Wiesław Wernic
Na południe od Rio Grande


Gady i ludzie
  Wyjechała o świcie, gdy niebo ledwie zaczęło się prze-
cierać z szarości nocy. To była jej siódma z kolei wyprawa na 
nagie płaszczyzny Chihuahua. Być może, tym razem 
uwieńczona powodzeniem, być może, znowu daremna. 
Zawsze jednak — bez względu na rezultat — stanowiąca 
rozrywkę w nieco monotonnym życiu na hacjendzie 
rodziców. Po raz pierwszy wyruszyła w tak długą drogę 
samotnie. Bez wiedzy matki, bez wiedzy don Pedro 
Gonzalesa, który — gdy nie mógł sam towarzyszyć córce — 
przydzielał jej do ochrony Piotra Asenjo, jednego z 
najstarszych, najbardziej doświadczonych vaquerów. Lecz 
Inez uważała się za tak samodzielną, że nieproszone 
towarzystwo i nieproszoną opiekę traktowała prawie jak 
osobistą zniewagę.
  Samodzielna na pewno była, tak ją wychował ojciec, 
biadający w duchu, że los obdarzył go córką, nie synem, 
przyszłym dziedzicem rozległych włości. Nie mogąc w tym 
wypadku nic zmienić, starał się wyrobić w swej jedynaczce 
cechy męskie, najcenniejsze w specyficznych warunkach 
życia wśród dziewiczej przyrody, w sąsiedztwie na pół 
cywilizowanych lub zupełnie pierwotnych ludzi.
  Gdy Inez ukończyła dwanaście lat, ojciec otoczył ją 
specjalną opieką i rozpoczął specjalną edukację. Mając lat 
czternaście Inez świetnie jeździła konno, z powodzeniem 
polowała na drobną zwierzynę, a ż sześciostrzałowego 
amerykańskiego colta potrafiła czterokrotnie trafić do 
niewielkiego, chociaż niezbyt odległego celu, jaki nierzadko 
stanowiła główka gwoździa wbitego w deskę. Odziana w 
męski strój, pod którym trudno było odgadnąć jej płeć, 
wyruszała przy boku ojca na parotygodniowe wyprawy w 
prerie.
  Don Pedro Gonzales posiadał rozległe tereny rolne i 
pastwiska tuż nad granicą meksykańsko-amerykańską, 
niedaleko Yumy, tam gdzie Colorado wraz z rzeką Gila 
wpadają do Zatoki Kalifornijskiej. Zdarzyło się kiedyś, że 
granicę przekroczyła garść wojowników nawajskich, aby 
uzgodnić z Apaczami odłamu Chiricahua warunki korzystania 
z terenów łowieckich. Przybysze zostali wciągnięci w 
zasadzkę. Niespodziewane pojawienie się Gonzalesa z 
gromadą ludzi (właśnie wybierał się na daleką wyprawę 
myśliwską) uratowało od zguby Nawajów i ich wodza, 
Czarnego Niedźwiedzia. Meksykanin stanął po jego stronie i 
okazał się tak mądry i przewidujący, że zanim palce białych 
nacisnęły cyngle strzelb, a dłonie czerwonoskórych napięły 
cięciwy łuków — doszło do rozmowy, a później do wypalenia 
fajki pokoju, przy czym don Pedro znalazł, uznanie u obu 
skłóconych ze sobą stron. W rok później Gon zaleś stał się 
„białym bratem" Apaczów odłamu Mescalero z terenów 
Nowego Meksyku, bliskich krewniaków grupy Chiricahua, a 
przez Nawajów z Arizony został zaproszony na wielkie łowy. 
Wyprawa udała się znakomicie i na następną don Pedro 
Gonzales — wbrew, lekkim, zresztą protestom żony — zabrał 
córkę. Odtąd rokrocznie, przy boku ojca, Inez — pół chłopak, 
pół dziewczyna — uczyła się zwyczajów raczej obcych 
kobietom jej rasy i pochodzenia. Te wyprawy urwały się 
przed dwoma laty, gdy hacjender sprzedał swą posiadłość na 
zachodzie i nabył inną, znacznie większą, położoną o 180 mil 
na południe od pogranicznego amerykańskiego miasteczka El 
Paso i 75 mil od granicznej rzeki Rio Grandę del Norte, 
zwanej również Rio Bravo.
  Z nowej posiadłości do łowieckich terenów Arizony było 
zbyt daleko. A ponadto inna jeszcze przyczyna zadecydowała 
o poniechaniu wypraw: Pedro Gonzałes, człowiek 
przewidujący, uznał, że na dłuższą metę najlepsze nawet 
umiejętności jazdy na siodle czy na oklep niewiele się 
przydadzą jego córce. Wywiózł ją więc do dalekiego miasta, 
w którym Inez musiała zrezygnować z męskiego stroju i 
męskich zwyczajów (by nie gorszyć otoczenia) na rzecz 
odpowiadających jej płci sukien oraz... zeszytów i książek. 
Innymi słowy — znalazła się w internacie i w szkole 
równocześnie, a don Pedro stracił ochotę do dalekich 
wypraw.
  W okresie ferii Inez wracała do rodzinnego domu i do 
swych starych zwyczajów.
  Oto, dlaczego pędziła teraz na końskim grzbiecie, dumna z 
samodzielności. Otoczenie dawnej hacjendy, tej na zachodzie, 
gdzie urodziła się i spędzała dziecięce lata, znała doskonale, 
lecz tu bawiła dopiero drugi rok, a ściśle — sześć miesięcy 
wakacyjnych przerw w nauce. Czyż przez te sześć miesięcy 
można było poznać rozległe tereny, prawie bezludnych ziem, 
ciągnących się na północ ku Rio Grandę, na zachód — ku 
skalistym szczytom pasma Sierra Mądre Occidental, na 
południu i wschodzie — zamkniętych granicą rzeki Conchos i 
piaskami pustynnej Bolson de Mapimi? Lecz dziewczyna 
czuła się pewna siebie, zbyt pewna.
  Beztroski ranek, przestrzeń wypełniona rzeźwym wiatrem 
wiejącym od skalistych gór, rozświetlona pierwszymi 
promieniami wschodzącego słońca, natchnęłaby doskonałym 
samopoczuciem największego nawet pesymistę, a cóż 
dopiero pełną energii i... zarozumiałości dziewczynę.
  

  Pognała galopem wzdłuż pól kukurydzy, zielonkawej runi 
pszenicy i plantacji bawełny. Za mostkiem, przerzuconym 
nad sztucznym kanałem nawadniającym, wjechała w krainę 
równą jak stół, pokrytą rzadką, nędzną trawą.
  Ściągnęła cugle, zmuszając wierzchowca do kłusa. Teraz 
już nikt nie dostrzegłby jej z okien dalekich budynków 
hacjendy.
  Lekki wyrzut sumienia, że nie powiadomiła nikogo o swej 
wycieczce, szybko minął. Była teraz niezależna, swobodna, 
tak jak przed laty na pastwiskach u ujścia Colorado. Nie 
zdawała sobie sprawy z różnicy, dzielącej tamte, znane jej 
dobrze, gęściej zaludnione, a więc bezpieczne tereny, od tych, 
na których obecnie się znajdowała. A i czasy się zmieniły. 
Druga" kadencja prezydenta Stanów Zjednoczonych 
Meksyku, generała Porfirio Diaza, rozpoczęta w roku 1884, z 
biegiem lat doprowadziła do powstawania lokalnych 
zamieszek wśród ludności, zwłaszcza chłopskiej, której nie 
odpowiadały dyktatorskie posunięcia prezydenta. Słaba i 
zdezorganizowana administracja nie potrafiła zabezpieczyć 
spokoju na obszernym terytorium państwa, a przede wszy-
stkim w jego północnych rejonach, na których raz po raz 
pojawiały się i znikały zbrojne watahy ludzi podających się 
bądź za zwolenników, bądź za przeciwników centralnego 
rządu, co najczęściej tylko maskowało ich zwykły zbójecki 
proceder. A właśnie rozpoczęła się wiosna 1888 roku.
  Inez posuwała się wolno, wiedząc, że jazda w prostej linii 
doprowadzi ją w odpowiednim czasie do brzegów strumyka 
bez nazwy, dopływu niewidocznej stąd rzeki Conchos. Tam 
planowała zatrzymać się. Spieszyć się nie było sensu. 
Przybysze, na spotkanie których się wybrała, nie mogli 
zjawić się wcześniej niż około południa. Kiedy więc 
dostrzegła pasmo zieleni, tak odmiennej niż te poszarzałe, 
wyschnięte trawy wśród, których jechała, zeskoczyła z siodła 
i prowadząc zwierzę za cugle, skierowała się nad brzeg 
płytkiego, szeroko rozlanego strumyka. Rozejrzała się dokoła. 
Jak daleko okiem sięgnąć — przestrzeń bezludna.
  Puściła wodze wierzchowca, który zanurzył pysk w 
wodzie, pił długo i spokojnie, po czym parsknął i potrząsnął 
łbem rozpryskując kropelki wilgoci.
  Siadła tuż na granicy ziemi i wody, przyglądając się odbiciu 
swej sylwetki w połyskliwym nurcie. Trwało to jednak 
krótko. I nie dlatego, by oglądanie samej siebie nie sprawiało 
przyjemności. Przyczyna była inna: dźwięk, który ją 
przestraszył. Podniosła się ostrożnie. Wiedziała — zakres 
wiadomości z tej dziedziny posiadała ogromny — iż każdy 
gwałtowniejszy ruch stanowi dla poruszającego się poważne 
niebezpieczeństwo. W ciszy, jaka panowała dokoła, słyszała 
wyraźnie, coraz wyraźniej szmer jak gdyby szybko 
przewracanych kartek papieru, szelest, który mógł 
spowodować tylko jeden z wielkiej rodziny wężów: 
grzechotnik. Gdzież on był?
  Ze wzrokiem skierowanym ku ziemi podeszła do 
wierzchowca. Zwierzę znieruchomiało z uniesioną głową i 
sterczącymi w górę uszami. Groźny szelest był dla niego tak 
samo zrozumiały, jak dla człowieka.
  Wydobyła strzelbę ze skórzanego pokrowca. Szelest trwał. 
Po chwili dostrzegła ciemnooliwkowego, w żółte poprzeczne 
pasy węża. Leżał splątany w ósemkę, z łbem płaskim, 
trójkątnym, uniesionym nad ziemią i z podobnie uniesionym 
końcem ogona, który wibrował tak szybko, że wyglądał jak 
poziomo nakreślony pasek.
  

Gad tkwił nieruchomo, jakieś dziesięć do piętnastu kroków od 
Inez.
  Zniżyła lufę, z palcem na cynglu. Wówczas uwagę jej 
przykuła gruba jaszczurka o łapach palcowatych, skórze 
szarej, upstrzonej żółtymi plamami. Spoczywała na piasku, 
bliżej dziewczyny niż grzechotnika, lecz Inez wcale się jej nie 
przelękła.
  —	Escorpion — szepnęła. — Czyżby na nią polował 
grzechotnik?
  Escorpion — tak nazywano w tych stronach jedną z dwu 
gatunków jadowitych jaszczurek — helodermę meksykańską, 
zwierzątko dla człowieka niezbyt groźne, bo powolne i 
niemrawe.
 Inez patrzała bez ruchu. Grzechotnik rozwinął sploty i sunął 
ku jaszczurce. Jakież mogła mieć szanse nieruchliwa 
heloderma w walce z tak groźnym przeciwnikiem? 
Dziewczyna oceniła je na... żadne! I słusznie. Dlatego 
przyłożyła broń do ramienia uznając, że powinna pomóc 
słabszemu, i to tym bardziej że ten mocniejszy był 
najgroźniejszym z żyjących na meksykańskiej ziemi gadów. . 
Przestrzeń między obu wrogami malała, choć posuwał się 
tylko wąż, heloderma leżała bez ruchu jak gruby, kolorowy 
patyk. Powoli, z szelestem, grzechotnik zbliżył się na 
niebezpieczną dla Inez odległość. Chwyciła konia za uzdę i 
cofnęła się kilka kroków. Ujrzała, jak wąż błyskawicznie 
zaatakował. Była to migająca w oczach plątanina ruchów tak 
szybkich, że nie mogła rozróżnić helodermy od grzechotnika. 
Chciała pociągnąć za cyngiel, lecz jak tu trafić do 
upatrzonego celu? Szelest wzmógł się i nagle ustał. Inez z 
wrażenia aż wstrzymała oddech.
—	Nieprawdopodobne... — szepnęła. 
Grzechotnik spoczywał nieruchomo, rozciągnięty na całą 
swą długość. Na nim leżała heloderma ze szczękami 
zaciśniętymi tuż poniżej głowy węża. Jakim to nie-
spodziewanym zbiegiem okoliczności ta powolna w ru-
chach jaszczurka zdołała uprzedzić zwinnego napastnika? 
Inez nie potrafiła odpowiedzieć na to pytanie. Zresztą, 
zagadki nie potrafiłby rozwiązać nawet wnikliwy znawca 
życia zwierząt.
  Tak oto walka została zakończona. Inez wsunęła broń do 
futerału, wskoczyła na siodło i przejechała na drugą stronę 
strumienia. Tam wybrała miejsce piaszczyste i pozbawione 
roślinności. Dopiero wówczas zsiadła i dokładnie obejrzała 
teren. Martwy grzechotnik pozostał za wodą, ale tu mógł 
pojawić się inny, żywy.
  „Opowiem o tym matce — ucieszyła się nagle szczę-
śliwym zakończeniem przygody. — Nie, nie matce — 
zaprzeczyła sobie w myślach. — Zaraz by się zdenerwowała, 
ojciec przyjmie to spokojniej."
  Rozciągnęła się na brzegu ze strzelbą pod ręką, lecz już nie 
czuła się tak swobodnie, jak przed kilku minutami. Wciąż jej 
się zdawało, że słyszy charakterystyczny dźwięk, jaki wydaje 
grzechotnik. Nasłuchiwała czujnie, rozglądała się. Jeden raz, 
drugi, trzeci... To było nie do wytrzymania. Wstała i poczęła 
spacerować tam i z powrotem, tam i z powrotem... Jakże 
jednak długo można kontynuować tak bezsensowny spacer? 
Wizja grzechotnika, całego gniazda grzechotników, nie ustę-
powała. W końcu Inez postanowiła porzucić niebezpieczną 
rzeczkę. Ruszyła ku północy. Okolica nadal równa była jak 
stół, miejscami porośnięta nisko pieniącymi się, kłującymi 
chwastami, miejscami naga lub poznaczona kępami szarych 
kaktusów o dziwacznych kształtach i potężnych kolcach. Nad 
tym wszystkim wisiało niebo bez jednej chmurki, a słońce, 
które całą tarczą wyjrzało zza horyzontu, wypłoszyło resztki 
przedrannego cienia. Widnokrąg jak gdyby oddalił się, zna-
cząc  krańce  ziemi  cienką  linią  o  fioletowej barwie, która 
przygasała lub rozbłyskała migotliwym światłem. Gdzieś z 
oddali, o setkę mil, słychać było burzę, błyskawice 
przekreślały niebo. Jakby przestroga dla samotnej amazonki, 
lecz ją zlekceważyła. Drugie ostrzeżenie, chociaż innego 
rodzaju, pojawiło się w południe,, po dalszej godzinie jazdy. 
Był nim najpierw malutki, lecz z każdą sekundą 
powiększający się obłoczek kurzu. Szara chmurka, która 
rosła. Mogły ją wzbijać tylko kopyta lub racice czworonogów. 
Inez natychmiast uznała, że to kopyta koni niosących na 
swych grzbietach oczekiwanych gości. Nie zdziwiło jej, że 
tuman unoszący się w powietrzu jest zbyt wielki, jak na dwu 
jeźdźców, i że nadciąga z południa, zamiast z północnego 
zachodu. Pewno zmylili drogę.
  Uradowana, że jej wyprawa nie okazała się daremna, 
pognała galopem, nie zwracając uwagi na zmieniający się 
kształt obłoku kurzu, który począł się rozszerzać w prawo i w 
lewo, zaginać na krańcach, tworząc coraz wyraźniej obwód 
półkola. Na koniec dostrzegła ludzi. Nawet z tej odległości 
łatwo było stwierdzić, że stanowią sporą grupę, ą nie parę 
samotnych wędrowców. Wówczas zatrzymała wierzchowca i 
przyglądała się — zbyt długo — nadciągającej kawalkadzie. 
Po chwili zawróciła.
  Gromada jeźdźców na pustkowiu zwiastowała nie-
bezpieczeństwo, zwłaszcza w tak niespokojnych czasach. 
Ostrożność nakazywała odwrót tak szybki, jak to tylko było 
możliwe. Popędziła galopem w kierunku rzeczki, co pewien 
czas spoglądając za siebie. Kurzawa rozciągnęła się na 
kształt pełzającego smoka o długim ogonie i szablastych 
łapach-skrzydłach, które miały ogarnąć dziewczynę i jej 
rumaka.
  Nie ulegało wątpliwości — ścigano ją! Beztroska ustąpiła 
miejsca przerażeniu. Przypomniała sobie niezliczone 
opowieści o bandach grasujących w różnych częściach kraju, 
o rabunkach i innych aktach gwałtu dokonywanych na 
bezbronnych ludziach, ryzykujących samotne wędrówki 
poprzez pustkowia.
  „Jakaż jestem głupia!" — pomyślała w popłochu i zmusiła 
wierzchowca do jeszcze szybszego biegu.
  Daremnie. Koński kark począł lśnić potem, zwierzę 
zachrapało ostrzegawczo. Spojrzała w prawo, spojrzała w 
lewo. Szare skrzydła kurzu wyprzedziły ją o jard, a teraz ich 
końce półkoliście poczęły się zbiegać. Wolna przestrzeń 
malała z każdą sekundą. Na koniec krąg się zamknął, kurz 
począł opadać. Inez widziała już wyraźnie sylwetki jeźdźców: 
na prawo — trzy, na lewo — dwie, przed sobą — pięć. 
Zatrzymała konia. To był błąd, należało spróbować przedrzeć 
się. Zamiast tego — spojrzała wstecz.  Tam posuwali się 
ludzie półkolistą linią.
  Strach, obezwładniający strach pozbawił ją woli i wszelkiej 
myśli. Po sekundzie zdołała się jednak opanować. Wydobyła 
strzelbę z futerału, indiańskim zwyczajem oparła ją na łęku 
siodła i dopiero teraz ruszyła przed siebie drobnym kłusem. 
Znowu błąd. Należało zaryzykować galop. Tymczasem krąg 
jeźdźców zwierał się coraz bardziej, odstępy między końmi 
malały. Inez była dobrym jeźdźcem, cóż więc ją 
powstrzymało od szarży na przeciwników? Resztki strachu, z 
którego nie zdołała się otrząsnąć. Musiała zatrzymać 
wierzchowca, gdy twarze tamtych wyłoniły się spoza zasłony 
opadającego pyłu. Twarze, sylwetki ludzkie, końskie łby. 
Oblicza spalone na mahoń wiatrem i słońcem, pokryte 
kurzem, zarośnięte, z wlepionymi w nią oczami, których blask 
wydał się jej okrutny. Odzież tych ludzi, brudna, 
złachmaniona, składała się z rozmaitych, nie pasujących do 
siebie części. Mokasyny i rozdeptane pantofle, do których 
sznurkiem przywiązano ostrogi, zaplamione, połatane spodnie, 
dostrzegła nawet godny pożałowania wojskowy mundur z 
wypłowiałymi lampasami, a obok — indiańskie legginy i 
traperskie skórznie pełne dziur. Spod kolorowych kamizelek 
widać było zgrzebne koszule, niegdyś białe, niektórzy nosili — 
meksykańskim zwyczajem — derki z otworami na głowę, 
ściśnięte w pasie rzemieniem. Jakiś czerwonoskóry, który 
przyplątał się do tej gromady białych i półbiałych, wetknął 
sobie we włosy dwa orle pióra — faktyczny czy rzekomy 
dowód dzielności... Wśród sfatygowanych sombreros Inez 
zauważyła również — wręcz nie do wiary — cylinder, który 
dawno stracił swą czerń.
Miała dosyć czasu, by przyjrzeć się jeźdźcom. Stanęli 
kręgiem, nie padło ani jedno słowo i właśnie to milczenie 
bardzo ją zaniepokoiło. Bezruch i cisza, coś 
w rodzaju indiańskiej narady, podczas której przez długie 
minuty nikt nie ośmiela się odezwać pierwszy. Inez 
zdecydowała się przerwać tę złowrogą ciszę. Nadrabiając 
głosem, aby grzmiał grubiej, bardziej męsko i stanowczo, 
zapytała:
—	Czego chcecie? 
Żadnej odpowiedzi.
  Uderzyła konia piętami, by zamanifestować, że nie lęka 
się, że jest pewna siebie. Wierzchowiec zrobił kilka kroków i 
zatrzymał się przed żywą przeszkodą ludzi i zwierząt.
—	Przepuśćcie mnie! — krzyknęła.
—	Adonde, caballero? 
  Wśród przejmującej ciszy odezwał się jeden jedyny głos, 
chropowaty i drwiący.
  Pojęła, że wzięto ją za chłopca. Na pierwszy rzut oka 
łatwo było się pomylić. Ubrana po męsku, włosy miała skryte 
pod słomianym kapeluszem o szerokich skrzydłach, które 
rzucały cień na jej twarz. Zresztą, w tych stronach nierzadko 
spotykało się mężczyzn, których głowy od miesięcy nie 
zetknęły się z nożycami.
—	Wracam do domu — odparła.
—	Lo siento mucho, caballero. Es imposible! 
  —	Por que?  — spróbowała rzeczowo i spokojnie za-
pytać.
  —	Nie chcemy, aby ktokolwiek dowiedział się o naszej 
obecności w tych stronach.
  —	Przyrzekam, że nie zdradzę. Mój ojciec dobrze wam 
zapłaci, jeśli pozwolicie mi natychmiast wrócić.
  

	 Twój ojciec?   —  zainteresował się.   —  Kto to taki?
  —	Don Pedro Gonzales. Ma w okolicy hacjendę. Dobrze 
wam zapłaci... i ugości — dodała sama nie bardzo wierząc w 
drugą część swej obietnicy. Któż by chciał gościć u siebie 
bandytów?
  —	Zapłaci? — mruknął. — Jesteś tego pewien, 
caballero?
  —	Oczywiście — zapewniła żarliwie Inez. — Nazywam 
się Inez Gonzales... — urwała nagle. Zdradziła swoją płeć, 
co w tej sytuacji było niewybaczalną głupotą. Stwierdziła to o 
sekundę za późno.
  Ten typ o okrutnym wyrazie twarzy, z którym rozmawiała, 
zabawnie wybałuszył oczy i wybuchnął gromkim śmiechem. 
Nie był to śmiech wesoły, jednak zaraźliwy, bo cały krąg 
jeźdźców począł rechotać. Widziała, jak wiercili się na 
siodłach, walili łapskami po udach i po plecach sąsiadów. To 
trwało długo, przeraźliwie długo w odczuciu Inez. Zapewne 
każda inna dziewczyna dostałaby spazmów. Jednak Inez coś 
niecoś widziała na szerokim świecie i niejeden raz (chociaż 
pod czujną opieką ojca) stawała twarzą w twarz z ludźmi o 
ordynarnym sposobie bycia, o złych oczach i mściwie 
zaciętych wargach, o obliczach napiętnowanych łotrostwem. 
Nigdy nie zmyliły jej udane uśmiechy i kapelusze elegancko 
zdejmowane z głów. Wiedziała, że to uznanie nie dla niej, lecz 
dla siły nieodstępnych vaquerów, którzy zamieniliby w 
dziurawy worek śmiałka usiłującego znieważyć seńoritę. Ich 
seńoritę, oczko w głowie potężnego hacjendera. Lecz ojciec 
znajdował się o kilka mil stąd, a razem z nim uzbrojona 
służba. Bezpieczeństwo Inez zależało teraz tylko od niej 
samej, albo... od jakiegoś cudu. Lecz rozsądna córka don 
Pedra na cuda nie liczyła.
Śmiali się ciągle, śmiali, a ona przymrużyła oczy, aby nie 
widzieć tych okropnych, drgających twarzy i poczęła w 
myślach powtarzać starą, jak stary jest Meksyk, pieśń 
Majów, którą tyle razy nuciła jej matka:
Jedz, jedz, dopóki jest chleb.
Pij, pij, dopóki jest woda.
Nadchodzi dzień, w którym pył zaciemni powietrze,
Gdy klęska spadnie na kraj,
Gdy pojawi się chmura,
Gdy góra się podniesie,
Gdy mocny człowiek zajmie miasto... 
  W miarę jak powtarzała w myśli, skandując słowa, 
opuszczał ją strach, narastał gniew. Najprawdopodobniej 
narodził się właśnie ze strachu. Często przecież się zdarza, 
że rozpaczliwa sytuacja, położenie bez wyjścia budzi w 
człowieku desperacką, szaleńczą wprost odwagę.
  Otworzyła szeroko oczy i skierowała lufę swej strzelby 
wprost w to nienawistne oblicze człowieka, który musiał być 
chyba przywódcą bandy.
  Wrzask urwał się. Przywódca, jakby nie zauważając 
czarnego otworu lufy, skrzywił się w uśmiechu, który wydał 
się Inez ohydny, zdjął z głowy kapelusz i powiewając nim nad 
końskim karkiem zagadnął z błazeńską uprzejmością:
—	Con ąuien el honor de hablar? 
  —	Me llamo Inez Gonzales — odpowiedziała ze złością. 
— Już wam mówiłam, puszczajcie!
—	Jakież miłe spotkanie, seńorita! — wykrzyknął. — Nie 
powinniśmy rozstawać się zbyt szybko. Na cześć seńority! 
— 
wrzasnął i rzucił kapelusz w górę.
  Inni poszli za jego przykładem. Frunęły ku niebu mniej lub 
bardziej dziwaczne, mniej lub bardziej zniszczone nakrycia 
głów, wszystko wśród wrzasków i śmiechów.
—	Cofnij się! — krzyknęła. — Cofnij się, bo strzelę...
  —	Strzelaj, seńorita — odparł i teatralnym gestem 
przyłożył dłonie do serca — a ujrzysz, jak krew bucha z mej 
bohaterskiej piersi...
Mijały sekundy.
  —	No? Czyżby nieustraszonej córce Gonzalesa zabrakło 
odwagi? Liczę do trzech: uno... dos... tres... Ech — zaśmiał 
się szyderczo — widzę, że nic z tego.
—	Puśćcie mnie! — krzyknęła rozpaczliwie.
  —	Nie możemy. Mamy pewne porachunki z twoim ojcem. 
Przed miesiącem potraktował nas niezbyt gościnnie, gdy 
przybyliśmy do hacjendy napoić nasze strudzone konie. Jego 
przeklęta służba raniła dwu naszych ludzi. W dzień później 
pochowaliśmy ich na pustyni. Smutne.
  Inez Znała tę historię. Ojciec opowiadał dość szczegółowo. 
Nie chodziło wówczas o wodę dla koni, lecz o próbę 
kradzieży stada bydła. Doszło do strzelaniny i zginął jeden z 
vaquerów. Tak właśnie przedstawiała się prawda. Dlatego 
nie wytrzymała i krzyknęła:
—	Kłamiesz!
  —	Nie zaprzeczam pięknym paniom — odpowiedział z 
galanterią. — Jeśli uważasz, że sprawa wyglądała nieco 
inaczej, nie będę się sprzeczał. Czy nie mam racji, amigos? 
—	Si, si, naturdlmente! — ryknęli chórem.


  —	A teraz — zdecydował przywódca — ruszymy na 
krótką przejażdżkę jako eskorta seńority.
—	Dokąd? — usiłowała opanować drżenie głosu.
  —	Tam — wskazał ręką na północ. — I pozwól, że ci się 
przedstawię — skłonił się kapeluszem. — Jestem Antonio 
Robledo, jeszcze nie „don", lecz kto wie?... A to — zatoczył 
kapeluszem koło — wierni towarzysze walki...
—	Rozboju i rabunku!
  —	Nie rozumiemy się, seńorita, lecz gdy pobędziesz wśród 
nas dłużej...
—	Nigdy!
  —	Nie trzeba się upierać — jego głos nabrał twardych 
akcentów. — Upór to zły doradca. A teraz — zwrócił się do 
swych towarzyszy — na cześć seńority: salwa!
  Podniósł broń, podnieśli ją wszyscy w tym zamkniętym 
kręgu koni i ludzi.
  Poderwała wierzchowca do skoku i wtedy właśnie 
zagrzmiały strzelby, od starych rusznic począwszy po 
nowoczesne karabiny wojskowe, które nieodgadnionym 
sposobem znalazły się w rękach tych ludzi.
  Szarpnęła za cugle, koń wspiął się, przysiadł na zadzie.
  Nagle dostrzegła rzecz dziwną: tuż przed nią dwu 
jeźdźców pochyliło się na siodłach. Jeden zakolebał się 
śmiesznie, wolno, wolniutko opadł głową na koński kark i tak 
pozostał nieruchomy. Jego sąsiad w sekundę później 
przechylił się do tyłu, runął na ziemię i leżał w kurzu, z lewą 
nogą uwięzioną w strzemieniu. Czerwona strużka popłynęła 
po piachu.
  Przerażona Inez nie pojmowała, jak to mogło się stać. Ze 
zdumieniem tylko stwierdziła, że nikt nie zwrócił uwagi na 
ten dziwny wypadek.
  

  __ Jeszcze raz, amigos y compańeros! — ryczał roz-
ochocony przywódca. — Na cześć seńority, która po-
większyła nasze grono!
  Strzelił pierwszy, zaraz rozległ się huk, lecz nim rozpłynęła 
się nad głowami strzelających prochowa chmura, dwu 
następnych zwaliło się z siodeł, a trzeci za-kołysał się, lecz 
utrzymał równowagę. To właśnie on wrzasnął:
	 Dostałem!   Ktoś   mnie   postrzelił!   Antonio!   Kto
strzelił mi w plecy? Patrzcie! — on pierwszy zauważył 
leżących na ziemi. — Patrzcie! — krzyknął. — Kto po-
mordował tych ludzi? Zdrada!
  Zwarty krąg jeźdźców rozstąpił się błyskawicznie, w 
mgnieniu oka zmienił się w bezładny kłąb ludzi i zwierząt. 
Konie chrapały, czując krew, ludzie wrzeszczeli i klęli 
wymachując bronią. Ponad gwar wybił się pojedynczy głos:
— Zdrada! Uciekajmy!
  Ozwał się kwik koni, zagrzmiał tętent kopyt, a po nim 
potrójny dźwięk strzałów, z lekka przytłumiony, jak gdyby 
dobiegający ze sporej odległości.
  Inez nie czekała na dalszy bieg wypadków. W kręgu 
jeźdźców powstała szeroka luka. Uderzyła wierzchowca po 
zadzie i skoczyła przed siebie. Nikt jej nie zatrzymywał. 
Wątpliwe, czy w tym nieopisanym rozgardiaszu w ogóle 
zauważono ucieczkę dziewczyny. A ona gnała przed siebie, 
nie bacząc na kierunek, byle dalej i dalej od tamtej bandy 
zbójów o złych oczach, złych obliczach i jeszcze gorszych 
zamiarach.
  Pochylona nad końskim łbem, szeptała wprost do ucha 
zwierzęcia: — Prędzej... prędzej...
  Jak to długo trwało? Nigdy później nie potrafiła tego 
określić, nawet gdy szczegółowo i spokojnie opowiadała o 
swej wyprawie przyjaciołom. Zapamiętała tylko jedno: że 
gdy grzbiet wierzchowca zalśnił potem, a z pyska poczęły 
kapać na ziemię białe płaty piany, słońce minęło szczyt 
nieba, wkraczając w drugą połowę dnia.
  Obejrzała się. Horyzont był czysty i pusty. Wówczas 
zatrzymała się, zeskoczyła z siodła. Nogi się pod nią ugięły. 
Oparła głowę na łęku i wybuchnęła płaczem.
  



Nieznajomy
  No więc — nareszcie Meksyk. Piszę „nareszcie", po-
nieważ wykonanie naszych zamierzeń, a równocześnie 
spełnienie obietnicy, ciągnęło się przez cztery lata.
  W roku 1883 bawiłem z Karolem Gordonem (moim byłym 
pacjentem, a później nieodłącznym towarzyszem wiosenno-
jesiennych wypraw myśliwskich na Dziki Zachód) w 
Arizonie *. Tam poznaliśmy równie jak my zapalonego 
miłośnika przygód i dziewiczej przyrody, meksykańskiego 
hacjendera: don Pedro Gonzalesa. Przybył w tamte 
pustkowia z córką (którą braliśmy długo za chłopca, 
ponieważ nosiła męski strój), z wozem wypełnionym 
sprzętem podróżnym, w towarzystwie kilku kowbojów, 
których z hiszpańska zwano vaqueros. Zawarta w ten sposób 
znajomość rychło zamieniła się w przyjaźń, przypieczętowaną 
zaproszeniem nas (Karola i mnie) do Meksyku, do 
gospodarstwa Gonzalesa. Niemałego gospodarstwa!
  Obiecaliśmy złożyć wizytę w roku następnym. Nic z tego 
nie wyszło. Nieprzewidziany zbieg okoliczności, powtarzający 
się z jakąś upartą złośliwością losu, odsuwał nasz wyjazd z 
roku na rok. W tym okresie Gonzales zdążył już sprzedać 
swą posiadłość i nabyć inną — na  wschodzie, w stanie 
(meksykańskim) Chihuahua,
  

w rejonie rzeki Conchos, dopływu Rio Grandę del Norte.
  O tej zmianie dowiedziałem się z listu, jaki hacjender do 
mnie napisał, ponawiając, w wyszukanej, eleganckiej formie, 
swe poprzednie zaproszenie. I tak wreszcie, wiosną 1888 
roku, wyruszyliśmy z Karolem Gordonem zwiedzić Estados 
Unidos Mexicanos, czyli: Stany Zjednoczone Meksyku, kraj 
dotychczas nam obcy, a pełen egzotyki.
  Teraz wyznam, że podczas podróży z północy (z Mil-
waukee, gdzie stale mieszkam) na południe dręczyła mnie 
wciąż myśl, że znowu jakieś nieprzewidziane wydarzenie 
zmusi nas do skierowania się w zupełnie inne strony. Tyle już 
przecież było nieudanych prób odwiedzenia Gonzalesa, że 
stałem się prawie przesądny. Jednak złe przeczucia nie ziściły 
się. Dotarliśmy bez przeszkód do pogranicznego El Paso, 
starego miasteczka o hiszpańskiej nazwie.
  Większą część drogi przebyliśmy w kolejowym wagonie, 
wioząc broń i siodła. Konie, zupełnie niezłe, nabyliśmy 
dwadzieścia mil na północny wschód od El Paso. 
Przypadkowa rozmowa z konduktorem pociągu stała się 
wskazówką, dzięki której w kilka godzin później dotarliśmy 
bezbłędnie do niewielkiego rancho, gdzie wybraliśmy ze stada 
dwie sztuki, na oko wytrzymałe, a poza tym.:, tanie. W El 
Paso sprzedano nam skórzane wory do wody oraz produkty 
żywnościowe, którymi uzupełniliśmy nasz skromny zapaś, 
zakupiony jeszcze w Milwaukee. Następnie 
pospacerowaliśmy po miasteczku, którego opisywać nie 
będę, ponieważ moje spostrzeżenia są bardzo 
powierzchowne, a budowle El Paso nie zasługują na 
najmniejszą o nich wzmiankę. Co się tyczy mieszkańców... 
Ano, właśnie. Ci utkwili w mej pamięci z przyczyn, które 
początkowo uznałem za prawie katastrofalne dla naszej 
dalszej podróży, ale w ostatecznym efekcie okazały się dla 
nas zbawienne. Z tego wynika, że nigdy nie należy spieszyć 
się z oceną wypadków i wyciągać z nich pochopnych 
wniosków.
  Zmęczeni, zakurzeni, brudni, a nade wszystko głodni — 
powędrowaliśmy w poszukiwaniu dogodnego miejsca, aby 
przywrócić sobie dobre samopoczucie przy pomocy paru 
litrów wody i... paru pełnych talerzy. Znaleźliśmy.
  Nie pamiętam, czy to był „Hotel-Saloon" czy odwrotnie: 
„Saloon-Hotel", z dodatkiem jeszcze jakiegoś przymiotnika, 
dość, że znaleźliśmy się tam w najbardziej chyba 
nieodpowiedniej porze. Było południe. Mimo wczesnej 
wiosny dokuczał słoneczny skwar. I z tego powodu wnętrze 
saloonu (czy hotelu?) wyglądało rojnie, gwarnie i... 
obrzydliwie. Zasnute kłębami tytoniowego dymu, wypełnione 
odorem piwa, whisky, ohydnego miętowego samogonu, 
znanego pod nazwą „julep", oraz potu parującego z 
kłębowiska ludzkich ciał, które widać pogardzały wodą i 
mydłem. W sali było gorąco i duszno, żaden powiew z 
zewnątrz nie chłodził duchoty. Gdy przekroczyliśmy próg, nie 
tylko nie odczułem żadnej ulgi po ulicznej spiekocie, lecz 
przeciwnie, jeszcze bardziej zatęskniłem za wodą, mydłem i 
ręcznikiem.
  —	Wydaje się — mruknąłem do Karola — że znajdziemy 
tu wszystko, co może zaspokoić pragnienie niewybrednego 
pijaka, lecz nic do zjedzenia. Może lepiej iść nad rzekę?
—	Łowić ryby?
  —	Umyć się. Czuję się tak, jakbym przed chwilą 
wyskoczył z rozgrzanego bagniska. Cały jestem oblepiony 
kurzem, brudem i wszelką inną ohydą.
—	Cierpliwości! Spróbujemy. Chodź.
  Pociągnął mnie za rękaw i poczęliśmy lawirować w tłumie 
mniej lub bardziej pijanych osobników, nie-
  

bezpiecznych w nagłym spotkaniu, bo z powodu ich mocno 
zachwianej równowagi oraz prób znalezienia podpory 
mogliśmy się obaj znaleźć na obrzydliwie brudnej podłodze. 
Jakoś dotarliśmy w pobliże szynkwasu, od którego odgradzał 
nas żywy mur.
  Czekaliśmy cierpliwie, licząc na to, że wreszcie ktoś będzie 
miał dosyć, a my wśliźniemy się na jego miejsce. Złudne 
nadzieje! Widać goście saloonu posiadali nieograniczone 
możliwości konsumpcyjne, mnóstwo pieniędzy i mnóstwo 
czasu.
  — Ruszajmy nad rzekę — szepnąłem, lecz Karol na tę 
propozycję nie zareagował ani gestem, ani słowem i począł 
delikatnie, lecz pewnie wciskać się między dwu najbliższych 
nam osobników. Nie wiem, czy byli aż tak zajęci rozmową, 
czy też tak zobojętnieli pod wpływem alkoholu na wszystko, 
co się wokół nich działo, dość, że manewry mego przyjaciela 
uszły ich uwadze. Karol dopiął swego i oparł się o złociście 
miedzianą blachę kontuaru. Stanąłem potulnie za jego 
plecami, lecz nie odwracając się złapał mnie za bluzę i 
pociągnął tak mocno, że wbrew swej woli znalazłem się w 
wąskiej szparze między Karolem a jakimś jegomościem w ol-
brzymim sombrero, przypominającym parasol, którego rondo 
przeorało mi policzek. Zniosłem to bez skargi, zresztą i tak 
jakiekolwiek moje uwagi nie dotarłyby do uszu adresata. 
Sombrero wykonało lekki obrót, tym razem trącając mnie w 
ucho, i ujrzałem zaczerwienione policzki, potężny nos, 
straszliwie długie pod nim wąsy, a nad tym wszystkim — 
oczy, które zdawały się nic nie dostrzegać. Powiało mi w 
twarz zło wonną mieszaniną: kiepskim cygarem, wódką, 
piwem i jeszcze czymś tam. Spodziewałem się awantury, lecz 
usłyszałem tylko łagodny głos, tak bełkotliwy, iż nie pojąłem 
ani słówka. Po jakiemu on do mnie zagadał? Przypuszczam, 
że była to hiszpańsko-angielska plątanina wyrazów plus
  

zniekształcenia wymowy natury... alkoholowej. Ponieważ 
brak odpowiedzi z mojej strony mogło zostać uznane za 
obrazę, rzekłem swą świeżo wyuczoną hiszpańszczyzną:
—	Pardoneme... przepraszam.
  Chyba nie usłyszał, bo odwrócił głowę (tym razem 
ustrzegłem się od zetknięcia z szorstką krawędzią sombrera) i 
skłonił ją na blat szynkwasu. Po paru sekundach osunął się 
powoli na podłogę. Od razu uczyniło, się luźniej. Za mymi 
plecami ktoś ryknął śmiechem, ktoś inny wrzasnął: 
„Zabierzcie go!", po czym, nie wiem jak to się stało, leżący 
zniknął, a ja łokciami oparłem się o kontuar. Bardzo mi to 
ulżyło.
—	Co jemy? — zapytałem rzeczowo Karola. 
Zanim zdążył odpowiedzieć, pojawiła się przede mną
szklanka, zupełnie jak w czarnoksięskiej sztuce, do szklanki 
pociekł strumień płynu wprost z szyjki pękatej butelki. To 
samo misterium powtórzyło się przed Karolem. A przecież o 
nic nas nie zapytano. Widać taki w tym lokalu panował 
zwyczaj. Ale nie koniec mego zdziwienia. Pełne szklanki 
porwała ręka barmana odzianego w przeraźliwie żółtą 
koszulę. Spojrzał na nas badawczo, podsunął inne szklanki, 
puste, i napełnił je płynem jaśniejszym od poprzedniego i z 
butelki o innej etykiecie. Wszystko to dokonało się 
błyskawicznie. Barman zwięźle wyjaśnił:
—	Dla was, seńores, coś specjalnego...
  Zapewne ocenił nas po ubraniach, które chociaż zakurzone 
i nieco pomięte były szczytem elegancji w porównaniu z tymi, 
które nosili na swych grzbietach nasi sąsiedzi.
  —	Nie będę pił — powiedziałem do Karola. — Najpierw 
muszę zaspokoić głód. Co on sobie myśli? Hej! — 
krzyknąłem w kierunku żółtej koszuli i pomachałem ręką.
  

  Błysnął oczami, lecz nie odezwał się, zajęty bez przerwy 
napełnianiem szklanek. Ci ludzie pili bez żadnego umiaru.
  „Co tu się będzie działo za godzinę, za dwie?" — po-
myślałem nieco zaniepokojony. — Karolu, zawołaj go!
  Poskutkowało. Barman zbliżył się, ale z miny dostrzegłem, 
iż jest w złym humorze.
—	Que desea...  — zagadnął po hiszpańsku.
—	Tengo hambre  — odparłem ostro.
  —	Mamy guisantes en salda dulce — powiedział z 
angielska po hiszpańsku.
  Moja znajomość hiszpańszczyzny okazała się niewy-
starczająca, abym mógł zrozumieć, o jaką to potrawę chodzi, 
ale z tym się nie zdradziłem.
—	Proszę o dwie porcje, podwójne. 
Kiwnął głową i szybko się oddalił.
  —	Nareszcie — szepnąłem do Karola. — Czuję piekielny 
głód.
—	Co to są te jakieś guisantes? — odszepnął.
—	Nie wiem — wyznałem.
  —	Dlaczegoś zamówił? Nie lepiej było wziąć pieczeń o 
ludzkiej nazwie?
  —	Obawiam się, że oprócz guisantes nie mają tu nic 
więcej. Poza wódką, oczywiście.
—	To tylko przypuszczenie. Zapytam się.
  —	Daj spokój, Karolu. Jestem tak głodny, żem gotów 
połknąć cokolwiek, i tak brudny, iż marzę tylko o wyjściu stąd 
i o kąpieli.
  Szybciej, niż oczekiwałem, stanęły przed nami dwie miski 
wypełnione gęstą mazią. To był sos, w którym tkwiły ziarnka 
grochu. Tak oto wyglądała „guisantes en salda dulce", jak się 
później dowiedziałem, jedna z narodowych potraw 
hiszpańskich.
  

  Chwyciłem łyżkę. Groch na słodko! Nie, nie był zły. 
Stwierdziłem przy pierwszym łyku. Przy drugim poczułem 
lekkie palenie w gardle, przy trzecim wydało mi się, że całe 
podniebienie mam w ogniu. Czym prędzej sięgnąłem po 
szklankę i opróżniłem ją do połowy. Pomogło.
  Zerknąłem na Karola — również wyciągnął dłoń po 
naczynie, spojrzał na mnie i jednocześnie parsknęliśmy 
śmiechem.
  —	Do licha, Janie. Ta potrawa smakuje jak szkło po-
mieszane z cukrem.
—	Nie narzekaj. Za to whisky jest wysokiej klasy.
  Nie myliłem się, otrzymaliśmy trunek przedniego gatunku. 
Lecz ileż można wypić, mając w perspektywie daleką jazdę 
konną? Tak, na oko, według mej mapy około 150 mil, co, w 
zależności od stanu drogi, oznaczało trzy- lub czterodniową 
podróż.
—	Może poprosimy o piwo? — zaproponowałem. 
Zgodził się. Dość długo czekałem, zanim żółta koszula
pojawiła się w zasięgu mego głosu.
  —	Tengo sed '-r- pochwaliłem się swą hiszpańszczyzną 
— chce mi się pić...
—	Whisky?
—	No, no — zaprzeczyłem gwałtownie. — Cerveza!
  Pokręcił się za kontuarem i w chwilę później podsunął nam 
dwa kufle i dwie butelki. Przy piwie piekąco--słodki groch 
okazał się łatwiejszy do przełknięcia i uporaliśmy się z nim 
szybko.
  —	A teraz, Karolu — powiedziałem odstawiając pusty 
kufel — muszę się umyć i ogolić.
—	Idziemy nad rzekę?
  —	Chwilowo wystarczy mi miednica, mydło i ręcznik. I 
koniecznie kawałek lusterka — dodałem przesunąwszy dłonią 
po kłującym zaroście brody.
  

  —	Obawiam się, że w tym zakładzie nie znają ani miednic, 
ani luster.
—	Zapytam się „żółtej koszuli". 
Zagadnięty źle mnie zrozumiał.
—	Seńores pragną wynająć pokój?
—	Ależ nie. Chcemy się umyć i ogolić.
—	Studnia jest na podwórzu.
—	Potrzebujemy miednicy.
  —	Wszystkie nasze pokoje wyposażone są w miednice — 
stwierdził z odcieniem dumy w głosie. — W lustra również.
—	A jakiejś zbędnej miednicy nie można pożyczyć? 
Pokręcił przecząco głową.
  —	Gospodarz zabrania wynoszenia sprzętu. Później ginie.
—	Więc zgoda, wynajmujemy pokój dwuosobowy. 
Rozjaśnił twarz w uśmiechu.
  —	Aguarde un momento  — przeszedł na 
hiszpańszczyznę.
  Popychani z boku, potrącani z tyłu, nie daliśmy się 
oderwać od szynkwasu, póki nie pojawiła się znowu „żółta 
koszula" w towarzystwie jakiegoś malca, na oko w wieku 
dwunastu-czternastu lat.
  —	To ci panowie — poinformował barman wskazując na 
nas palcem. — Dasz im najlepszy pokój. Panowie płacą...
  Było to pytanie zadane w formie stwierdzenia. Za-
płaciliśmy. Dość słono. Za jedzenie i za wynajęcie po-
mieszczenia na jedną dobę. Okazało się, iż na czas krótszy 
nie można. Chciałem zaprotestować, lecz. Karol kopnął mnie 
w nogę, więc dałem spokój.
  —	Proszę poczekać — zagadnął chłopaczek w poprawnej 
angielszczyźnie i zniknął.
  

  Zjawił się niespodziewanie po naszej stronie bufetu. I 
Ruszyliśmy za nim, torując sobie drogę poprzez kłębiący się i 
rozgadany tłum gości. Dobrnęliśmy na zaplecze bufetu, skąd po 
stromych schodach, przypominających drabinę, wdrapaliśmy 
się na pięterko i trafili do korytarzyka — rozgrzanego, 
dusznego i tak wąskiego, iż dwie osoby z trudem mogły się 
minąć. Panował tu półmrok, mimo to mogliśmy zauważyć 
charakterystyczne rysy twarzy naszego przewodnika: 
wystające kości policzkowe, kształt nosa i usta powiedziały mi 
wiele — malec był Indianinem. Karol musiał to również 
zauważyć, bo kiedy wlekliśmy się korytarzykiem, zagadał nagle 
do chłopca w niezrozumiałym dla mnie języku. Malec 
odpowiedział.
—	O co chodzi? — zwróciłem się do przyjaciela.
—	Indianin z plemienia Papago — wyjaśnił. Karol 
odwzajemnił  się  za moją  — całkowicie  mu obcą — 
hiszpańszczyznę. Znał kilkanaście dialektów indiańskich. A ja 
zaledwie mowę Czarnych Stóp i kilku pokrewnych językowo 
plemion. Karol mnie uczył, lecz tylko dorywczo i tylko 
podczas naszych wędrówek. Dzięki temu coś niecoś 
rozumiałem Dakotów, Apaczów, Komanczów, no i Czarne 
Stopy. Mogłem tym imponować mieszkańcom rodzinnego 
Milwaukee, ale na preriach moja skromna pod tym względem 
wiedza sprawiała mi nieco kłopotów.
  — To tu — powiedział chłopak. — Bardzo dobry pokój, 
największy ze wszystkich.
  Otworzył drzwi zbite z chropowatych tarcic. Nie było w 
nich klamki. Zamiast niej wbito dwa gwoździe: jeden w 
drzwi, drugi w futrynę, i połączono kawałkiem sznurka.
  Pokój istotnie był obszerny i wyposażony w dwa metalowe 
łóżka, w stolik z miednicą i dzbanek. Tyle tylko zdążyłem 
zauważyć, gdy Karol zatrzymał się na progu.
  

—	To chyba nie tu — powiedział.
  —	Nie tu? — zdziwiłem się i w tym momencie do-
strzegłem leżącego na skotłaszonej pościeli, w ubraniu i w 
butach, mężczyznę. Nawet chrapał! Jego kapelusz — 
jasnożółte sombrero — spadł na podłogę. Zatrzymaliśmy się 
zaskoczeni tym widokiem. Ale mały Papago nie okazał 
zdziwienia.
—	To tu, seńores — oświadczył z pewnością siebie. 
Podszedł do śpiącego,  chwycił go za nogę tkwiącą w 
ogromnym bucisku.
—	Ej! — wrzasnął. — Wstawaj!
  Noga drgnęła, ciało poruszyło się, lecz tylko po to, by 
zmienić pozycję. Roześmiałem się.
  —	To jest pokój dla panów — zapewnił nas malec. — 
Ten pijak przyszedł tu bez wiedzy gospodarza. Czasem tak 
bywa. Wstawaj! — krzyknął, po czym dodał coś po 
hiszpańsku, czego nie zrozumiałem.
  —	Może pójdziemy gdzie indziej? — zaproponował Karol.
Papago potrząsnął przecząco głową.
  —	Inne pokoje są mniejsze, seńores zapłacili za ten 
właśnie... Trzeba wyrzucić tego draba... — spojrzał na nas 
wymownie.
  —	Dobrze — zgodził się wesoło Karol. — Pomożemy ci.
  —	Daj spokój — usiłowałem powstrzymać przyjaciela. — 
Na pewno jest sporo wolnych łóżek...
  —	Lecz właśnie te przeznaczono dla nas. Nie lubię 
ustępować byle pijakowi. Bierzemy się do dzieła, Janie.
  Zanim zdążyłem powtórnie zaprotestować, podszedł do 
śpiącego, chwycił dłonią za kołnierz bawełnianej koszuli i 
ściągnął bezwładne ciało na deski podłogi. Nieproszony gość 
dopiero teraz się ocknął. Otworzył oczy, popatrzył błędnym 
wzrokiem, coś zamamrotał i siadł.
  

Ująłem go pod pachy i dźwignąłem. Poczułem mdły odór 
alkoholu pomieszany z dymem cygara.
  Wytrzeszczył na nas oczy, mętne i na pozór nic nie 
widzące. Jednak — jak się później okazało — zapamiętał nas 
bardzo dobrze. Chwiał się na nogach, wreszcie wybełkotał:
— No me siento hien...
—	Co on gada? — zainteresował się mój przyjaciel.
—	Powiada,   że  się  źle   czuje  —  przetłumaczyłem
skwapliwie.
—	Ja myślę!  Jest pijany  jak bela.  Pomóż go wypchnąć.
  Nie tylko wypchnęliśmy za drzwi zataczającego się 
jegomościa, ale nawet doprowadziliśmy go do schodów, aby 
mieć pewność, że nie zawróci, kierowany pijackim ! uporem. 
Po czym, już w pokoju, usłyszeliśmy rumor, jakby ktoś 
staczał się po stopniach. A z dołu docierał nadal wrzask 
pomieszanych głosów.
  —	Nie wróci — stwierdził Karol, a chłopaczek klasnął 
w dłonie i wybiegł z pokoju.
—	Hasta luego! — wykrzyknął już na progu. — Co 
on powiedział?
—	Do zobaczenia.

  —	Ta hiszpańszczyzna już mi bokiem wyłazi, a prze-i cięż 
jeszcze nie przekroczyliśmy granicy.
—	To bardzo przykre — odparłem udając współczucie.
  Spojrzał na mnie ponuro. Uśmiechnąłem się nie bez 
zarozumiałości. Po raz pierwszy zdarzyło się, że podczas 
wspólnych wędrówek potrafiłem w czymś przewyższyć 
swego towarzysza. Poza moją wiedzą lekarską, oczywiście.
  Zdjąłem kurtkę, ściągnąłem kamizelkę i koszulę, 
zanurzyłem dłonie w miednicy napełnionej zimną wodą. Co 
za ulga! Kiedy już wymyłem się i odświeżyłem, moje 
miejsce nad miednicą zajął Karol, a ja, rozciągnięty na 
łóżku, wypuszczając obłoczki dymu z fajki, słuchałem 
brzęku kubła i plusku wody. Znowu poczęła ogarniać mnie 
senność.
—	Długo jeszcze? — zagadnąłem.
—	O co chodzi?
—	Piekielnie tu gorąco. Marzę o kąpieli w rzece.
  —	Przecież tak ci radziłem — odparł wycierając się 
ręcznikiem — ale się uparłeś.	
  Podszedłem do okna, by poczuć na twarzy podmuch 
rzeźwiejszego powietrza. Okropnie się rozczarowałem. Za 
oknem wisiał parzący tuman kurzu. Zerwał się lekki wiatr, 
ale że słońce stało u szczytu nieba, zamiast chłodzić, grzał.
—	Wyjrzyj no, Janie, czy nasze konie jeszcze stoją.
  —	Dlaczego nie miałyby stać? — zdziwiłem się, lecz 
posłusznie wysunąłem głowę za framugę.
  Przede mną, poniżej, leżało pasmo szarorudej drogi, między 
dwoma rzędami niskich budynków. Ulica była pusta, 
pogrążona w spiekocie dnia i w ciszy. Dostrzegłem spadzisty 
daszek nad werandą, a przed nią poprzeczny drąg na palach 
wbitych w ziemię, do którego przywiązywano konie. Było ich 
pięć. Nasze znajdowały się nieco dalej. Trzech mężczyzn, a 
raczej trzy sombrera — bo tyle widziałem z góry — 
zdradzały podejrzane zainteresowanie naszymi 
wierzchowcami. Jedno sombrero usiłowało zajrzeć do pyska 
memu koniowi, drugie — coś majstrowało przy jukach 
zwierzęcia Karola.
—	Nie podoba mi się to — powiedziałem głośno.
—	Co takiego?

