwa kajaki na jeziorze. Nasz Kostek pływa jak ryba, a i wy pewnie macie karty pływackie? No, to sobie używajcie. Tylko jeśli chodzi o dalsze wycieczki, będziecie musieli zaczekać na mnie. W przyszłym tygodniu spodziewam się mieć więcej wolnego czasu.
—  Nie myślę was w niczym krępować — dodała nadleśniczyna. — Są tylko dwa zastrzeżenia: po pierwsze — nie spóźniać się na posiłki, po drugie — nie chodzić samodzielnie do truskawek w ogrodzie. A teraz rozejrzyjcie się po gospodarstwie. Ja tymczasem przygotuję  kolację.  Przychodźcie  za  godzinę.
Chłopcy weszli na górę umyć ręce po podróży. Przy okazji spróbowali nasłuchiwać, co się dzieje w pokoju Rudzielca, ale rzekomy profesor zachowywał się zupełnie cicho. Zresztą te dwa pokoje nie miały wspólnej ściany. Leżały po przeciwnych stronach krótkiego korytarzyka.
Chłopcy obejrzeli gospodarstwo pobieżnie i raczej dla pozoru. Zaszli do krów i do świń, odwiedzili konie w stajni (do syrenki nie mogli dotrzeć, garaż był zamknięty), pośpiesznie, przebiegli ogród i chcieli jeszcze skoczyć nad jezioro, ale że już się mroczyło —
i*
19
zaniechali tego zamiaru i usiedli w dziedzińcu na ławeczce pod lipą. Kostek, przejęty bez reszty sprawą Rudzielca, uznał tę chwilę za odpowiednią do podania dyspozycji na jutrzejszy ranek.
— Słuchajcie, wiara! Sprawa jest poważna. Wprawdzie nasz Rudzielec mówi i zachowuje się jak normalny  przyzwoity  człowiek i wujostwo rzeczywiście  go oczekiwali, więc z pewnością wiedzą, kto to jest, ale z   drugiej   strony  widzę  pełno  momentów  ciemnych i podejrzanych. Przede wszystkim wygląd pokrywający  się  do najdrobniejszych szczegółów  z tym,  co mówił  wuj   Staszka.   A  potem  ta niezwykła  troska o czarną walizeczkę.  Dlaczego nie  chciał powierzyć jej Maćkowi nawet na krótki czas? I wreszcie ten list. Zauważyliście, jakie zrobił na nim wrażenie? Powikłało mu się coś najwidoczniej. Moja teza — on tu ma gdzieś w pobliżu melinę i do niej przywiózł zegarki. A w jaki sposób nabrał wujostwo, jak podszył się  pod  jakiegoś  profesora,  który  zapewne  wygląda zupełnie inaczej, to właśnie my wyśledzimy. Dlaczego by  nie?   Czytałem  niedawno   jeden  bardzo   ciekawy kryminał, gdzie troje dzieci wykrywa przestępcę, a my jesteśmy już młodzież, tym więcej mamy szans. No
nie, wiara? Maciek kręcił się niespokojnie na ławce.
—  Czy ty jesteś pewny, że on jest przestępcą? Wcale na to nie wygląda. Ma takie dobre oczy...
—  Człowieku! Czy wyobrażasz sobie, że może istnieć takich identycznych dwóch rudych i pękatych? A jeszcze do tego czarna walizeczka! Idźże! Niepodobieństwo!
Staszek zbyt był zachwycony faktem, że jest пе tropie krzywdziciela ukochanego wujka, by mógł zrezygnować z tej  pewności.  Gorąco poparł Kostka.
— Wcale   nie   widzę,   żeby   Rudzielec   zachowywa
20
się normalnie. Przede wszystkim za dużo gada. Jakby chciał od czegoś odwrócić uwagę. Jest ciągle podniecony. I ten list. Ja też zauważyłem, jak on przeraził się i zmieszał po przeczytaniu, a pani nadleśniczynie powiedział, że to nic takiego. A dobrych oczu to tylko Maciek się dopatrzył. Przeciwnie. Tak jakoś nieufnie nimi strzela... Kostek! A może by lepiej powiedzieć twojemu wujowi?
Kostek żachnął się gwałtownie.
—  Ale gdzie tam! Cokolwiek by wuj zrobił, nam nie pozwoliłby się wtrącać. A mnie właśnie na tym zależy...
Staszek przerwał gniewnie.
—  A mnie zależy przede wszystkim na tym, żeby odzyskać wujkowe zegarki. Ty będziesz się bawił w detektywa, a Rudzielec tymczasem zwieje, ani się obejrzymy kiedy.
Kostek nachmurzył się. Nie lubił, by podawano w wątpliwość jego spryt i zaradność.
—  Uspokój się. Czytałem tyle kryminałów, że wiem, jak się to robi. I Sherlock Holmes, i Herkules Poirot, i ta genialna stara panna od Agaty Christie, wszyscy oni mają swoje niezawodne metody. Będziemy naśladować ich sposób myślenia. Ale jeżeli się tak bardzo niepokoisz, to ci obiecuję: o ile zajdą jakieś bardzo trudne komplikacje —■ powiemy wujowi. Czy ci to wystarcza?
Staszek odetchnął z ulgą.
—  No dobrze. Więc gadaj o tych twoich dyspozycjach.
—  Przede wszystkim chciałbym dostać się do pokoju Rudzielca i zbadać zawartość czarnej walizecki. O ile się da, naturalnie. Może ją wynieść jeszcze dzisiejszej nocy i bardzo możliwe, że to zrobi. Dlatego proponuję, żebyśmy po kolei pilnowali. Schody na pięterko skrzy-
21

о    _    w
0-   О-   3
tA
sil
Э-    Л        N


*-S     £2. ^
l^sS
з. — S   да
i
■<«•


i ... ..■' ЯР
i
pią jak opętane, nie da rady wyjść cicho. Jutro rano, jeżeli on pójdzie nad jezioro, będziemy mieli swobodę działania. Wuj wyjedzie rowerem na swój rejon leśny, wujenka pójdzie do miasteczka po zakupy.
—  A jeżeli on wyjdzie w nocy — to co zrobimy? Kostek spojrzał na Maćka z wyższością.
—  Także pytanie! Ktoś będzie musiał pójść za nim. A kto — to się pokaże. Nie uprzedzajmy wypadków. Teraz idziemy na kolację. Proszę obserwować i robić inteligentne spostrzeżenia.
Przy kolacji Rudzielec był jak na siebie bardzo milczący, jakby zafrasowany, a może tylko zmęczony. Oświadczył, że jutro prosi o wczesne śniadanie, bo wybiera się na jezioro, na połów swoich pająków.
—  Wam nie proponuję na razie, żebyście mi towarzyszyli — zwrócił się do chłopców. — Jutro zaledwie rozpatrzę się w terenie. A wy pewnie pierwszego dnia wakacji zechcecie się wyspać.
Kostek przytwierdził skwapliwie.
—  Rzeczywiście — tak, panie profesorze. Zdawaliśmy do liceum wszyscy trzej. Kuło się nieraz do późna.
—  Rozumiem. Zdawaliście i oczywiście zdaliście wszyscy trzej. Zdolni jesteście, to wam z oczu patrzy. Więc jutro rano pójdę sam, a waszą pomoc zamawiam na następne dni. A teraz pani nadleśniczyna pozwoli, że powiem dobranoc. Ja także chciałbym trochę pospać, a muszę jeszcze się rozpakować. Więc do miłego jutra.
Dzień pierwszy 1
Zapowiedź profesora, że chciałby pospać, tym bardziej utwierdziła chłopców w zamiarze kolejnego czuwania. Staszek, pełen gorliwości dla sprawy swego wuja, ofiarował pierwsze godziny do północy.
W całym domu trwała niezamącona, obezwładniająca cisza.' Staszek dokonywał cudów, by nie zasnąć. Wsłuchiwał się w ciszę, podnosił palcami opadające powieki i co chwila spoglądał na fosforyzującą tarczkę zegarka. Nareszcie wskazówka dotknęła dwunastki i Staszek zabrał się do budzenia Kostka. Ciężko to szło, Staszek dobrze się napracował. Gdy wreszcie usłyszał cokolwiek przytomniejsze: dobrze, dobrze — zwalił się na poduszkę i już nie wiedział o niczym. Zbudziło go dopiero pukanie do drzwi i głos nadleśniczyny.
—  Chłopcy! Może byście już wstali? Dochodzi dziewiąta.
Kostek usiadł na łóżku jak podrzucony sprężyną.
—  Co? A mój dyżur? Staszek! Czemuś mnie nie zbudził?!
—  Budziłem. Powiedziałeś: dobrze, dobrze.
—  A cholerny świat!
—  Jak ty mówisz, Kostek?! — zawołała wujenka. Ale ku zadowoleniu chłopców nie połapała się, o co im chodzi. — Dlaczego miał cię budzić? Pospaliście trochę
23
dłużej i chwała Bogu. Tylko teraz ja idę do spółdzielni, moja pomocnica zajęta w ogrodzie, a kawa na ogniu. Musicie sami wziąć sobie śniadanie. Kostek już oprzytomniał.
—  Wujeneczko! Niech wujenka wejdzie. Chcę o cos zapytać.
Nadleśniczyna uchyliła drzwi i wsunęła przez szparę roześmianą twarz.
—  A co takiego?
—  A ten wasz lokator, ten profesor? Czy jemu także mamy dać śniadanie?
—  Ale gdzie tam! On jadł razem z nami. Zeszedł z góry o szóstej, a teraz wybrał się na jezioro z całym zapasem słoiczków i siateczek. Pośpieszcie się, bo wam mleko zbiegnie.
Wujenka odeszła spod drzwi, a Kostek sięgnął po swoje szorty. Był zły. Na samym początku pokpił sprawę. Nie mógł sobie w żaden sposób przypomnieć, jak to było. Staszek go budził, a on... Nie do wybaczenia! Trudno. Stało się. Pozostaje tylko robić dobrą minę.
—  No cóż, wiara! Nie będziemy się martwili. Wątpię,
żeby Rudzielec wychodził. Nie zbudziłem się,
ale byłem nastawiony na czuwanie i przez sen bym usłyszał skrzypienie schodów. Zresztą zaraz się przekonamy, czy czarna walizeczka jest na miejscu. Ubierać się. Raz, dwa!
—  Ale pozwolisz chyba zjeść śniadanie? — zaniepokoił się Maciek.
—  Jasne! Sam jestem głodny jak smok. Wujenka wróci najwcześniej za godzinę, wuj na obiad, a Rudzielec będzie chyba tkwił nad jeziorem do samego południa. Mamy kupę czasu. Ubierajcie się. Ja zajmę się śniadaniem.
24
Śniadanie, jakkolwiek pochłonięte błyskawicznie, zostało należycie ocenione. Potem chłopcy bardzo grzecznie sprzątnęli ze stołu, a gospodarny Maciek zmył nawet kubki po kawie. Potem Kostek poszukał w szufladzie kuchennego kredensu uniwersalnego klucza, przechowywanego tam na wszelki wypadek.
Weszli na pięterko swobodnie, bez zachowania zbędnych ostrożności, i stanęli pod drzwiami pokoju Rudzielca. Pokój był otwarty, klucz tkwił w zamku od wewnętrznej strony, ten uniwersalny nie był wcale potrzebny. Staszek pokręcił głową.
—  Jak na fachowego złodzieja przechowującego zdobycz — to bardzo nieostrożnie.
Kostek był innego zdania.
—  Wprost przeciwnie. To dowodzi fachowego sprytu. Gdyby zamknął swoje drzwi w domu, gdzie nikt tego nie robi, od razu by zwrócił na siebie uwagę. Zaraz się przekonamy. Wchodźcie.
W pokoju Rudzielca wzorowy porządek sąsiadował z okropnym bałaganem. Książki poustawiane były równiutko na półce. Na długim stole pod oknem stało coś osłoniętego ceratowym futerałem, otaczały owo coś tekturowe pudełka, a w nich porządnie umieszczone szkiełka z preparatami. Za to części garderoby rozrzucono bezładnie po krzesłach i niedbale zasłanym łóżku. Na środku pokoju poniewierały się brązowe półbuty, leżały pogniecione papiery, jakieś trudne do rozpoznania okruszyny. Koło umywalki lśniła na podłodze mała kałuża. Maciek zdziwił się.
—  Czy gosposia twojej wujenki wcale tu nie sprząta?
—  Może Rudzielec zastrzegł się, że będzie to sam robił? To by też świadczyło przeciw niemu.
25
Maciek podszedł do stołu, obejrzał z daleka, nie dotykając icn> szkiełka prostokątne i okrągłe, złożone po dwa, zamykające w sobie jakieś drobinki. Dwoma palcami uniósł ceratowy futerał i wykrzyknął z zachwytem:
—  Mikroskop! Zwrócił się do Kostka.
—  Słuchaj! To naprawdę przyrodnik! Zobacz, co on tu nia! A ile książek przywiózł ze sobą!
Kostek patrzył z lekka skonsternowany na cały uczony kram. Rozbijał mu jego starannie zbudowaną teorię- Ale Kostek za nic by się do tego nie przyznał. Powiedział niecierpliwie:
—  To wszystko lipa, ja ci to mówię. Nie mnie łapać na plewy. Kto wie, czy on w ogóle umie obchodzić się z mikroskopem? Zawodowi przestępcy, tacy zorganizowani w szajki, czy jak oni mówią w ferajny, potrafią wymyślać jeszcze lepsze sztuczki. Dajcie temu spokój, to chwilowo nieważne. Szukajmy walizeczki.
Stała sobie spokojnie na komodzie. Kostek chwycił ją dosyć gwałtownie, coś w niej zachrobotało, zabrzęczało.- Staszek syknął gniewnie:
—  Ostrożnie! Uszkodzisz zegarki!
Kostek odstawił walizkę jak mógł najdelikatniej.
—  Chyba nic nie uszkodziłem.  Ciekawym,  czy... Spróbował    palcem    odsunąć    zamknięcie    —    ani
drgnęło. —- No oczywiście! Zamknięta na kluczyk. Staszek nie chciał dać za wygraną.
—  Poszukam kluczyka. Może tu gdzie znajdę. Kostek wzruszył ramionami.
—  Chcesz, to szukaj, ale on z pewnością ma go przy sobie. Taki głupi znowu nie jest. — Ponownie zważył walizeczkę w ręku. — Lekka, a nie pusta. W sam raz na zegarki. Jeszcze jej nie wyniósł... Może w tym liście
26
wczorajszym otrzymał wskazówkę, że ma ją jeszcze dzisiaj przechować u siebie... Ale dziś w nocy z pewnością ją wyniesie. Będziemy musieli znowu czuwać na zmianę, tylko już tym razem naprawdę. Tak. Wiemy już coś niecoś.
—  A teraz co zrobimy? — zapytał Maciek.
—  Teraz pójdziemy jednak nad jezioro. Sprawdzimy, co on tam robi i czy w ogóle jest. Tu nie znajdziemy już nic ciekawego.
—  Nigdzie nie ma kluczyka — zameldował Staszek. — Szukałem wszędzie, nawet w szafie, w kieszeniach jego garnituru.
—  Od razu mówiłem, że go tu nie będzie. Poodkładaj te szkiełka, Maciek. Dlaczego właściwie zacząłeś w nich grzebać?
—  Ciekawe, uważasz.
—  No to uważaj i ty, żeby nic nie pomieszać. Niechby się spostrzegł, że tu ktoś myszkował —■ dopiero byłby klops! No, dosyć tego, zmywajmy. Coś mi się wydaje, że słyszę na dole głos wujenki.
Nadleśniczyna zdziwiła się na ich widok.
—  Cóż wy, chłopcy, siedzicie w domu na taką piękną pogodę? Myślałam, żeście od dawna na jeziorze.
—  Byliśmy w ogrodzie, wujenko — Kostek zełgał bez zmrużenia oczu. — Oglądaliśmy czereśnie. Już dojrzewają.
Wujenka pogroziła mu palcem.
—  Czereśnie, jak i truskawki, prosiłabym pozostawić w spokoju. Za kilka dni będziemy zbierali, wówczas dopomożecie i najecie się, ile wam starczy sił. No już idźcie szczęśliwie, a pamiętajcie, że obiad o drugiej.
—  Pamiętamy! — odkrzyknął Kostek już z werandy. Przebiegli ogród do bocznej furtki wychodzącej na
leśną  drogę-  Droga,  a raczej   szeroka  ścieżka,  zaraz skręciła między sosny i poprowadziła przez las w stro-
27
ilę jeziora. Już po dziesięciu minutach zaczęło prże-blyskiwać zza drzew, a po kwadransie stanęli na maleńkiej piaszczystej plaży okalającej płytką zatoc^
Na brzegu, na drewnianych koziołkach, 1Є2а£У kajaki, na wodzie kołysała się leciutko duża W j^ obu stronach zatoczki szeleściły wysokie trzemy, g niedaleko  krzyczała  kurka  wodna.   Ogromne  wazm--szklarki przelatywały raz po raz niby maleńkie samolociki... ale Rudzielca nie było ani śladu.                 'i _
—  No, widzicie! — ucieszył się Kostek. — Słusznie przewidziałem, że go tu nie zastaniemy. Gdyby naprawdę chciał łowić, trzymałby się tej zatoczki, lam, na prawo, koło trzcin jest zawsze pełno rożnego wo -
nego paskudztwa.                                           ч+іч/ек  —
—  Huknijmy na niego -- zaproponował btaszeK. Może jest gdzieś w pobliżu. Albo podejdźmy brzegiem kawałek.                                                       .              .,
Ruszyli naprzód, przetrząsnęli nadbrzeżne zarosła, przebrnęli jakieś pół kilometra błotniste] łąki * zatrzymali się zniechęceni. Kostek powiedział:
—  Dalej iść nie warto. Tam jest bardzo grząsko, ubłocimy się tylko jak nieboskie stworzenia. Wracajmy lasem. Tak. Tędy, na prawo.
Wspięli się na niskie piaszczyste zbocze, zasiane gę-,       •          •      ОГ.ІГІ    Las  szumiał
sto  liliowymi  poduszkami  macierzanki. _Ldb J^
inaczej niż trzciny: poważniej, uroczyściej- Lekki wiar przegarniał od niechcenia czuby sosen. Orzeźwia! mity chłód i zapach żywicy.                                   .             , ,
Poszli łukiem przez las. Maciek wysunął się naprzód, Kostek zawołał za nim:
—  Gdzie się pchasz? Nie przejdziesz przez ten młodniak świerkowy.                                            .        +Г7р0>
Maciek zawrócił z miejsca tak ostro, że me dostrzegł dużego wykrotu i omal się nie wywrócił. Potknąwszy się, zajrzał mimo woli pod wykrot i krzyknął głośno.
—  Chodźcie tu! Chodźcie prędko! Zobaczcie, co ja znalazłem!
Kostek i Staszek z kolei zaczęli wydawać okrzyki tryumfalnego zdziwienia. Między sterczącymi w górę korzeniami, na suchym piasku dna wykrotu odpoczywały sobie ułożone starannie różnego kształtu słoiczki ze szczelnymi pokrywkami, czerpaczki oraz siateczki na pręcikach rozmaitej długości przypominające w miniaturze szczególne sieci na ryby, tak zwane podrywki. Jednym słowem cały aparat poławiacza pająków wodnych.
Kostek był w siódmym niebie.
—  A co? Nie mówiłem, że te naukowe badania — to lipa i pozór? Złożył sobie wszystko pięknie, a sam poszedł porozumieć się ze swoimi kumplami.
—  Ale dokąd?
—  W tym sęk. Czekajcie. Zastanówmy się. Siądziemy na chwilę... Ale nie tu. Tu on może zjawić się lada chwila. Wróćmy na razie na przystań. — Przystanią nazywano w nadleśnictwie piaszczystą zatoczkę.
Usiedli na rozgrzanym piasku. Maciej spojrzał tęsknie na iskrzące się w południowym słońcu jezioro.
—  Wykąpać by się warto. Staszek oburzył się.
—  Ale nie teraz. Też ci się zachciało! Nie możemy tracić czasu. Musimy koniecznie odnaleźć Rudzielca, przekonać się, dokąd chodził i po co. Jak myślisz, Kostek? Gdzie może być melina? Ty znasz teren.
Kostek z namysłem dziobał piasek suchą gałązką.
—  Chyba gdzieś w miasteczku. Tu w lesie nie ma żadnego miejsca zdatnego na melinę. W pobliskich gajówkach siedzą sami porządni ludzie... I w ogóle leśni ludzie nie bawią się w takie rzeczy. Myślę, że najlepiej zrobimy, jeżeli pójdziemy teraz do miasteczka. Może spotkamy Rudzielca albo przynajmniej coś o nim
29
usłyszymy. Zdążymy przed obiadem. Dopiero dwunasta.
Ścieżka do nadleśnictwa rozwidlała się w pewnym momencie. Prosto przez las wyprowadzała na drogę do szosy, więc i do miasteczka. Po kwadransie znaleźli się na długiej, mocno zakurzonej ulicy, która tak właśnie się nazywała: Długa. Minęli niebrukowany rynek z trawnikiem pośrodku, potem jeszcze spory odcinek ulicy z domami wyglądającymi na obejścia gospodarstw rolnych. Wreszcie stanęli na obszernym placu porosłym niską, kędzierzawą trawką.
Po jednej stronie wznosił się piękny, stary kościół, po drugiej piętrowy budynek z napisem „Gospoda" na tablicy przytwierdzonej ponad wejściem. Tuż obok gospody, wzdłuż grodzącego jej podwórze parkanu, wspinała się stromo mała uliczka. W jej głębi widniało parę domków.
Na progu gospody stał osobnik o niezbyt przyjemnej powierzchowności. A może to tylko gęsta, czarna czupryna, spadająca nisko na czoło, nadawała mu wygląd nieco ponury. Kostek powiedział:
—  Tego możemy zapytać, czy nie widział naszego Rudzielca. To kierownik gospody. Wszyscy w miasteczku mówią do niego: panie gospodarzu. Interesuje się przyjezdnymi, bo gospoda służy także jako mały hotel.
Na dźwięk głosu tuż przy sobie gospodarz drgnął gwałtownie jakby czymś przestraszony, ale na widok Kostka zrobił zaraz uprzejmą minę.
—  Ach! To pan Kostuś! Trzeba już mówić „pan" uczniowi liceum! Jak zwykle do wujaszka na wakacje? A co raków w tym roku, mówię panu! Wybierzemy się, jak będę miał trochę wolnego czasu. I kolegów przywiózł pan ze sobą? To wesoło teraz w nadleśnictwie. Na spacer panowie wyszli?
30
—  Niezupełnie na spacer. Mamy pewną sprawę... Właśnie chcieliśmy zapytać pana, czy nie widział pan dzisiaj w miasteczku jednego takiego przyjezdnego? Rudy, niski i gruby. Musiałby go pan zauważyć.
Pomimo że w pytaniu nie było nic nadzwyczajnego, gospodarz spłoszył się i zirytował. Popatrzył na Kos-tusia złymi oczami i odburknął opryskliwie:
—  Żadnego rudego nie widziałem. Skąd by tu miał się wziąć rudy? Nikt się do mnie na nocleg nie zgłaszał.
Kostek udał, że nie zauważył złego humoru gospodarza.
—  Właśnie taki przyjechał wczoraj z nami autobusem do wujostwa na lokatora. Wyszedł od rana i dotąd go nie ma. A że czas już niedługo na obiad, więc...
Gospodarz przerwał nieuprzejmie.
—  Przyjechał do was? To go sobie szukajcie. Mówię wam, że nikogo takiego nie widziałem. Zresztą nie byłem jeszcze dzisiaj w miasteczku, może się tam gdzie taki i pęta. Idźcie na rynek.
Kostek wyraził zdumienie.
—  Dlaczego się pan gniewa? Wolno chyba zapytać. Gospodarz jakby się opamiętał.  Znacznie złagodził
ton.
—  Przepraszam Kostusia. Oczywiście pytać wolno, tylko ja jestem dziś bardzo zajęty, mam pewne kłopoty... Proszę darować. Naprawdę nikogo rudego nie widziałem.
Odwrócił się szybko i wszedł do wnętrza gospody starannie zamykając drzwi za sobą. Kostek patrzył za nim zaskoczony.
—  Nie rozumiem, co mu się stało. Zawsze był bardzo grzeczny. Wyraźnie zląkł się pytania o Rudzielca. Ej, wiara! Czy to nie on ma z nim konszachty? Z Rudzielcem — myślę. Bo ten gospodarz nie ma dobrej opinii
31
w naszym miasteczku. Powiadają o nim, że lubi kanty. I manko miał kiedyś, ale nie siedział, bo zapłacił. Forsy ma podobno zawsze jak lodu.
Staszek obejrzał się z trwożnym podziwem na zamknięte drzwi gospody.
—  Przypuszczasz, że tutaj mogłaby być melina?
—  Nic na razie nie przypuszczam. Rozumuję. Raz jeszcze — musimy uważać, ciągle mieć napiętą uwagę. Na tym polega praca detektywa. A tymczasem, dla odprężenia, wiara — chodźmy do kawiarni. Jesteśmy licealistami, możemy sobie pozwolić. Wypijemy po „mandarynce" i zjemy po parę ciastek. Bardzo dobre ciastka mają w naszej kawiarni.
—  A może usłyszymy tam coś o naszym Rudzielcu?
—  Bardzo możliwe. Ludzie w miasteczku lubią obserwować turystów i opowiadać sobie o nich różne spostrzeżenia. To taka tutejsza rozrywka wakacyjna.
—  To tutaj bywają turyści? — zainteresował się Maciek.
—  A bywają. W tamtej stronie, za miasteczkiem, jest znowu jezioro, a nad nim camping. Można wynająć żaglówki, kajaki, a także i rowery — na dnie albo godziny. Wszystko to miało być nad naszym jeziorem, ale wuj odwojował, że to jarmark by się zrobił i zwierzynę przepłoszył.
Szli z wolna, rozmawiając. W połowie placu Staszek raz jeszcze obejrzał się na gospodę i zawołał głośno z przejęcia:
—  Patrzcie! A to ci heca! Rudzielec!
Istotnie od gospody przez plac szedł rudy profesor. Szybko przebierał krótkimi nóżkami, po prostu toczył się jak kula, a przy tym rękami dziwacznie wiosłował i głową potrząsał, jakby przeczył komuś niewidzialnemu. Chłopcy naradzali się szeptem.
—  Zagadniemy go?
32
__ No chyba. Przecież i tak zaraz nas zobaczy.
—  Nie ma sensu ukrywać się przed nim. Właśnie musimy zachowywać się jak najnaturalniej.
Profesor był już bardzo blisko, a jeszcze chłopców nie dostrzegł. Dopiero kiedy mu zastąpili drogę, stanął jak wryty i wgapił się w nich jak w przybyszy z innego świata, mrugając przy tym cudacznie wystraszonymi oczami. Kostek powiedział uprzejmie:
—  Dzień dobry, panie profesorze.
Rudzielec jakby oprzytomniał. Nawet się uśmiechnął.
—  Aaa... to wy? Cóż tu robicie o tej porze? Myślałem, że jesteście w lesie, albo nad jeziorem.
—  Myśmy tam byli. Szukaliśmy pana profesora. Przez twarz Rudzielca przeleciał cień zniecierpliwienia i znikł zaras.
—  Mnieście szukali? A po co? Umówiliśmy się przecież, że dziś nie mam was oczekiwać. Obejrzałem sobie swoje przyszłe tereny łowieckie i przyszedłem do gospody na kawę.
Kostek przyglądał się uważnie Rudzielcowi. Niewątpliwie były ślady zmieszania, nawet lęku.
—  U nas nikt do gospody na kawę nie chodzi, tylko do kawiarni. Tej w rynku. Zdawało mi się, że wujenka mówiła panu wczoraj...
—  Owszem, tak, ale ja poszedłem do gospody. — Rudzielec powiedział to jakoś zaczepnie, co zupełnie nie pasowało do jego zwykłego sposobu bycia. — Nie zatrzymujcie mnie, proszę. Chcę jeszcze przed obiadem zdążyć na pocztę. Mam pilny list do wysłania.
Chłopcy się rozstąpili i Rudzielec potoczył się do wylotu ulicy Długiej. Kostek mruknął w ślad za nim:
—  Akurat on na kawie był w gospodzie! Teraz rozumiem zachowanie się gospodarza. Bał się, żebyśmy
3 — Щт jest Rudzielec?
33
nie weszli do środka. Bylibyśmy prawdziwymi gośćmi nie w porę, co to gorsi od Tatarzyna.
— A może on rzeczywiście wstąpił tylko na kawę? — Maciek zaryzykował przypuszczenie sprzeczne z ogólnie przyjętą teorią.
Staszek zgorszył się.
—  Ty go zaczynasz brenić! Spodobał ci się, czy co?
—  A spodobał się! Sympatyczny. Może jest Bogu ducha winien, a myśmy się go uczepili.
Kostek przemówił jak szef i rozstrzygnął wątpliwości.
—  Nie myśmy go się uczepili, tylko wszystkie pozory są przeciw niemu. Ja nie wątpię ani na chwilę. Nosił zegarki do meliny.
—  Nie miał ze sobą czarnej walizeczki... — próbował Maciek bronić nieśmiało swojej nowej sympatii.
—  Po pierwsze mógł ją zostawić w gospodzie, a po drugie — wypchać sobie zegarkami kieszenie. Walizeczka jest zapewne na zwykłym miejscu, tylko... pusta.
—  Czy sprawdzimy to zaraz po powrocie? — gorączkował się Staszek.
—  Gdzież tam! Trafimy akurat na obiad, jeśliśmy się już nie spóźnili. Co prawda profesor na pewno także się spóźni.
3
Profesor spóźnił się rzeczywiście. Przeprosił bardzo wymownie i bardzo uprzejmie nadleśniczynę, a potem zaczął mówić dużo i prędko. Wyglądało na to, że chce gadaniną zagłuszyć jakąś troskę czy niepokój... Ale że opowiadał barwnie i zajmująco, wszyscy słuchali go z wielkim zainteresowaniem.
Mówił o swoich wycieczkach i podróżach naukowych.
34
Okazało się, że zjeździł ładny kawał świata w pogoni za rzadkimi owadami. Szczególnie ciekawie rozwodził się nad ekspedycją do brazylijskiego interioru. Brał w niej udział przed kilkoma laty.
Maciek zasłuchał się tak, że aż usta otworzył. Nawet Ivostek nie uronił ani jednego słowa, chociaż był przekonany, że to wszystko blaga, przygody gdzieś przeczytane i zastosowane do okoliczności.
Chociaż z drugiej strony błękitne oczy Rudzielca patrzyły na słuchaczy tak ufnie i życzliwie, że trudno mu było nie wierzyć, a jeszcze trudniej wytrwać w przeświadczeniu, że ma się przed sobą wyrafinowanego przestępcę. Zagadka stawała się coraz trudniejsza do rozwiązania, tym bardziej pasjonowała Kostka.
Popołudnie zeszło ni tak, ni owak. Profesor zaraz po obiedzie poszedł do siebie i zamknął się tam na dłużej. Wobec tego Kostek zgłosił się do pomocy wujence przy pieleniu warzywnika. Wziął ze sobą Maćka, a Staszka usadził na dziedzińcu, pod lipą, z książką w ręku. W ten sposób mieli na oku oba wejścia: od frontu i przez werandę.
Nadleśniczyna przyjęła propozycję Kostka z rozczuleniem, obiecała w zamian dużo truskawek do podwieczorku, a sama ze swoją gosposią zajęła się praniem. Chłopcy pełli uczciwie i coraz to spoglądali na drzwi werandy albo w otwarte okno pokoju profesora. Dolatywało stamtąd mruczące nucenie i świadczyło, że Rudzielec wciąż jest na miejscu.
Wreszcie Kostek wyrwał ostatnią lebiodę, rzucił ją na kupę chwastów i powiedział zniechęcony:
—  Zdaje mi się, żeśmy się napracowali na próżno. Tyle, że zarobiliśmy na podwójną porcję truskawek. Po podwieczorku nie ma głupich! Idziemy się kąpać!
—  A jeśli on tymczasem gdzieś zwieje?— niepokoił się Staszek.
s*
35
—  Gdzie ma wiać? Wszystko wskazuje, że musi na coś zaczekać. Już ja ci mówię! Mamy parę dni czasu przed sobą. A zresztą nie możemy ciągle tkwić przy domu, to by właśnie podejrzanie wyglądało i zbudziłoby jego czujność.
Ale nic nie wyszło z kąpieli, bo przy podwieczorku Rudzielec wystąpił z własną propozycją.
—  Pokażcie mi jakąś osobliwość tutejszej okolicy. Kąt leśny, rozległy widok, osobliwe okazy zwierząt czy roślin. Pewnie Kostuś zna coś takiego.
—  To chyba pójdziemy do Trzech Dębów. Prawda, wujaszku?
—  Doskonała myśl! Trzy Dęby pokazuje się u nas zawsze turystom. Sam chętnie poszedłbym z wami, ale muszę skontrolować żywicowanie w stronie Łysej Góry, w zupełnie przeciwnym kierunku.
—  Tylko jeśli macie iść, to zaraz — wtrąciła wu-jenka. — Do Trzech Dębów dosyć daleko, a prosiłabym bardzo nie spóźnić się na kolację. Miałam dzisiaj pranie, jestem zmęczona i chciałabym się wcześnie położyć.
Na to oświadczenie Kostek popatrzył niespokojnie na krótkie nogi Rudzielca. Jak będą wyglądały w spiesznym marszu?
Ale nad wszelkie spodziewanie Rudzielec dzielnie dotrzymywał kroku wysportowanym chłopcom, chociaż teren był trudny, bo Kostek dla skrócenia drogi, a po trosze i dla wypróbowania profesora, prowadził na przełaj ledwie widocznymi ścieżynkami. Maciek wyraził nawet zdziwienie pełne zachwytu, na co Rudzielec odpowiedział pogodnie:
—  Mój drogi, ja przecież nie tak dawno chodziłem po brazylijskiej dżungli.
Nawet Kostek pomyślał sobie, żę może to jednak nie była blaga,
?6
Jednakże pomimo oczywistej sprawności profesora posuwali się naprzód wolniej, niż należało. Marsz jego hamował niepodrabiany zapał przyrodniczy. Co chwila profesor zatrzymywał się, śledząc oczyma ptaki, wiewiórki, coraz to przysiadał nad jakąś rzadszą rośliną, a zachwytem dzielił się głównie z Maćkiem.
—  Patrz, chłopcze! Podkolan dwulistny! Tylko nie zrywaj! Jest pod całkowitą ochroną! O, tam! Kraska na sęku! Coraz rzadziej spotyka się tego ślicznego ptaka. W ogóle, niestety, w naszych lasach jest coraz mniej ptaków. Tu na szczęście nie docierają motory.
—  Wuj sam nie ma motoru i gajowym nie pozwala — wyjaśnił Kostek. — Wszyscy w naszym rejonie jeżdżą po lesie rowerami. Wuj powiada, że w lesie nie ma się czego śpieszyć, a huk i smród płoszą zwierzynę. W naszym rejonie roi się od różnych stworzeń. Na nasze bagna zachodzą nawet łosie. Do nas przyjeżdżają aż z Warszawy na polowania. Co prawda wuj tego bardzo nie lubi.
—  W takim razie macie tu coś w rodzaju samorzutnego rezerwatu. Ciekawe! Bardzo ciekawe! Już widzę, że porozumiem się łatwo z panem nadleśniczym. Czasu nam wystarczy. Mam zamiar pozostać tu u was przez cały lipiec.
Maciek zbyt był pochłonięty lasem, ale Kostek i Staszek wymienili zdziwione spojrzenia. Czyżby Rudzielec zamierzał tak długo trzymać tutaj zegarki? Albo może wyśle je przez kogoś innego, a sam pozostanie? To by nie było głupie i świadczyłoby o dużym stażu przestępczym.
Doszli wreszcie do rozległej polany, suchej, leśnej łąki porośniętej wysoką trawą. Rosły tu obficie duże, liliowe dzwonki leśne, gdzieniegdzie bielały storczyki--podkolany i przelatywały wielkie motyle-żałobniki. Trzy Dęby rosły po samym środku.