—	Zejdę na dół, jakieś typki tam się kręcą. Karol 
podszedł do okna i wyjrzał.
—	Pędź, zaraz cię dogonię.
Skoczyłem do drzwi i pognałem drabiniastymi schodami na 
dół. Przekroczyłem próg wielkie] sali i zatrzymałem się 
raptownie. Zwarty tłum zagrodził mi przejście.
  — Przepraszam — zwróciłem się ku barczystym plecom, 
które wyrosły na mej drodze. — Przepraszam — 
powtórzyłem głośniej — proszę zrobić mi miejsce — i 
natychmiast przetłumaczyłem to na hiszpański, najbardziej 
dokładnie, jak tylko potrafiłem: — Tenga la bondad de 
darme asiento!
  Plecy nawet nie drgnęły. W gwarze panującym dokoła 
mój głos nie dotarł widocznie do odpowiednich uszu. 
Posunąłem się o krok, usiłując bokiem minąć żywą 
przeszkodę. Jakoś mi się udało, lecz ugrzązłem na następnej. 
Zapijaczona twarz, nieprzytomne oczy, niechlujny zarost i 
wąsiska dawno nie podcinane. Do licha! To był ten sam 
pijak, którego tak niedelikatnie ściągnęliśmy z łóżka. Gapił się 
bezmyślnie, byłem pewien, że mnie nie poznał. Spróbowałem 
go obejść. Nieprzytomne oczy zamrugały. Nim zdołałem 
zniknąć w tłumie, ciężkie łapsko spadło mi na ramię.
—	Gringo! — wrzasnął.
  Słowo „gringo" oznacza cudzoziemca, lecz jest to 
określenie raczej obelżywe, bowiem poprawnie brzmi w 
języku hiszpańskim: „extranjero". Wiedziałem o tym bardzo 
dobrze.
  Nie zareagowałem na obelgę, myślałem o naszych ko-
niach, przy których kręciły się podejrzane typy. Więc tylko 
strąciłem łapę z ramienia i powiedziałem najbardziej 
uprzejmym tonem:
—	Perdoneme.
  Już go mijałem, gdy ta sama ciężka dłoń po raz drugi 
opadła na me ramię.
  —	Gringo! — zabrzmiał mi nad uchem ochrypły głos. — 
Patrzcie, przyjaciele! Gringo nas odwiedził. 
Czego tu szukasz, lalusiu? Amigos! — darł się bełkotliwie, 
mieszając na przemian słowa hiszpańskie i angielskie. — On 
mnie napadł! Ja mu pokażę!
  Tego było za wiele nawet jak na moje łagodne uspo-
sobienie. Zapomniałem o koniach, odwróciłem się energicznie 
i odepchnąłem napastnika. Zatoczył się i pewnie runąłby, 
gdyby znajdował się gdziekolwiek chociaż skrawek wolnego 
miejsca. Oparł się o przygodnego sąsiada i znowu ryknął: — 
Gringo! Obraziłeś mnie! Patrzcie, przyjaciele! Jakem Luis 
Vivas, rozpłatam brzuch temu przybłędzie!
  Darł się tak głośno, że zagłuszył gwar panujący na sali. Od 
razu przycichło. Sięgnął za pas i wydobył długi myśliwski nóż. 
Chciałem się cofnąć, ale nie mogłem, chociaż nieoczekiwanie 
rozluźniło się wokół mnie i znalazłem się jakby na malutkiej 
arenie, otoczonej zwartym kręgiem widzów. Nie mieli 
zamiaru mnie przepuścić. Bójka w saloonie! Cóż za 
urozmaicenie nudnego dnia.
  Luis Vivas — jeśli tak rzeczywiście się nazywał — uczynił 
krok w przód, krok do tyłu, po czym, lekko zgarbiony, skoczył 
ku mnie. Uchyliłem się. Ech, nie była to wielka sztuka wobec 
niepewnych ruchów pijaka. Trzasnąłem go w pochyloną 
głowę, nim zdążył mnie pchnąć błyszczącym ostrzem. 
Zachwiał się i runął na podłogę. Uczyniło się nagle bardzo 
cicho. Lecz ta cisza nie była wyrazem uznania dla mnie, 
raczej — wrogości, bo w sekundę później czyjś głos zachęcił 
napastnika:
— Dalej, Luis! Wal tego gringo!
  Nie miałem zamiaru przedłużać spotkania. Kiedy leżący 
gramolił się niezdarnie z podłogi, odwróciłem się, 
zdecydowany przerwać krąg widzów. Pchnąłem piersiami 
pierwszego z brzegu, otrzymałem cios pięścią poniżej 
ramienia, a równocześnie jakiś życzliwy głos ostrzegł:
  

— Uważaj!
  W samą porę. Pijany Luis gotował się do powtórnego 
ataku. Jednak nie zdążył. To Karol zdołał roztrącić stojących 
mu na drodze, jego pięść trafiła prościutko w szczękę Luisa, 
który runął ciężko, aż z desek podłogi powiało kurzem. 
Buchnął gwar głosów. Gwałtownych i bezładnych, istny 
galimatias hiszpańsko-angielskich słów, ą może i indiańskich 
dialektów.
  Karol chwycił mnie za rękaw kurty: „Szybko!" — 
rozkazał. Przedarł się przez tłum, ja za nim. Jednak do drzwi 
nie dotarliśmy, bo chociaż rozstąpiono się na boki, drogę 
wiodącą ku ulicy zatarasowało trzech wąsatych 
jegomościów w wysłużonych sombrerach, rozchełstanych 
koszulach barwy zużytych ścierek, w spodniach pełnych 
plam. U pasów, nabijanych mosiężnymi ćwiekami, zwisały 
potężne kabury rewolwerów.
  —	Czekajcie, panowie — odezwał się jeden z trójki. — 
Tak rzeczy nie można zakończyć — a zwracając się w głąb 
sali: — Luis! Chodźże tu! Ci dżentelmeni gotowi pomyśleć, 
żeś stchórzył!
  Luis musiał istotnie stchórzyć, bo gdy spojrzałem za siebie, 
nie dostrzegłem go.
  —	Przepuśćcie nas, seńores — odezwałem się 
najgrzeczniejszym, na jaki potrafiłem się zdobyć, tonem. — 
Z powodu jednego pijaka nie będziemy do siebie strzelać.
—	Luis powinien dostać szansę. Został obrażony. Było to 
wręcz bezczelne stwierdzenie.
—	Cofnijcie się — rozkazał Karol.
  Gdzieś za naszymi plecami zagrzmiał huk wystrzału, a 
kilka głosów wrzasnęło:
—	Na nich! Bić gringos!  Gringos, gringos, gringos!...
  Chóralne skandowanie ogarnęło cały saloon. Jednak poza 
słowną zaczepką nie nastąpiła żadna inna. Nikt z krzykaczy 
nie ruszył się z miejsca. Na nasze szczęście. Nie 
oparlibyśmy się, gdyby rzucił się na nas ten tłum. Lecz tych 
trzech nadal barykadowało nam drogę. Skoczyliśmy ku 
drzwiom. Otrzymałem uderzenie powyżej ucha, 
grzmotnąłem napastnika w szczękę. Zachwiał się, lecz nie 
upadł. Drzwi znalazły się w zasięgu mej dłoni. Nie zdążyłem 
za nie chwycić, bo straszliwy cios w kark nieomal przygniótł 
mnie ku ziemi. W sekundę później ktoś skoczył mi na plecy 
— zaatakowano nas od tyłu. Dostrzegłem, jak Karol zmaga 
się z dwoma naraz przeciwnikami, a trzeci zbliża się ku mnie 
z rewolwerem w ręce. Miałem wypróbować na własnej 
czaszce uderzenie grubej rękojeści. I pewnie tak by się 
stało, gdyby nie nagła odsiecz. Starałem się wyprostować, 
zrzucić napastnika z pleców, aby uskoczyć przed 
atakującym z przodu, gdy usłyszałem, ponad gwar głosów, 
trzask podłogowych desek, jakby na nie runął spory ciężar. 
Prawie równocześnie moje plecy zostały oswobodzone. Nie 
miałem czasu na sprawdzenie, co było tego przyczyną. 
Ruszyłem do ataku. Lewą ręką chwyciłem za kolbę 
skierowanego ku mnie rewolweru, prawą wepchnąłem 
błyskawicznie pod pachę przeciwnika i z rozmachem 
pochylając się uczyniłem obrót. Schwytany przewinął się 
nad moim ramieniem i runął na deski. Była to sztuczka, 
której nauczył mnie Karol. Wyprostowałem się.
—	Dalej,  dalej, amigos!  —  wrzasnął ktoś z boku.
  Zostałem popchnięty ku drzwiom, później nieznajoma 
sylwetka skoczyła ku szamoczącemu się Karolowi. Dwa 
szybkie ruchy i mój przyjaciel, oswobodzony, wybiegł za 
próg. Teraz nastąpił grzmot dwu strzałów, brzęk rozbijanego 
szkła. Znalazłem się na werandzie, dałem susa w piach ulicy.
  —	Szybciej, szybciej, dżentelmeni — poganiał mnie 
nieznajomy głos. — Konie! Gdzie wasze konie?
  

  Wierzchowce stały tam, gdzie je poprzednio przywią-
zaliśmy. Czy wypatroszono juki? Któżby teraz sprawdzał. 
Skaczemy na siodła, ruszamy w chwili, gdy przez otwarte 
drzwi saloonu wylewa się wrzeszczący potok. Ale już kopyta 
wzbijają kurz. Kilka głośniejszych od innych okrzyków, po 
nich — strzał.
— W lewo, w lewo, dżentelmeni!


  Skręcamy między domy, w ścieżkę tak wąską, że z trudem 
minęłyby się na niej dwa wierzchowce. Ścieżka jest pusta, 
domy jak wymarłe. Cwałuję za Karolem, lecz wiem, że za 
mną jedzie jeszcze ktoś trzeci. Kto to jest? Chyba nasz 
sojusznik.
  Ściana budynków urywa się raptownie po lewej, po prawej 
— pale długiego corralu, później płaszczyzna zrudziałych traw 
przecięta migotliwym pasem wody. To granica. Rio Grandę 
del Norte. Jadący dotąd za mną teraz zrównał się.
—	Szybciej, szybciej, kolego...
  Wyprzedził mnie, wyprzedził Karola krzyknąwszy coś w 
przelocie. Karol uderzył wierzchowca po zadzie. Rzeka była 
tuż-tuż. Jeszcze piaszczysta plaża i bryzgi wody niby krople 
rzęsistego deszczu. Osiągnąwszy przeciwległy brzeg nie 
zwolniliśmy tempa i dopiero gdy okrył nas cień piniowego 
lasku, nasz przewodnik ściągnął cugle i zeskoczył z siodła.
  —	No — odezwał się ukazując po raz pierwszy swą 
roześmianą i pokrytą kurzem twarz — możemy chwilkę 
odpocząć. Przyda się to naszym dzielnym rumakom. Jak się 
czujecie, dżentelmeni? Nikt nie jest ranny?
  Spojrzałem na Karola, przesunąłem dłonią po policzkach i 
potrząsnąłem przecząco głową.
  —	To się nam upiekło — stwierdził nieznajomy. — Mogło 
być gorzej.
  —	Pańska pomoc przyszła w samą porę — powiedziałem. 
— Dziękujemy.
  —	Głupstwo, lubię taką zabawę — rozejrzał się dokoła. — 
Pusto, ale może wywiodłem was w nieodpowiednią stronę? 
Wybaczcie. Każda inna droga odwrotu mogła okazać się 
niebezpieczną. Oni byli mocno rozżarci. O co poszło, bo 
początku nie zauważyłem?
Zdaliśmy krótką relację z przebiegu wydarzeń — należało 
się naszemu obrońcy — i wyjaśniliśmy, że jedziemy do 
Meksyku.
Nieznajomy kiwnął głową:
  —	Świetnie! Bo zawrócić w tej chwili byłoby przed-
sięwzięciem ryzykownym.
  —	Oczywiście — przytaknąłem — chociaż... to tylko 
gromada pijaków.
  —	Tym gorzej. Wódka podsyca namiętności, zwłaszcza tu, 
na południu, gdzie nawet wśród trzeźwych czyny wyprzedzają 
rozum. To paskudne strony i gdyby nie pewne... hm... 
konieczności, nigdy bym tu nie zawitał.
  Podczas tej rozmowy miałem okazję przyjrzeć się naszemu 
towarzyszowi. Na pierwszy rzut oka wyglądał sympatycznie. 
Tak mi się wydawało. Może dlatego, że miał szczere oblicze, 
jasne oczy i jasne włosy, że był gładko ogolony i czysty, w 
przeciwieństwie do tych brudasów, z jakimi zetknęliśmy się w 
saloonie. Co tu robił, czym się zajmował? Z jego poprzednich 
słów przecież wynikało, że w El Paso był przelotnym go-
ściem. Na to pytanie nie mógł mi udzielić odpowiedzi strój z 
jelonkowej skóry, tak świeży, że strzepnąwszy warstwę 
kurzu, można by go sprezentować w witrynie eleganckiego 
magazynu. Sylwetka nieznajomego, a może jego sposób bycia 
przypomniała mi Colorado — tajemniczego jeźdźca 
przemierzającego pustkowia Nowego Meksyku — z którym 
Karol i ja przebyliśmy spory szmat drogi, dopóki nagła śmierć 
nie zakończyła naszej znajomości *. Było coś wspólnego w 
postaciach obu tych ludzi i chyba tylko świeży strój jednego, a 
zaniedbany drugiego — stanowiły różnicę, przecież nieistotną.
—	No, dżentelmeni — odezwał się nasz nowy towarzysz 
wstając z ziemi — pora mi wracać, a i wam radzę stąd 
ruszać.
  Podszedł do konia, sprawdził popręgi i wskoczył na siodło.
  —	Nie zapomnimy o przysłudze — pożegnał go Karol.— 
Może się kiedy jeszcze spotkamy.
—	Kto wie, kto wie? Szczęśliwej drogi!
  Uderzył wierzchowca ostrogami, poderwał do biegu i w 
paru skokach dosięgnął brzegu rzeki. W chwilę później 
zakryły go srebrne bryzgi wody. Ujrzeliśmy go znowu, po 
tamtej stronie, lecz tylko na mgnienie oka. Najpierw tuman 
kurzu, później zabudowania zakryły go przed naszymi oczami.
—	Jedziemy? — zapytałem.
  —	Oczywiście, ale najpierw zajrzyj, Janie, do swej 
wspaniałej mapy. Dotąd ja prowadziłem, teraz na ciebie kolej.
  Wydobyłem z juku mapę, rozpostarłem na ziemi. Ta mapa 
stanowiła mój osobisty sukces, z którego byłem bardzo 
dumny. Niełatwo było nabyć tak doskonałe dzieło 
kartograficzne. Szperałem przez kilka miesięcy po 
księgarniach i antykwariatach, aż wreszcie znalazłem, co 
chciałem, i kupiłem. Mapa musiała mieć długą historię. Od 
razu było to widać. Świadczyły o tym zarówno poprzecierane 
zgięcia papieru, który składano w ósemkę, jak kilka plam w 
rogach, a przede wszystkim naniesione atramentem poprawki. 
Gdy się im dobrze (jeszcze w Milwaukee) przyjrzałem, 
stwierdziłem, że piórem pociągnięto po liniach uprzednio 
naszkicowanych ołówkiem. To znaczy — że poprawek 
dokonano „na gorąco", w konkretnym miejscu, w którym 
nieznany podróżnik odkrył błąd na mapie.
  Mapa obejmowała północną część Meksyku, ściślej stan 
Chihuahuo, od granicy Rio Grandę ku południowi, aż po 
Bolson de Mapimi, pustynną wyżynę, ku zachodowi — aż po 
krańce górskiego pasma Sierra Madre. Niektóre rzeczki 
wydrukowano linią przerywaną, co oznaczało, że kierunek 
koryta jest wątpliwy. Tak samo zaznaczono w kilku miejscach 
zarysy gór. Otóż przerywane linie zostały parokrotnie 
uzupełnione atramentem, nadano im inny kierunek. Mało tego, 
nieznany kartograf naniósł szereg innych rzeczek, których. nie 
uwzględniono w druku. Może to były tylko okresowe 
strumienie, znikające z powierzchni ziemi w porze suchej. 
Tym lepiej dla nas, jako że wjeżdżaliśmy do tego kraju w 
przededniu pory deszczowej. Ale to jeszcze nie wszystko. 
Tym samym, nieco wyblakłym atramentem porobiono linie 
ciągłe, biegnące prosto poprzez płaszczyzny i wijące się wokół 
wzniesień. Przypuszczałem, że są to drogi lub szlaki 
najłatwiejszego przejazdu. Jedna z takich linii przykuła na 
dłużej moją uwagę. Oto, obok niej, w dwu miejscach, 
narysowano dwa trójkątne znaczki. Ta właśnie linia wiodła ku 
zachodowi, wprost ku górom, i kończyła się nakreślonym 
piórem maleńkim kwadracikiem. Tajemnicze znaki tak mnie 
zaintrygowały, że udałem się do właściciela antykwariatu, by 
dowiedzieć się, od kogo nabył mapę. Bezskutecznie. 
Powiedział mi tylko tyle, że przyniesiono mu ją przed dwoma 
miesiącami, lecz kto ją przyniósł — tego nie pamiętał.
  Mapę oglądaliśmy z Karolem wielokrotnie, dzięki czemu 
naniesione na nią atramentem geometryczne figury nie stały 
się ani trochę bardziej zrozumiałe. Mój przyjaciel 
przypuszczał, że w ten sposób oznaczono jakieś lokalne 
źródła. Na tę mapę spoglądaliśmy teraz obaj, lecz tym razem 
nie chodziło nam ani o trójkąty, ani o kwadracik, lecz o 
najkrótszy szlak wiodący do gospodarstwa Gonzalesa. Jak już 
wspomniałem, a o czym pisał do mnie Meksykanin, posiadłość 
jego leżała w pobliżu rzeki Conchos, dopływu Rio Grandę. 
Don Pedro dokładniej określił położenie swej hacjendy: przez 
sam środek toczył swe wody mały strumyk, wpadający do 
Conchos. Posuwając się z biegiem strumyka nie sposób było 
zabłądzić. Ba, lecz jak dotrzeć do strumyka? Chyba 
najpewniej jechać wzdłuż koryta Rio aż do skrzyżowania z 
Conchos, a później w górę tej ostatniej aż do ujścia 
strumienia. Była to pewna droga, lecz bardzo długa. Znacznie 
krótsza wiodła poprzez pustkowia rozciągające się w 
trójkącie, którego dwa boki tworzyły koryta Rio Grandę i 
Conchos, trzeci mieliśmy wyznaczyć sami.
  Nasza narada trwała krótko. O jeździe brzegami Rio mój 
przyjaciel nawet nie chciał dyskutować, byłaby to jego 
zdaniem niepotrzebna strata czasu. Nie sprzeciwiłem się. 
Karol posiadał przecież tak zwany traperski węch i — jak 
wielokrotnie to stwierdziłem — ten węch odnajdywania 
właściwych szlaków nigdy nas nie zawiódł.
  Złożyłem mapę, schowałem pieczołowicie i wyciągnąłem z 
kieszeni kompas, co wywołało na obliczu Karola lekki 
uśmiech. Wskoczyliśmy na siodła. Raz jeszcze przy pomocy 
lornetki zlustrowałem okolicę. Za nami brzeg rzeki nadal był 
bezludny, przed nami ciągnęła się jałowa pustka piasków i 
rzadkich traw, ponad które gdzieniegdzie wystrzelała 
pogmatwana sylwetka samotnego kaktusa. Klepnąłem konia 
po zadzie i opuściliśmy piniowy lasek.
  Tu muszę dodać, że podczas pospiesznego odjazdu] z El 
Paso nieznajomy sojusznik wyprowadził nas na? południe i 
przebyliśmy rzekę znacznie poniżej bliźniaczego miasteczka 
wznoszącego się już po meksykańskiej! stronie. Nie mieliśmy 
zamiaru go odwiedzać, wystarczyło nam El Paso.
  Jechaliśmy ze dwie godziny, starając się nie męczyć! 
zbytnio wierzchowców.  Co  pewien czas  zwalnialiśmy!


biegu, a nawet przystawali. Najgorsza pora spiekoty już minęła, 
pochłodniało. Dokoła nadal było pusto, żadnego śladu ludzkiej 
obecności, żadnego tropu czworonoga. Po kilku dalszych 
godzinach horyzont wypełniły drzewa mesąuity, natomiast drogę 
przecięło nam rozległe pole kolczastych agaw. Tu zatrzymaliśmy 
się na krótki postój. Zgodnie ze starym zwyczajem, wpojonym mi 
przez Karola, zanim zeskoczyłem z siodła, dokładnie rozejrzałem 
się po okolicy. Na północy szkła lornetki nie ukazały mi nic, poza 
pustką, taka sama pustka rozciągała się na południu, lecz za nami, 
na szlaku przebytej drogi, ciemny, ruchomy punkt zwrócił mą 
uwagę.
—	Jeździec — powiedziałem. 
Karol przyłożył szkła do oczu.
  —	Tylko jeden — stwierdził. — Zostajemy, zwierzęta 
muszą odpocząć. Jak się nazywa ta hacjenda Gonzalesa?
—	Nie wiem. Chyba się wcale nie nazywa.
  — Szkoda, można by zapytać o drogę tego, który gna za 
nami.
  —	Nie ufam przygodnym informatorom, już wolę wierzyć 
swej mapie. Zresztą... — tu spojrzałem jeszcze raz za siebie. 
—; Karolu, przecież to nasz wybawiciel! 
Widać nie powiodło mu się w El Paso.
Karol znowu sięgnął po lornetkę.
  — Wygląda na to, że go nikt nie ściga. Ano, poczekamy.
  Wreszcie okryty pyłem jeździec zatrzymał się przed nami. 
  Witajcie, dżentelmeni — powiedział z humorem — 
rozstanie było krótkie, lecz obfitowało w dramatyczne 
wypadki. Jednak... — tu obejrzał się — chyba ich zgubiłem...  
—	Kogo?


  	 Niech to licho porwie! Zbyt zaufałem swej dobrej 
gwieździe. Oni nie byli tak bardzo pijani, jak sądziłem. 
Musiałem przejeżdżać obok tego przeklętego saloonu, przed 
którym sterczała chmara łudzi. Nie wyobrażacie sobie, jaki 
wrzask podnieśli! Rzuciło się bractwo ku mnie, jeden nawet 
zdążył złapać mnie za nogę. Cóż miałem począć? Kopnąłem 
go, aż pofrunął na sam środek ulicy, i spiąłem konia 
ostrogami. Pobiegli za mną i próbowali swych pukawek. Bez 
skutku. Wtedy rzucili się do koni. Wywiodłem ich za miasto, 
na północ, później skręciłem na zachód i gdy straciłem ich z 
oczu, zawróciłem na południe, przebyłem rzekę, trafiłem na 
wasz ślad i oto jestem! Myślę, że teraz powinienem kilka dni 
przeczekać po tej stronie granicy. 
Chyba nie będę wam przeszkadzał?
  —	Oczywiście, że nie — odparłem skwapliwie, nazbyt 
skwapliwie.
  Przecież nie znałem tego człowieka, a najdłużej za dwa dni 
mieliśmy dotrzeć do hacjendy. I co wówczas? Wprowadzić 
pod dach Gonzalesa przygodnego znajomka? Sytuacja mogła 
stać się wielce kłopotliwa, lecz teraz zapobiec jej nie było 
sposobu.
  —	No, dżentelmeni! Prowadźcie tam, gdzie leży cel 
waszej drogi, bo dla mnie obojętne, w której znajduję się 
stronie świata. Byle dalej od Rio Grandę.
  Postąpiliśmy zgodnie z tym apelem, jako że inaczej 
postąpić nie mogliśmy. Po półgodzinnym odpoczynku 
skierowaliśmy konie na szlak, przy końcu którego stać miało 
domostwo Pedro Gonzalesa.
  



Opuszczona chata
  Powiedział, że nazywa się Barry Bede. Może to prawda, 
może nieprawda. Dla nas — sprawa zupełnie nieistotna. 
Dlaczego uciekał z El Paso — wiedzieliśmy, lecz po co tam 
przybył — pozostawało nadal tajemnicą. Czym się trudnił? Nie 
wypadało pytać, skoro sam dotychczas tego nie wyjawił.
  Karol zagadnął go, czy zna tutejszą okolicę. Odparł, że bywał 
w Meksyku, lecz jedynie w zachodniej części. Karol 
pomarkotniał, niezbyt dowierzał mojej mapie, a przecież w tej 
sytuacji tylko ona mogła być naszym przewodnikiem.
  Jechaliśmy we trzech krainą pustą i otwartą, co pozwalało w 
porę zauważyć jakiegokolwiek wędrowca. Ale i my w ten 
sposób byliśmy widoczni. Ciągle jeszcze spodziewałem się 
pogoni z El Paso, jednak moje przewidywania nie sprawdziły 
się.
  Odległość z El Paso do hacjendy Gonzalesa, to znaczy do 
miejsca, w którym prawdopodobnie leżała, wynosiła w linii 
prostej sto pięćdziesiąt mil. Tak wymierzyłem na mapie. Ba, 
lecz przecież nie sposób poruszać się po linii idealnie prostej. Sto 
pięćdziesiąt mil mogło równie dobrze oznaczać w praktyce mil 
dwieście!
  Jechałem na czele naszej małej kawalkady, co pewien czas 
przystając, co pewien czas spoglądając na mapę i na kompas. 
W takich warunkach nie mogliśmy posuwać się szybko. 
Zaabsorbowany swymi czynnościami nie słuchałem rozmowy, 
jaką Karol prowadził z naszym nowym towarzyszem. 
Prawdopodobnie chciał go „wybadać".
  Słońce już powędrowało na zachodnią półkulę nieba i dolnym 
rąbkiem dotykało horyzontu, a my nadal znajdowaliśmy 
się wśród nagiej płaszczyzny, pozbawionej wody, pozbawionej 
drzew, jeśli nie liczyć samotnych mesąuitów,    
przypominających    słupy    nie istniejącego ogrodzenia. Nocleg 
w takich warunkach nie zapowiadał się przyjemnie. Na 
szczęście, po dalszej godzinie jazdy dostrzegliśmy zamazane 
kontury czegoś, co mogło być samotną skałą, lecz równie dobrze 
— budynkiem. Jeśli budynek, to i woda, a tego najbardziej nam 
brakowało. Popędziliśmy konie. Po paru minutach wyjrzały z dali 
kontury domu, aż na koniec ukazał się zupełnie wyraźnie. Karol, 
który wysforował się na czoło, nagle zatrzymał wierzchowca. 
Podjechałem. Drogę przecinała rozpadlina. Jak głęboka, nie 
sposób stwierdzić. Jej dno ginęło w wieczornym mroku i — tak 
mi się wydało — w gąszczu krzewów, a może nawet drzew. 
Śmiałek, który w porę nie zauważyłby jaru, znalazłby w jego 
głębi niechybną śmierć. A cel naszej drogi — dom — wznosił 
się po przeciwległej stronie, zaledwie kilka jardów od nas. Bez 
słowa ruszyliśmy wzdłuż parowu. Na szczęście, nie był długi. Po 
przebyciu pół mili ujrzeliśmy, jak jego dno zaczyna się dźwigać, 
w końcu zrównało się z powierzchnią płaszczyzny, którą 
jechaliśmy. Karol skręcił, ja za nim, Bede za mną. Ruszyliśmy 
cwałem ku czarniejszej od nocy budowli.
—	Tam nikogo nie ma — odezwał się Karol.
—	Sądzisz?
  —	Przecież narobiliśmy dosyć łoskotu, a nikt nie wybiegł 
zobaczyć, kto nadjeżdża. Hej! Jest tam kto? — zawołał.
  

  Milczenie. Wydobyłem winchester z futerału i ze-
skoczyłem z siodła.
  —	Ostrożnie, Janie — szepnął Karol pochylając się ku 
mnie.
  Nim minąłem ogrodzenie, usłyszałem głuchy odgłos. Taki, 
jaki wywołuje upadek lub skok człowieka. Bede znalazł się 
tuż obok.
  —	Ja to załatwię — powiedział półgłosem. — Mam 
doświadczenie w podobnych sprawach.
  Podeszliśmy bliżej, aż objawiła się nam w pełni cała 
struktura budowli: poczerniałe, drewniane ściany pełne dziur, 
powyrywane deski. Dwa otwory okienne, po prawej i po 
lewej stronie czegoś, co zapewne było wejściem, pozbawione 
szyb, a nawet ram.
  —	Karol ma rację — zauważyłem półgłosem — tu nikt 
nie mieszka.
  Bede pierwszy przekroczył próg, ja zatrzymałem się. We 
wnętrzu było ciemno jak w borsuczej norze. Minęło 
kilkanaście sekund. Z wnętrza budowli dobiegł mnie jakiś 
szmer, później ozwał się czyjś głos, na koniec usłyszałem 
kroki. Z czerni wyłonił się Bede, nie sam.
  —	Trudno się z nim dogadać — powiedział i pchnięciem 
ręki skierował ku mnie cudaczną postać w dziurawym 
sombrero na czubku głowy, omotaną w jakieś pledy nie-pledy 
tak, że ginął w nich kształt człowieczy.
—	Kto to?
  —	Wyciągnąłem go z mysiej dziury, to znaczy prawie 
spod podłogi, bo tam się zagrzebał. Zupełnie nie rozumiem, 
co on bełkocze.
  —	Spróbujemy. Se un poco el espańol — zwróciłem się 
do obcego. — Me entiende?... 
  

    - Lo entiendo  — odparł głosem, w którym wyczułem 
drżenie.
  Poklepałem go po ramieniu dla dodania odwagi. Jego 
derka była tak brudna, że moja dłoń prawie przylepiła się do 
niej.
 —	Gadaj — rozkazałem, nadal próbując swej 
hiszpańszczyzny. — Coś za jeden?
—	Biedny kaboklo, seńor — wyjąkał.
—	Tu mieszkasz?
—	Si.
—	Sam?
—	Si.
—	Dlaczego się ukrywałeś?
—	Różni tędy wędrują...
 —	Rozumiem, od nas nic ci nie grozi. Gdzie tu jest woda?
Pokazał ręką.
  Ruszyłem we wskazanym kierunku i niewiele brakowało, a 
zapadłbym się w ziemię. To była dziura o sporej średnicy, 
obramowana kamieniami, lecz tak nisko, że można się było o 
nie potknąć i runąć do środka. Obok spoczywało wiadro i 
długi drąg z hakiem. A więc — studnia.
—	Jest woda — poinformowałem Karola.
  Dopiero teraz zeskoczył z siodła, ujął za uzdy trzy nasze 
konie i przeprowadził je przez wyrwę w ogrodzeniu.
—	Co on ci gadał?
  —	Powiada, że jest biednym kaboklem i że się nas boi.
  —	Niezbyt wiele. Radzę sprawdzić, czy w tej ruderze nie 
ukrywa się ktoś jeszcze. Przydałaby się pochodnia.
  

  Bede przytaknął. Ba, lecz gdzież tu znaleźć smolną 
szczapę? Wróciłem do ogrodzenia i z niemałym wysiłkiem, 
przy pomocy myśliwskiego noża, odłupałem sporej wielkości 
drzazgę. Zapaliłem. Jarzyła się zupełnie dobrze. Bede 
pozostał przy koniach, Karol i ja wkroczyliśmy do wnętrza 
czegoś, co przed laty stanowiło zapewne mieszkalną izbę. 
Migotliwy płomień odkrył naszym oczom podłogę ułożoną co 
prawda z desek, lecz pokrytą taką warstwą kurzu i 
zeschłego błota, że przypominała raczej klepisko stodoły. 
Gdzieniegdzie deski powyrywano i trzeba było uważać na 
dziury. Nie znaleźliśmy nawet śladu jakichkolwiek sprzętów. 
Rzecz zrozumiała, że nocleg w takim pomieszczeniu byłby 
udręką. Wyszliśmy na dwór, gdy księżyc ukazał się rąbkiem 
tarczy i wysrebrzył okolicę. Należało rozpalić ognisko, lecz z 
czego? Wokół nie rosło najmniejsze nawet drzewko.
  —	Hej, ty — Bede zwrócił się do nieznajomego. — Masz 
opał? No, żeby rozpalić ogień. Ogień... ognisko, rozumiesz?
  Zagadnięty gapił się na nas bezmyślnie. Jak na złość 
zapomniałem słowa „drewno" w języku hiszpańskim.
  —	Habla ingles?  — zapytałem licząc zresztą na od-
mowną odpowiedź.
  Skinął głową. Jednak bardzo długo męczyliśmy się, aby 
wytłumaczyć, o co nam chodzi. Na koniec znowu kiwnął 
głową i powiedział:
—	Si, si... esperar.
  Co znaczyło, że mamy zaczekać. Zniknął nam z oczu w 
czarnym wnętrzu budowli. Później usłyszeliśmy suchy trzask 
i pokazał się kaboklo ciągnący długą i grubą dechę. Był to na 
pewno kawałek podłogi. Pomyślałem,  że człowiek,  który 
tak lekkomyślnie postępuje z własną chałupą, bardzo szybko 
pozostanie bez dachu nad głową.
  Przywleczoną deskę poczęliśmy ciosać nożami, co 
stanowiło pracę żmudną, lecz nie mieliśmy siekiery.
  Nie, ten obcy człowiek na pewno nie był właścicielem 
chaty, lecz przybłędą korzystającym przypadkowo z 
opuszczonego budynku. Pewnie dlatego krył się przed nami. 
Szepnąłem o tym towarzyszom.
  Po chwili Meksykanin przyciągnął drugą deskę. Wydobył 
nóż zza pasa i począł z nami współzawodniczyć w struganiu 
drzazg i szczapek. W ten prymitywny sposób uzyskaliśmy 
sporą kupkę wiórów i trzasek, lecz o porąbaniu całego 
drewna mowy być nie mogło. Zgromadziliśmy drzazgi i 
Karol usiłował je podpalić. Niestety, ani od pierwszej, ani od 
drugiej, ani od trzeciej zapałki drewno — widać zbyt 
wilgotne — nie zapłonęło, Spróbowałem ja — bez skutku. 
Bede, który obserwował nasze wysiłki, pogrzebał po 
kieszeniach i wydobył ćwiartkę papieru.
— Pozwólcie, może mi się uda...
  Zwinął papier w rulonik, ukląkł i wsunął go między drobne 
ścinki drewna. Papier zapłonął, a później ogień przeskoczył 
na trzaski, przygasł i już-już miał zniknąć, gdy nagle objął 
cały stos. Od razu uczyniło się weselej. Dźwignęliśmy jedną 
z desek i położyli w poprzek ogniska. Z zabawną troską 
obserwowaliśmy, czy płomień ją chwyci. Czuliśmy 
wzmagający się chłód. Jak zwykle bywa na jałowych, 
półpustynnych obszarach, rozgrzana słońcem ziemia stygnie 
bardzo szybko, różnice temperatur między dniem a nocą 
sięgają kilkunastu stopni. Na szczęście, deska zapłonęła.
  Karol naczerpał wody, rozkulbaczyliśmy wierzchowce i 
rozłożyli obozowisko. Gdy woda poczęła wrzeć w 
garnczkach, wydobyłem nasze zapasy żywności. Karol z 
wielką wprawą zajął się przypiekaniem pociętego na paski 
boczku i pierwszy kawałek wręczył Bedemu. Przyjął go 
skwapliwie.
  —	Wybaczcie — powiedział — że nie mogę się dołożyć. 
Nieco pospieszny wyjazd z El Paso nie pozwolił zaopatrzyć 
się na drogę. Żeby rzec prawdę, zdany jestem tylko na 
waszą pomoc, w dodatku przyznam, że myśliwy ze mnie 
żaden, więc nawet w ten sposób nie potrafię powiększyć 
waszej spiżarni.
  —	Głupstwo — odpowiedziałem wtykając mu w dłoń 
blaszany kubek pachnącej kawy. — To kiepskie jedzenie 
nawet w części nie wyrówna naszego długu...
  —	Cóż za dług? — roześmiał się. — Po prostu... niezła 
zabawa. Zaczynałem już nudzić się w tym El Paso, więc 
skoro ujrzałem dwu solidnie wyglądających facetów, 
zaatakowanych przez tłum pijaków, postanowiłem nieco 
rozruszać się i chyba zrobiłem to z niezłym skutkiem. Jak 
sądzicie, dżentelmeni?
  Nie zachwycił mnie taki punkt widzenia. Awantura w 
saloonie mogła się tragicznie zakończyć, nawet mimo 
nieoczekiwanej pomocy Bedego. Kimże był nasz towarzysz? 
Czy przypadkiem nie jednym z takich samych zabijaków, 
jacy nas napadli? Tylko z przekory popierający stronę 
słabszą? Jeśli tak — mógł się stać bardzo dla nas 
kłopotliwym uczestnikiem podróży. I takiego człowieka 
musielibyśmy wprowadzić pod dach Gonzalesa? Bo jak tego 
uniknąć? Nie wiedziałem.
—	Ej, Janie, cóżeś się tak zamyślił?
  Drgnąłem, o mało nie rozlewając kawy. To Karol 
przerwał moje rozważania, przysunął się ku mnie i szepnął:
  —	Dajże coś gospodarzowi. Gapi się na nas, jakby od 
tygodnia nie jadł.
  Spojrzałem. Kaboklo siedział w kręgu blasku padającego 
od ogniska. Teraz zauważyłem, jak nędznie był odziany, jak 
bardzo wychudły. On jeden z naszej czwórki nic nie trzymał 
w dłoniach i tylko spoglądał smutnym wzrokiem. 
Zawstydziłem się. Odkrajałem spory kawał boczku.
—	Gracias  — szepnął.
  Opróżniłem własny kubek i świeżą porcję  podsunąłem 
kaboklowi.
—	Gracias — powtórzył.
  —	Daleko stąd do hacjendy Gonzalesa? — zapytałem.
  Błysnął ku mnie oczyma i milczał. Ponowiłem pytanie.
—	Lejos... daleko.
—	Ile mil? 
Wzruszył ramionami.





—	No se... nie wiem.
—	Mógłbyś nas doprowadzić?
—	Lo siento mucho, pero estoy ocupado ...
  Nie nagabywałem go więcej. Odpowiedź wydała mi się 
zwykłym wykrętem, mającym pokryć wrodzone lenistwo. 
Cóż on tu miał do roboty?
  Skończył jeść, oddał mi kubek, powiedział znowu: gracias 
i zniknął w głębi chaty.
  —	Niezbyt przyjemny jegomość — mruknął Bede. — 
Chętnie nauczyłbym go lepszych manier.
—	Nie warto.
  —	Ano, w takim razie postąpimy chyba podobnie jak nasz 
brudas. Już późno.
  Przywiązaliśmy mocniej konie do płotu, rozłożyli siodła i 
derki dokoła ogniska.
—	Losujemy? — zapytałem Karola.
—	Losujemy.
  —	Co za losowanie? — zdumiał się Bede. — Będziecie 
grać w karty?
—	Ależ nie. Trzeba ustalić kolejność nocnych wart. 
Skrzywił się zabawnie:
  —	A po co? Dokoła jest pusto i cicho. Kogo się oba-
wiacie? Tego kabokla?
  —	Może kabokla, może nie kabokla — odparł Karol. 
Pustka nie gwarantuje bezpieczeństwa. Niekiedy samotny 
podróżnik budzi się w bardzo licznym towarzystwie, nie 
zawsze sympatycznym. Albo też nigdy się już nie budzi.
Bede westchnął:
—	Ciągnijmy więc te losy...
  Wypadło, że pierwszą wartę ma objąć Karol, drugą — ja, 
trzecią — Bede. To był paskudny dla mnie
  

wynik. Bardzo nie lubię przerywać sobie snu w połowie 
nocy.
  Wymościłem swoje legowisko, otuliłem się derką, 
podsunąłem siodło pod głowę i prawie natychmiast zasnąłem. 
Śniło mi się, że jestem ptakiem, że krążę swobodnie nad 
ziemią, ponad lasy, sawanny, góry. Z tych pięknych majaków 
zostałem bardzo brutalnie wyrwany. Siadłem i odruchowo 
chwyciłem za broń.
—	Co takiego?
Nade mną nachylał się Karol.
  —	Kaboklo uciekł — powiedział przyciszonym głosem.
—	Widziałeś?
—	Zajrzałem do chałupy. Nie ma go.
  —	Pewnie wyszedł na chwilę — mruknąłem tłumiąc 
ziewanie i odkładając broń. — To nie powód, żeby mnie 
budzić.
—	Obszedłem dom dokoła.
  —	Przypuśćmy, że uciekł. Niech sobie ucieka, co nas to 
obchodzi?
  To rzekłszy próbowałem naciągnąć na siebie derkę, lecz 
Karol mi nie pozwolił.
—	Czego chcesz?
—	Małego spacerku. Zabierz broń i chodź.
—	A on? — wskazałem na śpiącego Bede.
  —	Nie jest nam potrzebny. Przynajmniej na razie. Ani z 
niego westman, ani tropiciel śladów. Idziemy.
  Nietrudno sobie wyobrazić, jaki byłem wściekły. Z 
winchesterem w garści powlokłem się za Karolem. Było 
widno, bardzo widno, prawie jak w dzień. Tarcza księżyca 
wisiała nad ziemią jak wielka lampa i tylko z jednej strony 
budynku leżało szerokie i długie pasmo cienia. Podeszliśmy 
do koni. Spały z opuszczonymi łbami.
—	Widzisz, jakie są spokojne? — zaszeptałem.


  —	To nie mustangi — mruknął. — Nie obudziłby ich 
nawet strzał armatni.
  Obraziwszy w ten sposób nasze wierzchowce, pociągnął 
mnie dalej, za rozwalone ogrodzenie, a później za 
przeciwległą ścianę chałupy. Tam przystanęliśmy. Było 
cicho, najlżejszy szmer nie zakłócał spokoju nocy.
  —	Nikogo — stwierdziłem półgłosem. — Ani człowieka, 
ani zwierzęcia na wiele mil dokoła.
  —	Nie bądź taki pewny. Gdzieś w okolicy muszą 
znajdować się ludzie. W przeciwnym wypadku nasz kaboklo 
nie czmychnąłby. Bo i po co?
  Poczułem lekki niepokój. Rzeczywiście, w jakim celu 
uciekałby kaboklo? Bez wierzchowca nie zaszedłby daleko, 
więc ktoś nań czekał. Kto? I gdzie?
—	Ale dlaczego uciekł?
  —	Gdybym wiedział, pewnie bym cię nie budził, a tak 
musimy się przespacerować kawałek. Jedyne miejsce, w 
którym można by się ukryć, to ten parów przed domem. 
Musimy tam zajrzeć.
  —	Może — wyraziłem przypuszczenie — kaboklo w nim 
siedzi samotnie i czeka, aż odjedziemy? Zauważyłem, że się 
nas boi.
  —	Chyba żartujesz, Janie! Obchodziliśmy się z nim jak z 
jajkiem. Nie, nie. Przyczyna jego ucieczki musi być inna. 
Chodźmy.
—	Nie lepiej poczekać do świtu?
—	Lepiej nie. Zresztą, widno jak w dzień.
  Nie protestowałem dłużej. Między innymi i dlatego, że 
resztka snu wyparowała z mej głowy, poczułem chłód i 
pozostawanie bez ruchu wcale mi nie odpowiadało.
  Rozejrzałem się dokoła, dostrzegłem na ziemi jakiś jasny 
przedmiot. Papier! Lekko zmięta spora kartka papieru.
Na ulicach miast śmiecie nie należą do rzadkości, ale


na pustkowiach, podczas moich wypraw z Karolem, nigdy 
dotąd nie znalazłem najmniejszej nawet karteczki. Westman 
ani traper, jeśli nawet wiozą żywność owiniętą w papier, nie 
wyrzucają go.
—	Co tam masz?
  Wyprostowałem kartkę. Z jednej strony była czysta, z 
przeciwnej — zadrukowana.
  —: Popatrz — powiedziałem — Pinkerton zawitał aż w te 
odludne strony. Gdzie go nie ma? To list gończy, jeśli się nie 
mylę.
—	List gończy? Skądże się tu znalazł?
  —	Z kieszeni naszego towarzysza. Pamiętasz, jak rozpalał 
ognisko? Kawałek jest oddarty. Po prostu zgubił, wyleciał mu 
z kieszeni.
  Jak już wspomniałem, noc była widna, więc bez trudu 
odczytaliśmy tekst. Na górze kartki widniał dużymi literami 
odbity napis: „Narodowa Agencja Wywiadowcza 
Pinkertona". Poniżej — wizerunek oka z podpisem: „My 
nigdy nie śpimy", a jeszcze niżej: „Założona przez Allana 
Pinkertona, 1850". Taki tekst miałem okazję już parokrotnie 
czytać, a wspominam o nim dlatego tak szczegółowo, 
ponieważ nie każdy z nim się zetknął. Głośna nie tylko na 
obszarze Stanów Zjednoczonych agencja stała się z biegiem 
lat znakomitym instrumentem walki z przestępczością i 
odgrywała swą rolę dopóty, dopóki stanowa i federalna 
policja nie zostały przeorganizowane w sposób zapewniający 
sprawne działanie. Pod nazwą i adresami agencji rzucał się 
w oczy grubymi czcionkami wydrukowany napis: „700 
dolarów nagrody", a dalej: „Reuben Houston Burrows, alias 
Rube Burrows, oskarżony o dokonanie rabunku, z bratem 
James Buchanan Burrows i innymi (wszyscy zamaskowani), 
nocą, w piątek 9 grudnia 1887.
  

Wsiadłszy do pociągu linii kolejowej St. Louis, Arkansas i 
Teksas, na stacji Genoa Arkansas, zmusili kuriera Southern 
Express Company do oddania kluczy od schowka 
pancernego, z którego zabrali 3500 dolarów. James 
Buchanan Burrows i trzej inni zostali aresztowani. Podczas 
próby aresztowania braci Burrows w Montgomery, Alabama, 
23 stycznia 1888, Reuben Burrows zastrzelił Neila Bray, 
zecera gazety «Advertiser», wezwanego do pomocy przez 
funkcjonariusza policji. Rysopis: Reuben Houston Burrows, 
lat 32, 6 stóp wysokości, waży 160 funtów, oczy niebieskie, 
nosi kapelusz, nasunięty na czoło, oczy szeroko rozstawione, 
nos krótki, cera śniada, włosy jasne, lewą rękę nieco krótszą 
od prawej (po złamaniu), trzyma zwykle w kieszeni...
—	No proszę, jaki dokładny opis — zauważyłem.. 
Karol coś tam odmruknął i czytaliśmy dalej: „Nosi ciemne 
ubrania i wełniane koszule..."
  —	Mnóstwo osób używa wełnianych koszul — po-
wiedziałem. — Ja również.
—	Nie przeszkadzaj...
  „Numer butów 8, nie nosi biżuterii (w tym miejscu 
roześmiałem się), nie używa tytoniu; pije, lecz nie upija się, 
nie gra w karty, lubi opowiadać historie o wężach, psach, 
kotach itd. Dobry jeździec, nosi rewolwer kaliber 45, celnie 
strzela. Urodził się w okręgu Lamor, w Alamabie. Żonaty, 
ma dwoje dzieci, żona przebywa..."
  W tym miejscu arkusz został przedarty. Złożyłem go we 
czworo i pieczołowicie wsunąłem do kieszeni. Spojrzałem na 
Karola, Karol spojrzał na mnie.
  —	Nie zauważyłeś — zapytałem — czy jego lewa ręka 
jest krótsza od prawej?
  —	Uważasz, że to Reuben Burrows, nie Barry Bede?
—	Wszystko się zgadza: oczy niebieskie, cera smagła, 
rewolwer, dobrze się przyjrzałem, colt kaliber 45...
  —	I co jeszcze, i co jeszcze?... Zmierzyłeś buty? Ej, Janie, 
Janie! Za parę dni i my będziemy mieli smagłą cerę, słońce w 
tych stronach nieźle piecze. Opowiadałem ci niegdyś historię 
o grzechotnikach. Więc może to ja jestem Burrows?
  —	Możesz sobie kpić do woli, ale przecież nawet wiek się 
zgadza.
  —	Wielki z ciebie mądrala. Czytałeś jego akt urodzenia?
  —	Zgoda, Karolu. Skoro darzysz go takim zaufaniem...
—	O, przepraszam! Tego nie powiedziałem.
—	Więc jednak!
  —	Jednak, jednak! Wolałbym go nie wprowadzać pod 
dach hacjendy Gonzalesa, tylko że nie mam pojęcia, jak temu 
zapobiec, żeby go nie obrazić... Przecież Bede bardzo nam 
pomógł w El Paso. Porusz głową, Janie, wymyśl coś.
  Obiecałem. Wróciliśmy do ogniska. Bede spał nadal. 
Postanowiliśmy nie budzić go i powoli, kryjąc się w cieniu 
padającym od chaty, ruszyliśmy w stronę parowu. Cień się 
skończył, oblało nas światło księżyca. Staliśmy się widoczni 
jak dwa kotlety na patelni. Dlatego Karol po przejściu kilku 
jardów najpierw ukląkł, później położył się i począć czołgać. 
Nie naśladowałem go. Byłem przekonany, że w parowie 
nikogo nie ma. Przyspieszyłem kroku nie zważając na 
sygnały, jakie mi dawał ręką mój towarzysz. Nie chciałem 
grzebać się w obrzydliwym piachu, włażącym w każde 
załamanie ubrania. Miejsce, gdzie według moich obliczeń 
powinien by znajdować się parów, nie było odległe. Chciałem 
dotrzeć tam pierwszy i wykazać bezpodstawność podejrzeń 
Karola. Nagle mignął przede mną złotawy ognik, raz i drugi, 
ostre „ping, ping!" zabrzmiało mi w uszach. Rzuciłem się na 
ziemię, cofnąłem się ku Karolowi i znieruchomiałem dysząc 
ciężko — z wysiłku i z wrażenia.
—	Wracamy — szepnął mój towarzysz. 
Odetchnąłem z ulgą, gdy na nowo ogarnął nas cień 
padający od ściany budynku. Dopiero wówczas pod-
niosłem się. Nasze konie nadal stały w tym samym miejscu 
obok płotka, nadal żarzyło się dogasające ognisko i nadal 
spał beztrosko zawinięty w derkę Bede.
  Zgięty wpół, wyskoczyłem z cienia. W trzech susach 
znalazłem się przy śpiącym. Ziewnął głośno, gdy po-
trząsnąłem go za ramię, siadł i gapił się na mnie nic 
niewidzącymi oczyma. Jak pierwszy lepszy greenhorn! A 
przecież w El Paso postąpił jak doświadczony westman.
—	Wstawaj — rozkazałem półgłosem.
—	Co takiego?
—	Mamy gości.
—	Co? Gdzie?
—	Strzelano do nas z parowu.
  Dopiero po tej informacji podniósł się leniwie, zabrał pas z 
rewolwerami i powlókł się za mną ku chacie.
  Tu wypada dodać, że nie widziałem dotychczas w ręku 
Bedego długiej broni. Początkowo powątpiewałem, czy w 
ogóle ją ma, gdy jednak rozkulbaczyliśmy konie, zauważyłem 
u jego siodła długi skórzany futerał, z którego wystawała 
kolba. Karolowi i mnie, gdy udawaliśmy się na spoczynek, 
zawsze towarzyszył winchester umieszczony przy posłaniu 
po prawej stronie. Bede nie praktykował takiego zwyczaju. 
Nawet i teraz zabrał tylko rewolwery, niewiele przecież 
warte w takiej sytuacji.
Klapnął ciężko pod ścianą i ziewając zapytał:
  —	Czyżby to nasi przyjaciele z El Paso? Ej, chyba nie. 
Tamta pijana banda nie czekałaby do nocy. Co wy na to?
  

—	Nic — odparłem. —- Skąd można wiedzieć?
—	A może to znajomi naszego gospodarza? Gdzie on?
  —	Uciekł — odparłem i opowiedziałem Bedemu o od-
kryciu Karola i o naszej próbie dotarcia do parowu.
  —	Ho, ho! Chciałbym się z nim jeszcze spotkać i po-
dziękować za gościnę. Co czynimy, dżentelmeni? Czekamy 
do ranka czy jak?...
  —	Musimy stąd uciekać — zauważył Karol. — I to 
natychmiast.
  —	Wlec się wertepami po nocy? Nie lepiej poczekać do 
świtu?
  —	Żeby było jeszcze widniej? Wtedy nas capną w 
mgnieniu oka. Nie, nie! Noc, nie noc, a trzeba okulbaczyć 
wierzchowce i wiać!
Bede nic na to nie odpowiedział.
  Znowu opuściliśmy smugę cienia i pobiegli do ogniska. 
Schwyciłem leżący w pobliżu patyk i energicznie 
rozgrzebałem nim resztki żaru. Zaraz pociemniały. 
Tymczasem Karol i Bede zwinęli koce, złapali siodła, by 
zarzucić je na końskie grzbiety. Wówczas grzmotnęła ku nam 
świetlista salwa, oddana chyba z kilkunastu luf. Cudowne 
zrządzenie losu, żeśmy wszyscy trzej nie padli na ziemię 
martwi jak głazy! Rzuciłem się do stóp własnego 
wierzchowca, Karol uczynił podobnie, tylko Bede leniwie 
pochylił głowę, kryjąc się za końskim zadem. Huk rozpłynął 
się w nocnej ciszy. Czekaliśmy leżąc. Nic więcej nie 
nastąpiło. Bede powoli wyprostował się.
—	Ale heca — szepnął. — Co robimy?
—	Pod ścianę — rozkazał Karol.
Ruszył pierwszy, ja za nim, Bede na końcu.
  —	Wydaje się — powiedział dowlókłszy się wreszcie do 
chałupy — że gwałtownie pragną nas tu zatrzymać. 
Co za gościnność! Tylko... dlaczego im na nas tak zależy?
  

  —	Na nas? — zapytałem. — Myślę, że raczej na naszych 
koniach, na naszej broni i na całej reszcie bagaży, To jakaś 
banda rabusiów. Nie sądzisz, Karolu?
—	Prawdopodobnie nie mylisz się.
—	Spróbujemy jeszcze raz? — odezwał się Bede.
  —	Nie teraz. Gdy księżyc zacznie zachodzić, zrobi się 
nieco ciemniej. Wtedy.
  Miał rację, tylko że do zachodu księżyca brakowało co 
najmniej pełnej godziny. Tę godzinę, która wydawała mi się 
przeraźliwe długa, spędziłem na przemian zasypiając, na 
przemian budząc się pełen niepokoju, czy nie zaskoczyli nas 
przeciwnicy. Lecz nic takiego się nie wydarzyło. Przy 
każdym ocknięciu dostrzegałem Karola z winchesterem w 
dłoni, czujnie wpatrzonego w srebrną dal, i Bedego, który 
rozciągnął się pod ścianą i nawet lekko chrapał. Żelazne 
musiał mieć nerwy!
  Na koniec, przy którymś tam z rzędu przebudzeniu, Karol 
trącił mnie w ramię.
—	Spróbujemy teraz...
  —	Przetarłem oczy i zauważyłem, że pas cienia znacznie 
się poszerzył, ogarnął wygasłe ognisko, lecz nie sięgał płotka, 
przy którym stały konie. Tam było nadal widno jak w dzień. 
Jednak dłuższe czekanie graniczyło z nieroztropnością. 
Wiedziałem, że za kilkanaście minut księżyc przygaśnie, lecz 
wkrótce zabłysną zorze przedświtu i widoczność znowu się 
polepszy. Więc — albo teraz, albo wcale. Bezceremonialnie 
szarpnąłem Bedego za rękaw.
  —	Wstawaj — rozkazałem półgłosem — jeśli nie chcesz 
tu zostać na zawsze.
Poskutkowało. Bede wygramolił się spod ściany.
—	Kiedy ja się wyśpię — mruknął.
—	Prędzej — przynaglił Karol.
—	Idę, idę...
Złapałem siodło i przyskoczyłem do konia. I wówczas 
znowu, jakby na dany sygnał, ciszę nocy zburzył huk 
strzałów. Powtórnie zrej terowaliśmy w cień chaty.
  —	Paskudna sytuacja — mruknął Bede. — Czy im się to 
nie znudzi?
  —	Przypuszczam, że nie — odparłem. — Wymyśl coś, 
Karolu — zwróciłem się do przyjaciela.
—	Trzeba ich przepłoszyć.
—	Ale jak?
  —	Ruszymy w kierunku parowu, we trzech. Jeden daleko 
od drugiego. Powinno się udać.
  —	A jeśli tamtych jest większa gromada? — zapytałem. 
— Rozdzielą się, zajdą nas od tyłu i zabiorą konie.
— Taki manewr zauważymy w porę, jest dość widno.
  —	To na nic — odezwał się Bede. — Mam lepszy po-
mysł. Sam ich wypłoszę z dziury, tylko musicie mnie 
ubezpieczać.
—	Jeden człowiek nie dojdzie.
  —	Dojdzie, jeśli uwaga tamtych będzie zwrócona w innym 
kierunku.
—	To niby jak tego mamy dokonać?
—	Prosta sprawa, będziecie strzelać bez przerwy.
—	Do czego? — zapytałem.
  —	Do niczego, ot przed siebie, w kierunku parowu. Niech 
sądzą, że ich atakujemy. Idę o zakład, że pochowają głowy w 
tym przeklętym parowie i ani mnie zauważą. To tchórzliwa 
banda, w przeciwnym wypadku zaatakowaliby nas ze 
znacznie bliższej odległości.
  Może i Bede miał rację, ale ryzyko wcale przez to nie było 
mniejsze.
  —	Szaleństwo — mruknąłem. — Cóż tu poradzi jedna 
strzelba?
  —	Nie potrzeba mi strzelby — odparł Bede — mam 
lepszy sposób. Zaraz wam pokażę.
  Nie czekając na odpowiedź, pobiegł ku koniom i szybko 
wrócił z siodłem, które cisnął pod ścianę.  Począł
  

grzebać w jukach, coś tam z nich wydobył i natychmiast 
wsunął do kieszeni. Nie zdążyłem zauważyć, co to było.
  —	No, dżentelmeni — powiedział — szkoda czasu na 
gadanie. Ubezpieczajcie mnie dobrze, a ujrzycie coś, 
czegoście chyba do tej pory jeszcze nie oglądali.
  —	Karolu — zaprotestowałem — przecież to absurd! 
Zanim zrobi dziesięć kroków, zastrzelą go!
  Lecz mój przyjaciel, wbrew oczekiwaniu, jakoś nie podzielił 
mego poglądu.
  —	Kto wie — odezwał się — kto wie? Nie mamy wy-
boru...
Zaniemówiłem.
  —	Świetnie — mruknął Bede — zresztą... i tak bym 
poszedł.
  Wyskoczył z cienia i ruszył bardzo szybko, nieco w prawo 
od linii chałupy.
  —	Wariat — powiedziałem w gniewie. — Nawet strzelby 
nie wziął.
  —	Nie sądzę, aby miał źle w głowie. Widzisz, Janie, 
niekiedy czyny, które wydają nam się desperackie, najlepiej 
prowadzą do celu.
  —	Nie poznaję cię, Karolu! Ten człowiek poszedł na 
pewną zgubę.
  —	To nie takie pewne. Podejrzewam, że ten spryciarz nie 
po raz pierwszy targa śmierć za brodę. Ma doświadczenie. 
Patrz!
  Bede, daleko już poza granicą cienia, biegł schylony i 
skręcił jeszcze bardziej w prawo, zapewne po to, aby nam 
dać pole obstrzału. Przypadliśmy na samej granicy blasku i 
ciemności. Przed nami, kilkanaście jardów, w niewidocznym 
stąd parowie ukrywał się nieprzyjaciel. Widziałem, jak Bede 
posuwa się zygzakiem, skokami pokonując przestrzeń. Czynił 
to tak zadziwiająco ostrożnie, że nie słyszałem odgłosu jego 
kroków. Cóż jednak z tego? Tamci musieli dobrze widzieć 
napastnika. I rzeczywiście, w pół minuty później rozbłysły 
czerwono-złote iskry i ozwał się charakterystyczny głos 
strzelb.
—	Strzelaj! — rozkazał Karol.
  Nacisnąłem cyngiel, mierząc w błyski 
wykwitające jakby spod ziemi. Co prawda, 
tego rodzaju pukanina śmiechu była warta, 
jednak odniosła skutek. Po kilku salwach 
moich i Karola tamta strona zamilkła.
  Bede, którego nie traciłem z oczu, co pewien 
czas przystawał i kładł się na ziemię, potem 
gwałtownie podrywał się i szybko przebiegał 
kilkadziesiąt kroków. Mądrze sobie poczynał, 
ani słowa! W ten sposób zbliżył się znacznie do 
celu. Teraz strzały ozwały się na nowo, jasne 
smugi mierzyły wprost w Bedego. Biegły 
wiązkami, tak gęsto, że przeraziłem się o 
całość skóry ryzykanta. Natychmiast 
wznowiliśmy obstrzał. Tamci znowu przerwali 
ogień.
—	Może nieco podpełzniemy?  — zaproponowałem.
—	Nie! Biegiem, Janie!
  Skoczyliśmy. Przebiegłem parę jardów i 
padłem. Z tego miejsca zauważyłem, jak Bede 
ukląkł, zamachnął się całym ramieniem, jakby 
coś rzucał, i natychmiast rozciągnął się na 
ziemi. W sekundę później buchnął ku niebu 
płomień i dym, ogłuszający grzmot rozdarł 
ciszę. Nim przebrzmiał, Bede po raz drugi 
zamachnął się. Znowu płomień i dym.
Na chwilę zaparło mi dech w piersiach.
—	Co to?
—	Dynamit — wyszeptał Karol.
—	Przecież dynamit nie wybucha, gdy go rzucić?
  —	Wybucha przy pomocy detonatora. Bede 
musiał mieć detonator. Zresztą... sam widzisz.
  W chwilę po drugim wybuchu, na lewo od 
nas, tam gdzie parów dźwigał się ku 
powierzchni płaszczyzny, ukazały się sylwetki 
jeźdźców. Ilu ich było — nie zdążyłem 
policzyć, tak błyskawicznie przemknęli i znikli 
w tumanach kurzu. Tymczasem Bede podniósł 
się i pomachał ku nam kapeluszem.
  —	Idziemy — zadecydował Karol. — Trzeba sprawdzić, 
co po nich zostało.
  Dołączyliśmy do Bedego i bez żadnych przeszkód dotarli 
do krawędzi rozpadliny. Tarcza księżyca dosięgła już 
horyzontu, a równocześnie niebo poszarzało zwiastując rychły 
świt. Na wschodzie ukazały się pierwsze smugi różowej 
zorzy. Jednak w głębi rozpadliny nadal panowała ciemność i 
cisza.
  —	Może tam jeszcze ktoś czyha na nas — ostrzegł Karol. 
— Niech się bardziej rozjaśni.
  —	Po moim fajerwerku? — roześmiał się Bede. — Jeśli 
tam jeszcze pozostał ktokolwiek z tej bandy, nigdy już nie 
potrafi nikomu zaszkodzić.
Nie mogłem jeszcze otrząsnąć się z wrażenia.
—	To był dynamit — stwierdziłem oschłym tonem.
  —	Oczywiście. Przez pewien czas byłem strażnikiem przy 
budowie kolei przez Góry Kaskadowe w Oregonie. Robotnicy 
mieli tego całe skrzynie. Dostałem kilka sztuk. Na pamiątkę. 
Przydało się. Co? Skutek znakomity i natychmiastowy.
  Siadłem na krawędzi ostro spadającego zbocza, z oczami 
utkwionymi w mrok zalegający dno jaru. Nie miałem co się 
łudzić — dynamitowa detonacja musiała za sobą pociągnąć 
ofiary. I tym ofiarom należało udzielić pomocy, taki przecież 
był obowiązek każdego lekarza. Z niecierpliwością czekałem, 
aż się rozwidni. Zauważyłem, jak Karol pomaszerował 
brzegiem jaru do miejsca jego wylotu, jak Bede rozciągnął się 
na ziemi i chyba... drzemał! To człowiek o żelaznych 
nerwach.
  Spoglądałem w dół, a porośnięte trawą zbocze odsłaniało 
cal po calu swą pochyłość. Najpierw była czarna, później 
szara, w końcu poróżowiała. Uniosłem głowę. Cały świat 
poróżowiał. Purpurowe słupy zorzy wystrzeliły z horyzontu ku 
wysokościom nieba, niewidoczna dotąd dal odsłoniła się jak 
scena, na której podniesiono kurtynę. Z nieba poznikały 
gwiazdy, księżyc zgasł. Przełożyłem broń do lewej ręki i 
począłem wolniutko schodzić, raczej zsuwać się, łapiąc dla 
równowagi za wystające pęczki traw. Wreszcie znalazłem się 
w gęstwie krzaków porastających dno jaru.
—	To ty, Janie?
Głowa Karola wyjrzała zza kępy zarośli.
  —	Odkryłem lepszą drogę — dodał. — Znalazłeś co? 
Bo ja nic. Ale i tak ta rozpadlina wygląda jak rzeźnicza jatka. 
Wszędzie ślady krwi.
—	A ludzie?! — krzyknąłem. 
—- Ani jednego. Za to koni...
  Zacząłem badać teren. Krzaki gdzieniegdzie rosły nie 
tknięte, gdzieniegdzie leżały wyszarpnięte z korzeniami, jak 
gdyby tędy przeszło tornado. A poza tym — plamy, plamy na 
trawie, na liściach, na łodygach. Sądziłem, że to odbicie 
czerwonej zorzy, lecz gdy przyjrzałem się uważniej, poznałem 
krew. Całe kałuże krwi, która nie zdążyła wsiąknąć w ziemię. 
Dalej spoczywały konie. Padły tu obok siebie. Piekielny 
ładunek w tym miejscu musiał wybuchnąć. Pięć zwierząt 
leżało martwych. Plamy krwi, już nie tak gęsto rozsiane, 
ciągnęły się i dalej, znacząc ścieżkę, którą uciekali ludzie, lecz 
zwłok żadnego z nich nie odnalazłem. Zawróciłem i w 
połowie powrotnej drogi natknąłem się na Bedego. Tkwił 
nieruchomo obok poszarpanych kadłubów końskich, na 
pierwszy rzut oka bardzo jakoś zaaferowany i ponury.
  —	Do diabła! — powiedział na mój widok. — Szkoda mi 
tych zwierząt. Kto by przypuszczał...
—	Myślę że ten, który już widział skutki dynamitowych 
wybuchów podczas trasowania kolejowego szlaku.
  —	Prawda — przytaknął jakoś miękko. — Jednak... 
tutaj nie oczekiwałem takiego efektu. Zresztą... czy istniał jakiś inny 
sposób?
  Już chciałem odpowiedzieć, że wraz z Karolem wychodziliśmy 
cało z trudniejszych sytuacji, bez używania dynamitu, i 
masakrowania ludzi i zwierząt, lecz w porę ugryzłem się w język. 
Takie twierdzenie zabrzmiałoby jak pusta przechwałka wobec 
człowieka, który po raz drugi, narażając własne życie, wyciągnął nas 
z biedy. Jednak nie zdobył mej sympatii. Odwróciłem się i w 
milczeniu podszedłem do Karola rozgarniającego krzaki kolbą 
winchestera.
— Czego szukasz?
  —	Porzuconej broni. Dziw nad dziwy! Nie ma jej tutaj.
  —	A cóż w tym dziwnego? Uciekali trzymając broń w garści.
  —	A zabici, a ranni? Sądzisz, że ofiarą dynamitu padły tylko 
zwierzęta?
  —	Nie sądzę, lecz śmiem przypuszczać, że nikt z tych ludzi nie 
poległ i nikt nie został ciężko ranny. Inaczej nie potrafiliby tak 
szybko uciec. Chyba ładunki dynamitu padły właśnie między konie i 
nieszczęsne zwierzęta ocaliły ludzi. Nie sposób tego inaczej 
wytłumaczyć.
  —	Ano, chyba tak. Wobec tego nie mamy tu czego szukać. 
Wracajmy.
  Wygramoliliśmy się z jaru, dotarli do chaty. Za nami przywlókł się 
Bede, milczący i ponury. Bez słowa zajął się rozpalaniem ogniska, a 
później począł grzebać po kieszeniach swej kurty. Odgadłem, czego 
szukał — papieru! Listu gończego! Postanowiłem nie mówić o swym 
odkryciu, Karol milczał również. Bede zrezygnował z poszukiwań i 
mocno się natrudził, zanim buchnął pierwszy  płomyk.  Przysunąłem  
siodło,   owinąłem   się
  

derką i grzałem wyciągnięte dłonie. Przemarzłem tak, że 
prawie szczękałem zębami. Przyczyną była nie tylko niska 
temperatura otoczenia, lecz i nie przespana noc. Chyba moi 
towarzysze czuli się podobnie, bo posiłek zjedliśmy w 
milczeniu.
  —	Ruszamy — odezwał się pierwszy Karol. — Jeśli 
tamci oprzytomnieli po dynamitowym wstrząsie, można 
oczekiwać powtórnej wizyty. Zbyt dla nas ryzykownej.
  —	Nie mam już dynamitu — mruknął Bede. — Jedźmy.
  Spakowaliśmy tłumoki, zagasili ognisko i w minutę później 
gnali galopem, byłe dalej od przeklętej chałupy. Nawet nie 
usiłowaliśmy sprawdzić, w jakim kierunku wiódł trop bandy, 
lecz było to zbyteczne. Na gładkiej jak talerz, otwartej 
płaszczyźnie wzrok sięga daleko i można w porę dostrzec 
każdego czworonoga i każdego człowieka zmierzającego w 
naszym kierunku. A więc nic i nikt nie mógł nas zaskoczyć. 
Tak wówczas sądziłem.
  



Dziewczyna
  Po ostatnio przeżytej przygodzie dalszy ciąg naszej podróży, 
prawem kontrastu, wydawał się monotonny. Krajobraz 
stopniowo ulegał zmianie. Coraz częściej trafialiśmy na 
kaktusowe pola, które należało objeżdżać, żmudnie 
nadkładając drogi. Te kolczaste, nie do przebycia przeszkody 
świadczyły, że gleba nie była całkowicie jałowa, że gdzieś w 
pobliżu istniały zbiorniki wody umożliwiające wegetację 
roślinności bardziej odpornej na suszę. Słyszałem o koniach, 
które potrafiły zaspokajać pragnienie wilgotnym miąższem 
kaktusów, lecz tę informację między bajki kładę. Potężne, 
twarde kolce dobrze bronią kaktusowych pni przed każdym 
napastnikiem. Omijaliśmy w bezpiecznej odległości te palisady 
kłujących igieł, nawet nie próbując szukać wśród nich źródeł 
wilgoci. A pić się nam chciało już po kilku godzinach jazdy. 
Pośpiech, z jakim opuszczaliśmy samotną chatę, spowodował 
karygodne niedopatrzenie. Przecież zarówno Karol, jak ja, 
mieliśmy skórzane wory na wodę, ale nie napełniliśmy ich. Na 
szczęście, od czasu do czasu trafialiśmy na małe źródełka 
sączące się leniwie wśród piasków i w tych piaskach ginące. 
Jeden nocleg wypadł nam na brzegu miniaturowego stawku, 
obrośniętego sitowiem. Gleba dokoła przypominała po-1 
kruszoną cegłę, a tam gdzie stykała się z wodą, była po prostu 
czerwonym błotem.
  

  Paskudnie to wyglądało, paskudne było miejsce, paskudny 
smak miała woda. Była jednak... mokra. Bo jak wybredzać, 
gdy gardło wysuszone, wargi spękane, a twarz pokryta 
kurzem? Więc rozbiliśmy nocny biwak. Jednak bagienny 
odór płynu nie pozwolił mi przełknąć ani kropli. 
Przestrzegałem .również mych towarzyszy przed piciem 
surowej wody.
  —	Jeśli pragniecie chorować — dodałem — wskażcie mi 
najpierw szpital, w którym mógłbym was umieścić.
  Karol posłuchał. Gorzej było z Bedem. Tylko wzruszył 
ramionami. Ukląkł i dłonią naczerpał tyle, ile potrzebował dla 
zaspokojenia pragnienia.
—	Nic mi nie będzie — stwierdził beztrosko.
—	Oby — wyraziłem życzenie.
  Zanim rozpaliliśmy ognisko, zaskoczył nas pozornie 
nieprawdopodobny wypadek. Stawek był niewielki. 
Odległość dzielącą przeciwległe brzegi można było przebyć 
w kilku skokach. A jednak! Nagle dostrzegłem na tym 
przeciwległym brzegu stadko — cztery sztuki — zabawnych 
zwierzątek, z kształtu podobnych do świń, lecz znacznie 
mniejszych i o ciemniejszej skórze. Zamarliśmy w bezruchu, 
bojąc się spłoszyć nieoczekiwanych gości, a one piły wodę 
pochrząkując zupełnie jak świnie. I nie zwracały na nas 
uwagi. Albo nigdy jeszcze nie spotkały człowieka, albo były 
tak spragnione, że zlekceważyły niebezpieczeństwo. 
Zabierały się do odejścia, gdy Bede wyciągnął 
błyskawicznym ruchem swój colt. Chyba opróżnił cały 
magazynek w kilka sekund. Słyszałem o takich sztuczkach, 
ujrzałem po raz pierwszy: prawa dłoń zaciśnięta na kolbie 
broni, lewa — płasko wyprostowana, odciągająca kurek 
szybkimi uderzeniami. Stadko rozproszyło się, lecz na brzegu 
pozostała jedna sztuka. Bede przyciągnął ją.
  

  — Pekari — stwierdził Karol. — W smaku podobne do 
wieprzowiny.
  Celności strzałów jednak nie pochwalił. Ja również. 
Zdumiewające polowanie zbyt mi przypominało sposób 
praktykowany przez osobników określanych na Dzikim 
Zachodzie, mianem rewolwerowców, ludzi często żyjących 
na bakier z obowiązującym prawem i z przyjętymi zasadami 
moralności, zabijaków gotowych mordować na zamówienie i 
za opłatę! To właśnie oni doprowadzili do perfekcji szybkość 
oddawanych strzałów. Była to ponura sztuka, ileż 
pociągająca za sobą ofiar!
  Bede upolował, lecz zupełnie nie wiedział, co ma dalej 
czynić ze swym trofeum. Wyręczyliśmy go. Po pół godzinie 
pekari obracało się na zaimprowizowanym rożnie, a w garnku 
bulgotała woda na kawę.
  Zrobiło się już dobrze ciemno, gdy wreszcie pieczeń, nieco 
zwęglona na wierzchu, stała się jadalna. Byliśmy nieźle 
wygłodzeni, lecz na zjedzenie całej sztuki nie starczyło nam 
ani sił, ani ochoty. Bede, który zjadł najwięcej, i to wybierając 
co tłustsze kawałki, później całą noc stękał. Musieliśmy 
zwolnić go z obowiązku wartowania. Zasnął dopiero nad 
ranem, jednak nie daliśmy mu spać długo. Uznałem bowiem, 
że w tym miejscu nie powinniśmy przebywać, podejrzewając, 
że zaszkodziła mu nie pekari, lecz trująca woda, którą pił w 
stanie surowym. Dałem mu sporą porcję whisky — dobry lek 
na takie żołądkowe bóle. Resztę pieczeni — wbrew dotąd 
praktykowanym zwyczajom — pozostawiliśmy na brzegu 
jeziorka. Nie starczało czasu na wysuszenie mięsa, a pekari 
po paru zaledwie godzinach jazdy stałaby się niejadalnym 
paskudztwem.
  Przejrzałem dokładnie mapę, zorientowałem ją kompasem i 
w kilkanaście minut później ruszyliśmy w wybranym 
kierunku.
  

  Posuwaliśmy się obok siebie. Szeroka droga — raczej 
niezmierne bezdroże — pozwalała na taki sposób jazdy. 
Bedego umieściliśmy w środku. Wyglądał nienadzwy-czajnie 
— wynik choroby i alkoholu zastosowanego na pusty 
żołądek. Zapytałem, jak się czuje. Mruknął niechętnie, że 
lepiej niż w nocy, lecz do końca swego życia nie weźmie do 
ust żadnej świniny, bo nie wierzy, aby woda mogła być 
przyczyną jego dolegliwości, połknął do tej pory wiele setek 
galonów pochodzących z rzek i stawów i nigdy nie chorował. 
No, i co z takim gadać!
  Jechaliśmy ani szybko, ani wolno, by nie męczyć siebie i 
zwierząt, nie byliśmy przecież związani żadnym 
wyznaczonym terminem. Od czasu do czasu lustrowałem 
przy pomocy lornetki horyzont pusty przed nami i za nami.
  Około południa, gdy słońce prażyło już bezlitośnie, 
dotarliśmy do miejsca, gdzie nad nieckowatym zagłębieniem 
gruntu sterczał stromy pagórek, rzucający cień na całe 
zagłębienie. Dopiero tam zeskoczyliśmy z koni i legli dysząc 
ze zmęczenia i skwaru. Czułem, jak strużki potu ciekną mi po 
plecach, koszula przylepia się do ciała, a stopy obute w grube 
skórznie pieką, jak gdybym je trzymał w ognisku.
  Odczuwaliśmy pragnienie, najbardziej chyba Bede, bo 
zauważywszy nasze wory luźno zwisające u siodeł, zapytał 
ochrypłym głosem, czy zawsze wędrując przez pustynię 
zapominamy o wodzie. A może jesteśmy afrykańskimi 
wielbłądami, o których słyszał, że potrafią przez dziesięć dni i 
nocy wytrzymać bez kropli wilgoci? Odparłem, że lepiej w 
ogóle nie mieć wody niż truciznę zaczerpniętą z podejrzanego 
źródła. Nic na to nie odpowiedział.
  Tak półleżąc czekaliśmy, aż słońce zejdzie ze szczytu 
nieba i zmniejszy się żar powietrza. Jakimś wybrykiem
  

natury w zagłębieniu wyrosło nieco trawy, widać smacznej, 
bo nasze wierzchowce łapczywie ją szczypały. Miała 
jasnozieloną barwę i sprawiała wrażenie soczystej. Czyżby 
gdzieś płytko pod ziemią znajdowała się woda? Czuliśmy się 
jednak zbyt zmęczeni, by móc zabrać się do kopania nawet 
najmniejszego dołka. A i widok rozciągający się dokoła — 
przygnębiał. Otaczała nas smutna, brązowożółta płaszczyzna, 
ziemia naga, na której gdzieniegdzie rosły zakurzone kaktusy o 
dziwacznych rozgałęzieniach, niekiedy podobne do 
wieloramiennych świeczników, niekiedy do jakichś olbrzymich 
widelców. Pusta równina ciągnęła się daleko ku linii 
horyzontu, tam gdzie niebo wydawało się granatowe. I 
żadnego ruchu. Tylko w górze od czasu do czasu pojawiał się 
ptak o potężnych skrzydłach, zataczający nad nami koła. Być 
może jakaś odmiana sępa, prawdopodobnie kondor, szukający 
łatwego łupu. Kondor przecież najchętniej żywi się padliną.
  Po dwu chyba godzinach, gdy pas cienia skurczył się do 
szerokości kilku kroków, wsiedliśmy na konie, pozostawiając 
nieckę całkowicie już pozbawioną trawy.
  Wieczorny postój, a po nim nocleg wypadły znacznie lepiej, 
bo nad malutką rzeczką, której woda smakowała nam niczym 
najwyborniejszy trunek świata. Jak powiada przysłowie: nie 
to dobre, co dobre, ale to najlepsze, co potrzebne.
  Bedemu apetyt widać dopisywał, bo spustoszył naszą 
podróżną spiżarnię w sposób, który mnie nieco zaniepokoił. 
W drogę zabraliśmy przecież żywność tylko dla dwóch osób. 
Jeśli nasza wędrówka przedłuży się, przyjdzie szukać 
zwierzyny, tylko gdzie? Na powtórne spotkanie pekari nie 
było nadziei. Obliczyłem naszą podróż na trzy dni dobrej 
jazdy, lecz albo moja mapa była kiepska i pokazywała mylne 
odległości, albo pobłądziliśmy. Z mojej winy. Taka myśl 
dręczyła mnie przez
  

całą noc. Rankiem zaraz rozwinąłem mapę i ku swej radości 
znalazłem niebieską wijącą się kreskę — rzeczka. Na pewno 
nad jej brzegami właśnie obozujemy! Nie omieszkałem 
pochwalić się tym odkryciem. Bede przyjął je radośnie, 
Karol — sceptycznie.
  —	Skąd ta pewność? — zapytał. — Na twojej mapie nie 
ma nawet nazwy.
  —	Ą gdyby była — odparłem podrażniony takim nie-
dowiarstwem — to cóż z tego? Może ta rzeczka wcale się 
nie nazywa? A jeśli się nazywa, nie umieszczono jakoś nad 
jej brzegami tablic z wyjaśniającym napisem. Jednak... 
jestem pewien, że znajdujemy się we właściwym miejscu. 
Popatrz, Karolu! Ona wpada do Conchos, czyli że dziś 
jeszcze spotkamy Gonzalesa. Nie cieszysz się?
  Złośliwiec odparł, że oznaki radości przechowa w dobrym 
zamknięciu do wieczora, może wówczas je okaże. I — cóż 
za paskudny zbieg okoliczności! — sceptycyzm Karola 
potwierdziły fakty.
  Gdy wieczorne zorze rozświetliły ziemię i niebo, na próżno 
poprzez szkła lornetki szukałem zarysu jakichkolwiek 
zabudowań. Jeśli istniały w pobliżu, to chyba Gonzales 
wzniósł je... pod ziemią. Musiałem mieć bardzo strapioną 
minę po tej lustracji terenu, bo Karol tylko zerknął na mnie i 
sam sięgnął po szkła. Długo wodził nimi z prawa na lewo i z 
powrotem. Przez chwilę łudziłem się, że coś dostrzegł, bo na 
sekundę znieruchomiał, lecz natychmiast opuścił rękę.
—	Nic — powiedział krótko — nic a nic. 
Pognębił mnie tym stwierdzeniem.
  —	Jak dzisiaj „nic" — wtrącił się Bede — tym większe 
prawdopodobieństwo, że jutro będzie „coś". Do licha, 
przecież w którymś miejscu na tej ziemi muszą przebywać 
ludzie?!
Nie uradował mnie swą pewnością. „W którymś miejscu" 
— oczywiście, lecz gdzie znajduje się to miejsce: o milę czy 
o sto mil od nas?
  Karol ani mruknął o „cieszeniu się", lecz zauważył, że nie 
ma jeszcze powodu do paniki. Nie z takich wychodziliśmy 
tarapatów. Mamy rzeczkę, posucha nam nie grozi. 
Posuwając się z biegiem wody, dotrzemy wreszcie do tej 
Conchos, a może i do hacjendy Gonzalesa.
  To „może" zabrzmiało dla mnie niezbyt optymistycznie, 
więc milczałem. Do licha! Czyżby moja mapa istotnie 
wywiodła nas na bezdroża? To pytanie dręczyło mnie aż do 
następnego dnia, kiedy nieoczekiwane spotkanie kazało mi 
zapomnieć o mapie i o hacjendzie.
  W przedpołudniowych godzinach, gdy zgodnie z życzeniem 
Karola pędziliśmy z nurtem wody, lustracja horyzontu przy 
pomocy lornetki ukazała moim oczom szary tuman kurzu, 
chmurę przesuwającą się szybko w kierunku prostopadłym 
do obranej przez nas drogi. Zatrzymałem konia.
  —	Co tam? — zagadnął Karol. — Hacjenda? Wobec 
tego musimy skręcić.
  —	Chyba tak postąpimy, lecz to nie hacjenda. Zobacz.
Spojrzał przez lornetkę, potem oddał ją Bedemu.
  —	Jeźdźcy — powiedział. — Mam nadzieję, że to nie nasi 
goście z opuszczonej chaty. Nie pędzą naszym tropem. 
Możemy spokojnie jechać dalej.
  —	Oni kogoś ścigają — odparł Bede zwracając lornetkę.
  —	Ścigają? — zdumiałem się. — Zwierzynę? Nie 
zauważyłem żadnej sztuki. Chyba to coś bardzo małego.
Roześmiał się:
—	Coś bardzo sporego. Jeździec!
  Znowu przyłożyłem szkła do oczu. W polu ich widzenia 
szary tuman rozciągnął się i teraz wyglądał jak potężny smok 
z długim, zwężającym się ogonem. Głowę tego smoka 
tworzyła kawalkada konnych. Lecz gdzież znajdował się 
ścigany jeździec?
  —	Trzeba patrzeć bardziej na lewo — zauważył Bede. — 
Bardziej na lewo... jeszcze troszkę. No?
  Po tej poprawce rzeczywiście zauważyłem samotny 
punkcik mknący po płaszczyźnie.
  —	To raczej wygląda na umówione spotkanie niż na 
pogoń — stwierdziłem. — Ten samotny wędrowiec zmierza 
naprzeciw grupie.
  —	Zatrzymał się! — krzyknął Karol. — Zawraca! 
Popatrzcie!
  Rzeczywiście, sytuacja uległa gwałtownej zmianie. 
Wyglądało na to, że tamten człowiek ucieka. Przeobrażeniu 
uległ kształt smoka. Ogon pozostał tak samo długi, jak 
poprzednio, lecz tuż przy głowie poczęły wyrastać skrzydła. 
Jedno rozwinęło się w prawo, drugie w lewo. Następnie 
skrzydła poczęły zaginać się. W ten sposób utworzyło się 
szare, coraz obszerniejsze półkole kurzawy, a w tym półkolu 
znalazła się sylwetka samotnego jeźdźca.
—	Gonią go — zbytecznie stwierdził Karol.
  To było oczywiste. Spojrzeliśmy po sobie i bez jednego 
słowa zachęty wjechaliśmy galopem w rzeczkę. Woda 
bryznęła mi fontanną na twarz, dłonie, szyję i na kark 
wierzchowca.
  Pędziliśmy bez przerwy aż do chwili, kiedy już gołym 
okiem można było zauważyć, co dzieje się przed nami. Z 
sekundy na sekundę rozszerzały się, rosły i zaginały skrzydła 
pościgu, aż wreszcie — zamknęły. Kurz opad^:. Samotny 
jeździec znalazł się w środku wielkiego kręgu.
  Zwolniliśmy biegu, nakazywała to zwykła ostrożność. Że 
nas do tej pory nie zauważono, należy położyć na karb 
zainteresowania się napastników schwytanym jeźdźcem.
  

Karol zatrzymał konia pierwszy.
—	Zsiadamy! — rozkazał półgłosem.
  Nieco w prawo wznosił się obły wał piachu, dostatecznie 
wysoki, by podprowadzony wierzchowiec stał się z 
przeciwnej strony całkowicie niewidoczny.
  Przywiązaliśmy zwierzęta do palików wbitych w ziemię i 
legli na zboczu wału. Dla większego bezpieczeństwa 
zdjęliśmy kapelusze.
  Teraz znajdowaliśmy się tak blisko, że bez trudu można 
było policzyć krąg utworzony przez konnych. Lornetka 
pokazała mi każdy szczegół ich stroju i rysy twarzy tych, 
którzy stali do nas przodem lub bokiem. Koszule i poncha, 
przeraźliwie brudne, świeciły dziurami; twarze spalone na 
brąz dawno, a może nigdy nie zetknęły się z mydłem i wodą. 
Brody nie znały brzytwy.
  W wąziutkiej luce między ludźmi tworzącymi krąg ujrzałem 
cel pościgu.
  —	To chłopiec — szepnąłem Karolowi. — Nie wygląda 
na więcej niż szesnaście lat. Jakże różni się od nich strojem!
  Przed nami, jak na teatralnej scenie, rozgrywała się akcja 
dziwnej sztuki. Początkowo odniosłem wrażenie, że się mylę, 
że to jednak nie napad, lecz przyjacielskie spotkanie. 
Usłyszałem chóralny okrzyk, jak powitanie, później — 
śmiech, później — kapelusze podrzucono ku niebu i zręcznie 
schwytano.
  —	Poczekajmy jeszcze — szepnął Karol. — Pozory 
mogą mylić.
  Teraz wszystko ucichło, lecz na krótko. Znowu buchnął 
krzyk, podniosły się ręce trzymające broń i zagrzmiała salwa 
oddana wprost w niebo. Chyba ten chłopak był nie byle jakim 
gościem, skoro go tak hucznie witano. Więc nasze obawy nie 
miały uzasadnienia.
Lecz nagle widok się zmienił. Chłopak wspiął konia usiłując 
— to było oczywiste — przerwać krąg jeźdźców. Nie 
udało mu się.
  —	Na co jeszcze czekamy, dżentelmeni? — zaszeptał 
Bede. — Przecież to próba porwania!
  Wysunął strzelbę spod pachy i skierował przed siebie. Nie 
mam pojęcia, kiedy zdążył wydobyć ją z futerału.
  —	Leć po nasze winchestery, Janie — mruknął Karol. — 
Bede ma rację.
  Wykonałem polecenie błyskawicznie, a jednak nim 
zdążyłem powrócić, zagadała trzaskającym głosem strzelba 
Bedego. Trzykrotnie. Padłem piersiami na piach i podałem 
broń Karolowi. Natychmiast przyłożył kolbę do ramienia i 
pociągnął za cyngiel. Naśladowałem go, mierząc ponad 
głowy przeciwników. Sądziłem, że wystarczy strzał oddany 
na postrach. Zresztą.!, po raz pierwszy znalazłem się w 
sytuacji, w której atakowałem, sam nie będąc atakowanym.
  Efekt naszych salw był natychmiastowy. Podniósł się 
wrzask, krąg jeźdźców rozerwał się. Najpierw zbił się w 
zwartą grupę, w chwilę później grupa ta, nadal krzycząc, 
pognała bezładnie w bok od nas, a za nią pogalopowały konie 
bez jeźdźców. Na ziemi pozostały trzy nieruchome ciała.
A samotny chłopak?
  Jeszcze tamtych nie zakryła chmura kurzu, gdy on już 
galopował w przeciwnym kierunku.
  —	No i co? -— zagadnął mnie Karol. — Nadal utrzy-
mujesz, że to było przyjacielskie spotkanie?
—	Początkowo tak wyglądało...
—	Boś wziął pozory za rzeczywistość. 
Wyskoczyliśmy zza wzniesienia.  Stratowana ziemia, na 
niej bezwładne ciała. Ukląkłem przy jednym, potem przy 
drugim i przy trzecim. Tym ludziom nic już nie mogła 
pomóc nawet najlepsza lekarska wiedza. Musiałem 
przybrać ponury wyraz twarzy, bo Bede, który zatrzymał 
się o krok ode mnie, zauważył:
  —	Nie ma czego żałować. To lepiej, że są martwi jak 
głazy. Cóż by pan począł z rannymi?
—	Starałbym się ich opatrzyć. Zdumienie 
odmalowało się na jego obliczu.
—	Po co?
—	Takie postępowanie należy do moich obowiązków. 
Spojrzał na mnie osłupiałym wzrokiem.
—	Czy... czy jesteście policjantami?

  —	Nie — odparł za mnie Karol. — Ani policjanci, ani 
detektywi. Mój przyjaciel jest lekarzem.
  —	Lekarzem? — wyjąkał Bede. — A ja uważałem was 
za westmanów, za traperów! Obaj jesteście lekarzami? Coś 
podobnego! Po prostu wędrowny szpital. Czego tu szukacie?
  —	Ja nie jestem lekarzem — sprostował Karol. — 
Zbieram skórki, ale nie po to tu przyjechałem. Udajemy się w 
gościnę, do znajomych.
—	Czemu nie koleją? Albo dyliżansem... Wygodniej.
  —	Wygodniej, ale nudniej. Co kto woli — wtrąciłem się. 
— Niektórzy lubią z wysokości siodła oglądać kraj, który 
zwiedzają.
  —	No, no... jeszcze nie spotkałem takiego lekarza — 
wyznał z zabawną szczerością Bede. —- Sądziłem, że lekarz 
siedzi w swym gabinecie albo wędruje z walizeczką po 
pacjentach, nie wysuwając nosa poza granice miasta.
  —	Należy pogrzebać tych nieszczęśników — zauważył 
Karol.
Bede skrzywił się lekko.
  —	A tamten? — zapytał. — Czy nie potrzebuje naszej 
pomocy?
  —	Na pewno zmierza najkrótszą drogą do własnego 
domu.
  

—	Nie mamy łopaty — stwierdził Bede.
  Nie przypadła mu do smaku propozycja Karolą, To było 
widoczne. Za chwilę okazało się, że nie brak łopaty stał się 
przyczyną zaniechania naszej smętnej roboty. Coś innego ją 
uniemożliwiło.
  Bede, który rozglądał się dokoła, zapewne w poszukiwaniu 
czegoś, co mogłoby częściowo zastąpić łopatę, znieruchomiał 
i wyciągniętą ręką wskazał horyzont.
  —	Na koń, dżentelmeni. Ktoś tu się zbliża, i to z niezłą 
szybkością, jeśli mnie oczy nie mylą. Pewnie nasi 
przeciwnicy zdołali nas policzyć i teraz wracają z 
odpowiednią porcją odwagi. Chce pan na nich zaczekać, 
doktorze?
  Odwróciłem się. Znowu tuman kurzu unosił się nad ziemią 
i gnał wprost na nas. Skoczyliśmy na siodła i popędzili po 
śladach, jakie zostawił koń chłopaka. Niezła to była jazda. 
Spod kopyt pryskały w górę drobniutkie ziarnka piasku. 
Czułem ich uderzenia na twarzy, na wargach. Trzeszczały 
między zębami i nieprzyjemnie łaskotały po karku i plecach.
  Tak przebyliśmy szmat drogi, aż zwierzęta poczęły 
chrapać i pot zabłyszczał na ich szyjach. Zwolniliśmy biegu, 
a nawet na chwilę przystanęli. Gołym okiem nie dostrzegłem 
za sobą nic poza pustką. Lecz w szkłach lornetki znowu 
wyrosła zamazana chmura kurzu.
—	Jadą — stwierdziłem.
  —	Jadą — przytaknął Karol — lecz wyprzedziliśmy ich 
spory kawałek. Pewnie musieli zatrzymać się na chwilę przy 
zabitych.
  —	Ruszajmy — zniecierpliwił się Bede. — Z tego 
patrzenia nic dobrego nie wyniknie, tylko czas tracimy.
  Powędrowaliśmy przed siebie, nie forsując jednak 
zwierząt. Trzeba było oszczędzać ich siły na wypadek 
niebezpieczeństwa.
Przed nami nadal ani śladu ludzkiej gospodarki: budynków 
lub rolniczych upraw. Za nami — obłok kurzu gęstniał i 
olbrzymiał, lecz ciągle znajdował się 
daleko. Tamci przecież również dosiadali koni, nie czarodziej-
skich maszyn, i w miarę przedłużania się jazdy zmęczenie 
coraz bardziej dawało się we znaki również i ich zwierzętom.
  Nieregularny trop samotnego jeźdźca wiódł nas w 
nieznane. Na koniec dostrzegliśmy wierzchowca i człowieka.
  —	Jest — ucieszyłem się. — Nareszcie ktoś wskaże nam 
właściwy kierunek.
  —	Byle nie ci, którzy gnają za nami — zaniepokoił się 
Bede.
—	Spójrzcie! Są coraz bliżej.
  Miał rację. Gołym okiem można już było rozróżnić sylwetki 
zwierząt i ludzi.
  —	A jeśli to tylko grupa spokojnych wędrowców? — 
nagle zrodziła się we mnie wątpliwość.
  —	To po cóż pędzą za nami? Chce pan zaczekać i 
sprawdzić, doktorze? Bo ja nie. Dalej, naprzód!
  Nie, nie chciałem sprawdzać. Lepiej było zaufać naszym 
koniom niż podejrzanej gromadzie ludzkiej. Wzmogliśmy 
tempo jazdy i przez to znacznie zbliżyli się do chłopaka. 
Sądziłem, że szybko się z nim zrównamy. Pomyliłem się. 
Odległość początkowo zmalała, lecz po jakimś czasie poczęła 
się utrzymywać bez zmian. Prawdopodobnie chłopak nas 
zauważył i, biorąc za napastników, zmusił wierzchowca do 
szybszego biegu. Głupia sytuacja. Jakże jednak dać mu znać, 
że jesteśmy sprzymierzeńcami? Niczego — ze względu na 
znaczną przestrzeń — nie wyjaśniłyby ani gesty, ani okrzyki. 
Więc zaniechaliśmy wszelkich tego rodzaju prób.
  Teraz poczęło dręczyć mnie pytanie, czy jedziemy we 
właściwym kierunku, czy nie oddalamy się od hacjendy 
Gonzalesa zamiast się do niej zbliżać. Bo przecież ten 
chłopak mógł podążać w zupełnie inną stronę! W ucieczce 
oddaliliśmy się znacznie od strumienia, który — według mej 
orientacji — miał wpadać do rzeki Conchos. Mój niepokój 
pogłębił się, gdy przebyliśmy strumień, który nagle przeciął 
nam drogę. Drugi strumień! Więc chyba nie dopływ 
Conchos.
  Dostrzegłem, że uciekający zatoczył łuk i skierował się w 
dół strumienia. Dzięki temu łukowi znowu przybliżyliśmy się 
do chłopca. Tak upłynęło — dokładnie tego nie stwierdzę — 
kilkanaście minut. Mój wierzchowiec na nowo pokrył się 
potem i chrapał. Przyhamowałem jego bieg.
  —	Karolu! — krzyknąłem. — Jeszcze chwila, a koń mi 
padnie.
  Przystanęliśmy, aż Bede, który zamykał naszą kawalkadę, 
zrównał się z nami.
—	Co się stało?
  Wskazałem na płaty piany ściekające z pyska zwierzęcia.
  —	Teraz nas dopadną — zauważył ponurym głosem. — 
Nie ma gdzie się skryć. Chyba za własnymi końmi.
  Wykonał ruch, jakby chciał zsiąść. Karol powstrzymał go 
gestem ręki.
—	Nie trzeba, ruszymy stępa i zwierzęta wytchną.
—	Ależ tamci...
    — Tamci właśnie zrezygnowali. Popatrzcie! 
Odwróciłem się. Istotnie, obłok kurzu zmalał, skurczył się. 
Cieniał coraz bardziej, aż wreszcie opadł.
—	Co się im stało?
  —	Pewnie pragną nas oskrzydlić jak tamtego — mruknął 
Bede. — Ale będzie zabawa!
  Sięgnąłem po lornetkę. Nigdzie, ani na północy, ani na 
zachodzie czy wschodzie nie dostrzegłem niczego, co 
sygnalizowałoby dalszy pościg za nami.
  

  —	Wygląda na to, że naprawdę zaniechali pogoni. 
Dlaczego? Domyślasz się, Karolu? Bo ja nie.
  —	Prawdopodobnie w pobliżu leży jakaś osada. Nie chcą 
dalej ryzykować. To jedyne wytłumaczenie, zresztą... 
przekonamy się wkrótce.
  Być może Karol nie mylił się, być może przyczyna była 
inna. Tak czy owak, grożące nam niebezpieczeństwo 
przestało istnieć równie nieoczekiwanie, jak się narodziło.
  Odtąd jechaliśmy wolniutko, co pewien czas oglądając się, 
aż wreszcie piaszczysty, nieurodzajny pas wybrzeża rzeczki 
urwał się raptownie. Natrafiliśmy na rów odbiegający 
prostopadle od nurtu wody. Nad rowem przerzucony solidny 
mostek wywiódł nas na drogę, po obu stronach której 
zazieleniły się łąki, a dalej ciągnęły się zagony ornej ziemi, 
jedne nagie, inne porośnięte uprawami, spośród których 
rozpoznałem tylko kukurydzę. Od razu poczułem się lepiej. 
Jeśli to nawet nie była hacjenda Gonzalesa, to na pewno 
jakieś gospodarstwo, gdzie zasięgniemy informacji.
  Z wysokości końskiego grzbietu dostrzegłem sylwetki ludzi 
krzątających się wśród pól. Tak oto uciekający chłopak 
wywiódł nas z bezdrożnej pustyni. Ujrzałem go teraz blisko, 
kilkanaście jardów przed nami. Zatrzymał wierzchowca i 
spoglądał ku nam, dzierżąc w prawicy strzelbę opartą kolbą 
na łęku siodła. Podjechaliśmy. Wówczas chłopak wsunął 
broń do futerału. Jego wierzchowiec zbliżył się lekkim 
truchtem. Rysy twarzy jeźdźca wydały mi się znajome.
  —	Que sorpresa?! — zawołał chłopiec nieco drżącym 
głosem. — Co za niespodzianka? — powtórzył po angielsku. 
— Co za szczęście! Witam, seńor doctor, witam seńor 
Gordon, witam... — urwał spojrzawszy na naszego 
towarzysza, któremu widać nie znane były formy dobrego 
wychowania, bo nie przedstawił się.
  

  —	Mister Bede — wyręczyłem go i zaraz nie omieszkałem 
pochwalić się swą hiszpańszczyzną:
  —	Buenos tardes, seńorita. Chyba się nie' mylę? Czy nic 
się pani nie stało?
  Widziałem, że jeszcze drży, chociaż usiłuje nie pokazać 
tego po sobie.
  —	Nie, nic się nie stało — odparła uśmiechając się, lecz w 
ten uśmiech na pewno włożyć musiała sporo wysiłku. Była 
dzielna ponad miarę swych lat.
  Tak oto wyglądało spotkanie z Inez Gonzales, córką 
hacjendera, którą poznałem przed czterema laty podczas 
wędrówek przez bezdroża Arizony. W ciągu tych lat wyrosła 
z małego szkraba, również odzianego w męski strój, w 
dorosłą pannę, której ubranie mogło jeszcze mylić na 
odległość, lecz nie z bliska.
  —	Rodzice oczekują panów od tygodnia — powiedziała 
już bardziej normalnym głosem. — Sześć razy opuszczałam 
hacjendę udając się naprzeciw. Ten siódmy raz mógł się 
skończyć dla mnie fatalnie, gdyby niespodziewana pomoc nie 
zjawiła się dosłownie w ostatniej chwili. Wzięłam panów za 
tamtych, dlatego tak gnałam. Nie widzieliście grupy 
jeźdźców? Dużej grupy?
  —	Widzieliśmy — odparłem. — Widzieliśmy, jak ścigali 
samotnego jeźdźca, który wydał się nam młodym chłopcem. 
Widzieliśmy, jak ten chłopiec znalazł się w pułapce, chociaż 
początkowo sądziłem, że jest to spotkanie przyjacielskie.
Potrząsnęła przecząco głową.
  —	To było okropne— stwierdziła szeptem. — Okropne 
strony i okropni ludzie...
  —	Na szczęście seńor Gordon — dodałem żartobliwym 
tonem — wyprowadził mnie z błędu, a seńor Bede 
pierwszym strzałem strącił z siodła jednego z napastników. 
Co działo się później, to już pani sama widziała.
—	Och! — zawołała. — To wy! Uratowaliście mnie!


Nie wiem, jak dziękować?! Co za cudowny zbieg oko-
liczności! Santa Madonna! Nie zapomnę wam tego nigdy, 
nigdy!
  Wypowiedziała te słowa jednym tchem, a wargi jej drżały 
ze wzruszenia.
  —	Proszę bardzo — szepnęła — nie wspominajcie o tym 
rodzicom, dopóki im sama nie opowiem, bo... — w tym 
miejscu zawstydziła się zabawnie — bo dziś rankiem 
wyjechałam z hacjendy bez ich wiedzy.
  Przyrzekliśmy zgodnym chórem. Natychmiast poweselała. 
Zerwała sombrero z głowy i machnęła nim nad końskim 
łbem:
  —	Witam panów w imieniu ojca w Estrella del Sur! 
Proszę za mną.
  —	Gwiazda Południa — przetłumaczyłem swym to-
warzyszom. Pięknie to brzmi.
  —	Pomysł ojca. Uważał, że tak wielka hacjenda powinna 
nosić odpowiednią nazwę.
Ruszyła pierwsza, my za nią.
  I oto dotarliśmy wreszcie do celu podróży. Jak na niezbyt 
daleką drogę z El Paso do posiadłości Gonzalesa — podróż 
trwała długo. Któż mógł przewidzieć, ile to przeszkód 
spotkamy na naszej drodze? Lecz wszystko dobre, co się 
dobrze kończy. Pod wpływem takiej myśli zapomniałem na 
chwilę o kłopotliwym towarzystwie Bedego i o liście 
gończym, który spoczywał w kieszeni mej kurty.
  



Estrella del Sur
  Powitanie odbyło się chyba na miarę hiszpańskich 
arystokratów. Seńor Gonzales, zaalarmowany przez córkę, 
zbiegł po kamiennych stopniach werandy swego casa, czyli 
domu (przypominającego raczej pałacyk), i wygłosił krótkie 
przemówienie, obfitujące w tradycyjne zwroty 
grzecznościowe, których w hiszpańskim języku nie brakuje i 
które starał się przetłumaczyć na angielski. Nie bardzo to mu 
wyszło, jako że język angielski pod tym względem jest raczej 
skromny i zwięzły.
  Karol i ja, znając Gonzalesa, nie byliśmy zaskoczeni 
pompatycznością powitania. Ale Bede! Słuchał, wytrze-
szczając oczy, z miną tak zabawną, że dużo wysiłku 
kosztowało mnie powstrzymanie się od śmiechu, jakże 
niestosownego w podobnej chwili. Na koniec gospodarz 
uścisnął obie dłonie Karola, to samo uczynił ze mną i 
powtórzył — po raz trzeci — z Bedem, czym wtrącił go w 
stan całkowitego oszołomienia.
  — To jest mister Barry Bede — zaprezentowałem 
naszego towarzysza. — Podróżujemy razem od El Paso. 
Spotkaliśmy się przypadkowo, a w drodze pan Bede pomógł 
nam wydobyć się z nie byle jakich tarapatów.
  Wygłosiłem tę krótką informację, akcentując specjalnie 
słowa: „spotkaliśmy się przypadkowo". Lecz Gonzales albo 
nie pojął znaczenia, albo też udał, że nie pojmuje. Odparł z 
hiszpańską galanterią:
  — Przyjaciele naszych przyjaciół są naszymi przyjaciółmi.
  Wypadło tylko uśmiechnąć się na podziękowanie. Be-de 
również rozpromienił się i ocknął ze stanu osłupienia.
Mnie nie było wcale tak wesoło. Odpowiedź Gonzalesa, 
jeśli była szczera, stawiała nas w sytuacji, którą najlepiej 
określa przymiotnik „głupia". Postanowiłem przy najbliższej 
okazji w cztery oczy uświadomić naszego gospodarza, jak 
wygląda prawda.
  Za zachowanie się „przyjaciela" Bedego nie mogliśmy 
przecież ponosić odpowiedzialności, cokolwiek mogłoby się 
wydarzyć. Lecz teraz nie pora na taką, dość „delikatną", 
rozmowę.
  Przez półmroczny hall gospodarz poprowadził nas w głąb 
równie mrocznego, przyjemnie chłodnego korytarza.
  — To dla panów — powiedział zatrzymując się przed 
"wielkimi drzwiami, które pobłyskiwały bielą lakieru i złotem 
lśniącej mosiężnej klamki.
  Otworzył podwoje na oścież, z odpowiednim ukłonem. 
Wkroczyliśmy do wnętrza pokoju, źle mówię — komnaty! 
Dwuokiennej, szerokiej i długiej, o ścianach, na których 
wymalowano srebrne lamperie. U szczytu tych ścian, pod 
samym sufitem biegły ozdobne gipsowe girlandy liści 
mesquite, a środek sufitu zdobił owalny, wypukły medalion, 
pełen skrzydlatych amorków, które zdawały się trzymać 
łańcuch ze zwieszającą się potężną naftową lampą.
  Po prawej stronie komnaty ustawiono dwa łóżka, raczej — 
łoża z czerwonawego meksykańskiego mahoniu, przedzielone 
również mahoniowym stolikiem. Po stronie lewej — długi 
stół otoczony półtuzinem krzeseł, nakryty szerokim, 
haftowanym płótnem olśniewającej białości. Środek stołu 
zajmowała srebrna patera wypełniona czubato kiściami 
bananów. Przestrzeń między oknami zajmowało potężne 
biurko z przemyślnymi przyborami do pisania.
  Wszystko to — co tu dużo gadać! — robiło na widzu 
mocne wrażenie w zestawieniu z pustkowiem i dzikim 
otoczeniem ziem hacjendy. Zerknąłem na Karola, Karol 
zerknął na mnie, przymrużył zabawnie jedno oko, lecz nie 
odezwał się ani słówkiem. Uznałem, że nie wypada tak 
obojętnie reagować na te wspaniałości, które oddawał nam 
do użytku don Pedro Gonzales. Więc podziękowałem, 
wyrażając się nieco górnolotnie o dobrym smaku osoby, 
która ten pokój umeblowała.
  —	Ten pokój czekał na panów od tygodnia — 
rozpromienił się. — Proszę mi wybaczyć, że nie przewi-
działem tak zaszczytnej wizyty jeszcze jednego gościa — 
tu skłonił się Bedemu. — Naprawimy to niedopatrzenie. 
Zaraz przygotujemy drugi pokój, nie gorszy od tego. 
Ten dla trzech osób byłby za ciasny.
  Uśmiechnąłem się. W przydzielonej nam komnacie 
zmieściłoby się-swobodnie i pięć łóżek. Jednak nie za-
przeczyłem. Stała obecność Bedego uniemożliwiłaby 
swobodną rozmowę z Karolem. Więc tylko raz jeszcze 
podziękowałem za tak wspaniałe lokum. Zaraz się jednak 
okazało, że to, co nam sprezentowano, to tylko część 
przeznaczonego dla nas apartamentu. Gościnny hacjender 
otworzył wąskie drzwi, znajdujące się w narożniku komnaty, i 
gestem pełnym galanterii wskazał drogę. Za drzwiami ciągnął 
się krótki korytarzyk, zakończony drugimi drzwiami. 
Nacisnąłem klamkę, postąpiłem krok i zatrzymałem się 
niczym biblijna żona Lota zamieniona w słup soli.
  Zaiste to, co ujrzałem, było i zdumiewające, i zaskakujące 
jednocześnie: łazienka. Ale jaka! Salka z okrągłym oknem o 
matowych szybach, wykładana zielonymi kafelkami, z zieloną 
wanną wpuszczoną w posadzkę. Nad wanną połyskiwały 
mosiężne kurki —	Zimna i gorąca woda — wyjaśnił 
gospodarz z lekką nutką dumy w głosie. — To wszystko do 
panów dyspozycji. Za jakąś godzinkę poproszę na skromną 
zakąskę. Gdyby czegoś panom brakowało, wystarczy po-
ciągnąć za zielony sznur wiszący przy drzwiach...
  