37
Właściwie był to jeden dąb, tylko rozdzielał swój niesamowicie gruby pień tuż nad ziemią na trzy olbrzymie konary. Każdy z tych konarów starczył za potężne drzewo, a kopuła przykrywała zielonym dachem przestrzeń równą sporej izbie. Profesor wpadł po prostu w ekstazę.
—  Co za cudo, moi kochani! Człowiek, żeby nie wiem jak się starał, nie stworzy nic równie pięknego. Usiądźmy sobie w tym błogosławionym cieniu, a wy mi powiedzcie, co okoliczni ludzie opowiadają o tym dębie. Bo że opowiadają — jestem przekonany.
Kostek rozsiadł się wygodnie między korzeniami wijącymi się nad trawą na kształt olbrzymich wężów i rozpoczął opowiadanie.
—  Mówią, że tu przed wiekami mieszkali trzej pustelnicy. Bardzo świątobliwi. Pewnie na skutek tej świątobliwości Bóg odkrył przed nimi przyszłość, tak że mogli przepowiadać ją według woli. Ale mieli sobie przykazane używać tego daru jedynie w tym wypadku, gdy to mogło odwrócić jakieś nieszczęście, zapobiec krzywdzie, przeszkodzić złu, a nigdy dla czyjegoś zysku albo próżnej ciekawości. Otóż zdarzyło się, że pewien możny rycerz, co miał zamek gdzieś tu niedaleko, zamierzył jakąś zdradę, nie pamiętam już przeciw komu, uknuł jakąś intrygę... no w ogóle miał zamiar popełnić jakieś świństwo i chciał wiedzieć, czy mu się to uda. Przyjechał do pustelni z pocztem zbrojnym i oczywiście pustelnicy odmówili mu wróżby. Więc wpadł w straszną wściekłość. Wydał rozkaz swoim pachołkom, by pustelników natychmiast zamordowali. Wówczas stał się cud. Trzej pustelnicy zamienili się w dąb o trzech konarach. Podobno w jego szumie można się dosłuchać przepowiedni. Był nawet jeden stary gajowy, który twierdził, że to potrafi, a nawet na tej podstawie przepowiedział wojnę. Ale on już dawno nie
38
żyje i wujowi tylko o tym opowiadano. Taka jest legenda o Trzech Dębach.
Rudzielec oplótł rękami podkurczone kolana, zadarł głowę i patrzył w zieloną strzechę, jakby nasłuchiwał. Po chwili westchnął i powiedział dziwnie smutno:
—  Ach, przydałoby się, przydało, gdybym i ja mógł coś z tego szumu wyrozumieć, ale na to prawdopodobnie trzeba być zupełnie bezgrzesznym. Przynajmniej tak zwykle bywa w legendach. A ja cóż... jestem sobie zwykłym człowieczyną. Nic nie posłyszę.
щ,.
Dopiero wieczorem, gdy się znaleźli w swoim pokoju, chłopcy mieli sposobność uporządkować i omówić między sobą wrażenia minionego dnia. Były bardzo rozmaite.
Maciek obstawał coraz mocniej za niewinnością profesora. Przestał go nawet nazywać Rudzielcem. Staszek ani chciał słyszeć o uniewinnieniu, trzymał się mocno rysopisu i obstawał przy niezaprzeczalnej winie. Kostek pasjonował się po prostu zagadką, którą pragnął koniecznie rozwiązać.
—  Zegarki — nie zegarki, jedno jest pewne: nasz rudy profesor coś ukrywa. Nie wykluczam tego, że prowadzi podwójne życie. Poważny, ogólnie szanowany naukowiec i członek przestępczej szajki. To się zdarza. To można znaleźć w kryminałach. Jest taki, bardzo ciekawy: „Tajemnica wirującego stolika" Agaty Christie. A może się to nazywało: „Tajemnica seansu spirytystycznego"? Mniejsza o to. Dość, że tam występował taki gość, szanowny obywatel i bandyta w jednej osobie. Więc może i nasz profesor... Mnie się to wydaje bardzo prawdopodobne.
39
—  Toby nie miał takiej poczciwej miny — bronił Maciek swojego protegowanego.
—  A niby dlaczego? Typ tego rodzaju musi być doskonałym komediantem, inaczej wsypałby się od razu. Tak czy owak, proponuję czuwać po kolei jeszcze dzisiejszą noc...
—  Cicho! — Staszek chwycił Kostka za rękę i ścisnął mocno. — Cicho! Słyszycie?
Drzwi pokoju Rudzielca skrzypnęły, potem dały się słyszeć wyraźnie ostrożne kroki na schodach. Chłopcy wysunęli się na korytarz jak cienie, Kostek przechylił się przez poręcz schodów.
Rudzielec schodził skradając się i raz po raz oglądając za siebie. Stanął w sieni, zatrzymał się, rozejrzał... Na palcach podszedł do drzwi wejściowych, spróbował klamki... Drzwi były zamknięte.
Postał, pomedytował, ale klucza nie przekręcił. Widocznie bał się, że szczęk zwróci czyjąś uwagę. W pokoju na prawo rozmawiał jeszcze nadleśniczy z żoną. Rudzielec zwrócił się na lewo i wszedł do jadalni.
Kostek doskoczył do przyjaciół.
—  Wiara! On pójdzie przez ogród! Weranda nigdy nie bywa zamknięta! Ktoś musi iść za nim! Maciek! Ty najlepiej umiesz podchodzić
Maciek nie tracił czasu na schodzenie po schodach. Bez namysłu wpadł do pustego pokoju Rudzielca. Tuż pod oknem rósł kasztan, mocna gałąź sięgała parapetu. Maciek błyskawicznie zsunął się po pniu na żwirowany placyk przed werandą.
Noc była podwójnie jasna: czerwcowa i księżycowa. Maciek zobaczył o kilka metrów przed sobą Rudzielca i czym prędzej przysiadł w cieniu rozrośniętych flok-sów obrzeżających placyk.
Rudzielec przewijał się między drzewami owocowymi i krzakami agrestu jak ktoś, kto za żadną cenę nie
40
chce być widziany. Zmierzał do furtki wychodzącej wprost na las, tej samej, przez którą wrócili przed kilku godzinami ze spaceru. Maciek wyczekał, aż Rudzielec oddali się dostatecznie, by nie zauważyć śledzącego, i ruszył za nim w wystarczającej odległości, by go nie stracić z oczu nie będąc widzianym.
Zresztą niebezpieczeństwo odkrycia było minimalne. Rudzielec wcale nie oglądał się za siebie. Szedł prędko, idąc mamrotał coś do siebie, czego Maciek nie mógł absolutnie dosłyszeć. Tak obeszli całe nadleśnictwo dokoła i wyszli na drogę prowadzącą do miasteczka.
Księżyc świecił jasno. Maciej jak za dnia widział przed sobą krępą postać Rudzielca. Obfita rosa na łąkach odbijała blask księżyca tak mocno, że łąka dawała pozór jeziora. Krzaki wikliny i tawuły rzucały fantastyczne cienie.
Wrzasnął przelatujący lelek i Maciek zląkł się, że teraz Rudzielec na pewno się obejrzy. Ale nie. Szedł dalej prosto przed siebie, wciąż przyśpieszając kroku i wymachując rękami. Dzięki temu Maciek mógł stwierdzić z całą pewnością, że Rudzielec i tym razem nie ma ze sobą czarnej walizeczki.
Tak doszli do miasteczka. Światła w oknach już wszędzie wygaszono, tylko zielonkawe księżycowe smugi leżały w poprzek ulicy w przerwach między cieniami budynków. Rudzielec wpadał raz po raz w taką smugę, a potem znowu zanurzał się w cieniu. Maciek przystawał, pozwalał Rudzielcowi oddalić się trochę i szybko przebiegał oświetloną przestrzeń. Tu i ówdzie pies zaszczekał. Rudzielec nie zwracał na nic uwagi.
W ten sposób dotarli obaj na Plac Kościelny. Tu już nie było cienia. Maciek posuwał się nieomal na czworakach. Rudzielec, wciąż wiosłując rękami, truchtem pobiegł prosto do drzwi gospody.
41
Maciek rozejrzał się za jakąś osłoną. Stare lipy na kościelnym dziedzińcu? Za daleko. Ale może duża, staroświecka studnia? Można by za nią przycupnąć.
Przemknął przez plac i przysiadł za studnią.
Tymczasem Rudzielec bezskutecznie pukał, nasłuchiwał i znowu pukał. Nic się nie poruszało za zamkniętymi drzwiami. Rudzielec całym sobą wyrażał wielkie zniecierpliwienie. Sykał, tarł czoło, kręcił się, przestępował z nogi na nogę. Wreszcie załomotał tak, że chyba w rynku było słychać. Wtedy dopiero drzwi uchyliły się i gospodarz wysunął głowę przez szparę.
Księżyc świecił mu prosto w twarz, a że Maciek miał doskonały wzrok — mógł zza swojej studni zobaczyć, że gospodarz jest zaskoczony i zły. Zgoła, można by powiedzieć, zdumiony i wściekły. Najwidoczniej wcale nie oczekiwał nocnego gościa.
Rudzielec zagadał do niego szybko i cicho. Przekładał coś natarczywie. Gospodarz nie kwapił się wpuścić go do środka. Po prostu zasłaniał sobą wejście, a Rudzielec pchał się niezgrabnie i też zaczął się złościć.
Widocznie z tej irytacji podnieśli obaj głos o parę tonów i wyraźne słowa dotarły do Maćka.
Gospodarz mówił:
.— Nie ma żadnego sensu! O tej porze? Nie dać się ludziom wyspać?
A na to Rudzielec:
—  Ależ mówię panu, że muszę koniecznie... Na krótko...   Tylko   parę   słów.   Przyszło   mi   właśnie   do
głowy...
—  Chyba nic szczególnego? — zadrwił gospodarz i nagle zaniepokoił się. -— A może pan podejrzewa, że...
W tym miejscu wiatr nocny poderwał się złośliwie i odrzucił resztę słów w przeciwną stronę. Gospodarz cofnął się od progu, Rudzielec wśliznął się do sieni, drzwi się za nim zamknęły i tyle.
Maciek zawahał się, co ma teraz robić. Właściwie należało doczekać na posterunku powrotu Rudzielca i tak by na pewno zarządził Kostek. Rudzielec nie zamierzał chyba nocować w gospodzie. Powiedział wyraźnie gospodarzowi, że wejdzie na krótko. Ważne było sprawdzić, dokąd pójdzie po wyjściu i czy czegoś ze sobą nie wyniesie.
Ulokował się nieco wygodniej, oparł się plecami o studnię i zabrał się do cierpliwego czekania.
Ale minuty upływały, łączyły się w kwadranse, które natychmiast wybijał zegar na wieży kościelnej, a Rudzielec wciąż nie wychodził.
Wreszcie zegar wydzwonił godzinę. Uderzył dwanaście razy.
Maciek wystraszył się. Aż tak późno? Co będzie, jeżeli nadleśniczyna zajrzała do chłopców, aby spraw-
43
dzić, czy nie gadają do późna? Zapowiadała, że na to nie pozwoli.
Ale był jeszcze inny wzgląd. Maćkowi zrobiło się jakoś nieprzyjemnie.
Nasunęły się chmury i przeźroczysta dotąd noc czerwcowa znacznie pociemniała. Lipy przykościelne zaszumiały nieżyczliwie. Maćkowi wydało się, że wręcz wrogo. Przez pusty plac przebiegł kot. Na kościelnej wieży zakwiliła sowa. Nietoperz załopotał błoniastymi skrzydłami tuż nad głową Maćka, zatoczył błyskawiczne koło i znowu powrócił.
Maciek nie czekał dłużej. Przegalopował przez plac i pomknął ulicą Długą ku rynkowi. Wciąż mu się zdawało, że ktoś za nim goni. Dopiero na skręcie w boczną drogę przystanął i trochę odetchnął.
Resztę drogi odbył już spokojnie, jakkolwiek możliwie szybkim krokiem. Nie mógł się też powstrzymać od podejrzliwego oglądania się na przydrożne zarośla, w paru miejscach oddzielające drogę od łąk. Na szczęście nic groźnego z nich nie wyjrzało.
Frontowa brama była oczywiście zamknięta, tylna furtka także, i Maciek musiał przełazić przez parkan. Drzwi werandy natomiast były otwarte i pozwoliły Maćkowi wejść niepostrzeżenie na górę.
Pomimo że już było dobrze po północy, pora kiedy się najmocniej śpi, Kostek i Staszek obudzili się zaraz, jak tylko Maciek wszedł do pokoju. Musieli drzemać czujnie. Kostek zapytał zupełnie trzeźwym głosem:
— No i co? Jak ci się powiodło?
Maciek rozbierając się szybko złożył treściwy, zwięzły meldunek. Koledzy byli z tego meldunku bardzo zadowoleni. Staszek powiedział:
44
—  No tak. Wszystko się zgadza. W dzień jest szanownym profesorem, a w nocy lata do meliny. Mówię wam, on i wczoraj tam był, tylko myśmy się pospali. Ciekawe, dlaczego nie zanosi tam zegarków? Bo i dziś nie miał ze sobą czarnej walizeczki. Prawda, Maciek?
—  Nie miał. Widziałem dobrze.
—  Właśnie. Kostek zabrał głos:
—  Moim zdaniem to niczego nie dowodzi. Rudzielec zapewne uważa, że jego zegarki są tu, w domu, wystarczająco dobrze schowane. O ile się orientuję, nie podejrzewa nas o to, że go śledzimy, a ma widocznie jakieś trudności z dalszym transportem. Albo i to być może, że czeka na jeszcze jednego wspólnika, który przywiezie następną partię towaru, a wtedy wyślą wszystko za jednym zachodem.
Maciek roześmiał się, dając nurka pod kołdrę.
—  Ale ty masz fantazję, Kostek! Kostek obraził się.
—  Fantazja nic tu nie ma do rzeczy. Mówię na podstawie ścisłego rozumowania.
—  Jak Herkules Poirot?
—  Chociażby.
Ale Staszka mało obchodziły detektywistyczne metody przyjaciela. On po prostu niepokoił się o wynik.
—  Trzeba by jednak koniecznie w jakiś sposób zajrzeć do walizeczki. Tak się boję, czy te zegarki tam jeszcze są! Przecież on już przypuszczalnie trzy razy był w gospodzie, a dwa razy tośmy widzieli na własne oczy. Mógł pozanosić po trochę w kieszeniach. Gdybyśmy spróbowali scyzorykiem... czy jak...
Kostek oburzył się.
—  Ałeżeś głupi! Przecież to by było coś na kształt włamania! Profesor podniesie gwałt, może nawet oskarżyć gosposię wujostwa i dopięrp byłaby draka! Nic
nie pomoże, musimy uzbroić się w cierpliwość i śledzić dalej. Jestem pewien, że oni w końcu wywiozą te zegarki.
—  Dokąd?
—  Skąd mogę wiedzieć?
—  Może do niemieckiej granicy?
Eee, wątpię, żeby się opłaciło przemycać nasze zegarki do Niemiec. Raczej do krajów bardziej gospodarczo zacofanych, może nawet poza Europę... Na razie powiozą je zapewne do jakiejś stacji pośredniej.
—  A jak myślisz — czym? Pociągiem? Autobusem? W żadnym wypadku pociągiem, bo tu do stacji
kolejowej jest aż dwanaście kilometrów. Stąd w każdym razie wyruszą motorem... Czekajcie! W związku z tym coś mi świta!
Staszek i Maciek poderwali się na łóżkach.
—  Co? Co takiego?
—  Gospodarz ma samochód. Wynajmuje czasem turystom. Jutro pójdziemy do niego i zapytamy, czyby nam nie wynajął. Że niby na wycieczkę wujostwo zaprosili jakichś znajomych i w syrence się nie pomieścimy. Jeżeli nam odmówi, będzie to znaczyło, że sam w najbliższym czasie potrzebuje swego wozu. A jeżeli się zgodzi, to się potem powie, że wycieczka nie doszła do skutku i już.
—  Ty Kostek jesteś genialny!
—  Ma się ten globusik — powiedział skromnie Kostek. — Więc t#k, wiara: od rana pójdziemy z profesorem bardzo grzecznie na połów. Gdzieś koło południa ty, Staszek, przypomnisz sobie, że musisz koniecznie wysłać list do rodziców, a ja powiem, że idę z tobą na pocztę. Profesorowi na pociechę zostawimy Maćka, a Maciek postara się zatrzymać go jak najdłużej nad wodą. Dobra! Harmonogram na jutro gotów. A teraz
46
spać!  Musimy wstać  o  szóstej.  Ledwie  zdążymy  się wyspać. Staszek wciąż się jeszcze frasował.
—  Chwileczkę, Kostek. A jeżeli Rudzielec już tu w ogóle nie wróci? Jeżeli oni odjadą jeszcze dziś w nocy? Bo tak jakoś długo nie wraca...
Kostek zląkł się tej myśli, ale zaraz się uspokoił.
—  Nie, nie! To niemożliwe. Gdyby nie miał wrócić, nie szedłby z pustymi rękami. Nie rzuca się wszystkich rzeczy za sobą, nawet jeśli się ma w perspektywie duże zyski. Cicho! Zdaje mi się, że właśnie wraca.
Chłopcy znieruchomieli. Wsłuchiwali się w nocną ciszę. Rzeczywiście schody poskrzypywały leciutko, jakby ktoś bardzo ostrożnie wchodził.
Staszek mruknął niechętnie:
—  Skrada się jak wytrenowany złodziej. Potem stuknęły drzwi i wszystko ucichło.
Dzień drugi 1
Nazajutrz dzień wstał pogodny i od samego rana upalny. Chłopcy, pomimo że zasnęli tak późno, stawili się w jadalni już o szóstej. Profesor siedział nad szklanką kawy rozpromieniony, szeroko uśmiechnięty, jakby go przed chwilą coś bardzo dobrego spotkało. Przywitał chłopców jak najprzyjaźniej i zaraz zaproponował, by szli z nim nad jezioro.
—  Pokażę wam dużo ciekawych rzeczy. Zaczekajcie chwilę, skoczę tylko na górę po mój ekwipunek.
Wrócił po chwili obładowany siateczkami i słoiczkami, rozdał ten cały bagaż chłopcom do niesienia i wyruszyli w najlepszej zgodzie.
Jezioro leżało w słońcu jak wielka zielonomodra płachta rzucona na tło ciemnego boru. Dno miało piaszczyste i przeźroczystą wodę. Chłopcy zatrzymali się zrazu na plaży, nad zatoczką. Profesor zawołał na nich.
—  Tam nic nie zobaczycie. Chodźcie tu, gdzie ja stoję.
Zdążył już zrzucić sandały i stał po kolana w płytkiej nagrzanej wodzie, o parę kroków od brzegu porośniętego trawą. Tuż obok ciągnął się pas trzcin, pełen ostrego pokrzykiwania trzciniaków. Pachniał mocno tatarak. Zza trzcinowej ściany, stąd niewidzialne, kwakały dzikie kaczki,
Я
! f,a przykładem profesora chłopcy pozrzucali obuwie, profesor powiedział wesoło:
__ No, zobaczymy, jak dalece jesteście przyrodniczo
spostrzegawczy. Pochylcie się i patrzcie uważnie. Tylko rąk do wody nie pakujcie i stójcie nieruchomo, ina-czej zamącicie ją i spłoszycie jej maleńkich mieszkańców. Mówcie, co widzicie.
Chłopcy zapomnieli na chwilę o swojej odpowiedzialnej roli detektywów. Wpatrywali się w gładką powierzchnię wody z nie udanym zainteresowaniem, ale na razie nic szczególnego nie zobaczyli. Dopiero po dłuższym wpatrywaniu się Maciek zwrócił uwagę na ustawiczne drganie wody, niepodobne do zwykłego falowania. Wykrzyknął z przejęciem:
—  Malutkie stworki biegają po wodzie na długich, cieniutkich  nóżkach.   Ślizgają  się  jakby  na   nartach.
—  Masz słuszność! Dobre porównanie i nie tobie jednemu przyszło do głowy, bo te stworki, jak mówisz, nazywają się nartniki. Co jeszcze widzicie?
—  Takie maleństwa... Żuczki, czy pajączki — dopatrzył się Kostek. — Pływają na wznak! Do góry brzuchem! Takie zabawne!
—  To pluskolce. Istotnie mają taki dziwny obyczaj.
—  Czy pan je także łowi?
—  Na razie nie. Zostawimy je w spokoju. Musicie mi pomóc wypatrzeć topika.
—  Co to jest?
—  Pająk wodny. Okrutnie drapieżny. Robi sobie domek z powietrznego pęcherza. Tak jest. Buduje dzwon z pajęczyny i napełnia go powietrzem. Bardzo przemyślnie bierze się do tego. Wypływa na powierzchnię i wystawia nad wodę odwłok pokryty cieniutkimi włoskami. Te włoski właśnie chwytają powietrze. Kie-
przestrzeń między włoskami jest dostatecznie na-sycona,  topik  zanurza  się  i  niesie  zdobyty  materiał
ł — Kim jest Rudzielec?                                                                           49
do pajęczynowego gniazdka. Powstaje z tego coś w Ą dzaju balonu. Topik przytwierdza ten balonik pajęci nicią do liści najbliższej rośliny wodnej, aby mu doi nie   uciekł.   Bardzo   misterna  kombinacja   i  przynosi zaszczyt  inteligencji topika,  a  przy tym ładnie  wyj gląda.
—  Czy to taka pułapka na inne stworzonka wo| ne? — zapytał Maciek.
—  O,  nie.  To  jego  mieszkanie.  Tam składa jajkj hoduje  dzieci  i  stamtąd  czyha  na  zdobycz.   Napai znienacka, jak prawdziwy tygrys owadzi, i porywa mu w paszczę wpadnie. Wciąga do swego domku i ta] pożera, a raczej wysysa, co schwycił.
Staszek skrzywił się ze wstrętem.
—  Nie  cierpię  pająków!  Przypominają  mi  zaws złoczyńców, co oplątują swoją ofiarę i wykorzystuj okrutnie.   Dlatego   pewnie   mówi   się:   omotać   kog Prawda?
Ta   niewinna  uwaga   zrobiła  na  Rudzielcu  bari dziwne wrażenie. Drgnął gwałtownie, twarz skrzyw: mu się jakby ze strachu czy z bólu. Trwało to jed: mgnienie, ale Kostek zauważył i zapamiętał. Rudzieli powiedział gniewnie:
—  Z punktu widzenia przyrodniczego powiedział wierutny nonsens. Jakże można winić obywateli kn lestwa zwierząt, że odżywiają się tak, jak im nakazu! natura!   Ostatecznie   pająk  nie   jest   okrutniejszy  od ciebie. Jadłeś wczoraj na obiad kurczęta?
Staszek roześmiał się trochę głupio, koledzy zari zaczęli się z niego nabijać. Rudzielec rozchmurzył sil nie pozostało nic z przelotnego przykrego nastroj| Profesor był znowu przyjazny i pogodny.
Maciek przechylił się nad wodą i coś pokazyw| palcem.
50
___ Panie profesorze! Czy to nie topikowy domek prześwieca tam w szuwarach? Tak. Trochę na prawo.
profesor przechylił się także i spojrzał we wskazanym kierunku.
__- Masz rację! Słuchajcie! Muszę zagarnąć tego topika razem z jego domkiem. Kto się podejmie? Chyba Maciek, co?
—  Bardzo chętnie. Niech mi pan pozwoli.
—  A nie spłoszysz go?
—  Potrafię podejść cichutko.
—  No to weźże ten czerpaczek, podejdź ostrożniutko, (zagarnij jednym pewnym rzutem topika i domek. !A pilnuj, żeby ci się pająk nie wymknął. Jest bardzo czujny.
Chłopcy śledzili z napięciem każdy ruch Maćka, a on
[posuwał się naprzód ostrożnie, wolniutko, nie spusz-
:zając oczu ze srebrzącego się między szuwarami punk-
ika.  W   odpowiedniej   chwili  wyrzucił  przed   siebie
:zerpaczek i wykrzyknął tryumfująco:
—  Jest! Profesor ucieszył się tak hałaśliwie, jakby sam był
w wieku Maćka.
—  Brawo! Brawo! Bardzo zręcznie to zrobiłeś. Mianuję cię moim pierwszym pomocnikiem! Poszukaj jeszcze w tamtych szuwarach, chcę mieć kilka topików i to różnej płci. Będę obserwował ich współżycie Iw moim podręcznym akwarium.
—  A potem co pan z nimi zrobi? — zainteresował |się Staszek.
~~ Potem, gdy będę już miał obserwacje ponotowa-ne> przyniosę je tu i wpuszczę z powrotem do jeziora? Po co mają ginąć niepotrzebnie? Nie wolno lekkomyślnie niszczyć życia.
Kostek spojrzał na Rudzielca podejrzliwie. Albo to niebywała przewrotność, albo rzeczywiście zachodzi ja-
51
kies niesamowite nieporozumienie. Westchnął ciężl Ach, gdyby się kogoś poradzić! Ale kogo? Nie mógł 1 zdecydować na wciągnięcie do gry kogoś postronnej Po małej godzince profesor miał już czterech łj nych topików i jedną uroczą topikównę. Zadowolol wpuścił każdego pająka do osobnego słoiczka, napełni nego do dwóch trzecich objętości jeziorną wodą. Si szek zdziwił się.
—  Tyle słoiczków do niesienia? Czy nie prości byłoby wsadzić je wszystkie razem?
—  W żaden sposób! Natychmiast by się wzajemml pożarły. Co innego w akwarium, gdzie jest dużo wifl przestrzeni. Uzbierajcie teraz trochę roślin wodny* weźcie kilka ździebeł sitowia, stworzymy im warul możliwie zbliżone do naturalnych.
Staszek przyglądał się pająkom uwięzionym w sfl iczkach. Jedne pokryły się w swoich domkach, inl miotały się bezradnie po ciasnych naczyniach. Staszl spojrzał badawczo na Rudzielca i powiedział, jak sil Kostkowi zdawało, naumyślnie:
—  Zupełnie jakby czuły, że są w więzieniu. Podobl uwięzieni przestępcy także w ciągu pierwszych dn miotają się po swoich celach.
Profesor znowu drgnął jak ukłuty.
—  Co ty dzisiaj z tymi porównaniami? Przypisuje! tym pająkom ludzkie uczucia. Czysta herezja ргя rodnicza.
Kostkowi zrobiło się pilno do swobodnej rozmofl ze Staszkiem. Zresztą dochodziło południe.
—  Bardzo przepraszam, panie profesorze, ale m dwaj pójdziemy teraz na pocztę. Maciek zostanie z p8 nem i pomoże panu odnieść to wszystko do domu, a nj pójdziemy lasem.
—  Ależ naturalnie, idźcie, idźcie! Nie należy nigd! trzymać rodziców bez wiadomości o sobie. Mogą sj
62
niepokoić. A my zostaniemy jeszcze trochę, co, Maćku? Co tam masz znowu ciekawego?
__- Oj, proszę pana! Wielki czarny żuk idzie piechotą po dnie! Maszeruje jakby nigdy nic! Czy on się nie utopi?
Profesor przysiadł obok Maćka.
—  Żuk, powiadasz? Gdzie? Aaa, to pływak. Nie bój się, nie utonie. Nie przeszkadzaj mu, zobaczymy, dokąd pójdzie.
Obaj zajęli, się żukiem, a Kostek ze Staszkiem odeszli leśną drogą.
Profesor i Maciek śledzili oczami wodnego żuka maszerującego spokojnie ku piaszczystej smudze o parę kroków od obserwatorów. Nie zwracając na nich najmniejszej uwagi żuk wylazł na piasek, rozpostarł skrzydła podobne do skrzydeł chrabąszcza i odleciał hucząc. Rudzielec patrzył za nim przyjaźnie, nieomal serdecznie.
—  Znakomity lotnik! A pływak jeszcze lepszy. Cze-kajże, rozejrzymy się za jego larwą. Do akwarium jej nie wezmę, pożarłaby mi wszystkie topiki. Obejrzymy ją tylko.
Brodzili jeszcze czas jakiś pomiędzy szuwarami, myszkowali pośród trzcin, ale larwy pływaka nie znaleźli. W końcu znużeni wyszli z powrotem na brzeg. Profesor usiadł na piasku, bose nogi wyciągnął przed siebie, oczy przymknął i grzał się z lubością w południowym słońcu. Twarz jego miała w tej chwili wyraz tak dobroduszny i spokojny, że Maciek pomyślał sobie: „Nie! Niemożliwe! Profesor nie jest zegarkowym złodziejem! Jakkolwiek to się wydaje nieprawdopodobne, w sklepie Staszkowego wuja musiał być ktoś inny. Żaden człowiek na świecie nie potrafiłby tak udawać! Muszę im to jakoś wytłumaczyć".
63
2
Tymczasem Kostek i Staszek szli prędkim krokiem] ku miasteczku. Zaraz za lasem zaczęli rozmawiać swobodnie. Staszek rozpoczął zjadliwie:
—  Ciekaw jestem, czy ten uczony entomolog i dziJ siaj także pogna wieczorem do swojej meliny.
—  Myślę, że tak. Musi przecież utrzymywać kontakt. Uważałeś, jak on się speszył, kiedy powiedziałeś o tych pająkach złoczyńcach?
—  Jasne! Ja tak naumyślnie powiedziałem, a on nie tylko się speszył, ale i rozzłościł.
—  Ja bym nawet powiedział, że to dobrze o nim świadczy, bo niby wyrzuty sumienia...
—  Ech, prędzej zląkł się, żeśmy go przejrzeli. Na takich zawsze czapka gore. Ale też gorąco! Ani rusz nie możemy dojść do tego, żeby się wykąpać.
Kostek westchnął głęboko.
—  Ja już tchu jak należy złapać nie mogę. Powietrze zupełnie ołowiane.
Istotnie powietrze wisiało nieruchomo nad rozżarzoną ziemią. Tuż pod nogami chłopców śmigały jaskółki. Wszystkie inne ptaki zacichły, nawet wróble przestały ćwierkać.
Kostek zatrzymał się i rozejrzał po niebie.
Za ich plecami dźwigała się nad widnokrąg ciężka, granatowa chmura i pełzła mozolnie ku słońcu.
—  Będzie burza.
—  Czy naprawdę?
Staszek powiedział niezupełnie pewnym głosem. Bał się burzy, tylko ukrywał się z tym starannie. Za to Kostek ucieszył się:
—  Fajno jest! Będziemy mieli doskonały pretekst, żeby dłużej posiedzieć w gospodzie. Może co zaobserwujemy. Chodź prędzej. Musimy zdążyć przed burzą.
54
Gdy wychodzili na Plac Kościelny, zerwał się dosyć gwałtowny, gorący wiatr. Podniósł tuman kurzu, zakręcił porozrzucanymi tu i ówdzie źdźbłami słomy. Chłopcy pochylili głowy i pobiegli pod wiatr. Gdzieś niedaleko zagrzmiało.
Staszek skoczył naprzód i dopadł drzwi gospody. Były zamknięte. Zajrzeli przez zakurzone szyby — nikogo.
Staszek, który miał nadzieję na bezpieczne schronienie przed burzą — zmartwił się.
—  To ci pech!
—  Nie szkodzi. Dostaniemy się tylnym wejściem. Trzeba tylko obejść ulicą Stromą i przejść przez furtkę w parkanie prosto na podwórze.
—  A jak nas kto ochrzani?
—  Za cóż by? Ja nieraz tamtędy chodziłem. Byle furtka nie była zamknięta.
Wicher po pierwszym ataku przycichł na chwilę. Chłopcy bez przeszkód dostali się do furtki i przez nią na podwórze. Było dokładnie obudowane: z trzech stron budynkami gospodarskimi, a z czwartej odgradzał je od świata wysoki parkan z furtką. Po przeciwnej stronie, pomiędzy szopą a stodołą, znajdowała się brama wjazdowa.
Kostek zatrzymał się pośrodku podwórza.
—  Wiesz co? Skoro już tu jesteśmy, sprawdźmy, czy auto stoi w garażu. Jeżeli gospodarz powie nam, że je właśnie wynajął, złapiemy go na kłamstwie.
Staszek czuł się jakoś niewyraźnie w obejściu, dokąd wtargnęli trochę jak intruzy. On także rozejrzał się, ale lękliwie.
—  Tu nie ma żadnego garażu.
—  Owszem. Jest. Wozownia — to jego garaż. Ma także zwykły wóz, dogcarta i dwa konie.
55
—  W tej wozowni, powiadasz? Może być. Tam jesi coś takiego w głębi, co może być samochodem.
Poprzez szeroko otwarte wrota, w pachnącym owsiaJ nymi otrębami mroku, majaczył jakiś niewyraźny, kształt. Wóz? Duża bryka? A może jednak samochód?1
Staszek zdecydowanym krokiem poszedł do tych] otwartych wrót. Nie uszedł dziesięciu kroków, kiedy, tuż obok niego wylazł z budy duży czarno-biały kundel. Miał wyraźnie złe zamiary i Staszek ledwie zdążył uskoczyć.
Pies podniósł przeraźliwy jazgot. Staszek upewniw-j szy się jednym spojrzeniem, że psi łańcuch nie sięga, wejścia do wozowni, skoczył przed siebie, potem zno-i wu w tył i stanął przy Kostku.
—  Jest. Stary opel — o ile mogłem dojrzeć. Kostek kiwnął głową.
—  Zgadza się. On ma stary typ opla. Bo mógł być wóz jakiegoś przejezdnego turysty.
W tej chwili z kuchennych drzwi wychylił się gospodarz, widocznie zwabiony szczekaniem psa. Zapytał' niespodziewanie ostro:
—  A co wy tu robicie? Kostek wysunął się naprzód.
—  To tylko my, panie gospodarzu. Weszliśmy tędy,' bo od frontu było zamknięte, a chcieliśmy koniecznie...]
Gospodarz odrobinę złagodniał.
—  Wychodziłem na chwilę — mruknął. — A czegóż to chcieliście koniecznie?
—  Zapytać w imieniu wujaszka, czy mógłby pani wynająć nam swojego opelka powiedzmy na... pojutrze? Urządzamy dalszą wycieczkę. Więcej osób. Nasza; syrenka nie wystarczy. Pan rozumie...
Gospodarz zmarszczył brwi. Namyślał się.
—  Tak, tak. Rozumiem. To pewno przyjadą ci państwo ze Żnina? Na pojutrze — powiada Kostuś? Nie.
58
Tak prędko to bym nie mógł. W przyszłym tygodniu — i owszem. Nie mogliby państwo odłożyć? Kostek był zgodny.
—  W przyszłym tygodniu? Trudno... Jeżeli nie można inaczej... wujaszek zatelefonuje. Szkoda...
Gospodarz zapewnił pośpiesznie:
—  Ja także bardzo żałuję, ale naprawdę nie mogę. W końcu tego tygodnia sam będę potrzebował mego wozu. Gdyby udało się wcześniej — dam znać.
Kostek, zadowolony z wywiadu, uśmiechnął się uprzejmie.
—  Więc dobrze. Umowa stoi. A teraz, czy może pan nas wpuścić na salkę i podać butelkę lemoniady? Musimy przeczekać burzę. Nie zdążymy do domu.
—  A nie zdążycie — potwierdził gospodarz z rezygnacją. Otworzył szerzej drzwi i cofnął się w głąb kuchni.
W tej chwili wicher poderwał się znowu, trzasnął drzwiami, aż ściany się zatrzęsły, wyszarpnął wielką garść liści z rosnącej w rogu podwórza akacji, zatargał złośliwie suszącą się na sznurze bielizną. Czarna chmura dowlokła się już do zenitu i zakryła słońce. Zahur-kotało w niej groźnie, olśniewająca błyskawica przeleciała przez nią migocząc. Pierwsze ogromne krople deszczu spadły na ziemię.
Gospodarz spojrzał przez okno na chmurę.
—  Tylko patrzeć, jak lunie. A niech popada, deszczu bardzo potrzeba. Siadajcie przy tamtym stoliku, zaraz wam dam lemoniady. Chcecie także jakich herbatników albo wafelków?
Obsłużył ich bardzo uprzejmie. Staszek, popijając lemoniadę, obejrzał sobie salkę. Dosyć mu się podobała. Schludna, czysta, z kolorowymi obruskami na stolikach i bukiecikami polnych kwiatów w wazonikach z rżniętego szkła — robiła na ogół miłe wrażenie.