  Wróciliśmy do komnaty i don Pedro wskazał nam 
jedwabną linkę zakończoną chwastem. Skłonił się cere-
monialnie, ujął pod ramię Bedego i wraz z nim opuścił 
pokój.
  Ledwie się drzwi za nimi zamknęły, padłem na ma-
honiowe krzesło, bardziej ładne niż wygodne, i wybuch-
nąłem śmiechem.
—	I cóż ty na to, 
Karolu? 
Wzruszył ramionami.
  —	Czuję się jak małpa w złotej klatce. Gdybym nie 
poznał Gonzalesa w innych okolicznościach, uznałbym go 
za jednego z tych bogaczy, którym tylko pieniądz imponuje. 
Co my tu będziemy robić?
  —	Sądzę — odparłem — że nasz gościnny hacjender 
zapragnie nam sprezentować coś więcej poza tym fan-
tastycznym urządzeniem domu i gospodarstwem.

—	Obyś się nie mylił!
  —	Gonzales lubi wędrować: Jestem pewien, że po-
siedzimy tu tylko tak długo, jak długo Gonzales nie znudzi 
się pokazywaniem swych wspaniałości.
  —	To może trwać wieki — ponuro zauważył Karol.
  —	Nie wpadaj w pesymizm. Jeśli pragniesz nasz pobyt 
w hacjendzie skrócić, postaraj się okazać chociaż łut 
zachwytu przy każdej okazji.

—	Po co?
  —	Po to, aby zaspokoić zabawną próżność gospodarza. 
Zadowolony z zachwytu swych gości, szybko zaproponuje 
nam poznanie bliższych, a później dalszych
okolic hacjendy.
—	To znaczy, że mam mu schlebiać?
—	Coś w tym rodzaju.

—	Bardzo tego nie lubię.
  —	Nie przesadzaj. Przecież Gonzales jest dzielnym 
człowiekiem, w Arizonie pomógł nam niemało i całkowicie 
bezinteresownie, a że ma swoje słabostki?! Któż ich nie ma? 
Postąpisz, jak zechcesz, Karolu, lecz ostrzegam cię, że 
zachowując kamienne oblicze na widok na przykład wiatraka 
pompującego wodę...
—	Jakiego wiatraka? Nie zauważyłem...
  —	Nie przerywaj, ja zauważyłem. Jeśli będziesz 
sceptycznie nastawiony do Gonzalesowych cudowności, 
wpędzisz hacjendera w zły humor. Wzmoże swe starania, by 
cię zadziwić, a to może trwać bardzo, bardzo długo. 
Rozumiesz?
  —	Strasznie to wszystko zagmatwane, ale... postaram się. 
Będę się zachowywał jak tresowana małpa, która kłania się 
w cyrku trzema kapeluszami, stojąc na jednej nodze.
  —	No, no, Karolu, tylko bez przesady. Musimy uważać, 
żeby niczym nie urazić Gonzalesa.
  —	Więc dobrze, zastosuję się do twoich okropnych rad.
  —	A teraz... jak powinniśmy postępować z Bedem? 
Pomyśl o tym.
—	Wcale nie postępować.
  - Zrozum, Karolu, że ponosimy odpowiedzialność za 
wprowadzenie Bedego pod ten dach.
—	Gonzales nie jest dzieckiem.
—	Lecz nie wie, kogo tu sprowadziliśmy.
  —	A ty wiesz? Świstek drukowanego papieru, może 
przypadkiem znajdujący się w kieszeni Bedego, od razu zrobił 
cię podejrzliwym. Zresztą sądzę, że Gonzales nie puścił mimo 
uszu informacji o przypadkowym spotkaniu i tylko jego 
cudaczna elegancja kazała mu nazwać Bedego naszym 
wspólnym przyjacielem. Przy pierwszej okazji poinformuj 
hacjendera o szczegółach naszej podróży, to powinno 
wystarczyć, a teraz... ani słowa więcej na ten temat. 
Zamierzam wypróbować działanie błyszczących kurków nad 
wanną.
  

  Zanim jednak zniknął za wąskimi drzwiami, zapukano do 
drzwi szerokich. Otworzyłem. Ukazał się hacjender, a krok 
za nim Murzyn dźwigający naręcz białych płócien.
  —	Sądzę — powiedział Gonzales — iż wasze traperskie 
stroje, seńores, są nieco uciążliwe w naszym gorącym 
klimacie. Zechciejcie więc przyjąć — tu wykonał gest ręką 
w stronę Murzyna, który rozłożył sztuki płótna na krzesłach i 
wycofał się z pokoju. Wówczas hacjender podszedł do 
Karola i uścisnął mu obie ręce, z kolei uczynił podobnie ze 
mną. Nie mogłem pojąć, czemu mam przypisać ten 
nieoczekiwany przypływ serdeczności.
  —	Seńores — powiedział hacjender, a głos drżał mu ze 
wzruszenia — nigdy wam tego nie zapomnę! Gdyby nie wy, 
moją córkę spotkałoby straszliwe nieszczęście. Wiem już o 
wszystkim...
  Zrozumiałem, o co mu chodzi. Mruknąłem zmieszany, że 
na naszym miejscu postąpiłby podobnie każdy inny 
przypadkowy świadek zdarzenia.
  —	Każdy! — wykrzyknął dramatycznie hacjender. — 
Jakże się pan myli, seńor doctor! Żaden z tych zbójów, 
którzy napadli na Inez, nie kiwnąłby palcem, gdyby nawet 
pana ćwiartowano na kawałki. To nie ludzie, to bestie! 
Niestety, w naszym pięknym kraju namnożyło się takich 
bestii. — Skłonił się i już z ręką na klamce dodał:
  —	Proszę was, seńores, nie wspominajcie o tym mej 
żonie, dopóki jej nie uprzedzę. Bardzo by się zdenerwowała.
Skłonił się po raz drugi i wyszedł.
  —	No — stwierdził Karol, gdy się drzwi zamknęły, a 
kroki za nimi ucichły — teraz jestem pewien, że Gonzales 
nie odmówi nam niczego. Kiedy go poproszę o wycieczkę 
w głąb kraju, migiem ruszymy. Porządny z niego chłop, 
szkoda tylko, że tak pompatyczny. Co myślisz o tych 
strojach, Janie?
  —	Nie możemy odmówić — powiedziałem sięgając po 
stos olśniewających białości. — No, no! Kurtka, spodnie, 
kamizelka... Mam nadzieję, że będą na nas pasować.
  —	Po jednym dniu używania zrobią się szare, cóż za 
niepraktyczny kolor — gderał Karol przymierzając spodnie, z 
kolei marynarkę.
  —	Nie martw się. Na pewno każdego ranka otrzymamy 
nowy garnitur na zmianę.
  —	Ależ to marnotrawstwo! Kto słyszał, żeby nosić białe 
ubrania? Człowiek tak odziany widoczny jest na milę i 
wystraszy każde zwierzę. To dobre zimą, gdy śnieg przykryje 
ziemię.
  —	Przecież nie wybieramy się na polowanie — zau-
ważyłem rozbawiony. — A ty wyglądasz w tej bieli 
znakomicie.
Rozchmurzył się.
—	Tak uważasz?
  —	Zupełnie jak bogaty plantator bawełny z tysiącem 
czarnych niewolników.
  To powiedziawszy uchyliłem się zręcznie przed rzuconą 
we mnie skórzaną kurtą Karola.
—	Jeszcze jedno takie słowo, a zdejmę te łachy.
—	No dobrze, dobrze.
  —	Teraz na ciebie kolej, nie mam zamiaru tylko sam 
wyglądać jak wariat.
  Szybko przebrałem się i od razu poczułem ulgę. Oceniłem, 
czym była w tutejszym klimacie gruba bawełniana koszula, 
nie mniej gruba kamizela i ciężka kurta ze skóry, a czym taka 
leciutka, przewiewna odzież.
Pospacerowałem tam i z powrotem w nowym stroju.
—	Jak wyglądam?
Karol krytycznym wzrokiem zlustrował moją postać.


  — Jak sam główny łapiduch największego szpitala świata. 
Biel przypomina mi zawsze rzezignatów.
  Znowu zapukano do drzwi i oto Barry Bede i Pedro 
Gonzales ukazali się jak dwa jasne duchy w mroku ko-
rytarza. Tak więc i nasz przypadkowy towarzysz również 
został przebrany.
— Pozwólcie, seńores, podano do stołu... Poprowadził nas 
prościutko poprzez hall do pokoju, raczej sali o trzech 
wielkich oknach, na które zapuszczono żaluzje z cienkich 
drewnianych deseczek. Poprzez szpary między nimi 
przedostawały się do wnętrza skąpe smugi dziennego blasku. 
Panował półmrok i przyjemny chłód.
  Środek sali zajmował długi stół przykryty obrusem, 
pobłyskujący talerzami i sztućcami. Kiedy tak staliśmy, 
bezszelestnie uchyliły się przeciwległe drzwi i dwie kobiece 
sylwetki ukazały się naszym oczom. Łatwo odgadłem, że 
jedna z kobiet musiała być małżonką gospodarza, bowiem 
druga, młoda dziewczyna, to po prostu Inez, którą po raz 
pierwszy widziałem w damskim stroju.
Zostaliśmy   przedstawieni   gospodyni   i   zaproszeni przez 
nią do zajęcia miejsc przy stole.
  Rezygnuję z opisu bardzo długo trwającego obiadu (bo tym 
się okazała zapowiedziana przez Gonzalesa „skromna 
przekąska"), podczas którego rozmowa toczyła się o 
wszystkim i o niczym, na szczęście w języku angielskim 
(którym świetnie władała gospodyni), co zwolniło mnie od 
posługiwania się mą kiepską hiszpańszczyzną.
  Seńora Concepcion (co w naszym języku oznacza „Maria") 
zaskoczyła mnie i swym wyglądem, i swym zachowaniem. 
Oczekiwałem starszej pani, typowej hiszpańskiej matrony o 
wystudiowanych ruchach oraz słowach pełnych godności i 
pompatycznych zwrotów. Tym-
  

czasem seńora Concepcion mogłaby uchodzić za starszą 
siostrę Inez. W jej sposobie mówienia nie uchwyciłem nic, co 
by raziło cudzoziemca sztucznością (bo Meksykanina na 
pewno by nie raziło!). Do każdego z nas zwracała się z 
ujmującą bezpośredniością i młodzieńczym wdziękiem. Musiało 
to chyba nieco szokować don Gonzalesa, zauważyłem, że 
kilkakrotnie twarz mu zadrgała, co natychmiast jednak 
maskował uśmiechem tak doskonałym, że na pewno był 
sztuczny.
  Inez milczała przez cały czas, zapewne przytłoczona 
indywidualnością matki, a może przestrzegająca zasad 
stosowanych w szanujących się rodzinach Kreolów, że w 
obecności rodziców młoda panna, nie pytana, nie zabiera głosu. 
Natomiast hacjender swoim zwyczajem wtrącał do rozmowy 
gładkie zdania, w których wyszukane zwroty walczyły o 
pierwszeństwo z nieskazitelną formą gramatyczną.
  Gdy spożyliśmy ostatnią z licznych potraw, a panie podniosły 
się od stołu i złożyły nam ceremonialny ukłon, Gonzales 
zaprowadził nas do swego gabinetu. Tu — czarną skórą kryte 
fotele i hebanowe biurko oraz hebanowe boazerie tworzyły 
obraz tyleż dostojny, co ponury. Nim zdążyliśmy zapaść się w 
głębinach foteli, czarny, bezszelestny lokaj wniósł zastawę do 
kawy, a gospodarz wydobył z biurka drewniane, perłową ma-
cicą wykładane pudło pełne cygar.
  — A teraz, seńores — zagaił — opowiedzcie, jak 
spotkaliście Inez. Wiem już o tej dramatycznej przygodzie tak 
szczęśliwie zakończonej, lecz jakimże cudownym zrządzeniem 
losu zjawiliście się w samą porę?
  Spojrzałem na Karola, Karol spojrzał na mnie. Obaj 
czuliśmy się ociężale i sennie po sutym obiedzie zakropionym 
hiszpańskim winem i usposobieni bardziej do sjesty niż do 
długiej opowieści o naszej podróży. Ale nie można było 
przecież sprawić zawodu gospodarzowi, który zapewne 
jedynie ze względu na kodeks towarzyski powstrzymywał się 
przed zadaniem tego pytania wcześniej.
  —	Nie znam nikogo, kto potrafiłby lepiej opowiadać niż 
doktor — stwierdził z całą powagą Karol, a ja rzuciłem mu 
mordercze spojrzenie i lekko westchnąłem.
—	Słuchamy, seńor doctor...
  Westchnąłem po raz drugi i rozpocząłem relację. Jednak 
skróciłem rzecz o połowę, rozpoczynając dopiero od 
momentu naszego noclegu w opuszczonej chacie. Postąpiłem 
tak z dwu powodów: pierwszym — przyznam szczerze — 
było moje lenistwo, drugi był poważniejszej natury. O naszej 
przygodzie w El Paso zdecydowałem się poinformować 
Gonzalesa kiedy indziej. Przypuszczałem, że przejęty sprawą 
córki, zbagatelizowałby sprawę Bedego i gończego listu.
  Kiedy skończyłem mówić, hacjender raz jeszcze wyraził 
nam swą ogromną wdzięczność. A potem — dane nam było 
poznać wszystkie udręki przesadnej gościnności! Zapewne w 
obawie, abyśmy się nie nudzili, gospodarz wywiódł nas z 
budynku, pokazując najpierw ogród, później uprawne pola. Nie 
zaliczam się do kategorii dobrych piechurów. W danym 
wypadku moją niesprawność pogłębiało zmęczenie 
wielogodzinną jazdą. W efekcie — marzyłem o wygodnym 
łóżku tak intensywnie, że sporo z tego, o czym mówił 
gospodarz, nie dotarło do moich uszu. Barry Bede chyba 
również nie znajdował się w najlepszej formie fizycznej, bo 
wlókł się za nami z miną męczennika, nieczułego na piękności 
świata ani na... barwny monolog gospodarza. Jeden Karol —' 
wyszkolony w corocznych wędrówkach — stąpał energicznie 
przy boku hacjendera, pozbywszy się swej
  

poprzedniej ociężałości. Zauważyłem, że przysłuchuje się 
bacznie, ba, nawet zadaje pytania. Czyżby wspomniał czasy, 
kiedy parał się rolnictwem w Teksasie, zanim przedziwnym 
zrządzeniem losu zamienił się w łowcę skórek? Bo życiowa 
ścieżka Karola była dość pogmatwana: najpierw kowboj, 
później poszukiwacz złota, jeszcze później początkujący 
traper, z kolei rolnik, który na nowo przeobraził się w trapera. 
Ale — do rzeczy!
  Kończył się dzień, pochłodniało przyjemnie. Cóż z tego? 
Niestrudzony hacjender ani myślał przerwać swego wykładu 
na temat plonów, hodowli koni, krów i wszystkich arkanów 
prowadzenia dużego gospodarstwa. Mówił o swych 
pracownikach, którzy od czasu do czasu pojawiali się na 
szlaku naszego spaceru. Och! To był niezły marsz i coraz 
dotkliwiej czułem go w nogach. Gdy wreszcie wróciliśmy, bo 
już pierwsze gwiazdy ukazały się na niebie, czułem się tak 
zmęczony, że zrezygnowałem z zaproszenia na wieczorny 
posiłek, usiłując moją odmowę wyrazić w formie najbardziej 
eleganckiej. Bede pewnie czuł się podobnie, bo również się 
wykręcił. Oblicze Gonzalesa wyraźnie spochmurniało, lecz 
Karol uratował sytuację. Wykazał odpowiednią porcję 
radości stwierdzając, że jest głodny jak wilk, a tak wybornych 
potraw jak na hacjendzie nigdy dotychczas nawet nie 
próbował. Rozstaliśmy się w hallu. Bede nie tylko 
towarzyszył mi do drzwi, lecz i wkroczył do naszej komnaty. 
Nie krępując się jego obecnością runąłem, ciężko dysząc, na 
łóżko. Bede zagłębił się w fotelu, lecz zanim to uczynił, 
sięgnął do stojącego na biurku pudła z cygarami (nie 
zapomniał o tym gościnny hacjender!) i po chwili zniknął w 
smugach wonnego dymu. Milczeliśmy obaj bardzo długo, na 
koniec mój gość odezwał się pierwszy:
— Nieźle tu, co? Ale to nie dla mnie. Czuję się jak ryba w 
sieci. Chociaż... gdybym miał taką hacjendę, kto wie...
Nie dokończył i zajął się cygarem.
  Milczałem, nie czułem chęci do rozmowy, mimo że za-
ciekawiło mnie, po co Bede tu przyszedł. Czy tylko dlatego, 
że się nudził, czy też powodowały nim inne przyczyny? Może 
chciał się pożegnać. To byłoby najlepsze.
  —	Pan jest lekarzem? — zagadnął wypuszczając ustami 
chmurkę dymu.
  —	Oczywiście — odparłem zdziwiony. — Przecież już tę 
sprawę wyjaśniliśmy.
—	Sądziłem, że to żart,
—	Najczystsza prawda. Czy coś dolega?
  —	Nie, nie — zaprzeczył energicznie. — Ja nigdy nie 
choruję.
—	Każdy tak twierdzi, do czasu.
  —	Nie mogłem pana rozgryźć, nie pasował mi pan ani na 
trapera, ani na westmana, chociaż w El Paso nieźle pan 
wywijał pięściami.
  Przerwał i znowu zaciągnął się dymem. O co mu chodziło, 
u licha?
  —	Przepraszam, pytałem z ciekawości — odezwał się 
znowu. — Jeszcze chciałbym o coś zapytać...
—	Słucham.
—	Czy długo tu pozostaniemy?
  —	Nasza wizyta ledwie się zaczęła. Gordon i ja nie 
widzieliśmy Gonzalesa od czterech lat, chociaż nas pa-
rokrotnie zapraszał.
  —	Ten cały Gonzales jest... hm... nieco nudny. Aż trudno 
mi wytrzymać te jego: „pozwoli seńor", „zechce seńor", „mam 
zaszczyt, seńor"... Ojej! Czy on nie umie gadać po ludzku? A 
oprócz tego... dali mi pokój prawie tak wielki, jak ten. Macie 
tu łazienkę?
Skinąłem - głową.
—	Ja również. Nigdy nie siedziałem w takiej wannie, nigdy 
nie spałem w łożu, po którym dyliżansem można obrócić.
  —	Cóż — mruknąłem — hacjender przyjmuje nas, jak 
potrafi najlepiej. Łatwo się zresztą do tego przyzwyczaić.
—	Ależ ja nie chcę się przyzwyczaić! — wykrzyknął.
—	Czemuż to?
  —	No... później może nie potrafiłbym żyć tak, jak teraz. 
Wracam do El Paso.
  —	No cóż, Gonzales nie będzie zachwycony taką decyzją. 
Zacznie przypuszczać, że nie podołał obowiązkom 
gospodarza...
  —	Niech sobie przypuszcza. Nic a nic mnie to nie 
obchodzi! Ruszam za dwa, trzy dni.
  Nawet mrugnięciem oka nie zdradziłem, jak bardzo 
podejrzana wydała mi się taka decyzja. Powód tej decyzji 
uznałem za zwykły wykręt. Co mogłoby skłonić Bedego do 
nagłego opuszczenia hacjendy? Obawa przed 
zdemaskowaniem? W istocie rzeczy, jego wyjazd bardzo mi 
odpowiadał. Jednak nie omieszkałem go przestrzec.
  —	Droga jest trudna, jak na samotnego wędrowca. 
Banda, którą spotkaliśmy, nadal może krążyć w pobliżu, a i w 
El Paso nie wiem, czy ktoś nie przypomni sobie o mocnych 
pięściach Barry'ego Bede?
  —	W El Paso? — roześmiał się. — Zapomnieli o 
wszystkim, jak tylko wódka z nich wywietrzała. Proszę mi 
wierzyć, dobrze znam zwyczaje takich ludzi. Nie, nie! El 
Paso nie jest dla mnie groźne. A co się tyczy bandy... Ech, 
otrzymali od nas dobrą nauczkę. Zresztą... mam ścigłego 
konia.
  —	Pewną rękę i znakomite oko — dodałem wspo-
mniawszy na niedawną przeszłość. — Zawsze pan tak kropi 
do ludzi, mister Bede? — zapytałem nadając brzmieniu 
swego głosu niedbały ton. — Przecież aby uratować córkę 
hacjendera, wystarczyło pozabijać konie.
  —	Doktorze — odparł nachylając się ku mnie — gdy 
mam do wyboru strzelać do człowieka lub do zwierzęcia, 
wybieram... człowieka. Ten, który znajduje się na siodle, 
może być uczciwym, lecz równie dobrze: łotrem, łajdakiem, 
mordercą. Ten, który znajduje się pod siodłem, czyli koń, 
nigdy nikomu nie wyrządził krzywdy. Nie mam racji?
Nie odpowiedziałem. Podniósł się z krzesła.
—	Jesteśmy obaj nieco zmęczeni, dobranoc, doktorze.
  Wyszedł, a ja siadłem na łóżku. W takiej pozycji zastał 
mnie Karol, gdy wraz z Murzynem, niosącym zapaloną 
lampę, wkroczył do pokoju.
—	O czym tak dumasz?
—	Niezły z niego numer.
—	Z kogo?
  Odczekałem, aż służący zamknie drzwi za sobą, i po-
wtórzyłem wiernie ostatnie słowa Bedego.
  —	Tak powiedział? No, no! Chociaż... być może tkwi w 
tym ziarnko prawdy — dodał w zadumie.
—	Piliście?
  —	Xeres, wino hiszpańskie. Zaczynam się coraz bardziej 
przekonywać do sposobu życia hacjendera.
  — Rozumiem. Pogadamy na ten temat jutro.
—	Dlaczego jutro?
  —	Dlatego, że kładę się spać, a tobie radzę to samo. 
Przez noc wywietrzeje ci z głowy życie hacjendera razem z 
xeresem. Dobranoc!
  Nazajutrz rankiem zjawił się Murzyn z tacą, na której 
wniósł śniadanie, i z dwoma śnieżnej białości garniturami. 
Sprawdziły się moje przewidywania.
  Nie będę już wspominał o dalszych szczegółach naszego 
pobytu na hacjendzie Estrella del Sur, byłoby to zbyt  
monotonne.  Zaznaczę  jedynie,   że  każdego  dnia Gonzales 
— prawdopodobnie w myśl z góry ułożonego programu — 
pokazywał nam fragment po fragmencie swego rozległego 
gospodarstwa. Niekiedy było to związane z pieszymi 
wędrówkami, niekiedy — z jazdą konną. Jak długo jednak 
można zachwycać się gospodarką rolną nie będąc rolnikiem? 
Po tygodniu miałem tych „gospodarczych" wycieczek 
powyżej uszu i z trudem kryłem znudzenie. Bede, który 
wbrew uprzedniej zapowiedzi nie wyjechał ani po dwu, ani 
po trzech dniach, oświadczył wreszcie gospodarzowi, że 
pilne sprawy wzywają go do powrotu.
  Gospodarz zaprotestował przeciw wyjazdowi „drogiego 
gościa", jednak protest został dość słabo zaakcentowany, 
zabrzmiał tylko jako grzecznościowa formułka. Bede przyjął 
ją za dobrą monetę, bo powtórnie podkreślił „ważność" 
spraw, które zmuszały go do skrócenia pobytu w hacjendzie, i 
Gonzales... ustąpił. Ta rozmowa toczyła się przy stole, w 
obecności rodziny hacjendera, mogłem więc obserwować 
twarz Karola. Nie potrafił ukryć zaskoczenia. Ba, nie znał 
jeszcze powodu, dla którego hacjender tak łatwo zrezygnował 
z zatrzymania Bedego. A powodem była moja poranna 
rozmowa z Gonzalesem. Dzięki szczęśliwemu zbiegowi oko-
liczności zdołałem zdybać hacjendera samego i opisać mu nie 
tylko bójkę w El Paso, lecz także — raz jeszcze — zdarzenie 
w opuszczonej chacie, specjalnie podkreślając fakt 
znalezienia listu gończego.
  —	Więc przypuszcza, pan seńor doctor, iż poszukiwanym 
jest właśnie Bede?
—	Podejrzewam...
  —	Hm, nie znam się na zwyczajach przestępców, lecz ja, 
gdyby mnie poszukiwano, nie nosiłbym przy sobie takiego 
dowodu przestępstwa.
  —	Dowodem to jeszcze nie jest, lecz podany w liście 
rysopis dziwnie pasuje do Bedego.
  

  —	Hm... jednak wiele ludzi bardzo podobnych do siebie 
chodzi po tym świecie.
  —	Oczywiście! Jednak zawsze coś się wie o tych ludziach, 
a co my wiemy o Bedem? Co robił w El Paso? Czym się 
zajmuje? Bo traperem ani eksplorerem na pewno nie jest. 
Zauważyłem, że potrafi znakomicie strzelać i nieźle jeździ 
konno. Przez cały czas naszej wspólnej wędrówki nie 
powiedział o sobie ani słówka.
—	A pan, doktorze, zwierzał mu się?
  —	Nie. Przed obcymi należy raczej powściągać ga-
datliwość.
—	To samo czyni Bede.
  —- Lecz teraz — nastawałem — skoro jest gościem pana, 
czemu nadal zachowuje milczenie? To nawet nietakt w 
stosunku do pana.
  —	Ba, mógłby przecież wymyślić jakiekolwiek kłamstwo, 
więc to milczenie raczej dobrze o nim świadczy. Kłamać nie 
chce, a prawdy ujawnić z jakichś tam przyczyn nie może. 
Zresztą, ten tajemniczy człowiek, kimkolwiek byłby, 
wyświadczył wam i mnie ogromne usługi. Uratował moją 
córkę. Czyż mogę go traktować gorzej od innych gości?
—	Oczywiście, że nie.
—	Więc co mi pan radzi, doktorze?
—	Nie nalegać zbytnio, gdy wyrazi chęć odjazdu.
—	Lecz dotąd nie wyraził...
  —	Uczyni to niebawem. Już mi się zwierzał z konieczności 
powrotu do El Paso.
  —	Rozumiem. Nie będę zbytnio upierał się przy za-
trzymywaniu go, lecz jeśli nie zdradzi chęci wyjazdu, 
pozostanie w hacjendzie tak długo, jak długo będzie mu się 
podobało.
Tak oto wyglądała nasza rozmowa i dlatego Gonzales nie 
protestował zbyt gorąco przeciw decyzji Bedego. Następnego 
ranka nasz przygodny towarzysz podróży odjechał. W godzinę 
później, na życzenie Karola, który pragnął poznać w Meksyku 
coś więcej poza hacjendą Estrella del Sur, wydobyłem swą 
mapę i pokazałem Gonzalesowi. Bardzo się nią zainteresował, 
a zainteresowanie jeszcze wzrosło, gdy zwróciłem mu uwagę 
na odręczne poprawki, a przede wszystkim na tajemnicze 
znaki geometryczne. Karol sugerował — zgodnie ze swym 
wcześniejszym poglądem — że w ten sposób oznaczono 
jakieś źródła czy innego rodzaju zbiorniki wody. Nie 
przekonało to hacjendera.
  —	Zbiorniki wody? A któż je rysuje na mapie w taki 
sposób? Widzę tu przecież naniesione koryta rzeczek w 
sposób przyjęty ogólnie przez kartografów. Dlaczego ten 
niezrozumiały wyjątek dla innych zbiorników, stawów czy 
jeziorek? Nikt nie oznacza ich trójkątami ani kwadratami. Nie, 
seńor Gordon. Tu chodzi o coś innego. Lecz o co? Ba, 
gdybyśmy wiedzieli, kto był poprzednio właścicielem mapy i 
kto dokonywał na niej poprawek?
—	Na pewno geograf — wtrąciłem pospiesznie.
  —	To wcale nie jest pewne. Może po prostu zwykły 
wędrowiec jako tako obeznany z mapami? Albo członek 
jakiejś ekspedycji wcale nie geograficznej? Cóż, nie potrafimy 
odgadnąć, w jakim celu ten człowiek czy ci ludzie wędrowali 
w głąb Sierra Mądre Occidental. Prawdziwa łamigłówka. Bo 
wątpię, aby kartograf sprzedawał mapę, na której poczynił tak 
cenne z jego punktu widzenia poprawki.
—	Może stały się nieistotne? — zauważyłem.
  —	Z naszych rozważań nic nie wynika— odezwał się 
Karol. — Nie mam zaufania do map, nawet gdy są mniej 
tajemnicze. Chyba że moglibyśmy sprawdzić to osobiście...
Gonzales popatrzył na nas, zastanowił się chwilę.
  —	Wiecie panowie, że to niezła myśl! — wykrzyk 
nął. — Przecież i tak miałem zamiar pokazać wam na-
  

sze góry i popróbować łowów na płową zwierzynę! Zna-
komita okazja! Popieram pana, seńor Gordon. Polowanie 
połączone z czymś w rodzaju wyprawy badawczej! To mi 
odpowiada, bardzo odpowiada. Jednak... trzeba będzie 
wyjazd jeszcze odłożyć na kilka dni. Przyznam, że trochę 
niepokoi mnie obecność w pobliżu hacjendy tej bandy, z 
którą zetknęliście się, panowie. Robledo to niebezpieczny 
opryszek.
—	Kto to jest? Zna go pan bliżej? — zapytałem.
  —	Bliżej... — powtórzył z lekką goryczą w głosie. — 
Nigdy nie znajdowałem się bliżej niego niż na odległość 
pistoletowego strzału, nawet wówczas, gdy walczyliśmy po 
jednej stronie.
—	Z Francuzami?
  —	Z Maksymilianem. Nie sposób przecież twierdzić, iż 
byli to sami Francuzi, jak się powszechnie dziś mówi. 
Szczerze powiem: sporo dzielnych Meksykanów znalazło się 
w tamtych szeregach, a nieco łotrów w naszych. Do tych 
ostatnich zaliczam Antonia Robledo 
i myślę, że tylko przypadkiem nie z Maksymilianem, lecz z 
Juarezem się sprzymierzył. Zebrał bandę zabijaków, ludzi 
bezgranicznie odważnych, trzeba przyznać, i niemało 
przyczynił się do naszego zwycięstwa. Teraz sytuacja się 
zmieniła, odkąd rządy objął generał Porfirio Diaz. Nie 
wspominałbym o tym nikomu obcemu, lecz was, seńores, 
uważam za przyjaciół.
  Skłoniliśmy głowy w milczeniu. Pomyślałem, że Gonzales 
manifestuje swą szczerość nie tyle z powodu dawnej z 
nami znajomości, ile dlatego, że jesteśmy cudzoziemcami 
nie należącymi ani do stronników, ani do wrogów 
aktualnego prezydenta.
  — Robledo uważa się za stronnika Juareza — mówił 
dalej hacjender. — Wielkie nieba! Ja sam walczyłem pod 
sztandarami Juareza, lecz obecnie nasz wyzwoliciel nie 
żyje. A co czyni Robledo?  Zaraz po zakończeniu wojny 
począł rabować majątki zwolenników Maksymiliana. 
Mówiąc między nami, seńores, w takim określeniu tkwi 
tylko źdźbło prawdy, bo Robledo najpierw napadał, a później 
rozgłaszał, że ukarał wrogów ludu. W końcu miarka się 
przebrała. Władze wysłały oddział wojska, aby zatrzymał 
Robleda. Na wiadomość o tym banda rozproszyła się, a jej 
przywódca gdzieś zniknął. Tak mi opowiadano, gdy 
przeniosłem się spod Yumy aż tutaj. Jednak po paru latach 
Robledo znowu ukazał się na widowni w towarzystwie 
bandy urwipołciów. Gdzieś ich zwerbował, bo chętnych do 
łatwego życia nie brakuje. Teraz krąży po całym kraju, lecz 
najczęściej odwiedza okolice mojej hacjendy.
—	W niezbyt pokojowych zamiarach — wtrąciłem.
  —	W zupełnie wrogich. Jestem spokojnym człowiekiem, 
panowie, i próbowałem jakoś dogadać się z Robledo. Próby 
takie przyjął widocznie jako oznakę słabości, bo począł 
stawiać warunki. Obiecał mi ochronę hacjendy! Przed kim? 
Tego po dziś dzień nie wiem. Zażądał w zamian dostarczania 
mu żywności i pewnej opłaty miesięcznej. Oświadczył 
wreszcie, że jego oddział jest zaczątkiem powstańczej armii, 
która ma na celu obalenie Porfirio Diaza. A gdy to zostanie 
osiągnięte, ja za oddane usługi otrzymam wysoką godność w 
nowym rządzie. Odmówiłem, oczywiście. Nie jest to czło-
wiek, z którym można by rozmawiać poważnie.
—	Już chyba niemłody — wtrąciłem.
  —	Kto go tam wie? Powiadają, że jak przystał do Juareza, 
był siedemnastoletnim chłopakiem. Jeśli to prawda, 
przekroczył już pięćdziesiątkę, chociaż wygląda na znacznie 
młodszego. Zresztą, jakie to ma znaczenie? Ważne jest tylko, 
że z powodu tego człowieka wyjazd z hacjendy pragnę 
opóźnić o kilka dni.
  —	A czego pan oczekuje w ciągu tych kilku dni? — 
zapytał Karol.
  

	 Oczekuję dokładnych informacji. Wysłałem kilku 
dzielnych i sprytnych ludzi na miejsce, gdzie dokonano 
napadu na mą córkę. Stamtąd ruszą po śladach Robledo i 
nie spoczną, póki nie sprawdzą, dokąd te ślady wiodą. 
Mam nadzieję, że po nauczce, jaką od was otrzymali 
bandyci, odechce się im zaczepiać 
mieszkańców hacjendy. Gdyby się jednak okazało, że nadal 
krążą dokoła mej posiadłości, nie pozostanie nic innego, jak 
wyruszyć zbrojnie przeciw nim.
  W tym miejscu spojrzał dość wymownie na mnie i na 
Karola.
  —	Może pan na nas liczyć — zapewnił mój przyjaciel.
  I nic innego nie mógł odpowiedzieć. Przecież nie wy-
padałoby, w naszej sytuacji, pozostać tylko widzami. I 
chociaż nie lubię rozlewu krwi, bo mój zawód polega na 
ratowaniu ludzi, a nie na ich uśmiercaniu, w myśli 
akceptowałem decyzję Karola. Gospodarz skłonił się nam z 
wielką wytwornością.
  —	Wiedziałem, że mogę na was liczyć, seńores. Nigdy o 
tym nie zapomnę. Żywię jednak nadzieję, że nie dojdzie do 
takiej ostateczności, że Robledo w tej chwili znajduje się za 
dziesiątą górą, za dziesiątą rzeką. A teraz, moi panowie, 
wracając do mapy, rzecz wydaje się być niezwykle 
interesująca, i to tak bardzo, że — tu uczynił pauzę dla 
większego efektu — poproszę żonę, aby zechciała 
zaznajomić się ze sprawą.
  Ta dziwna wypowiedź zaskoczyła nas i widocznie nadała 
naszym obliczom niezbyt mądry wyraz, bo Gonzales 
natychmiast dodał, i to nie bez dumy:
  —	Seńora Concepcion jest geografem. Zaraz ją po-
wiadomię.
  —	A to dopiero! — zawołałem, gdy tylko drzwi się 
zamknęły. — Same niespodzianki. Zanim przybyliśmy do 
hacjendy, przypuszczałem, że żona Gonzalesa jest posuniętą 
w latach matroną. Okazało się, że nie wygląda na wiele 
starszą od córki. Teraz dowiadujemy się, że to... uczony w 
spódnicy!
  —	Znając przesadny sposób wyrażania się naszego 
gospodarza — zauważył Karol — sądzę, że jego małżonka to 
po prostu geograf-amator, albo jeszcze coś mniej. Naukowa 
kariera jakoś mi do niej nie pasuje, tym bardziej że to 
konserwatywne i tradycyjne społeczeństwo bardzo ogranicza 
wolność kobiet, w przekonaniu, że rola gospodyń domowych 
najbardziej im odpowiada. Słyszałem coś niecoś na ten temat.
—	Lecz seńora Concepcion może być wyjątkiem.
  —	Ech, rozmawiałem o żonie Gonzalesa z pewnym 
człowiekiem zatrudnionym w hacjendzie.
—	Po hiszpańsku czy na migi?
  —	Nie bądź złośliwy! To jankes z północnych stanów. Jest 
znakomitym znawcą koni i zarządcą tutejszej stadniny.
—	Stadniny? A ileż to koni trzyma Gonzales?
—	Chyba z setkę.
—	No, no. I kiedyż to miałeś czas na pogawędkę?
  —	A jednak. Ciebie i Bedego mocno nudziły spacery z 
Gonzalesem i pewnie tylko połową ucha słuchaliście tego, co 
opowiadał o swym gospodarstwie. Mnie to interesowało. Kto 
wie? Może kiedyś w przyszłości kupię działkę w ustronnej, 
podgórskiej miejscowości, gdzie jeszcze nie wybito całej 
zwierzyny...
  —	I będziesz orał pole, siał pszenicę, doił krowy! A co z 
naszymi wyprawami? — udałem zmartwienie.
—	Przyjedziesz do mnie.
  —	Znakomicie. Dopóki jednak farma, działka i podgórska 
okolica istnieją tylko w twojej wyobraźni, opowiedz mi o tym 
jankesie i o naszej gospodyni.
  —	Więc... kiedy tak wlekliście się za nami jak dwa 
zmęczone  woły,   znudzeni   i   roztargnieni,   poprosiłem 
Gonzalesa, aby mi pokazał swe wierzchowce. Zgodził się 
natychmiast i dodał, że czeka mnie mała niespodzianka. 
Skręciliśmy w bok, lecz nie ku budynkom gospodarczym, jak 
się tego spodziewałem, lecz na łączkę porosłą tak soczystą 
trawą, jakby co dzień padały deszcze. A przecież, odkąd tu 
przebywamy, ani kropla wody nie zrosiła ziemi. 
Dowiedziałem się, że Gonzales nawadnia swe łąki siecią 
rowów...
  —	Pięknie — przerwałem mu — lecz co z tym jankesem?
  —	Spotkałem rodaka na tej łączce. To była ta nie-
spodzianka Gonzalesa. Facet ucieszył się usłyszawszy, skąd 
przybyłem. Później obejrzeliśmy kilka sztuk zwierząt, jakie 
pasły się w pobliżu, prowadząc ożywioną rozmowę. Gonzales 
bardzo był nawet niezadowolony, kiedy przybiegł do niego 
vaquero z jakąś tam sprawą. Wtedy zostałem sam na sam z 
tym hodowcą, bo wy zawieruszyliście się gdzieś w tyle. 
Zapytałem tego Coyle, bo takie mi podał nazwisko, jak mu się 
tu żyje. Odparł, że znakomicie. Dodał, że gdyby Gonzales 
potrafił postępować tak, jak jego małżonka, hacjenda stałaby 
się rajem na ziemi.
  —	Ho, ho! Czyżby ten jankes zadurzył się w seńorze?
  —	Może tak, może nie. Coyle jest zwariowany na punkcie 
koni, a żona hacjendera również. Stąd wspólne 
zainteresowania. Ona, jak się dowiedziałem, wspaniale jeździ, 
zna się na uszlachetnianiu ras czworonogów, cudownie 
strzela, lubi polować i świetnie administruje majątkiem. Jeśli 
to prawda, to moim zdaniem takie zdolności i zamiłowania nie 
bardzo idą w parze z zainteresowaniami naukowymi.
  Nie zdążyłem odpowiedzieć, bo do komnaty wkroczyła 
właśnie seńora Concepcion, a za nią jej małżonek. 
Powitaliśmy ją z należnym szacunkiem, który był jakby kopią 
zabawnej etykiety hacjendera. Dostrzegłem, że mu to 
sprawiło przyjemność.
  Zasiedliśmy przy stole nad rozłożoną mapą. Seńora 
uśmiechnęła się:
  —	Mąż opowiedział mi przed chwilą o cennym do-
kumencie, lecz chyba przesadził. Cenne dokumenty nie 
wyglądają tak świeżo, jak ta mapa.
  —	A znaki? Proszę, spójrz tutaj — powiedział hacjender. 
— Poprawki naniesione atramentem! Czy to nie 
interesujące?
—	Nie tak prędko, mój drogi. Pozory często mylą.
  —	Jednak... — upierał się Gonzales — obejrzyj do-
kładnie.
—	Właśnie to czynię.
  Milczałem, Karol również. Seńora odwróciła arkusz, 
uniosła w górę, przeglądała pod światło, przyglądała się coraz 
uważniej, z rosnącym zainteresowaniem.
  —	Istotnie — stwierdziła — mapa nie jest tak nowa, jak 
można by sądzić po jej doskonałym stanie. Nie znalazłam na 
niej ani nazwiska kartografa, ani firmy drukarskiej. Nie 
wydaje się, aby wykonano ją w Meksyku, chociaż nazwy 
rzek i gór noszą hiszpańską transkrypcję. 
Może więc miejscem wydania był Madryt? Trudno mi w tej 
chwili stwierdzić to z całą pewnością. Roku edycji nie 
znalazłam, lecz sądząc po braku niektórych nazw i po 
poprawkach wadliwego biegu rzek i strumieni, dziś już 
doskonale znanych, mapę opublikowano w okresie między 
uzyskaniem niepodległości przez                        
  Meksyk a inwazją Francuzów. Czyli: między 1821 a 1864 
rokiem. 
Tak się domyślam. Ta granica czasu nasuwa mi pewne 
przypuszczenie: jeśli okaże się prawdą, będę mogła pa nu 
pogratulować, seńor doctor, niezwykłego nabytku.
  Możecie sobie wyobrazić, jak mnie te słowa uradowały! 
Poczułem się nagle posiadaczem dokumentu wielkiej wagi. 
Seńora widocznie zauważyła mój przedwczesny entuzjazm, 
bo znów uśmiechnęła się, tłumacząc mi łagodnie jak dziecku:
  —	To tylko moje przypuszczenie, nie sprawdzone, mogę 
się mylić...
  Musiałem opanować swoją ciekawość — nie wypadało 
wypytywać więcej.
  —	A teraz, moi panowie — powiedziała gospodyni 
wstając od stołu — pozwólcie, że was opuszczę razem z 
mapą. Zgadza się pan, doktorze? Chciałabym postudiować 
dokładniej pewne szczegóły, może znajdę jakieś wyjaśnienia' i 
wskazówki w moich książkach.
  — Ależ oczywiście! Proszę mapę zachować tak długo, jak 
długo będzie pani potrzebna.
  Wyszła z pokoju, lecz Gonzales pozostał, zapewne, aby 
pochwalić się swą żoną.
  —	Seńora Concepcion ukończyła studia geograficzne w 
Paryżu. Możecie jej ufać, seńores. Brała udział w kilku 
wyprawach organizowanych do Zachodniej Sierry celem 
zbadania miejsc, o których krążyły wieści, że kryją skarby 
pradawnych kultur.
  —	Skarby kultur? — zdziwił się Karol. — To znaczy: 
rozmaite starocie, których dawniej potrzebnie lub 
niepotrzebnie używano, tak?
  —	Właśnie to — potwierdził hacjender. — Nasz Meksyk 
pełen jest pamiątek przeszłości sprzed wieków, przedmiotów 
wyrabianych w czasach, gdy istniały i kwitły państwa Majów, 
Tolteków, Azteków! Proszę sobie wyobrazić, że państwo 
Majów istniało ponad tysiąc lat przed nami, a państwo 
Tolteków zostało zniszczone w XIII wieku... Coś niecoś 
wiem o tym, żona wielokrotnie wtajemniczała mnie w te 
sprawy. Ale i wam, seńores, na pewno nie jest to obce.
  

  Stanowczo Gonzales przeceniał zasób naszych wia-
domości. Co do mnie, coś tam słyszałem o rozwoju starych 
kultur indiańskich, lecz Karol na pewno o tych sprawach 
wiedział tyle, co ja o... topografii księżyca! Dlatego teraz 
zapytał:
—	I to są takie cenne przedmioty?
  —	Ależ tak, seńor. Mówią nam o życiu dawnych ludów na 
tej ziemi, a poza tym są wykonane z drogich metali, ze złota, 
srebra, zdobione szlachetnymi kamieniami. Niestety, to 
właśnie stało się w wielu wypadkach ich zgubą. Niepowołani 
ludzie traktowali takie znaleziska podobnie jak eksplorerzy 
odkryte żyły złota. Sporo drogocennych pamiątek uległo 
zniszczeniu, przetopieniu na kruszec, sporo zostało 
sprzedanych nie wiadomo gdzie i komu.
  —	Hm — mruknął mój przyjaciel — trudno się dziwić 
biedakowi, gdy trafi na taki skarb. Ocenia go tylko na wagę 
złota i pieniędzy, które można za niego otrzymać.
  —	Zapewne, zapewne — zgodził się hacjender, lecz bez 
przekonania w głosie. — Jednak wielka to strata dla naszego 
kraju, bo utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia zapoznanie 
się z jego odległą przeszłością. A przeszłość ta kryje nie 
zbadane po dziś dzień tajemnice. Czy wiecie, panowie, że na 
Jukatanie odnaleziono część zręcznie zamaskowanych ksiąg 
Majów? Między innymi zawierają one proroctwo niejakiego 
Chilam Ba-lama z XV wieku, zapowiadające nadejście 
obcych ludzi ze wschodu i zagładę państwa. Przepowiednia 
sprawdziła się całkowicie! Czy to nie dziwne?
—	Zbieg okoliczności —- zauważyłem sceptycznie.
  —	Zdumiewający zbieg okoliczności! — wykrzyknął 
hacjender. — I dlatego takie określenie niczego nie tłumaczy. 
Posłuchajcie, panowie, fragmentu przepowiedni, nauczyłem 
się go od żony. Inez zna go również
  

i twierdzi, że recytacja tego fragmentu przywraca jej 
równowagę ducha w chwilach zdenerwowania. Opowiadała 
mi, że podczas spotkania bandy Robledo, kiedy zupełnie 
straciła głowę i nie wiedziała, co począć, Chilam Bałam 
przywrócił jej jasność myśli. Posłuchajcie, panowie — 
powtórzył i... zacytował część przepowiedni.
  Nie przytaczam jej, bowiem gdy — po kilku tygodniach — 
odtwarzałem historię naszego pobytu w Meksyku, tekst 
przepowiedni Balama włączyłem do opisanej na wstępie 
przygody Inez.
  —	No, i co powiecie? — zapytał Gonzales. — Prorok? 
Czy istnieją na naszym świecie prorocy? Ludzie widzący 
przyszłość?
  —	Chyba tak — odezwał się niespodziewanie Karol. — 
Rozmawiałem niejeden raz z czarownikami pół-
nocnoamerykańskich plemion i niekiedy zaskakiwały mnie ich 
wróżby. Sprawdzały się.
  —	No, no — powiedziałem żartobliwie — ci czarownicy 
często „pomagali" w sposób czysto fizyczny swym 
przepowiedniom, aby się dokonały. Nauka całkowicie neguje 
wartość jakichkolwiek proroctw, a przewidywania uznaje 
tylko wówczas, gdy są oparte na sprawdzonych faktach.
  —	Nauka! — zawołał hacjender. — Moja żona pomogła 
mnie ją cenić, lecz, seńores, chociaż nauka się rozwija, 
obejmuje coraz szersze kręgi naszego życia, ileż jeszcze, 
wyrażając się językiem geografów, mamy „białych plam"? Ile 
nie zbadanych tajemnic! Kto wie, może w przyszłości...
  Nad wieczorem, jak zwykle, zasiedliśmy przy jadalnym 
stole. Zapadł już mrok, więc deszczułkowe story podniesiono i 
przez otwarte okna wpadał do wnętrza komnaty różowawy 
blask zachodu i lekki wiaterek. Zastanawiałem się, jak by tu 
najdelikatniej zagadnąć gospodynię o wyniki badania mapy, 
gdy wielkie drzwi jadalni, wiodące w głąb domostwa — 
zapewne w kierunku kuchni, bo przez nie wnoszono potrawy 
— uchyliły się bezszelestnie. Zwrócony byłem twarzą ku tym 
drzwiom właśnie i ujrzałem nagle, zamiast służącego z tacą 
pełną parujących potraw, człowieka zupełnie nie pasującego 
ani do tej komnaty, ani do wystrojonej służby domowej 
hacjendera. Wyglądał jak łachmaniarz. Pomyślałem, że może 
to jakiś zaniedbany vaquero zjawia się w tak nieodpowiedniej 
chwili. Lecz za pierwszym przybyszem weszli, raczej 
wśliznęli się dwaj następni. Cała trójka kocim krokiem 
podbiegła do stołu i stanęła za plecami gospodarzy i ich córki. 
Wszystko to odbyło się szybciej, niż zdążyłem okiem 
mrugnąć.
  Ten, który zajął środkową pozycję, mruknął coś roz-
kazującym tonem. Zawiodła mnie moja hiszpańszczyzna, nie 
zrozumiałem. Lecz domyśliłem się. Gospodarze 
znieruchomieli i położyli dłonie na stole. Dostrzegłem, jak 
hacjender pobladł. Trzy długie lufy strzelb wymierzono w 
naszym kierunku. Wymowa tego faktu była oczywista. 
Czyżby Robledo składał nam nieproszoną wizytę? To była 
pierwsza myśl, jaka zaświtała w mej głowie. Zresztą, 
kimkolwiek byli przybysze, sytuacja przedstawiała się 
paskudnie. Czego chciały od nas te draby? Przemknęło mi 
przez myśl, że to ja mogę ich sprowokować do wyjaśnień, i 
powiedziałem, siląc się na beztroski ton:
  —	No he comprendido. Soy extranjero (Co znaczy: 
Nie zrozumiałem. Jestem cudzoziemcem).
  Środkowy, zapewne przywódca, skierował na mnie swój 
wzrok i... lufę broni.
—	Norteamerica.no? — zapytał gardłowym głosem.
—	Si — odparłem.


  —	Przepraszam — powiedział kiepską angielszczyzną i z 
szarmanckim ukłonem.
—	A ten drugi? — wskazał lufą na Karola.
—	Również Amerykanin z północy.
  —	Bardzo mi miło. Siedźcie spokojnie i połóżcie ręce na 
stole. Domyślam się, że jesteście gośćmi don Pedro 
Gonzalesa, więc włos wam z głowy nie spadnie. Nazywam 
się Antonio Robledo. Jestem dowódcą partyzantki walczącej 
z uzurpatorem Meksyku i mam interes tylko do Gonzalesa, 
nie do was. To są nasze sprawy.
  Zrobiło mi się nagle bardzo zimno, a w sekundę później 
bardzo gorąco. Gdyby seńor Robledo wiedział, że ma przed 
sobą sprawców masakry w wąwozie, którzy ocalili Inez, a 
bandę zmusili do ucieczki, nie byłby dla nas tak łaskawy. 
Przecież wystarczyło ruszyć głową, aby skojarzyć wizytę 
dwu cudzoziemców w hacjendzie z klęską bandy. Jednak 
Robledo — nie ruszył. Naszym skórom nic na razie nie 
zagrażało.
A Gonzalesowi i jego rodzinie?
  Zerknąłem na Karola. Siedział sztywno, jakby kij połknął, 
ze wzrokiem utkwionym w napastników. Czyżby coś 
obmyślał? Położenie było beznadziejne. Ani Karol, ani ja nie 
mieliśmy przy sobie broni. Na pewno nie miał jej Gonzales. 
Zresztą, jakikolwiek nasz ruch spowodowałby 
natychmiastową reakcję napastników, być może krwawą. 
Byłem tego pewien. Liczyłem więc tylko na to, że służba 
zwróci uwagę na ciszę panującą w jadalni, że przybędzie 
lokaj-Murzyn lub ktokolwiek inny. Jeśli oczywiście Robledo 
nie zabezpieczył się przed taką niespodzianką.
  —	Seńora Gonzales, seńor Gonzales, seńorita — prze-
mówił herszt. — Wybaczcie niespodziewane odwiedziny. 
Hacjenda została obstawiona. Jeżeli zachowacie spokój, nikt 
nie powie, że Antonio Robledo zastrzelił bezbronnych.
  