57
Tylko ciemna była w tej chwili, bo czarna chmura stanęła w jej oknie i przesłaniała światło dnia.
Gospodarz usiadł za ladą. Na tę pogodę nie mógł siJ spodziewać innych gości. Siedział bezczynnie, popatrywał to na chłopców, to na drzwi do sieni, jakby stamtąd mimo wszystko kogoś oczekiwał, to znowu na okno pełne sinej chmury. Chłopcy odnosili wrażenie, że mu w jakiś sposób zawadzają, że ich obecność niecierpliwi go, czy też niepokoi.
Ale chyba musiał się z tym pogodzić, że o wyjścij na dwór w tej chwili nie mogło być mowy. Ulewa runęła całym ciężarem na ziemię. W mgnieniu oka plac przed gospodą zamienił się w jezioro. Przykościeli ne lipy gwałtownie machały gałęziami, jakby chciały odpędzić burzę. Burza się złościła, ciskała błyskawiJ cami, porykiwała hurkoczącym grzmotem, a od czasu do czasu z ogłuszającym trzaskiem wyrzucała piorun.
Staszek za każdym piorunem wzdrygał się i patrzy! z obawą na Kostka, czy on tego nie widzi. Kostek ga-J pił się bezmyślnie na nieciekawe otoczenie.
Siedzieli tak i siedzieli, aż nudno im się zrobiło. Ule-J wa osłabła, teraz już tylko gęsty deszcz szumiał mono-j tonnie. Zegar na ścianie wskazywał pierwszą po pol południu. Kostek mruknął leniwie:
—  Spóźnimy się na obiad. Wujenka tego bardzo nil lubi. Może byśmy spróbowali iść? Jakby mniej pada.
Staszek nie zdradzał wielkiej ochoty.
—  Daj  spokój.  Jeszcze  byśmy  przemokli zdrowo.I Twoja wujenka chyba wybaczy... Poczekajmy jeszcze chwilę. Robi się chyba jaśniej.
Spojrzał w okno. Za oknem mignęła znajoma syll wetka. Staszek syknął przez zęby:
—  Patrz! patrz!
Drzwi wejściowe otworzyły się gwałtownie i wpadł przez nie Rudzielec we własnej osobie. Woda lała się
58
niego strumieniami, na podłodze momentalnie utworzyła się kałuża. Gospodarz dosłownie wyskoczył zza
lady.
—  Co? Co się stało? — spojrzał na chłopców i natychmiast zniżył głos tak, że dalszych słów już nie można było dosłyszeć.
Rudzielec także się obejrzał, ale z miną tak obojętną, jakby nie poznawał swoich towarzyszy sprzed paru godzin. I wyglądał jakoś inaczej. Kostek w pierwszej chwili nie mógł się zorientować, na czym to polegało. Dopiero po paru minutach doszedł do wniosku, że chodzi tu o wyraz twarzy. Znikła gdzieś dobroduszna pogoda profesora, pozostał Rudzielec: zachmurzony, zdenerwowany, jakby wystraszony czy przygnębiony. Takim go chłopcy nigdy jeszcze nie widzieli.
Podszedł do lady, oparł się o nią łokciem i opowiadał coś półgłosem gospodarzowi. Gospodarz potrząsał głową, jakby czemuś przeczył, coś przekładał, tłumaczył, aż zirytował się i rąbnął pięścią w ladę. Rudzielec przysiadł. Zagadał gorąco, wyglądało na to, że się usprawiedliwia. Wreszcie gospodarz powiedział nieco głośniej:
—  Jak jutro — to jutro, i nie ma o czym gadać. Idź pan na górę i przebierz się. Zalejesz mi całą podłogę.
Rudzielec mruknął coś jeszcze i wyszedł drzwiami w głębi, nie spojrzawszy więcej na chłopców.
Oni jak na komendę podnieśli się jednocześnie, zapłacili i wyszli na plac. Wciąż padało, ale zza dachów miasteczka wyłaziły już małe skrawki błękitu.
Deszcz pluskał jeszcze chwilę po kałużach rysując na nich malutkie kółeczka, aż ustał prawie nagle. Zaraz potem słońce wyjrzało zza rzednących chmur i od razu zaczęło mocno palić. Krople pozostałe na liściach i trawie zamieniły się w tęczowe perełki.
59
Chłopcy dłuższy czas szli w milczeniu, dopiero na skręcie do nadleśnictwa odezwał się Staszek:
—  No i cóż ty na to?
—  Ano cóż. Pokazał nam z bliska swoje drugie oblicze. Już teraz odpadają wszelkie wątpliwości, nawet Maciek nie będzie go mógł bronić.
Staszek westchnął frasobliwie.
—  Że też zdarzają się ludzie aż tak dwulicowi!
—  Widocznie zdarzają się. Nie to w tej chwili jest ważne. Przede wszystkim musimy wziąć pod uwagę, co powiedział gospodarz: jutro. Jak to sobie tłumaczysz?!
—  Doprawdy nie wiem.
—  Cymbale! Przecież to jasne! Jutro ekspediują łupy. Musimy być w ostrym pogotowiu i nie spuszczać\ z oczu szanownego pana profesora. Wiesz, co ci powiem? On przyniósł tę wiadomość gospodarzowi. Miał co do niej jakieś zastrzeżenia, dlatego o mało. się nie pokłócili. Widocznie kwestionował zarządzenie szefa ferajny, a ten szef też pewnie jutro się zjawi. Rudzielec musiał dostać nowy list zaraz po powrocie znad jeziora i puścił się do swojego kumpla nie zważając na' nadciągającą burzę.
—  A czemu udał, że nas nie poznaje? To było głupie. Gospodarz i tak wie, że on u nas mieszka.
—  Ale on nie wie, że gospodarz wie. Gospodarz nie powinien wiedzieć. Pierwsza zasada mądrej konspiracji. Tylko Rudzielec musi mieć jakieś swoje manatki w gospodzie, jeżeli mógł się tam przebrać. Widocznie na wszelki wypadek. Ale to ptaszek z tego gospodarza! Chciałbym, żeby i on się wsypał przy okazji.
—  Cały czas bałem się, że nas zagadnie. Nie wiedziałbym, jak mu odpowiadać.
—  Po co miał zagadywać? On nie dureń. I bał się tego samego z naszej strony. Uważałeś, jak na nas popatrywał?
m
__ Ciekawym, kiedy przyjdzie do nadleśnictwa.
__. Nic się nie bój, przyjdzie w porę. Ale ty pamiętaj Staszek! Żadnych pytań, żadnych przymówek. Wcaleśmy go nie widzieli w gospodzie.
Staszek odpowiedział z przekonaniem:
__To się wie.
3
Jak było do przewidzenia — Rudzielec-profesor zjawił się zaraz po chłopcach. Przeprosił nadleśniczynę za spóźnienie tłumacząc, że pracował u siebie na górze i chciał skończyć jakąś ważną notatkę. Powiedział to zupełnie naturalnie i z wszelkimi pozorami prawdy. Kostek i Staszek wymienili porozumiewawcze spojrzenia pełne swoistego uznania dla sprawności Rudzielca. Nie tylko przybiegł tuż za nimi, ale zdążył jeszcze wśliznąć się niepostrzeżenie na górę i ostentacyjnie stamtąd zejść, gdy już wszyscy siedzieli przy stole. Powiedział też bezczelnie, że nic nie stracił na spędzeniu reszty przedpołudnia pod dachem, bo w ten sposób uniknął burzy. W tym miejscu Staszek nie mógł się powstrzymać i uszczypnął Kostka.
Rudzielec przy obiedzie był mniej gadatliwy niż zwykle. Zamyślał się od czasu do czasu i patrzył przed siebie z nieobecną miną. Potem ożywiał się nagle. Wyglądało to jakoś nienaturalnie.
Gdy chłopcy wstali od stołu, Rudzielec podszedł do nich i powiedział:
— Jeślibyście mieli ochotę, mógłbym pokazać wam dzisiaj coś ciekawego przez mikroskop. Znowu się chmurzy, chyba nie będzie okazji do spaceru. Przyjdźcie do mnie tak około czwartej, teraz mam ochotę zdrzemnąć się godzinkę. Zapukajcie nie czekając, aż was zawołam.
to
Skinął im głową i poszedł na górę. Chłopcy usiej w altanie na końcu ogrodu. Kostek zagaił naradę.
—  Gadaj, Maciek! Jak długo byliście z profesorei nad wodą? Czy burza was tam złapała?
—  Nie. Gdzież tam! Wróciliśmy, jak tylko pierwsd raz zagrzmiało. Profesor zaraz poszedł do siebie.
—  A ty?
—  Także poszedłem do naszego pokoju i przesil działem burzę.
—  Nie słyszałeś, czy on czasem nie schodził I dół?
—  Czy nie schodził?... Nie potrafię powiedzieć... Bo widzicie... ja się tak trochę zdrzemnąłem... Nie dospany byłem... rozumiecie...
—  Rozumiemy, żeś stuprocentowa gapa! Zdrzemnl łeś się? Musiałeś zdrowo zasnąć. Otóż wychodził, wychodził! Spotkaliśmy go w gospodzie. Przyszedł cały przemoczony, udał, że nas nie poznaje i konferował z gospodarzem.
—  Co wy powiecie! — Maciek zrobił zmartwionl oczy. — To jednak on rzeczywiście jest „podwójny"! O czym gadał z gospodarzem?
—■ Tegośmy nie słyszeli, bo szeptali do siebie. Posłyl szeliśmy tylko, że gospodarz powiedział: jutro.
—  Co to znaczy „jutro"?
—■ Pewnie jutro powiozą zegarki. Jakże to inacze| rozumieć?
—  Więc co zrobimy? Sami nie damy rady ich zatrzymać.
—  Już o tym myślałem i mam pewien plan. Odtąl nie możemy rozstawać się z profesorem. Gdzie on, tam i my. Chyba teraz, Maćku, nie będziesz go już bronił?
Maciek był szczerze zmartwiony.
—  Teraz już rzeczywiście trudno. To jednak jeM złodziej. Szkoda. Bardzo go polubiłem.
62
__. Ja  bym  go  też  polubił,  gdybym  nie   wiedział
0 nim tego, co wiem. Czekajcie! Ale myśmy dotąd nie spytali, skąd trafił do nadleśnictwa! Zapytamy teraz. Wujenka jest w ogrodzie, zbiera truskawki na dżem. Pomożemy jej. Profesora możemy na razie zostawić w spokoju. Do nocy, wiemy na pewno, nigdzie się nie ruszy.
Nadleśniczyna przyjęła pomoc z wdzięcznością. Gawędzono przy tym od niechcenia o tym i owym. W pewnej chwili Kostek zapytał niby mimochodem:
—• Skąd właściwie profesor wziął się u wujostwa? Czy wuj go dawniej znał? Czy wujostwo go zaprosili?
Wujenka odpowiedziała nie podnosząc głowy znad truskawkowego zagonu:
—  Aniśmy go znali, ani zapraszali. Zgłosił się do nas listownie, powołując się na wspólnego znajomego z Wrocławia. Nie było racji odmówić.
—  A o co on prosił?
—  Że chciałby spędzić miesiąc w jakiejś cichej miejscowości, możliwie w lesie i nad wodą. Że ma pewne badania naukowe do przeprowadzenia. Chodziło mu specjalnie o Pałuki. A że dał dobrą cenę za utrzymanie...
—  Rozumiem. Ale wuj zebrał chyba o nim bliższe
informacje?
—  Informacje? Ależ Kosteczku! On jest dosyć znanym entomologiem, ma za sobą parę poważnych prac i kilka publikacji popularnonaukowych. Wuj zna to nazwisko — jak wiesz, jest gorącym miłośnikiem przyrody. A dlaczego ciebie to zaciekawia?
Kostek zmieszał się trochę.
—  Tak sobie pytam. Zwykle wujostwo miewali letników z najbliższych okolic.
—  Rzeczywiście. Aleśmy sobie pomyśleli: naukowiec, człowiek już nie taki młody, nie będzie z nim
63
kłopotu, a zapłaci dobrze. I wuj napisał mu, żeb przyjeżdżał. Wcale tego nie żałujemy. Zupełnie syn patyczny.
—  Doskonałe jest to: nie będzie z nim żadnych kł<j potów — powiedział Kostek idąc z kolegami do dl mu. — Biedna wujenka! Ani wie, jak wpadła. Enll molog... książki pisał... i złodziej!
—  Bywa — zgodził się obojętnie Staszek. — Są mówiłeś, że czytałeś coś podobnego w jakimś kryni nale. O takim podwójnym życiu.
—  Owszem. Czytałem. Ale to całkiem co innego, ii spotkać coś podobnego w życiu. No, chodźmy już do tego podwójniaka, zobaczymy, co nam pokaże, a przy okazji może uda nam się zerknąć w czarną walizeczkę.
Tej czarnej walizeczki Kostek poszukał oczami zarl od progu. Stała na zwykłym miejscu, na komodzie, a profesor krzątał się przy stole koło swoich przyborów.
—  Jesteście? Doskonale. Mam tu dla was na po» czątek kroplę wody. Oglądaliście ją z pewnością w szkole, ale mój mikroskop jest znacznie silniejszy od szkolnego. Podchodźcie po kolei. Każdy musi sam sobie nastawić na najlepszą widoczność. O, tu się pokręca. Tylko delikatnie, proszę.
Maciek pierwszy pochylił się nad mikroskopem, 1
—  Ojej! Co tu malusieńkich potworków! Rzeczywil ście dużo więcej niż na biologii w szkole — i rozmait-szych! Aż gęsto! Kręcą się, wiją, gonią... O rany! One także pożerają się wzajemnie! Jak te pająki w akwarium! Pomyśleć, że kiedy piję wodę, połykam całe to paskudztwo! Odtąd będę pił tylko przegotowaną.
—  Co na tym zyskasz? Będziesz połykał ich trupy! Maciek otrząsnął się.
—  Brrr!
64
—  Żadne brr. Mądre łacińskie przysłowie powiada: naturałia non sunt turpia, co znaczy: rzeczy naturalne nie są obrzydliwe.
—  Dajmy na to!
—  Dla rasowego przyrodnika nigdy. Zapamiętaj to sobie, Maćku. Twierdziłeś, że chcesz zostać przyrodnikiem. A teraz pokażę wam pyszczek komara, sztylecik, który ten dokuczliwy owad zatapia w wasze ciała, gdy chce napić się krwi. Mam także żądło pszczoły. Gdzież ono mi się podziało? Pewnie zostało w walizce. Sięgnij no, Kostuś. Stoi na komodzie.
Kostek nie dał sobie dwa razy powtórzyć zlecenia. Chwycił walizkę pośpiesznie, aż coś w niej zachrobo-tało. Profesor rzucił się naprzód i wyjął mu ją z rąk.
—  Ostrożnie! Nie pchajcie się tak! Zapewniam was, że bez mikroskopu nic ciekawego nie zobaczycie.
Wyjął kluczyk z kieszeni i otworzył tajemniczą walizkę. Pomimo protestów Rudzielca trzy głowy omal nie wpakowały się do wnętrza — i zaraz cofnęły się rozczarowane.
W walizce nie było nic prócz szkiełek podwójnie złożonych, takich samych, jakich już pełno było na stole. Tylko że te w walizce były porządnie poukładane na tekturowych podstawkach, a te ze stołu trochę porozrzucane, jakby pozostawały w ciągłym ruchu. Ałe każdy preparat zaopatrzony był w napis wykonany drobniutkim maczkiem na różowym papierze naklejonym z brzegu. Preparaty wypełniały mniej więcej jedną trzecią walizki. Resztę przestrzeni zajmowały puste tekturki i wkładka na mikroskop.
Kostek, któremu profesor polecił wyjąć kilka wskazanych przez siebie szkiełek, przy sposobności opukał dyskretnie dno walizki. Nic nie wskazywało na to, by miało być podwójne. Gdzież się w takim razie podziały
I — Kim 3««t HudzielecT
65
zegarki? Może rzeczywiście zostały wyniesione w kieszeniach?
Kostek czuł, że mu się w głowie kręci. Naprawdę tu by trzeba jeżeli nie mistrza Poirot, to przynajmniej mądrej starej panny od Agaty Christie.
Miał już dość pokazów mikroskopowych. Pragnął co prędzej stąd wyjść i omówić z kolegami ostatnie odkrycie. Tymczasem oni dali się pochłonąć. Maciek — rzecz naturalna, ale zupełnie niespodziewanie i Staszek. Oglądali coraz to nowe cudeńka, wołali o jeszcze, a profesor był w swoim żywiole. Tłumaczył cierpliwie, odpowiadał niezmordowanie na wszystkie pytania i w ogóle zachowywał się jak ktoś, kto namiętnie lubi uczyć i wyjaśniać.
Wreszcie zakończył wykład, z pomocą Maćka poukładał swoje szkiełka w walizce, przykrył mikroskop i zatarł wesoło ręce.
— A teraz proponuję, żebyśmy się poszli wykąpać. Rozpogodziło się tym razem na dobre, a woda po deszczu będzie bardzo ciepła.
Staszek i Maciek przyjęli projekt z entuzjazmem, Kostek z niejakim ociąganiem. Ale po chwili i on się rozruszał. Ostatecznie póki mieli na oku profesora, nic nieprzewidzianego zdarzyć się nie mogło, a wykąpać się zawsze przyjemnie, szczególnie po takim pod każdym względem burzliwym dniu. Zegarki najwidoczniej zostały schowane gdzie indziej.
4
Na pluskaniu się w jeziorze czas schodził nieprawdopodobnie szybko. Ku podziwowi chłopców okazało się, że profesor bardzo dobrze pływa. Grubiutki, pulchny — unosił się na wodzie jak balon. Urządzali zawody na
66
wytrzymałość, na nurkowanie, na skoki i profesor nigdy nie zajął ostatniego miejsca. W końcu jednak zasapał się i wylazł na brzeg.
—  Wy — jak sobie chcecie, a ja mam już dosyć. Dwadzieścia lat temu dotrzymałbym wam placu do końca.
Ale chłopcy także się już pomęczyli, ogarnęło ich rozleniwienie. Poukładali się na piasku dokoła profesora i prosili, żeby im opowiedział coś ciekawego ze swoich brazylijskich przygód.
Profesor nie dał się prosić. Opowiedział po swojemu, barwnie i plastycznie,  o spotkaniu z  jaguarem.
—  Zapędziłem się, uważacie, za jednym bardzo rzadkim okazem motyla i ani się obejrzałem, kiedy straciłem z oczu towarzyszy. Jaguar wylazł akurat zza krzaka, na którym przysiadł motyl. Zetknęliśmy się prawie nos w nos. Bydlak rozpłaszczył się na ziemi brzuchem, a jednocześnie wygiął grzbiet i głowę tak jakoś przy tym wychylił do góry, że mogłem swobodnie zajrzeć mu w głąb szkarłatnej paszczy. Wierzcie mi, to nie był przyjemny widok. A ogon majtał mu się na dwie strony jakby osobno żywy.
—  I co? i co? co pan zrobił? Maćkowi głos drżał z napięcia.
—  Cóż miałem zrobić? Wystrzeliłem. Pewnie z tego strachu wycelowałem jak nigdy przedtem i potem w życiu. Trafiłem bestię prosto w prawy ślep, kula utkwiła w mózgu.
Kostek tak się przejął opowiadaniem profesora, że zapomniał, kogo właściwie ma przed sobą. W tej chwili widział tylko odważnego podróżnika. Powiedział z błyszczącymi oczami:
—  To był wspaniały strzał! Co bym dał za to, żeby to widzieć na własne oczy!
Profesor uśmiechnął się skromnie.
5*                                                                                                                  67
—  Szczęśliwy traf, nic więcej. Na ogół nie jestem pierwszorzędnym strzelcem.
—  Z pewnością ma pan skórę tego jaguara — stwierdził rzeczowo Staszek.
—  Owszem. Leży przed moim biurkiem i grzeje mi nogi, gdy zimą pracuję  dłużej  wieczorem.
—  Chciałbym ją zobaczyć — entuzjazmował się Maciek.
—  Może się tak ułoży, że zobaczysz. Może przyjedziesz do nas na studia. We Wrocławiu wydział przyrodniczy stoi bardzo dobrze. A teraz już chyba chodźmy, słońce się zniża, a ja zawsze wolę w chwili zachodu słońca być w domu.
W najlepszej zgodzie wrócili do nadleśnictwa i wszyscy czterej wysłuchali potulnie wymówek nad-leśniczyny, bo o cały kwadrans spóźnili się na kolację.  Dostało się szczególnie profesorowi.
—  Bo pan to z nimi jak czwarty kolega! Zamiast ich jak należy przypilnować, przemówić do rozsądku, pan im jeszcze bębenka podbija. Doprawdy nieładnie!
Profesor tłumaczył się nieśmiało:
—  Już taki jestem, proszę pani. Jak się czymś zajmę, albo jak się zabawię — gubię czas, i zanim go znajdę, okazuje się, że się z czymś spóźniłem. Ale ja już więcej nie będę. My nie będziemy. Prawda, chłopcy?
Po kolacji profesor zaproponował polowanie na ćmy. Nie do żadnej kolekcji, tylko tak, żeby — jak się wyraził — zaprezentować swoim młodym przyjaciołom te niesłusznie pogardzane nocne motyle, nie ustępujące w piękności swoim dziennym krewniakom.
Polowali z latarką po ogrodzie, oglądali złapane okazy i puszczali wolno. Podziwiali zmroczniki o pastelowych, cudownie zharmonizowanych barwach, nocne pawiki niewiele skromniejsze od dziennych, prze-
gs
pasane szafirem wstęgówki i niedźwiedziówki w czerwonym stroju.
Nauganiali się za nimi do późnego wieczora, a kiedy nareszcie znaleźli się w swoim pokoju, znowu nie wiedzieli, co myśleć o Rudzielcu. Kim był właściwie? Rudzielcem, czy profesorem? A może i jednym,
i drugim?
Już nawet o tym nie rozmawiali, tylko każdy myślał z osobna.  Dopiero  Maciek  powiedział  z  głębi  serca:
—  I znowu mi się zdaje, że to wcale nie ten Rudzielec,   którego   szukamy.   Doprawdy   w   głowie   się
kręci!
A Kostek przez zaciśnięte zęby:
—  Musimy rozwiązać tę zagadkę. Powiadam wam —
musimy.
I po chwili namysłu dodał z miną dowódcy wyznaczającego  swoim podkomendnym trudne  zadanie:
—  Bardzo mi przykro, moi kochani, ale musimy jeszcze i dzisiaj powstrzymać się trochę ze spaniem. Posiedzimy jakąś godzinkę na korytarzu i posłuchamy.
Siedzieli, słuchali, ale nie dosłuchali się niczego. Profesor chodził czas jakiś po swoim pokoju, otwierał i zamykał szafę, przesuwał krzesła, aż wreszcie stuknęły o podłogę zrzucone z nóg sandały, skrzypnęło łóżko pod ciężarem układającego się człowieka, a po kilku minutach przez cienką ścianę dotarło do czuwających chłopców smaczne chrapanie.
Na ten odgłos Maciek ziewnął szeroko, aż mu w szczęce skrzypnęło.
— Spi! To chyba i my możemy pójść spać. Mnie się już oczy wcale nie chcą otwierać. * Kostek zgodził się od razu. Jego także ciągnęło do łóżka. Tylko Staszek jeszcze dłuższą chwilę kręcił się niespokojnie na posłaniu. Korciło go, czy jednak Ru-
m
dzielec nie udaje snu, czy nie wstanie i nie wyjdzie ukradkiem.
W końcu i Staszka ukołysała niezmącona cisza śpiącego domu. Zasnął i przyśniło mu się, że wędruje po brazylijskiej dżungli, spotyka się z jaguarem, jaguar zamienia się nagle w Rudzielca, rzuca w Staszka całą garścią ciem rozlatujących się na wszystkie strony i krzyczy:
— Masz! masz! Tu są twoje zegarki!
Dzień trzeci 1
Następnego rana chłopcy zbudzili się późno, zeszli na śniadanie dopiero o dziewiątej. Profesora nie było w jadalni. Zaniepokojony Kostek zapytał wu-jenki krzątającej się dokoła stołu:
—■ A gdzie profesor? Czy już poszedł nad jezioro?
—  Jest u siebie, na górze — odpowiedziała wu-jenka. — Prosił was, żebyście trochę później przyszli na zwykłe miejsce, jeśli oczywiście będziecie mieli ochotę. On wybierze się tam około jedenastej.
—  No co? Pójdziemy? — zapytał Maciek, kiedy nadleśniczyna wyszła jak co dzień do miasteczka po
zakupy. Kostek powiedział stanowczo:
—  Oczywiście, że pójdziemy. Nie przypuszczam, żeby on wyznaczył nam spotkanie, a sam tymczasem dmuchnął. Sądzę, że do ostatniej chwili będzie się zachowywał zupełnie zwyczajnie: Niech Maciek pójdzie na górę i postara się sprawdzić, czy on tam rzeczywiście jest.
Maciek poszedł i po chwili wrócił.
—  Jest. Siedzi przy biurku i pisze. Drzwi były z lekka uchylone, więc widziałem dokładnie. Przybory do łowienia są przygotowane na stole.
—  Dobrze. To znaczy, że zamierza przyjść. W takim razie możemy spokojnie pójść na porębę, na po-
71
ziomki. Tam, gdzie nasza ścieżka łączy się z drogą leśną do miasteczka. Kto idzie nad jezioro, musi ko-; niecznie przejść tamtędy. Będziemy mogli najeść się spokojnie, bez obawy, że przegapimy naszego przyjaciela.
Poręba   leżała   mniej   więcej   w   pół   drogi   między jeziorem a nadleśnictwem. Dokonano tu wyrębu jużj przed kilku laty, dokoła pni porosły spore krzaczki, j gdzieniegdzie zdążyła wybujać mała brzózka. Szkar-! iatne wierzbówki wyrastały nieomal na wzrost czło-' wieka, kołysały się leniwie ogromne rumiany, a wszędzie dokoła czerwieniały poziomki, jakby kto korali nasuł w gęstą trawę.
Maciek przysiadł przy najbliższym pniu i gorliwie zabrał się do jedzenia. Kostek po krótkiej chwili pilnego rozglądania się poszedł za jego przykładem, Staszek zirytował się:
—  Sądziłem, że przyszliśmy tu nie po to, żeby objadać się poziomkami, tylko żeby pilnować Rudzielca. Jeśli wy nie. chcecie, to ja wyjdę mu trochę naprzeciw. Już jest wpół do jedenastej.
Kostek odpowiedział niewyraźnie, bo z pełnymi ustami:
—  Nie ma sensu tak ciągle deptać mu po piętach, bo się w końcu skapnie, że go śledzimy. Powiedział, że przyjdzie o jedenastej, więc przyjdzie. Jak dotąd zawsze dotrzymywał umowy.
—  Jak sobie chcecie, a ja bym jednakże wolał nie stracić go z oczu.
—  To się ulokuj na skrzyżowaniu ścieżek. A nuż on jednak poszedł do gospody już po tym, jak go Maciek widział, i nadejdzie od strony miasteczka. Krzywdy mieć nie będziesz. I tam są poziomki.
Po czym Kostek i Maciek wrócili do jedzenia, a Staszek odszedł i zajął pozycję w gęstych krzakach le~
72
szczyny, w widłach utworzonych przez schodzące się ścieżki. Usiadł wygodnie na pniu plecami do jeziora. 2 tego punktu obserwacyjnego widział dokładnie obie dróżki i był pewny, że nie przegapi nikogo nadchodzącego czy to od strony miasteczka, czy od nadleśnictwa. Poziomek tu nie było, ale Staszek nie myślał w tej chwili o poziomkach.
Zbliżało się południe. Upał narastał. Niepostrzeżenie Staszka ogarnęła senność. Brzęczały mu nad uszami różne trzmiele i osy, dzięcioł pukał monotonnie w ocalałą z wyrębu sosnę. Brzęczenie, pukanie, szum drzew i niedaleki plusk jeziora zlewały się w bardzo przyjemną kołysankę. Staszka kusiło, żeby wtulić się pod szeroko rozłożone łapy pobliskiego świerka, ułożyć się na miękkim mchu, przymknąć oczy... Walczył mężnie z pokusą, a powieki same mu opadały. Nagle tuż niedaleko chrusnęła nadeptana gałązka.
Staszek momentalnie otrzeźwiał. Rzucił się na czworaki, i jak mógł najciszej, podpełznął bliżej do ścieżki. Ostrożnie wytknął głowę zza rozrosłej  leszczyny —
i zdębiał.
Szło ku niemu dwóch Rudzielców. Jeden od nadleśnictwa, drugi od strony miasteczka.
Z początku Staszek myślał, że mu się w oczach dwoi z upału. Ale nie, bo każdy z Rudzielców był inaczej ubrany. Jeden w krótkich spodniach, płóciennej marynarce i sandałach na bose nogi, drugi w popielatym letnim garniturze i niebieskiej koszuli. Poza tym obaj byli identyczni i mieli jednakowo zatroskane miny.
— Cholerny świat! — mruknął do siebie Staszek. — A to co znowu takiego?
Tymczasem dwaj Rudzielcy zeszli się na skrzyżowaniu ścieżek i stanęli naprzeciw siebie. Ten, który przyszedł od strony nadleśnictwa, powiedział ostro do drugiego:
73
—  Po coś tu przyszedł? Umówiliśmy się, że to ja będę do ciebie chodził. Niepotrzebnie narażasz mnie na kompromitację. Pomyśl, co by było, gdyby nas ktoś zobaczył razem.
Drugi odpowiedział mrukliwie:
—  Nie mogłem czekać do jutra, jakeśmy się umówili. Szary dał znać. Przyjeżdża dziś wieczorem.
Pierwszy Rudzielec zląkł się i zafrasował jeszcze bardziej.
—  Oj, to niedobrze. Myślałem, że masz przed sobą jeszcze parę dni do namysłu. Ha, mówi się trudno, a skoro już tu jesteś, usiądźmy sobie i pogadajmy po raz ostatni swobodnie, niestety krótko. Za chwilę nadejdą chłopcy z nadleśnictwa. Zamówiłem ich na jedenastą.
74
Rudzielec   drugi   skrzywił   się,   jakby   zakosztował
piołunu.
—  Co ty zawsze z tymi chłopcami? Przykleili się do ciebie, plączą się pod nogami, wyrastają tam gdzie ich nie posieli, a ty na to pozwalasz.
Rudzielec pierwszy, czyli jak się teraz Staszek przekonał, prawdziwy profesor, odpowiedział wstydliwie:
—  Polubiłem ich serdecznie. Bardzo miłe chłopaki — dodał żywo, jakby w formie usprawiedliwienia. — Ale rozmowy naszej słyszeć nie powinni. Siądźmy tu, pod tym dębem.
Staszek zamarł w dość niewygodnej pozycji, a dwaj Rudzielcy ulokowali się po drugiej stronie ścieżki. Teraz, kiedy miał ich obu blisko przed sobą, Staszek dopatrzył się pewnych różnic między nimi. Ten drugi był odrobinę chudszy, oczy miał pochmurne, usta zaciśnięte, twarz bardziej pooraną zmarszczkami. I ruchy były inne: szybkie, nerwowe, jakby spłoszone, głos nieco chrapliwy czy zgrzytliwy, w każdym razie o nieprzyjemnym brzmieniu.
Rozsiadł  się  wygodnie  i  powiedział,  ocierając  pot
z czoła:
—  Ufff! Nóg nie czuję. Zdenerwowałem się... Obawiałem się, czy cię znajdę.
Profesor uśmiechnął się smutno.
—  Powiadasz, braciszku, że się zdenerwowałeś, chcesz, abym ci coś poradził, a jakąż ja radę dać mogę, jeżeli na mój projekt nie chcesz się zgodzić? Ja nie widzę innego wyjścia. Weźże się w garść. Odrobina silnej woli...
Prawdziwy Rudzielec potrząsnął rozpaczliwie głowę.
—  Tu wola nie ma nic do rzeczy. Nie zdajesz sobie sprawy... Bo i skądże by?
—  Jednakże myślę, że zdaję. I myślę także, że przesadzasz  z  tą wszechpotęgą  szajki.  To  nie  gang
75
amerykański. Zwyczajna szajka rzezimieszków. Oderwiesz się od niej o wiele łatwiej, niż to sobie wbiłeś w głowę. Idź zaraz i przynieś te nieszczęsne zegarki, póki twój gospodarz zajęty. Zostaniesz u mnie, w nadleśnictwie, czas jakiś. Z nadleśniczostwem załatwię bez trudu twój rzekomo niespodziewany przyjazd i twój „towar" postaram się zwrócić bezpośrednio poszkodowanemu. Może nawet przez jego siostrzeńca, jednego z tych właśnie chłopców. Nie rozumiem, dlaczego się sprzeciwiasz, skoro przedwczoraj obiecałeś... Rudzielec wyrzucił obie ręce w górę gestem rozpaczliwego zniecierpliwienia.
—■ Ależ, Wacusiu! Mówisz jak ślepy o kolorach! Co ty tam wiesz o stosunkach w ferajnie! Co ty się na tym rozumiesz! Mówiłem, że chcę się w zasadzie wyplątać, ale w tym momencie... Czyste niepodobieństwo! Gdzież tam! W trakcie „skoku"? I do tego ze zwrotem na własną rękę mojej części towaru? A toż-by mnie dopadli przy pierwszej sposobności! Po prostu zdarzy się nieszczęśliwy wypadek. Wpadnę pod auto, albo motocykl mnie potrąci... Oni doskonale umieją zorganizować coś takiego. Ty nie masz najlżejszego pojęcia, co potrafi Szary! On może już siedzi gdzieś w pobliżu i słyszy naszą rozmowę...
Rudzielec rozejrzał się podejrzliwie dokoła. W tej samej chwili Staszek, który już nie mógł dłużej wytrzymać w niezmienionej pozycji, poruszył się, aby znaleźć oparcie dla cierpnącego ramienia. Lekko trącone liście zaszeleściły. Rudzielec drgnął i skulił się jak zając przytulony w bruździe.
—  Słyszałeś? Tam ktoś jest w krzakach... Mówiłem...
—  Ależ uspokój się. Nikogo tam nie ma i być nie może. Ptak, albo wiewiórka... Mimo wszystko twój Szary  nie   jest  jakąś  nadprzyrodzoną  istotą,   jakimś
78
demonem. Ma przyjechać wieczorem. W tej chwili dzieli go od nas wiele kilometrów i w żaden sposób   nie   może   wiedzieć,   żeśmy   się  zetknęli.
—  No tak, tak, ale... — Rudzielec wciąż popatrywał nieufnie na dużą leszczynę, za którą przykucnął Staszek. — Tak, tak. Ja właściwie wiem o tym dobrze. To nerwowe. Ale wieczorem przyjedzie na pewno.
—  Jeżeli pozwolisz mi działać, na przystanku autobusowym spotka go ktoś właściwy.
Rudzielec tak się przeraził tej myśli, że aż mu oczy na wierzch wyszły.
—  Nie! nie! Wszystko — tylko nie to! Chcesz mnie wykierować na kapusia? Z ferajną nie tak łatwo się zrywa. Ty nie znasz tych potwornych stosunków! Poza tym... Przecież Szary, aresztowany, natychmiast by mnie zasypał. Czy chcesz żebym poszedł za kraty jako złodziej?
Profesor wzdrygnął się.
—  Nie. Do tego nie można dopuścić.
—  Więc widzisz.
—  No to co ty uważasz, że należy zrobić?
—  Już ci przedwczoraj mówiłem. Tym razem zostawić rzeczy ich biegowi, a jeżeli ten skok, ta impreza skończy się pomyślnie, obiecuję ci wycofać się ostrożnie i pomalutku... Może pod pretekstem zdrowia... zmniejszonej sprawności... Ale błagam! Nie mieszaj w to milicji! I w ogóle żadnych władz!
Profesor zamyślił się, oparłszy brodę na podkurczonych kolanach. Jego bliźniak kręcił się niespokojnie, po prostu wwiercał się w mech. Staszek miał wielką ochotę usiąść wygodniej, ale bał się, że Rudzielec znowu usłyszy i może zechce przetrząsnąć krzaki. Bał się także i tego, że lada chwila kichnie. Już mu kręciło w nosie, aż łzy w oczach stawały. I do kolegów
i
77
z niebywałą nowiną było mu pilno... Gdybyż Rudzielcy chcieli zakończyć wreszcie rozmowę! Gdybyż sie rozeszli każdy w swoją stronę!