  Wszystko to zostało powiedziane głosem beznamiętnym i 
dziwnie okrutnym. Poczułem, jak włosy jeżą mi się na głowie. 
Ten bandyta bez chwili wahania powystrzela całą rodzinę, 
jeśli stawi mu opór. Czego od niej chce?
Zaraz się dowiedziałem.
  — Seńor — odezwał się znowu Robledo zwracając się do 
hacjendera — odmówiłeś paru sztuk bydła i koni dla mego 
oddziału. Pamiętasz? Tę sprawę już załatwiłem. W tej chwili 
moi ludzie zabierają siedem krów i dwadzieścia koni. To nie 
jest rabunek. Gdy zmienią się rządy, otrzymasz odpowiednią 
zapłatę. Lecz ja obecnie mam zapłacić zaległy żołd swoim 
żołnierzom i dlatego zmuszony jestem pożyczyć od ciebie, 
seńor, pewną sumę pieniędzy. Gdy je przekażesz, 
natychmiast opuścimy hacjendę. Biorę was, cudzoziemcy — 
tu zwrócił się do nas — za świadków, że nie zastosowałem 
żadnego przymusu i że jestem przyjacielem Amerykanów, 
którzy pomagali wielkiemu Juarezowi w jego walce z 
Francuzami.
  Słuchałem tego przemówienia z rosnącym zdumieniem. 
Zaiste, trzeba mieć sporo bezczelności, żeby z taką 
pewnością siebie mówić tak wierutne brednie. Robledo sam 
sobie przeczył, podkreślając brak przymusu, a równocześnie 
informując o grabieży koni i bydła oraz zamierzając okraść 
hacjendera z gotówki. Przecież nie sposób było traktować 
poważnie zapewnień o zapłacie za zwierzęta lub o zwrocie w 
tak oryginalny sposób zaciągniętej pożyczki. Byłem ciekaw, 
jak zachowa się Gonzales.
  Hacjender, wciąż odwrócony plecami do napastników, 
nawet nie drgnął. Odpowiedział patrząc prosto przed siebie:
  — Nie otrzymasz ode mnie ani jednego peso, ani jednego 
centavo, choćbyś tu za mną stał całą noc ze swą
  

pukawką. Nie dlatego nic ci nie dam, że jestem skąpy lub że 
taki haracz mocno mnie zuboży, lecz ponieważ ty i twoja 
banda nie jesteście warci nawet ziarnka piasku. Hańbisz się i 
hańbisz pamięć Juareza powołując się na jego imię. Nasz 
bohater narodowy nie potrzebuje pomocy rozbójników. 
Możesz sobie kraść, lecz do czasu, bo dobrowolnie nie 
otrzymasz niczego. Groźby się nie lękam od takiego tchórza 
jak ty! Sterczysz za mymi plecami, bo nie masz odwagi 
spojrzeć mi w oczy.
  Nie wiem, czy Gonzales odwoływał się do honoru bandyty, 
czy też obmyślił jakąś kontrakcję, której powodzenie zależało 
od zmiany miejsca, w jakim tkwił Robledo.
  Obelga odniosła skutek. Robledo bez słowa obszedł dokoła 
stół i zatrzymał się między krzesłem Karola a moim. Lufa jego 
strzelby znalazła się na wysokości mej głowy, zwrócona 
wylotem w pierś siedzącego po przeciwnej stronie 
hacjendera. Wystarczyłby energiczny ruch mej ręki, aby 
wytrącić broń z dłoni przeciwnika. Lecz taki ruch byłby 
najpewniej moim ostatnim ruchem.
— Seńor Gonzales — zaczął Robledo i... umilkł. W ciszę 
komnaty wdarł się przytłumiony trzask, tak charakterystyczny 
dla winchestera głos strzału. V
  Robledo pochylił się, schwycił za blat stołu, po czym wolno 
osunął się na podłogę, ściągając obrus i stojące na nim 
talerze. Brzękowi rozbijanych naczyń towarzyszył huk dwóch 
kolejnych wystrzałów. Obaj strażnicy, tkwiący za plecami 
Gonzalesa, upadli.
  Odwróciłem się gwałtownie — ujrzałem człowieka 
gramolącego się przez okienny parapet.
  — Dobry wieczór, dżentelmeni! Widzę, że zjawiłem się w 
porę — powiedział wesołym głosem Barry Będę. — 
Wszystko dobre, cb dobrze się kończy...
  

                                                                               


                                                                        
W odpowiedniej chwili
  Jezioro miało kształt elipsy, o szerokości tak małej,, że 
gołym okiem mogłem rozróżnić pnie jodeł rosnących kępami 
tuż nad przeciwległym brzegiem. Głębiej las; gęstniał w 
ciemną masę, która pięła się ku niebu, porastając zbocza i 
grzbiet dalekiego, potężnego wzniesienia. W połowie 
odległości między wąziutkim pasemkiem piaszczystej łachy a 
najwyższym punktem lesistego grzbietu widniała polanka 
pokryta jasnozieloną trawą, o kształtach doskonałego 
kwadratu. Na niej zauważyłem i długo obserwowałem małe 
stadko czworonogów o żółtawym runie. Wyglądały na 
bighorny — owce wielkorogie, te same, które zamieszkują 
montańskie góry Północnej Ameryki i od których nazwę swą 
wzięły dwie rzeki: Mała i Duża Bighorn oraz pasmo górskie.
  Tak oto przywędrowaliśmy przed próg Sierra Mądre 
Occidental, skąd biorą początek największe rzeki północnego 
Meksyku.
  Do tego miejsca zawiodła nas seńora Concepcion, jak się 
okazało, znakomita przewodniczka.
  Na prawo i na lewo wąski i długi nurt jeziora wił się-wśród 
zielonych przylądków, miniaturowych zatok i złoto 
połyskujących łach. Lasy drzemały w ciszy południa, 
najlżejszy powiew nie marszczył lustra wody, tylko od czasu 
do czasu wyskakująca na powierzchnię wielka ryba znaczyła 
regularnymi kręgami taflę jeziora. Na płyciznach sterczały 
nieruchomo, jak posążki wykute w kamieniu, długonogie, 
siwe czaple.
  Przyjemnie było tak siedzieć, patrzeć i odpoczywać po 
męczącej drodze i dniach pełnych wrażeń, jakie poprzedziły 
nasz wyjazd.
  Znajdowałem się nad brzegiem, na niskiej skarpie 
spadającej trawiastym zboczem ku wodzie. Kilka jardów ode 
mnie, pod cienistym modrzewiem, spoczywał główny bohater 
niedawnych wypadków — Barry Bede. Leżał z kapeluszem 
nasuniętym na twarz i drzemał. Dlaczego nam towarzyszył, 
dlaczego zawrócił z drogi wiodącej ku El Paso? Jakim 
sposobem znalazł się w hacjendzie w tak decydującej chwili?
  Bede opuścił Estrella del Sur późnym rankiem, kierując się 
na północny wschód. Pragnął — jak opowiadał — 
najkrótszym szlakiem dotrzeć do Rio Grandę, przebyć ją 
najbliższym brodem, omijając w ten sposób El Paso.
  To zamierzenie nie zostało spełnione. Minąwszy granice 
hacjendy znalazł się na tej samej drodze, którą we trzech nie 
tak dawno podążaliśmy w odwrotnym kierunku. Teraz 
należało nieco skręcić ku wschodowi, co też Bede 
natychmiast uczynił, kierując się położeniem słońca.
  Zielona płaszczyzna coraz bardziej płowiała, w miarę jak 
jeździec oddalał się od uprawnych pól i sztucznie 
nawadnianych łąk gospodarstwa Gonzalesa. Trawy rzedły, 
łysiny piasku coraz częściej znaczyły ziemię, aż na koniec 
rudy dywan jałowej gleby rozciągał się na wschód, na 
zachód, na północ, na południe... Bede ruszył galopem, bo 
skwar lał się z nieba coraz dokuczliwszą strugą, a wokół nie 
rosło nic, co mogłoby ofiarować choć skrawek cienia. 
Wkrótce przecięła mu drogę szarozielona gęstwa 
zakurzonych kaktusów. Kolczaste pole ciągnęło się na prawo 
i na lewo, jak okiem sięgnąć, bez najmniejszej przerwy, bez 
najwęższej ścieżki, która pozwoliłaby sforsować kolczastą 
zaporę. Bede, który — jak już wspomniałem — pragnął 
przebyć Rio Grandę jak najdalej od El Paso, ruszył skrajem 
kaktusowego pola na południowy wschód. Po pół godzinie 
trafił na szeroki, wydeptany w piachu ślad sporej gromady 
czworonogów. Bede, sam to przyznawał, nie był wytrawnym 
tropicielem. Lecz nawet człowiek słabo obeznany z 
odciskami nóg zwierząt z łatwością rozpoznałby ślady 
końskich kopyt. Podkute konie oznaczały gromadę 
wędrowców, wjeżdżającą w głąb szerokiej wyrwy, którą 
nagle dostrzegł w gęstym żywopłocie. Jechał dość długo, 
przekonany, że wreszcie przebrnie kolczastą zaporę. Tak 
dotarł do miejsca, w którym wolna przestrzeń rozszerzała się 
tworząc wielki krąg mocno wydeptanej, gołej ziemi. Dalej — 
rosły kaktusy, a Bede z wysokości siodła nie potrafił dojrzeć 
krańca nieprzebitego gąszczu. Gdzież więc podzieli się ludzie, 
których tropem wędrował? Że bawili w tym miejscu dość 
długo, świadczyły o tym dwa kręgi poczerniałej ziemi, dwa 
wygasłe ogniska z resztkami zwęglonych szczap kaktu-
sowych i resztkami przypalonego mięsa ciśniętego w popiół.
  Ponieważ wędrowcy na pewno nie przefrunęli nad 
kaktusowym polem — rzecz jasna, że zawrócili, czego Bede 
nie zauważył. Skręcił koniem, bardzo zły na siebie z powodu 
gapiostwa. Gdy powtórnie znalazł się na skraju kaktusowego 
pola, zatrzymał wierzchowca. Ależ tak! To było jasne. 
Ludzie, za którymi podążał, wyjechawszy ze ślepego zaułka, 
powędrowali dalej na wschód, wzdłuż krawędzi pola. 
Postanowił ich naśladować, przypuszczając, że kierunek drogi 
wyprowadzi go najpewniej nad brzeg Rio Grandę. Jednak nie 
spieszył się, bo nie miał zamiaru dołączyć do nieznajomych. 
Była   to   mądra przezorność   i   praktyczny   wniosek.
  

Obserwując odciski kopyt, Bede nie potrafił, jak dobry 
tropiciel, obliczyć, ile zwierząt tędy przeszło, ilu ludzi jechało 
na grzbietach wierzchowców. Przypuszczał jednak, że 
gromada jest tak liczna, że nawet jego wielo-strzałowy 
winchester i oba colty nie zrównoważyłyby, w razie czego, 
przewagi tamtej strony. Wolał trzymać się z daleka, 
przynajmniej do czasu, aż — przy sprzyjających 
okolicznościach — stwierdzi, kim są ci, których tropem 
podąża.
  Przeklęte pole kaktusów ciągnęło się bez końca. Trop 
również nie znikał, wręcz przeciwnie — stawał się coraz 
wyraźniejszy, coraz świeższy, więc Bede zwolnił biegu.
  Chyba w jakąś godzinę później stwierdził, że trop poczyna 
odbiegać od linii kaktusów, coraz bardziej i bardziej. 
Przystanął, medytując, co począć: czy trzymać się raz 
obranego kierunku, czy też zaufać nieznanym jeźdźcom i 
nadal podążać za nimi, w nadziei że doprowadzą go do rzeki? 
Istniała jeszcze możliwość trzecia — zawrócić na zachód i 
tam szukać dogodnej drogi.
  Zdecydował się ruszyć szlakiem wydeptanym przez jego 
poprzedników. Wkrótce pożałował tej decyzji: trop wywiódł 
go na zupełne bezdroże, na pustynię, gdzie nie rosło najlichsze 
źdźbło trawy. Kaktusowe pole dawno znikło za horyzontem. 
Najgorsze jednak było to, iż Be-demu pomyliły się strony 
świata. Nie wiedział, gdzie jest wschód, gdzie południe. Słońce 
zdołało przewędrować szmat nieba i z jego położenia niczego 
już nie potrafił wywnioskować. Wobec takiej sytuacji 
postanowił trzymać się nadal tropu. Przecież tamci musieli 
wreszcie dotrzeć do miejsca, w którym znajdowała się woda, 
może do osiedla ludzkiego, a oderwanie się od ich tropu 
groziło, że zgubi się na pustyni. Tak więc Bede ruszył 
wydeptaną ścieżką.
  

  W którymś tam miejscu, o jakiejś tam godzinie (bo 
dokładnie nie pamiętał) ujrzał przed sobą, bardzo jeszcze 
daleko, szarą chmurkę kurzu. Chmurka była ani mała, ani 
duża, taka właśnie, jaką wywołuje kilkanaście kopyt końskich 
bijących w piaszczystą glebę. Oto byli ci, których śladem 
podążał. Dzięki tej chmurce kurzu oni nie mogli go zauważyć, 
on mógł bez ryzyka obserwować kierunek ich jazdy. Bardzo 
wygodna sytuacja. Zmieniła się, gdy Bede niespodziewanie 
dostrzegł czarny punkcik zbliżający się z prawej strony. 
Wkrótce mógł już rozpoznać samotnego jeźdźca. Uznał to za 
pomyślny zbieg okoliczności, okazję do zasięgnięcia języka, bo 
spotkania z samotnym wędrowca Bede się nie lękał. Skręcił 
więc konia i pogalopował naprzeciw. Tamten — również go 
dostrzegł, na chwilę się zatrzymał, lecz znowu ruszył przed 
siebie. Stanęli, jeden naprzeciwko drugiego, o kilka kroków, 
obaj trzymając w dłoniach broń. Nieznajomy schował ją 
pierwszy i radośnie wykrzyknął: „Buenos dias... Que 
suerte!" 
  —	Teraz już wiem, co to znaczy — opowiadał Bede — 
lecz wówczas, gdyby nie radosna mina tamtego, mógłbym 
równie dobrze uznać jego słowa za wezwanie do walki lub do 
poddania się. Przecież nie znam hiszpańskiego. Na szczęście 
ten vaquero, bo był to vaquero z hacjendy, znał kilka słów 
angielskich. Kiedy zrozumiałem, o co mu chodzi, natychmiast 
zmieniłem decyzję swego powrotu za Rio Grandę.
  —	Szlachetnie pan postąpił — wtrącił się Gonzales. — 
Wszyscy panu zawdzięczamy życie.
Bede lekko wzruszył ramionami.
  —	Nie myślałem wówczas o tym. Vaquero zdołał mi 
wytłumaczyć, że obłoczek kurzu, jaki mnie wiódł w nieznane,  
wzbijany jest  kopytami  koni  bandy Robleda.
  

Zapytałem, ilu ich jest. Pokazał na palcach obu dłoni, i to 
dwukrotnie. Dwudziestu ludzi! A dokąd zmierzają? Nie był 
tego pewien, lecz podejrzewał, że w kierunku hacjendy. Jeśli 
się nie mylił, waszym skórom mogło grozić poważne 
niebezpieczeństwo. Jak mu zapobiec? Nie wiedziałem. 
Wówczas vaquero wyjaśnił mi, że gdzieś w okolicy przebywa 
jeszcze siedmiu vaquerów, których wysłano, aby zbadali, 
dokąd udał się Rabledo. Z siedmioma uzbrojonymi ludźmi 
można wiele dokonać, zwłaszcza gdy się zaskoczy 
przeciwnika. Tak sobie pomyślałem. Tylko należało tych ludzi 
najpierw zgromadzić. Gdy wreszcie odszukaliśmy jednego z 
nich, wisząca na horyzoncie chmurka kurzu już zdążyła roz-
płynąć się w powietrzu. Z odszukaniem dwu następnych 
poszło szybciej. Ten kurz ich również zaalarmował i znaleźli 
się na naszej drodze. Było nas już pięciu, więc nie oglądając 
się na innych pognaliśmy ku hacjendzie.
  Z dalszej relacji Bedego wynikało, że była to szaleńcza 
jazda, a konie tylko dlatego nie padły, że odległość nie była 
wielka. Przybyli do granic hacjendy, do rowu 
nawadniającego, bez przeszkód i przez nikogo nie zauważeni. 
Życie w hacjendzie wydawało się toczyć zwykłym, 
codziennym torem. Przez chwilę łudzili się nawet, że banda 
ominęła gospodarstwo i udała się w jakimś innym kierunku. 
Złudzenie nie trwało długo, a z opowiadania Bedego 
wynikało, że to właśnie on dostrzegł pomyłkę. Szczerze 
przyznał, że początkowo cisza i spokój panujące na polach i 
łąkach wprowadziły go w błąd.
  — Jednak, dżentelmeni — mówił — mam już taką naturę, 
że na zimne dmucham. Postanowiłem i teraz podmuchać. 
Wytłumaczyłem vaquerom, żeby zsiedli z koni, że tak będzie 
bezpieczniej. Posłuchali.
  Ruszyli w głąb hacjendy ze strzelbami w dłoniach, jeden za 
drugim, jak ustawił ich Bede. Dotarli do corralu, w którym 
trzymano najlepsze wierzchowce, przeznaczone dla 
hacjendera i jego rodziny. Normalnie nikt ich nie pilnował, bo 
i po co? Zwierzęta nie były w stanie przeskoczyć wysokiego 
ogrodzenia. Tym razem — i to wzbudziło podejrzenie idących 
za Bedem ludzi — corralu strzegł uzbrojony mężczyzna, 
oparty plecami o palisadę. Swej funkcji widać jednak nie 
traktował poważnie, bowiem długa rusznica wisiała na sęku 
jednego z drągów ogrodzenia, a jej właściciel, zadarłszy 
głowę ku niebu, zajęty był wlewaniem do gardła zawartości 
wielkiej tykwy. Gdy podeszli bliżej, Bede — pociągnąwszy 
nosem — stwierdził, że nie była to woda. Pijący oderwał 
tykwę od ust, spojrzał na przybyszów niezbyt przytomnym 
wzrokiem i coś tam zagadał bełkotliwie, czego Bede nie 
zrozumiał, lecz zrozumieli vaquerzy. Efekt tych słów był 
piorunujący. Dwu idących za Bedem ludzi wyskoczyło jak 
sprężyny z zepsutego fotela. Strażnik został obalony, 
związany, a do ust wepchnięto mu knebel.
  —	To człowiek Robleda — wyjaśnił jeden z vaquerów.
  Skrępowanego ciśnięto w głąb corralu, gdzie rosła trawa 
tak wysoka, że zakryła leżącego. Odebrano mu długą 
rusznicę.
  —	Pomyślałem — mówił dalej Bede — że jeśli cała 
banda w taki sposób spełnia rozkazy swego dowódcy, jej 
likwidacja stanie się tylko wesołą zabawą. Jednak nie 
lekceważyłem niebezpieczeństwa.
  Od corralu, w zupełnym milczeniu i w tym samym szyku, 
ruszyli w kierunku zabudowań gospodarczych, wytężając 
wzrok i nastawiając uszu. Nic, zupełna cisza i ani jednej 
sylwetki ludzkiej w polu widzenia. Bede przeląkł się, czy nie 
przybyli za późno. Przyspieszył kroku, a za nim maszerująca 
czwórka. Zatrzymali się na chwilę przed długą szopą o 
płaskim dachu. Przez szpary w ścianie dostrzegli półmroczne 
wnętrze i uchylone wrota po przeciwległej stronie. Wyglądało 
na to, że wewnątrz nie ma nikogo. Podczołgali się do drzwi, 
wskoczyli do środka. Znaleźli się we wnętrzu magazynu 
ziarna. Nieco rozsypanej kukurydzy zalegało klepisko, a na 
prawo i lewo piętrzyły się pękate wory, tworząc dwie 
równoległe ściany. Jednak magazyn nie był bezludny! W 
przejściu między workami nieruchomo spoczywali 
skrępowani vaquerzy Gonzalesa. Było ich dziesięciu. Bede 
przeraził się. Robledo długo już musiał buszować po 
hacjendzie, skoro zdołał unieszkodliwić tylu jej pracowników. 
A co się stało z hacjenderem i jego rodziną?
  Jeńcy zostali szybko oswobodzeni z pęt i z knebli w 
ustach. Niektórzy byli nieco poturbowani, lecz natychmiast 
porwali się na nogi i poczęli gadać jeden przez drugiego, aż 
Bede wrzasnął na nich gromko, pytając:
— Gonzales? Hacjendero?
  Otrzymał bardzo długą odpowiedź, z której, niestety, 
pojął tylko jedno słowo: casa. A więc w domu należało 
szukać Gonzalesa. Nie czekając na vaquerów wybiegł z 
szopy. Dokoła nadal było pusto i nikt mu w drodze nie 
przeszkodził. Dostrzegł otwarte okna, skoczył pod 
najbliższe.
  — I to już wszystko, dżentelmeni — zakończył relację. 
— Resztę znacie.
Znaliśmy. Gdy nasz wybawca znalazł się w jadalni, 
podbiegłem do rozciągniętych na podłodze napastników. 
Najlepsza nawet wiedza lekarska nie mogłaby im pomóc. 
Dwaj zostali trafieni w sam środek czoła, trzeci — Antonio 
Robledo — w tył głowy. O takt Bede okazał się 
znakomitym strzelcem, lecz nie byłem w stanie pogra-
tulować mu jego błyskawicznej akcji, zbyt krwawe dała 
efekty. Rzekłem więc tylko: — Wszyscy trzej nie żyją...
  Zupełnie automatycznym ruchem chwyciłem lufę 
winchestera, który podsunął mi Karol. Zdążył w jakiś 
niezrozumiały dla mnie sposób wybiec z jadalni, zabrać 
broń z naszego pokoju i błyskawicznie powrócić. Wy-
skoczyliśmy, całą czwórką, przez okna. Usłyszałem głos 
karabinu, po nim drugi, bardziej głuchy, jakby dobiegający z 
wnętrza jakiegoś budynku, lecz z którego?
  Gonzales twierdził, że gdzieś z prawej strony, Karol — 
że z lewej. Podzieliliśmy się na dwie grupy, co nie było 
decyzją rozsądną, jednak lepszą od jałowego sporu 
zabierającego drogocenny czas. Robledo nie żył, lecz jego 
banda buszująca po hacjendzie stanowiła dla nas nadal 
śmiertelną groźbę. Pobiegłem za Karolem. Skręcił ku 
jakiejś budowli gospodarczej, samotnie wznoszącej się w 
polu. Zanim dopadliśmy ściany, zza rogu wyskoczyło 
kilkunastu jeźdźców, galopujących wprost na nas. Byłem 
tak zaskoczony, że gdyby nie Karol, pewnie oberwałbym 
końskim kopytem, Zdążył mnie szarpnąć (przez dobry 
tydzień, czułem potem ból ramienia), aż przewróciłem się, 
a rozpędzone rumaki przemknęły chyba o cal dalej.
  Zerwałem się, gdy konie przemknęły. Karol przyłożył do 
ramienia winchester, lecz natychmiast go opuścił.
  —	To zbyteczne — powiedział, jakby się tłumacząc. — 
Miałbyś kłopot z rannymi...
  —	Oczywiście — przytaknąłem skwapliwie. — Ilu ich 
było? Nie zauważyłeś?
  —	Co najmniej dziesięciu. Chyba to cała reszta bandy.
  Okazało się jednak, że Karol mylił się w ocenie. W kilka 
minut później spotkaliśmy grupę vaquerów z Gonzalesem i 
Bede, prowadzących na postronkach dalszych czterech 
obdartusów.
  Nie będę opisywał szczegółów. Powiem tylko, że Gonzales 
i Bede złapali, bez większego ryzyka, tych z bandy, którzy nie 
zdążyli uciec. Jak się później z zeznań jeńców okazało, trzej 
spośród pracowników hacjendy pozostawali w zmowie z 
Robledo: dwaj vaquerzy i posługacz kuchenny. To właśnie on 
wprowadził Robleda i dwu jego ludzi do jadalni bocznym 
wejściem, tak że nikt tego nie zauważył. Ta „zdrada" 
najbardziej wstrząsnęła hacjenderem. Wierzył głęboko, że 
jego pracownicy są wiernymi i oddanymi mu ludźmi, że może
  

na nich polegać.  I takie rozczarowanie! A równocześnie — 
kłopot. Bo co z nimi począć?
  Pytanie padło podczas narady, na którą zaprosił nas 
Gonzales, gdy życie w hacjendzie wróciło do normy. W tej 
naradzie, oprócz mnie i Karola, wzięli udział seńora 
Concepcion oraz Bede.
  —	Co począć z jeńcami? — zagaił zebranie gospodarz.
  Ponieważ nikt pierwszy nie kwapił się z zabraniem głosu, 
odparłem, że jeńcy należą przecież do Gonzalesa, i to jego, 
nie nasza decyzja powinna rozstrzygnąć o ich losie.
  —	A co pan sądzi? — zwrócił się hacjender do Bedego. 
— Pan, bez którego wspaniałej akcji nie siedzielibyśmy teraz 
tak beztrosko przy stole. Jaki jest pana 
pogląd na sprawę jeńców?
Odpowiedź wypadła zwięźle:
  —	Uczynisz, seńor, co zechcesz. Czy puścisz ich wolno, 
czy powiesisz, nawet okiem nie mrugnę.
  Widziałem po minie Gonzalesa, że nasze odpowiedzi nie 
przypadły mu do smaku. Przecież niczego nie doradzały. 
Spojrzał na żonę, szukając u niej pomocy. Uśmiechnęła się. 
Prawdopodobnie hacjender nie po raz pierwszy oczekiwał od 
małżonki rozstrzygnięcia sprawy, której sam rozstrzygnąć nie 
umiał.
  —	Nie pojmuję celu tych rozważań — wtrącił się 
niespodziewanie milczący dotąd Karol. — Nad czym się 
zastanawiać? Ci ludzie popełnili przestępstwo. Czyż nie 
obowiązują tu żadne prawa?
  —	Ależ, seńor! — żachnęła się pani Gonzales. — Prawo 
obowiązuje, zapewniam pana. Żyjemy w cywilizowanym 
kraju. Zgodnie z prawem należy wszystkich tych ludzi, 
członków bandy i ich wspólników, odesłać do Chihuahua i 
oddać do dyspozycji władz. Lecz taki transport potrwa kilka 
dni i wymagać będzie eskorty grupy dobrze uzbrojonych 
strażników, bo trzeba liczyć się z próbą odbicia więźniów. 
Robledo zginął, lecz co najmniej połowa jego bandy ocalała. 
A ponadto... jeśli nawet transport dotarłby do celu, nie mam 
żadnej pewności, że przestępcy... zostaną przykładnie uka-
rani.
  —	Jakże to? :— wykrzyknął Karol, zaskoczony od-
powiedzią.
Sytuację wyjaśnił hacjender.
  —	Rzecz w tym, jak już niedawno mówiłem panom, że w 
naszym pięknym kraju występują, niestety, w niektórych 
dzielnicach pewne oznaki rozprzężenia. Nie ma co ukrywać, 
seńores, że cierpi na tym przede wszystkim wymiar 
sprawiedliwości, dlatego...
  —	Krótko mówiąc — przerwała mu małżonka — ktoś, na 
przykład nieżyczliwy nam, mógłby wypuścić napastników na 
wolność. I dlatego uważam, że w takiej sytuacji pozostaje: 
albo na miejscu osądzić schwytanych, albo — zrobiła pauzę 
— pozwolić im swobodnie odjechać.
  —	Sąd na miejscu — zauważyłem — czyli coś na wzór 
naszego preriowego sądu Lyncha. Nigdy nie popierałem tego 
rodzaju wymiaru sprawiedliwości, ponieważ uważam go za 
bezprawie!
—	Bezprawie? — powtórzył Bede tonem pytania.
  —	Oczywiście — poparł mnie Karol. — W sądzie prerii 
nie istnieją sprawiedliwi sędziowie. Przecież nawet ci, którzy 
nie zostali poszkodowani, liczą się z tym, że mogą nimi 
zostać. Dlatego wyrok w większości wypadków jest 
stronniczy. A poza tym... wysokość kary powinna być 
dostosowana do szkodliwości czynu, a sąd Lyncha zna jedną 
tylko karę: śmierć. Wiesza się więc na najbliższym drzewie 
zarówno złodzieja koni, jak i mordercę. Przepraszam — 
zwrócił się do hacjendera — że wtrącam się w nie swoje 
sprawy -— tu Gonzales przecząco potrząsnął głową — lecz 
czy choć jeden z pańskich ludzi został zabity lub ciężko 
ranny?
—	Nie. Kilku jest nieco poturbowanych.
—	Czy poniósł pan jakie straty?
—	No... nie.
  —	Czy więc wolno nam wobec napastników zastosować 
jedyną karę, jak wyrokuje sąd Lyncha: karę śmierci?
  Nikt mu nie odpowiedział. Dopiero po chwili milczenia 
Bede mruknął:
  —	Cała ta banda, jak przypuszczam, popełniła niejedno 
morderstwo.
  —	Może tak, może nie — stwierdził Karol. — Nie wolno 
nikogo skazywać na podstawie przypuszczenia. A poza 
tym... tych trzech zabitych w jadalni to chyba wystarczająca 
nauczka i kara równocześnie.
  Bede znowu coś tam mruknął, lecz tak cicho, że nie 
dosłyszałem.
  Ostateczna decyzja należała do Gonzalesa, lecz ten nadal z 
nią się nie kwapił. Czy przyczyną była obawa, że ostra kara 
spowodować może srogi odwet, czy też lękał się, że 
pobłażanie jeszcze bardziej rozzuchwali bandytów? Przecież 
pamiętałem — jeszcze ze wspólnej wędrówki po Arizonie — 
że hacjender był zawsze człowiekiem zdecydowanym i 
bardzo energicznym.
Mimo woli drgnąłem na głos pani domu:
  —	Powinniśmy tych ludzi puścić wolno. — Jest to jedyny 
sposób pozbycia się kłopotu — ciągnęła seńora Concepcion. 
— Postępując inaczej, tylko go sobie przysporzymy. Nie 
sądzisz tak, Pedro? — zwróciła się do męża.
  —	Od początku myślałem o takim załatwieniu sprawy — 
odpowiedział. — Odstawić tych ludzi do Chihuahua to 
działać wbrew zdrowemu rozsądkowi, a skazywać ich na 
śmierć... to zbyt okrutne.
  

  —	Puści ich pan na koniach i z bronią? — zagadnął Karol.
  —	Na koniach. Nikt nie powie, że Gonzales kradnie konie, 
nawet gdy ich właścicielami są przestępcy. Jednak broń będą 
musieli zostawić. Za karę.
  —	A ci trzej pana pracownicy pozostający w zmowie z 
Robledem?
  —	Wygnam ich. To niewdzięcznicy i zdrajcy. Czy nie 
mam racji?
  —	Tym razem nie — odparł Karol. — Popełni pan błąd i 
zyska trzech śmiertelnych wrogów.
—	Cóż więc pan radzi?
  —	Niech im pan przebaczy i nadal zatrzyma w służbie. 
Dobrze obserwując, przez zaufanych ludzi, ich dalsze 
postępowanie.
  —	Zaufanych! — wykrzyknął z goryczą hacjender. — 
Komóż mógłbym teraz ufać, jeśli tych trzech mnie zawiodło?
  Zabrzmiało to dość pompatycznie, lecz przyzwyczajeni już 
do takich sformułowań, nawet okiem nie mrugnęliśmy.
  —	Darzył ich pan specjalnymi względami? — zapytał 
Karol.
—	Cóż znowu! Lecz przecież nie działo się im źle.
  —	A można wiedzieć, ilu pracowników zatrudnia pan w 
hacjendzie?
—	To nie tajemnica. Pięćdziesięciu ośmiu.
—	I nigdy się pan na nich nie zawiódł?
  —	Hm... w takim stopniu, jak na tej trójce zdrajców, 
nigdy!
  —	Wobec tego jest pan najszczęśliwszym człowiekiem na 
świecie. Mieć taką gromadę ludzi pod swymi rozkazami i 
zawieść się tylko na trzech! Toż to się prawie nie liczy. 
Jeszcze raz radzę panu okazać wspaniałomyślność. Kto wie, 
może w ten sposób zmieni pan wrogów w oddanych sobie 
przyjaciół?
  Gonzales przystał na takie rozwiązanie, lecz dopiero 
wówczas, gdy wniosek Karola poparła seńora Concepcion. I 
w ten sposób uniknęliśmy zarówno sądu Lyncha, jak 
transportowania schwytanych do odległego miasta 
Chihuahua. Nie wdając się w zbędne szczegóły, powiem 
tylko, że ludzie Robleda puszczeni zostali wolno na swych 
własnych wierzchowcach. Odebrano im broń, lecz 
zaopatrzono w żywność na trzy dni. Widziałem, jak odjeżdżali 
nie kryjąc swej radości. Trzej pracownicy hacjendy — 
opowiadał mi o tym Karol, ponieważ ja nie chciałem 
uczestniczyć w ich rozmowie z Gonzalesem — bardzo się 
kajali, chcieli go całować po rękach usłyszawszy, że w 
niepamięć zostaje puszczone ich przewinienie.
  Tak zakończyła się ostatecznie historia napadu na 
hacjendę, a równocześnie rozpoczęła się historia inna, 
związana z naszą wyprawą w pasmo Sierra Mądre 
Occidental. Kiedy już bowiem wszystko zostało opo-
wiedziane i rozważone, co by było, gdyby wypadki przybrały 
inny obrót, nieoczekiwana informacja skierowała nasze 
zainteresowania w inną stronę.
  Seńora Concepcion, w kilka dni po napadzie Robledo, 
zdradziła nam wreszcie wyniki swych studiów nad moją 
mapą. W podręcznej bibliotece odnalazła książkę traktującą o 
wyprawach badawczych, mających na celu odszukanie i 
zabezpieczenie dla przyszłych pokoleń skarbów przeszłości, 
świadczących o wysokiej cywilizacji i bogatej kulturze ludów, 
które te ziemie kiedyś zamieszkiwały.
  — Wśród tych znalezisk — tłumaczyła pani Concepcion 
— jak rozmaite dzieła sztuki ludowej, przedmioty codziennego 
użytku albo służące kultom religijnym, trafiały się wyroby ze 
złota, srebra, jaspisu... Ile ich jeszcze kryją ruiny dawnych 
miast, grobowce i nie zbadane pustkowia, ongiś gęsto 
zaludnione, któż odgadnie?
  Słyszałem już dawniej o tych sprawach, lecz Karol i Bede 
z powątpiewaniem kiwali głowami, nie bardzo rozumiejąc, jaki 
sens ma pracochłonne grzebanie w ziemi dla wydobycia z jej 
wnętrza glinianego garnka, strzały z kamiennym grotem czy 
prymitywnej siekierki. Przestali się dziwić dopiero wtedy, gdy 
nasza gospodyni wspomniała o szczerozłotych bransoletach, 
pierścieniach i nausznicach wysadzanych drogimi ka-
mieniami. Otóż — jak mówiła dalej pani Concepcion — w 
roku 1865, a więc w pełni trwającej walki zbrojnej toczonej 
przez Juareza z wojskami Maksymiliana *, wyruszyła w 
kierunku Sierra Mądre Occidental wyprawa kilku — jedni 
twierdzili: uczonych, inni: awanturników. W zawierusze 
wojennej mało kto interesował się losami tej garstki 
wędrowców, szukających nie wiadomo dokładnie czego. Gdy 
nadeszły lata pokoju, któryś z archeologów przypomniał sobie 
o tej wyprawie i starał się odszukać jej uczestników. Bez 
żadnego jednak rezultatu. Mnożyły się plotki. Powiadano, że 
na czele wyprawy stał niejaki Bazaine — Francuz, bliski 
krewniak Achillesa Bazaine, generała, później marszałka, 
dowódcy francuskiego korpusu ekspedycyjnego w Meksyku. 
Że brało w tej wyprawie udział paru geografów oraz grupa 
Indian-przewodników. Informacja ta została wyśmiana. 
Stwierdzono, że głównodowodzący francuskimi siłami w 
Meksyku nie miał takiego krewnego, a jeśli nawet miał — 
dodawali ostrożni sceptycy — noga tego krewniaka nigdy nie 
dotknęła meksykańskiej ziemi. Na koniec zgodnie uznano 
pogłoskę o wyprawie w Sierra Mądre Occidental za bajkę, 
nie wiadomo gdzie, kiedy i w jakim celu wymyśloną. Mimo 
takiej opinii w kilku pracach geograficznych zamieszczono o 
niej wzmianki zaopatrzone znakami zapytania.
  Tyle nam opowiedziała seńora Concepcion. Starałem się 
wszystko streścić wiernie, lecz jeśli popełniłem jakieś błędy 
— proszę o wybaczenie. Nie jestem ani historykiem, ani 
geografem, ani archeologiem, a dzieje Meksyku znam bardzo 
pobieżnie.
  — Otóż, seńores — mówiła dalej małżonka hacjendera -— 
po paru latach zagadkowa sprawa odżyła. Pewien Indianin z 
plemienia Zapoteków, mieszkający niedaleko Oaxaca, wyznał 
przed śmiercią spowiednikowi, że zabił człowieka. Przed 
wielu, wielu laty. Co oznaczało słowo „wiele", nie można było 
ustalić, ponieważ ten Zapotek nie potrafił liczyć. Wyjaśnił 
jednak dodatkowo, że w tamtym czasie trwała wielka wojna. 
Fakt zabójstwa nie byłby niczym nadzwyczajnym, lecz 
zdumiewająco przedstawiały się okoliczności, w jakich mor-
derstwo zostało popełnione. Oto Indianin wyznał, że wraz z 
kilkoma swymi pobratymcami brał udział w jakiejś wyprawie 
w głąb Sierra Mądre Occidental. Wyprawa kierowana była 
przez cudzoziemców, słabo władających hiszpańskim, i przez 
Kreolów. Indianie zostali .zwerbowani na wyprawę przez 
Kreolów za wynagrodzeniem tak dla nich wysokim, że 
zgodzili się opuścić swe rodzinne strony i powędrować daleko 
na północ. Podobno, jak opowiadał Indianin, odkryli w górach 
jakieś olbrzymie skarby, lecz przyniosły one nieszczęście 
znalazcom. Cudzoziemcy zapragnęli przywłaszczyć je 
wyłącznie sobie. Doszło do bójki z Kreolami. Jeden z 
cudzoziemców został zabity, drugi — uciekł. Nieco później 
Kreole również się pokłócili przy podziale skarbów i wezwali 
na pomoc Indian, jedni przeciw drugim. Skończyło się na tym, 
że biedni i ciemni Zapotecy zorientowali się wreszcie, jaką 
wartość posiadają znalezione przedmioty, i zaatakowali 
Kreolów, którzy nierówną walkę przypłacili życiem. 
Wówczas to właśnie spowiadający się Indianin zabił jednego 
z białych. Rzecz nigdy nie zostałaby ujawniona, gdyby nie 
ciekawość spowiednika. Zapytał, co składało się na znalezio-
ny „skarb". Umierający odparł, że były to przedmioty ze złota 
i srebra: nausznice, naszyjniki, bransolety i jakieś figurki ludzi i 
zwierząt. Zapotecy mieli zamiar zabrać to wszystko, lecz tego 
samego dnia, w którym zginęli Kreole, powrócił samotny 
cudzoziemiec. Zaczaił się, a gdy Indianie beztrosko spali, 
ukradł im broń. Rankiem kazał im wsiąść na konie i ruszać w 
powrotną drogę. Posłuchali, lecz zawrócili po kilku godzinach, 
licząc na to, że cudzoziemiec odjechał nie zabrawszy wszyst-
kich „skarbów". Srodze się zawiedli. Powitały ich kule. 
Uzbrojony cudzoziemiec czuwał, ranił jednego z Indian, a 
resztę zmusił do rejterady. Tym razem towarzyszył, w pewnej 
odległości, grupie Zapoteków. Opuścił ją dopiero o zmierzchu. 
Następnego dnia przepędzeni usiłowali raz jeszcze spróbować 
szczęścia, lecz zmylili drogę. Zrezygnowali więc i powrócili w 
rodzinne strony. Spowiednik uzyskał zgodę umierającego na 
przekazanie tych informacji władzom, co też zostało 
dokonane. Poczęto szukać indiańskich uczestników wyprawy, 
lecz bezskutecznie. Widać Zapotecy przestraszyli się i nikt 
ani słówkiem nie zdradził, że wie cokolwiek o tej sprawie. W 
końcu urzędnicy administracji doszli do wniosku, że opowieść 
przekazana księdzu była jedynie chorobliwym majaczeniem 
i... sprawę uznali za zakończoną. To już cała historia, 
seńores. Przed paru laty wątpiłam w jej prawdziwość. Teraz 
skłonna jestem przypuszczać, że tkwi w niej ziarno prawdy.


  —	Czy to ma jakiś związek z mapą? — zapytał Karol.
  —	Tak. Pańska mapa, doktorze — zwróciła się do mnie 
— wygląda na mapę używaną podczas tamtej wyprawy. 
Świadczyłyby o tym pewne szczegóły...
    — Przypuszczenie czy pewność? — zagadnąłem.
  —	Coś pośredniego. Zapomniałam wspomnieć o dro-
biazgu, przecież niezwykle ważnym. Zapotek mówił księdzu, 
że jeden z cudzoziemców miał wielki papier, który zawsze 
nosił przy sobie i z którym ostatecznie uciekł. To miał być 
Francuz. Indianin dodał, że cudzoziemiec coś tam wciąż 
znaczył na papierze.
  —	A więc przypuszcza pani, że nabyta przeze mnie mapa 
jest identyczna z używaną przez Francuza?
  Skinęła głową. Karol wstał z krzesła i spojrzał na rozłożony 
arkusz.
  —	Poprawki są naniesione atramentem — powiedział. — 
Chyba się nie mylę?
  —	Oczywiście, że to atrament — odparłem. — Masz 
jakie wątpliwości?
  —	Mam. Któż wozi na tak długą wędrówkę pióro i 
atrament?
  —	Przypuszczam, że najpierw poprawki narysowano 
ołówkiem. Dopiero później utrwalono je atramentem.
—	Nie dostrzegam ani śladu ołówka.
  —	To o niczym nie świadczy. Przecież minęły dwa-
dzieścia trzy lata! Bo poprawki miały być wykonane w 1865 
roku, jak wynika z opowieści seńory. Siady ołówka musiały 
zniknąć — dowodziłem.
  —	Przypuśćmy — zauważył sceptycznym tonem Karol. 
— Jak jednak wytłumaczyć wędrówkę mapy z północnego 
Meksyku aż po Milwaukee? Co miał do roboty tajemniczy 
Francuz nad jeziorem Michigan?
—	Zaiste, Karolu, zbyt wielu wymagasz odpowiedzi.


Może ten Francuz pochodził z Kanady i tam powracał? 
Może mapę ktoś ukradł?
  —	Seńor Gordon — wtrąciła się gospodyni — różne 
wątpliwości można by rozstrzygnąć dopiero po przybyciu na 
miejsce oznaczone na mapie. Lecz w jaki sposób mapa 
zawędrowała tak daleko na północ, tego się chyba nigdy nie 
dowiemy.
  —	Sprawdzić! — wykrzyknął niespodziewanie hacjender. 
— To doskonała myśl. Zamierzałem panom pokazać szmat 
naszego kraju, a Zachodnia Sierra jest piękna i obfituje w 
zwierzynę. Jedźmy tam! Nic nie stracimy, jeśli mapa okaże 
się pomyłką. Zapolujemy i obejrzymy ciekawe strony.
  —	To brzmi zachęcająco — zauważył Karol. — Czy to 
jednak możliwe w obecnej sytuacji?
  —	Myśli pan o Robledo? Herszt nie żyje, a banda rozbita.
  —	Hm... prawda, jednak wydaje mi się, że nie powinien 
pan opuszczać teraz hacjendy. Licho nie śpi.
  —	Istotnie — wtrąciła się seńora Concepcion. — Przez 
jakiś czas powinniśmy tu pozostać. Trójka naszych 
najlepszych zwiadowców-vaquerów ruszyła w ślad za 
uciekającymi, aby zbadać, dokąd się udali. Musimy poczekać 
na ich powrót.
  Dostrzegłem, jak Bede poruszył się niespokojnie. Dotąd 
milczał, jak gdyby historia mapy wcale go nie interesowała.
  —	A ja wracam na północ — odezwał się jakoś niezbyt 
zręcznie. — Po raz drugi chyba nie zabłądzę...
  —	Seńor chce nas opuścić? — zdumiał się hacjender. — 
Po tym wszystkim, czego dla nas dokonał? Ależ to 
niemożliwe! Nie spłaciłem swego długu, a nie mam innego 
sposobu wyrażenia swej wdzięczności, jak tylko gościć pana 
jak najdłużej!
Bede uśmiechnął się:


  —	Moje interesy wymagają; abym się udał na tamten 
brzeg Rio Grandę.
  —	Czy to coś pilnego? — zaniepokoił się Gonzales. — 
Nie powinien pan odjeżdżać tak nagle.
  Nie będę tu przytaczał wszystkich argumentów hacjendera 
przemawiających za pozostaniem Bedego. Nie przekonały 
uparciucha. Dopiero gdy nasz gospodarz przed oczyma — 
raczej przed... uszami! — słuchaczów roztoczył miraż 
skarbów, jakie odkryjemy („ten samotny Francuz — 
dowodził — nie mógł niczego zabrać, by zaznaczył miejsca 
ukrycia na mapie") — Bede zmiękł i przyznał, że jego 
interesy na północy nie są znowu tak pilne, a być może stały 
się już nieaktualne.
  Nie spodobała mi się ta nagła zmiana decyzji. Czyżby nasz 
tajemniczy towarzysz sądził, że „skarbami" po prostu 
podzielimy się? Ba, jeśli Bede — jak przypuszczałem — był 
poszukiwany listem gończym agencji Pinkertona, takie 
mniemanie bardzo pasowało do jego moralnej sylwetki. 
Tymczasem jednak otaczała go sława pogromcy Robledo, 
sława człowieka, który ocalił hacjendera. Przecież.... nigdy 
dotąd nie spotkałem osobnika, który w tak krótkim czasie 
wyprawił na tamten świat lub poranił tyle ludzi! Na próżno 
przekonywałem sam siebie, że zabici i ranni byli groźnymi dla 
otoczenia opryszkami. Krwawe jatki pozostaną krwawymi 
jatkami, bez względu na to, z jakiego punktu widzenia za-
gadnienie rozpatrywać. Bede był odważny, ani chybi! Lecz 
nie tylko odwaga przesądza o wartości człowieka.
  I tak oto zapadła decyzja sprawdzenia, gdzieś tam w 
górskiej głuszy, czy moja mapa stanowiła ongiś własność 
uczestnika tajemniczej wyprawy, czy też nie miała z tą 
wyprawą nic wspólnego. Zresztą, każdy z nas traktował 
zaplanowaną wędrówkę inaczej. Karol — jako okazję do 
polowania na płową zwierzynę. Bede — najprawdopodobniej 
— jako możność łatwego wzbogacenia się, Gonzales — jako 
piękną wycieczkę, podczas której chciał nam pokazać 
egzotyczną przyrodę swego kraju. Wydaje się, że tylko ja i 
seńora Concepcion (bo co myślała na ten temat Inez — nie 
wiem) wierzyliśmy, że w dzikich górach istotnie natrafimy na 
ślady jakiejś nie odkrytej dotychczas tajemnicy.
  Po naszej naradzie rozmawiałem z panią Concepcion 
parokrotnie, a nawet oglądałem jej imponujący księgozbiór. 
Wydaje się, że w ten sposób zyskałem sobie sympatię 
gospodyni. Bo tylko ja jeden naprawdę zainteresowałem się, 
choć pobieżnie, treścią grubych tomów traktujących przede 
wszystkim o geografii Meksyku i południowych części 
Ameryki Północnej. Seńora Concepcion pokazała mi kopię 
mapy Florydy, sporządzoną. z oryginału narysowanego przez 
Jacąues le Moyne de Morgues, uczestnika francuskiej 
ekspedycji na Florydę w 1564 roku. Mało się na tych 
sprawach znam, lecz gospodyni zapewniła mnie, że mapa ta, 
zwłaszcza w częściach lądu, który Francuzi spenetrowali, jest 
zdumiewająco dokładna. Przy okazji wspomniała o swym 
własnym udziale w kilku wyprawach mających na celu 
opracowanie kartograficzne nie zbadanych rejonów oj-
czystego kraju.
  Biorąc pod uwagę trudności, jakie musiała pokonać, by 
wedrzeć się w świat wiedzy, jak dotąd niedostępny 
kobietom, należało uznać panią Gonzales za osobę nie-
przeciętną. Dlaczego jednak, osiągnąwszy tak wiele, 
zamknęła się w odległej od centrów kulturalnych i nau-
kowych hacjendzie?
  W Stanach Zjednoczonych pierwszy dyplom naukowy 
uzyskała kobieta za studia lekarskie w roku 1849, lecz tu, w 
konserwatywnym społeczeństwie Meksyku, w którym 
życiową rolę kobiet ciągle jeszcze ograniczano do 
prowadzenia domu — pani Concepcion natrafiła widać  na  
przeszkody  nie  do  przezwyciężenia.   Nieco później 
stwierdziłem, że poświęcając swój czas wyłącznie 
problemom hacjendy, seńora Concepcion orientuje się w 
gospodarce rolnej nie gorzej od męża.
  Nasz pobyt w gościnnym domu dobiegał końca. Powrócili 
z dalekiej wyprawy wysłani przez Gonzalesa zwiadowcy-
vaquerzy. Od nich dowiedzieliśmy się, że trzej puszczeni 
przez hacjendera ludzie nie podążyli za uciekającą grupą, lecz 
skierowali się ku pustynnej wyżynie Mapimi, ciągnącej się na 
południe od hacjendy i koryta rzeki Conchos. Grupa 
uciekająca pognała na północ. Jeden z vaquerów 
opowiedział, że bandyci, pozbawieni wodza, pokłócili się. 
Opowiadający obserwował ten incydent, ukryty za 
piaszczystym pagórkiem. O mało nie doszło do bójki, na 
koniec pięciu ludzi ruszyło dalej na północ, pięciu skierowało 
się na zachód. Vaquerzy również się rozdzielili, by nadal ich 
obserwować. Po kolejnych dwu dniach jazdy nabrali pew-
ności, że pierwsza piątka uciekających zmierza ku granicy 
Stanów Zjednoczonych, druga — ku Zachodniej Sierra 
Mądre. Wynikało z tego, że dawna banda Robledo nie ma 
zamiaru powtórzyć napadu na hacjendę.
  —	A teraz, seńores — powiedział hacjender po zdaniu 
nam tej relacji — czas pomyśleć o mapie i o wyprawie.
  Było dla mnie jasne, że naszą ekspedycję w góry po-
prowadzi sam Gonzales, że na pewno towarzyszyć mu będzie 
grupa dobrze uzbrojonych ludzi, lecz kto z rodziny pojedzie z 
hacjenderem — o tym nie było dotąd mowy. 
Przypuszczałem, że starym zwyczajem zabierze z sobą 
córkę. Zaskoczyła mnie więc wiadomość, że seńora 
Concepcion również wybiera się w drogę.
Zdziwienie Karola wyraziło się w pytaniu:
  —	I nie obawia się pan zostawić gospodarstwo bez 
opieki?
—	Bez opieki? — powtórzył hacjender. — Opiekę ma 
zapewnioną, i to doskonałą. Mój zarządca to człowiek 
energiczny, znający się na rzeczy i godny zaufania. Ja znam 
się na ludziach!
  Taktownie przemilczałem biadania Gonzalesa sprzed kilku 
dni na temat zaufania...
  Więc oto ustalony został skład „ekspedycji", jak ją szumnie 
nazywał hacjender: nas trzech, Gonzales z rodziną, pięciu 
konnych vaquerów pozostających pod bezpośrednimi 
rozkazami Coylego (tego od koni), woźnica z wozem, w 
którym miał jechać kucharz i osobisty służący hacjendera.
  Powiem szczerze — nie przypadła mi do smaku tak liczna 
karawana: ciężki, mało ruchliwy zespół ludzi i bagaży. Jakże 
się to różniło od moich poprzednich wędrówek w 
towarzystwie Karola jedynie, podczas których przywykłem 
do swobody, jaką dawał dobry wierzchowiec i niewielki 
bagaż przytroczony do siodła. Pocieszałem się myślą, że 
hacjender — taki, jakim poznałem go przed laty w Arizonie 
— umiał znosić nie byle jakie trudy podróży w nieznane.
  Któregoś dnia, gdy zorze świtu pomalowały niebo 
różowymi barwami, wyruszyliśmy: dwunastu ludzi na 
koniach, trzech — na koźle wielkiego wozu krytego płócienną 
budą.
  Powróciłem do traperskiego przyodziewku, który przez 
pierwsze godziny po zrzuceniu lekkiego i miękkiego stroju z 
bawełny wydał mi się ciężki, sztywny i szorstki w dotyku. 
Natomiast Karol nie ukrywał zadowolenia powróciwszy do 
swej traperskiej skóry. Obie panie również zmieniły suknie na 
spodnie i bluzy — co na pewno zgorszyłoby niejednego 
meksykańskiego seńora.
  Strumykiem płynącym poprzez hacjendę dotarliśmy do 
rzeki Conchos i tu, pożegnani przez administratora hacjendy, 
ruszyliśmy w górę rzeki ku  Sierra  Madre Occidental. 
Wybór takiej drogi zapewniał nam wodę na tych jałowych, 
prawie pustynnych ziemiach. Na przeciwległym brzegu 
Conchos zaczynała się bezwodna wyżyna — Bolson de 
Mapimi *. Dostrzegłem faliste pagórki porośnięte rzadką i 
niską trawą, gdzieniegdzie pocięte rozpadlinami, 
gdzieniegdzie ponad płaszczyznę wyrastały piaszczyste 
wzgórza. Jak wyjaśnił mi Gonzales, niewielkie jeziorka i 
strumyki w porze letniej prawie całkowicie tam wysychają.
  Wzdłuż Conchos posuwaliśmy się tak długo, jak długo 
trasa ta zgodna była z kierunkiem wyznaczonym przez moją 
mapę tajemniczymi kwadracikami i trójkątami. 
Przewodnikiem naszej wyprawy była pani Concepcion i ona 
też zdecydowała — po porozumieniu się z małżonkiem — w 
którym miejscu należało pożegnać się z rzeką.
  Podróż upływała bez przeszkód, okazała się nawet nieco 
monotonna. Jednostajny, prawie pustynny krajobraz zmienił 
się dopiero wówczas, gdy zagłębiliśmy się w doliny, 
wybiegające z gór w nizinę, niczym rozcapierzone palce 
olbrzyma. Tu przyroda odkryła nam bardziej interesujące 
oblicze: zielone gaje i szmaragdowe łąki, ciemne bory na 
dalekich zboczach awangardy gór i pieniste, mieniące się w 
słońcu siklawy, walące z szumem po skalnych progach. Na 
koniec dotarliśmy do niewielkiego jeziora. Tu mieliśmy 
pozostać dwa, a nawet trzy dni. Don Pedro Gonzales nie 
zapomniał przecież o polowaniu i właśnie chciał sprawdzić 
celność swej broni na czworonogich mieszkańcach podgórza. 
Do jeziorka dotarliśmy o zmierzchu. Następnego dnia ran-
kiem hacjender ze swą córką, Karolem i Coylem ruszył na 
pierwsze łowy. Według jego słów tereny te obfito-
  

wały w pumy, jaguary, oceloty i rysie, w borsuki i szopy, w 
owce wielkorogie i w mnóstwo zwierzyny innych gatunków.
  Barry Bede nie zdradzał chętki do polowania, a ja jeszcze 
nie odsapnąłem po kilkudniowej jeździe i nie nęciła mnie 
piesza, wielogodzinna wędrówka. Tkwiłem więc na krawędzi 
skarpy, nad wodą, rozkoszując się spokojem i pięknem 
przyrody, a Barry Bede, obojętny na te wszystkie widoki spał 
w cieniu modrzewia. Zanim się położył, opowiedział mi — 
tym razem ze wszystkimi szczegółami, które poprzednio 
pominął — o swej nieudanej wędrówce ku Rio Grandę. Po 
czym ziewnął i oświadczył, że musi nieco odpocząć.
  