Jak na złość  profesor trwał nieruchomy.  Dopiero po  dobrych  paru   minutach podniósł  głowę.
—  Dobrze, Jacku. Nie uprzedzę władz. Zrobimy inaczej. Pojadę z wami.
Na   to   oświadczenie   Rudzielec   wytrzeszczył   oczy i otworzył usta, zupełnie oszołomiony
—  Zwariowałeś?!  Ty - z nami?! W jaki sposób? W jakim charakterze?
—  Zupełnie   zwyczajnie.   Przedstawisz   mnie   jako brata a zarazem wspólnika. Nic mnie to nie obchodzi że przez jakiś czas będą mnie uważali za swego   Ja potrafię zagrać swoją rolę. O to się nie bój! Przypo mnij sobie nasze szkolne teatry amatorskie' W dro dze postaramy sie znaleźć sposobność uwolnienia g. nie ściągając na siebie podejrzeń ani ferajny, ani mi-
J.1CJ1.
Rudzielec ożywił sie.
-A wiesz?  To  wcale nie takie głupie i o wiele prawdopodobniejsze niżby się zdawało. Zdarza sie   że Szary sam osobiście, jak właśnie tym razem, eskortuje dostawę towaru do stacji, ale bardzo rzadko doprowadza transport  do samego końca. Zwykle przy zostaje gdzieś po drodze. Mnie samego nie zostawiłby nigdy   ale  nas   dwóch...   Tak.  To zupełnie  możliwe A jakbyś sobie wyobrażał dalszy ciąg? No, powiedz' my, ze nas zostawił dajmy na to w Poznaniu   Poszlibyśmy  na   milicję   i   co  byśmy   powiedzieli?   że znaleźliśmy to porzucone na szosie?  Czy jak?
-Nie.  Poszlibyśmy  do  najbliższej  parafii.   Przez księży najlepiej  załatwia się takie rzeczy.  Słyszałem o podobnych wypadkach. Ksiądz zwraca z reguły po szkodowanemu   i...   tajemnica spowiedzi.   Rozumiesz?
78
—  Rozumiem. Wcale nieźle pomyślane. Mógłbym nawet w Poznaniu podsunąć Szaremu, że dalej już damy sobie radę sami. Tylko, Wacuś, musiałbyś się tęgo zgrywać. Szary potrafi być dobry kompan. Znasz go zresztą. Był u nas kiedyś... we Wrocławiu. Jako pracownik z Nowej Huty. Pamiętasz?
—  Aha! To ten? Nie przypuszczałem wtedy, z kim mam do czynienia. Ja bym go najchętniej oddał w ręce sprawiedliwości.
—  Ale ja — nie. To jest także swego rodzaju koleżeństwo...  Ty  tego  z  pewnością  nie  uznasz.
—  Jasne, że nie. Mówiłeś przed chwilą, że on by cię mógł zasypać...
—  Gdybym ja zdradził. W innym wypadku — nigdy. Ferajna ma swoją moralność. Szary zna nasze prawdziwe nazwiska, bo jest szefem. To jest taka swoista gwarancja. My jego nazwiska nie znamy, a bodaj on sam je zapomniał. Od tylu lat nazywa się coraz inaczej...
Profesor podniósł się i stanął na ścieżce tak blisko Staszka, że Staszek mógłby go pociągnąć za połę płóciennej marynarki.
—  Zdaje mi się, żeśmy doszli do porozumienia i omówiliśmy wszystko. Wracaj teraz do miasteczka, żebyś zdążył przed gospodarzem. Ja przyjdę dziś wieczorem na jakieś pół godziny przed przyjazdem Szarego. Powiedz od razu gospodarzowi, żeś mnie przeciągnął na swoją stronę.
Rudzielec wstał także. Już odwrócił się, żeby odejść, i zatrzymał się znowu. Podszedł do brata, zajrzał mu z bliska w oczy.
—  Musisz mną strasznie pogardzać, Wacuś. Wstyd ci przynoszę.
Profesor położył mu rękę na ramieniu.
—  No, no! Uszy do góry! Podobno nawróceni wię-
79
cej są warci od przeciętnie uczciwych. Idźże już. Ach, czekaj! Jeszcze jedno! Wspominałem ci o liście, który otrzymałem tutaj zaraz po przyjeździe. List anonimowy z informacją 0 twoim „skoku" i twojej tutaj obecności. Podejrzewałem wiele, ale ta pewność, to był dopiero szok! Nie wiesz, kto to mógł pisać?
List? Ten, co ci go odesłano z uniwersytetu? Mogę się tylko domyślać. Jest taki wróg wewnętrzny. Wróg Szarego, nie mój. Chciał się tobą posłużyć, żeby utrącić przedsięwzięcie, bo chciał je sam poprowadzić. Może i dobrze się stało.
Przy ostatnich słowach Rudzielec uśmiechnął się niepewnie. Potem odwrócił się i odszedł w tę samą stronę, skąd przyszedł. Profesor postał chwilę zamyślony i poszedł z wolna nad jezioro.
Gdy tylko znikł na zakręcie ścieżki, Staszek kopnął się z miejsca. Rwał przez krzaki, plątał się w wysokiej trawie poręby, przeskakiwał pniaki, aż dopadł kolegów objadających się spokojnie poziomkami.
—  Słuchajcie! Jest ich dwóch! Kostek poderwał się na nogi.
—  Co? Co takiego?
—  No mówię! Jest ich dwóch! Dwóch Rudzielców. Nasz profesor i drugi taki sam. Stali tam, na ścieżce, Ї rozmawiali ze sobą.
Kostek narysował sobie palcem kółko na czole.
—  Czy to tak z upału, Staszek?
—- Sameś wariat! Chodźmy dalej od ścieżki, bo profesor nas zobaczy.
Ukryli się w pobliskiej gęstwinie. Staszek usiadł na pniu i dyszał ciężko,
—- Co się tak patrzycie? Jeszcze nie zwariowałem. Widziałem ich tak wyraźnie, jak was teraz widzę. Podobniuteńcy, że aż niesamowicie. To tego drugiego musieliśmy spotkać wczoraj w gospodzie.
80
—  Ciekawe — mruknął Kostek. — Bracia, czy jak?
—  Właśnie. Bracia-bliźniaki.
—  Spamiętałeś przynajmniej, o czym gadali?
—  Ma się rozumieć, i wiem już na pewno, że profesor nic nie jest winien. To jego brat narozrabiał, a on, biedaczek, stara się jakoś brata z tej kabały wyplątać. Chciał nawet, żeby tamten oddał zegarki.
Maciek rozpromienił się.
—  A nie mówiłem wam od razu, że profesor wcale nie wygląda na złodzieja? A że wiedział, jakiego ma brata, był często smutny, zdenerwowany, i zachowywał się tak dziwnie.
—  O! Teraz będziesz gadał, że od razu domyśliłeś się wszystkiego, a taki sam byłeś mądry, jak i my.
—  Cicho, Staszek! — wtrącił się Kostek. — W tej chwili nie o to chodzi, kto się czego domyślał. Musimy przemyśleć spokojnie sytuację. Odwróciła się o 180°. Powtórz możliwie najdokładniej ich rozmowę.
—■ A może pójść na przystań? — niepokoił się Maciek. — On nas tam przecież szuka.
—  Nie! — stanowczo sprzeciwił się Kostek. — Ważniejsze, żebyśmy się porozumieli. Powiemy, żeśmy się zapędzili lasem w inną stronę i potem już nie było czasu przed obiadem. Gadaj, Staszek.
Staszek opowiedział wszystko dokładnie, a Kostek słuchał z namarszczonymi brwiami i bardzo ważną miną. Gdy Staszek skończył — powiedział z namysłem:
—  No tak. Musimy zupełnie zmienić i plan działania, i nasze nastawienie do sprawy. Zagadnienie trudne. Trzeba jednocześnie nie wypuścić zegarków, nie dopuścić do aresztowania profesora jako wspólnika kradzieży i nie zanadto wkopać jego brata, który jest bodaj bardziej lekkomyślny niż zły.
—  I którego profesor bardzo kocha — dodał skwapliwie Maciek.
6 — Kim jest Rudzielec?
81
- No, tak. Którego bardzo kocha... A profesorowi winniśmy zadośćuczynienie. Podejrzewaliśmy go niesłusznie i krzywdząco.
—  A może by tak... — zaczął znowu Maciek.
—  Może by tak co?
—  Dać im spokój. Niech sobie jadą, jak chcieli. Profesor zapowiedział przecież, że umkną Szaremu i  tak  czy  inaczej   zwrócą  zegarki.
—  Nigdy w życiu! — Staszek aż poczerwieniał z oburzenia. — A jak im się nie uda i zegarki przepadną? Najważniejsze, to pomóc mojemu wujkowi.
Kostek rozstrzygnął.
—  Staszek ma rację. Odzyskanie zegarków przede wszystkim. Ale jak to zrobić? Bądź tu mądry, człowieku! Ha, trudno, moi drodzy. Przyznaję z przykrością, że sami temu nie podołamy. Chcąc nie chcąc musimy zwrócić się o pomoc.
—  Do twego wuja?
Kostek potrząsnął energicznie głową.
—  Nie. Mam inną myśl. Jest tu na posterunku milicyjnym jeden taki plutonowy, niewiele starszy od nas. Heniek mu na imię. Bardzo fajny, równy chłop.
—  Znasz go dobrze?
—  Ojej! Zaprzyjaźniliśmy się jeszcze w zeszłym roku. Chodziliśmy razem na kaczki i na ryby, pływaliśmy kajakiem. Już bym was dawno z nim zaznajomił, gdyby nie ta sprawa z zegarkami, co nam zabrała cały czas.
Staszek z uznaniem kiwnął głową.
—  Zawsze mówiłem, że trzeba by tu kogoś bardziej od nas doświadczonego. Powiesz mu wszystko zupełnie szczerze?
—  Rozumie się. I zupełnie prywatnie. Z odpowiednim zastrzeżeniem co do profesora. Musi nam coś poradzić.   Od  tego   jest  fachowiec.   Miałem  nadzieję,
w
że my  sami...  ale widzę, że się nie da.  Zanadto się to wszystko skomplikowało.
Maciek był przede wszystkim przejęty losem profesora.
—  Biedny profesor! Żeby tylko i jego nie przy-skrzynili. Ale my nie będziemy robić urzędowego doniesienia? Prawda, Kostek?
—■ Oczywiście, że nie. Uspokój się. Będziemy mówić z Heńkiem zupełnie prywatnie. Jak go znam, on to uszanuje.
Staszek zirytował się w końcu.
—  Widzę, że wyście się teraz przestawili na ratowanie profesora. A mój wujek? A jego zegarki? Może zechcecie  jeszcze  wstawiać się i za tym bratem?
Maciek nagle zapalił się.
—  A wiecie? To by był piękny wyczyn wyrwać tego brata ze szponów bandy! Pomyślcie tylko!
Kostek uśmiechnął się potakująco. Staszek wykazał o wiele mniej zapału.
—  Ja bym się tam nim nie przejmował. Skrzywdził mojego wujka —■ niechże posiedzi za kratkami.
Profesor przyszedł na obiad znowu nieco spóźniony. Był niezwykle milczący. Chłopcy też raczej milczeli, bo nie bardzo wiedzieli, jak się odzywać do tego nowego, dopiero dziś naprawdę poznanego profesora. Czuli się wobec niego winni, a nie wolno im było okazać skruchy — i to im przeszkadzało.
I byłaby przy obiedzie panowała nieprzyjemna cisza, gdyby nadleśniczy nie opowiedział ciekawie o swoim dzisiejszym spotkaniu z dziczą rodziną, którą w jego   oczach   zaatakował   lis.   Wyskoczył   znienacka
83
i omal nie porwał najmniejszego warchlaczka idącego na końcu.
—  Musiałem matce dopomóc, a sam byłem w strachu, żeby z rozpędu i mnie nie potraktowała jak wroga. Mądra locha zrozumiała, o co chodzi. Ani na mnie nie fuknęła,  i zwiała ze  swoją gromadką.
—  A nie kiwnęła ci chociaż głową na podziękowanie?  —  zaśmiała się  nadleśniczyna.
—  Zastrzelił wujek lisa?
—  Nie. A po co? Futro teraz na nic. Przepłoszyłem. Odnajdę go jesienią, akurat będzie dobry na kołnierz.
Stroskany profesor tak się zainteresował zachowaniem się lisa i lochy, że aż poweselał. Dopiero pod koniec obiadu zafrasował się znowu. Milczał przez dłuższą chwilę i wreszcie powiedział z jakąś nienaturalną swobodą:
—  Chciałem uprzedzić, że wyjadę dziś wieczorem na kilka dni. Nie mogę w tej chwili podać dokładnie terminu powrotu. W każdym razie moja nieobecność nie potrwa długo. Mam nadzieję, że to nie zrobi państwu różnicy.
Nadleśniczyna zapewniła uprzejmie:
—  Ależ oczywiście, najmniejszej. O której pan się wybiera? Pod wieczór są dwa autobusy: osiemnasta trzydzieści i dwudziesta.-
To bardzo zwyczajne pytanie speszyło profesora. Nawet z lekka poczerwieniał.
~- Chyba... tym późniejszym. Pilna sprawa mi wypadła. Muszę przerwać pracę...
—  A może ułowić panu co przez ten czas? — wyrwał się Maciek i zamilkł nagle, uprzytomniwszy sobie, że wyjazd profesora nie powinien dojść do skutku.
Profesor  spojrzał  na  niego   z  roztargnieniem.
—  Ułowić — powiadasz? A dobrze, dobrze. Poszu-
R4
jjaj mi jeszcze parę topików. Największy okaz zdechł dzisiejszej nocy. Teraz pójdę na górę. Dokończę rozpoczętego artykułu do pisma przyrodniczego i uporządkuję moje manatki.
■— A my co? — zwrócił się Staszek do Kostka po odejściu profesora.
—  My? Pójdziemy do Heńka. O tej porze powinien
być w domu. Chyba, żeby miał służbę, ale tobyśmy . już mieli prawdziwego pecha.
Na szczęście pech ich ominął. Zastali Heńka w jego mieszkaniu. Właśnie zjadł obiad i wybierał się na ryby. Może dlatego, że mu się tych ryb bardzo chciało, przyjął długie i szczegółowe opowiadanie Kostka raczej niedowierzająco.
—  Czy wam się aby, chłopaczki, coś nie przywidziało? Owszem, mieliśmy tu zawiadomienie z Komendy Powiatu nakazujące czujność. Ostatnio w paru punktach dokonano kradzieży zegarków. Istnieje przypuszczenie, że większa partia tego „towaru" idzie tranzytem przez naszą okolicę, ale nie ma powodu sądzić, że właśnie przez nasze miasteczko. Dostaliśmy też rysopis, który komendantowi naszego posterunku nasunął podejrzenia co do tegorocznego lokatora nadleśnictwa, tak że nawet komendant zasięgał o nim telefonicznych informacji. Wypadły zupełnie zadowalająco. To rzeczywiście docent wrocławskiego uniwersytetu, człowiek dobrze znany w swoim środowisku.
—  My też nie twierdzimy, że to on, tylko jego brat bliźni, nadzwyczajnie do niego podobny, który zatrzymał się w gospodzie.
—  Więc czego chcesz, Kostek, ode mnie? Żebym sprawdził? To chodź ze mną na posterunek, złożysz formalne doniesienie, na tej podstawie będziemy mogli działać.
85
—  Kiedy my właśnie tego nie chcemy! My byśmy chcieli... żeby tak jakoś... prywatnie...
—  Jak to prywatnie? — Heniek aż podskoczył. —-Co przez to rozumiesz? W detektywów chcecie się zabawić? Czy jak?
—  No widzisz, Heniek, że zrozumiałeś. Ty jesteś równy chłop! Nam, uważasz, chodzi także i o to, żeby naszego profesora wyciągnąć z głupiej sytuacji, a to by się przy oficjalnym doniesieniu nie udało.
—  I nawet tego brata nie chcielibyśmy zanadto skrzywdzić — powiedział nieśmiało Maciek. — Kolega — spojrzał na Staszka — wysłuchał całej rozmowy tych dwóch braci. Z tej rozmowy wynikło, że ten drugi jest — jakże to się nazywa? — szantażowany.
—  Ale zegarki musimy odzyskać koniecznie — wstawił Staszek — inaczej mój wujek pójdzie siedzieć.
Heniek popatrywał kolejno na wszystkich trzech niezwykłych interesantów.
—  Więc o co wam w końcu chodzi? Jeżeli chcecie to załatwić, jak mówicie, prywatnie, to po co mnie informujecie? Na co ja wam jestem potrzebny? Macie zamiar zatrzymać złodziei na własną rękę? Sądzicie, że wam się to uda?
—  Wcale tak nie sądzimy i dlatego przyszliśmy do ciebie. Żebyś nam pomógł. Jednym słowem, żebyś wziął w tym udział. Prywatnie.
Heniek usiadł na krześle, plasnął się obu dłońmi po kolanach i roześmiał na całe gardło.
—  Wariaty! Przecież ja nie mam prawa aresztować kogoś bez rozkazu! I służby nie mam już dzisiaj. Właśnie wróciłem.
—  Tym bardziej!
—  Jak to tym bardziej? Dobre sobie! Ale by mnie komendant ochrzanił! Nie, koledzy. Nie chwyci.
§6
—  Więc przynajmniej poradź nam po przyjacielsku . — powiedział zmartwiony Kostuś. — Ty masz doświadczenie w tych sprawach.
—  No pewnie, że jakie takie mam — Heniek był pochlebiony. — Poradzić ostatecznie mogę, oficjalnie o niczym nie wiem. Mogę nawet napomknąć koledze, Wackowi, żeby dziś wieczorem miał oko na gospodę. Bo a nuż by was co złego spotkało.
—  To i na przystanek autobusowy trzeba by zwrócić  uwagę,  bo  ten  trzeci  ma przyjechać  wieczorem.
—  Aha. Ten trzeci. A drugi to gospodarz. Nigdy nie mieliśmy o nim za dobrej opinii, ale żeby aż tak... Ej, chłopaki! Czyżbyście naprawdę odkryli melinę w naszej spokojnej osadzie?
—  Może to nie stała melina? Może to tylko na ten raz? ■—■ Staszek snuł przypuszczenia. — Może ten Szary przywiezie więcej zegarków...
—  Co? Kto? Jakeś ty powiedział?
Heniek zerwał się na równe nogi. Staszek spojrzał zdziwiony.
—  Powiedziałem: Szary, bo Rudzielcy o jakimś Szarym rozmawiali. Czy to ktoś ważny, panie Heńku?
—  Czy ważny? Ja myślę! Latają za nim listy gończe! To szczwany lis, cwaniak jakich mało. Udało mu się kilka zupełnie bezczelnych skoków, a zawsze przeciekał nam między palcami. Ten się nie zawaha przed mokrą robotą. Jeżeli braciszek waszego profesora wplątał się w afery z Szarym, nic dziwnego, że się teraz boi. No, jeśli Szary wchodzi w grę, to już nie żarty. Tu nie ma miejsca na zabawę w detektywów. Pan Staszek powinien złożyć doniesienie, bo on jest świadkiem, skoro on posłyszał rozmowę profesora z bratem. Pójdziemy, panie Staszku? Prawda?
Kostuś aż się zakręcił na miejscu. Cały wzburzony powiedział błagalnie:
87
- Heniek! Zmiłuj się! Pozwól nam działać! To by było tak pięknie, gdybyśmy samodzielnie... z tobą oczywiście... przychwycili Szarego! Pomyśl! Gdybyś takiego komendantowi przyprowadził, z pewnością darowałby ci nieformalność. Jeszcze byś odznaczenie dostał, albo i awans.
Heniek zatrzymał się pośrodku pokoju, spojrzał na Kostka wzgardliwie i wzruszył lekceważąco ramionami.
—  Ludzie! Cywile zatracone! Co wy się rozumiecie na służbie? Jakże ja wam mogę aresztować Szarego bez formalnego rozkazu? I w dodatku nie mój dyżur.
—  Ale twój Wacek jest na dziś wieczór służbowym. Gdybyś się z nim porozumiał...
—  Wacek? No tak... Ale jednak... Dlaczego upieracie się i nie chcecie załatwić tego urzędowo? I tak zrobiliście wiele, żeście to wypatrzyli. Po co jeszcze ryzykować? Z Szarym nie ma żartów.
Kostek nie wiedział, co odpowiedzieć, jakich argumentów użyć. Właściwy powód, chęć przeprowadzenia wszystkiego samodzielnie, wydał mu się na chwilę dziecinną zachcianką. Milczał speszony. Na pomoc przyszedł mu Maciek.
—  Bo nam o profesora chodzi. On będzie tam z nimi i na pewno aresztowalibyście go, chociażby na krótko. Ale czy pan wie. co to jest dla takiego docenta? Trafiłby do gazet i jego rektor wziąłby mu to z pewnością za złe. A tymczasem on z czystej szlachetności! A nawet i ten brat...
Heniek namarszczył się groźnie.
—  No  już aby za tym bratem nie proście! Profesora można by w jakiś sposób wam darować, ale ten ' brat...   O,  nie!  tego  bezwzględnie  byśmy  zatrzymali. Wacek też się inaczej nie zgodzi, jeżeli w ogóle mamy maczać w tym palce.
88
Kostek wyczuł, że jest w pół drogi do zwycięstwa. Uśmiechnął się tryumfująco.
—  Więc zasadniczo  zgadzasz  się,  Heniek,  na taką
^prywatkę"?
Heniek był bardzo młody. Spodobała mu się niecodzienna awantura. Kusiła myśl pochwycenia „Szarego" na własną rękę i zrobienia z niego niespodziewanego podarunku komendantowi. Ale dyscyplina służbowa? Kto wie, jak to w ostatecznym rezultacie przyjmie komendant?
Kostek uważał jednakże zgodę Heńka za fakt dokonany.
—  Zgadzasz się? Prawda?
—  Jeszcze tego nie powiedziałem. Uzależniam to od Wacka. On jest na służbie i potrzebny nam będzie do aresztowania przestępców. Ale na wszelki wypadek możemy już teraz obmyślić sobie, jak to przeprowadzić.
Usiedli dookoła stołu, Heniek wyciągnął papierośnicę, spojrzał pytająco na chłopców, wszyscy trzej odmownie potrząsnęli głowami. Heniek sam jeden zapalił.
—  Więc tak. Przypuśćmy, że Wacek się zgodził. Wy odprowadzicie waszego profesora niby do autobusu. Sądzę, że przyjmie wasze towarzystwo chociażby po to, żeby nie budzić podejrzeń. Pożegnacie się z nim i odejdziecie trochę dalej, tak, żeby tracił was z oczu. On oczywiście pójdzie do gospody, ale wy na to nie zważajcie. Kostek niech zaraz przyjdzie do mnie, dwaj pozostali skontrolują autobusy. Przyjeżdżają prawie równocześnie z dwóch przeciwnych kierunków. Nie wiemy,   którym  przyjedzie  ten  cały  Szary.
—  Prawdopodobnie ze Żnina.
—  Dlaczego tak sobie postanowiłeś? To wcale nie jest powiedziane. Tacy lubią kluczyć.
m
—  Ale jakże my go poznamy? — zmartwił się Ma, ciek. — Alboż on będzie jakoś szczególnie wyglądał?
Heniek uśmiechnął się z wyższością.
—  Kwestia umiejętnej obserwacji. Zaraz wam po, dam kilka wskazówek. Jako obcy tutaj —■ będzie rozglądał się. Może spyta o drogę do gospody? Może właśnie was? W takim wypadku ofiarujecie się grzecznie, że go odprowadzicie na miejsce. Z rysopisu tyle mogę wam powiedzieć, że jest bardzo wysoki. Tego nie zmieni, chociażby się przygarbił. Poza tym charakteryzuje się po mistrzowsku. Może wreszcie ktoś go spotka... gospodarz, czy Rudzielec...
—  No dobrze — zgodził się Staszek. — Przypuśćmy, że żeśmy go rozpoznali i odprowadzili do gospody albo bezpośrednio, albo idąc za nim. Co mamy zrobić potem?
—  Potem poszukacie nas. To znaczy mnie i Kostka.
—  Gdzie?
—  Znacie już ulicę Stromą obok gospody?
—  Owszem. Znamy.
—  Więc tam. Pierwszy dom, jak się parkan koń-1 czy, to dom rodziców Wacka, bo on jest stąd rodem. Sam ma pokój na pięterku i z jego okien widać całe podwórze gospody. Stamtąd zobaczymy, jak się nasi podopieczni zaczną zbierać do wyjazdu, a może nawet co posłyszymy, uchyliwszy trochę okna. Kiedy zbliży się ostatnia chwila, wybiegniemy na plac, dopadniemy bramy gospody i zatrzymamy ich tam, zanim zdążą wyjechać. Wacek jako służbowy ich wylegitymuje, a potem... No, niech już będzie po waszemu, profesora puścimy do domu. Cała sztuka polega na tym, żeby w porę dopaść bramy, ale my nie przegawronimy, i jak tylko oni zaczną się na wóz ładować...
90
—  Dobrze, Heniek. Ale musimy wszystko przewidzieć. A jeżeli Wacek się nie zgodzi?
—  Powiem ci o tym, jak przyjdziesz do mnie wieczorem, a ty odnajdziesz kolegów i, trudno, zrobicie co będziecie uważali za stosowne. Muszę was tylko uprzedzić, że kiedy Wacek posłyszy o Szarym, z pewnością nie pozostawi sprawy w waszych cywilnych rękach. Złoży meldunek, cała sprawa odbędzie się urzędowo i wasz profesor przesiedzi kilka dni aż do wyjaśnienia.
—  Jesteśmy winni profesorowi pomoc i opiekę za niesłuszne, krzywdzące podejrzenie — powiedział uroczyście Maciek. —■ Dlatego nie możemy się zgodzić na takie rozwiązanie.
Heniek spojrzał na Maćka rozbawiony, ale odpowiedział bardzo poważnie:
—  Uznaję wasze racje i sądzę, że Wacek uzna je także, gdy mu sprawę odpowiednio przedstawię. No, a poza tym — szelmowski błysk rozjaśnił mu oczy — jest jeszcze jeden wzgląd. Jeżeli to my z Wackiem ucapimy Szarego, sami rozumiecie, jakie to będzie miało znaczenie dla naszej przyszłości służbowej. A jeśli wypadnie działać urzędowo, cała zasługa pójdzie na komendanta. Ale to wam mówię zupełnie poufnie.
—  A my?  —  zaniepokoił się nagle Kostek.
—  Wy i tak nie możecie dostać służbowej nagrody, ale nic się nie bójcie, nie zatuszujemy waszej roli. To chyba już wszystko.
—  Chwileczkę. A jeżeli nie zdążymy pod bramę i pojadą?
—  Będziemy ich ścigać.
—  Czym?
—  Mamy służbową jawę. Postawimy ją pod ręką.
—  Wszyscy na jednej jawie?
91
—  Ale skąd! My z Wackiem.
—  A my?
—  Wy? To już trudno. Staszek szturchnął Kostka w bok.
Kostek! A jakby twój wuj pożyczył nam swojej syrenki? Mówiłeś tyle razy, że zupełnie dobrze prowadzisz i że ma do ciebie pod tym względem pełne zaufanie. Powiedzielibyśmy, że chcemy przejechać się kawałek.
Nie pożyczy! Coś ty! Ja przecież nie mam prawa jazdy. Prowadzę, kiedy wuj siedzi obok. I na noc... Nie ma mowy.
I ja sądzę, że nie pożyczy, szkoda nawet py-j tać — przyświadczył Heniek. — Ale nie martwcie się, nie myślę, żeby doszło do pościgu. Dlaczego mamy ich przegapić, jeżeli będziemy uważali? Idźcie już, wiara, a ja pójdę poszukać Wacka. Musi być gdzieś w rynku.
Wyszli razem. Heniek poszedł ku rynkowi, a trójka przyjaciół skręciła na drogę do nadleśnictwa. Szli milcząc z wielkiego przejęcia.
Wujenkę zastali  w progu pięknie  wystrojoną.
—  Chłopcy! Gosposia poda wam i profesorowi kolację, bo my z wujem jedziemy do Żnina. Zaraz. Autobusem osiemnasta trzydzieści. Dopiero w ostatniej chwili okazało się, że wuj może jechać, dlatego nie uprzedziłam was zawczasu. Nie gniewacie się o to? Prawda?
—  Ależ wujeneczko! Jak można? Naturalnie, że się nie gniewamy! — Kostek zaledwie zdołał ukryć radość. — Niech wujostwo jadą spokojnie, wszystko będzie w najzupełniejszym porządku.
92
—  1 o jutrzejsze śniadanie będziecie musieli sami się zatroszczyć, bo gosposia z rana jest bardzo zajęta, a my zanocujemy w Żninie. Możliwe, że przyjedziemy dopiero w południe, a najwcześniej o dziesiątej dwadzieścia.
Kostuś musiał zdławić w sobie radość po raz drugi.
—  To wujostwo nie syrenką jadą?  Dlaczego tak? Wujenka uśmiechnęła się figlarnie.
—  A bo widzisz, kochany, jedziemy na przyjacielskie imieniny, więc trzeba żeby wuj mógł wypić kieliszeczek jeden i drugi, a on jest taki skrupulat, że gdyby wypił, parę kropel, za nic nie usiadłby za kierownicą. Nawet zanocowanie na to nie pomoże, bo tam z rana bywają zawsze poprawiny dla zamiejscowych. Więc już pewniej wypadnie autobusem.
Kostuś odpowiedział jeszcze figlarniejszym uśmiechem.
—  Ano tak. To już rozumiem.
Z głębi domu nadszedł wuj, również świątecznie ubrany, i wkrótce oboje wujostwo odeszli drogą do miasteczka. Gdy zniknęli za bramą — Kostek powiedział:
—  Dobra nasza! Teraz bez przeszkód weźmiemy syrenkę.
—  Jak to? Bez pozwolenia?
—  Ty, Maciek, jesteś nadzwyczajny! Skąd ci wezmę pozwolenie, kiedy wuj już poszedł?
—  Mogłeś wpierw zapytać.
—  Żeby usłyszeć odmowę i potem mieć związane ręce? Nie, bracie! Weźmiemy ją na moją odpowiedzialność.
—  A jak coś sknocimy w tej syrence?
—  Co mamy sknocić? Będę uważał.
—  A prawo jazdy?
—  Gwiżdżę na prawo jazdy! Kto nas o to zaczepi?
93
Wacek? Heniek? Nawet gdybyśmy wpadli na komendanta, też by przymknął oko. Więc chyba by „lotna", ale  to mało szans w naszej  zapadłej  dziurze.
—  A pościg?
To już Heniek poprowadzi. Do tego nie mam pretensji. Nie filozofuj i ciesz się, że mamy cholerne szczęście.
—  Możemy w takim razie podwieźć profesora — wtrącił Staszek.
—  O, widzisz? Twój globusik też się na coś przyda! Zabierzemy profesora. Chodźta, wiara, do garażu, sprawdzimy wóz. Jutro, zaręczam ci, nikt po nim nie pozna, że chodził.
Zawsze trzeźwy Staszek wolał wszystko przewidzieć z góry.
—  Zaczekaj, д gosposia? Zobaczy, że wyjeżdżamy. Ślepa nie jest.
Kostek przystanął zastrzelony.
—  Cholerny świat! Zapomniałem o gosposi. Wolałbym nie prosić jej, żeby milczała.  Co tu.wymyślić?
Ale me trzeba było nic wymyślać. Gosposia sama rozwikłała sprawę. Wyłoniła się z kuchni i, trochę zakłopotana, zwróciła się do Kostka.
—  Czyby Kostuś nie mógł sam wziąć kolacji dla siebie i gości? Wszystko przygotowane w kuchni na małym ogniu. Ja muszę do miasteczka. Siostra zachorowała. Właśnie był siostrzeniec. Mam zaraz przyjść. Nie będzie wielkiego kłopotu. Inwentarz nakarmiony, a kury same pójdą do kurnika. Kostuś tylko przymknie.
Kostek  z  radości  stał się  bardzo  uprzejmy.
—  Ależ dobrze, doskonale! Niech gosposia idzie spokojnie. Wezmę kolację i zamknę kury. Może gosposia chciałaby ^ siostry zanocować?
Gosposia spojrzała niepewnie na Kostka..
94
—  Chciałabym... Bardzo bym chciała. Tyle że nie wiem, co by powiedziała pani nadleśniczyna.
—  Z pewnością to samo, co ja. Niech gosposia nocuje. Wujostwa spodziewam się dopiero  jutro.
Gosposia ucieszyła się.
■— O, to ja wrócę wczesnym rankiem i obiad skom-binuję. Dziękuję Kostusiowi.
Puściła się z miejsca niemal biegiem. Kostuś roześmiał się zwycięsko.
—  Patrzcie, jak nam wszystkie szanse same wchodzą w ręce! Gdybym był przesądny, uznałbym to za dobrą wróżbę. Chodź Staszek ze mną do garażu, a ty Maciek podaj kolację. Ty jesteś gospodarny. Nakryj do stołu... Wiesz już, gdzie czego szukać?
Maciek tylko głową skinął. Zabrał się do nakrywania. Nim skończył — do jadalni wszedł profesor.
—  Chciałbym prosić o trochę wcześniejszą kolację, a nigdzie nie mogę znaleźć pani nadleśniczyny. Nie wiesz, Maćku, gdzie może być?
Maciej spojrzał na profesora z tak źle ukrywanym współczuciem, że każdy inny by to zauważył, ale profesor był przedziwnie roztargniony.
—  Nadleśniczowie pojechali do Żnina na. czyjeś tam imieniny, gosposia poszła do swojej rodziny, a Kostek i Staszek są tu gdzieś blisko.
—  Państwo nadleśniczowie wyjechali? A ty gospodarzysz? To ślicznie. Więc tak. Nie zobaczymy się przez kilka dni.
Profesor mówił myśląc o czymś innym. Wodził oczami po ścianach, jakby pierwszy raz był w tym pokoju. Maciek okropnie chciał powiedzieć mu coś na pociechę, ale co? Nie mógł się zdradzić. Wzdychając ukradkiem poszedł do kuchni, przyniósł wielką donicę kwaśnego mleka, a potem miskę wczesnych młodych ziemniaków. Ustawił chleb, ser, masło w dużej
/
95
maselnicy i miód z pierwszego tegorocznego podbierania.  Zaraz też weszli  Kostek  ze  Staszkiem.
Maciek mimo serdecznego zmartwienia nie stracił apetytu. Nasmarował grubo miodem pajdę domowego razowca, ugryzł i szepnął z lubością:
—  Akacjowy.
Profesor także jadł dużo, więcej niż zwykle. Tyle ze spieszył się i co chwila spoglądał na zegarek. Kostek w pewnej chwili nie wytrzymał i przestał udawać, że nic nie zauważa.
—  Pan profesor ma jeszcze kupę czasu. Nie ma powodu się denerwować.
Profesor spojrzał spode łba na Kostka.
—  Ja się nie denerwuję. Skądże znowu! Przed taką podróżą? Tylko, uważacie, muszę wyjść zawczasu, bo będę miał dosyć ciężką torbę podróżną. Więc pójdę powoli... I w ogóle...
—  To my pana profesora podwieziemy, bo właśnie wybieramy się po kolacji na małą przejażdżkę autem - powiedział Kostek i spojrzał bystro na profesora, jakie to na nim zrobi wrażenie.
Profesor zdziwił się i trochę nawet wystraszył.
—  Autem pana nadleśniczego? Wolno to wam? Umiecie prowadzić wóz?
—  Ja umiem .— oświadczył Kostek z wielką pewnością siebie. - Wuj mnie nauczył i twierdzi, że robię to bardzo pewnie i uważnie. Wuj mi już nieraz pozwalał jeździć bez siebie, nawet na większą odległość.
Tu Kostek coś niecoś zblagował, licząc na zaabsorbowanie profesora. Liczył słusznie. Profesor tak był przejęty swoimi sprawami, że rzeczywiście nie uświadamiał sobie dokładnie tego, co słyszał. Zajęła go przede wszystkim możliwość prędkiego i łatwego dostania  się  do  miasteczka.   Bardzo  mu  to  dogadzało
№
NTaimniei bystry obserwator zauważyłby bez trudu niezwykłe podniecenie profesora. Po prostu nie mógł sie doczekać chwili odjazdu.