Znaki przeszłości
  Woda cicho pluskała o brzeg, na płyciznach poruszały się 
gromadki malutkich rybek, chroniące się tu przed 
napastnikami głębin. Spojrzałem w lewo. Złudzenie? A może 
to pień drzewa podmytego przez wody jeziora? Szybko 
podniosłem się i jeszcze szybciej pobiegłem szukać seńory 
Concepcion.
  Odnalazłem ją między pierwszymi drzewami boru, który 
otaczał łąkę nad jeziorem. Siedziała na krzesełku przed 
namiotem, z grubą książką w dłoniach.
  —	Człowiek?! — zawołała zrywając się z krzesła, gdy 
poinformowałem ją o swym spostrzeżeniu.
  —	Wygląda na samotnego rybaka. Albo na myśliwego — 
uzupełniłem informację.
  —	Świetnie! Ten rybak czy myśliwy na pewno lepiej od 
nas zna okolicę. Byle go tylko nie spłoszyć. Jeśli zobaczy tyle 
koni i ludzi, gotów się przestraszyć i umknąć. Spieszmy się, 
doktorze.
  Pobiegliśmy aż .do miejsca, w którym las tworzył małą 
polankę. Tu pasły się konie, tu stał nasz wóz, z widoczną z 
daleka białą budą.
  —	Antonio! — zawołała moja towarzyszka. A gdy zbliżył 
się jeden z vaquerów, rozkazała: — Wepchnijcie wóz głębiej 
między drzewa, konie również. Powiedz ludziom, żeby nie 
wychodzili z lasu, ktoś płynie do nas po jeziorze.
  

  Wydawszy polecenie, skierowała się ku wodzie, ja za nią.
  —	Łódka — stwierdziła stanąwszy kilka kroków od 
brzegu. — Kładźmy się, doktorze, nasz widok może go 
spłoszyć.
  Trawa w tym miejscu sięgała wyżej kolan, więc zakryła 
nas całkowicie, ale my mogliśmy obserwować jezioro.
  —	Czyżby tutejsi mieszkańcy byli aż tak strachliwi? — 
zagadnąłem szeptem swą sąsiadkę. — Jak dotychczas dali 
się nam we znaki raczej zbytnią śmiałością.
  —	Właśnie, właśnie — odparła. — Nadmiar odwagi 
jednych powoduje uzasadnioną ostrożność innych. Warunki 
bezpieczeństwa, zwłaszcza tu, na północy, pozostawiają sporo 
do życzenia. Takich band jak Robleda jest znacznie więcej. 
Jedne głoszą, że są stronnikami Diaza, inne, że przeciwnikami, 
a cierpi na tym spokojna ludność.
  —	Coś jak u nas podczas wojny Północy z Południem — 
zauważyłem. — Byłem wówczas małym chłopcem, lecz coś 
niecoś pamiętam z tamtych czasów.
  —	O, tu jest znacznie gorzej. Wasza wojna domowa nie 
objęła całego kraju. U nas, poza wielkimi miastami, nie 
istnieje żadna oaza spokoju. Niech pan spojrzy, doktorze — 
nagle zmieniła temat — on jest coraz bliżej i wygląda na to, 
że zamierza przybić do brzegu.
  Nie myliła się. Łódka coraz wyraźniej kierowała się w 
naszą stronę. Człowiek stał na rufie i długą tyką popychał 
swój wątły stateczek. W końcu dziób zaszurał na 
przybrzeżnym piasku. Wioślarz wyskoczył na ląd. Wtedy 
moja towarzyszka podniosła się.
—	Buenos dias — powiedziała.
Zatrzymał się jak skamieniały.  Wybiegłem spośród traw, 
odcinając mu drogę odwrotu. Zaniechał ucieczki 
obserwując mnie i seńorę Concepcion czarnymi jak węgiel 
oczami.
  —	Nie zrobimy ci nic złego — powiedziała pani Gonzales.
Zamruczał coś niewyraźnie.
  —	Twierdzi, że jest spokojnym rybakiem i musi wracać do 
swej wioski — wytłumaczyła mi pani Concepcion. — To 
dialekt — dodała — mieszanina hiszpańskiego i języka 
Tarasków.
  Przybysz znowu coś mruknął i teraz rozpoczęła się 
rozmowa, której treści, niestety, nie pojąłem. Okazało się, że 
znajomość samej hiszpańszczyzny na terenie Meksyku nie 
wystarcza! Jak się później dowiedziałem, w tym kraju, obok 
hiszpańskiego, istnieją trzydzieści trzy języki indiańskie oraz 
dwadzieścia jeden narzeczy. Bagatela!
  Przyglądałem się rybakowi. Był chudy, drobny, miernego 
wzrostu. Jego twarz posiadała charakterystyczne dla ras 
czerwonoskórych wystające kości policzkowe. Ciemna cera 
również wskazywała na to, że mam przed sobą albo czystej 
krwi Indianina, albo Metysa.
  Odziany był nędznie, w postrzępioną koszulę, w brudne, 
obszarpane spodnie, na stopach miał prymitywne trepki-
podeszwy z łyka, przewiązane kilkoma rzemykami. Głowę 
okrywał słomkowy podniszczony kapelusz, spod którego 
spadały mu na ramiona czarne, długie włosy. Na piachu 
spoczywała łódka — kloc z jednego pnia wypalonego od 
wewnątrz, jak to praktykowali ongiś osadnicy Północnej 
Ameryki, zanim nauczyli się od tubylców budować z kory 
lekkie i zwrotne canoe. Na dnie łodzi-kloca spoczywała siatka 
upleciona z nie znanych mi włókien.
  —	Doktorze! Idziemy! — usłyszałem głos seńory 
Gonzales.
  

  Zawróciłem. Ujrzałem, jak pani Concepcion w towa-
rzystwie rybaka zmierza w stronę lasu i ukrytego w nim 
namiotu. Widać zdołała przekonać przybysza, że nic mu nie 
grozi. Zanim ich dopędziłem, seńora zdążyła zniknąć we 
wnętrzu namiotu, a po chwili ukazała się znowu, podając coś 
Indianinowi. Dostrzegłem, jak oczy błysnęły mu radośnie. 
Darem pani Concepcion były cygara, z których jedno 
natychmiast wepchnął do ust. Całe! Jego oblicze wyrażało 
zachwyt, a szczęki poczęły poruszać się miarowo.
  Seńora zasiadła na krzesełku, z zarośli wynurzył się jeden 
z vaquerów.
  —	W porządku, Antonio. Możecie już wyprowadzić konie.
  Widok zwierząt i gromadki ludzi nie spłoszył przybysza. 
Rozpromieniona twarz nie zasępiła się. Kucnął na ziemi, kilka 
kroków od pani Gonzales, milczący i całkowicie pochłonięty 
żuciem tytoniu.
  —	Uzyskałam kilka ciekawych informacji — zwróciła się 
do mnie seńora. — Ten rybak mieszka w wiosce położonej 
na przeciwległym brzegu rzeki, wpadającej do jeziora, tam... 
— wskazała ręką kierunek. — Mówi, że przed laty bawiła tu 
grupa ludzi: gringos i Indianin. Później ruszyli w głąb gór, 
wzdłuż rzeki. Najpierw jednak próbowali ją przebyć konno, 
bezskutecznie. Koryto wypełniają głazy, których nie sposób 
ominąć, wartki prąd uniemożliwia spływ łodzią.
—	Więc do wioski nie dotarli?
  —	Nie, lecz ten rybak odwiedzał przybyłych. Najpierw 
wysłał go ojciec, na przeszpiegi. Później nosił cudzoziemcom 
ryby, za które płacili tytoniem i szklanymi świecidełkami. Tak 
to złakomiło innych mieszkańców wsi, że w tajemnicy jeden 
przed drugim nosili, co kto miał, na sprzedaż, aż tajemnica się 
wydała. Doszło do kłótni, bo jego ojciec uważał, że jako 
pierwszy ma prawo do wyłączności handlu. Po kilku dniach 
tamci odjechali.
  —	Sądzi pani, że ci gringos-cudzoziemcy to ludzie z 
tajemniczej wyprawy po skarby? Właściciele mojej mapy?
—	Może tak, może nie. Postaram się jeszcze wybadać


naszego gościa na ten temat, jeśli pamięta coś więcej. Musiał 
być wówczas bardzo młody.
  Tę rozmowę prowadziliśmy w języku angielskim. Teraz 
seńora zagadała do Indianina i znowu przestałem cokolwiek 
rozumieć. Znudzony powlokłem się do swoich juków, 
wydobyłem z nich mapę i powróciwszy w pobliże namiotu, 
rozłożyłem arkusz na ziemi.
  Muszę wyjaśnić, że moja mapa obejmowała spory szmat 
kraju, co z konieczności spowodowało pominięcie pewnych 
szczegółów topograficznych. Do tej pory pani Gonzales 
posługiwała się innymi, bardziej dokładnymi mapami, na które 
przeniosła tajemnicze znaki zrobione atramentem. Teraz, 
wodząc palcem po papierze, zatrzymałem go na malutkim 
niebieskim kółeczku oznaczającym zbiornik wody. Czyżby to 
było jeziorko, nad którym obozowaliśmy?
  Ponieważ niezrozumiała dla mnie rozmowa uległa 
chwilowej przerwie, powiedziałem o swym przypuszczeniu. 
Potrząsnęła przecząco głową.
  —	Nie, doktorze, na pańskiej mapie jezioro, nad którym 
obozujemy, nie istnieje. A to, które pan odnalazł, znajduje się 
o jakieś dwadzieścia kilometrów stąd, czyli o jakieś 
dwanaście i pół amerykańskiej mili. Nawet kształt jest inny, 
na rysunku jest okrągłe, a tu, proszę popatrzyć, podłużne.
Stropiłem się. Dostrzegła to natychmiast, bo dodała:
  —	Każdemu zdarzy się pomyłka, zwłaszcza że niektóre 
mapy to istne szarady, tak niedokładnie zostały sporządzone. 
Nawet mnie...
  Nie dowiedziałem się nigdy, co przytrafiło się seńorze, bo 
teraz szybko zagadał do niej Indianin. Dotyczyło to chyba mej 
mapy, bo przybysz kilkakrotnie wskazał na nią palcem. Kiedy 
umilkł, pani Gonzales znowu zwróciła się do mnie:
—	On twierdzi, że widział taki papier w rękach gringos... 
Mówi, że kłócili się o niego, lecz o co im poszło, tego nie 
zrozumiał.
—	Jak to, poznaje tę mapę?
  —	No, nie! Cóż on się tam może znać! Wszystkie wy-
glądałyby dla niego jednakowo.
  —	No więc — powiedziałem zawiedziony — po prostu 
jacyś ludzie posiadali jakąś mapę. Zwykły zbieg okoliczności.
  —	A jednak... Proszę zauważyć, że cudzoziemcy nie-
często odwiedzają te góry. Czy panu ten fakt nie kojarzy się z 
moją opowieścią o tajemniczej wyprawie? Kierowanej 
właśnie przez gringos?
  —	Prawda — przyznałem — sporo tu jest zbieżności, ale 
to jeszcze nie dowód, że znajdujemy się na właściwym tropie.
  —	Nie dowód — zgodziła się — lecz prawdopodo-
bieństwo. I mam nadzieję, że w dalszej wędrówce uda nam 
się trafić na istotne dowody.
  —	Niczego nie pragnę bardziej — odparłem z oży-
wieniem.
  —	Ja również. Sądzę, że należałoby odwiedzić wioskę 
tego rybaka. Może odnajdziemy innych świadków tamtego 
zdarzenia?
  —	Słusznie. Dziwi mnie jednak, że ludzie, o których 
opowiada nasz gość, nie nanieśli na „moją" mapę ani rzeki, 
ani tutejszego jeziora. Korygując równocześnie bieg 
pomniejszych strumieni. Czyżby to jednak nie byli ci sami 
ludzie?
  —	Zastrzelił mnie pan, doktorze, tą uwagą. Hm... albo się, 
mylę, albo też tkwi w tym jakaś zagadka, której teraz nie 
rozwiążemy.
  Istotnie, nie sposób było odpowiedzieć obecnie na moje 
pytanie. Zwinąłem więc mapę i odniosłem ją do swych 
bagażów. Właśnie ukazali się między lasem a wodą nasi 
myśliwi wracający z rannej eskapady. Zauważyłem 
zasępione oblicze Gonzalesa, Karola i Coylego. Tylko Inez 
okazywała uśmiechniętą twarz. Widocznie polowanie nie 
udało się, lecz córka hacjendera wcale się tym nie przejęła.
  —	Dziwne — zastanawiał się głośno Gonzales — ani 
śladu zwierzyny. Musiał ją ktoś przepłoszyć, a przecież 
polowałem w tych okolicach niejeden raz...
  —	To przykre — odparłem udając współczucie — tym 
bardziej że rankiem, siedząc nad jeziorem, obserwowałem 
przez dobre pół godziny, jak stadko bighornów baraszkowało 
na tamtym brzegu.
  —	A to prawdziwy pech! — zawołał hacjender. — 
Uciekła nam pieczeń sprzed nosa.
  —	Pieczeni nie będzie — stwierdziłem — ale ryby na 
pewno.
—	Ryby? — zainteresował się Karol. — Łowiłeś?
  —	Nie, lecz przybył do nas pewien dostawca wraz z siecią 
i łodzią, której nie omieszka napełnić. Właśnie rozmawia z 
seńorą Concepcion.
  Wytrzeszczyli na mnie oczy ze zdumienia i pobiegli w 
stronę namiotu.
  Moje przewidywania okazały się słuszne: otrzymaliśmy 
ryby, mnóstwo ryb, od naszego gościa. Wypłynął na jezioro i 
po godzinie powrócił z łodzią tak wypełnioną, że ledwo 
trzymała się na wodzie. Natomiast nadzieje seńory na 
uzyskanie dalszych informacji spełzły na niczym. Indianin 
albo nie chciał nic więcej powiedzieć, albo po prostu nie 
wiedział. Obdarowany jeszcze jedną porcją cygar, obiecał 
odwiedzić nas nazajutrz, znowu z rybami.
  Tak zakończył się pierwszy dzień naszego pobytu nad 
jeziorem. Następnego ranka rybak znów przybył. Nie tylko z 
plonem obfitego połowu, lecz i w towarzystwie innego 
krajowca, znacznie starszego. Wskazywała na to i twarz 
poorana bruzdami i włosy poczynające siwieć
  

(rzecz niesłychanie rzadka wśród czerwonoskórych), i ruchy 
powolne, i oczy bez blasku, wydające się niczego nie 
dostrzegać. Odziany był tak samo nędznie, jak jego młodszy 
towarzysz. Dodam, że przez cały czas pobytu w tej części 
Meksyku nie spotkałem Indian schludniej wyglądających. Co 
prawda i w Północnej Ameryce nieraz oglądałem nędznie 
odzianych tubylców, lecz również — Nawajów, w pięknych 
kolorowych derkach tkanych przez kobiety tego plemienia, 
Apaczów w barwnych pióropuszach i zdobionych paciorkami 
skórzanych serdakach, a na dorocznym Tańcu Słońca, gdy 
bawiłem w Kanadzie wśród Czarnych Stóp, mogłem 
podziwiać bogate stroje wojowników: kaftany bez rękawów 
zakładane na gołą pierś, z wyszytymi na nich barwnymi wi-
zerunkami kwiatów, zwierząt, ptaków. Pamiętam leg-giny 
mężczyzn: siwe, brązowe lub na niebiesko pofarbowane, 
wykonane z jeleniej lub koźlej skóry, niekiedy z wełny, 
obszyte na szwach barwnymi frędzlami, sięgające 
mokasynów wyprawionych na czarno — stroje, które 
niejeden biały amator chętnie nabyłby za nie byle jaką cenę. 
Tu nie zauważyłem nic, co warte byłoby chociaż centa. I to 
w kraju, o którym legendy i prawdy głosiły, że był skarbcem 
nowego kontynentu za czasów Majów, Tolteków, Azteków. 
Jakże go musieli złupić hiszpańscy konkwistadorzy?
  Dwaj przybysze powędrowali wprost ku namiotowi seńory, 
uważając ją zapewne za wodza naszej gromadki. Co zresztą 
w pewnym sensie zgodne było z rzeczywistością, chociaż w 
sprawach organizacyjnych decydujący głos miał Gonzales. I 
słusznie. Był doświadczonym podróżnikiem i człowiekiem 
odważnym.
  Zgromadziliśmy się przed namiotem, jak orszak czekający 
na ukazanie się monarchy. Nagabywany przez nas rybak nie 
chciał mówić i na wszystkie pytania odpowiadał krótko: 
seńora.
  

  Na koniec ukazały się obie panie. Utworzyliśmy szerokie 
półkole, sadowiąc się na trawie, jak kto mógł najwygodniej. 
Jedna tylko seńora Concepcion zajęła krzesełko, a naprzeciw 
niej kucnęli przybysze. Pierwszy zagadał znany już nam 
młody rybak. Z jego gestów, Li słów nie potrafiłem rozróżnić, 
domyśliłem się, że mówi o swym towarzyszu. Ulokowałem 
się tuż obok Gonzalesa i gdy ciągnęła się okropnie długa 
niezrozumiała gadanina, szepnąłem do hacjendera:
—	Rozumie pan coś z tego?
  Skinął głową i przysunąwszy się do mnie jeszcze bliżej 
począł tłumaczyć piąte przez dziesiąte, jednak wystarczająco 
jasno:
  —	Ten stary jest najstarszym w wiosce... Bardzo biedny. 
Nie stać go nawet na garść tytoniu... Pamięta wiele, bardzo 
wiele. On chodził do tamtych gringos, rozmawiał z Indianami, 
którzy im towarzyszyli...
  W tym miejscu Gonzales przerwał tłumaczenie i wtrącił 
własny komentarz:
  —	Nie podoba mi się to wszystko. Ci dwaj urwipołcie 
wyglądają na zwykłych oszustów. Za kilka cygar naplotą 
nam, co im ślina na język przyniesie...
  Jednak małżonka hacjendera widać miała inny na sprawę 
pogląd, bo podniosła się, znikła we wnętrzu namiotu i 
powróciła z dwiema garściami cygar, które rozdzieliła między 
obu przybyszów. Natychmiast poczęli żuć, nie odzywając się 
ani słowem. Czekaliśmy. Wreszcie, gdy już cierpliwość nasza 
dobiegała granic, „najstarszy człowiek wsi" otworzył usta, coś 
zabełkotał i umilkł.
—	Co on mówi? — zaszeptałem.
  —	Powiada, że musi sobie przypomnieć, jak to było — 
przetłumaczył hacjender i zaraz dodał: — Ja sądzę, że 
potrzebuje nieco czasu, aby wymyślić jakąś bajeczkę.
  

  Znowu zapadło milczenie, po czym starzec przemówił. 
Nastawiłem uszu, lecz rozróżniłem tylko jedno, często 
powtarzające się słowo: „Quetzalcoatl", całkiem mi obce.
  Gonzales słuchał, od czasu do czasu krzywiąc się za-
bawnie. Siedziałem cierpliwie, nie śmiąc niepokoić 
hacjendera pytaniami i tłumiąc wesołość na widok straszliwie 
znudzonej miny Bedego, którego sprowadziła ciekawość, a 
spotkało rozczarowanie. Jeśli chodzi o Karola, który tkwił 
tutaj niczym Chińczyk na tureckim kazaniu, przyglądał się 
badawczo obu Indianom, cierpliwy, jak każdy traper 
czekający w milczeniu i bezruchu na pojawienie się 
zwierzyny. Nie wytrzymałem.
  —	Kto to jest ten Quetzalcoatl? — szepnąłem 
Gonzalesowi.
  —	Stary — odparł szeptem — plecie smalone duby. 
Dziwię się, że moja żona chce tego słuchać. Quetzalcoatl, 
czyli Pierzasty Wąż, to jeden z bogów Majów i Tolteków, 
który z kolei został włączony do kręgu bóstw Azteków. 
Według wierzeń tych ostatnich Quetzałcoatl żył kiedyś na 
ziemi jako wódz plemienia, a opuszczając je obiecał, że 
powróci ze wschodu. Ta wiara w powrót bóstwa okazała się 
zgubną dla Azteków. Kiedy przybyli tu, właśnie ze wschodu, 
Hiszpanie, zostali uznani za wysłanników Pierzastego Węża i 
radośnie witani. Dopiero okrucieństwa najeźdźców 
przekonały Azteków, jak bardzo się pomylili, lecz na obronę 
było już za późno.
—	Bardzo interesujące — mruknąłem.
  —	Lecz nie to, co ględzi ten starzec. Przekręca haniebnie 
całą legendę. Opowiada, że Quetzalcoatl przybył w te góry, 
by zbliżyć się do nieba, i że tu opuścił ziemię, .obiecując 
powrócić. Zanim to uczynił, ukrył wśród dolin niezmierne 
skarby, aby ich nie dostali Francuzi. Co za okropne 
pomieszanie historii!
Umilkł i znowu począł przysłuchiwać się rozmowie.


Pewnie stała się bardziej interesująca, bo hacjender pa-
rokrotnie wtrącił się do niej, zadając pytania, jak wyczułem z 
intonacji głosu, bo treści nie zrozumiałem. Wszystko to 
trwało, jak na mą ocenę, straszliwie długo i kiedy wreszcie 
spotkanie dobiegło końca, a obaj Indianie wrócili do łodzi, 
wsiedli do niej i odpłynęli — odetchnąłem z ulgą. Chyba tak 
samo uradowali się Karol i Bede. Lecz cierpliwość nasza na 
powtórną wystawiona została próbę. Wbrew moim 
oczekiwaniom seńora oświadczyła, że informacje, które 
uzyskała, są nieco bałamutne, musi się zastanowić nad nimi i 
pewne szczegóły ponownie sprawdzić na mapach. 
Rozeszliśmy się z niczym. Gonzales gdzieś się zawieruszył, 
tak że nie zdołałem od niego dowiedzieć się, co jeszcze mówił 
stary Indianin, poza historią o Quetzalcoatlu.
  Przydybałem hacjendera dopiero o zmierzchu, przy 
ognisku. Trzeba było aż dwa rozpalić, aby pomieścili się 
wszyscy uczestnicy naszej wyprawy. Przy pierwszym 
zasiadła rodzina hacjendera i nasza trójka. Nie musieliśmy 
sami piec ani smażyć mięsa — Murzyn-służący przyniósł 
gotowe już potrawy. Ryby, bo były to właśnie ryby, zostały 
nam podane na półmisku. Jedliśmy je na talerzach i przy 
pomocy widelców. Bardzo elegancko i bardzo... dziwnie, jak 
na taką głuszę, wśród której biwakowaliśmy. Jedzenie było 
znakomite, kawa — rozlana do filiżanek, a nie do 
ordynarnych kubków blaszanych — wspaniała. Cygara, 
którymi częstował nas Gonzales, zaspokoiłyby najbardziej 
wybrednego palacza. A po kolacji nikt z nas nie potrzebował 
myć naczyń. Bardzo mi to przypadło do gustu. Wierzcie, że 
szorowanie piaskiem misek, i to w zimnej wodzie, do przy-
jemności nie należy. Piasek wbija się w skórę, wciska się za 
paznokcie, a później... i tak trzeszczy w zębach, bo zwykle 
nie udaje się wyszorować do czysta tłustej powierzchni.
  

  Paląc cygaro i siedząc na pniaku w miłym cieple ogniska, 
spodziewałem się interesującej relacji pani Concepcion. 
Chyba miała już dosyć czasu na rozważenie uzyskanych od 
Indian wiadomości. Jednak i tym razem musiałem jeszcze 
poczekać. Oto zjawił się przy naszym ognisku Coyle (ten od 
koni!) z:., gitarą pod pachą! Skłonił się pani Gonzales i 
zapytał, czy może uprzyjemnić nam czas śpiewem i grą. 
Uzyskał zgodę, a nawet kilka oklasków hacjendera i Bedego, 
które, jak się wkrótce okazało, były w pełni uzasadnione.
  Coyle miał dobry słuch i miły głos. Jedna z jego piosenek, 
coś w rodzaju ballady z Dzikiego Zachodu, szczególnie mi 
odpowiadała. Następnego dnia poprosiłem, aby powtórzył 
słowa. Zapisałem je na pamiątkę.
W małym miasteczku na południu, 
Gdzie z nieba pada słońca blask, 
Płynęły lata nieco nudno, 
Dni bez radości, dni bez radości, dni bez 
radości i bez trosk.
Lecz trzeba z was każdemu wiedzieć, 
Że mnóstwo w świecie takich miast. 
Tam nudzie łatwo się zasiedzieć, 
Tam w nudzie wolno, tam w nudzie wolno, tam w 
nudzie wolno płynie czas.
W miasteczku dzielny szeryf czuwał, 
Bo choć nie działo się nic źle, 
Często się zdarza, często bywa, 
Że gdy nie czuwasz, że gdy zasypiasz, że gdy 
zasypiasz, nie zbudzisz się!
Któregoś ranka, wczesnym świtem, 
Wiatr na swych skrzydłach przyniósł wieść, 
Że do miasteczka trzech bandytów
 Przybywa zemstę, przybywa zemstę, przybywa 
zemstę krwawą nieść.


                    Więc wszystkich mężczyzn 
szeryf prosi:
                  „Pomóżcie — woła — bo w tym 
rzecz, 
                    Że gdy choć dzielnych dwu się 
zgłosi, 
                     To przepędzimy, to 
przepędzimy to przepędzimy zbójów precz!"
„Nie mogę — ktoś się tam oburza 
— Ma ręka drży, gdy strzelać mam." 
„Nie mogę — powie tchórz do tchórza 
— Niech szeryf radzi, niech szeryf radzi, 
niech szeryf radzi sobie sam!"
Więc do szeryfa żona rzekła: 
„Ciśnij to w diabły, skacz na koń.
 O, bodaj nie wyjrzeli z piekła
 Ci, którzy nie chcą, ci, którzy nie chcą, ci, 
którzy nie chcą chwycić za broń!"
Lecz szeryf został. O tym śpiewa 
Zielonej prerii chłodny wiatr I szumią w 
borze stare drzewa,
I śpiewam ja, i śpiewam ja, i śpiewam ja 
— wędrowca brat.
Zgadnijcie teraz, co się stało?
Wszak tamtych trzech, on — jeden był!
A przecież wyszedł z tego cało,
Gdy tamtych trzech, gdy tamtych trzech, gdy tamtych 
trzech runęło w pył.
A gdy umilkły wreszcie strzały, 
Ludzie przybiegli, buchnął śmiech.
„Niech żyje szeryf nasz wspaniały! 
On jeden dzielny, on jeden dzielny, on 
jeden dzielny jest za trzech!"
Lecz szeryf odpiął srebrną gwiazdę
I cisnął ją na drogi pył,
Osiodłał konia do odjazdu.
„Nie będę z wami, nie będę z wami, nie będę z wami 
dłużej żył!"


Już czas zakończyć tę legendę,
Opuszcza miasto szeryf-chwat
I tylko w pieśni istnieć będzie 
Tego zdarzenia, tego zdarzenia, 
tego zdarzenia wieczny ślad.
  Teraz i ja klaskałem, klaskał Karol i pani Gonzales, i jej 
małżonek, Inez i Bede.
  —	Dziękujemy — powiedziała seńora — to było piękne, 
lecz wróćmy do spraw, które w tej chwili muszą nas 
interesować najbardziej. Powtórzę to, czego do 
wiedziałam się od Indian. Proszę zostać — zwróciła się do 
Coylego widząc, że wstaje. Moje wiadomości mogą się 
przydać i panu.
  Na początku wysłuchałem znanego już z tłumaczenia 
Gonzalesa fragmentu. Dlatego pomijam tę część. Druga 
okazała się znacznie ciekawsza. Otóż, stary Indianin 
stwierdził, że na poszukiwanie skarbów ukrytych przez 
Quetzalcoatla wyruszyła przed wielu, wielu laty wyprawa w 
góry. Uczestniczyli w niej Indianie z południa, lecz wyprawą 
kierowali Kreole i cudzoziemcy. Obozowali kilka dni nad 
rzeką wpadającą do jeziora i nabywali ryby od mieszkańców 
wsi. Później prosili o przewodnika, obiecując dobrze zapłacić. 
Znalazło się wielu chętnych, którzy jednak najpierw chcieli 
się dowiedzieć, dokąd mają wyprawę prowadzić. Nie 
uzyskali wyraźnej odpowiedzi. Kreole wspomnieli tylko, że 
pragną zbadać wnętrze gór. Lecz Indianie towarzyszący 
białym zdradzili, że chodzi tu o jakieś skarby ukryte przez 
dawnych władców Meksyku. Kiedy wiadomość ta rozniosła 
się wśród mieszkańców wioski, poczęto szeptać o skarbach 
Quetzalcoatla. I wówczas kandydaci na przewodników 
odmówili swych usług. Kto bowiem sięga po własność 
Quetzalcoatla, tego czeka śmierć.
  —	Mimo to, jak opowiadał starzec, znalazł się człowiek, 
którego skusiła wysokość zapłaty, i ruszył z wyprawą. 
Sądzono, że nigdy nie wróci. Jednak zjawił się.
  —	Zapytałam — mówiła dalej seńora Concepcion — jak 
długo trwała nieobecność przewodnika. Niestety, pojęcie 
czasu jest w tych stronach dość względne. Podobno 
przewodnik wyruszył na wiosnę, a wrócił zimą. 
Przybył do wsi konno, co wzbudziło w mieszkańcach 
zrozumiałe poruszenie. Nikt z nich nie miał konia. 
Oprócz tego przewodnik przywiózł mnóstwo cennych 
przedmiotów: aż dwie strzelby, kilka sztuk poncho, noże, 
szklane paciorki, futro jaguara. Nie chciał zwierzyć się 
nikomu, jak udała się wyprawa. Dopiero później, pod 
wpływem aquardiente, zdradził tajemnicę naszemu 
informatorowi. Wyprawa posługiwała się papierem, na 
którym widać było jakieś rysunki (oczywiście chodzi tu o 
mapę), i po wielu, wielu dniach dotarła do miejsca, w którym 
ukryto skarby. Przy ich podziale doszło do kłótni między 
cudzoziemcami i Kreolami, później do walki. Gdy kilku z nich 
poległo, towarzyszący wyprawie Indianie rzucili się na 
pozostałe blade twarze i pomordowali je. Jeden tylko 
człowiek zdołał uciec, lecz powrócił w nocy, by pijanym i 
śpiącym czerwonoskórym zabrać broń i zmusić ich do 
ucieczki. Co stało się z rzekomymi skarbami, tego nie 
zdołałam się dowiedzieć. Dodam, że to, co mówił stary rybak, 
różni się tylko w szczegółach od tego, co poprzednio 
dowiedziałam się od młodego rybaka. No cóż, żaden z nich 
przecież nie był naocznym świadkiem wydarzeń, o których 
opowiadał.
Umilkła na chwilę, po czym zapytała:
—	Pamiętacie, seńores, naszą rozmowę w hacjendzie?
  —	Oczywiście — odparłem za wszystkich... — Jednak... 
— zawahałem się.
  

—	Proszę, niech pan mówi.
  —	Dostrzegam sporo niejasności. Gdzie się podział 
indiański przewodnik wyprawy?
  —	Pytałam o to samo. Ten stary rybak twierdzi, że 
dosięgła go zemsta Quetzalcoatla. W kilka miesięcy po 
powrocie wybrał się na ryby i utonął.
  —	Dobrze — zgodziłem się. — Lecz w jaki sposób 
przewodnik wrócił do wsi z dwiema strzelbami, skoro blada 
twarz zabrała Indianom wszystką broń?
  —	Jest w tym na pewno jakaś sprzeczność, lecz ten 
starzec nie potrafił czy też nie chciał tej sprzeczności 
wytłumaczyć.
  —	To jeszcze nie koniec moich wątpliwości. Dlaczego ci 
Kreole i cudzoziemcy wynajęli tu przewodnika, mając ze 
sobą kilku Indian?
Uśmiechnęła się:
  —	Zbyt wiele pan ode mnie wymaga. Nie wiem. Być 
może tamci Indianie-Zapotecy nie znali tak dobrze gór, jak 
mieszkańcy wioski. Lecz chyba nie jest to ważne, lecz fakt, 
że opowieść obu rybaków niewiele różni się od tej, którą 
zeznał księdzu umierający Zapotek. I dlatego twierdzę, że 
znajdujemy się na właściwym tropie? To, że spotkaliśmy 
rybaków, stanowi szczęśliwy zbieg okoliczności.
  —	Zamierza pani nająć przewodnika? — zapytał Karol.
  —	Nie. Nawet gdybyśmy w dalszej drodze mieli trafić na 
trudności, lepsze to niż wtajemniczanie tych ludzi w nasze 
sprawy. Zbyt wielkie ryzyko.
  —	Więc oni nie wiedzą, co jest celem naszej wyprawy?
  —	Polowanie, po prostu polowanie. Tyle im powiedziałam.
  —	Seńora jest bardzo przewidująca — wtrącił się Coyle. 
— I słusznie była tak powściągliwa w mowie.
  

W   przeciwnym   wypadku  nieco   lękałbym   się   tego... 
Quetzalcoatla.
Roześmieliśmy się, a pani Gonzales dodała:
  —	Gadulstwo nigdy nie jest cnotą i raczej cechuje... 
kobiety, lecz ja, gdy wdzieję męski strój, zaraz zmieniam 
skórę.
  —	Dlatego mnie nieco dziwi, że ci rybacy tak łatwo 
zdradzili obcym swą tajemnicę. Znam nie od dziś Indian i 
wiem, że są ostrożni w udzielaniu informacji nieznanym 
przybyszom -— zauważył Karol.
  —	Prawda — przyznała — chociaż meksykańscy 
autochtoni są nieco inni. Długoletnie rządy Hiszpanów 
wywarły swój wpływ na starą ludność Meksyku. Znacznie 
silniejszy niż Anglicy na Indian północnoamerykańskich.
  —	Ciekawe stwierdzenie — mruknął Karol, ale tak, że go 
wszyscy usłyszeli.
—	Nie zgadza się pan?
—	Nie wiem, nie znam Meksyku.
  —	A więc różnica polega na tym, że hiszpańscy kon-
kwistadorzy nie przybyli tu, aby wieść żywot rolników, jak 
pierwsi osadnicy Ameryki Północnej. Tym ostatnim 
potrzebna była tylko ziemia, tym pierwszym: ziemia i ludzie, 
którzy by ją uprawiali. Anglicy stopniowo wypierali Indian z 
najurodzajniejszych terenów, konkwistadorzy szybko 
opanowali cały Meksyk, czyniąc z ludności tubylczej 
niewolników pracujących na roli dla swych panów. Taka 
niewolnicza praca pokoleń musiała wywrzeć ujemny wpływ 
na charakter miejscowej ludności. Indianie 
północnoamerykańscy, cofając się na zachód, długo jeszcze 
korzystali z wolności i mogli prowadzić walkę do ostatka. Tu 
działo się inaczej. Wraz z podbiciem państwa Azteków przez 
Korteza złamany został wszelki opór.
—	Świetnie się pani orientuje w historii swej ojczyzny — 
powiedziałem z uznaniem. — Jeśli jednak woła walki została 
złamana, jak wytłumaczyć oderwanie się Meksyku od 
Hiszpanii?
  —	Trafił pan w sedno, doktorze. Trzeba jednak wiedzieć, 
że inicjatywa uniezależnienia się od Madrytu wyszła od 
Kreolów, podobnie jak inicjatywa uniezależnienia dawnych 
kolonii angielskich w Ameryce Północnej wyszła właśnie od 
samych Anglików. U nas pierwszym, który wystąpił przeciw 
Madrytowi, był ksiądz Hidalgo, Hiszpan. Tej samej 
narodowości był Franciszek Ksawery Mina. Hiszpanem z 
pochodzenia był Antonio Lopez de Santa Anna, przez długie 
lata walczący o niezależność tych ziem. Juarez nie 
zwyciężyłby, gdybyśmy nie wspierali go w walce. My, 
Kreole! Tak to wygląda. No... zbyt daleko odbiegłam od tego, 
co nas w tej chwili najbardziej interesuje. A więc, uzyskałam 
te wszystkie informacje dzięki temu, że powiedziałam 
młodemu rybakowi, iż mój daleki krewny zginął w wyprawie 
w Sierra Mądre, i pytałam, czy czegoś o takiej wyprawie nie 
słynął. Reszty... dokonały cygara! I to wszystko. 
Przewodnika nie weźmiemy, powinny nam wystarczyć mapy.
  —	Sprawa jest jasna — zabrał głos hacjender. — Chyba 
teraz nikt z was nie wątpi, seńores, że opowieść o tajemniczej 
wyprawie była zgodna z prawdą.
  Nie wiem, co myśleli moi towarzysze, ja zgadzałem się z 
Gonzalesem.
  Na tym zakończył się dzień. Udaliśmy się na spoczynek: 
obie panie do swego namiotu, mężczyźni do ognisk, gdzie 
umościli sobie posłania. Jeden Coyle nie mógł nas 
naśladować — sprawował obowiązki dowódcy nocnych 
straży, pełnionych kolejno przez vaquerów. Bardzo mi to 
odpowiadało. Przyjemnie spać od zmierzchu do świtu, nie 
przerywając snu na nocną wartę. Jednak swego winchestera 
położyłem pod ręką. Karol uczynił podobnie, a nawet — 
więcej. Przebudziwszy się przypadkowo w pełni nocy, 
dostrzegłem, jak krążył w pobliżu, tu i tam. Zagadnąłem go 
nazajutrz, czego szukał po nocy. Odparł, że sprawdzał, czy 
nasi wartownicy rzetelnie spełniają swe obowiązki.
  Rankiem rozstaliśmy się z jeziorem i dotarli do ujścia 
wpadającej doń rzeki. To była górska rzeka, co się zowie! Z 
korytem poprzegradzanym kamiennymi progami z potężnych 
głazów, o które rozbijała się woda, pełna pian, wirów i 
szumiących bystrzyn. Ten widok potrafił zniechęcić 
największego nawet śmiałka do podejmowania ryzyka 
przeprawy. Nam ani w głowie to było. Jechaliśmy brzegiem, 
obserwując wznoszące się po przeciwległej stronie koryta 
chaty wioski i grupę jej mieszkańców gapiących się na naszą 
karawanę.
  Pochód otwierał Gonzales z małżonką i córką, później — 
ja, Karol i Bede. Za nami toczył się wóz, a kawalkadę 
zamykali vaquerzy z Coylem jako dowódcą.
  Powolna to była wędrówka ze względu właśnie na wóz, 
wypełniony amunicją i żywnością, bo Gonzales przezornie 
zabezpieczył się w żywność, nie licząc zbytnio na myśliwskie 
trofea. Nieudane polowanie poprzedniego ranka uzasadniało 
jego ostrożność. Dodam, że sporo miejsca w wozie 
zajmowały poncha, futra, a nawet zapasowy namiot. Gdy 
zagadnąłem hacjendera, po co zabrał te zbyteczne moim 
zdaniem bagaże, wyjaśnił, że zbliża się meksykańska zima — 
pora deszczowa, trwająca od czerwca do października. Nie 
powoduje to wielkiego spadku temperatury, lecz w górach, na 
dużych wysokościach, dają o sobie znać śnieg i mróz.
  — A kto wie — zauważył hacjender — jak wysoko 
przyjdzie nam zawędrować? Przydadzą się wówczas i 
podwójne derki, i namiot.
  Tymczasem jednak nie chłód, lecz nadmierny skwar 
bardzo  nam  dokuczał.  Na  szczęście  posuwaliśmy  się 
ciągle wzdłuż rzeki. Kryształowo czystej wody do picia nie 
brakowało, a z kąpieli korzystaliśmy w godzinach 
największego gorąca.
  Szlak nasz nie był trudny — szeroka, trawiasta pła-
szczyzna ograniczona z jednej strony korytem wspomnianej 
rzeki. Któregoś dnia drogę zwęził nam podłużnie ciągnący 
się kanion o stromych ścianach i ginącym w mroku dnie. 
Zdumiewające były jego barwy! Poprzeczne, kolorowe 
pasy biegły jeden nad drugim, na przemian: zielone, żółte i 
różowe. Nie mogłem oczu oderwać od tej tęczy, nie 
wymalowanej na niebie, lecz utrwalonej w ziemi. Dopiero 
Karol fuknął na mnie, ostrzegając, że jeśli co krok będę 
kontemplował piękno, nigdy nie dobrniemy do celu.
  Tego samego dnia, pod wieczór, Karol i Gonzales 
ustrzelili nad rzeką dwie antylopy. Nie przypuszczałem, że 
te typowe dla prerii północnoamerykańskiej zwierzęta mogą 
zawędrować tak daleko na południe. Gonzales przyznał, że 
nigdy dotąd nie spotkał tych czworonogów na ziemiach 
Meksyku. Mieliśmy więc wyjątkowe szczęście oraz... sporą 
ilość wybornego mięsa.
  Antylopy — to moje „dobre znajome". Oglądałem je i 
podziwiałem niejeden raz. Wielokrotnie dźwigaliśmy 
upolowane sztuki razem z Karolem, bo ciężar tych zwierząt 
jest niemały, około 150 funtów, a wysokość sięga 5 stóp. 
Cechą charakterystyczną antylop prerii, zwanych również 
widłorogami (od rogów przypominających widły), jest 
niezwykła szybkość, jaką potrafią rozwijać, bo do 44 mil na 
godzinę. Nie dogoni ich najściglejszy nawet wierzchowiec, 
tym bardziej że antylopy świetnie skaczą, swobodnie 
pokonując nierówności gruntu. Na otwartej przestrzeni nie 
dają się ani zaskoczyć, ani dopędzić. Prawdopodobnie 
dlatego właśnie nie zostały całkowicie wytępione przez 
człowieka.
  Przy wieczornym ognisku podano nam na cynowych 
talerzach płaty antylopiej pieczeni, świetnie przyrządzonej 
przez Gonzalesowego kuchcika. Muszę przyznać, że 
sposób, w jaki hacjender organizuje łowieckie wyprawy, 
ma swe dobre strony. Natomiast złe, według mego 
przekonania, polegają na tym, że uczestnik nie może 
korzystać z pełnej swobody. Odczułem to niejeden raz, 
ponaglany do pośpiechu wtedy, gdy przychodziła mi chętka 
położyć się w cieniu drzew i obserwować ptaki krążące po 
niebie lub wspaniałą, barwną roślinność porastającą stoki 
coraz bliższych gór. Myślałem o swych poprzednich 
myśliwskich wędrówkach z Karolem, podczas których nikt 
nas nie poganiał, a podróż przerywaliśmy tyle razy, ile razy 
nam się to spodobało. Teraz musiałem trzymać się 
„regulaminu" wyznaczonego przez Gonzalesa.
  

  Wolno, lecz nieprzerwanie posuwaliśmy się w głąb Sierra 
Mądre i ciągle towarzyszyła nam spieniona rzeka, tworząc 
granicę nie do przebycia. Droga nadal była wygodna. 
Zastanawiałem się jednak, co poczniemy, gdy szlak zwęzi 
się do szerokości ścieżki. Seńora Concepcion nie obawiała 
się tego, twierdziła, że ci, którzy przed wielu laty posuwali 
się w tym samym kierunku, jechali konno, z czego wynika, 
że trasa musi być dość szeroka. Następne dni potwierdziły 
prawdę jej słów. Droga, zamiast się zwężać, jeszcze się 
poszerzyła, bo zagubił się ograniczający ją kanion, a jego 
miejsce zajął łagodny stok, od pewnej wysokości porosły 
lasem. Na którymś z postojów hacjender poprowadził mnie 
nieco w górę, pokazując poszczególne gatunki drzew: 
modrzewie, cyprysy, mahonie.
  — Im wyżej, tym mniejsza różnorodność. Później na-
potykać będziemy już tylko sosny i świerki. Te góry, 
doktorze, to przekrój wszystkich klimatów świata. U 
podnóża kwitną cytryny, wierzchołki pokrywa śnieg i lód.
  Następnego dnia dotarliśmy do dziwnej polanki. Piszę: 
dziwnej, ponieważ miała zdumiewająco regularny kształt 
koła. Z lewej strony ograniczało ją wzniesienie porosłe 
starodrzewem, z prawej — rzeka. Naprzeciw dźwigała się 
dziwacznych kształtów samotna skała, rozdzielająca prostą 
dotąd drogę na dwie części: prawą — wiodącą nadal 
wzdłuż koryta rzeki, lewą — zagłębiającą się wąwozem w 
górskie zbocze.
 .Zatrzymaliśmy się, chociaż daleko jeszcze było do końca 
dnia. Należało bowiem zastanowić się nad wyborem dalszej 
trasy. Seńora Concepcion wydobyła z wozu plik map. 
Rozłożyliśmy je w cieniu drzew, na ziemi, a nasza 
przewodniczka poczęła ołówkiem i cyrklem odmierzać 
przebytą drogę. Spoglądaliśmy na to w milczeniu: 
hacjender, Bede i ja. Natomiast Karol zabrał długą broń i 
ruszył w głąb wąwozu, wyjaśniając nam, że spróbuje tylko 
„coś ustrzelić" i wkrótce wróci.
  Łagodny wietrzyk spadał z wysoczyzn, szeleścił papier 
porozkładanych map. Kilka kroków od nas konie szczypały 
trawę, vaquerzy rozmawiali półgłosem.
  —	Według moich obliczeń — powiedziała seńora — 
znajdujemy się bardzo blisko pierwszego z tych tajemniczych 
znaków widocznych na pańskiej mapie, doktorze.
  —	Ba — wtrącił się hacjender — gdybyśmy wiedzieli, 
czego szukać? Bo mogło się zdarzyć, że mamy już to za 
sobą.
  —	Lecz przecież — zauważyłem — znak musiał być 
zrobiony wyraźnie, tak aby go nie przeoczyć.
  —	Zapewne, zapewne — zgodził się Gonzales — ale ile 
już lat minęło od tamtych dni? Przez cały ten czas przyroda 
na pewno nie pracowała nad polepszeniem oznakowania, 
raczej je zatarła.
  Nic na to nie odrzekłem, racja była po stronie Gonzalesa. I 
oto nowy kłopot!
  —	Nie możemy dalej ruszać bez odszukania znaku — 
powiedziała seńora. — Trzeba dokładnie sprawdzić kawałek 
drogi za nami i kawałek przed nami.
  Na szczęście nie doszło do tak żmudnych poszukiwań. 
Ledwie zdążyliśmy wstać, ukazał się Karol.
  —	Już z polowania? — zdziwiłem się. — Nie znalazłeś 
zwierzyny?
  —	Znalazłem coś lepszego, jeśli się nie mylę. Chodźcie ze 
mną, sami ocenicie.
—	Nie bądź taki tajemniczy. Odkryłeś skarby?
—	Nie, lecz być może coś, co do nich prowadzi.
—	Oznakowanie?! — wykrzyknął hacjender.
—	Na to wygląda.
  Łatwo sobie wyobrazić, z jaką niecierpliwością po-
dążyliśmy za Karolem.
  

  Po przejściu kilkudziesięciu jardów ujrzeliśmy w głębi 
wąwozu, usytuowany na samym środku drogi, regularny 
kopczyk z kamieni, zarosły zielskiem i nieco przysypany 
ziemią.
  —	I co wy na to? — zagadnął mój przyjaciel nieco 
chełpliwie.
  —	To jest dzieło rąk ludzkich — stwierdził Gonzales — 
drogowskaz, którego szukamy. A ty, co sądzisz o tym? — 
zwrócił się do żony.
  —	To samo — odparła. — Nasz trójkącik z mapy albo... 
zdumiewający zbieg okoliczności. Tych kamieni na pewno 
nie przyniosła tu woda ani nie spadły ze zbocza, a ponieważ 
nie wierzę, aby jakaś jeszcze druga ekspedycja posuwała się 
tędy przed nami, ten drogowskaz został wzniesiony przez 
posiadaczy pańskiej mapy, doktorze. Możemy sobie 
pogratulować. A więc... szybko w drogę! 
  —	Czy nie warto zbadać wnętrza tego kopca? — zapytał 
hacjender. — Może coś tam ukryto, jakieś wskazówki...
  —	Wątpię. Wyprawy odkrywcze istotnie niekiedy 
pozostawiają zapiski ukryte w oznaczonych miejscach, lecz w 
tym wypadku... Zresztą... poszukajmy.
  Zabraliśmy się we czwórkę do roboty. Kamienie nie były 
wielkie i wkrótce oczyściliśmy z nich cały krąg, ale nie 
znaleźliśmy nic.
  Po kwadransie wjechaliśmy do wąwozu, którego dno 
dźwigało się powoli, aż wyprowadziło nas na trawiastą 
płaszczyznę, i znowu ujrzeliśmy rzekę płynącą na prawo od 
nas.
  Po dwu dalszych dniach wędrówki ukazał się naszym 
oczom drugi, podobny do poprzedniego kamienny dro-
gowskaz, ustawiony w bardzo odpowiednim miejscu, tam 
gdzie do rzeki wpadał górski strumień. Tu naturalna droga 
rozdzielała się. Jedno jej ramię biegło nadal brzegiem rzeki, 
drugie towarzyszyło strumieniowi. Otóż właśnie nad 
strumieniem odkryliśmy kamienny wzgórek.
  Te znaki nagle wzbudziły we mnie wątpliwość: czy 
rzeczywiście wznieśli je uczestnicy wyprawy, która tak 
tragicznie została zakończona? Bo w jakim celu? Dla 
wytyczenia drogi powrotu? Wskazania właściwej trasy dla 
następnej wyprawy? Lecz po co mieliby tu ponownie 
wyruszać i czy przewidywali kolejną ekspedycję? A poza 
tym rozporządzali niezłą mapą...
  Podzieliłem się swymi wątpliwościami z otoczeniem 
podczas najbliższego wieczornego ogniska. Byli zaskoczeni.
  —	Chyba te znaki ustawiono dopiero w drodze powrotnej 
— zauważył Bede.
  —	Nie było drogi powrotnej — zaprotestowałem. — 
Przecież wyprawa została rozbita, a nie sposób przypuścić, 
aby kamienne znaki ustawiali wracający do swych 
rodzinnych stron Indianie lub samotny biały człowiek, który 
tych Indian przepędził.
  —	Słusznie, doktorze — zauważyła pani Concepcion. — 
Zaiste, dał nam pan zagadkę do rozwiązania.
  —	Myślę, że ją rozwiązałem — stwierdziłem skromnie.
—	Słuchamy, słuchamy! —wykrzyknął Gonzales.
  —	Otóż... wydaje mi się, że znaki zarówno na mapie, jak i 
na ziemi nie zostały zrobione przez tych, którzy szukali 
„skarbów".
—	A przez kogo? — zainteresował się Bede.
  —	Przez tych, którzy „skarb" ukryli — obwieściłem 
triumfalnie.
  —	Z tego wynika, że przed nami ciągnęły tędy dwie 
wyprawy, a nie jedna — powiedziała seńora.
  —	Właśnie tak — przytwierdziłem. — Pierwsza wy-
prawa zakopała gdzieś w górach nie znane nam przedmioty, 
zaznaczyła ich miejsce ukrycia i drogę doń wiodącą, zarówno 
na mapie, jak i w terenie. Później — tak sądzę — mapa 
dostała się w inne ręce i druga ekspedycja ruszyła po śladach 
pierwszej.
—	A może to ta sama? — wyraził wątpliwość Karol.
  —	Nie wygląda na to — odparłem. — Nie szukaliby 
przecież przewodników.
  —	Doktorze! — wykrzyknął hacjender. — Pan jest 
genialny. Nikt z nas nie wpadł na taki pomysł. Sądzę, że 
mapa, którą pan nabył, jest znacznie starsza, niż 
przypuszczaliśmy.
  —	Nie mapa — zaprzeczyła seńora — lecz znaki na niej 
narysowane. Może zresztą nie o wiele starsze. Jedną 
wyprawę od drugiej mogły dzielić lata, lecz mogły również 
dzielić tylko miesiące. 
  —	Lecz kto zorganizował pierwszą wyprawę? — zapytał 
Karol. — Nie słyszała pani o niej?
  —	Nigdy — stwierdziła. — Nie spotkałam najmniejszej 
nawet wzmianki.
  —	Przecież to zrozumiałe — wtrąciłem. — Ci, którzy 
chcieli ukryć cenne najprawdopodobniej przedmioty, musieli 
działać w najgłębszej tajemnicy.
  —	Lecz czemu nie powrócili do swego schowka? — 
odezwał się Gonzales.
  —	Może czas jeszcze nie nadszedł, a może tamci ludzie 
zginęli? — odparła seńora Concepcion. — Któż odgadnie?
  Rankiem ruszyliśmy nową drogą, znacznie mniej wygodną 
od poprzedniej. Stosunkowo wąskie wybrzeże strumienia po 
przebyciu niecałej mili zamieniło się w wąwóz: z prawej i z 
lewej strony wyrosły porośnięte krzakami, gdzieniegdzie 
drzewami zbocza, a strumień znalazł się prawie w środku 
wąwozu, płynąc między dwiema wąskimi, pokrytymi żwirem 
plażami.
—	Miejmy nadzieję — zauważył hacjender, gdy 
zagłębiliśmy się w gardziel tej cieśniny — że ten wąwóz 
wkrótce się skończy i to zanim spadnie pierwszy deszcz, 
bo deszcze tutaj jak wodospady. Kiepsko będziemy wy-
glądać, gdy zaskoczy nas ulewa.
  Lecz niebo było pogodne i nic nie wróżyło zmiany. Za to 
ziemia spłatała nam psikusa. Wieczorem zagrodziła nam 
drogę nieprzewidziana przeszkoda. Dostrzegliśmy ją w 
półmroku jako brązowy wał ziemi, korzeni, pni i gałęzi. 
Ciągnęła się w poprzek wąwozu, od ściany do ściany. Co za 
szczęście, że strumień zdołał utorować sobie przepływ pod 
spodem usypiska, w przeciwnym wypadku po tamtej stronie 
barykady powstałoby jezioro grożące nam zatopieniem w 
wypadku przerwania tamy.
  Ponieważ ściemniało się coraz bardziej, postanowiliśmy 
zanocować, a dopiero rankiem dokładniej zbadać sytuację. 
Na pierwszy rzut oka zabrnęliśmy w pułapkę bez wyjścia.
  