-  Słuchajcie, chłopcy! Jeżeli wam to me zrobi różnicy wolałbym już zaraz pojechać do miasteczka. Mam pilną sprawę, dług do uregulowania w gospodzie. Taki drobny- ale chcę przed wyjazdem. Jeżeli się zgodzicie, za dziesięć minut będę gotów do drogi.
Chłopcy mrugnęli na siebie porozumiewawczo, czego profesor oczywiście nie zauważył. Kostek powiedział uprzejmie:
—  Doskonale, panie profesorze, skoro pan profesor
tego sobie życzy.
Profesor z zadziwiającą chyżością wbiegł na schody i równo po dziesięciu minutach był z powrotem, taszcząc pękatą torbę podróżną. Kostek popatrzył na niego i pomyślał sobie: — Czarna walizeczka została na górze Zupełnie słusznie. Przecież nigdy nie było w niej żadnych zegarków, tylko te jego preparaty i mikroskop Dlatego zawsze wolał sam ją nosić. Jednakże ciekawe, że obaj mają takie same walizki.
Ulokowali się wygodnie w samochodzie, Maciek obok profesora, Staszek obok Kostka, Kostek przy kierownicy.                                                  .              ,      ,
Bardzo sprawnie wyjechał za bramę i pomknął polną drogą, uważając, by jechać z umiarkowaną szybkością  pięćdziesięciu  kilometrów  na  godzinę.
W czasie krótkiej jazdy wszyscy milczeli. Chłopcy _ bo w dalszym ciągu nie wiedzieli, o czym by rozmawiać; profesor - bo zanadto był zajęty swoimi
myślami.                                           ,                 , ,       ,
Po pięciu minutach byli w rynku, a po dalszych paru — przed gospodą. Profesor wylazł spiesznie, stanął na placu, obejrzał się na zamknięte drzwi gospody i zapytał niepewnie:
7 - Kim Jest Rudzielec?
•7
- A wy со teraz zrobicie? Dokąd pojedziecie?
—  Kawałek szosą, a potem skręcimy w boczną drogę, zatoczymy łuk i wrócimy lasem do domu. Nie pojedziemy daleko, bo niedługo się ściemni — wyjaśnił Kostek.
Profesor ucieszył się.
—  Tak, tak. Słusznie. Lepiej nie jeździć po ciemku.] Dziękuję wam, chłopaki.
Pomachał im ręką na pożegnanie i wszedł do gospody. Gdy zniknął w drzwiach, Kostek wprowadził syrenkę w uliczkę Stromą i ustawił naprzeciw furtki, w głębokim cieniu olbrzymiego kasztana.
—  Tu jej tak łatwo nie dostrzegą. Wieczór się zrobi, zanim tamten przyjedzie...
Słońce zsunęło się już nisko, przeglądało różowo przez ogrody. Pod płotami wydłużyły się cienie. Od ulicy Długiej dolatywał poryk krów wracających z pastewnych łąk. Kostek spojrzał na zegarek. Dochodziło wpół do ósmej.
—  No to teraz rozstaniemy się, wiara. Jak było umówione, ja pójdę do Heńka, a wy pochodźcie sobie tymczasem po miasteczku. Do autobusu macie równo pół godziny. Powtarzam, żebyście nie zapomnieli. Dwa autobusy przychodzą prawie równocześnie z dwóch przeciwnych kierunków. Jednym z nich przyjedzie Szary. Pamiętajcie, że pod żadnym warunkiem nie wolno wam go przegapić. Powodzenia.
Kostek odwrócił się, przebiegł plac i zniknął w uliczce okrążającej kościół, bo tam właśnie mieszkał Heniek. Maciek ze Staszkiem poszli w kierunku ulicy Długiej. Maciek zapytał:
—  Co będziemy robić przez te pół godziny? Może obejrzymy sobie kościół?
Staszkowi nie  odpowiadał  ten  projekt.
98
—  Eee... co ciekawego? Taki sobie wiejski kościółek. Lepiej chodźmy na rynek. Sprawdzimy, czy budka z lodami jeszcze otwarta. Cholernie mi się lodów
chce.
—  Prawda. Nie jedliśmy od przyjazdu tutaj. Nie było wolnej chwili. To chodźmy, w sam raz zdążymy.
Poszli i znaleźli budkę otwartą. Stary lodziarz obsłużył ich grzecznie, a że nie zanosiło się na innych klientów, wyszedł z budki i usiadł obok chłopców na ławce.
Oni rozsiedli się wygodnie i z namaszczeniem zbierali językami różową masę zawartą między dwoma wafelkami. Przystanek mieli naprzeciwko, po drugiej stronie rynku, nie potrzebowali obawiać się spóźnienia. Po małej chwili lodziarz zagaił rozmowę.
—  Poziomkowe — poinformował z wyraźnym zadowoleniem. — Moja specjalność. Takich nie dostaniecie panowie nawet w Bydgoszczy.
—  W budkach, to nie — zgodził się uprzejmie Staszek.   —  Ale  w  kawiarniach  bywają   też  bardzo
dobre.
—  W ,,Orbisie" — dołożył Maciek — albo u Hassa.
—  Aaa, to panowie z Bydgoszczy? Pewnie koledzy Kostusia, siostrzeńca naszego nadleśniczego? Równy chłopak! My tu go wszyscy bardzo lubimy. Co roku przyjeżdża do swego wuja.
—  Fajny kolega — przytwierdził Maciek.
—  Bo my tu miewamy sporo turystów — ciągnął lodziarz, rad pogawędce. — Niektórzy z daleka, nawet trafiają się z samej Warszawy. Siedzą w campingu, nad jeziorem. Bo my tu mamy aż trzy jeziora w najbliższej okolicy. Tuż za miasteczkiem jedno, obok nadleśnictwa drugie, a trochę dalej, w lesie, trzecie. Piękna okolica!
99
—  O, piękna! — Maciek powiedział to ze szczerymi zachwytem, a lodziarz rozpromienił się rad z uzna-i nia. — A co to właściwie jest? Wieś czy miasteczko? I
—  Niby wieś, bo gmina, praw miejskich nie mamy, ale naprawdę — to miasteczko. Podobno dawniej były te tam prawa. Kierownik szkoły powiada, że to bardzo stara miejscowość. Kościół ma być także sta rożytny.
—  Widzisz, Staszek?  A nie chciałeś obejrzeć.
—  Eee, bo co mi tam! Ja nie lubię tego, co star Lodziarz pokiwał głową z dyskretną naganą.
—  To niedobrze, młody panie. Starość jest mądra, bo ma doświadczenie, ale młodzi inaczej sądzą. Moja wnuczka też to samo: dla niej co stare, to śmieszne albo głupie. Na studia się wybiera. Tymczasem jest w liceum w Żninie. Znają się z Kostusiem od dziecka.
Z głębi ulicy nadeszła tęga kobieta w średnim wieku,  z pogodną,  trochę  już zniszczoną  twarzą.
—  Jeszcze ojciec nie zamknął? Pora na kolację.
—  Zaraz zamykam. Zagadałem się z tymi panami. Koledzy siostrzeńca nadleśniczego.
Córka lodziarza spojrzała przychylnie na chłopców.
—  Letnicy z nadleśnictwa? To ja przysiądę na chwilę. Zaraz przyjdzie autobus ze Żnina. Zaczekam.
—  Ktoś ma przyjechać do państwa? — zapytał Staszek.
—  Nikt nie przyjedzie. Tak sobie wychodzę na autobus, jeżeli mam czas. Ciekawie popatrzeć, bo u nas, prawdę powiedziawszy, na co dzień trochę nudno.
—  Nudno temu, kto roboty nie ma — burknął lodziarz.
Kobieta roześmiała się pogodnie.
—  O, mnie to już chyba nie brak roboty!
—  Piękny wieczór — wtrącił pojednawczo Maciek.
101
4
Wieczór był jeden z tych, jakie trafiają się tylko w czerwcu: przeźroczysty, błękitny, pachnący świeżym sianem i rozgrzanymi ziołami. Skądś, z niedaleka przepływał ciężką falą zapach jaśminów. Księżyc wze-szedł, a jeszcze nie świecił. Wisiał na niebie białym krążkiem, ledwie co gęstszym od przesuwających się po nim obłoków. Na jeziorze za miasteczkiem grały żaby. W którymś z pobliskich ogrodów odzywał się słowik. Maciek zasłuchał się rozkosznie i zapomniał, gdzie się znajduje. Zbudził go z tego zasłuchania głos córki lodziarza.
—  O, już leci.
Przez wieczorną ciszę przebił się ledwie dosłyszalny warkot motoru. Staszek wstał z ławki bez zbytniego pośpiechu.
—  Chodź, Maciek. Zobaczymy i my, kto przyjechał. Warkot dochodził od strony Placu Kościelnego. Lodziarz powiedział informuj ąco:
—  To ze Żnina.
Na przystanku, pod oszklonym daszkiem było pusto i autobus, który wtoczył się na rynek ze szczękiem i chrzęstem jak olbrzymi żuk, także był prawie pusty. Wysiadły dwie kobiety i chłopak kilkunastoletni, który stanowczo nie mógł być Szarym nawet najlepiej ucha-rakteryzowanym.
—  Nie ma go — powiedział Staszek. — Czekamy
na następny.
Lodziarz z córką zbliżyli się do jednej z kobiet, zaczęli z nią żywą rozmowę i oddalili się razem ulicą Długą w stronę przeciwną od Placu Kościelnego. Staszek i Maciek usiedli na ławce pod szklanym daszkiem.
Nad rabatkami szkarłatnych szałwii, obrzeżającymi trawnik rynkowy, zaczęły polatywać ćmy. Mrok lekko
101
zgęstniał i księżyc posrebrniał. Powoli zeszło się parę osób. Jeszcze chwila i nadjechał drugi autobus.
Tym razem wysiadł osobnik wysoki i chudy, w prochowcu i cyklistówce, z torbą turystyczną przewieszoną przez ramię. Rozejrzał się. Przystanął jakby niezdecydowany. Szybkim spojrzeniem obrzucił obu chłopców i zwrócił się do starej kobiety, która za nim wysiadła.
—  Przepraszam panią. Którędy do gospody?
Głos miał nieprzyjemny, chrapliwy. Staruszka zaczęła mu szczegółowo i dosyć zawile tłumaczyć. Słuchał niecierpliwie, wciąż oglądając się za siebie.
—  Dobrze, dobrze. Już dziękuję. Rozumiem.
Dotknął dwoma palcami czapki i poszedł we wskazanym kierunku. Staruszka odsunęła się urażona. Powiedziała do chłopców:
—  Dziwak jakiś. Nawet sobie porządnie wytłumaczyć nie da. Obcy i na turystę nie wygląda. Ciekawość, do kogo on tu przyjechał?
Chłopcy odpowiedzieli jej coś na odczepnego i ruszyli pomału za przyjezdnym osobnikiem, udając pogrążonych w rozmowie.
Osobnik szedł prędko, pewnie. Wyminął dwóch młodych ludzi. Ich także obrzucił bystrym, podejrzliwym spojrzeniem. Ci obejrzeli się za nim. Jeden powiedział do drugiego:
—  Znowu turysta. Ale ich nawaliło w tym roku! Drugi odpowiedział obojętnym tonem:
—  Mnie tam zarówno. W tym roku nie wynajmuję kajaków. Odstąpiłem kumplowi...
Głosy umilkły, cisza się pogłębiła, tylko kroki chłopców klaskały po wyszczerbionych płytach chodnika.
Osobnik w prochowcu zatrzymał się przed wejściem do gospody, postał chwilę na progu, jakby coś kombinował czy sobie  przypominał,  potem  zawrócił  ostro,
102
obszedł budynek, skręcił w ulicę Stromą i wsunął się na podwórze przez furtkę w parkanie.
Chłopcy przestraszyli się, że zauważy syrenkę, ale jakoś jej nie dostrzegł. Stała trochę wyżej, szara w szarym zmroku, osłonięta głębokimi cieniami padającymi od drzew z sąsiedniego ogrodu.
Z kolei chłopcy weszli w ulicę Stromą. Gdy mijali furtkę, usłyszeli po drugiej stronie zgrzyt przekręcanego klucza. Drzwi domu rodziców Wacka zastali otwarte. Po cichu przemknęli się na pięterko i zapukali. Heniek zawołał do nich z pokoju:
—  Wejść!
Siedzieli tam obaj: Heniek i Kostek. Obaj równocześnie zapytali:
—  No i co?
—  Przyjechał — Staszek odpowiedział głosem mimo woli ściszonym. — Chyba to będzie ten... Wysoki, chudy i cały na szaro... Prochowiec i cyklistówka... I na gębie też jakiś taki bez koloru. Poszedł do gospody. Wszedł furtką od Stromej.
—  Nigdzie się nie zatrzymywał po drodze? Z nikim nie gadał?
—  Nie. Szliśmy za nim.
—  Nie przyuważył was?
—  Chyba nie. Pilnowaliśmy się.
—  Dobrze. Teraz kto najlepiej widzi po nocy, niech wyjrzy oknem.
—  To chyba ja! — Maciek skoczył do okna.
Zobaczył podwórze ukosem, po lewej ręce. Wóz wyprowadzono już na środek, gospodarz coś przy nim majstrował. Przyjezdny, przypuszczalny Szary, spacerował w poprzek podwórza tam i z powrotem. Coś tam rozmawiali z gospodarzem. Cisza nocna pozwalała słyszeć szmer głosów, ale słów niepodobna było rozróżnić. Dopiero  Heniek,  który  miał  niezwykle   ostry  słuch,
103
na wezwanie Maćka zbliżył się i pochwycił urywek rozmowy. Gospodarz powiedział niezadowolonym tonem:
—  Ja bym go nie zabierał. O milę czuć go fajtłapą, tylko nam utrudni.
Szary zatrzymał się bardzo korzystnie dla podsłuchujących: w rogu podwórza, prawie bezpośrednio pod oknem.
—  Sam widzę, że fajtłapą. Biorę go ze względu na to podobieństwo. Coś takiego może się bardzo przydać.
Przeszedł się znowu i wrócił na poprzednie miejsce.
—  Długo jeszcze myślisz się guzdrać? Pora jechać. Gospodarz podniósł głowę znad odchylonej  maski.
—  Jeszcze mały kwadransik.
Szary zaklął brzydko i znowu się oddalił. Na pięterku Heniek powiedział do swoich towarzyszy:
—  Za dziesięć minut schodzimy, wiara. Wcześniej moglibyśmy wszystko popsuć.
Minęło dziesięć długich, niecierpliwiących minut. Zeszli gęsiego ze stromych schodów i wyszli na uliczkę. U jej wylotu spotkali Wacka w służbowym przy-stroju.
—  Jesteście? Dobra. Możemy obstawić bramę. Mówię wam, chłopaki, jeżeli to naprawdę Szary, komendant was chyba ozłoci. Wyprowadźcie syrenkę na plac, widziałem, że ją tam macie, Heniek siądzie za kierownicą i zatarasujemy im drogę.
Kostek zaniepokoił się.
—  Tylko aby nie uszkodźcie syrenki, bo co ja powiem wujowi?
—  Spokojna głowa! Remont na koszt milicji. Zresztą wątpię, żeby się uszkodziła. Oni jeszcze nie nabiorą rozpędu. Biegnij Maciek do furtki, zobacz przez szparę, co oni robią. Jak zaczną się sadowić — wracaj.
184
Maciek posłusznie podszedł do furtki i przyłożył oko jjo szpary. Szary już siedział w wozie, Rudzielec podawał mu jego torbę, a czarną walizeczkę miał tuż przy nodze. Profesor stał obok niego jakiś skulony i biedny. Gospodarz trzymał ręce na kierownicy, motor warkotał.
Maciek biegiem wrócił do swoich. Syrenka była w pogotowiu. Brama zaczęła się powoli otwierać. Nagle Heńkowi zaciął się motor. Na parę sekund, ale Wacek nie czekał. Zeskoczył z wozu, podbiegł do bramy, podniósł rękę w górę.
—  Stać!
Ale już czarny opel śmignął na pełnym gazie, zarzucił na skręcie, że Wacek ledwie zdążył uskoczyć, i pomknął szosą w kierunku Żnina. Wacek jednym skokiem dopadł syrenki.
—  Gazu! Gonimy!
Pędzili osiemdziesiątką, tylko im drzewa przydrożne migały. Wpatrywali się z natężeniem we wsuwającą się im pod koła szeroką wstęgę asfaltu. W świetle księżyca wydawała się prawie biała. Daleko przed nimi błyskały dwa czerwone światełka. Wacek mruknął ze złością:
—  Gnają jak cholera! Ani przypuszczałem, że ten stary grat potrafi tyle wyciągnąć.
Kostek wychylił się ku czerwonym światełkom.
—  Czy aby ich dogonimy? Światła wciąż w tej samej odległości.
—  Nic podobnego. Są coraz wyraźniejsze. Dodaj gazu, Heniek. Byle tylko nie dopadli lasu, zanim się dostatecznie zbliżymy, żeby strzelić im w opony.
105
—  Przez las nie możemy ich gonić?
—  Gotowi rzucić wóz i skoczyć w gąszcz. Po nocy w lesie niewiele dałoby się zrobić.
Las czerniejący jeszcze przed chwilą na horyzoncie zonzał się z niesamowitą szybkością. Już wyrósł przed mmi jak czarna ściana. Przez otwarte szyby wpadł szum sosnowy i korzenny zapach igliwia. Kształt ściganego auta rozpłynął się w mroku, za to czerwone światła jarzyły się bardzo blisko, sunęły tuż nad zie-mią^niby dwie czerwone gwiazdy. Henryk krzyknął do
~~ Już można! Strzelaj!
Wacek wyrwał pistolet z kabury. Rozległ się wystrzał, a zaraz potem przeraźliwy pisk hamulców Wacek ryknął z pełnych płuc:
~ Stać! Milicja!
sit*0 wezwanie dwie сіет^е postacie po krótkim szamotaniu   wyskoczyły   na   szosę,   przesadziły   rów
zniknęły w lesie. Trzecia przebiegła parę kroków i zatrzymała się jakby niezdecydowana. Kierowca nie próbował uciekać. Czekał spokojnie.
Syrenka podjechała tak blisko, że się prawie otarła 0 stojącego opla. Wacek powiedział surowo: Cóż to, panie Grzelak? Ładne rzeczy!
Gospodarz nie stracił tupetu. Odburknął arogancko-^kie   znowu   ładne?   Odwożę   gości   do   Żnina, iuaio to raZy robiłem? A panowie ni z tego, ni z owego strzelają w opony!
—  No,  no!  Nie  wmówi  mi  pan,  że  nie  wiedział, kogo wiezie.
—  A bo i nie wiem. Znam tylko profesora z nadleśnictwa. O, tam stoi. Dwaj inni...
Gdzież się podzieli? Gospodarz obejrzał się niby bardzo zdumionv. Roześmiał Się niby ubawiony nieporozumieniem. "
196
—  Prysnęli! Pewno myśleli, że nas bandziory napadły. Bo jeśli ktoś strzela w oponę...
Heniek stracił zimną krew.
—  Złodziei wiozłeś, draniu!
Gospodarz wciąż jeszcze próbował arogancji.
—  Co się pan Heniek ciska? Jakich złodziei? Jeden z tych dwóch, co uciekli — to brat profesora, podobny do niego, że aż śmiech bierze. A drugiego nie znam. Przejezdny jakiś.
—  Tak? Dobrze. My już wiemy, -co o tym sądzić.
Gospodarz zamilkł. Kostek przestępował z nogi na nogę, słuchając jałowego jego zdaniem sporu z gospodarzem. W końcu nie mógł wytrzymać. Pociągnął Heńka za rękaw.
—  Czego tu stoicie? Trzeba tamtych gonić! Heniek wzruszył ramionami.
—  Po nocy? po lesie? To bezcelowe. Zatelefonuje się do wszystkich posterunków w promieniu kilkunastu kilometrów i na wszystkie przystanki autobusowe, a jutro urządzimy obławę. Oni na piechotę daleko nie zajdą, autobusy w nocy nie kursują, na stację kolejową też się zatelefonuje. Na razie zajmiemy się panem profesorem.
Profesor właśnie podszedł. W ręku trzymał czarną walizeczkę i podał ją Wackowi.
—  Proszę panów — oto jest „towar". Udało mi się chwycić walizeczkę, a zresztą brat mój wcale mi jej nie bronił. Panowie zechcą to uważać za restytucję. Chciałem tę sprawę załatwić inaczej, niejako prywatnie. Nie udało się. Oto mój dowód osobisty, a tu legitymacja wrocławskiego uniwersytetu. Przyznaję, że postąpiłem jak najbardziej nieformalnie, ale nie mogłem inaczej. Mój nieszczęśliwy brat...
Heniek przerwał bardzo grzecznie.
107
—  Orientuję się. Ci chłopcy opowiedzieli mi szczegółowo, jak się rzeczy mają.
—  Chłopcy? — profesor po raz pierwszy spojrzał nieżyczliwie na swoich młodych przyjaciół. — Skądże mogli wiedzieć?
—  Słyszałem rozmowę pana z pańskim bratem wczoraj, na leśnej ścieżce — powiedział Staszek. — Byłem w krzakach. Strasznie mi pana żal...
Profesor przerwał gniewnie:
—  Żal? A poszliście z tym do milicjantów i zepsuliście mi cały plan! Wzięliście udział w pościgu...
—  Plan był mało realny. I tak nie dałby się urzeczywistnić — wtrącił Wacek.
Staszek spojrzał błagalnie na profesora.
—  Niech pan się na nas tak bardzo nie gniewa. Musieliśmy koniecznie odzyskać zegarki. Za wszelką cenę. Ze względu na mego wuja.
—  Zegarki? — profesor przetarł drżącą ręką czoło. — Tak. Zegarki tu są. — Wskazał czarną walizeczkę, którą Wacek natychmiast otworzył. — Mam nadzieję, że są całe? Obaj z bratem liczyliśmy na to, że Szary rozstanie się z nami najdalej w Poznaniu. Mieliśmy dane, żeby tak przypuszczać. Cały czas myślałem o tym, w jaki sposób rewindykować ukradzione zegarki nie narażając przy tym mego brata. W obecności Szarego to było niemożliwe... Mój brat tak się go bał... Był szantażowany...
Profesor mówił szybko, gorączkowo, z proszącą intonacją w głosie. Maciek już miał łzy w oczach.
Heniek i Wacek poszeptali ze sobą na boku. Wacek, jako będący na służbie, oświadczył:
—  Nie zatrzymamy pana na razie, o ile da nam pan słowo honoru, że nie ruszy się krokiem z nadleśnictwa w ciągu najbliższych kilku dni.
Profesor westchnął ciężko,
108
—  Daję słowo honoru. Ale mój nieszczęśliwy brat...
—  O, tamtych ptaszków poszukamy. To trudno. Skrucha i zamiar zwrotu mogą stanowić okoliczność łagodzącą, ale nie zwalniają z odpowiedzialności. Pan złoży zeznanie. Szczere zeznanie.
—  Naturalnie. Nie myślę się uchylać. Gotów jestem dać wszelkie żądane wyjaśnienia.
Nagle zagadał gospodarz.
—  A co ze mną? Ja przysięgam, że nie wiedziałem, kogo wiozę.
—  Dobrze, dobrze. To się wyjaśni na śledztwie. Ci chłopcy spenetrowali niejedno. Będą świadczyli. Masz pan zapasową oponę? To ją zaraz założymy. Heniek, poprowadzisz opla, a Kostek syrenkę. Wracamy. Tu nie mamy już co robić.
Profesor zabrał się z chłopcami. Milczał przez całą drogę, a chłopcy także milczeli przez delikatność. Dopiero w nadleśnictwie profesor odezwał się, patrząc przede wszystkim na Maćka:
—  Jak myślicie? Czy ich złapią? Tak bardzo pragnąłbym, żeby nie złapali...
Maciek uśmiechnął się bezradnie do profesora, ale Kostek pokręcił głową.
—  To by wcale nie było dobrze, panie profesorze, bo w ten sposób brat pana nie odczepiłby się nigdy od Szarego. Uciekli razem i Szary z pewnością nie puści go luzem. A tak brat pana będzie miał... jak to Wacek powiedział?... okoliczność łagodzącą.
—  A do tego — uzupełnił Staszek — może być i tak, że Szary zechce pozbyć się pańskiego brata, kiedy się znajdą sami w  lesie.  Może  coś  podejrzewa...
Profesor spłoszył się.
—  Co ty mówisz? Do Szarego wszystko podobne. Co robić?
Kostek zwrócił się do kolegów.
\m
—  Słuchajcie, chłopaki! A gdybyśmy spróbowali jutro na własną rękę poszukać zbiegów? Oczywiście teraz już byśmy musieli wtajemniczyć wuja, a wuj może by zmobilizował paru gajowych? Szarego oddalibyśmy w ręce milicji, a Rudzielcowi... przepraszam, panie profesorze, takeśmy go sobie nazwali... Rudzielcowi pozwolilibyśmy umknąć.
Profesor patrzył w Kostka jak w tęczę. Uśmiechał się do niego z rozczuleniem.
—  Ach, Kostuś! Gdyby się to dało! Mielibyście we mnie oddanego przyjaciela do grobowej deski! W ten sposób obaj bylibyśmy ocaleni. Bo i mojej opinii dobrze nie zrobi kryminalny proces brata. Ale wątpliwe, czy pan nadleśniczy się zgodzi. Taka zgoda wymagałaby poświęcenia. Tak. Po prostu poświęcenia. A z jakiej racji dla mnie... I jaka gwarancja, że natraficie na zbiegów? Milicja może to zrobić przed wami... Nie! Nie śmiem się niczego spodziewać.
Profesor, mimo całego przygnębienia, mówił spokojnie, nie jęczał, ani nie wzdychał, czym wzbudził szacunek Kostka i Staszka (Maciek byłby mu wybaczył nawet biadolenie). Kostek tym bardziej nabrał ochoty dopomóc nie tylko profesorowi, ale i jego bratu.
—■ Pan profesor może być pewny, że dołożymy wszelkich starań. A wuj... No bo ja wiem... Moim zdaniem są szanse na jego zgodę. Jest bardzo dobry z natury i lubi pana, a poza tym... przecież to by się zrobiło niby nieumyślnie... Niech pan profesor prześpi się teraz trochę, a jutro zobaczymy.



O^ień czwaHy
1
s
Nazajutrz rano syrenka wymyta do połysku oczekiwała w garażu swoich właścicieli, a chłopcy, zmęczeni wzruszeniami ubiegłej nocy, spali jak zabici. Zeszli na dół na krótko przed powrotem wujostwa.
Dzień wstał nadspodziewanie pochmurny, jakkolwiek wczorajszy zachód słońca wróżył pogodę. Zbierało się na deszcz, było parno i rozleniwiające Kostek bał się, że wujostwo gotowi opóźnić powrót.
Na szczęście nie opóźnili, a nawet wrócili wcześniej, niż zapowiadali.
Wujenka poszła zaraz do kuchni, niespokojna o dzisiejszy obiad. Kostek z poważną miną, w imieniu kolegów i swoim poprosił wuja o chwilę rozmowy.
Zdziwiony nadleśniczy zabrał ich do swojej kancelarii. W miarę jak Kostek mówił, zdziwienie ustąpiło żywemu zainteresowaniu, potem uznaniu dla chłopców, współczuciu dla profesora. Gdy Kostuś skończył — wuj wykrzyknął:
— Ależ wy jesteście zuchy, moje dzielne chłopaki! Takeście to pięknie rozwikłali, a tak dyskretnie i niepostrzeżenie! Zasługujecie, żeby wam dopomóc na tym ostatnim etapie. Tylko... nie jestem wcale pewien, czy postąpilibyśmy słusznie, pozwalając temu, jak go nazywacie, Rudzielcowi, uchylić się od odpowiedzialności.
111
Mnie także bardzo żal profesora i z duszy-serca chciałbym mu dopomóc, ale w jaki sposób to zrobić, a jednocześnie samym być w porządku? Nie bardzo widzę... Przecież ten Rudzielec jest złodziejem, należy do szajki i z pewnością to nie pierwszy jego „skok".
—  Ale ostatni, proszę pana — zapewnił stanowczo Maciek. — Jestem głęboko przekonany, że ostatni. Inaczej profesor nie brałby tego na swoją odpowiedzialność.
—  I poza tym, wujaszku, moim zdaniem skrupuły są tu zbyteczne. Przecież milicja ich szuka, a my jej w niczym nie przeszkodzimy. Jeżeli pierwsza znajdzie, nic nie poradzimy. Ale jeżeli my spotkamy przypadkiem w lesie profesorowego brata, zetkniemy go po prostu z profesorem i niech on postąpi, jak będzie uważał za stosowne. Bo myśmy już właściwie zrobili profesorowi taką nadzieję, że się strasznie ucieszył i... jesteśmy mu coś winni za krzywdzące podejrzenie.
Kostuś mówił bardzo poważnie. Nadleśniczy uśmiechnął się pod wąsem.
—  Tak powiadasz? No, cóż? Jeżeli ten człowiek naprawdę chce wydostać się z bagna, w które wlazł, to juści łatwiej mu się uda pod opieką zacnego brata, niż w więzieniu. Wiecie co? Nie przesądzajmy w tej chwili tej sprawy. Uzależnimy to od zachowania się Rudzielca, jeżeli uda nam się go zdybać. A i od tego także, czy zdybiemy go samego, czy z Szarym. Bo jeśli z Szarym... rozumiecie sami.
—  Eee, nawet i w takim wypadku dałoby się ich jakoś rozdzielić i Szary by nie wiedział, co się dalej stało. Przypuśćmy, że Rudzielec umknął... My przecież nie mamy wprawy w pilnowaniu rzezimieszków.
Staszek i Maciek roześmieli się z całkowitą aprobatą. Nadleśniczy też się uśmiechnął.
—  Musicie mi jednak obiecać, chłopcy kochani, że
112
nie zrobicie nic na własną rękę i za moimi plecami, pod tym warunkiem się zgadzam na tę niezwykłą obławę. Więc jak? Umowa stoi?
—  Stoi — powiedział Kostuś. Staszek potwierdził skinieniem głowy. Maciek milczał niezadowolony. Szepnął na boku do Staszka:
—  Bardzo się boję, że pan nadleśniczy coś skrewi w ostatniej chwili. On podchodzi do tego inaczej niż my.
Staszek rozłożył ręce  na  znak  swojej  bezsilności.
—  Cóż robić? Na to już nic nie poradzimy. On ma swoje zdanie na ten temat. Ale wujowe zegarki są! To grunt!
—  Odczep się ty ze swoimi zegarkami! Jakby już nic ważniejszego na świecie się nie zdarzyło!
Maciek był rozżalony. Kostek niecierpliwił się.
—  Czy zaraz po obiedzie pojedziemy do lasu? Bo to oni mogą tymczasem odejść bardzo daleko, albo milicja pierwsza ich złapie...
—  Zaraz po obiedzie nie zastalibyśmy gajowych w domu, a musimy zwerbować sobie paru godnych zaufania. Trzy strzelby myśliwskie na Szarego wystarczą. Moi gajowi mierzyli się nieraz z niebezpiecznymi kłusownikami. A co do odejścia daleko... to i tak mieli przed sobą całą noc. Stawiamy na to, że przycupną gdzieś w pobliżu, zechcą przeczekać pierwszy impet poszukiwań. Kto wie nawet, czy Rudzielec nie postara się wykorzystać swego podobieństwa do brata i nie poprosi w jego imieniu o przytułek w którejś gajówce...
—  Więc jak wuj uważa? Dokąd udamy się przede wszystkim?
—  Przede wszystkim musimy postarać się o rowery, są dyskretniejsze od samochodu. Chciałbym przejechać  lasem  niepostrzeżenie.   Otóż  mamy  w  domu
8 — Kim Jest Rudzielec?
113
dwa  rOwery,  po  dwa   drugie   trzeba   by  skoczyć  doj campingu, albo jeszcze lepiej do miasteczka. Tam w rynku jest taki jeden, co wypożycza. To będzie prędzej. lQ2cie zaraz, Staszek z Maćkiem. Powiedzcie, że;
dla  nadleśniczego.   Zdążycie,  zanim  wujenka  zawoła na obiąjj
Maciek i Staszek wybiegli natychmiast. Nadleśniczy ziąócił się do Kostka:
~ у iesz, Kostuś, co ja kombinuję? Wszak wy dogoniliście złodziejskie auto na dziesiątym kilometrze? Zgadza się?
§adza się, wuju.
A  w którą stronę  uciekli  złodzieje?  W  prawo, czy w lfewo od SZOSy?
™ lewo.
^Mętnie.  Tamtędy na przełaj bardzo blisko do Dziczej Gajówki.
^ wuj przypuszcza?...
^ mogli się tam zadekować. Gajowy stamtąd był u rn^g przedwczoraj i widział profesora. Łatwo da się naDraC- Więc na los szczęścia, na wyczucie szorujemy Wprost na Dziczą Gajówkę. Oczywiście lasem, nią SzOSą. Wiesz, którędy?
-^ chyba! Dokoła jeziora, potem na Trzy Dęby i na   иі>ОС2.у.5^0_  -^yuj  jest genialny,  wujku!
trochę. Zwyczajny rachunek prawdopodobieństwa z Dziczej Gajówki tylko rękę podać do tej drugiej, co ją nazywają Sosnówka. W zależności od tego, co, zastaniemy w Dziczej, sprowadzimy sobie z Sosnowy posiłki. No, to już mamy wcale dokładny plan. A  rowerów na pewno tylko patrzeć.
rzec*zywiście, tamci musieli pedałować ile sił w nogach, k0 K0stek ani się obejrzał, jak już wchodzili na ganek. Wyskoczył do nich.
M^cie rowery? Pokażcie jakie?
Ш
—  Bardzo przyzwoite dwa maratony.
—  To fajno. Chodźcie na obiad. Zjemy szybko, może wuj zgodzi się trochę wcześniej wyruszyć.
Jednakże ta nadzieja zawiodła. Pomimo niecierpliwych westchnień chłopców, pomimo błagalnych po-patrywań nadleśniczy dał hasło do odjazdu dopiero o czwartej po południu. Słońce wysupłało się zza chmur i parzyło niemiłosiernie, w lesie było duszno-Jechali boczną drogą leśną, jakby tunelem wyżłobionym w zwartej zieleni. Drzewa rosnące po obu stronach podawały sobie gałęzie jak ręce. Pomimo słonecznego popołudnia tu było nieomal mroczno. Maciek rozglądał się ciekawie.
—  Powiedziałbym, że tu jest ładnie, ale jakoś nie-przytulnie. I ścieżka taka wąska, pełno w poprzeK korzeni... Nie tylko samochodem, ale i motorem ni® bardzo by przejechał.
—  U mnie się nie jeździ po lesie motorami — powiedział nadleśniczy. — Jego stali mieszkańcy bardzo tego nie lubią, a jest ich dużo i rozmaitych. Pod tym względem doskonale rozumiemy się z Marcinem, tutejszym gajowym. Leśnik dawnego gatunku, niechętnie wychyla się z lasu, na szosę schodzi tylko w ostateczności, a w miasteczku bywa tylko w kościele. Stary oryginał.
Starego oryginała zobaczyli wcześniej, niż się spodziewali. Wyszedł ku nim z gęstwiny dziwny człowiek. Jakkolwiek siwy, nie robił wrażenia starce-Barczysty, rosły, opalony na brązowo, szedł mocnynd, sprężystym krokiem. Na ramieniu niósł przewieszoną strzelbę, a u nogi miał psa równie brązowego jak o»n sam i bardzo kudłatego. Na widok nadleśniczego leśmy człowiek przystanął i zdjął czapkę. Pies spojrzał r»a swojego pana z wyraźnym pytaniem w oczach: „Cz;y mam się rzucić na tych obcych, panie mój?"
a*
ЦІ
—  Swoi, Azor. Nie rusz. Pan do mnie, panie nadleśniczy?
—  Do pana, panie Marcinie. Z zapytaniem. Czy nie nocował u pana przypadkiem mój lokator tegoroczny? Profesor? Pan go zna z widzenia.