Kurara
  W niezbyt wesołych nastrojach powitaliśmy ranek, na 
szczęście słoneczny, nie zapowiadający deszczu. Tego by 
jeszcze brakowało!
  Ziemny wał w świetle dnia nie przedstawiał się tak groźnie, 
jak wczoraj, jednak jego wysokość sięgała kilkunastu stóp. 
Skąd runęły te zwały gruntu, nie mogliśmy odgadnąć, ponieważ 
ściany wąwozu były nie tknięte. Dopiero gdy wspięliśmy się na 
barykadę, ujrzałem po przeciwnej stronie zupełnie zrujnowane, 
nagie zbocze. To z niego właśnie obsunęła się ziemia wraz ze 
wszystkim, co na niej rosło.
  Strumień jednak nie wyżłobił sobie odpowiednio szerokiego 
koryta pod tamą i tylko część jego wody przepływała. Reszta 
gromadziła się przed nasypem. Na oko wyglądało, że sięga 
prawie dwu stóp wysokości, zalewając całe dno wąwozu.
  —	Co robimy? — zapytałem Gonzalesa. — Szukamy nowej 
drogi?
  —	A cóż innego nam pozostało? — wtrącił się Bede stojący 
obok mnie na szczycie barykady.
  —	Nie wiem — odparł hacjender. — Chodźcie, seńores, do 
mojej żony, może ona nam wyjaśni, czy da się ominąć ten 
wąwóz.
  Zeszliśmy. Przed namiotem pani Gonzales klęczała nad 
rozłożonymi mapami. Uklękliśmy obok i cierpliwie czekali. 
Trwało to dość długo. Na koniec seńora wyprostowała się i 
spojrzała na męża.
—	I co powiesz, moja droga?
  —	Niestety, nic pewnego. Należy cofnąć się do roz-
gałęzienia, a później posuwać wzdłuż rzeki. Jak długo? Ba, tego 
nie wiem. Oczywiście, że do pierwszej doliny skręcającej w 
lewo, lecz czy w takiej dolinie zmieści się nasz wóz, tego nie 
potrafię z mapy odczytać.
  —	Brzmi to niezbyt pocieszająco — zafrasował się 
hacjender. — Chodźmy raz jeszcze obejrzeć barykadę.
  Wróciliśmy. Gonzales wdrapał się na grzbiet nasypu. Dreptał 
po nim tam i z powrotem, uderzał butem w ziemię, wreszcie 
znieruchomiał i zwrócił się do nas oczekujących na dole wyniku 
tych niezrozumiałych badań.
  —	Czy może zauważyliście, seńores, jakieś wielkie głazy 
tkwiące w nasypie?
  Zgodnie z prawdą stwierdziliśmy, że żadnych kamieni nie 
widzimy, lecz Karol natychmiast dodał, że mogą one 
znajdować się na spodzie, przysypane ziemią.
  —	Proponuję przekonać się, jak to wygląda — zdecydował 
hacjender.
—	O czym pan myśli? — zdziwiłem się.
—	O przekopaniu tej zawalidrogi.
—	Czym?! — wykrzyknął Bede. — Rękami? 
Zabrzmiało  to  nieco  ironicznie,   lecz   Gonzales  nie 
zwrócił na to uwagi.
  —	Rękami — odparł- — lecz uzbrojonymi w kilofy, łopaty i 
piły. Wszystkie te narzędzia znajdują się w wozie. Odrzucimy 
ziemię, a grubsze pnie potniemy na kawałki. To nie będzie zbyt 
trudne.
  —	Pan jest nadzwyczajny — stwierdziłem szczerze.— 
Mnie nie przyszłoby do głowy wozić tak ciężkiego sprzętu.
Uśmiechnął się z zadowoleniem.
—	Ba, doktorze, gdy się człowiek wybiera w dzikie strony, 
powinien być przygotowany na najgorsze i zaopatrzony w 
środki do pokonywania przeszkód. Sądzę, że w dwa, trzy dni 
zdołamy usunąć z tej barykady tyle ziemi, że wóz przejedzie. 
Lepsze to od błądzenia po górach, nie wiadomo jak długo. A 
teraz, seńores, do roboty. Podzielimy się na grupy, aby bez 
przerwy pracować. Przyda się każda para rąk.
  Po takim wezwaniu nie pozostało nam nic innego, jak 
zastosować się do propozycji hacjendera.
  Odtąd, na przemian, my wszyscy, z wyjątkiem pań i 
kucharza, staliśmy się ludźmi łopat, kilofów i ciesielskich pił. 
Robota była ciężka, zwłaszcza dla mnie, niezbyt przywykłego 
do tego rodzaju wysiłku. Bede, jak zauważyłem, również nie był 
zachwycony, lecz nawet nie mruknął, gdy po usunięciu 
wierzchniej warstwy ziemi i krzaków musiał kilof zamienić na 
piłę i w pocie czoła ciąć potężne pnie powalonych drzew.
  Po jednym tylko dniu takiej pracy, przerwanej na krótko w 
porze południowego posiłku, zebraliśmy się przy wieczornym 
ognisku, marząc tylko o śnie, bo nawet nie czuliśmy głodu. W 
takiej sytuacji nieco ponuro było przy ogniu, a próby obu pań 
rozweselenia nas opowiadaniem zabawnych historyjek spełzły 
na niczym.
  Wieczór następny wypadł podobnie, a rankiem sądziłem, że 
nie dźwignę się z posłania, tak bardzo bolały mnie mięśnie nóg, 
rąk i pleców. Jednak przemogłem się, później ból ustąpił.
  Wspólny wysiłek dał oczekiwany rezultat. Już w południe 
trzeciego dnia ziemia została przekopana, przetarte piłami pnie 
odsunięte i powstał przejazd dostatecznie szeroki, by zmieścił 
się w nim nasz wóz. Lustro wody gromadzącej się po 
przeciwnej stronie nasypu natychmiast obniżyło się, droga 
stanęła otworem. Lecz nie ruszyliśmy tego dnia. Wszyscy byli 
zbyt zmęczeni. Nawet kilka godzin leniwego odpoczynku 
(spacerować nie było gdzie, a drapać się po stromych ścianach 
wąwozu — nikomu się nie chciało) nie przywróciło nam pełnej 
sprawności fizycznej. Dlatego też znowu przy wieczornym 
ognisku panowało rzadko przerywane półsłówkami milczenie. 
Pani Concepcion zapragnęła widać ożywić smętną biesiadę.
  —	No — powiedziała — skoro milczycie jak zaklęci, ja się 
postaram urozmaicić dzisiejszy wieczór. Kto z was, poza tobą, 
Pedro — zwróciła się do męża — i po za Inez, słyszał o 
Hiawacie?
Zanim zdążyłem odpowiedzieć, odezwał się Karol:
  —	Hiawatha, wódz Irokezów, w czasach, gdy jeszcze nie 
istniały Stany Zjednoczone, utworzył federację złożoną z 
plemion Mohawków, Onsida, Onondaga, Kahuga i Seneka.
  Karol mnie zaskoczył, a przecież powinienem pamiętać, że 
nie był przeciętnym traperem znającym tylko futra, sidła i celną 
broń. W latach swej młodości — i później — czytał bardzo 
wiele, a wówczas gdy go poznałem, zadziwił znajomością 
indiańskich problemów.
  —	A kto z was zna „Pieśń o Hiawacie"? — zapytała 
powtórnie seńora.
Ponieważ nikt nie odpowiedział, odezwałem się ja:
—	To poemat Longfellowa.
—	Czytał go pan, doktorze?
  —	Nie — stwierdziłem z lekkim wstydem. — Wiem tylko, iż 
jest to poemat oparty na legendach Indian pół-
nocnoamerykańskich.
—	Prawda — potwierdziła. — Widzę, że się bardzo 
nudzicie, seńores, więc spróbuję wam powtórzyć fragment 
tego poematu, opowiadający o tym, jak powstała pierwsza 
fajka pokoju. Kogo to nie ciekawi, może nie słuchać — 
dodała żartobliwie. — Nie obrażę się. Rzecz jasna, nikt z 
nas nie ruszył się z miejsca.
Śród skalistych wierchów prerii,
 Na Czerwonym Kamionisku, 
Gdzie się Głaz Fajkowy  wznosi, 
Gicze Manito potężny, 
Władca życia, stał wysoko 
Na czerwonej turni stromej I 
przyzywał szczepy bliźnie, 
Bratnie ludy przywoływał.
Spod stóp jego biegła rzeka 
I wpływała w blask poranka,
I jaśniała nad przepaścią, 
Jak kometa Iszkudaha.
Nad doliną nachylony, 
Wielki duch wyznaczył palcem
Krętą drogę lśniącej rzece I 
powiedział: 
„Tędy tobie".I ułamał z rudej skały
Wystający kawał głazu Ręką ugniótł i 
ulepił 
Cybuch fajki starodawnej, 
Przyozdobił go wzorzyście, 
Potem z rzeki wyrwał trzcinę,
Długą trzcinę wód przybrzeżnych, 
Ciemnym liściem obrośniętą.
Wprawił trzcinę w palenisko 
I napełnił cybuch korą, 
Korą wierzby pokruszoną,


Tchnął potężnie w puszczę bliską 
I rozżarzył swym oddechem 
Rozłożyste drzew konary, 
Aż zajęły się płomieniem.
Tak, śród szczytów gór ogromnych
Stojąc sam, wyprostowany,
Gicze Manito potężny
Skalną fajkę swą zapalił,
Fajkę Zgody i Pokoju,
Bliźnim szczepom dając hasło". 
—	No, i jak wam się to podoba? — zapytała seńora. 
Odpowiedzieliśmy oklaskami. Był to nasz drugi — jak to 
określił żartobliwie Gonzales — wieczór literacki przy 
ognisku.
  Nazajutrz dzień wstał szary, nie rozświetlony ani jednym 
promykiem słońca. Zatroskany hacjender co chwila spoglądał 
w niebo pokryte chmurami i poganiał wszystkich do zwijania 
obozowiska. Ruszyliśmy wąwozem, którego końca nie było 
widać, i pełni niepokoju, czy aby burza nie zaskoczy nas tutaj, 
a wezbrany strumień nie zatopi ludzi i zwierząt.
  —	Burza wisi w powietrzu — zwierzył mi się hacjender. 
— Oj, żeby nie wynikła z tego bieda. Ten wąwóz to 
prawdziwa pułapka. Wyobraża pan sobie, co będzie się 
działo, jak lunie? Żeby chociaż dotrzeć do miejsca, w którym 
zbocza są mniej strome.
  Marzenie Gonzalesa nie spełniało się, lecz deszcz również 
nie padał, chociaż opona chmur gęstniała i z ranka uczyniła 
wieczorny zmierzch. Dlatego w wąwozie, o grzbietach ścian 
porośniętych borem, panowała prawie nocna ciemność. Na 
szczęście droga była równa, pokryta jedynie drobnym 
żwirem.
  Przekład Juliana Tuwima. Z książki pt. „Poeci języka angielskiego" 
— wybór i opracowanie: Henryk Krzeczkowski, Jerzy S. Sito, Juliusz 
Żuławski, PIW 1971.
  

  Tak upłynęły ze trzy chyba godziny, po których pierwsza 
błyskawica rozświetliła mrok, oślepiając na kilka sekund ludzi 
i zwierzęta. Po czym uczyniło się jeszcze bardziej ciemno i 
jeszcze bardziej cicho. W tej ciszy słychać było tylko 
uderzenia podków w kamyki i przytłumiony turkot wozu. Na 
koniec gdzieś z głębin i z wysokości gór nadpłynął głos 
grzmotu. Przeciągły, huczący, zakończony grzechotliwym 
dźwiękiem, podobnym do tego, jaki wywołuje skalna lawina.
  —- Nieźle się zaczyna — zauważył Gonzales. — Ale to 
jeszcze daleko. Popędzajmy konie, może wreszcie skończy 
się ten piekielny wąwóz.
  Zwiększyliśmy tempo jazdy, lecz nadal mizerna to była 
szybkość — wyładowany wóz stanowił poważną przeszkodę. 
Po kilku minutach znowu pojaśniało, lecz tym razem przerwa 
między błyskiem a grzmotem była krótsza. I tak odtąd 
powtarzały się światła i głosy nieba, aż zerwał się wiatr i 
uderzył nas w plecy z taką siłą, że pochyliliśmy się na 
siodłach, a wierzchowce stuliły uszy i zachrapały. Węzizną 
wąwozu strumień powietrza przemknął z prędkością 
huraganu, później wróciła cisza i powietrze zastygło w 
bezruchu. Na krótko jednak. Nastąpiło drugie uderzenie, a 
równocześnie góry i doliny, dno wąwozu, jego zbocza i 
grzbiety gęste od drzew ukazały się nagle naszym oczom z 
przeraźliwą dokładnością. Trójpalczasta błyskawica spadła z 
czarnego nieba, a po szczytach i nizinach przewalił się 
dudniący głos gromu. Poczułem na policzkach i na dłoniach 
pierwsze krople wilgoci.
  -— Kiedyż się skończy ten wąwóz? — jęknął hacjender, 
gdy dudnienie umilkło.
—	Chyba zbocza maleją — odparłem.
—	Tak pan...
Reszty nie usłyszałem. Huknęło gdzieś bardzo blisko,


może w trzy sekundy po błyskawicy. Znowu spadły ciężkie 
krople. Gonzales zatrzymał wierzchowca.
—	Co takiego?! — zawołałem podjeżdżając.
  Wskazał dłonią na lewą ścianę. To już nie było pionowe 
zbocze towarzyszące nam nieprzerwanie od chwili 
rozwidlenia się dróg. Tutaj, w wyniku erozji, zmyte były 
wszystkie wystające fragmenty ściany, ba — ścięty został 
stromy grzbiet i dzięki temu utworzyła się lekko spadzista 
płaszczyzna, wznosząca się łagodnie od dna wąwozu po 
gąszcz leśny rosnący na górze.
—	Chce pan tędy wjechać? 
Skinął głową.
—	Konie nie uciągną wozu — zauważyłem.
  —	Muszą! To poważna sprawa, doktorze. Ja znam 
tutejsze deszcze. Wąwóz zostanie zalany.
  Seńora Concepcion, a wraz z nią reszta naszej gromadki, 
zrównała się z nami. Hacjender wyjaśnił sytuację.
  —	Z koni! — rozkazał. — Prowadźcie zwierzęta, mocno 
trzymając za uzdy. Szybko, szybko!
  Spełniliśmy polecenie. Wbrew pozorom podejście nie było 
łatwe. Trzymałem swego wierzchowca tuż przy pysku i 
ledwie doprowadziłem' go między pierwsze drzewa, tak mi się 
wyrywał i trwożył czując pod kopytami usuwającą się ziemię. 
Inni z nie mniejszym trudem wypełnili to zadanie. Jednak 
obeszło się bez wypadku.
  Wyprowadziwszy wierzchowce zbiegliśmy na dół, by 
pomóc wciągać wóz. To było trudniejsze zadanie, nie tylko 
dlatego, że wehikuł stanowił tak wielki ciężar, lecz także z tej 
przyczyny, że zbocze rozdeptały już kopyta dwunastu koni. 
Ustawiliśmy się z tyłu wozu, z boków vaquerzy chwycili za 
szprychy kół, woźnica krzyknął i smagnął batem zaprzęg. 
Pojazd ruszył gwałtownie, lecz co chwila grzązł w sypkim 
piachu zbocza, nie przejechawszy nawet połowy jego 
długości. Dwu ludzi podskoczyło do koni, chwyciło je za 
uździenice, reszta podparła ramionami wóz i pchała co sił. 
Wolno, wolniutko, dysząc z wysiłku, pokonywaliśmy krok po 
kroku wzniesienie. Gdy dosięgliśmy górnej krawędzi zbocza i 
wóz wtoczono między drzewa, runąłem bezwładnie pod naj-
bliższy pień, niezdolny do jakiegokolwiek wysiłku. Jednak nie 
dane mi było długo w ten sposób odpoczywać. Bowiem bez 
żadnego znaku ostrzegawczego nagle lunął gwałtowny 
deszcz. Zaszumiało w gałęziach drzew, a później istny 
wodospad zwalił się na ziemię.
  Zerwałem się i pobiegłem do wozu, wskoczyłem pod budę, 
gdzie na pakunkach i stosach derek już usadowiła się nasza 
gromadka: dziewięć osób, wliczając w to woźnicę, kuchcika i 
służącego Gonzalesa. Było niemożliwie ciasno, ale za to 
sucho. Deszcz grzmocił w płócienną budę, oślepiające 
błyskawice migotały w szparach, gromy biły raz dalej, raz 
bliżej, aż w uszach dzwoniło. Gonzales założył poncho i 
wygramolił się z wozu.
  —	Pójdę sprawdzić, jak sobie radę dają vaquerzy — 
wyjaśnił znikając w ciemnościach i w szumie ulewy.
  Wrócił dopiero po kilkunastu minutach, ociekający wodą 
jak topielec, jednak okazało się, że zmokło tylko poncho, bo 
gdy je zrzucił, ubranie miał suche.
—	Co z ludźmi? — zapytała seńora.
  —	Radzą sobie, jak mogą. Popętali konie i siedzą pod 
drzewami. Są głodni. Wydobądźcie zapasy, zaraz tu się 
zjawią.
  Kuchcik zdołał wydobyć ze skrzynek i blaszanek pszenne 
suchary i plastry wędzonego boczku. Coyle, wyglądający 
niczym przysłowiowa zmokła kura, wsunął ociekający wodą 
kapelusz i mokre dłonie do wnętrza wozu, aby otrzymać 
porcję dla vaquerów. Na dokładkę dostał butelkę whisky. 
Nas, stłoczonych pod budą, poczęstowano tym samym. 
Smętna była ta zimna kolacja, lecz jeszcze smętniejsza — 
zimna noc, która po niej nastąpiła.
  Deszcz nie ustawał, chłód coraz mocniej dawał się we 
znaki. Założyliśmy poncha z grubego sukna, lecz cóż z tego, 
gdy ścisk nie pozwolił nawet na wyprostowanie nóg. 
Zasypiałem i budziłem się parokrotnie, za każdym razem 
słysząc szum ulewy. Dopiero nad ranem przestało padać, ale 
niebo pozostało pochmurne.
  Wyszliśmy z wozu niewyspani i markotni. Naszą 
markotność pogłębiły nieudane próby rozpalenia ogniska. 
Błoto chlupało pod butami, leżące na ziemi gałęzie tak 
nasiąkły wilgocią, że kuchcik, a później Coyle tylko napsuli 
mnóstwo zapałek i papieru usiłując wzbudzić płomień.
  Poszedłem spacerkiem nad wąwóz. Jakże inny widok 
przedstawiał niż poprzedniego dnia! Od ściany do ściany, po 
same krawędzie wypełniała go brudna, mętna woda, płynąca 
w dół leniwym nurtem. Nie mogłem pojąć przyczyny tego 
zjawiska, wyjaśnił mi je dopiero Gonzales.
  — Prosta sprawa, doktorze. Gdzieś tam obsunęło się 
zbocze. Wezbrany strumień i deszcz zrobiły swoje. Nauczka 
dla nas na przyszłość: nie korzystać z żadnych wąwozów.
  Tego dnia nie ruszyliśmy dalej. Droga była zbyt rozmokła, a 
że wiodła skrajem, tuż nad wąwozem, istniała uzasadniona 
obawa, że ciężki wóz może się zsunąć do wody.
  Koło południa na krótko zaświeciło słońce, lecz nadal było 
chłodno. Jakże więc uradowali się wszyscy, gdy wspólnym 
wysiłkiem Gonzalesa i Karola zapłonęły dwa stosy gałęzi. Co 
prawda, więcej dawały dymu niż ognia, jednak nieco ciepła 
padło i na nasze zmarznięte postacie. Najważniejsze przecież 
było to, że zagotowano wodę i każdy otrzymał kubek wrzącej 
kawy. Ogień pod trzymywaliśmy cały czas, równocześnie 
susząc wokół niego następne porcje paliwa. W ten sposób 
udało się nam zgromadzić przed zapadnięciem zmroku tyle 
suszu, że nawet z części tego zapasu sporządziliśmy posłania, 
bo ziemia nadal była wilgotna, a nocleg na błocie — ani 
przyjemny, ani bezpieczny. Z konarów i gałęzi jedliny 
vaquerzy ustawili wokół ognisk prymitywne szałasy, 
skupiające w swych wnętrzach ciepło ognia i mające chronić 
przed deszczem. Na szczęście deszcz nie spadł, a ja spałem 
jak suseł w zimowej norze.
  Rankiem wszystko się odmieniło. Z chmur na niebie 
pozostały tylko drobne obłoczki, słońce błyszczało, a mokra 
ziemia parowała. W dwie godziny później ruszyliśmy szlakiem 
wiodącym wzdłuż wąwozu. Woda w nim nieco opadła, jednak 
nie odkryła dna.
  Od miejsca naszego nieudanego noclegu droga poczęła 
coraz wyraźniej wznosić się, a. równocześnie obniżały się 
ściany wąwozu-rzeki, aż na koniec ujrzeliśmy już tylko 
strumień huczący po głazach i dalej — z pół mili — wodospad 
tryskający z podnóża wyniosłej skały. To był początek — dla 
nas koniec — strumienia, który nam tak długo towarzyszył. 
Rozstawaliśmy się z wodą, kto wie, na jak długo. Gonzales 
rozkazał napełnić wszystkie skórzane wory i zapasową 
beczkę znajdującą się na wozie.
  Powyżej wodospadu, kilka jardów za nim, natrafiliśmy na 
kolejny trzeci drogowskaz. I tym razem był nim kopczyk 
ułożony z kamieni. Milę za tym kopczykiem szerokość drogi 
stopniowo zaczęła się zwężać, las coraz bardziej podchodził z 
obu stron, aż w końcu nasz wóz musiał się zatrzymać. Ścieżka 
okazała się za wąska. Odbyliśmy krótką naradę, poświęconą 
nie tyle szukaniu innej trasy, bo taka nie istniała, ile ustaleniu 
składu osobowego grupy, która miała ruszyć dalej. Wóz mu-
siał tu pozostać, a wraz z nim ludzie, potrzebni, by go 
pilnować, a zbyteczni, nawet zawadzający w dalszej podróży. 
Kończyła się więc wędrówka dla woźnicy, kuchcika i 
służącego. Również pozostać musiał Coyle, jako kierownik 
całej grupy. Zauważyłem, że zmartwił się z powodu takiej 
decyzji hacjendera. Pozostawało ponadto trzech spośród 
pięciu vaquerów. Sądziłem, że ich los podzielą również obie 
panie. Omyliłem się. Seńora Concepcion nie wspomniała o 
sobie podczas narady, a jej małżonek nawet nie mruknął na 
ten temat. Natomiast z listy uczestników drugiego etapu 
wędrówki skreślono Inez. Widziałem, jak spochmurniała 
usłyszawszy ten wyrok. Zerwała się gwałtownie z ziemi i 
krzyknęła:
—	Ja mam zostać?!
  —	Niestety, Inez — odpowiedział spokojnie hacjender — 
nie możemy jechać wszyscy. Zbyt wiele musielibyśmy zabrać 
żywności i wody.
—	Ale dlaczego ja?
  —	Ponieważ przewiduję bardzo trudną drogę. Tym razem 
uznałem, że nie trzeba narażać cię na taki wysiłek.
—	Przecież tyle już razy jeździłam z tobą...
  —	Ale zawsze posuwał się za nami wóz zapewniający 
wygodny nocleg i dobre wyżywienie. Teraz przyjdzie pewnie 
i pogłodować nieco, gdy zapasy się wyczerpią, a zwierzyna 
zawiedzie.
  Odpowiedź ta wcale nie przekonała dziewczyny i chyba 
tylko obecność obcych zapobiegła rodzinnej kłótni. Ja 
uznałem decyzję hacjendera za słuszną. Ze wszystkich 
bowiem osób wchodzących w skład naszej wyprawy — Inez 
najmniej udzielała się pracom przy rozbijaniu i zwijaniu 
conocnych obozowisk, nikt zresztą nie miał do niej o to 
pretensji, lecz nonsensem byłoby zabieranie w dalszą drogę 
osoby najmniej użytecznej.
  W rezultacie — zamiast piętnastu, tylko siedmiu jeźdźców 
ruszyło w dalszą drogę w tym Gonzales z żoną, nasza trójka 
(Karol, Bede i ja) oraz dwu vaquerów mających opiekować 
się dwoma końmi jucznymi. Te konie obciążone zostały 
worami z wodą, kociołkiem do gotowania, kocami, zapasową 
amunicją, a nawet oskardami, gdyż hacjender przewidywał, 
że będą potrzebne.
  Przed rozstaniem zadecydowaliśmy, aby wóz cofnął się aż 
do wodospadu, właśnie ze względu na wodę, której tu nie 
było.
  Nasza siódemka ruszyła leśną duktą, żegnana przez 
wszystkich z wyjątkiem Inez, która obrażona na cały świat, 
skryła się pod budą wozu.
  Tak więc pozostawiliśmy za sobą luksus wiezionych 
sprzętów oraz ludzi, którzy wyręczali nas w żmudnych 
czynnościach rąbania drew, rozpalania ognisk, pitraszenia 
posiłków, pojenia koni i odprawiania nocnych wart. Odtąd 
zdani byliśmy wyłącznie na własne siły. Wcale mnie to nie 
przerażało. Posiadałem niezłe doświadczenie, wiedziałem, że 
Gonzales i w takich warunkach da sobie świetnie radę, a 
Karol, jak zwykle, zabłyśnie traperskimi talentami. Ciekaw 
byłem tylko, jak zachowa się pani Concepcion lub Bede, w 
którego zdolności westmańskie jakoś nie potrafiłem uwierzyć.
  Jechaliśmy jedno za drugim wąską dróżką. Na czele — 
hacjender, po nim — seńora, później Karol, ja i Bede. Pochód 
zamykali vaquerzy z jucznymi zwierzętami. Nasze ruchy 
ograniczała z obu stron czarna gęstwa drzew i krzewów, 
niekiedy cicha, niekiedy rozbrzmiewająca głosami ptaków. 
Mimo to posuwaliśmy się znacznie szybciej niż dotąd, bo 
jazdy nie hamował ciężki wóz, a zabłądzić było nie sposób — 
przed nami otwierał się tylko jeden szlak, bez żadnych odnóg 
ani rozdroży. Bór ciągnął się nieprzerwanie, pachnący żywicą 
i igliwiem sosen i świerków. W jego głąb wzrok nie sięgał 
dalej, jak na dwa—trzy jardy. Gąszcz wysokich  paproci,   
małych,   liściastych   drzewek,   wykroty
  

i powalone pnie tworzyły nieprzenikliwą kurtynę. Przez taką 
gęstwę nie przedarłby się człowiek na koniu, a i pieszy bez 
siekiery czy meksykańskiej maczety utknąłby po paru 
krokach.
  Puszcza towarzyszyła nam przez cały dzień aż do zmroku i 
wśród niej rozbiliśmy pierwsze obozowisko, skromne, na 
miarę naszych potrzeb i możliwości. Nocną wartę 
rozdzieliliśmy między sześciu mężczyzn, co do mnie, 
wykreśliłbym z tej listy Bedego, bo chociaż nie odmawiałem 
mu odwagi i celnego oka... ta jego tajemnicza przeszłość! 
Kim w istocie był? Czemu nie opowiadał o swym zawodzie, 
jak zwykli to czynić ludzie po dłuższej znajomości?
  Moja kolejka strażowania wypadła dobrze po północy. 
Począłem przechadzać się po ścieżce tam i z powrotem, bo to 
była przecież jedyna wolna od drzew przestrzeń i na niej 
żarzyło się wiśniowymi węgielkami przygasłe ognisko. Dokoła 
panowała cisza, moi towarzysze spali, bór milczał i tylko od 
czasu do czasu podmuch wiatru delikatnie szumiał w 
szczytach drzew. Księżyc wzeszedł na niebo i wysrebrzył 
szlak, po którym kroczyłem. Pierwsza moja nocna warta w 
warunkach tak niedogodnych, po rocznej prawie przerwie. 
Widoczność była przecież bardzo ograniczona ścianami lasu, 
za którymi kryć się mogły najbardziej niebezpieczne 
niespodzianki. Jednak nabyte przeze mnie doświadczenie 
odezwało się natychmiast, gdy zastąpiłem swego poprzednika, 
i ująłem dłonią za lufę winchestera. Jak zwykle w takich 
wypadkach najpierw byłem nieco senny, później nocny chłód 
orzeźwił mnie, i to tak bardzo, że wróciłem do ogniska po 
poncho i szybko je założyłem. Bardzo pomogło. Lecz 
meksykańskie poncho, świetnie chroniące przed zimnem, 
posiada pewne wady. Krępuje ruchy, a jeden tylko w nim 
otwór, na głowę, przy jednoczesnym braku jakichkolwiek 
rozcięć — uniemożliwia swobodnę manewrowanie rękami, 
przede wszystkim bronią. Ta ciepła i ciężka odmiana peleryny 
nie nadaje się, rzecz jasna, do polowania.
  Wdziawszy poncho uniosłem początkowo jego prawy skraj, 
aby dłoń trzymająca winchester była odsłonięta. Wkrótce 
jednak palce tak mi zgrabiały, że schowałem je wraz z bronią 
pod poncho.
  Dokoła nie działo się nic, mimo to nastawiałem uszu na 
odgłosy nocy, wytężałem wzrok, aby przebić ciemności boru 
— bezskutecznie. Blask księżyca tak daleko nie sięgał.
  Chyba po pół godzinie dreptania tam i z powrotem 
postanowiłem powędrować nieco dalej, drogą, którą dopiero 
mieliśmy ruszyć rankiem. Kroczyłem prawie bezszelestnie, 
stąpając po niskiej trawie porastającej ścieżkę, omijając 
krzaki wysuwające z obu stron swe gałęzie. Nagle 
usłyszałem dźwięk, jaki wydaje ciężki przedmiot przy upadku 
na miękkie podłoże. Zatrzymałem się. Odgłos nie powtórzył 
się. Nadal panowała cisza i tylko delikatny szum gałęzi na 
wierzchołkach drzew zasygnalizował obecność wiatru. 
Ruszyłem dalej.
  Trudno mi określić, ile jardów przemierzyłem, bacznie 
rozglądając się na obie strony. Przede mną biegła prosto 
wysrebrzona księżycem steczka, pusta, jak daleko sięgał mój 
wzrok. Dlatego nie wiem, co mnie skłoniło do zawrócenia. 
Nagle poczułem niczym nie uzasadniony niepokój, chociaż 
cisza trwała dalej, a moim towarzyszom nic nie mogło 
zagrażać, zresztą — nie odszedłem od nich daleko. Coraz 
gorszy stan moich nerwów w pewnej chwili kazał mi się 
zatrzymać. Odwróciłem się i zamarłem w pół kroku.
  W jasnym blasku, o kilka kroków od ogniska, stał kot! Ale 
jaki kot?! Tak na oko długość jego sięgała chyba pięciu stóp. 
Widziałem bardzo wyraźnie czarne, owalne plamy na bladym 
futrze, błyszczące ślepia i krótkie,
  

sterczące uszy na wielkiej głowie. Wrażenie było silne, lecz z 
gatunku tych, które jeżą włos pod kapeluszem i wywołują 
nieprzyjemny dreszcz na plecach.
  Myślę, że spotkanie było nieoczekiwane zarówno dla mnie, 
jak dla zwierzęcia. Chyba dopiero przed sekundą wyszło z 
lasu. Drapieżnik tkwił w miejscu jak skamieniały, ani 
uciekając, ani gotując się do skoku na mnie. Zorientowałem 
się pierwszy, jakie skutki mogą wyniknąć z takiej schadzki. 
Czy czułem strach? Nie wiem. Zdawałem sobie tylko 
sprawę, że od szybkości działania zależy moje życie.
  Wyszarpnąłem spod poncho winchester tak energicznie, że 
fałdy ciężkiego materiału wytrąciły mi broń z palców — 
upadła za najbliższy krzak, w mrok lasu.
  Zaiste, taki wypadek może się przytrafić chyba tylko 
greenhornowi, a przecież ja od dawna przestałem uważać się 
za greenhorna! Moja paskudna niezręczność kazała mi 
znowu znieruchomieć. Że wówczas zwierzę nie ruszyło do 
ataku, to chyba tylko dlatego, że spotkanie wypadło w tę 
cudowną, jedną w roku noc, o której bajają myśliwi, że żaden 
z drapieżników nie ośmiela rzucić się na człowieka. Kto 
chce, niech w to wierzy. Ja — prawie uwierzyłem!
  Oprzytomniałem, dałem jeden, długi krok poza ścieżkę i 
schyliłem się po strzelbę. Nie mogąc jej dostrzec w gąszczu, 
ukląkłem, tracąc w ten sposób zwierzę z oczu. Nerwowo 
macając dłońmi (wydawało mi się wówczas, że poszukiwanie 
trwa minuty, w rzeczywistości — zaledwie kilka sekund), 
natrafiłem na zimną stal lufy. Podniosłem się błyskawicznie, 
już z kolbą przy ramieniu. Zanim cokolwiek dostrzegłem, już 
usłyszałem: dźwięk dwu strzałów, tak szybko następujących 
po sobie, że zlały się w jeden przeciągły huk.
— Uważaj, Janie!
Poznałem, głos Karola i natychmiast wrócił mi spokój. Mój 
przyjaciel stał w pobliżu leżącego nieruchomo zwierzęcia, 
nieco w tyle i nieco z boku. Teraz ruszył wprost na 
bezwładne cielsko i trącił je końcem lufy. Próba widać 
wypadła pomyślnie, bo odezwał się półgłosem:
—	Opuść broń, wszystko w porządku. 
Zbliżyłem się.
—	Co to za dziwo? — zapytałem.
—	Jaguar. Niezła sztuka. Jak to się stało? Opowiedziałem w 
paru słowach, lecz zanim skończyłem swą krótką relację, 
otoczyli nas wyrwani ze snu towarzysze. Musiałem wszystko 
powtórzyć.
  —	Jaguar — stwierdził Gonzales obmacując futro. — 
Wielkolud, piękny okaz. Coraz mniej tych zwierząt.
  —	Jeszcze przed kilku laty — powiedział Karol — można 
było spotkać je na południu Stanów, teraz zostały chyba 
doszczętnie wytępione. Zbyt ładne mają futro i zbyt lubią 
mięso domowego bydła. Padły ofiarą traperów i hodowców.
  —	Nigdy nie spotkałem się z jaguarem i nie rozpaczam z 
tego powodu, gdyby nie ty, Karolu... jak to się stało, że 
zjawiłeś się tak w porę?
  —	Hm... wiesz jak bardzo mam czujny sen (było to 
samochwalstwo, lecz prawdziwe!), jak budzi mnie każdy 
podejrzany szelest. Jednak tym razem obudziłem się wśród 
kompletnej ciszy. Nasłuchiwałem. Bezskutecznie. Mimo to 
podniosłem się i spojrzałem na ścieżkę. Księżyc świecił mi 
prosto w oczy, więc nie od razu zauważyłem, kto po tej 
ścieżce spaceruje. Dopiero po kilku sekundach spostrzegłem 
dwa cienie: mniejszy i bliższy mi oraz większy i bardziej 
oddalony. Mniejszy cień to był właśnie jaguar, cień większy 
padał od twojej postaci. Przyznam, że wyglądało to nieco 
groteskowo: zwierzę kroczyło za twymi plecami, spokojnie 
jak domowy kot, ale taki spokój nie mógł trwać długo. No i... 
zdążyłem!
—	Widziałeś, jak upadła mi broń?
  —	Oczywiście. Wówczas złożyłem się, strzał był trudny, 
bo w tył głowy jaguara, ale na obejście go z boku nie było 
czasu. To wszystko. Na przyszłość jednak nie zakładaj na 
siebie poncho, gdy jesteś sam. Okazuje się, że jest to okrycie 
nieco... niebezpieczne!
  Zaciągnęliśmy trofeum w pobliże ogniska, a że do świtu 
brakowało jeszcze sporo godzin, pokładliśmy się spać. Mnie 
zluzował w dyżurze hacjender.
  

  Nazajutrz odjazd nieco się opóźnił, bo Karol z Gonzalesem 
wzięli się do ściągania futra. Gdy wreszcie tego dokonali, 
rozpoczęło się nacieranie wewnętrznej powierzchni skóry 
ciepłym jeszcze węglem drzewnym i popiołem. Ten zabieg 
jest konieczny i stosowany powszechnie przez traperów. Bez 
niego futro sztywnieje, kurczy się i pęka, a włos wyłazi. 
Ponieważ reszta z nas nie miała nic do roboty, wynikła z tego 
rozmowa dotycząca oczywiście mej nocnej przygody. Po raz 
trzeci — pani Gonzales i Bedemu — powtórzyć musiałem 
szczegóły tego zdarzenia, jak się wówczas czułem i jakie 
myśli przychodziły mi do głowy. Byłem szczęśliwy, gdy 
hacjender i Karol wreszcie dokończyli dzieła, co zmusiło 
mych słuchaczy do siodłania koni i zwijania manatków.
  Tego ranka zrezygnowaliśmy z mycia, nasz zapas wody 
bardzo się zmniejszył.
  —	Umyjemy się wieczorem albo jeszcze wcześniej — 
pocieszył mnie hacjender.
—	Skąd taka pewność? — zdziwiłem się.
  —	Stąd, seńor, że jaguary bardzo lubią tereny podmokłe i 
rzeki, same zresztą są doskonałymi pływakami, co, 
zważywszy na ich przynależność do rodziny kotów, może 
wydawać się nieco dziwne. A przecież sam obserwowałem 
jaguara, jak leżał na grubym konarze drzewa, tuż nad lustrem 
wody, a później do niej skoczył i wyszedł z wielką rybą w 
pysku.
  Przewidywania Gonzalesa sprawdziły się, chociaż 
niezupełnie tak, jak sądził. Po trzech godzinach jazdy 
towarzyszący nam dotąd bór począł przerzedzać się, 
wysokość drzew malała, coraz częściej wyrastały liściaste 
krzaki i trawy. Równocześnie twarda dotąd ścieżka poczęła 
uginać się pod kopytami zwierząt. Raz po raz 
odnajdywaliśmy na niej ślady racic lub odbicia łap dra-
pieżników. Las zmieniał się w lasek rzadko porośnięty
  

niskimi drzewkami. Wreszcie skończyło się i to. Ukazała się 
otwarta przestrzeń rudawych traw. Gdzieniegdzie wśród kęp 
roślin widniały czarne oka bagiennej wody. Nie o taką wodę 
przecież nam chodziło. Teraz ścieżka poczęła łagodnie 
obniżać się. Cała okolica robiła wrażenie niecki wypełnionej 
grząskim gruntem i ściekającymi z pobliskich wysoczyzn 
strumieniami, których wody nie znajdywały stąd ujścia. Przed 
nami, z półtorej mili, czerniały pasma lasów rosnących na 
wysokich grzbietach, a nawet poniżej okalających nieckę 
wzgórz. Dalej — nagie szczyty turni świecące w słonecznym 
blasku jak diamenty. Pachniało zgnilizną, złą wonią, która 
ostrzega przed malarią i febrą, a kto tego ostrzeżenia w porę 
nie pojmie, pada ofiarą ciężkiej choroby. Dlatego należało jak 
najszybciej pożegnać się z tym paskudnym krajobrazem. 
Zresztą, nie istniało tu miejsce ani na odpoczynek, ani na 
nocleg: wąska steczka ograniczona z obu stron czymś, co już 
na pierwszy rzut oka wyglądało na trzęsawisko.
  Im niżej zjeżdżaliśmy, tym bardziej uginała się ziemia pod 
nogami koni, co zmuszało do jazdy stępa — jeden niebaczny 
krok w lewo czy w prawo groził ugrząźnięciem.
  Męcząca to była wędrówka, tym bardziej że przypadła na 
godziny największej spiekoty, a schronić się przed 
promieniami słońca nie było gdzie. Na samym dnie niecki 
wierzchowce zapadały się po pęciny. Zeskoczyliśmy z siodeł i 
maszerowali przeraźliwie długo, nim droga poczęła się 
dźwigać i wkroczyliśmy na lesisty stok łagodnie pnący się ku 
niebu. Co za szczęście, bo już ledwie powłóczyłem nogami!
  Wprawdzie ścieżka poszerzyła się prawie dwukrotnie, lecz 
coraz częściej trzeba było przedzierać się przez gęste krzewy 
i plątaninę roślin o wysokich łodygach. Upragniony przez 
wszystkich postój wypadł na samym grzbiecie wzniesienia, 
skąd rozciągał się widok na stok przeciwległy i na rozległą i 
długą dolinę, porosłą tylko trawą, przypominającą prerie 
północnoamerykańskie. Wydało mi się nawet, że wśród tych 
traw dostrzegam stadko antylop. Zanim jednak wydobyłem z 
juku lornetkę, zwierzęta znikły, a nikt z moich towarzyszy nie 
potwierdził mojej obserwacji.
  Wody nie było ani w miejscu postoju, ani w zasięgu 
naszych oczu. Byliśmy spragnieni, więc Gonzales zezwolił 
każdemu na wypicie po pół kubka ciepłej, cuchnącej skórą 
lury, zaczerpniętej z naszych bukłaków. Konie otrzymały 
więcej, chociaż pozostał nam tylko jeden pełny wór. Seńora 
wydobyła mapy i poczęła je studiować.
  —	Ani rzeki, ani strumienia — zauważyła głośno. — 
Przynajmniej nic takiego nie zaznaczono na pańskiej mapie, 
doktorze. Dopiero po tamtej stronie wzniesienia, za doliną, 
znajduje się jeziorko. Wątpię, abyśmy przed nocą potrafili doń 
dotrzeć. To spory szmat drogi.
Informację przyjęliśmy w posępnym milczeniu. Jeden 
Gonzales ustosunkował się do niej dość niefrasobliwie:
  —	Nie ma strachu. Przecież wytrzymamy jeszcze jeden 
dzień. Konie nieco pocierpią i to wszystko, prawda, seńores? 
Lecz powiedz mi,, moja droga — zwrócił się do żony — w 
jakim kierunku mamy posuwać się dalej.
  —	Prosto, ciągle prosto — odparła pochylając się nad 
mapą. — Dolina leżąca przed nami jest tu zaznaczona bardzo 
wyraźnie, a strzałka wyrysowana atramentem wskazuje 
wprost na grzbiet górski.
—	A znaki? Żadnych znaków?
  —	Tylko jeden, kwadratowy, ostatni. Bardzo daleko stąd.
—	Jak daleko?


Roześmiała się:
  —	Ba, gdybyśmy posiadali skrzydła, mogłabym 
odpowiedzieć bardziej dokładnie. Dla ptaków to może i blisko, 
lecz jak wymierzyć na mapie długość drogi, 
gdy przed nami tyle dolin i wzniesień, i krętych ścieżek?
Hacjender zmieszał się.
  —	Wybacz, moje pytanie nie miało sensu. Myślę, seńores 
— zwrócił się do nas — że powinniśmy ruszać stąd jak 
najszybciej. Bez względu na to, czy czeka nas dziś dłuższa 
czy krótsza wędrówka. Im prędzej osiągniemy jeziorko, tym 
lepiej.
  Dosiedliśmy na nowo koni. Zjazd zboczem okazał się nie 
mniej trudny niż poprzednio wjazd. Może był nawet jeszcze 
trudniejszy. Zmęczone zwierzęta potykały się na 
nierównościach gruntu i wystających z ziemi kamieniach. W 
końcu zjechaliśmy na tę miniaturową prerię i odtąd, już 
kłusem, przez szeleszczące trawy podążali ku końcowi 
równiny. Słońce minęło szczyt nieba, znacząc drugą połowę 
dnia, żar przestał nękać ludzi i zwierzęta.
  Dolina, niczym górska hala, była kilka mil długa i tyleż 
szeroka, o kształcie owalnym, otoczona łagodnymi 
wzniesieniami. Obliczyłem, że posuwając się z dotychczasową 
szybkością przejedziemy ją, zanim dzienna gwiazda pocznie 
kryć się za górskie szczyty, i może jeszcze przed nocą 
znajdziemy się W sąsiedztwie zapowiadanego jeziorka. Moje 
przewidywania nie sprawdziły się. Przypadek, ale pomyślny, 
zmienił naszą sytuację. Oto gdy mijaliśmy końcowy odcinek 
doliny, koń jadącego na czele kawalkady Gonzalesa raptownie 
skręcił. Mój wierzchowiec począł parskać, wreszcie rzucił się 
do galopu, a pozostałe zachowały się podobnie. Nie był to 
jednak popłoch ani ucieczka przed drapieżnikiem. Zanim 
odgadłem przyczynę, hacjender, pędzący wprost na stromą 
skałę, która wyrosła niespodziewanie z łagodnego zbocza, 
krzyknął po hiszpańsku:
—	Agua! Agua!
  Więc konie zwietrzyły wodę. Pognały wszystkie pod skałę i 
mieliśmy nie lada kłopot, aby je z tego miejsca odprowadzić. 
Źródełko było bardzo mizerne, ciurkało u podnóża 
gigantycznego głazu wątłym strumieniem, który po kilku 
krokach ginął wśród traw, a dalej zapewne wsiąkał w glebę. 
Dlatego właśnie nie zauważyliśmy żadnej rzeczki podczas 
jazdy.
  Wierzchowce poczęły się przepychać, kwiczeć, gryźć, 
wyrywając się do wody. Z trudem opanowaliśmy sytuację, a 
później podprowadzali kolejno jedno zwierzę po drugim, aby je 
napoić. Zajęło to sporo czasu, aż w końcu i ludzie mogli 
zaspokoić pragnienie.
  —	Zostajemy — zadecydował hacjender. — Miejsce na 
nocleg wymarzone, jest woda, opał pod bokiem, a otwarta 
przestrzeń chroni nas przed niespodziewanymi wizytami.
  —	Niespodziewane wizyty? — zdziwił się Bede. — 
Przecież to pustkowie.
  —	Mam na myśli krewnych naszego jaguara. Ludzi tu nie 
ma, tym lepiej.
  Obóz rozbiliśmy na skraju lasu, na łące, u podnóża góry, 
lecz nie przy źródle. Gonzales słusznie zauważył, że jedyna 
zapewne w tych okolicach woda ściągać musi wieczorem i 
nocą zwierzynę, a ta składa się nie tylko z trawożernych. 
Bezpieczniej więc trzymać się z dala od wodopoju.
  Przed rozpaleniem ogniska oczyściliśmy przy pomocy 
kilofów spory krąg łąki tak, aby płomień nie mógł przerzucić 
się na trawy i nie spowodował pożaru. Ostrożność konieczna. 
Podczas jednej z mych wędrówek z Karolem poprzez 
północnoamerykańskie prerie byłem świadkiem  takiego 
pożaru.  Jeziorko, nad którym zatrzymaliśmy się wówczas, 
ocaliło nas i nasze konie od upieczenia się żywcem, ale cośmy 
się najedli strachu, to najedli. Doświadczony westman 
znajdzie jednak radę na pożar. Po prostu, nie czekając, aż 
ogarnie go huczące i trzaskające morze płomieni sam podpali 
trawy w miejscu postoju. Nikły początkowo płomień nie 
wyrządzi mu krzywdy, za to wypaliwszy szmat ziemi odgrodzi 
go od pożogi, przed którą nie ma ucieczki. Ogień gna z 
nieprawdopodobną szybkością. I chyba tylko śmigłe antylopy, 
poza ptactwem, mają szansę ocalenia. Bizony i niedźwiedzie, 
jeśli w pobliżu nie trafi się skalisty lub piaszczysty teren lub 
nie przepływa szeroka rzeka — giną, doścignięte ogniem. 
Nawet mustangom rzadko kiedy udaje się ujść zagładzie.
  Nareszcie mogłem się jako tako umyć. Gonzales wraz ze 
swą małżonką zajęli się kucharzeniem, vaquerzy poszli na 
skraj lasu po suche gałęzie. Wkrótce buchnął płomień. Ani 
spostrzegliśmy się podczas ogniskowej gawędy, jak zapadł 
zmrok i nadeszła pora nocnego spoczynku. Mnie przypadła w 
wyniku losowania najwcześniejsza z wart. Bedemu — 
ostatnia, przed samym świtem. Gdy więc minął czas mego 
strażowania, zbudziłem Karola, którego kolejka wypadała po 
mnie, otuliłem się kocem, nogi wyciągnąłem w stronę ledwo 
tlejącego się ogniska, podsunąłem siodło pod głowę i prawie 
natychmiast zasnąłem. Przemieniłem się w ptaka, który 
fruwał na wielkich wysokościach, nad górami, dolinami i 
prerią, gdzie pasły się tabuny mustangów. Jakże mi było 
lekko i jak kolorowo wyglądał świat, który rozciągał się w 
dole!
  Z marzeń brutalnie zostałem wyrwany. To Bede szarpał 
mnie za ramię.
  Siadłem, przetarłem oczy, spojrzałem: to już była 
przedranna szarówka, ostatnie chwile uciekającej nocy.
  

  —	Co? — zapytałem szeptem, równocześnie sięgając 
po broń.
  Położył palec na ustach i wskazał kciukiem lewej dłoni na 
czerniejący przed nami las.
  Podniosłem się ostrożnie, aby nie zbudzić towarzyszy, i 
ruszyłem za Bedem. Odeszliśmy kilkanaście kroków i dopiero 
wówczas pokazał mi leżącą wśród traw pierzastą strzałę 
łuku.
—	Skąd to?
  —	Wypadła z lasu — wyjaśnił cicho. — Na pewno 
wymierzona została we mnie, lecz nie doleciała celu.
  Następnie opowiedział, że nie podniósł strzały, aby można 
było ustalić miejsce, z którego została wyrzucona. Kazałem 
mu iść na prawo w głąb boru, lecz niedaleko, szukać śladów 
na ziemi i na krzewach. Ścisnąłem broń w garści i udałem się 
w lewo. Stąpałem, jak mogłem najciszej, przecież nie sposób 
było uniknąć szelestu potrącanych liści gęsto rosnących 
krzaków. W dolinie panowała już szarówka, w borze trwał 
jeszcze nocny mrok. O dojrzeniu jakichkolwiek śladów mowy 
nie było, mogłem je tylko zadeptać. Wycofałem się na 
otwartą przestrzeń, a w chwilę później zbliżył się Bede.' 
Rzecz jasna — nic nie zauważył. Podeszliśmy do koni, lecz 
nie zdradzały zaniepokojenia. Wobec tego ruszyliśmy skrajem 
lasu, przystając co kilka kroków i nasłuchując. Bezskutecznie. 
Tak to trwało do chwili, aż ranne zorze poczęły różowić 
niebo.
  Wróciliśmy do ogniska, przy którym już krzątał się 
Gonzales i obaj vaquerzy. Seńora jeszcze spała, a Karol 
niemrawo ściągał z siebie derkę. Opowiedziałem mu, co 
zaszło. Zerwał się natychmiast.
  —	Dlaczego mnie nie zbudziłeś? — zirytował się. — 
Prowadźcie!
—	Poczekaj z pół godzinki — powiedziałem. — W lesie jest 
teraz zupełnie ciemno, nawet sowa niczego nie dostrzeże. 
Zgodził się.
  —	Ten łucznik na pewno dawno już odszedł — zauważył 
— lecz odciski jego stóp pozostały. Radzę wszystkim nie 
rozstawać się z bronią.
  Hacjender, słysząc naszą rozmowę, przerwał układanie 
gałęzi.
  —	Niepomyślną przyniósł nam pan wiadomość, doktorze. 
Nie lubię niewidocznych myśliwych polujących na ludzi. Z 
widocznymi zawsze jakoś można się dogadać. A może — tu 
zwrócił się do Bedego — ta strzała wcale nie dla pana była 
przeznaczona, lecz dla jakiegoś czworonoga?
Zapytany lekko wzruszył ramionami.
  —	Zaczynała się już szarówka i nieźle widziałem. 
Zresztą... mogę pokazać, jak to wyglądało.
  Odczekaliśmy jeszcze kilkanaście minut i gdy się na dobre 
rozjaśniło, ruszyliśmy całą gromadką, bo i seńora Concepcion 
przyłączyła się do nas.
  Bede, doszedłszy do miejsca, w którym leżała strzała, 
zatrzymał się.
  —	Stałem, ot tu — wyjaśnił — twarzą do lasu, bo dolina 
była pusta. Przypuszczałem, że jeśli nam cokolwiek może 
zagrażać, to tylko od strony puszczy, dlatego na nią się 
gapiłem.
—	Słusznie — pochwalił hacjender.
  —	Strzała wyleciała na mnie z gąszczu — mówił dalej 
Bede — lecz padła o dwa kroki w bok. Zresztą... wątpię, aby 
mogła przebić poncho, a nawet gdyby przebiła, mogłaby mnie 
tylko drasnąć. To nie kula przecież!
  —	Proszę tak nie myśleć — sprzeciwił się Gonzales. — 
Nie zna pan tutejszych łuczników. Sądzę, że ten pocisk 
dlatego był niecelny, że w locie otarł się o jakąś gałąź. Słyszał 
pan co? Jakieś odgłosy kroków, szelest?
  