Gajowy roześmiał się jak na wesołe wspomnienie.
—  A jakże! Znam. Widziałem profesora, kiedy byłem u pana onegdaj w sprawie tej zastrzelonej sarny. Zapamiętałem, bo takiego... przepraszam... śmiesznego nie co dzień się spotyka. Owszem. Jest, jest. Taki się nie zgubi. A panowie go szukają?
Nadleśniczy mrugnął na chłopców, żeby się nie odzywali.
—  Właśnie. Szukamy. Kiedyż to on przyszedł?
A wczoraj późnym wieczorem, zmarnowany, że żal było patrzeć. Powiadał, że zabłądził w lesie. W moim rewirze o to nietrudno. Prosił o nocleg. Dałem mu się przespać w stodole na sianie. Pan się o to nie pogniewa, panie nadleśniczy? U nas izba nieduża, a wnuczka podrastająca... On zresztą wcale sobie nie krzywdował. Na śniadanie dostał gorącego mleka, chleba i poszedł na nasze jezioro. Wziął ze sobą przegryzkę nielichą, akurat mamy dziczą kiełbasę. Zapowiedział, że wróci dopiero pod zachód słońca i może być, że jeszcze raz zanocuje.
—  Sam był?
—  Sam. A z kim miał być? Podobno łowi pająki wodne. Że też to się ludziom chce!
Kostek zawołał ucieszony:
To  wuj   znakomicie  odgadł!  Pod  profesora  się podszył.
Marcin spojrzał zdumiony.
—  Jak to podszył się? To nie był pański profesor?
—  Nie, panie Marcinie.  To był całkiem kto inny. Zaraz panu wytłumaczę.
116
Nadleśniczy wyjaśnił sytuację. Marcin był zaskoczony.
—  Że też człowiek nigdy nie wie, z kim ma do czynienia! Przenocowałem bandytę! Cóż teraz zrobimy, panie nadleśniczy?
—  Zaraz o wszystkim pomówimy. Na razie niech pan powie, czy ten mniemany profesor nie pozostawił u pana jakich rzeczy?
—  A zostawił torbę turystyczną. Stoi w izbie na ławie.
—  Znakomicie. Pozwolimy sobie sprawdzić jej zawartość.
Inspekcja nie dała ciekawych wyników. W torbie znaleziono jedynie osobiste rzeczy: parę nowych koszul, kilka par skarpetek, ręcznik, mydło, kilka chustek do nosa — to wszystko, co się bierze ze sobą na niedługą podróż. Nadleśniczy obejrzał rzeczy starannie i włożył z powrotem do torby.
—  Wygląda na to, że Rudzielec rzeczywiście zamierza tu wrócić, jeżeli tak ufnie zostawił swoją torbę. Kto wie, czy nie najrozsądniej będzie po prostu zaczekać tu na jego powrót? Spróbujemy przemówić mu do sumienia, a potem ściągniemy tu profesora. W razie czego zgodziłbym się nawet, żeby pan Marcin przechował u siebie Rudzielca przez parę dni.
—■ Jeśli pan nadleśniczy zaręczy za niego, że mi żadnego kawału nie zrobi...
—  Profesor zaręczy. To godny człowiek. Marcin spojrzał na słońce.
—  Już chyba tylko go patrzeć. Zachód nie tak daleko, a on tam chyba zgłodnieje. Chociaż wałówkę to wziął jak na dwóch, albo i więcej.
—  Jak na dwóch? — nadleśniczy poruszył się czujnie. — Czekajcie! A może ten drugi został gdzieś w lesie? Może nie chciał stykać się z ludźmi? Teraz
117
noce ciepłe, mógł przespać się w krzakach. W takim razie... Wiecie co? w takim razie ściągnę jednak Tomasza z Sosnówki. Jeżeli Szary jest tu gdzieś w pobliżu, trzech nas uzbrojonych nie będzie za dużo. Pojadę zaraz rowerem, a wy chłopcy czekajcie tu na nas.
—  A   gdyby   Rudzielec   nadszedł   przed   wuja   powrotem, co mamy zrobić?
—  Nic. Zachowywać się, jak byście nie wiedzieli o niczym i czekać na mtiie. Czy on was zna?
—  Bo ja wiem? Mógł nas przedwczoraj, w gospodzie, zauważyć, a mógł i nie... Wtedy myśleliśmy, że to profesor, nie mogliśmy zrozumieć, dlaczego się tak dziwnie zachowuje... To znaczy rozumieliśmy właściwie, tak się nam przynajmniej zdawało... W każdym razie nie odzywaliśmy się do niego, a on wcale na nas nie patrzył.
—  Na wszelki przypadek lepiej mu się nie pokazujcie.
—  A gdyby przyprowadził z sobą Szarego?
—  To by już było gorzej. W takim razie siedźcie cicho w jakimś kątku, a pan Marcin będzie musiał być gościnny aż do mego powrotu. A kiedy przyjadę z Tomaszem, przymkniemy ananasów chociażby w chlewiku... Ma pan mocny chlewik, panie Marcinie?
—  Mam coś lepszego. Taki spichrzyk, lamusik zam-czysty, z bierwion stawiany. Stamtąd nie uciekną.
—  Doskonale. Tam ich ulokujemy i natychmiast zawiadomimy milicję. Byłem zastał gajowego w Sosnówce. Wrócę najdalej z& dwie godziny.
—  Panie nadleśniczy! A pan przecież obiecał, że brat profesora...
Nadleśniczy zniecierpliwił się.
—  Mój drogi Maćku, powiedziałem wyraźnie: jeżeli odnajdziemy tego brata samego. Z Szarym będzie
118
o wiele trudniej. Przecież mu gęby nie zamkniemy. Zresztą nie zarzekam się. Zobaczymy, jak to pójdzie.
Nadleśniczy siadł na rower i pojechał. Marcin zaprosił chłopców na podwieczorek. Podała go bardzo przyjemna wnuczka Marcina, jasnowłosa Zośka. Potem chłopcy siedli na ławce przed gajówką i czekali pogadując z rzadka i ziewając szeroko ze zdenerwowania.
Kudłaty Azor, który asystował im przy podwieczorku i któremu Maciek podsuwał cichcem niezłe kawałki dziczej kiełbasy, teraz zszedł z ganku, usiadł przy Maćku i położył mu łeb na kolanach. Maciek głaskał psa i patrzył zamyślony przed siebie. Trapiły go te jego myśli.
Nadleśniczy nie miał wielkiej ochoty wypuszczać Rudzielca. To biło w oczy. A profesor siedzi tam, w swoim pokoju na pięterku, i pociesza się nadzieją. Nie można dopuścić, by go ta nadzieja zawiodła.
Więc gdyby tak pójść, poszukać Rudzielca nad jeziorem i ostrzec go? Niechby już nie wracał na gajówkę i uciekał, gdzie go oczy poniosą. Czy to byłby dobry uczynek? Chyba tak. Nieraz się słyszy, że w więzieniu ludzie robią się jeszcze gorsi... Może Rudzielec gdzieś na szerokim świecie rzeczywiście rozpocznie nowe życie? Nie musi być tak bardzo zły, skoro jest bratem profesora. A profesor się ucieszy...
I Maciek powiedział głośno:
—  Wiecie co? Mam ochotę przejść się nad to trzecie jezioro  i  zobaczyć,  czy jest  tam  Rudzielec,  czy  go
nie ma?
Kostek obruszył się.
—  Dajże spokój! Wuj powiedział wyraźnie, żebyśmy się stąd nie ruszali.
—■ Toteż wy zostaniecie, a ja pójdę, rozejrzę się i zaraz wrócę.
119
— Nigdzie nie pójdziesz! Ładnie by to wyglądało, gdyby każdy z nas zaczął coś robić na własną rękę. Teraz wuj objął komendę i mamy go słuchać. Nie filozofuj! Chodźmy lepiej poleżeć trochę na sianie. Tam, za ogrodem, są takie śliczne kopki. Można, panie Marcinie?
Marcin, który właśnie mijał podwórze, zatrzymał się i odwrócił ku nim.
— Czemu nie? Bardzo proszę. Tylko mi kopek nie porozrzucajcie. A wróci pan nadleśniczy, to was zawołam.
Ułożyli się każdy na innej kopce z rękami pod głową, z twarzami obróconymi ku niebu. Niebo było soczyście, głęboko szafirowe, płynęły po nim kłębia-ste, puszyste obłoki i coraz dziwaczniej zmieniały kształty. Kostek doszukiwał się wciąż nowych podobieństw, opowiadał, co widzi — z początku głośno, potem stopniowo coraz ciszej, aż umilkł, a po chwili od strony jego kopki doleciało Maćka rozkoszne pochrapywanie.
Maciek uniósł się na łokciu i rozejrzał dokoła. U Staszka było zupełnie cicho. I w ogóle ciszę na polanie mąciło  tylko powrzaskiwanie sójki.
Miał już dość tego leżenia. Gorąco mu było, świeże siano pachniało zbyt mocno, ostre źdźbła kłuły w szyję, pchały się za koszulę. Usiadł i zaczął tłumaczyć sam sobie: — A gdybym jednak poszedł teraz, póki oni śpią? Zanim się zbudzą, będę z powrotem. To nie musi być daleko. Wyjrzałbym zza krzaków, zobaczyłbym, co Rudzielec tam robi... A jakby był sam, podszedłbym do niego i wytłumaczył, że musi zaraz
120
uciekać nie wracając do gajówki. A potem wróciłbym i powiedział, że nad jeziorem nie ma nikogo... Nawet postarałbym się podrzucić mu do lasu jego torbę... Tak zrobię. I tylko profesorowi przyznam się w wielkiej tajemnicy, żeby się już nie martwił.
Ostrożnie spuścił nogi z kopki, popatrując z ukosa na kolegów. Obaj spali mocno, ani drgnęli, chociaż siano zaszeleściło niepokojąco. Za to po miękkiej, jedwabistej trawie zarastającej polankę Maciek przeszedł bez szmeru. W gajówce nie znalazł nikogo, na podwórzu — to samo, dopiero w ogrodzie natknął się na Zośkę pielącą zagonki warzywa.
—  Pana Marcina nie ma?
—  Poszedł na chwilę na drugą polanę zagrabić siano.  Mam  go  zawołać,   jak będzie  potrzebny.
—  A daleko nad jezioro?
—  Na nasze? Bliziutko. Ot, tą dróżką, koło starego dębu, a potem z góry aż do samej wody. Pan Maciek chce tam iść?
—  Podejdę kawałek.
Zośka nie była wprowadzona w sytuację. Zamiar Maćka wydał się jej całkiem naturalny. Bardzo uprzejmie pokazała dróżkę i wróciła do swoich zagonków.
Maciek podziękował i poszedł. Już miał wejść na dróżkę i zawahał się. Na myśl o spotkaniu z Rudzielcem oko w oko ogarnął go leciutki niepokój. Bądź co bądź to był bandyta. Żeby chociaż psa mieć ze sobą...
Obejrzał się. Przy jego nodze stał Azor. Podniósł głowę, zajrzał w oczy. Wyraźnie mówił: „Jeżeli pozwolisz — pójdziemy razem".
Maciek potargał czule kosmate psie uszy.
—  Dobry piesek! Grzeczny piesek! Chodź ze mną na spacer. Chcesz?
Azor zaskomlił  cichutko na znak, że bardzo chce.
121
Maćkowi nowa myśl przyszła do głowy. Przecież Azor musiał nieraz tropić kłusowników. Skoczył do izby, chwycił torbę Rudzielca i podsunął ją psu pod nos.
— Obwąchaj to sobie dobrze' i słuchaj, Azor! Szukaj! Rozumiesz?
Pies machał ogonem. Zapewniał w ten sposób, że rozumie doskonale. W najlepszej zgodzie wyszli obaj za bramę.
Azor natychmiast przytknął nos do ziemi i, nie odrywając go, puścił się truchtem wąską ścieżyną biegnącą wzdłuż brzozowego młodniaka. Maciek szedł za Azorem. Z początku spiesznie, bo lękał się stracić go z oczu, ale przekonał się wkrótce, że mądry pies nie sprawi mu tego kłopotu. Prowadził statecznie i pewnie, czekał na zakrętach, patrzył zachęcająco i ruszał dalej w tym samym umiarkowanym tempie. Absolutnie przy tym nie szczekał. Dobrze wiedział, czego nowy przyjaciel po nim oczekuje.
Za brzeźniakiem weszli między wysokie sosny. Ścieżka rozszerzyła się trochę. Starodrzew stał tutaj potężnymi kolumnami czerwieniejącymi już z lekka pod schylającym się słońcem. Stary dąb łatwo było poznać. Miał chyba z pięćset lat. Maciek przystanął pod nim na chwilę, ale Azor nie dał mu marudzić. Zaskomlał natarczywie i pobiegł, raz po raz oglądając się za siebie.
Zaraz za dębem ścieżka skręciła ostro na prawo i zaczęła opadać ze zbocza. Teraz do sosen przyłączyły się olchy i wypierały je zwolna. Spad stawał się coraz bardziej stromy, gdzieś nisko w dole błysnęła woda. Maciek przywołał Azora do nogi i zsuwał się na obcasach po złożach igliwia, zbutwiałych liści, chwytając się krzaków po drodze. Wreszcie wylądował na podmokłej łące.
122
Niebieściły się tu smugami niezapominajki, kłębiła się wełnianka, ciemno nakrapiane liliowe storczyki stały jeden przy drugim jak żołnierze w szeregu. Bocian przechadzał się dostojnie, za każdym krokiem wyplątując czerwone szczudłowate nogi z wysokiej trawy.   Żaby   uciekając   przed   nim   pluskały   głośno
o wodę.
Bocian na widok Maćka przystanął, obejrzał go sobie i pomaszerował spokojnie do swoich zajęć. Poza bocianem na łące nie było nikogo.
Azor chwilę biegał w kółko węsząc zapamiętale, potem zawrócił w prawo i pobiegł brzegiem jeziora, z początku smugą piasku obrzeżającą łąkę złocistą falbaną, potem, gdy piasek się urwał, a grząska łąka doszła do samej wody, po prostu po błocie.
Maciek posuwał się teraz znacznie wolniej. Musiał uważać, by nie pluchnąć w któreś z licznych „ok" pełnych rdzawej, tęczowo polśniewającej wody. Przeskakiwał z jednej suchszej kępy na drugą, przemykał się między krzakami wikliny, aż stanął za jednym, szczególnie dużym, i przytaił dech w piersiach.
O jakieś trzydzieści kroków przed nim, już na stro-miźnie, na piaszczystym usypisku siedział Rudzielec. Nogi podwinął po turecku, dłonie położył płasko na kolanach i zdawał się odpoczywać. Nieco powyżej siedział jegomość, który wczorajszego wieczoru wysiadł z autobusu. Siedział na ściętym pniu sosnowym, a obok niego, na mchu, leżała pękato wypchana torba turystyczna.                                                                       ..-*|
Maćkowi na widok Szarego zrobiło się dosyć niewyraźnie. Naokoło pustkowie, żadnych ludzkich mieszkań w pobliżu... W razie czego nikt by krzyku nie usłyszał. A czy Rudzielec by go bronił? Nie wiadomo.
Maciek zastanawiał się,  co począć. Przede wszyst-
123
Мій należało uciszyć psa. Już zaczął cicho warczeć. Oópiero na ostre „waruj!" położył się posłusznie przy nogach Maćka i znieruchomiał z pyskiem opartym o wyciągnięte przednie łapy, z oczami wbitymi w obcych.
W^ pierwszej chwili Maciek chciał po prostu wycofać się niepostrzeżenie, wrócić do gajówki i tam powiedzieć nadleśniczemu, co widział. Ale przyszło mu do głowy, że skoro już tu jest, mógłby może posłyszeć coś przydatnego dla dalszej akcji. Postanowił przysunąć się trochę bliżej, przemknąć się choćby do następnego krzaka. Azor wciąż leżał nieruchomo, Maciek wiedział, że dobrze wytresowany pies nie ruszy się bez rozkazu. Wytrwał w bezruchu, tylko mu się uszy uniosły i oczy zaświeciły drapieżnie. Wietrzył ciekawe polowanie.
Tamci dwaj nie wystrzegali się zbytnio. Czuli się tu, w tej głuszy bezpieczni, rozmawiali głośno, nie krępując się.
Maciek posunął się jeszcze kilka kroków i teraz już słyszał każde słowo. Mówił Szary. Rugał swojego kumpla.
CzY już nic głupszego wymyślić nie mogłeś? Wracać na gajówkę? Nocować tam? Ależ idioto! Musimy oddalić się stąd jak najprędzej. Wydrałowaliśmy na piechotę, gliny wiedzą, że nie możemy liczyć na żadne środki komunikacyjne, więc właśnie w najbliższej okolicy będą nas poszukiwali. To jasne dla każdej innej mózgownicy, tylko nie dla twojej. Wystarczy ryzyka, że dzisiejszą noc spędziliśmy w tej stodole, ty oficjalnie, ja nieoficjalnie. Ale byłem tak piekielnie zmęczony, że nie mogłem nóg przestawiać. Dziś nie widzę powodu do dalszego ryzykowania.
Rudzielec odpowiedział nie zdejmując rąk z kolan i nie odwracając głowy.
124
—  Tylko, jeśli można, bez nerw, szefie. Chcę jak najlepiej. Uważam mimo wszystko, że najbezpieczniej przyczaić się w pobliżu, gdzieś, gdzie nikomu do głowy nie wpadnie nas szukać. Gajowemu przedstawiłem się jako mój brat. Uwierzył bez zastrzeżeń. Ręczę, że do jutra z żadnym donosem nie pójdzie.
—  Otóż to. Twój brat! Wszystko przemawia za tym, że wsiąkł zamiast ciebie przez to wasze podobieństwo.
—  Także i dlatego wolałbym nie oddalać się stąd, zanim się o nim czegoś pewnego nie dowiem.
Szary zsunął się z pnia, przysiadł w kucki przed Rudzielcem i zajrzał mu z bliska w oczy.
—  A nie myślisz ty czasem zabawić się we wspaniałomyślność? Hę? Tylko mi tego nie próbuj! Nie życzę ja źle twemu bratu, ale milsza mi własna skóra.
Rudzielec mruknął posępnie:
—  Nie wsypałbym  ciebie  nawet  gdyby...
—  O! Nie wsypałbyś! Ogromnie w to wierzę! Pamiętaj, koleś, ferajna ma długie ręce, dosięgnie cię nawet w więzieniu.
—  Ja przecież nic nie mówię... Ja tak tylko...
Rudzielec skurczył się, wyglądał, jakby chciał wcisnąć się w ziemię. Szary wyprostował się i spojrzał na Rudzielca z góry, wzgardliwie, ale odezwał się łagodniej.
—  Nie masz co się znowu tak bardzo łamać. Twojemu bratu nic nie zrobią. Tym bardziej że w ostatniej chwili chwycił twój ładunek i na pewno oddał glinom. Wylegitymuje się łatwo, przeciw tobie nie ma obowiązku świadczyć, a o mnie wie tyle co nic. Ze się nazywam Szary? To o tym i milicja jest poinformowana. Gorzej z gospodarzem, że mają go w ła-
125
pach.  Dlatego przede  wszystkim ziemia pali mi się pod nogami.
Rudzielec westchnął ciężko i dźwignął się na nogi.
—  To co? Chcesz, żebym zaraz szedł na gajówkę po swoje rzeczy?
—  Pójdziesz i wrócisz jak najprędzej. Ja tu zaczekam. Nie tyle chodzi o te twoje manatki, co o to, żeby się tam rozejrzeć, posłuchać, zorientować się, jak rzeczy stoją. Ale i manatków zostawiać za sobą nie warto. Nużby dali jakiemu parszywemu psu milicyjnemu do obwąchania...
Rudzielec dodał po chwili zastanowienia:
—  No i jeszcze jedno. Gdybym nie wrócił na noc, gajowy mógłby zaniepokoić się o... profesora, jako gościa swojego zwierzchnika. Muszę się tam pokazać i uprzedzić, że nie wrócę.
—  Właśnie — warknął Szary — chociażeś na ogół głupi, tym razem masz wyjątkowo rację, ale poza tym poknociłeś nielicho. Po cóżeś się skomunikował z tym swoim bratem i wepchnął go nam na towarzysza podróży? Teraz zgadnij, co on tam glinom natrajluje.
Rudzielec powiedział ponuro:
—  To on przyszedł do mnie do gospody. Nie miałem pojęcia, że jest w nadleśnictwie. Dostał ostrzeżenie. Napisał mu ktoś...
—  Kto?
—  Nie wiem. Anonim.
—  Pokazywał ci ten list?
—  Owszem. Pokazywał. To chyba Czarny Wojtek. Wiesz, że chciał sam przeprowadzić skok zegarkowy, żeby się odbić po tamtym nieudanym, futrzanym. Tyś go nie dopuścił. No więc...
Szary tupnął nogą.
—  Przeklęte konkurenty! Już ja tego Czarnego Wojtka dostanę! Ba!  Tym większa racja,  żeby wiać nie
Ш
czekając. I ty mi bełkoczesz o zatajeniu się w pobliżu! No już! Zasuwaj na gajówkę i wracaj co prędzej z manatkami.
Rudzielec ruszył pokornie. Zeszedł na łąkę. Szary powrócił na swój pień. Zawołał jeszcze za Rudzielcem:
—  A pamiętaj! Żadnych kawałów! Głowę daję, że wygadałeś się przed bratem, a on, jak to roztargniony profesor, gdzieś, komuś, coś... Bo skąd ta pogoń za nami? Z nieba nie spadła. Gdyby ci się zamarzyło nie wrócić, marny będzie twój los. Gdyby nawet mnie przyskrzynili, Wróbelek pozostanie na wolności. Posłać mu gryps — nie sztuka...
—  No chyba, że wrócę! — Rudzielec wykrzyknął rozpaczliwie i powlókł się łąką prosto do krzaka, za którym Maciek przykucnął, a teraz, powoli, nie spuszczając oczu z brnącego przez bagno Rudzielca, począł cofać się między gęstsze wikliny. Już ich prawie dosięgał, kiedy Azor nie wytrzymał nerwowo. Zawarczał w stronę zbliżającego się Rudzielca.
Maciek rzucił się na ziemię i rozpłaszczył na trawie, wtulił twarz w kępę niezapominajek i zamarł. Rudzielec stanął jak wryty, Szary doskoczył do niego. Zaszep-tali gorączkowo. Maciek posłyszał zdławiony głos Rudzielca:
—  Słyszałeś? Pies. Skąd tu się wziął pies? Szary nie stracił zimnej krwi.
—  Pewnie jakiś psi włóczęga, co łazi samopas i poluje na kaczki. Nie ma o co alarmować.
Rudzielcowi zęby dzwoniły tak głośno, źe Maciek słyszał ten zgrzytliwy szczęk.
—  Aaa... jeeżeli to pppies pppolicyjny? Jeżeli szukają nas z psami?
—  Durniu jakiś! Pies policyjny by warczał? On by już trzymał ciebie zębami za połę. Stój tutaj. Pójdę, zobaczę, co jest.
Ш
Maciek usłyszał chrzęst kroków gniotących szorstką błotną trawę. Szary stanął nad nim i krzyknął do Rudzielca przez ramię:
—  A mówiłem, że nic groźnego? Jakiś chłopaczyna tarza się w błocie. Czego tu leżysz, szczeniaku?
Maciek pokonał nie tyle sam strach, co zewnętrzne jego obawy. Podniósł się, otrzepał ubranie i odpowiedział z godnością:
—  Nie jestem żadnym szczeniakiem, tylko uczniem liceum. Jestem tu niedaleko na letnisku. Szedłem łąką, wpadłem nogą w dziurę i wywaliłem się. To wszystko.
Szary patrzył na Maćka podejrzliwie.
—  Wywaliłeś się? Tak bez żadnego chlupotu? Ciekawe! A może ty tu jakieś podchody urządzasz? Gadaj prawdę! Jest was tu więcej?
Nim Maciek zdążył zaprzeczyć, zbliżył się ośmielony Rudzielec. Przyjrzał się bacznie Maćkowi.
—  Ja tego chłopca skądś znam, tylko nie mogę sobie przypomnieć... Aha! Już wiem! Widziałem go w gospodzie. Siedzieli we trzech i pili lemoniadę. Pytałem o nich gospodarza. Powiedział, że są z nadleśnictwa.
—  Z nadleśnictwa? — powtórzył Szary pytającym tonem.
Maciek pomyślał, że w tym wypadku słuszniej będzie powiedzieć prawdę.
—  Owszem. Z nadleśnictwa. Spędzamy tam wakacje. Moi dwaj koledzy i ja.
Rudzielec przestępował z nogi na nogę, coś mruczał, parskał... Wreszcie zapytał spiesznie, jakby się bał, że Szary temu pytaniu przeszkodzi:
—  W nadleśnictwie mieszka także mój brat... profesor. Znasz go?
Maciek patrzył Rudzielcowi prosto w oczy.
—  Profesora? A jakże.
128
Szary zacisnął pięści. Miał taką minę, jakby zamierzał swego kompana -rąbnąć w pysk. Rudzielec na to nie zważał.
—  Jest on tam? Maciek udał naiwnego.
—  Gdzie?
—  No, w nadleśnictwie.
—  Jest. Gdzie ma być? —- I dziś z rana był?
—  Był.
Rudzielec odetchnął z bardzo wyraźną ulgą. Szary ryknął z wściekłością:
—  Dosyć! Zdemaskowałeś się, durniu, przed tym smarkaczem! Tym gorzej dla niego. My musimy nawiewać jak najprędzej, a jemu chyba kark skręcę, żeby milczał.
Maćkowi nogi ugięły  się w kolanach, pociemniało w oczach. Poprzez tę nagłą ciemność dojrzał niewyraźnie unoszącą się nad nim włochatą garść. Krzyknął z całej siły: — Azor! Broń!
Pies, który obserwował sytuację dygocąc z podniecenia, zwinął się w sobie, odsądził i jak kosmata, brązowa kula skoczył na pierś Szarego.
Maciek błyskawicznie rzucił się do ucieczki. Jednocześnie rozległ się przeraźliwy skowyt i Azor potoczył się po trawie, znacząc krwawy ślad. Szary rzucił sprężynowy nóż i skoczył za Maćkiem. Dopadł go w paru susach, chwycił za kark i powalił na ziemię. Maciek zacisnął powieki szepcząc: — Jezus Maria! ratujcie mnie!
To wszystko razem trwało kilka sekund. Włochata łapa posunęła się naprzód, ale nie dosięgła Maćkowego gardła. Przechwycił ją Rudzielec z nieoczekiwaną odwagą i siłą.
Э — Kim jest Rudzielec?
129
—  Ani mi się waż! Nie pozwolę zamordować dzieciaka.
Szary obrócił się ku obrońcy gwałtownym skrętem.
—  Zwariowałeś? On nas zasypie!
Rudzielec już się uspokoił, nawet jakby oklapnął. Powiedział błagalnie:
—  Nie rób tu mokrej roboty. Ja tego nie wytrzymam. No, mówię ci, że nie wytrzymam.
Szary popatrzył na bladego Rudzielca, który wyglądał, jakby mu się zbierało na wymioty. Wzruszył ramionami.
—  To czego chcesz? Puścić go wolno?
—  Tego nie mówię.
—  Więc jak?
—  Przywiążmy go do drzewa. Nic mu się nie stanie, jeżeli postoi sobie parę godzin. Zanim go tu znajdą, nry już będziemy daleko.
130
Szary namyślał się dłuższą chwilę, w czasie której Maciek był bliski omdlenia. Wreszcie powiedział:
—  No, niech będzie. Masz kawałek sznura?
—  Zawsze noszę przy sobie.
I Rudzielec wyciągnął z przepastnej, iście złodziejskiej kieszeni marynarki mocną linkę.
Maciek leżał nieruchomo, z zamkniętymi oczami. Bronić się nie było żadnego sensu. Obaj łotrzykowie z zawodową wprawą wepchnęli mu chustkę do ust, skręcili ręce do tyłu, związali cienką linką i powlekli do najbliższej sosny, na zbocze, gdzie uprzednio siedzieli. Tam przywiązali Maćka do pnia, opasując drugą linką wpół ciała.
Szary odstąpił parę kroków, przyjrzał się dokonanemu dziełu, odsapnął, wyciągnął chustkę i obtarł pot z czoła.
—  Fajno jest! Nie rozwiąże się o własnych siłach. A teraz słuchaj.
Rudzielec, już znowu potulny, odpowiedział służ-biście:
—  Słucham.
—  Idź teraz co prędzej na gajówkę, zabierz swoją torbę, powiedz, że nie będziesz nocował, rozejrzyj się, rozpytaj ile się da i wracaj do mnie. Jak dobrze zbierzesz nogi, nie powinno ci to zająć więcej niż pół godziny. No niechby trzy kwadranse. Ja tymczasem wylezę na zbocze i będę czekał w jakimś umówionym miejscu.
—  Może pod starym dębem? Łatwo go przyuważyć.
—  Niech będzie pod starym dębem. Wyrywaj.
—  A... ten pies, coś go zadźgał?
—  Zdechł pewnie i leży w krzakach.
—  A jeżeli nie zdechł? To pies z gajówki. Widziałem go tam dziś rano.
—  To zdechnie niedługo. Co ci na tym zależy?
t>
131
—  To pies z gajówki, mówię ci. Jeżeli powlókł się tam i zalezie?
Szary zmarszczył brwi.
—  Byłoby gorzej, bo w takim razie i ten chłopiec był w gajówce. Cholera! Trzeba go było rozpytać po naszemu. Teraz za późno. Idź sprawdzić, czy to psie ścierwo tam leży.
Rudzielec poszedł, chwilę szperał po krzakach, chodził tu i tam, na próżno.
—  Nigdzie go nie ma. Jest tylko krew na trawie. Popełzł bestia pod górę.
Maciek poczuł ciepło koło serca. Mądre, dzielne psisko! Byle dotarł do gajówki — sprowadzi pomoc. Ale czy dotrze?
Rudzielec wołał z dołu:
—  Więc jak, szefie? Mam iść śladem? Nie mógł odpełznąć daleko.
—  Zostaw. Szkoda czasu.
—  Co teraz?
—■ Trudno. Musimy ryzykować. Mimo wszystko pójdziesz do gajówki. Nie możemy wiać na ślepo, nie rozeznawszy się w sytuacji. Nawet jeżeli pies się tam dowlecze, na razie nikt nie pomyśli, żeby to miało coś wspólnego z tobą. O chłopca też chyba nie zaniepokoją się tak prędko... Chociaż... jeżeli wiedzą, że pies z nim był... O, do diabła! Idź bardzo ostrożnie. Jak tylko zauważysz coś podejrzanego, jakiś ruch, większą ilość osób, wycofuj się natychmiast.
—  A ja ci mówię, że teraz to już nie ma sensu. Mam leźć wilkowi w paszczę? Po co?
—  Jak to: po co? Czy jeszcze ci nie dość jasno wytłumaczyłem? Musimy za wszelką cenę wiedzieć, czy pies wrócił i jak na to zareagowano. Spytasz o to po prostu. Przecież zjawisz się tam jako profesor.
132
Rudzielec nie miał najmniejszej ochoty na tę wyprawę, a bał się odmówić wręcz. Szukał argumentów.
—  Przez pół godziny, albo i trzy kwadranse, jnoże-my zrobić ładnych kilka kilometrów.
—  Do ciężkiej jasnej cholery! Jestem, czy nie jestem szefem ferajny?
—  Jesteś szefie, ale...
—  To słuchać, nie mędrkować! No, jazda!
Ale Rudzielec przyciśnięty do muru zbuntował się.
—  Nie pójdę! Ty zawsze cudzymi rękami chcesz żar wygrzebywać! Tam już może jest milicja.
—  Jeszcze raz ci powtarzam, idioto, właśnie musimy się zorientować. Pójdziesz i zrobisz wywiad.
—  Rób sobie sam!
—  Co takiego? Ruszaj, bo jak ci dopomogę...
I rozwścieczony Szary pchnął Rudzielca pięścią w plecy. Rudzielec wykonał jakiś cudaczny a niezamierzony skok, noga wpadła mu w dziurę ukrytą pod mchem, chybnął się całym ciałem i usiadł z rozrtiachu. Ryknął przy tym jak ranny zwierz, aż się powietrze zakołysało.
—  Nogaaa! Moja nogaaa! Nogę mi złamałeś, zbóju, opryszku, łotrze!
Szary zląkł się. Chwycił Rudzielca pod pachy, próbował dźwignąć.
—  Nie wrzeszcz. Wstawaj. Nie zgrywaj głupka. Rudzielec stękał boleśnie.
—  Nie mogę... Zostaw... Nie ruszaj mnie! Nie stąpnę! Powiadam ci, że nie stąpnę! Za żadne skarby świata!
—  Cicho bądź, mówię ci! A to przeklęty gamoń! Spróbuj stanąć. Oprzyj się na moim ramieniu.
Rudzielec spróbował się podnieść i osunął się; zaraz z powrotem, jęcząc jeszcze przeraźliwiej.
—  Nie mogę! Nigdzie nie zajdę! Coś ty mi zrobił? Co my teraz zrobimy, szefie?
Szary zrozumiał wreszcie, że jego kumpel nie udaje. Przestał się złościć i zafrasował się jakoś po ludzku.
—  Pokaż tę nogę. Cholera! Puchnie w oczach. Musiałeś jednak złamać. Tu cię boli?
—  Tu. Nie dotykaj! Tyś mnie tak urządził!
—  No, no! Przecież nie chciałem. Mogłem przypuszczać, że zwalisz się zaraz jak wór z mąką? Naprawdę nie możesz iść?
—  W żaden sposób.
—  Ha, trudno. Na plecy cię nie wezmę, a zostawić cię też nie zostawię. Nikt nie śmie wiedzieć, że Szary opuszcza swoich ludzi w biedzie. Postaram się ściągnąć jakiś wózek. Poczekaj.
Wyjął ze swojej torby mapę i przez chwilę wodził po niej palcem.
—  O tu, na północ od tego jeziora, o parę kilometrów jest zaznaczona duża wieś. Szosy przecinać nie trzeba. Pójdę tam, podam się za turystę, powiem, że mojego towarzysza spotkał nieszczęśliwy wypadek...
—  I co? Żeby nas zawieźli z powrotem do miasteczka?
—  Ależ nie do miasteczka, kretynie! O dziesięć kilometrów jest stacja kolejowa. Tu ją masz. Jedzie się tam samym lasem. Oczywiście i tam mogli o nas zatelefonować, ale innego wyjścia nie rtiamy. Czekaj cierpliwie, brachu. Idę.
—  A jeżeli mnie tu zdybią tymczasem?
—  No to zdybią. Na to już nic nie poradzę. W takim wypadku pamiętaj tylko: język za zębami! A mój towar zabiorę ze sobą. Tak będzie bezpieczniej. W gruncie rzeczy robię więcej, niż zdrowy rozsądek pozwala.
—  Wdzięczny jestem, szefie! Diabelnie wdzięczny. Ale zrób jeszcze jedno. Odciągnij mnie trochę w krzaki i zamocz chustkę w zimnej wodzie ną okład.
134
Szary spełnił prośbę Rudzielca i szybko odszedł. Rudzielec przycichł. Widocznie zimny okład sprawił mu chwilową ulgę.
Maciek patrzył za Szarym oddalającym się wzdłuż jeziora, dopóki nie stracił go z oczu. Potem zaczął konwulsyjnie wykrzywiać usta, poruszać szyją. Usiłował wypluć knebel. Nie udawało się. Ścierpł już cały od tego stania pod drzewem i kurczył się ze zgrozy na myśl, że mogłyby go obleźć mrówki. Na szczęście nie było w pobliżu żadnego mrowiska. Ale jak długo potrwa, zanim Azor przyprowadzi pomoc? I czy w ogóle przyprowadzi? Jak ciężko został raniony? A nuż zdechnie gdzie po drodze? Co wtedy?
3
Kostek zbudził się na swojej kopce, gdy słońce chyliło się już ku zachodowi. Upał zelżał, od lasu orzeźwiająco pachniało rozgrzaną żywicą, lekki wiatr rozmawiał sobie o czymś z sosnami.
Z wysokiej kopki poprzez niski płot doskonale było widać ganek leśniczówki. Na jego stopniach siedział wuj nadleśniczy, a przy nim rosły, szeroki w barach mężczyzna w średnim wieku. Aha — pomyślał Kostek — gajowy z Sosnówki. To ten siłacz, ten postrach kłusowników. Wuj wiedział, kogo wybrać.
Usiadł i przegarnął ręką włosy pełne siana.
—  Staszek!  Wuj   wrócił!  Wstawajcie!  Maciek! Staszek zlazł ze swego legowiska, podciągnął szorty,
wyrzucił źdźbła z sandałów i podszedł do Kostka.
—  Alem się wyspał! To pewnie tak z przejęcia. No to idziemy. A gdzie Maciek?
—  Jeszcze śpi? Ale ma twardy sen! Poczekaj! Już ja go rozruszam! Eee... Wcale go tu nie ma!
—  Pewnie jest w gajówce — stwierdził obojętnie Staszek. — A Rudzielec?
—  Widocznie jeszcze nie przyszedł. Wuj nam powie, jak mamy się teraz zachować.
Wuj był zadowolony z dotychczasowego przebiegu sprawy. Wskazał chłopcom rosłego mężczyznę.
—  No widzicie, jaką wspaniałą pomoc uzyskaliśmy. Pan Tomasz dałby radę trzem takim Rudzielcom. Na razie wejdźmy do sieni. Nasz oczekiwany przyjaciel mógłby się cofnąć, zobaczywszy tylu nas na ganku. A gdzie to Maciek?
Kostek zdziwił się.
—  To nie ma go w izbie?
—  Skąd? Pan Marcin mówił, żeście poszli wszyscy trzej na siano.
—  Nie ma go na sianie. Och! On przecież coś gadał, że pójdzie na wywiad, nad jezioro! Zapowiedziałem mu, żeby się nie ważył!
—  A on poszedł mimo to — dokończył Staszek. — Dobrze. Ale dlaczego nie wraca? Powinien by już dawno...
Urwał, bo zza bramy doleciało żałosne skomlenie i na podwórze wpadł Azor. Zataczał się, potykał i biegł w zakosy jakiegoś nieporadnego truchta prosto do Zośki, która właśnie szła od sadu. Przypadł jej do nóg, wciąż skomląc natarczywie.
Zośka przyjrzała mu się. Plasnęła w ręce. Zakrzy-czała przeraźliwie:
—  Azor! Azorek! On ranny! Krew! On cały we krwi!
Na krzyk Zośki wybiegł z domu Marcin. Kazał psu leżeć i pochylił się nad nim.
—  Ktoś go pchnął nożem. Nóż ześliznął się po żebrach. Cały bok rozszarpany. Jakaś zemsta kłusownicze?   O,  już  ja  znajdę  łajdaka!  Biegaj,   Zośka,
136
przynieść wody, czystych szmat i tej mojej maści, co wiesz. A będziesz latał samopas po lesie? — zagadał surowo do Azora. — A nie wiesz, że nie wolno? Gdzie pies chodził?
Azor wił się u stóp swego pana nie przestając skomleć, to znowu poszczekiwać. Przyszła Zośka z wodą i szmatami. W czasie opatrunku Azor niecierpliwił się, szczekał coraz głośniej, o coś prosił, coś chciał wytłumaczyć. Wreszcie zaczął się szarpać, a skarcony zawył żałośnie. Puszczony wolno chwycił zębami połę kurtki Marcina i, jak mógł, ciągnął go do bramy. Marcin krzyknął rozkazująco: — Leżeć, Azor! Spokój!
Pies usłuchał niechętnie i zaraz poderwał się znowu. Opatrunek utrudniał mu ruchy, mimo to uparcie parł do bramy. Zośka zrozumiała go pierwsza.
—■ Dziadku! On chce, żeby za nim iść do lasu! On poleciał za tym młodym panem, co pytał o drogę do jeziora. Widziałam z warzywnika, jak szli razem ścieżką. Ojej! Tam się chyba coś stało!
— Z Maćkiem coś się stało! — przeraził się Kostek. — Polazł głupek i wziął ze sobą psa. I natknął się na bandytów! Wuju! Chodźmy! Prędko!
—■ Idziemy natychmiast. — Nadleśniczy wstał i wziął sztucer do ręki. — Chodźmy, panowie.
Marcin i Tomasz pobrali swoje strzelby. Kostek przysunął się do wuja.
—  My także.
—  Wy? Może lepiej zostalibyście w gajówce?
—  Za nic, wuju! Musimy ratować kolegę. Przydamy się na pewno.
—  No to jazda. Tylko subordynacja! Słuchać bez gadania od pierwszego słowa. Czy aby pies może nas prowadzić?
13T
Azor utkwił w nadleśniczym swoje mądre, prawie ludzkie oczy. Machał ognem. Marcin poklepał go pQ głowie.
—  On mówi, że może. Skoro chce iść, niech idzie. Prowadź, Azor!
Azor wybiegł za bramę i skręcił natychmiast na ścieżkę prowadzącą do jeziora. Z początku biegł chwiejnie, potem coraz raźniej i prędzej. Kostek ucieszył się.
—  On chyba nie tak ciężko ranny? Nadleśniczy pokręcił głową.
—  Nerwy go trzymają. Jak człowieka. Potem może z nim być gorzej. Trudno. Maciek ważniejszy.
Rzeczywiście Azor biegł nadspodziewanie szybko Widocznie z podniecenia. Chłopcy z trudem mogli mu nadążyć, nadleśniczy i obaj gajowi zostali trochę z tyłu. Nadleśniczy denerwował się.
—  Chłopcy! Wolniej! Nie schodzić bez nas ze zbocza! Licho wie, kto tam jest nad jeziorem! Ten, co zranił Azora, i was nie pożałuje.
Chłopcy zaczekaU pod dębem. Gdy dorośli mężczyźni nadeszli, Kostek zaraportował:
—  Azor pobiegł na dół. Nie dał się zatrzymać. Słychać, jak szczeka.
—  Szczeka o pomoc — zawołał Marcin. — Ja znam każde jego szczekanie. Tędy, panie nadleśniczy — bliżej będzie.
Jeden przez drugiego zsunęli się po zboczu, już nie szukając ścieżki. Darli się przez gęste zarośla, stanęli na dole podrapani, Kostek miał rozdarty rękaw koszuli, Staszek — naderwany rzemień od sandała. Obaj puścili się pędem nie zważając na wołanie wuja. W parę minut stanęli przed Maćkiem przykrępowanym do drzewa. Azor tulił mu się do nóg i piszczał radośnie. Poza tym nigdzie dookoła nie było nikogo, tylko las szumiał i pogwizdywały ptaki.
138
Maciek wytrzeszczył na swoich wybawców uszczęśliwione oczy i wydawał jakieś dziwaczne chrząkania. Marcin -wyrwał mu knebel z ust, przeciął sznury. Maciek z ciężkim westchnieniem osunął się na ziemię. Nadleśniczy wyjął z kieszeni płaską manierkę i wlał Maćkowi trochę wódki do ust, mówiąc:
—  W takich okolicznościach wolno.
Maciek prawie zaraz otworzył oczy. Z początku nie mógł mówić, tylko łapał powietrze otwartymi ustami, jak ryba wyciągnięta na piasek. Po chwili uśmiechnął się, powiedział „ojej!" i usiadł. Kostek kucnął przy
nim.
—  Co ci zrobili? Kto cię przywiązał? Rudzielec? Szary? Gdzie oni są? Dokąd poszli? Gadaj!
Nadleśniczy powstrzymał Kostka.
—  Dajże mu spokój. Niech przyjdzie do siebie. Co ci jest, Maciek? Boli co? Nie skaleczyli cię?
Maciek odetchnął mocno i powiedział prawie naturalnym głosem:
—  Nic mi nie jest, tylko okropnie zdrętwiałem. I najadłem się strachu. Przecież on chciał mi kark skręcić!
—  Bój się Boga! Kto?
—  No Szary. Żyję tylko dlatego, że mnie Rudzielec obronił. Od razu mówiłem, że on nie taki zły... I czy nie miałem racji?
—■ Może i miałeś, ale po coś ty chodził, chłopcze, sam nad jezioro? — nadleśniczemu mrowie przeszło po plecach. — Kazałem siedzieć do mojego powrotu. Widzisz, do czego prowadzi nieposłuszeństwo? Mogło się skończyć tragicznie.
Maciek wcale nie wyglądał na skruszonego.
—  Ale za to czego ja się dowiedziałem! Co ja usłyszałem, proszę pana!
Opowiedział swoją przygodę z pewną maleńką dozą samochwalstwa. Kostek i Staszek patrzyli na niego
139
z zazdrością i szacunkiem. On też był ogromnie zadowolony z siebie. Czekał pochwały. Nadleśniczy uśmiechnął się wyrozumiale i powiedział:
—  Nie ma co mówić. Spisałeś się dzielnie. Więc, Szary, powiadasz, poszedł po pomoc. Do wsi, o której wspominał, będzie stąd ze trzy kilometry. Zanim pójdzie i wróci... Nie orientujesz się, jak dawno poszedł?
—  Nie. Jakoś mi się czas pomajtał. Mnie się zdaje, że bardzo dawno.
—  Ech, nie może być — odezwał się Marcin. — Ja liczę godzinę najwyżej. I pytanie, jak mu się uda z wozem.  Teraz sianokosy. Może i nadąży do nocy.
—  W każdym razie musimy tu na niego zaczekać — zdecydował nadleśniczy. — A Rudzielec? W tamtych krzakach? Siedzi cicho, jak zając pod miedzą.
Nadleśniczy zdjął sztucer z ramienia i poszedł ku krzakom. Marcin zawołał za nim:
—  Niech pan uważa! Drań może mieć broń!
—  Nie życzę mu, żeby jej użył. Już go widzę i trzymam na muszce. Ej, panie ładny! Nie ruszać mi się, bo strzelam!
—  Choćbym chciał, nie mogę — od jęknął z krzaków Rudzielec. — A spluwy żadnej nie mam. Wyłgiwać się też nie myślę. Ten chłopak i tak powie, co widział i słyszał.
—  Już powiedział — przerwał mu nadleśniczy. — Pańskie szczęście, żeś go uratował. Zawsze będzie okoliczność łagodząca.
Rudzielec uniósł się na łokciu, spojrzał na Marcina, na nadleśniczego i skrzywił się jak do płaczu.
—  Panie drogi...
—  Zaraz. Najpierw obejrzymy nogę. Znam się na tym. Jestem po trochę weterynarzem. No tak. Złamana w kostce. Cóż... Dobry pretekst, żeby dać pana na razie do szpitala.
140
0Г"
Rudzielec złożył ręce jak do modlitwy.
—  Panowie drodzy! Zabierzcie mnie stąd, zanim Szary powróci! Przysięgam! Już nigdy więcej... Pomóżcie mi odczepić się od Szarego! Pozwólcie zobaczyć się z bratem!
Nadleśniczy usiadł przy nim na kępie mchu.
—  Posłuchaj pan. Owszem. Zamierzaliśmy tak niby przypadkiem umożliwić panu ucieczkę. Wyłącznie ze względu na profesora. Ale teraz zmieniła się sytuacja. Ani pan ze złamaną nogą uciekać nie może, ani my odtransportować pana w bezpieczne miejsce przed powrotem Szarego. A Szarego dla pańskich pięknych oczu nie wypuścimy! On nie tylko złodziej, ale i zbój. Jest nas tu trzech uzbrojonych, to chyba na niego wystarczy. Muszę mieć drania, co chciał mi zamordować chłopaka pozostającego pod moją opieką! A domyśla się pan chyba, że schwytany, na śledztwie postarałby się nas wplątać w głupie położenie. Bardzo łatwo domyśli się, kto pana stąd uprzątnął.
Rudzielec był zrozpaczony. Powiedział błagalnie:
—  Może jednak mógłbym przeleżeć w gajówce? Zapłaciłbym...   Byleście   mnie   tam  dostarczyli,   zanim...
Nadleśniczy zniecierpliwił się.
—  Jak dostarczymy? Wszyscy trzej tu jesteśmy potrzebni, a chłopcy za słabi, żeby pana zanieść na noszach. Zresztą musimy zawiadomić milicję, tym samym ściągnąć ją na gajówkę. Gdzież pana podziejemy? A ostatecznie potrzebuje pan lekarskiej pomocy. Nie ma mowy. Sądzone było panu ponieść karę.
Rudzielec zwiesił głowę. Był tak zgnębiony, że Maćkowi zrobiło się go serdecznie żal. Powiedział nieśmiało:
—  A może by jednak... jakoś... profesor byłby taki wdzięczny... Może byśmy poradzili we trzech, gdyby panowie gajowi zrobili nosze z gałęzi... Profesor...
141
— Profesor jest duże dziecko, a ty małe. Po pierwsze nie zatkniemy gęby Szaremu, po drugie musielibyśmy wtajemniczyć lekarza, to znaczy zorganizować cały spisek na rzecz tego jegomościa, który bynajmniej na to nie zasługuje. I ja, i pan Marcin odpowiadalibyśmy za ukrywanie przestępcy. Na to ja nie pójdę, mój miły, jakkolwiek mam dużo sympatii i współczucia dla profesora.
Maciek umilkł zmartwiony. Rudzielec także zrezygnował z dalszych próśb. Skulił się i jęczał cicho. Nadleśniczy zwrócił się do Marcina.
—  Trzeba by jakoś poratować tego biedaka. Bądź co bądź cierpiący człowiek.
Marcin odburknął szorstko:
—  Ja bym się nie patyczkował, ale skoro pan sobie życzy... Składałem nogi różnym bydlakom, to i temu potrafię. Tylko nie szarpać się, jegomość, bo cisnę wszystko do diabła.
Ujął złamaną nogę w dwie deseczki i przewiązał mocno brzozowym łykiem, obłożywszy przedtem grubo liśćmi babki. Rudzielec jęczał i krzyczał nie żałując płuc, ale po opatrunku przycichł. I znowu do lasu wróciła cisza mącona tylko ptasim świergotem.
Świergot milkł z wolna, w miarę jak wieczór się zbliżał. Drzewa rzucały ze zbocza na dół coraz dłuższe cienie, zapachniała woda. Jezioro lśniło jeszcze różowym odblaskiem zorzy, ale łąkę opanował już zmierzch, z traw łąkowych zaczęły podrywać się ćmy, gdzieś zakwiliła sowa.
Tropiciele posiadali to na pniakach, to na mchu i czekali w milczeniu. Czas się dłużył, Kostkowi zdawało się, że już bardzo dawno tak siedzą.
Nagle coś dotarło do niego poprzez ciszę. Wyciągnął szyję i wsłuchał się pilnie w jakieś odległe jeszcze szmery.
142
—  Wujku! Uwaga! Wóz jedzie. Koła skrzypią. Marcin przysłuchał się także.
—  Prawda. Jedzie. Pcha się łąką, przez grzęzawisko. Koła nie tylko skrzypią, ale i pluchają po błocie. Pan Kostuś to ma leśny słuch.
—  Wuj mnie uczył — powiedział skromnie Kostek, rad z pochwały doświadczonego leśnika.
Nadleśniczy podniósł się z pniaka.
—  Widzę łeb koński tam, za wikliną. Stańmy trochę z boku, żeby nas Szary nie dostrzegł od razu. A pan, panie Rudzielec, żebyś mi się nie ważył okrzyknąć kamrata, boby już nie było żadnych względów.
—  Nie mam zamiaru — odmruknął Rudzielec. — I tak mu nie pomogę. Nie opuścił mnie teraz, to prawda, ale gdyby nie on... szkoda gadać.
Wszyscy poustawiali się za co grubszymi sosnami i czekali w napięciu. Mały wózek zaprzężony w jednego konia nadjeżdżał z wolna, tocząc się ciężko po grząskiej łące. Coraz to koła wpadały z pluchotem w dołki pełne wody. Powoził chłopak może piętnastoletni, Szary siedział w tyle wozu wymoszczonego sianem, nogi zwiesił przez krawędź i palił papierosa. Widocznie był z siebie zadowolony, bo pogwizdywał. Powiedział coś do woźnicy, czego nie można było dosłyszeć, i wóz stanął. Szary zlazł. Zawołał przez dłonie złożone przy ustach jak tuba:
—  Hej! Koleś! Już jestem! Jak się czujesz?
Rudzielec wolał się nie odzywać. Szary, zaniepokojony milczeniem, powtórzył wołanie i znowu nikt mu nie odpowiedział. Woźnica stwierdził obojętnie:
—  Pewnie omdlał.
Szary poszedł prędkim krokiem pod górę, ale nie doszedł do kryjówki Rudzielca. W połowie drogi zastąpił mu nadleśniczy ze strzelbą dobrze wymierzoną. Inni także wyszli zza drzew.
143
—  Ręce do góry!
Szary zdębiał. Stanął tak nagle, że się omal w tył nie przewrócił. Trzy lufy z trzech stron patrzyły mu w oczy. Przerwał wpół ruchu gest sięgnięcia do kieszeni i podniósł obie ręce pionowo w górę. Nadleśniczy zauważył ten niedokończony gest.
—  Obszukaj go pan, Marcinie.
Marcin podszedł do Szarego z palcem na cynglu, wsadził mu lewą rękę do kieszeni spodni, wyciągnął rewolwer i podał nadleśniczemu. Szary patrzył brzydko, ale stał nieruchomo.
—  Musimy go co prędzej unieszkodliwić. Tam została linka pod sosną. Podaj Kostuś.
Szary obleciał rozbieganymi oczami całe zgromadzenie, nie dojrzał ani jednego munduru i uderzył w arogancję.
—  Cóż to za napaść na spokojnego obywatela? Panowie odpowiecie...
—  Za ujęcie opryszka? — roześmiał się nadleśniczy. — No, no, panie Szary! Bez kawałów!
Szary błysnął wściekłym spojrzeniem.
—  Aha! Ten smarkacz jest z wami! Rozumiem. Wyręczacie milicję. No, cóż. Jeszcze nie wieczór. Jeszcze się odnajdziemy. Chyba żebyście teraz odstąpili ode mnie.
—  I pogróżki na nic się nie zdadzą. Przekażemy pana grzeczniutko, gdzie należy.
Szary nie stawiał czynnego oporu, uważając go widocznie za beznadziejny. Skrępowanego gajowi rzucili na mech. Gajowy Tomasz usiadł przy nim.
—  A teraz, bratku, leżeć spokojnie. Za najmniejszym ruchem strzelam.
Szary spojrzał pogardliwie na Tomasza i przekręcił się do niego plecami.
Nadleśniczy zwrócił się do Marcina.
144
—  A my, panie Marcinie, zajrzymy do bagażów tego pana. Są pewnie na wozie. Chyba znajdziemy tam coś ciekawego. A pan jak myśli, panie Szary?
Szary tylko zgrzytnął zębami. Marcin podszedł do wozu. Chłopak powożący, przerażony całą sceną, usiłował jak najprędzej zawrócić. Skręcił za ostro, przednie koła wparły się w błoto, chłopak szamotał się beznadziejnie, a raz po raz oglądał się na Szarego i jego pogromców. Nagle poznał nadleśniczego i zagadał płaczliwie:
—  Panie nadleśniczy! Ja nic nie jestem winien! Ten... pan wynajął wóz od ojca... ojciec kazał odwieźć...
Nadleśniczy podszedł do niego.
—  Wiem, wiem. Nic się nie bój. Wiozłeś prawdziwego zbója, a teraz odwieziesz go, związanego jak barana, do Dziczej Gajówki.
Chłopak popatrzył ze zgrozą na Szarego. —■ Jak trzeba — to odwiozę. Ale tędy pod górę koń nie da rady.
—  Jasne, że nie! Objedziemy drogą przez las. Otóż i torba, a w niej pełno zegarków. Możemy sobie powinszować. Udał się połów.
Trzej chłopcy nie brali bezpośredniego udziału w zatrzymywaniu Szarego. Posłusznie stali na boku. Teraz zbliżyli się jeden za drugim i przyglądali pojmanemu jak wilkowi w klatce.
Marcin zapytał:
—- No to co, panie nadleśniczy? Załadujemy ptaszka?
—  Zaczekaj pan! Jest przecież ten drugi. Zupełnie o nim zapomniałem. Ale bo też siedzi tak cicho...
—  Rzeczywiście, zemdlał albo co? — powiedział Marcin bez śladu przejęcia.
Ale Rudzielec nie zemdlał. Wyniesiony z krzaków patrzył na Szarego z bezgranicznym przerażeniem. Szary splunął w jego kierunku.
10 — Kim Jest Rudzielec?
145
—  Zdradziłeś, ty tchórzu! Tomasz spojrzał na obu.
—  Panie nadleśniczy, ja bym nie dawał ich obu na jeden wóz. Ten Szary gotów temu drugiemu zębami wpić się w gardło. Ów ze złamaną girą niech jedzie, a Szary może iść piechotą. Kopyta mu rozwiążemy i weźmiemy między dwie lufy.
Zaledwie jednak Marcin przeciął więzy na nogach Szarego, opryszek z nagłą determinacją rzucił się w bok i począł uciekać, chociaż ze związanymi rękami, ku gęstym zaroślom wiklinowym nad jeziorem. Marcin strzelił za nim i chybił. Kostek rzucił się na ziemię, stoczył ze zbocza i wpadł prosto pod nogi uciekającemu. Szary fiknął kozła, a zanim się pozbierał, już wszyscy trzej chłopcy siedzieli mu na plecach. Tym razem uspokoił się naprawdę.
Tomasz dla większej pewności owiązał go mocno linką w pasie, a drugi koniec linki okręcił sobie dokoła pięści. Marcin przyłożył lufę do pleców Szarego.
—  Teraz możemy iść.
—  Idźcie prosto w górę ścieżką — powiedział nadleśniczy. A jak przyjdziecie, zamknijcie łotra w spichrzu. Niech tam poczeka na przyjazd milicji. My pojedziemy naokoło.
Nadleśniczy z pomocą chłopców ułożył Rudzielca na sianie. Koń ruszył krokiem, nikt się nie przysiadł na wóz, nawet bardzo zmęczony Maciek.
W ten sposób wędrowali dość długo. Już księżyc wzeszedł i przeświecał między drzewami, tak że mogli na wąskiej drodze unikać wstrząsów szkodliwych dla chorego. Rudzielec leżał cicho, oczy zamknął. Maciek w pewnej chwili zauważył, że spod jego zaciśniętych powiek spływają łzy.
Byli już blisko gajówki, kiedy Rudzielec odezwał się do nadleśniczego:
146
—  Panie szanowny... Ten chłopiec, któregośmy związali...
—  Maciek.
—  Maciek mówił mi, że mój brat był dziś rano w nadleśnictwie.
—  Owszem. Był.
—  To znaczy, że jest wolny?
—  Oczywiście. Po cóż by go zatrzymywali? Nie zrobił nic złego poza tym, że chciał pana ratować. Złoży odpowiednie wyjaśnienie z wolnej stopy.
—  A... mój towar?
—  Oddał w ręce milicji. Chyba o to nie ma pan do niego pretensji?
Rudzielec nic już nie odpowiedział, tylko westchnął ciężko. Marcin otwierał właśnie przed nimi bramę gajówki.
4
Jak było postanowione — Szary wylądował w maleńkim spichrzu, budowanym po staroświecku z grubych bali sosnowych. Mógł tam sobie z powodzeniem robić rachunek sumienia, gdyby mu to przyszło do głowy.
Rudzielca ułożono tymczasem na tapczaniku Zośki. Potem Zośka skombinowała naprędce kolację i wszyscy najedli się do syta. Po kolacji nadleśniczy zwrócił się do Rudzielca.
—  Dwóch was tylko było w lesie? Z pewnością nie więcej?
—  Dwóch — zapewnił Rudzielec. — Przecież odwoziliśmy towar. Nie odwozi się towaru większą gromadą.
—  Dobrze. W takim razie droga jest bezpieczna. Bierz rower, Kostek, i jedź do miasteczka. Zameldu-
10»
147
jesz komendantowi posterunku, co się stało. Ty, Staszek, jedź do nadleśnictwa. Uspokoisz moją żonę, bo już na pewno jest w tęgim strachu o nas. I powiesz wszystko profesorowi. Może by chciał tu przyjechać, zanim milicja zdąży. W takim razie zaprzęgniesz do dogcartu. Potrafisz? Zresztą moja żona potrafi.
—  Do profesora to może lepiej ja — zaproponował gorliwie Maciek.
—  Ty jesteś chyba zanadto roztrzęsiony. Poza tym Staszek lepiej od ciebie panuje nad rowerem, a noc księżycowa myli. Wolę, żebyś został. Nie bój się. Staszek także powie oględnie.
Dobrze obeznany z terenem Kostek prowadził pewnie, podążający za nim na najlepszym rowerze Staszek dawał też sobie nieźle radę z trudną w nocy jazdą po leśnej dróżce, którą przebyli po południu w przeciwnym kierunku. Wpatrzeni w sunące przed nimi plamy światła ani się obejrzeli, kiedy minęli Trzy Dęby, potem zamigotało im jezioro całe pokryte srebrną łuską i już stali przed furtką. Tu się rozstali. Kostek okrążył nadleśnictwo i wyjechał na drogę do miasteczka, Staszek wszedł do ogrodu, przeprowadził rower między drzewami owocowymi i zapukał do drzwi werandy.
Nadleśniczyna wybiegła mu na spotkanie tak zdenerwowana, że nawet mówić nie mogła. Patrzyła tylko na Staszka ogromnymi, wystraszonymi oczami. Staszek powiedział prędko:
—  Nic złego się nie stało, proszę pani. Pan nadleśniczy zdrów, i Kostek, i wszyscy, i złapaliśmy złodziei. To znaczy pan nadleśniczy złapał, a najpierwej — to Maciek. My opowiemy wszystko po porządku, ale nie teraz. Bo teraz trzeba, żeby pan profesor...
W tej chwili profesor wszedł do jadalni. Znać było po nim, co przeżył w ciągu ostatniej doby, ale Staszka wysłuchał spokojnie.
148
—  No tak. Złamana noga... To nawet szczęśliwy traf. Brat pójdzie do szpitala... Może dałoby się tak urządzić, żeby do powiatowego? W Żninie więziennego chyba nie ma?
—  Nie ma nawet więzienia — powiedziała nadleśniczyna. — Aresztowanych odwozi się do Bydgoszczy. Czy uda się zatrzymać pańskiego brata w szpitalu powiatowym? Doprawdy nie wiem. To chyba będzie zależało od stanu jego zdrowia. Komenda Powiatu zadecyduje, a może dopiero Wojewódzka... Pan zapewne zechce pojechać na gajówkę? Zaraz założę konia i sama pana zawiozę.
—  Ja bym potrafił — ofiarował się Staszek.
—  Po nocy? Przez las? Nie. Już ja sama. A ty byś został, Staszku, i położył się spać. Nie jesteś tam doprawdy na nic potrzebny. Będzie tylko kłopot z powrotem.
Ale Staszek ani sobie mówić nie dał o pozostaniu. Wskoczył na rower i eskortował dogcarta. W pół godziny byli na miejscu.
Już się północ zbliżała, ale nikt w gajówce tego nie zauważył. Tylko Rudzielec, zmordowany bólem, drzemał po trosze. Na turkot w podwórzu podniósł czujnie głowę, gdy rozległy się kroki w ganku — zbladł bardzo, ale gdy w drzwiach stanął profesor, wyciągnął do niego ramiona i zawołał żałośnie:
—  Oj, Wacusiu, Wacusiu!*
Profesor podszedł szybko, usiadł na skraju leżanki i objął brata jak małe dziecko.
—  No widzisz, Jacek! Potrzebne ci to było? Obrócił się do nadleśniczego i powiedział tonem wyjaśniającym wszystko:
—  Bo to my, proszę pana, jesteśmy takie dwa bliźniaki, Wacek i Jacek. — A potem dodał surowo, ze zmarszczonymi brwiami: — Nie wolno opuszczać brata
149
dlatego, że wszedł na złą drogę. Tym bardziej trzeba mu pomóc zawrócić na dobrą. Rudzielec na to płaczliwie:
—  Oj, Wacusiu, ja bym zawrócił, ale to chyba za późno już będzie.
—  Nigdy nie jest za późno, póki człowiek żyje — wtrącił nadleśniczy.
Rudzielec spojrzał na niego z nową nadzieją. —г Jak to? Byłby pan skłonny powrócić do swego pierwotnego projektu i umożliwić mi... Nadleśniczy potrząsnął głową.
—  Nie  rozumiemy się.  W  sytuacji,  jaka  się  wytworzyła, jest to absolutnie niewykonalne.
Rudzielec przeniósł wzrok na profesora. Ten westchnął i pogładził brata po głowie.
—  Niestety tak, Jacku. Pan nadleśniczy był na tyle wyrozumiały...
—  Tylko ze względu na profesora gotów byłem przymknąć oczy i pozwolić panu zwiać — wyznał chmurnie nadleśniczy. — Miałem nadzieję odnaleźć pana osobno, albo rozdzielić z Szarym tak, żeby ten drań nie zorientował się, co się z panem stało. Dałoby się to zrobić, gdyby pan był zdrów. Ale tak... Któż uwierzy, że pan uciekł ze złamaną nogą bez mojego współudziału? Nie posuwam uczynności tak daleko, żeby dać się oskarżyć o wspólnictwo.
—  Doskonale rozumiem — przerwał żywo profesor — i zachowam dla pana na zawsze serdeczną wdzięczność. Trudno, Jacuś, odcierpisz za swoje. Wezmę dobrego adwokata i wykorzystamy wszystkie okoliczności łagodzące. Przecież to był twój pierwszy „skok", prawda?
—  Niestety nie pierwszy, ale przysięgam na wszystko najświętsze, Wacusiu, że ostatni. Nigdy bym nie
150
zjechał tak nisko,  gdyby nie Szary. Krwawo płace-za swoją lekkomyślność.
—  Nigdy nie mogłem się dopytać, gdzie i kiedy P°~ znałeś Szarego? Jakim sposobem wpadłeś mu w pazury? Może teraz nam powiesz? — profesor korzystał ze zmniejszonej odporności brata. — Może i w tym znajdzie się okoliczność łagodząca? Pan nadleśniczy by zaświadczył.
Rudzielec gotów był dać się rozsmarować jak niasło.
—  Pewnie, że już teraz nie mam co ukrywać. Tyle zyskuję, że jestem przed Szarym bezpieczny. W №ет" czech go poznałem. Na robotach. Kiedy to mnie wywieźli, na krótko przed rozstrzelaniem ojca. Pamiętasz? Matka pisała ci o tym do oflagu.
—  Owszem, pisała, ale potem, od kiedy umarła, nie wiedziałem już nic o tobie.
—  Zgubiłem twój adres. Ten nowy oczywiście. Więc, ,jak mówię, poznałem Szarego na robotach, pod Kil°nią. Byliśmy u jednego bauera. Z początku ani przypuszczałem, co to za ptaszek. Dobry kompan... solidarny... Nieraz za mnie odrabiał to i owo, bo ja, z rnoimi płucami...
Profesor kiwał przytwierdzająco głową.
—  Tak, tak. Zawsze z tym byłeś nieszczęśliwy-
—  Potem razem wróciliśmy do kraju. O śmierci rodziców wiedziałem od ciotki, która ze mną ostatnio korespondowała. Od razu chciałem odszukać ją, a przez nią — ciebie. Ale Szary zatrzymał mnie na Ziemiach Odzyskanych.
—  Zaczekaj. — Profesor coś sobie przypomniał. — Ałbo się mylę, albo mi powiedziałeś, że nie znasz nazwiska Szarego. Jakim sposobem, skoro jego samego znasz od tak dawna?
—  Bardzo prostym. Szary już przed wojną należał do  świata   przestępczego.   Miał   fałszywe  dokumenty
151
i z nimi został wysłany do Niemiec. Dowiedziałem się o tym znacznie później. Więc namówił mnie, żebyśmy pobyli trochę na Ziemiach Odzyskanych... Że tu łatwo się „odkuć". Zgodziłem się, bo nie chciałem wracać do was z pustymi rękami. Z początku był szaber. Nic wielkiego. Wszyscy wówczas szabrowali. Później, pomaleńku, różne inne przedsięwzięcia... Aż wreszcie...
Rudzielec zamilkł, zwiesił głowę. Profesor go przynaglił.
—  Aż wreszcie?
Zdarzyła się grubsza awantura — powiedział Rudzielec ponuro. — Taka rozumiesz...
—  Morderstwo?! Ty, Jacuś?!
Nie ja. Ale byłem wplątany. Dałem się użyć na wabia... I odtąd musiałem słuchać. Nikt by mi nie uwierzył, że nie wiedziałem, o co chodzi. A przysięgam ci, że nie wiedziałem.
Biedaku! Dlatego nie pokazywałeś się u mnie... Ale w końcu pokazałeś się, zacząłeś nawet pracować... ■ Bo, uważasz, on zniknął. Dłuższy czas go nie było. Jedni mówili, że wpadł i siedzi, inni, że wyjechał do Ameryki. Już myślałem, że nigdy nie wróci, ale wrócił i znowu kazał mi iść za sobą. Groził, że w przeciwnym razie doniesie o tamtej mokrej robocie. 2e wszystko na mnie zwali. Pozory były takie, że mógł to zrobić. Nie wyplątałbym się.
Gdzieście tak operowali? — zapytał nadleśniczy. — Rozmaicie. Głównie w Szczecinie. Kiedy przed trzema laty zgłosiłem się do ciebie, Wacuś, powiedziałem, że wróciłem z zagranicy. To nie była prawda. Cały ten czas spędziłem jako członek ferajny Szarego. Ten wypadek, o którym mówiłem przed chwilą, zdarzył się właśnie w Szczecinie. Potem przez jakiś czas mieliśmy bazę w Sudetach, niedaleko Jeleniej  Góry.
152
Jak widzisz, Wacuś, wciąż kręciłem się w twoim pobliżu. I nie zgłaszałem się przez tyle lat...
Staszek i Maciek słuchali opowiadania Rudzielca z wielkim zainteresowaniem, jak się słucha ciekawej powieści kryminalnej. Mieli wielką ochotę rozpytywać szczegółowo, ale Rudzielec zamilkł nagle, wykrzywił się boleśnie i powiedział łamiącym się głosem:
— Coraz bardziej mnie boli. Niechby już przyjechali, aresztowali, byle odstawili do szpitala.
I zaraz, jakby w odpowiedzi, rozległ się na podwórzu gajówki warkot motoru. Zajechał samochód.
Kostek zastał w dyżurce posterunku Heńka i bardzo się z tego ucieszył. Nie od razu zakomunikował mu, co miał do zakomunikowania. Na początek zrobił minę obojętną i zapytał niewinnie:
■— No, jak tam? Udała się obława?
Heniek rozłożył ręce desperackim gestem.
—  Gdzie zaś! Znowu przeciekli nam między palcami. Szukaliśmy we wszystkich możliwych kierunkach. Nic. Kamień w wodę.
—  A las przetrząsaliście? Ten przy szosie? W okolicy tego miejsca, gdzie uciekli?
—  W bezpośrednim pobliżu — nie. Przecież nie zostali na miejscu. Założyliśmy, że w ciągu nocy ujdą około dziesięciu kilometrów i według tego obliczenia szukaliśmy. To był, mówiąc nawiasem, rachunek komendanta. Telefonowaliśmy o pomoc do sąsiednich posterunków, uprzedziliśmy przystanki autobusowe.
—  Oczywiście na próżno. — Kostek rozsiadł się wygodnie i spojrzał na Heńka z wyższością. — No to myśmy byli szczęśliwsi.
153
Heniek zerwał się na równe nogi.
—  Złapaliście ich? Czy tylko dowiedzieliście się czegoś o nich? Gadaj prędko!
—  Żebyś wiedział! Szary siedzi w spichrzu, w Dziczej Gajówce.
—  To mi dopiero!-------Heniek nie wiedział, cieszyć
się, czy złościć. — Toście, można powiedzieć, zrobili z nas balony! Ale jeżeli u gajowego Marcina, Szary jest pod dobrą opieką. No, a tamten drugi?
Kostek uśmiechnął się szelmowsko.
—  Tamtego drugiego to myśmy chcieli, prawdę powiedziawszy, cichcem wypuścić.
—  Co takiego?!
—  Nie rzucaj się, Heniek. Ze względu na profesora, uważasz. Zresztą i tak nic z tego nie wyszło, bo Rudzielec złamał nogę.
—  Całe szczęście!
—  Komu szczęście, a komu nie. Profesor jest bardzo zmartwiony.
—  Do licha z waszym profesorem! Kostek obraził się.
—  Profesor jest najzacniejszy w świecie człowiek, a myśmy go skrzywdzili. A teraz nie macie nic innego do roboty, tylko pojechać na Dziczą Gajówkę, zabrać ptaszki i powsadzać do klatek. Profesorowi chyba dacie spokój? Prawda?
—  To już jak komendant zadecyduje. Zaraz do niego dzwonię. A mój awans diabli wzięli.
—  Dlaczego? Przecież to ty przeprowadziłeś całą akcję i ty zameldujesz swojej władzy o ujęciu Szarego. Ty wszystko zorganizowałeś, a my byliśmy twoimi pomocnikami i... zastępcami na samym ostatku.
Heniek uśmiechnął się wdzięcznie do Kostka i podniósł słuchawkę. Po dziesięciu minutach wszedł komendant.
154
—  Cóż to? Szary podobno przymknięty? Wyręczyliście nas, wy, amatorzy! Ustrzeliliście nam zwierzynę sprzed nosa. I to kto się w kłusownika zabawił? Nadleśniczy!
Komendant niby żartował, a wyglądał na dotkniętego. Kostek znał dobrze komendanta, który bywał gościem w nadleśnictwie. Pośpieszył zapewnić:
—  To był czysty przypadek, panie sierżancie. Pojechaliśmy z wujem rowerami do Dziczej Gajówki, a tam Rudzielec zgrywał profesora. Opowiem szczegółowo w drodze, bo pewnie zaraz pojedziemy?
Komendant rozchmurzył się.
—  Oczywiście jedziemy. Sprowadź Wacka, Heniek, przygotujcie wóz i jawę.
Kostek promieniał.
—  Czy mógłbym zostawić tu rower do jutra, panie sierżancie?
—  Weź go lepiej ze sobą. Nie zabierzemy się wszyscy z powrotem. Będziemy mieli dwóch nowych pasażerów, w tym jednego inwalidę. A zajedzie się tam autem, Kostuś?
—  Od szosy leśną drogą zajedzie.
Kostek załadował rower na samochód. Był już bardzo zmęczony. W czasie jazdy oczy mu się kleiły, język trochę się plątał, z pewnym trudem złożył do sensu swoje opowiadanie. Komendant słuchał uważnie.
—  Pomysł wypuszczenia tego, jak go nazywacie, Rudzielca był diabła wart i mógł zrodzić się tylko w cywilnych głowach. Dziwię się, że pan nadleśniczy... Co tu gadać! Sam los zrządził inaczej, a oficjalnie ja nic o tym nie wiem. Inna rzecz z profesorem. Trudno żądać od człowieka, żeby nie osłaniał rodzonego brata. Ja nie jestem taki znowu wcielony paragraf. Pogadam z profesorem prywatnie. Już Wackowi powiedział, że nie uchyli się od wyjaśnień.
155
—■ Powiedział — przytwierdził Heniek zza kierownicy. — I zegarki oddał. Braciszka chyba pan komendant nie puści na słowo?
—  Ani mi w głowie. Złodziej jest i kwita. A czy znajdą się jakieś okoliczności łagodzące, to już sąd rozpatrzy. Uwaga, Heniek! Na tej leśnej drodze ciemno jak w garnku. Zakręcaj powoli.
Przemknęli szybko przez wilgotną ciemność i wyjechali na światła gajówki. Oczekiwano ich. Brama była na roścież otwarta.
Profesor rzucił się ku wchodzącym.
—  Panie sierżancie! Czy nie można by jakoś uwzględnić?... Mój brat bardzo cierpi. Złamanie. Musi do szpitala... bezzwłocznie...
Komendant stanął nad leżącym bezwładnie Rudzielcem.
—  Panie profesorze, nawet takiego parszywego, przepraszam pana, złodzieja traktuje się u nas jak człowieka. Wydzwonimy ambulans z Bydgoszczy.
—  Do szpitala więziennego? — zapytał cicho profesor.
—  A jak pan chciał? Nie, panie kochany, nie wypuścimy braciszka, nie możemy. Nie wolno nam. Tymczasem nasz lekarz miejscowy weźmie tę nogę w gips chociażby i w nocy. A gdzież to Szary?
Marcin w milczeniu zdjął ze ściany potężny klucz od spichrza. Obaj młodzi milicjanci poszli z nim i po chwili wprowadzili Szarego już w kajdankach. Komendant podszedł do niego i zajrzał mu z bliska w twarz.
—  A co, panie Szary? Nosił wilk, ponieśli i wilka. Nareszcieśmy się spotkali! Zaraz sobie pomyślałem, że ta epidemia kradzieży zegarków to pewnie zorganizowana robota pańskiej bandy.
156
Szary wyszczerzył swoje wilcze zęby w bezczelnym uśmiechu.
—  A bo też to czysta robota. Fachowa. Wszystko było pięknie przemyślane i nie pojmuję, w jaki sposób wplątali się w sprawę ci smarkacze — łypnął nienawistnie w stronę Maćka. — Cóż, najzręczniejszy operator potknąć się może o skórkę z pomarańczy.
Milicjanci dosyć zręcznie podnieśli stękającego Rudzielca i wynieśli do samochodu. Potem wrócili po Szarego. Szary odwrócił się w progu, obejrzał uważnie wszystkich obecnych, najdłużej zatrzymał wzrok na Maćku. Mruknął coś, co mogło być pogróżką i na co komendant powiedział ostro:
—  Nie rób pan ważniaka. Masz u nas mocno obciążone konto. Nieprędko będziesz miał sposobność wyrównania porachunków.
Kiedy nareszcie Szary w asyście milicjantów zniknął za drzwiami, komendant zwrócił się do profesora.
—  Nie chciałbym panu robić przykrości jakimiś, urzędowymi wezwaniami, a porozmawiać musimy koniecznie. Wolałbym nadać tej naszej rozmowie charakter jak najbardziej prywatny, tak, żebym został wystarczająco poinformowany, a nie musiał wymieniać pana w raporcie do Komendy Powiatowej. Jak by to zrobić?
—  W bardzo prosty sposób — powiedziała nadleśni-czyna (dotąd siedziała cicho i oczami pełnymi zgrozy przyglądała się Szaremu). — Po prostu przyjdzie pan jutro do nadleśnictwa na kolację i pogadacie sobie panowie bez żadnego przymusu. Pan profesor nie ma chyba nic do ukrywania?
—  Absolutnie nic — zapewnił żywo profesor. — A sądzę, że szczerością właśnie dopomogę mojemu bratu. Bo naprawdę bardziej on jest lekkomyślny niż zły.
15F
- То, со opowiadał nam tutaj dzisiejszego wieczoru, świadczy w każdym razie o dużej słabości charakteru — zauważył trochę cierpko nadleśniczy. — Tak czy owak brat pański ma za swoje i nie będziemy go tutaj sądzili. To sprawa odpowiednich instancji.
—  A co z Azorem? — zatroskał się nagle Maciek. — To wstyd, że zupełnie o nim zapomniałem. Gdzie on jest?
—  Leży w kuchni pod piecem — powiedział Marcin. — Dostał biedak gorzej, niż z początku przypuszczałem, a prowadzeniem do lasu jeszcze sobie zaszkodził. Powiozę go jutro do weterynarza.
Maciek zerwał się i pobiegł do kuchni. Pies leżał na swoim zwykłym legowisku, Zośka, która jak wszyscy jeszcze nie spała, kucnęła przy nim, gładziła go po łbie, przemawiała czule i cichutko płakała. Azor miał nos suchy i gorący, a na miskę z jadłem patrzył z obrzydzeniem, tylko wodę chciwie chłeptał. Na widok Maćka uderzył leniwie kilka razy ogonem o podłogę i zaraz przymknął oczy. Maciek objął go delikatnie za szyję i pocałował w łeb.
—- Azor! W mojej obronie zostałeś ranny! To przeze mnie! Ale on nie zdechnie? Prawda, panie Marcinie? — spojrzał błagalnie na gajowego. Niech pan powie, że nie zdechnie!
Marcin pokręcił głową.
—  Za nic ręczyć nie można. Pies już stary... Zrobi się wszystko, co możliwe. Mogę zapewnić Maćka, że starań psu nie zabraknie.
—  Teraz już chyba pojedziemy — powiedział Kostek, gdy Maciek wrócił do izby. — Doprawdy nie wiem, jak sobie poradzę z rowerem. Ze snu widzę wszystko podwójnie.
—  Bo niechby młodzi panowie przespali się u mnie
158
w stodole na sianie — zaproponował gościnnie Marcin. — Już dobrze po północy, gdzież tu jechać nie-przyzwyczajonym głuchym lasem? Zośka! Zanieś prześcieradła i koce do stodoły. Siano świeże, pachnące, będzie młodym panom wygodnie.
Chłopcy z radością przyjęli propozycję, bo rzeczywiście byli bardzo zmęczeni i myśl powrotu rowerami przez las po prostu ich przerażała. Nadleśniczy odjechał z żoną i profesorem, komendant zabrał się swoją jawą i do gajówki wróciła nareszcie wygnana od wczoraj cisza. W stodole było ciepło i cicho. Księżycowe smugi przedostawały się przez jakąś szparę w dachu, pod pułapem jaskółcze gniazdo świegotało cichuteńko przez sen. Kostek próbował jeszcze przemyśleć wszystko, co mu się tego dnia zdarzyło, i nie zdążył. Zapadł w sen jak w miękki czarny puch i nawet mu się nic szczególnego nie śniło.
Ws&ystko się wyja£n|a
1
Wieczorem do nadleśnictwa przyszedł komendant z Heńkiem. Nadleśniczyna wystąpiła z wyjątkowo sutą i wystawną kolacją, uważała bowiem> że przy dobrym jedzeniu ludzie się najłatwiej porozumiewają. Chciała stworzyć dobry nastrój i dopięła swego. Komendant wpadł w doskonały humor, ą і profesor trochę się rozruszał. Zjadł coś niecoś i Wypił parę kieliszków wybornej nalewki na czarnych porzeczkach, z  której  nadleśniczyna słynęła w  całej  okolicy.
Dopiero gdy już wszyscy dobrze Podjedli, komendant zwrócił się do Kostka.
—  Pan profesor wybaczy, że najpi^rw ciebie, Ko-stuś poproszę o szczegółową relację. Opowiedz mi szczeg ółowo wszystko od samego początku. Jakeście wpadli na to, żeby zainteresować się   tą sprawą?
Więc Kostek raz jeszcze opowiedział całą historię. Wszyscy słuchali uważnie — nie wyiączając nadleśniczego, który już raz był wysłuchał opowiadania — a najuważniej profesor. Kostek na Zakończenie powiedział:
—  Jakeśmy zobaczyli pana profesc>ra na dworcu w Bydgoszczy, a jeszcze do tego z cząrną walizeczką w ręku, cóż dziwnego, żeśmy pana wzięli za tamtego, co był w sklepie zegarmistrzowskim?
160
Profesor pokiwał głową.
— Tak, tak. Nie ulega kwestii, każdy na v?asz>~~ miejscu pomyślałby to samo. Ależ później... Czyż h-g zorientowaliście się z tego, że mnie państwo nadleśb'-czostwo oczekiwali i w ogóle z całego mojeg0 s« sobu bycia, z moich zajęć, że coś tu się nie zgar} a z waszymi podejrzeniami?
—  Ach, panie profesorze! — zawołał Maciek. V^. Właśnie pana sposób bycia... Chociażby ta посгщ wv_ cieczka do gospody... Szedłem wtedy za pahern...
—  Doprawdy? Szedłeś za mną? A ja się wcaie nie spostrzegłem! Zawsze byłem roztargniony, a ш taka emocja, takie przejęcie! Nie wiedziałem ZUb %-nie, jak brat mnie powita, jak przyjmie moje ^. „ spodziewane odwiedziny...
—  No i ta czarna walizeczka! — wtrącił Staszek. _^-Ona przede wszystkim nas zmyliła. Pan nie chciał -e\ powierzyć nikomu ani na chwilę.
Profesor roześmiał się prawie swobodnie.
—  No jasne! Miałem w niej bardzo kosztowny mikroskop, na który oszczędzałem przez długi czas, ł -u was przy niesieniu nie obeszłoby się bez wstrZąs<w. Co zaś do walizeczki, to najprostsze ze wszystkiego. Obaj z Jackiem przywykliśmy od najmłodszych j^t kupować wszystko identyczne. Walizki kupiiiś^ y, kiedy Jacek był ostatni raz u mnie we Wrocła^;,^. Tylko  służyły  nam  do  zupełnie  odmiennych cełiw.
—  Jak to się dziwnie plotło — zastanawiał Się Ц^--ciek. — Gdyby kradzież nie została popełniona taj^e i w sklepie Staszkowego wuja, aniby nam do gło^y przyszło zajmować się tą sprawą. W ogóle byiwy o niej nie wiedzieli. Panowie odjechaliby spokojne z Szarym i może udałoby się panom pozbyć się ^o szczęśliwie  i  zwrócić  zegarki  bezpośrednio Wujkowi
11 — Kiro Jest Rudzielec?
1*31
w taki sposób, jak pan zamierzał.  Popsuliśmy panu plan, ale chyba nie ma pan do nas o to żalu?
—  Nie, Maćku. Skądże. Postąpiliście słusznie i pięknie, każdy wam to przyzna. Prawda, panie sierżancie?
—  Ze pięknie, to pięknie — komendant śmiał się życzliwie. — Sprytne chłopaki! Dobra robota. Moi ludzie nie spisaliby się lepiej.
W tym miejscu Heniek poczuł się urażony w swojej zawodowej ambicji.
—  Melduję posłusznie, panie sierżancie, im szczęście samo w garść wlazło. Przy takiej informacji od samego początku każdy by potrafił.
Kostek posłał Heńkowi jadowite spojrzenie. Komendant ujął się za chłopcami.
—  Nie gadaj, nie gadaj! Oprócz posiadania informacji, trzeba jeszcze wyciągnąć wnioski i powiązać je w logiczną całość. Tu co prawda wniosek był mylny, ale fałszywy trop łączył się z prawdziwym i doprowadził nie tylko do wyjaśnienia, ale i do ujęcia przestępców. Wyrażam wam, chłopaki, moje całkowite uznanie. A teraz chciałbym usłyszeć wyjaśnienia profesora, choćby po to, żeby wiedzieć, czy mogę z czystym sumieniem wyłączyć go z tej sprawy.
Profesor westchnął ciężko, położył na stole splecione ręce i począł mówić, patrząc uparcie w przeciwległą ścianę. Myślałby kto, że na jej białym tle ukazują mu się obrazy z przeszłości.
— Dwóch nas było u rodziców, proszę państwa, dwóch podobniuteńkich braei-bliźniaków: Wacek i Jacek. Rodzona matka nie mogła nas rozróżnić, bo to nie tylko twarze, ale i głosy, i ruchy, i w ogóle cała postać. Próbowała dla rozpoznania ubierać nas rozmaicie, aleśmy się sprzeciwiali. Chcieliśmy zawsze mieć wszystko jednakowe.
Bo myśmy się bardzo kochali za dziecinnych cza-
162
sów i teraz zresztą się kochamy mimo wszystko. Jeden bez drugiego kroku nie stąpił. W szkole także byliśmy solidarni. Ja zawsze odpowiadałem z przedmiotów ścisłych, on z humanistycznych. Bo to jedno było w nas różne: kierunek uzdolnienia. Nigdy nauczyciele nie mogli się w tym połapać.
Tu profesor zamilkł na chwilę i z rozrzewnioną miną cofnął się do tych swoich lat gimnazjalnych. Staszek nie uszanował tego rozrzewnienia. Pilno mu było do dalszego ciągu.
—  I co potem, panie profesorze?
Profesor ocknął się jakby ze snu i wstrząsnął się z lekka.
—  Potem? Skończyliśmy gimnazjum. Ja poszedłem na studia, on rozchorował się na płuca i na razie uczyć się nie mógł. Obijał się po sanatoriach przez kilka lat i odwykł od systematycznej pracy. Wówczas nie znano jeszcze streptomycyny i różnych antybiotyków. Stosowano leczenie klimatyczne, a to trwało nieraz  bardzo  długo.  Aż  wreszcie  wybuchła wojna.
Maćkowi rozbłysły oczy.
—  I poszedł pan na wojnę?
—  Oczywiście. Odbyłem służbę wojskową jeszcze przed studiami jako jednoroczny ochotnik z cenzusem i dostałem stopień podporucznika rezerwy. Jacek, jako gruźlik, był zwolniony, nie powołano go też we wrześniu 1939 roku. Za to Niemcy wywieźli go na roboty. Tam, na swoje nieszczęście, poznał się z Szarym.
W tym miejscu profesor skreślił pokrótce komendantowi wyznania Rudzielca, których reszta towarzystwa wysłuchała poprzedniego dnia w gajówce.
—  O tym wszystkim dowiedziałem się dopiero wczoraj.  Że go wywieziono, pisała mi matka do oflagu.
Komendant zainteresował się żywo ostatnimi słowami profesora.
n*
163
__Pan był w oflagu? Wolno wiedzieć, w którym?
-— Woldenberg. To obecnie w naszych granicach, na północnym zachodzie. Nazywa się oczywiście inaczej: Dobiegniew. — Spojrzał niedowierzająco na komendanta. — Ale pan chyba nie mógł...
—   Ja — nie, ale mój ojciec. Zawsze to pewnego rodzaju koleżeństwo. — Komendant błysnął białymi, zdrowymi zębami w pogodnym uśmiechu. — A kiedy zetknął się pan ponownie z bratem? Nic pan nie wiedział, że on grasuje na Ziemiach Odzyskanych?
—  Nic nie wiedziałem. Po powrocie do kraju szukałem go przez Czerwony Krzyż — bezskutecznie. Uważałem go za nieżyjącego. I nagle zjawił się u mnie we Wrocławiu jakieś trzy lata temu. Byłem już docentem, miałem za sobą pewien dorobek naukowy...' tylko ciążyła mi ogromnie samotność. Ojca mojego rozstrzelali Niemcy, matka wkrótce potem umarła na serce. Nie ożeniłem się za młodu, potem było trudniej. Moja powierzchowność nie nadawała się specjalnie... — uśmiechnął się dobrodusznie — do podbijania serc niewieścich. Toteż kiedy brat się zjawił, przy.1^em §° entuzjastycznie, nie rozpytywałem wie-lGj gdzie się tyle czasu podziewał. Wystarczyły mi ogólnikowe  wyjaśnienia.  Państwo  rozumieją...
—  Kozumiemy doskonałe — oświadczyła wojowniczo nadłeśniczyna i spojrzała po obecnych surowo. —. Każdy na pana miejscu postąpiłby w tych warunkach tak  samo.  No,  czy  nie  mam  racji?
—  Najzupełniejszą — powiedział komendant. — Jak dotąd prawo nie może mieć panu nic do zarzucenia, діє dalej? Jak się dalej potoczyły wypadki?
__Dalej? Ulokowałem brata w kancelarii uniwersytetu jako urzędnika i na razie wszystko było dobrze. Dopiero po jakimś czasie, mniej więcej po pół-
164
torą roku, zaczęły odwiedzać mojego Jacusia jakieś podejrzane osobniki.
—  Musiał go pan pytać o tych ludzi?
■•, — Pytałem oczywiście. — Mówił, że to jego znajomi z Niemiec. Według jego relacji był w NRF przez te wszystkie lata. Miał rzekomo dobrą pracę, a nie pisał, bo nie wiedział dokąd. Zresztą otrzymał fałszywą wiadomość o mojej śmierci. Nie zwróciłem uwagi na to, że nigdy nie chciał powiedzieć od kogo.
—  A jednak to było zastanawiające.
—  Teraz widzę, że tak, wówczas przyjąłem to na wiarę. Ale zauważyłem, że odkąd zjawiły się te podejrzane osobniki — Jacek bardzo się zmienił. Zrobił się jakiś rozdrażniony, niespokojny. Chwilami jakby wystraszony. Zaczął zaniedbywać się w pracy... Wreszcie oświadczył mi, że spotkał w kawiarni znajomego zza granicy i że ten obiecał go zatrudnić. Podobno w Nowej Hucie, gdzie sam miał dobre stanowisko. Przyprowadził kiedyś tego znajomka. Gość zachowywał się bez zarzutu, ale zrobił na mnie bardzo przykre wrażenie. Nie mogłem tego sprecyzować... Po prostu przeczucie. To był Szary. Zidentyfikowałem go sobie dopiero przedwczoraj i wtedy zrozumiałem wszystko.
Profesor przetarł palcami oczy, jakby strącał z rzęs nieposłuszne łzy, co mu się spod powiek wymknęły. Pomilczał chwilę, uśmiechnął się przepraszająco do obecnych.
—  Już zaraz skończę. Niewiele pozostało. No więc pojechał Jacek do tej Nowej Huty. Mijały miesiące — nie gisał. Straszliwie zaniepokojony wyruszyłem za nim. Adresu mi nie przysłał. Poszedłem do biura adresowego — wcale tam takiego nie mieli w ewidencji. Dowiadywałem się w różnych zakładach pracy — nikt o takim nie słyszał.
165
—  I to nie wzbudziło w panu podejrzenia? — zapytał nadleśniczy.
—  Jakżeż! Przeraziłem się potwornie. Ale co miałem robić? Poszukiwać przez milicję? Za nic bym tego nie zrobił. Już go podejrzewałem o tyle, że bałem się wsypać. Nikt nie może mieć mi tego za złe — dorzucił gniewnie i spojrzał wyzywająco na komendanta.
Ponieważ nikt mu nie zaprzeczył, profesor złagodniał znowu i ciągnął dalej.
—  Zeszłej zimy znowu się zjawił, również niespodziewanie. Był dziwnie roztrzęsiony. Powiedział, że tamtą pracę rzucił, bo mu nie odpowiadała, i żebym pozwolił mu zostać u siebie przez pewien czas, a już on się potem urządzi. Zgodziłem się oczywiście i o nic go nie rozpytywałem. Czekałem, aż sam z siebie mówić zacznie. Widziałem, że był mi za to wdzięczny, ale wciąż milczał.
Zaobserwowałem, że się czegoś niepokoi, czy zgoła lęka. Prosił, żeby nie wpuszczać do niego nikogo obcego. Sam prawie nie wychodził z domu. Domyślałem się, że się przed kimś kryje i że to nie o politykę chodzi. Raz spotkałem Szarego na naszej ulicy. Powiedziałem o tym Jackowi w domu wieczorem.
—  Spotkałem tego twojego kumpla z Nowej Huty. Wiedziałeś, że jest we Wrocławiu? Rozmawiałeś z nim może?
Zbladł strasznie i powiedział jakimś nieswoim głosem:
—  Nie rozmawiałem, ale pewnie będę musiał porozmawiać.
Tegoż wieczoru wyszedł. Nie było go długo, wrócił późno w nocy. Powiedział mi nazajutrz przy śniadaniu:
—  Będę musiał znowu wyjechać, Wacuś. Nie pytaj
166
mnie  o nic,  bo i  tak  prawdy powiedzieć  nie  mogę. Przysięgam ci, że to po raz ostatni.
Nic by nie pomogło zatrzymywać Jacka. Pojechał i zobaczyłem go dopiero tu, przed paru dniami.
—  Skąd pan wiedział, że on tu przyjedzie? Skąd pan wiedział, gdzie go szukać? Wygląda na to> ze Pan się jednak z nim kontaktował.
Profesor pokręcił głową.
—  List dostałem. Anonim ze wszelkimi wskazówkami. Zostawiłem swój adres tutejszy w uniwersytecie z prośbą o przesyłanie korespondencji, i przesłano mi to właśnie. Pani nadłeśniczyna wręczyła mi list zaraz po moim przyjeździe. Ktoś mi donosił, że brat mój, Jacek, należy do szajki znanego przestępcy Szarego. Że szajka planuje wielki skok na zegarki i że punkt   zborny   wyznaczono   właśnie   w   teJ   miejscowości, którą  ja wybrałem sobie za teren spokojnej pracy naukowej. Państwo mogą sobie wyobrazić moje pomieszanie, które notabene musiałem starannie ukrywać.   Zaraz   nazajutrz   poszedłem   do   wskazanej   mi w  liście  gospody,  żeby  się  czegoś  dowiedzieć.  Brat właśnie  nadjechał  przed  pół  godziną,  tylko  nie  od Żnina, a z przeciwnej strony. Nie przyjął mnie zbyt serdecznie.  Raczej  był  wściekły.   Za  pierwszym  razem prawie ze mną nie gadał, dopiero kiedy poszedłem do niego w nocy, wydarłem mu słowo, że postara się jakoś wyplątać.
—  A ten list? — zaciekawił się Kostek. — Kto go pisał i po co?
—  To były jakieś wewnętrzne porachunki członków szajki. Ktoś liczył na to, że moja ingerencja zepsuje program.
—  W dobrze zorganizowanych szajkach to jest niedopuszczalne — powiedział ze znawstwem Kostek.
Komendant podsumował:
167
в


3 aa -a





V
о
з
л
7і li
0    «
im

n    о?

°~ 2- "   й-о «'g її.
її
J з

— Kimkolwiek był ten ktoś — liczył dobrze, skoro w ostatecznej konsekwencji Szary został ujęty, a to jest największy sukces. Dlatego jestem skłonny nieco pobłażliwiej spojrzeć na pańskiego braciszka i zaznaczę to w raporcie. Jednakże upieram się przy tym, że zasadniczo biorąc, zamiast układać fantastyczny i skomplikowany, zresztą dla pana samego niebezpieczny, plan ratowania brata, powinien był pan po prostu zgłosić się do nas.
—  I   donieść  na  Jacusia?   Co  też  pan,  panie  komendancie!
—  No tak — zgodził się mimo woli komendant. — Skoro pan go kocha.
—  Przywykłem kochać go od maleńkośei. I nie tylko kochać. Także ochraniać... bronić... On był słabowity, ja zdrów i silny. Przy tym w dzieciństwie i wczesnej młodości miał dużo uroku, umiał czarować... Dzisiaj trudno by w to uwierzyć. Był ulubień-cem matki... I zawsze trochę bezradny. Matka, donosząc w swoim ostatnim liście o nim, że mu tak ciężko na tych robotach, zaklinała mnie, abym go nie opuszczał w żadnej  biedzie.  No i nie opuściłem.
Ostatnie słowa wyrzekł profesor jakoś uroczyście i tryumfalnie. Zasłuchani chłopcy patrzyli w niego jak w tęczę. Nadleśniczyna wyciągnęła chusteczkę, otarła oczy i zwróciła się do komendanta nieomal groźnie.
—  Mam nadzieję, że pan nie zechce sprawiać naszemu profesorowi dodatkowych przykrości?
—  Nie, nie — zapewnił Komendant. —- Na taką współpracę mogę z czystym sumieniem przymknąć oczy, tym bardziej, że nie brałem udziału w pogoni i oficjalnie wiem tylko to, co mi Heniek zaraporto-wał. Gospodarz zeznał o panu to jedynie, że pan uparcie przekonywał brata o konieczności zwrotu skra-
168
dzionych zegarków i że on, gospodarz, był z tej racji przeciwny zabieraniu pana do auta. Sprawę rozstrzygnął Szary. On zamierzał w jakiś sposób ewentualnie wykorzystać  wyjątkowe  podobieństwo  obu  braci. Profesor słuchał z przejęciem.
—  Możliwe. W każdym razie zgodził się mnie zabrać. Czy rzeczywiście opuściłby nas po drodze i pozostawił nam dostarczenie zegarków na punkt graniczny, tego nie wiem, ale na tym opierał się mój plan. Miałem nadzieję tak to jakoś urządzić, żeby mój brat nie został zahaczony. Bardzo możliwe, że to by się nie udało.
Komendant popatrzył na profesora odrobinę z góry, pobłażliwie.
—  Pan wybaczy, panie profesorze, że powiem szczerze, co myślę. Ci uczeni — zwrócił się do obecnych — to bardzo naiwni ludzie. Jak pan to sobie wyobrażał? Przecie, żeby całą sprawę nie wiem jak wykręcać, nie potrafiłby pan nigdy wytłumaczyć nie zahaczając brata, w jaki sposób odebrał pan szajce zegarki. Brat pański zawsze musiałby odpowiadać i to za całą swoją przeszłość kryminalną, a kto wie, czy i pan łatwo by się pozbył zarzutu ukrywania przestępstwa, dopomagania złodziejom do ucieczki. Nie ma co mówić, chłopcy oddali panu rzetelną przysługę, a może i wam obu, bo w każdym razie pański Jacek pozbył się Szarego raz na zawsze. Odsiedzi swoje i będzie mógł się rehabilitować.
—  Bo pan myśli, panie sierżancie, że ja bym szedł ż tymi zegarkami do władz! Nie, mój plan był inny. Zamierzałem zgłosić się w jakiejś parafii i oddać proboszczowi z prośbą o zwrot bezpośrednio poszkodowanemu. Proboszcz zostałby zobowiązany tajemnicą spowiedzi.
—  Hm...  — Komendant  nie  zdawał się być  prze-
169
konany, ani zachwycony tym planem. — Wypuszczać przestępców nie wolno. W ten sposób i Szary uszedłby cało. Ale panowie cywile rozumują inaczej niż my. Zresztą cały plan opierał się na tym, że Szary was pozostawi własnemu przemysłowi, a to było pisane widłami po wodzie. Ja osobiście bardzo się cieszę z takiego wyniku, jaki mamy.
Profesor już nic nie odpowiedział. Wyglądał na bardzo znużonego, przez parę ostatnich dni postarzał widocznie.
Przy stole zapanowało milczenie. Powiedziano już wszystko, co było do powiedzenia. Zrobiła się późna noc. Nadleśniczyna spojrzała na zegarek i przestraszyła się.
—  Chyba już zakończymy to posiedzenie? Pan profesor powinien koniecznie położyć się i starać zasnąć. Na chłopców też pora. Nie mówię, broń Boże, do miłych gości. Pan sierżant może miałby ochotę na krótką partyjkę szachów z moim mężem?
—  Nie, nie — komendant obejrzał się za czapką. — Wszyscy jesteśmy zmęczeni. Heniek jutro rano eskortuje naszych więźniów do Bydgoszczy.
Profesor spojrzał nieśmiało na komendanta.
—  Czy mógłbym zobaczyć się z bratem, zanim go wywieziecie? Chociażby na chwilę? Chciałbym dodać mu trochę otuchy. Niech wie, że nie jest opuszczony.
Komendant wahał się chwilę.
—  Właściwie w myśl przepisów nie powinienem pozwolić. Ale niech tam! Już i tak zrobiło się dużo rzeczy nieprzepisowych. Będziecie zresztą rozmawiali w mojej obecności. Tylko musi pan zgłosić się bardzo wcześnie, już o szóstej rano.
Profesor podziękował gorąco, pożegnali się z komendantem przyjaźnie. Z kolei Heniek podszedł się pożegnać. Miał dosyć niepewną minę.
170
—  Mam nadzieję, że nie uchybiłem w niczym panu profesorowi tam, na leśnej drodze? Byłem tak podniecony...
Profesor uśmiechnął się i do niego.
—  Ależ nie, mój chłopcze! A gdyby nawet, byłby pan w swoim prawie. Doskonale rozumiem, że wyglądałem podejrzanie i tylko wspaniałomyślności panów zawdzięczam, że wychodzę cało z tej awantury. Miałem nadzieję, że wyjdziemy cało obaj... Trudno.
Profesor raz jeszcze objął wszystkich życzliwym spojrzeniem i zniknął na schodach.
a
Tej nocy chłopcy pomimo znużenia spali niewiele. Musieli koniecznie omówić szczegółowo wszystkie zdarzenia minionych czterech dni i zabrało im to czas do trzeciej nad ranem. Zbudzili się późno. Profesor już dawno wrócił z komendy posterunku. O rozmowie z bratem nie opowiadał, ani też nikt go nie pytał o przebieg wizyty. Przy obiedzie oświadczył, że jednak woli przerwać swoje badania i rezygnuje z dalszego pobytu w nadleśnictwie. Chodzi mu nie tylko o sprawę brata, którą musi się zająć, nie tylko o śledztwo (powinien przecież być pod ręką władz), ale i o to, że przykro by mu było pozostać. W małym miasteczku pogłoski rozchodzą się szybko, nic się nie ukryje.
— Musiałbym świecić oczami za mego biednego brata — powiedział — a tego nie chcę.
Oświadczył gotowość uregulowania rachunku do końca lipca, jak było umówione. Twierdził, że nad-leśniczostwo nie mogą z jego powodu ponosić straty. Może by już nie znaleźli innego lokatora. Nadleśniczy
171

absolutnie się na to nie godził. Spierali się czas jakiś, aż stanęło na tym, że profesor zapłaci za pokój, ale nie za wyżywienie, z którego korzystać nie będzie. Profesor jadł bardzo mało, tylko z wyraźną przyjemnością wypił filiżankę dobrej, mocnej kawy. Potem powiedział:
—  Dziękuję państwu za wszystko. Pójdę się spakować.
—  Czy mógłbym panu w czymś pomóc? — ofiarował się Maciek.
Profesor odpowiedział serdecznie:
—  A i owszem. Chcesz, to chodź.
Maciek bardzo zręcznie pomagał profesorowi układać preparaty w czarnej walizeczce, która tyle kłopotu sprawiła chłopcom, a teraz straciła całą swoją tajemniczość. Pomagając starał się jak najmniej gadać, bo czuł, że profesor nie ma wielkiej chęci do rozmowy. Dopiero gdy już wszystko było ułożone, powiedział:
—  Gdy skończę liceum i pójdę na wyższe studia ,— to na przyrodę, i za specjalność obiorę entomologię. Postaram się dostać do Wrocławia, bo chcę być pana uczniem.
Profesor położył mu rękę na głowie.
—  Bardzo bym się cieszył. Do tego czasu zostanę już chyba prawdziwym profesorem i wezmę cię na asystenta.
Epilog
Profesor wyjechał nazajutrz z samego rana. Chłopcy zostali w nadleśnictwie przez cały lipiec. Teraz już spędzali czas beztrosko na jeziorze, w lesie, na wycieczkach. Pieszo i syrenką. Heniek towarzyszył im w godzinach wolnych od służby. Wspominali wspólnie zdarzenia i przejścia, które Heniek nazywał wielkimi dniami posterunku.
*r- Bo nasza służba w miasteczku — mawiał — przebiega raczej monotonnie. Ale tamto — to było coś! Prawie mi żal zlikwidowanej  meliny.
Melina została zlikwidowana. Gospodarz podzielił los swoich wspólników, a gospoda stała się odtąd zwyczajną, poczciwą małomiasteczkową gospodą.
Rudzielec, mimo zabiegów starannie wybranego adwokata, dostał kilka lat więzienia, a i tak mniej, niż zasłużył przez swoją lekkomyślność i słabą wolę. Po odbyciu kary ma nadzieję dostać przy pomocy brata przyzwoitą pracę i przysięga sobie sprawować się odtąd nienagannie.
O Szarym słuch zaginął. W czasie przewodu sądowego wypłynęły na jaw sprawki, które zamknęły za nim na długo bramę więzienia.
Maciek korespondował z profesorem przez całą zimę i ma obiecany udział w jego badawczej wycieczce w góry w czasie następnych wakacji. Kostek ze Stasz-
173
fl«»«
kiem planują wrócić do nadleśnictwa, dokąd Staszek dostał serdecznie zaproszenie.
Azor wyzdrowiał i ma się zupełnie  dobrze.
Koniec
■//

i
WYDAWNICTWO   MORSKIE   GDYNIA   1968 Wydanie  pierwsze.  Nakład  30 000 -f- 250  egz.  Ark.  wyd.  7,6.  Ark.  druk. 11.  Papier   druk.   mat.   IV   ki.,   60   g  z  Fabryki   Papieru   w   Kluczach. Oddano do składania 12.2.1968 r. Podpisano do druku w czerwcu 1968 r. Druk  ukończono  w  lipcu  1968  r. Gdańskie   Zakłady  Graficzne,  Gdańsk,   Świętojańska  19/13. Zam. nr 295 — E-5.                                                                   Cena zł П.—