—	Nic a nic.
  Karol schylił się i podniósł z ziemi śmiercionośne narzędzie. 
Trzymał je w garści i uważnie badał.
—	Oglądałeś, Janie? — zwrócił się do mnie. 
Zaprzeczyłem.
  —	To teraz obejrzyj dokładnie, zwłaszcza ostrze, i uważaj, 
abyś nikogo przypadkiem nie zadrasnął. To jest... latająca 
śmierć.
  Podał mi strzałę. Przyjrzałem się zaostrzonemu grotowi i 
zimno mi się zrobiło. Pokryty był brunatną, na oko lepką 
masą. Nie miałem wątpliwości.
  —	Kurara — powiedziałem głośniej, niż wymagała tego 
potrzeba. — Kurara — powtórzyłem — czyli wyciąg z 
pewnego gatunku lian, trucizna powodująca przy najlżejszym 
zadraśnięciu szybką śmierć od uduszenia. 
Kurara poraża mięśnie oddechowe i nie ma na nią odtrutki.
Spojrzałem na Bedego. Zbladł.





                                                                       
Komplikacje
  Zaskoczyłem słuchaczy swą informacją. Przez parę 
sekund nikt się nie odezwał. Wreszcie Gonzales głosem, który 
wydał mi się nieco drżący, zagadnął:
  —	Czy pan się nie myli, doktorze? W naszym kraju nie 
rosną liany dostarczające soku na tę straszną truciznę, tu 
Meksyk, nie Ameryka Południowa.
  —	On się nie myli — odpowiedział za mnie Karol. — 
Armatnia salwa jest mniej niebezpieczna od draśnięcia takim 
kolcem.
  Wręczyłem strzałę hacjenderowi. Długo się nad nią 
zastanawiał.
  —	Rzeczywiście — westchnął — wygląda na kurarę. 
Wracajmy do ogniska, seńores, trzeba coś postanowić...
  —	Przyjdziemy, za chwilę — powiedział Karol. — Janie, 
chodź ze mną.
Zrozumiałem, lecz Gonzales nie pojął.
—	Dokąd? — zapytał.
  —	Przetrząsnąć nieco las, jest już wystarczająco widno.
—	Pójdę z wami.
  —	Lepiej... nie. Im więcej osób, tym łatwiej zatrzeć 
wszelkie ślady.
  Wkroczyliśmy w puszczę, dokładnie w tym miejscu, skąd 
według słów Bedego wypadła z gąszczu strzała. Pachniało 
wilgocią nocy i dyszało chłodem poranka.
  

Rosa pokrywała co niższe rośliny, a nawet potężne pnie 
drzew świeciły wilgocią. Stąpaliśmy powoli i ostrożnie, w 
odległości jarda od siebie, obserwując bacznie poszycie, 
zarośla, drzewa do wysokości własnych głów. Jeśli bowiem 
pozostawiono tu jakiekolwiek ślady, to na pewno nie wyżej. 
—Złamana gałązka — powiedziałem półgłosem.
—	Zatrzymaj się. 
Stanąłem. Karol podszedł.
  —	Jeśli tego nie zrobiłeś ty — zauważył — albo Be-de 
dzisiejszego ranka, mamy pierwszy ślad.
  —	Może zrobiłem, może nie zrobiłem — odparłem. — 
Było wówczas ciemno jak w norze borsuka. Ale — dodałem 
natychmiast — spójrz na ziemię. Nie są to odciski ani moich 
butów, ani Bedego. Nie mają obcasów.
—	Znakomicie, Janie — ucieszył się — to jasne. 
Schylił się, podniósł jakiś patyczek, ukląkł i przyłożył go do 
wgłębienia widocznego w mchu.
—	Jegomość tkwił tu nieco dłużej, prawda, Janie?
  Potwierdziłem. Tylko dłuższe przebywanie w jednym 
miejscu powoduje tak głębokie zapadnięcie się stopy w 
miękkim podłożu.
—	A teraz odwróć się. Co widzisz? 
Wykonałem polecenie.
  Między listowiem krzaka i konarami iglastych drzew 
utworzyła się luka, okienko o nieregularnych kształtach. 
Dostrzegłem przez nie, bardzo wyraźnie, fragment 
porośniętej trawą doliny.
  —	Stąd strzelał — powiedziałem. — Myślę, że puszczając 
cięciwę łuku zaczepił o gałązkę. To dlatego strzała zboczyła 
ze swej drogi. Bede miał szczęście.
  —	Na to wygląda. A teraz szukajmy dalej. Trzy kroki w 
lewo, Janie, i posuwaj się równolegle do mnie. Tak, 
doskonale — uznał, gdy zastosowałem się do wskazówki.
  

  Karol Gordon chwilami przypominał wymagającego 
nauczyciela, nie szczędzącego jednak pochwał, gdy uczeń 
dobrze rozwiązał zadanie. Początkowo trochę mnie to 
irytowało, mój przyjaciel zapominał, że przez tyle lat zdołałem 
już pojąć podstawowe zasady traperstwa i przyswoić je 
sobie. Później jakoś przywykłem.
Szliśmy powolutku, aż z kolei przystanął Karol.
—	Co takiego?
  —	Nieznajomy zaczął uciekać — odpowiedział. — Spójrz.
  Zbliżyłem się. Teraz odciski nóg wyglądały nieco inaczej, 
jak gdyby skróciły się i pogłębiły na czubkach.
  —	Biegł — na palcach — zauważyłem. — Przestraszył 
się. Lecz kogo czy czego?
—	Może wyników swego pudła? Bedego?
—	Przecież Bede nie wchodził do lasu.
—	Ale później wszedł, razem z tobą.
  —	I tamten tak długo czekał? — zaśmiałem się cicho.
  —	Z twego opowiadania wynika, że wszystko trwało 
zaledwie parę minut.
  —	Wystarczająco długo, żeby spokojnie odejść i nie 
wpadać w panikę.
  —	Może oczekiwał Bedego, aby powtórzyć strzał, lecz 
dostrzegłszy dwu ludzi przestraszył się.
  —	Nie, nie! Nigdy w to nie uwierzę. Raczej gotów jestem 
przypuścić, że gdy Bede odszedł, tamten posunął się na skraj 
lasu i obserwował nasze ognisko. Wycofał się pospiesznie, 
dostrzegłszy nasz powrót.
—	Tak czy siak, uciekał. Zbadajmy jego drogę. 
Gąszcz stawał się coraz bardziej zwarty, ale dlatego coraz 
lepiej widać w nim było drogę odwrotu nieznajomego 
łucznika: połamane gałązki, stratowane poszycie. Na 
którymś z krzaków Karol odkrył patyczek zakończony 
kolorowymi piórkami.


  —	Złamał strzałę — wyjaśnił mi zbytecznie (znowu 
„nauczycielskie" skłonności!) — zawadził o gałąź.
  —	Trzymał strzałę w ręku przepychając się przez taki 
matecznik? Nie bał się zranić śmiercionośnym grotem?
  —	Może nie starczyło mu czasu, by ją schować, a może 
zawadził właśnie kołczanem?
  —	Raczej kołczanem, ale jak długo jeszcze każesz mi 
wędrować przez to bezdroże? Co nam to da? Gonzales na 
pewno się niepokoi.
  —	Cierpliwości, Janie. Chyba wiesz dobrze, że w wa-
runkach, w jakich się znajdujemy, nawet drobiazgi w porę 
zauważone mają znaczenie.
  —	Zgoda, lecz nie znajdziemy ani łucznika, ani dro-
biazgów, na których ci tak zależy.
—	Skąd taka pewność? O... proszę.
  Przystanął, sięgnął dłonią do pnia na wysokości swej 
głowy, coś tam zdjął i podsunął mi na dłoni pod oczy: dwa 
długie, kruczoczarne włosy.
  —	Wspaniale! — stwierdziłem. — Nigdy bym tego nie 
zauważył, lecz... cóż z tego?
—	Indianin!
  —	Ech, dawno o tym wiedziałem. Któż dziś używa łuku 
poza czerwonoskórymi. Wracajmy.
  —	Jeszcze tylko parę jardów. Chcę sprawdzić, w jakim 
kierunku odszedł.
  Ruszył steczką wyznaczoną połamanymi krzewami i 
zdeptanym poszyciem. Czekałem, rozglądając się z nudów, 
ale nie dostrzegłem nic godnego uwagi. Słyszałem lekki 
szelest roztrącanych gałęzi, później zapanowała cisza, 
wreszcie ozwał się głos Karola:
—	Chodź tutaj!
  Pospieszyłem. Czyżby znowu coś odkrył? Istotnie — 
odkrył.
  

  —	Zajmij się nim — powiedział — ja przeszukam zarośla.
  Westchnąłem. W gęstym poszyciu mchu, traw, paproci 
leżał nieruchomo człowiek, twarzą ku ziemi. Widziałem jego 
plecy zakryte brudną, postrzępioną, bawełnianą koszulą, ale 
przede wszystkim bardzo zakrwawioną. Odwróciłem go na 
wznak, odsunąłem długie czarne włosy zakrywające czoło, 
oczy, nos i usta. Ukazało się oblicze starego człowieka, 
pomarszczone, z zagojoną szramą na lewym policzku i 
pozbawione zarostu. Barwa skóry i wystające kości 
policzkowe zdradzały jego pochodzenie. Sprawdziłem oddech 
i puls. Zdjąłem kołczan pełen śmiercionośnych strzał, jedna z 
nich miała urwany bełt. Podniosłem się z klęczek. Meksyk 
coraz mniej mi się podobał.
  Po chwili Karol, który myszkował w pobliżu, wyłonił się z 
krzaków.
—	I co?
  —	Uderzenie ostrym narzędziem w plecy. Śmiertelne.
—	Czyli: nożem.
—	Najprawdopodobniej, lecz noża nie znalazłem.
—	Bo go zabrał.
—	Kto?
  —	Napastnik, który skrył się za tamtym krzewem. Na tego 
Indianina, polującego na Bedego, polowali dwaj inni. Musiał 
ich zauważyć i to była przyczyna panicznej ucieczki. Jeden z 
napastników ukrył się właśnie tutaj i to on ugodził 
biegnącego. Później oddalił się, dość szybko i przyłączył się 
do towarzysza. Tyle odczytałem ze śladów.
—	Nie domyślasz się, kim mogli być ci ludzie?
—	Buty z wysokimi obcasami. To wszystko.
  —	Dlaczego nie zabrali kołczanu i łuku? Ten nieszczęśnik 
jeszcze trzyma swą broń.
  

  —	Może nie umieją używać łuków, lecz najprawdo-
podobniej zostali spłoszeni nadejściem twoim i Bedego. 
Jestem prawie pewien, że morderstwo popełniono w tym 
czasie, kiedy Bede udał się do ogniska.
—	I co teraz?
—	Nic, wracamy.
—	A on? — wskazałem na leżącego.
  —	Przyślemy vaquerów z kilofami, niech wykopią dół. 
Może Gonzales będzie chciał go obejrzeć?
Schylił się, oswobodził łuk z dłoni zabitego.
—	Zabierz kołczan, Janie. Pięknie go spalimy. Chodź. 
Na granicy lasu i łąki natknęliśmy się na Gonzalesa
i Bedego.
  —	Niepokoiłem się o was, seńores — zaczął hacjender, 
lecz zaraz zmienił obiekt swego zainteresowania. — Co to? 
Łuk i strzały? Schwytaliście go? Co też ja gadam! Pewnie 
was zaatakował i...
  —	Nie atakował — przerwał mu Karol — sam został 
zaatakowany, i to nagle. Zresztą niedaleko, najlepiej, żeby pan 
sam zobaczył, a ty, Janie — zwrócił się do mnie — wracaj do 
obozu i zawiadom panią.
  Postąpiłem, jak sobie życzył, i wraz z kołczanem i łukiem 
(który Karol mi wręczył) zadziwiłem i równocześnie 
zaniepokoiłem seńorę i obu vaquerów. Opowiedziałem 
dokładnie, co i jak się stało. Uspokoiła się, obejrzała łuk i 
kołczan.
  —	Piękne — stwierdziła — i pięknie wyglądałyby 
zawieszone na ścianie pokoju. A strzały...
—	Proszę nie wyjmować — ostrzegłem.
—	Ależ...
  Delikatnie wyjąłem kołczan z jej dłoni, jeszcze delikatniej 
wyciągnąłem z jego wnętrza strzałę. Jej grot lśnił brunatną 
mazią, podobnie jak tamtej, wystrzelonej w Bedego. 
Położyłem strzałę na żarzących się węglach ogniska, na to 
cisnąłem kołczan i łuk.
   Łuk nie jest groźny, proszę go wyjąć, doktorze! 
Pokręciłem  przecząco  głową,   dorzuciłem  kilka  suchych 
gałązek, aż buchnął płomień i ogarnął cały stos.
  —	Nie wiadomo, kogo jeszcze spotkamy po drodze — 
odparłem — łuki nie rosną w lesie ani na łące, lepiej, żeby nie 
istniał, zbyt zwraca uwagę.
—	O czym pan mówi?
  —	Nie chcę, abyśmy przez przypadek ponieśli kon-
sekwencje czynu, którego nie popełniliśmy. Rozumie pani?
Roześmiała się.


  —	Zupełnie jak w kryminalnej powieści! Czy to jednak nie 
przesadna ostrożność? Szkoda mi tego łuku.
  —	Ostrożność nigdy nie jest przesadna, jeśli może 
zapobiec nieszczęściu.
—	Pan się lęka, doktorze — stwierdziła.
  —	Tak — przyznałem. — Zastanawiam się, czy nasze 
ryzyko nie jest zbyt wielkie w stosunku do celu, który 
zamierzamy osiągnąć. Bawię tu niezbyt długo, a przez ten 
czas dane mi było widzieć tylu zabitych, że w porównaniu z 
Meksykiem nasz Zachód, zwany Dzikim, wygląda na oazę 
spokoju i bezpieczeństwa. A teraz znowu człowiek z 
zatrutymi strzałami, który przez przypadek nie stał się 
mordercą, zadźgany przez zabójców z nożami. Dlaczego? 
Czy to nie przerażające?
  —	Jesteśmy ludźmi gorącej krwi — próbowała za-
żartować, lecz natychmiast zmieniła ton i dodała: — Żyjemy 
w wyjątkowym okresie, za rządów Juareza było znacznie 
spokojniej.
  Rozmowa się urwała, bo nadszedł Gonzales z towa-
rzyszami. Ogień jeszcze trawił resztki kołczanu i łuku.
  —	Spalił pan? — zwrócił się do mnie, a w jego głosie 
odczułem żal i wyrzut równocześnie. — To piękna, stara 
broń.
  —	Nic lepszego nie można było uczynić — odparł za mnie 
Karol.
  —	Jak pomyślę o tej kurarze, ciarki mi biegną po krzyżu 
— wtrącił Bede.
  Zdaje się jednak, że nasze poglądy nie przekonały 
hacjendera, a już na pewno nie przekonały jego małżonki. 
Widziałem to po jej nachmurzonej twarzy. Co za dziwni 
ludzie!
  —	Siadajmy, seńores — poprosił hacjender — należy 
zastanowić się nad przyszłością.
  Rozłożyliśmy się wokół ognia, vaquerzy podali kubki z 
kawą, boczek i suchary. Nieprzewidziane wypadki zmieniły 
porządek naszych corannych zajęć i nikt jeszcze nie jadł 
śniadania.
  Posiłek trwał krótko i prawie w zupełnym milczeniu. 
Dopiero gdy znikła ostatnia kropla kawy i ostatni okruch 
suchara, a Gonzales jak zwykle poczęstował nas cygarami, 
przystąpiliśmy do rzeczy.
  —	A więc, moja droga, i wy, panowie, trzeba się za-
stanowić nad naszą dalszą wędrówką — rozpoczął 
hacjender. — Dziwna historia, która się tu wydarzyła, to 
niezbyt pomyślny dla nas znak.
  —	Czy przypadkiem nie przeceniasz tego znaku, Pedro? 
— odezwała się seńora Concepcion. — Przecież nie 
wybraliśmy się tutaj na podmiejską przejażdżkę i jeden łuk nie 
powinien wywoływać popłochu. Jeśli zachowamy zawsze 
przecież obowiązującą podczas podobnych wypraw 
ostrożność, dotrzemy do celu. Pomyśl tylko, jakiego odkrycia 
dokonamy za dzień lub dwa!
  —	Dzień czy dwa? — zdziwił się hacjender. — Mówiłaś, 
że nie sposób dokładnie zmierzyć odległości.
  —	Mówiłam, prawda, lecz... chyba się nie mylę planując 
dalszą podróż na... no, może na trzy dni.
  Słuchając tego pomyślałem, że równie dobrze nasza 
wędrówka do celu, jeśli go łatwo odnajdziemy, może trwać i 
tydzień. Seńorze bardzo zależało na tajemniczych skarbach. 
Była odważną, lecz chyba niezbyt roztropną kobietą. A może 
wizja archeologicznego odkrycia tak zamąciła jej zdrowy 
rozsądek?
  —	Jeśli to nawet dwa czy trzy dni — upierał się Gonzales 
— nie możemy narażać życia i zdrowia naszych gości.
  Argument był — z punktu widzenia hiszpańskiej go-
ścinności — nie do odparcia. I to chyba wprawiło seńorę w 
lekkie rozdrażnienie.
  —	Przecież spaliliśmy zatrute strzały, a ten, których 
używał, już nie żyje.
  

—	A tamci dwaj? — zapytał hacjender.
  —	Nie przesadzaj, Pedro, nie są bardziej groźni od 
Robleda, gdy tkwił za twoim krzesłem w naszym własnym 
domu. Zdawałoby się tak bezpiecznym! A zresztą... ci, którzy 
zabili Indianina, stali się w ten sposób naszymi 
sprzymierzeńcami.
Pokręcił głową na znak powątpiewania.
  —	Nie zawsze można liczyć na cudowne zjawienie się 
seńora Bede w odpowiednim momencie, a w dobre duchy 
puszczy nie wierzę. Ktoś w jej głębi załatwia swe prywatne 
porachunki i nie sposób uważać go za naszego przyjaciela lub 
wybawcę. Poza tym zaczynam się niepokoić o Inez, o 
Coylego, o vaquerów, których pozostawiliśmy tak daleko. 
Lecz... niech teraz wypowiedzą się nasi goście, posiadają 
przecież doświadczenie w takich sprawach.
  —	Ufam Coylemu, potrafi zachować ostrożność. Inez nie 
jest już bezradnym dzieckiem. Dała tego dowody — 
sprzeciwiła się gwałtownie seńora. — Zresztą, znaczna 
odległość, jaka nas dzieli od nich, jest gwarancją ich 
bezpieczeństwa. Czy sądzisz, że po całych górach wędrują 
łucznicy z zatrutymi strzałami?
Gonzales westchnął:
—	Obyś się nie myliła...
  Umilkł i spojrzał na Karola. Mój przyjaciel nie od razu 
zabrał głos. Palił cygaro, zastanawiał się.
  —	Dobrze — powiedział wreszcie. — Oto, co myślę. 
Niebezpieczeństwo istnieje nadal. Zniszczone strzały z kurarą 
nie zmieniają sytuacji. Może jakiś drugi łucznik lub parę 
tuzinów łuczników posiada podobny arsenał tych strasznych 
pocisków. Kim są ludzie tak świetnie władający nożami, 
również nie sposób odgadnąć. 
Skąd tu przyszli i po co? Same zagadki. Jeśli więc 
postanowicie wracać, zgodzę się z tym, bo będzie to rozsądna 
decyzja.
  

—	A jeśli ruszymy dalej? — zapytała seńora.
—	Ruszę i ja. Jednak... radziłbym zawrócić.
  —	Dziękuję, seńor — odparł Gonzales. — A pan, 
doktorze?
  —	Radzę zawrócić — powtórzyłem słowa Karola. — 
Niebezpieczeństwo jest ogromne, a poza tym... jakaż 
pewność, że odszukamy skarb?
  —	Lecz jeżeli nie zastosujemy się do pańskiej rady, jak pan 
postąpi, doktorze? — odezwała się seńora.
  —	Pojadę z wami. Mój zawód może okazać się potrzebny, 
chociaż wobec kurary jestem całkowicie bezradny. Proszę o 
tym pamiętać. Żadna siła ludzka nie uratuje ranionego zatrutą 
strzałą. To wszystko!
  Przyznam, że byłem wściekły i z trudem zachowałem 
spokój. Przejrzałem grę seńory. Doprowadziła swymi 
pytaniami do tego, że obaj — Karol i ja — postanowiliśmy 
towarzyszyć wyprawie bez względu na to, jaka miała zapaść 
decyzja. Kto wie, może odmowa skłoniłaby Gonzalesa do 
postąpienia wbrew woli, swej małżonki? Lecz czyż mogliśmy 
go opuścić w niebezpieczeństwie? A Bede? Do niego z kolei 
zwrócił się hacjender.
  —	Chyba — odpowiedział skrobiąc się z zakłopotaniem po 
parodniowym zaroście — odwrót nie będzie bezpieczniejszy 
od dalszej jazdy. Jaką mamy pewność, że w drodze 
powrotnej nie zostaniemy napadnięci?
—	Słusznie! — wykrzyknęła seńora.
  —	Lecz skracając o kilka dni podróż — zdołałem, się 
wtrącić — zmniejszamy ryzyko.
  —	A ja myślę, doktorze — powiedział Bede — że ryzyko 
jest takie samo. Jakże więc rezygnować z naszych skarbów, 
znajdując się tak blisko nich? Jestem za tym, żeby jechać 
dalej. Zresztą... niech mi tu podejdzie któryś z tych 
łuczników, dam sobie radę, zanim zdąży naciągnąć łuk. — Tu 
klepnął się po futerale colta wiszącym u pasa. — 
Znajdowałem się niejeden raz w gorszych tarapatach, a 
przecież chodzę cały i zdrowy.
  Ostateczna decyzja należała do Gonzalesa, ale już 
spostrzegłem po jego minie, że argumenty Bedego trafiły mu 
do przekonania, chociaż były tylko zwykłą fanfaronadą.
  — No cóż, seńores? Chyba jednak spróbujemy wykonać 
to, co postanowiliśmy rozpoczynając naszą podróż. Jednak — 
tu spojrzał na Karola i na mnie — nie wolno lekceważyć 
niebezpieczeństwa, o którym mówiliście. Jeśli więc powtórzy 
się historia z łukiem i zatrutymi strzałami, pierwszy dam 
sygnał do odwrotu. Sądzę, że krwawy porachunek dokonany 
w lesie nie ma nic wspólnego z naszym tutaj pobytem, lecz 
nie wykluczam niespodzianek. Dlatego wymagam od 
wszystkich, aby odtąd, bez względu na temperaturę, nosili 
poncho. Gruba, a równocześnie elastyczna tkanina działać 
będzie jak pancerz. Ugnie się pod uderzeniem strzały, ale jej 
nie przepuści. Zgadzacie się?
  Rzecz zrozumiała, że zgodziliśmy się. Co prawda ogarnęła 
mnie chętka zapytać złośliwie, w jaki sposób mamy chronić 
przed zranieniem twarze i dłonie, lecz powstrzymałem się.
  I tak oto — jak się mówi — klamka zapadła. Zwinęliśmy 
obóz szybciej niż w inne dni, pragnąc najprędzej oddalić się z 
niebezpiecznego miejsca, jak gdyby kilka mil dalej leżała 
kraina spokoju i beztroski. Mimo pośpiechu pochowaliśmy 
zabitego Indianina.
  Przywdziawszy poncha wskoczyliśmy na konie i ru-
szyliśmy łagodnym wzniesieniem, aż ogarnął nas bór 
porastający zbocze. Wbrew pragnieniu jazda nie była szybka. 
Pochyłość tylko początkowo nie sprawiała trudności. Po 
przebyciu niecałej mili — szlak wijący się między drzewami 
stał się wąskim i stromym żlebem, wypełnionym szutrem.
  

  Ponad trzy godziny trwała męcząca ludzi i zwierzęta 
wspinaczka, a kiedy wreszcie osiągnęliśmy goły całkowicie 
grzbiet góry i po krótkiej przerwie poczęli schodzić, zerwał się 
gwałtowny wicher i napędził chmur. W kilka minut później 
lunął deszcz tak gęsty, że świata nie było widać. Spod 
końskich kopyt spływały potoki wody, wierzchowce poczęły 
się ślizgać po namiękłej ziemi. Musieliśmy zeskoczyć z siodeł 
i prowadzić zwierzęta krok za krokiem, prawie po omacku. 
Doceniłem wówczas wartość poncha — nie przeniknęła 
przez nie ani kropla wilgoci i choć głowę i nogi zlewały zimne 
strugi, ubranie miałem suche. Kiedy znaleźliśmy się w 
kolejnej dolinie, deszcz przestał padać, chmury rozstąpiły się i 
nawet zdążyliśmy zobaczyć ostatnie zorze dogasającego 
zachodu.
  Dolinę porastała trawa, gdzieniegdzie kępki krzewów i 
niskich drzew, na wzór afrykańskiego buszu. W środku 
znajdowało się jeziorko. Właśnie to, które ukazała nam 
poprzednio na mapie seńora Concepcion.
  Nocleg byłby przyjemny, gdyby nie nadmiar wilgoci, chłodu 
i dymu z ogniska. Powiem teraz w skrócie: przez następne 
trzy dni cieszyliśmy się piękną pogodą i mało uciążliwą drogą. 
Wody nam nie brakło, tu i tam trafialiśmy na górskie 
strumyki. I nic nas nie niepokoiło ani za dnia, ani podczas 
noclegów, nie odkryliśmy żadnych śladów obecności 
człowieka. Jedno tylko trapiło nas zmartwienie: brak 
zwierzyny. Zapasy żywności kurczyły się niepokojąco. 
Gonzales, który tyle obiecywał sobie polowań, począł 
narzekać, że góry zamieniły się w pustynię, a czworonogi, od 
których — wedle jego słów — roiło się jeszcze przed rokiem, 
nagle gdzieś odeszły. Znając jednak przesadny sposób 
wysławiania się hacjendera, jego skłonność do 
wyolbrzymiania drobnych faktów, niekiedy wręcz ich 
przeinaczania, przypuszczałem, że przed rokiem sytuacja 
przedstawiała się
  

podobnie. Postanowiliśmy, że każdy z pełniących wartę na 
początku nocy lub świtaniem, a więc kiedy zwierzyna udaje 
się do wodopoju, powinien starać się ustrzelić któreś z 
trawożernych, lub — jeszcze lepiej — obudzić Karola i 
Gonzalesa, najlepszych myśliwych w naszym gronie.
  Przez kolejne dwie noce nie pojawił się w pobliżu żaden 
godny strzału czworonóg. Dopiero trzeciej nocy, gdy 
obozowaliśmy niedaleko bagnistego stawku, zauważyłem 
podczas swej warty stadko zwierząt przypominających 
domowe świnie. Tarzały się w błocie na przeciwległym 
brzegu. Obudziłem Karola i hacjendera. Wiatr wiał w 
naszym kierunku, podeszliśmy nie dostrzeżeni i dwa celne 
strzały położyły dwie sztuki. Huk obudził całe towarzystwo, a 
widok myśliwskich trofeów tak nas uradował, że 
zrezygnowano z dalszego snu. Nic dziwnego, wszystkim 
przejadł się słony boczek, od wielu dni podstawowe danie 
śniadań, obiadów i kolacji.
  Upolowane zwierzęta należały do gatunku pekari. Pekari 
obrożne, jak wyjaśnił mi hacjender, a nazwa pochodzi od 
żółtego pasa biegnącego dokoła szyi i karku, wyraźnie 
widocznego na Ciemnobrunatnej, szczeciniastej sierści. Łeb 
był podobny do łba domowej świni, mięso — jak się później 
okazało — wcale nie gorsze. Pekari obrożne żyje w 
Meksyku aż po południową część Stanów Zjednoczonych, 
jednak ja podczas wędrówek po Teksasie, Arizonie i Nowym 
Meksyku nigdy się na tego krewniaka świni nie natknąłem.
  Prawie cały dzień zajęło nam przyrządzanie mięsa, aby nie 
zepsuło się w drodze. Kiedy ta żmudna robota została 
zakończona, zrobiło się już zbyt późno na dalszą podróż. Z 
zapowiadanych przez seńorę trzech dni minęło już... pięć, a 
cel zaznaczony na mej mapie czarnym kwadracikiem nadal 
znajdował się gdzieś tam przed nami. Na ten temat sporo 
było gadania przy wieczornym ognisku i sporo pytań, na które 
małżonka hacjendera odpowiadała raczej skąpo i ostrożnie. 
Twierdziła, że wyklucza możliwość przeoczenia ostatniego z 
zaznaczonych na mapie drogowskazów. Znajduje się on w 
dolinie przypominającej kształtem trójkąt, którego 
wierzchołek zwęża się i kończy ślepo w skale. Istotnie, do tej 
pory nie natrafiliśmy na tak oryginalnie ukształtowany teren. 
Należało więc uzbroić się w cierpliwość i — ze zwykłych 
grzecznościowych względów — nie przypominać seńorze o 
„odkryciu, jakiego dokonamy za dzień czy dwa". Nie 
przypuszczam, aby osoba świetnie znająca się na mapach 
mogła popełnić tak poważny błąd. A więc celowo skróciła 
czas dalszej podróży, aby' nie zniechęcać do niej swego 
małżonka. Sprytnie zostało to pomyślane, lecz nie miałem 
uznania dla takiego sprytu.
  Jeszcze minęły dwie doby, zanim oczom naszym ukazała 
się zapowiedziana przez seńorę dolina. Ujrzeliśmy ją na 
dalekim planie, w dole, poniżej przełęczy, na którą wywiodła 
nas mapa. Słońce zmierzało ku zachodowi i czarny cień 
padający od gładkiej iglicy skalnej posiadał, zbiegiem 
okoliczności, taki sam kształt trójkąta, jak dolina.
  Z przełęczy nizina wyglądała jak potężna plastyczna mapa 
i tylko góry wznoszące się po tamtej stronie doliny, strome, 
kolorowe skały, u stóp porośnięte rzadkim lasem, w górze 
zupełnie nagie, bodły niebo kamienistymi turniami.
  Oto był cel naszej wędrówki. Gdzieś tam w dole, zakopany 
w ziemi czy może ukryty w jaskini, spoczywał „skarb". Jego 
bliskość sprawiła, że zapomnieliśmy o trudnościach drogi, o 
strzałach, łukach, nożach i kurarze. Zresztą, ostatnie dni 
uśpiły naszą czujność, utwierdzając w przekonaniu, że w tych 
dzikich stronach, nie licząc zwierząt, jesteśmy zupełnie 
samotni.
  

  Gonzales podniósł prawicę i pierwszy ruszył w dół. 
Milczeliśmy. Słychać było tylko klaskanie kopyt po 
stwardniałym gruncie i chrzęst skórzanej uprzęży, gdy 
wierzchowce szarpały cuglami. Co nas czekało? Sukces czy 
klęska? Czy odnajdziemy „skarb", czy też został on tak ukryty, 
że tylko osoba wtajemniczona mogła by go odkryć? A może w 
ogóle go nie ma? Może ktoś już nas uprzedził?
  Takie to myśli zaprzątały moją głowę, a przypuszczam, że i 
głowy mych towarzyszy.
  Zjeżdżaliśmy coraz niżej, aż na samo dno, gdzie trawy, 
pachnące zioła i wąziutkie ścieżki wydeptane przez 
czworonogi powitały nas wonią i ciszą nadciągającego 
wieczoru.
Hacjender zatrzymał konia.
  —	Przede wszystkim — powiedział zniżając głos — 
musimy sprawdzić, czy płynie tędy jakiś strumień. Co mówi o 
tym mapa? — zwrócił się do żony.
  —	Nic. Ani śladu wody. Lecz to jeszcze niczego nie 
dowodzi. Spotkaliśmy po drodze sporo źródeł, których nie 
zaznaczono.
  —	Kiepska sprawa — zauważył. — Jednak szukajmy, oby 
z pomyślnym rezultatem. Niemożliwy będzie dłuższy tu pobyt, 
jeśli nie odkryjemy najmniejszego chociażby źródełka. A teraz, 
seńores, rozdzielmy się na dwie grupy, sprawniej pójdzie 
szukanie. Juczne konie niech tu zostaną.
  Ruszyłem za Karolem, tamci pokłusował! w przeciwnym 
kierunku. Pojechaliśmy jedną z naturalnych ścieżek 
przetartych wśród traw przez czworonogi zdążające do 
wodopoju.
  —	Tak więc, Karolu — odezwałem się, gdy zostaliśmy 
sami — wygląda na to, że seńora miała rację: spokojna podróż 
i bezbłędne znalezienie celu.
—	Powoli, powoli. Jeszcze nie wróciliśmy do hacjendy, 
jeszcze nie odkopaliśmy „skarbów", o których było tyle 
gadania. Przyznam, że bardziej liczyłem na piękne trofea 
myśliwskie, lecz polowania całkowicie zawiodły.
—	Masz jaguara.
  —	To tylko szczęśliwie zakończony przypadek. Popatrz, 
Janie, coś tam błyska.
—	Woda?
  —	Raczej nie woda. O, na pewno nie woda — powtórzył, 
gdy ujechaliśmy kilka dalszych jardów.
  Na koniec i ja ujrzałem coś błyszczącego różowo w 
promieniach zachodu. Zeskoczyliśmy z siodeł i stanęliśmy jak 
skamieniali. Wśród traw spoczywały różowiejące w blasku 
kości.
  —	Oto dolina szkieletów — szepnął mój towarzysz. — W 
jakież okrutne strony zawędrowaliśmy?
  —	Można było przewidzieć — odparłem. — Zapomniałeś, 
jak seńora opowiadała o kłótni i krwawej walce odkrywców 
skarbu? Przecież miał wówczas ocaleć tylko jeden biały 
człowiek. Tu leżą ci, którzy nie ocaleli.
  Karol kopnął szpicem buta jakiś- przedmiot, schylił się, 
podniósł go. Była to fuzja o lufie przeżartej rdzą i kolbie tak 
zbutwiałej, że uginała się pod naciskiem palców. Znaleźliśmy 
jeszcze dwa kordelasy myśliwskie, trzy rewolwery i kilka 
rodzajów broni palnej — długiej. Wszystko nie nadające się już 
do użytku.
—	Iluż tu ludzi mogło paść?
  Ogarnąłem wzrokiem wstrząsające pobojowisko i 
wzruszyłem ramionami.
  —	Czy to takie ważne? Przecież chyba nie masz zamiaru 
liczyć. Myślę, że poległo tu pięciu lub sześciu, jeśli trawa nie 
zakryła szczątków innych, a dzikie zwierzęta nie porozrzucały 
kości. Chodźmy.
  Ruszyliśmy dalej, prowadząc konie za uzdy. Tak nas dogonił 
Bede z wiadomością, że znaleźli wodę. Zawróciliśmy. Źródło 
znajdowało się w przeciwległym końcu doliny, lecz że dolina 
nie była rozległa, szybko dołączyliśmy do reszty towarzystwa.
  Noc zapadła, nie rozpalono ogniska. Karol opowiedział o 
naszym odkryciu, co zresztą nie wywarło na słuchaczach 
większego wrażenia. Natomiast seńora z widocznym 
zadowoleniem zauważyła, że uzyskaliśmy jeszcze jedno 
potwierdzenie: znajdujemy się na właściwym miejscu. 
Zupełnie jakby chodziło nie o szczątki ludzkie, lecz o jakieś 
resztki po rozpalonym niegdyś ognisku. Zdaje się, że 
„gorączka skarbu" (na podobieństwo „gorączki złota") stłumiła 
w naszej towarzyszce wszelkie ludzkie odczucia!
  Nie spałem dobrze tej nocy, zapewne dlatego, że przed 
snem rozmyślałem o tragedii, jaka rozegrała się przed laty. 
Później męczył mnie koszmar: słyszałem odgłosy walki, huk 
strzałów, dzikie okrzyki ludzi. Budziłem się, zapadłem w 
drzemkę i tak dotrwałem do pierwszej rannej zorzy. Dopiero 
zimna źródlana woda, której nie szczędziłem przy myciu, 
przywróciła mi spokój serca i umysłu. W dzień zresztą dolina 
wyglądała niezwykle malowniczo, czyniąc wrażenie azylu 
spokoju i oazy pięknej przyrody.
  Zauważyłem, jak bardzo niecierpliwiła się seńora 
Concepcion podczas śniadania. Nie mogła doczekać się 
chwili, w której rozpoczniemy poszukiwania. Bede również 
był mniej spokojny niż zazwyczaj. Widać i jego opanowało 
pragnienie ujrzenia wreszcie „skarbów" ukrytych w dolinie.
  Natychmiast po zakończeniu posiłku wskoczyliśmy na konie i 
zostawiwszy obu vaquerów na straży ogniska i jucznych 
zwierząt, rozpoczęli penetrację terenu. Pierwszym naszym 
zadaniem było odszukanie tajemniczego znaku, ostatniego, jaki 
wyrysowano na mapie. Przypomnę, że do tej pory znaki te 
znajdowaliśmy zawsze w miejscach, w których mogła powstać 
wątpliwość co do kierunku dalszej drogi. Tu jednak nie istniały 
żadne drogi. Dolina, jak się wkrótce przekonaliśmy, nie miała 
wyjścia. Jedynym szlakiem, jaki łączył ją z resztą świata, był 
szlak, którym tu przybyliśmy.
  Dokoła wznosiły się strome zbocza, niedostępne dla 
jezdnych, trudno osiągalne dla piechura.
  W jakimże więc punkcie powinno było znajdować się to, co 
na mapie oznaczono czarnym kwadracikiem?
  Po godzinnej wędrówce tu i tam, po zeskakiwaniu z koni i 
rozgarnianiu traw w miejscach mniej widocznych byliśmy tak 
samo mądrzy, jak poprzednio. W południe, po dalszym 
bezowocnym krążeniu, wróciliśmy na odpoczynek przy 
ognisku. Myślę, że przejechaliśmy dobrych kilka mil 
przetrząsając cały teren. Czułem zmęczenie w kościach, lecz 
ani śladu apatii, mój przyjaciel również nie objawiał żadnych 
oznak przygnębienia, lecz reszta towarzystwa pogrążyła się w 
ponurym nastroju, milcząc lub odpowiadając półgębkiem na 
moje i Karola pytania. Wyglądało to nawet zabawnie i z 
trudem stłumiłem ogarniającą mnie wesołość, aby nie drażnić 
innych.
  Czy oznacza to, że nie obchodził mnie rezultat naszych 
poszukiwań? Wręcz przeciwnie, bardzo mnie to interesowało. 
Rzecz w tym, że zupełnie inaczej niż panią Concepcion, 
hacjendera lub Bedego. Dzięki mnie — chociaż zupełnie 
przypadkowo — sprawa wydobyta została z zapomnienia. Z 
niepewnej, raczej bajkowej historii przekształciła się w 
rzeczywistość. Nie mogłem więc pozostać obojętny na dalszy 
przebieg wypadków. Ale seńorze — jak łatwo odgadłem — 
chodziło raczej o efekt odkrycia, o rozgłos w świecie nauki; 
Gonzalesowi — o sławę małżonki, no i... własnego nazwiska. 
Co się tyczy Bedego — nadal przypuszczałem, że zajmuje go 
jedynie wartość materialna „skarbu". Mnie natomiast nic a nic 
nie zależało na rozgłosie ani na jakichkolwiek drogocennych 
kruszcach. Ciekawiło mnie zakończenie tej przygody, 
intrygowała tajemnica otaczająca dotąd tę zagadkową sprawę. 
A poza tym -— nie byłem pesymistą. Uważałem, że niezbyt 
rozległą dolinę można przeszukać bardzo dokładnie, byle tylko 
działać systematycznie i bez zbędnego pośpiechu. Wówczas 
nic się przed naszymi oczami nie ukryje. Sądziłem, że jedyny 
ocalały z tamtej ekspedycji biały musiał działać nerwowo i 
szybko. Przecież mógł się spodziewać w każdej godzinie 
powrotu Indian dwukrotnie przepędzanych z doliny. Jeśli więc 
nie zabrał wszystkiego, co tu znaleziono — a jakże mógł zabrać 
nie mając jucznego zwierzęcia? — pozostała część „skarbu" 
została zakopana prowizorycznie, bez należytego zatarcia 
śladów, i dlatego bystry obserwator powinien by łatwo 
zauważyć to miejsce. Tylko czas i bujna flora mogły lepiej 
zamaskować skrytkę.
  Podzieliłem się tą myślą z towarzyszami i w ten sposób 
poprawiłem im humor. Jednak natychmiast mimo woli go 
popsułem zauważywszy, że nawet gdyby „skarby" zostały z 
doliny wywiezione, to ślad po nich musiał się zachować. 
Najbardziej dotknięta takim przypuszczeniem poczuła się 
seńora Concepcion. Zaraz też odparła, że tego rodzaju-
ewentualność nie wchodzi w rachubę. Jeśli cokolwiek z tej 
doliny wywieziono, mogła to być jedynie drobna część 
ukrytych przedmiotów. Nie wiem, na czym opierała swe 
twierdzenia. Myślę, że jedynie na własnych... pragnieniach.
  W drugiej połowie dnia podjęliśmy znów poszukiwania. Tak 
nas wszystkich zaabsorbowały, że nikt nie pomyślał o 
przetrząśnięciu chociażby najbliższego otoczenia doliny. Gdy 
zapadł zmierzch a zmordowani i przygnębieni „poszukiwacze" 
przyszli grzać się przy ognisku, powiedziałem, co myślę o takim 
niedopatrzeniu.
  

Zdaje się, że tylko Karol wysłuchał mnie z należytą uwagą, 
reszta tonęła w marzeniach: na przemian pełnych nadziei lub 
zwątpienia.
  Zaproponowałem, aby najbliższego ranka przeznaczyć kilka 
godzin na penetrację okolicy. Spojrzeli na mnie jak na wroga, 
nie chcąc nawet dyskutować na ten temat. I nic nie 
wskórałbym, gdyby Karol nie podchwycił mojej propozycji i 
nie zdobył się na decyzję. Oświadczył, że rankiem wyłączymy 
się z poszukiwań „skarbu". Bezpieczeństwo nas wszystkich 
jest równie ważne, jak cel, dla którego tu przybyliśmy.
  —	Przecież dolina robi wrażenie niedostępnej fortecy — 
zauważył Bede.
  —	Lecz tylko wrażenie — odparł mój przyjaciel. — Łatwo 
wdrapać się po okolicznych skałkach, a jeszcze łatwiej z nich 
zejść. Zbadamy to jutro, ja i doktor. Kto wie, może należy na 
skraju wystawić wartownika, aby obserwował dolinę i jej 
otoczenie?
  Gonzales przystał na tę propozycję. Jednak poznałem po 
intonacji jego głosu, że zgoda była tylko grzecznościowym 
gestem wobec gości, a nie wynikiem przekonania.
  Nazajutrz rozstaliśmy się: hacjender ze swą gromadką udał 
się na kolejne przeszukiwanie doliny, my — na spenetrowanie 
tego, co tę dolinę otaczało. Karol nie mylił się twierdząc, że 
stosunkowo łatwo dotrzeć do krawędzi otaczającej dolinę, 
chociaż pozornie wydawało się to niemożliwe.
  W kilku miejscach pod działaniem erozji utworzyły się 
pochyłe rynny, wypełnione gruzem i piaskiem. Jedną z takich 
rynien powędrowaliśmy ku górze, trafiając na przełęcz 
dzielącą dwie kamienne iglice. Z tego miejsca mogliśmy 
obserwować przeciwległy stok wzniesienia — całkowicie 
nagą, łagodnie opadającą pochyłość. Ciągnęła się z pół mili. 
Dalej rósł las. Przemaszerowaliśmy pochyłością równolegle 
do obwodu doliny aż do miejsca, w którym skały i rozpadliny 
zmusiły nas do odwrotu. Niestety i odwrotny kierunek drogi 
nie pozwolił na dokładniejsze przeszukanie otoczenia i tu bo-
wiem strome urwiska zagrodziły przejście. Zbadaliśmy więc 
to, co mogliśmy zbadać, nie znajdując nigdzie żadnych śladów 
ani końskich kopyt, ani ludzkich stóp. Z kolei należało 
spenetrować przeciwległe krańce doliny, a przede wszystkim 
drogę, która nas do niej doprowadziła. Jednak do wykonania 
tego zamiaru nie doszło, bowiem przybiegł do nas zdyszany 
vaquero z wiadomością, że odkryto miejsce, gdzie na pewno 
schowane są skarby. Pognaliśmy tak szybko, jak tylko na to 
zezwoliło zmęczenie po niedawnej wspinaczce.
  Z daleka dostrzegłem grupę towarzyszy skupionych u stóp 
stromej skały, niedaleko źródełka. A oto, co ujrzałem 
zatrzymawszy się u celu: resztki porąbanych maczetami 
pnączy porastających podnóże skały, czarny otwór jaskini 
oraz Gonzalesa i Bedego z prymitywnymi pochodniami, które 
bardziej kopciły, niż dawały światła.
  —	Seńores — zwrócił się do nas hacjender — przy-
bywacie w porę! Może się mylę, ale chyba tu właśnie 
spoczywał skarb ukryty przed laty.
  —	Spoczywał? — zapytałem zdziwiony. — Więc już go 
nie ma?
  Gonzales tylko pokręcił głową, seńora Concepcion i Bede 
ponuro milczeli.
—	Wejdźcie i sprawdźcie sami.
  Hacjender ruchem ręki wskazał czarny otwór. Karol 
zagłębił się pierwszy w ciemność wnętrza, po nim ruszył 
hacjender i Bede z pochodniami, wreszcie pani Concepcion i 
ja.
  Migotliwy, dymiący płomień rozświetlił mrok sporej 
pieczary. Całkowicie pustej, o dnie wysłanym miękkim 
piaskiem i drobnymi kamykami.
  Rozeszliśmy się badając ściany, które w górze zbiegały się 
w owalne sklepienia. Przy pomocy kilofów wzruszono ziemię 
w kilku miejscach. Jedynym efektem tych powierzchownych 
poszukiwań były dwa kawałki zbutwiałych desek i kilka 
glinianych skorup, najprawdopodobniej szczątków garnka. Jak 
się nieco później dowiedziałem, pani Concepcion jeszcze 
przed naszym przyjściem znalazła tu nieźle zachowaną 
figurkę z gliny, przedstawiającą siedzącego mężczyznę, 
grającego na dziwacznym instrumencie. Seńora wyjaśniła, że 
instrument ten nazywa się omichicahuaztłi, bardzo stary i po-
pularny wśród meksykańskich Indian. Składa się z kawałka 
drewna lub z kości odpowiednio ponacinanych. Dźwięk 
uzyskuje się przez przeciąganie kijem lub muszlą po tych 
nacięciach. Seńora twierdziła, że figurka została wykonana 
przed kilkuset laty, że posiada wysoką wartość muzealną.
  Nic więcej nie znaleziono, pochodnie poczęły gasnąć, dym 
dusić, bo grota nie miała przewiewu, więc ruszyliśmy ku 
wyjściu. Tuż na granicy ciemności jaskini i dziennego światła 
czubek mego buta trafił na jakiś płytko zagrzebany w piachu 
przedmiot, który potoczył się i utknął w kępie traw. Schyliłem 
się, podniosłem, wytarłem o rękaw kurtki, aż błysnęło żółto.
  —	Jeśli nikt tego z państwa nie zgubił — powiedziałem 
żartem — mamy dowód, że w grocie bawili kiedyś ludzie, a 
może nawet coś w niej ukryto. Proszę.
Podałem znalezisko seńorze.	
—	Pierścień! — krzyknęła.
—	Złoty — dodałem — jeśli się nie mylę.
  —	Na pewno złoty. Doktorze, pan posiada sokoli wzrok.
—	Zwykły przypadek — sprostowałem.
  Pierścień przewędrował z rąk do rąk. Opłukany w wodzie 
strumienia, ukazał na swym obwodzie drobniutki, misternie 
wykonany ornament.
  —	Może by jeszcze raz przeszukać grotę? — zapro-
ponował Bede.
—	Szkoda czasu — odparł Karol.
—	Dlaczego?
  —	Dlatego, że to, co w tej grocie się znajdowało, zostało 
wyniesione lub przeniesione w inne miejsce.
  —	Gdzież więc są skarby jakiegoś tam indiańskiego 
bóstwa?
Nikt mu na to nie odpowiedział, a Karol zapytał:


—	Czy wejście do jaskini było zamurowane?
  —	Nie — odparł hacjender. — W przeciwnym wypadku 
najprawdopodobniej nigdy bym tej jaskini nie zauważył. 
Otwór został całkowicie zakryty roślinnością. Zupełnie 
przypadkowo zwróciłem uwagę na wielkie i mniejsze głazy 
wystające spośród liści i pnączy. Rozchyliłem zarośla i 
ujrzałem otwór. Te kamienie, seńores, służyły kiedyś do 
zawalania wejścia. Oto dowód — schylił się i podniósł dwa 
odłamki skały. — Proszę zauważyć resztki gliny na 
krawędziach. Gdy za-murowywano otwór, glina posłużyła do 
spajania głazów i zatykania otworów.
Karol obejrzał dokładnie oba kamienie.
  —	Nie myli się pan — stwierdził. — Nie ma czego szukać 
w jaskini. Czy trafiliście na ślad drogowskazu z mapy?
—	Nie, niestety — westchnął hacjender.
  —	Teraz to już nie ma dla nas żadnego znaczenia. 
Przypuszczam, że został rozebrany przez ludzi, którzy musieli 
wiedzieć, że w jego wnętrzu ukryto wskazówki ułatwiające 
znalezienie jaskini.
  Wróciliśmy do obozowiska. Pierścień raz jeszcze obiegł 
krąg siedzących, podawany z ręki do ręki z należytą 
ostrożnością. Natomiast figurkę seńora tylko nam pokazała, 
lękając się o całość dość kruchej glinianej powłoki.
  —	To należy do pana, doktorze — powiedziała wręczając 
mi cenne znalezisko, gdy złoty krążek został już dokładnie 
obejrzany.
  —	Nie znam się na tym — odmówiłem przyjęcia. — 
Przypuszczam, że jest to dzieło starożytnej sztuki, warte 
znacznie więcej niż metal, z którego je wykonano. Pani 
najlepiej będzie wiedziała, co z tym uczynić.
  Rozpromieniła się i podziękowała z iście hiszpańską 
galanterią.
  

  —	Zastanówmy się — zabrał głos Gonzales — dokąd 
mogły zostać przeniesione przedmioty z jaskini. Nie potrafimy 
przekopać całej doliny, więc dobra myśl może nas skierować 
na właściwy ślad.
Tu spojrzał na Karola.
  —	Nie trzeba kopać na oślep — oświadczył mój 
przyjaciel. — Twierdzę, że miejsce ukrycia powinno być 
dość widoczne, ponieważ zakopującą była tylko jedna osoba, 
a sytuacja zmuszała ją do pośpiechu.
  —	Lecz gdzie szukać takiego miejsca? — wyrwał się 
hacjender, a nie otrzymawszy odpowiedzi, zauważył smętnie: 
— Jutro próbujemy na nowo...
  Następnego ranka hacjender zaproponował, aby zamiast 
chaotycznych badań terenu podzielić dolinę na części, tak jak 
postępują mierniczowie przy parcelacji ziemi, i każdą z nich 
przetrząsnąć kolejno. Pomyślałem, że tego rodzaju 
poszukiwanie przeciągnąć, się może na kilka tygodni, nie 
gwarantując pomyślnego wyniku. Jednak nie zdradziłem 
głośno swych wątpliwości, bo nie miałem nic innego do 
zaproponowania. Zapytałem natomiast, na jak długo mogą 
nam jeszcze wystarczyć resztki pekari i te zapasy żywności, 
które zostały zabrane z hacjendy.
  —	Na trzy dni — odparł Gonzales — najdłużej na trzy dni.
  —	Więc zanim te trzy dni miną, powinniśmy urządzić 
polowanie.
  —	Oczywiście, seńor doctor. Lecz chyba dwie osoby 
wystarczą na taką małą wyprawę myśliwską. Pozostałe nie 
muszą przerywać swej pracy. Czy może ktoś ma inną 
propozycję?
—	Ja — odparł Karol.
—	Słucham, seńor.
—	Zastanawiałem się, jak bym postąpił pragnąc ukryć 
drogocenny przedmiot, a mając mało czasu na ukrycie go, 
zdany wyłącznie na własne siły.
—	I do jakiego wniosku pan doszedł?
  —	Zależało by to przede wszystkim od charakteru osób, 
które pragnęłyby odszukać schowany przeze mnie przedmiot.
  Zabrzmiało to nieco zagadkowo, nic też dziwnego, że 
hacjender znowu zapytał:
—	Co pan przez to rozumie?
  —	Zaraz wyjaśnię. Ten nie znany nam uczestnik 
ekspedycji, która opróżniła jaskinię, a później... wzajemnie się 
wymordowała, mógł lękać się tylko powrotu Indian. Nikt 
więcej, poza nim, nie pozostał przecież przy życiu, oprócz 
właśnie Indian. Ich zwyczaje i przesądy najprawdopodobniej 
były mu znane i wyzyskał je dla ukrycia skarbu. Czy mówię 
zrozumiale?
—	Oczywiście, seńor.
  —	A więc — ciągnął Karol — musiał znaleźć miejsce, 
które zniechęciłoby czerwonoskórych do szukania dzięki 
pewnym, nazwijmy to, cechom odstręczającym. Wydaje mi 
się, że odkryłem takie miejsce. Zanim więc dwu z nas uda się 
na polowanie, a reszta wróci do penetrowania doliny, 
sprawdźmy, czy się nie mylę.
  To powiedziawszy wstał od ogniska i ruszył prosto w ten 
zakątek doliny, w którym natrafiliśmy już pierwszego dnia na 
szkielety.
  Teraz odgadłem, co mój przyjaciel miał na myśli. Trzeba 
było dobrze znać psychikę czerwonoskórych, aby wpaść na 
taki pomysł.
  Gdy znaleźliśmy się w miejscu, skąd widać było dokładnie 
bielejące szczątki ludzkie, Karol kazał nam zatrzymać się, a 
sam ruszył dalej między wysokie trawy i ślady tragicznego 
wydarzenia sprzed lat. Krążył tu i tam, co pewien czas 
przystając. Pomyślałem, że jeśli się nie myli, nieznany 
uczestnik tamtej wyprawy nie tylko wiedział, czego lękają się 
półdzicy Indianie, lecz również sam był człowiekiem 
pozbawionym wszelkich skrupułów. Komuż bowiem innemu 
przyszłoby do głowy zamaskować miejsce schowka 
zwłokami niedawnych towarzyszy wyprawy? Cóż za 
makabryczny pomysł!
  —	Tu! — zawołał Karol. — Nie! — zaprotestował 
widząc, że ruszamy całą gromadką. — Zaczekajcie. Tylko 
dwie osoby z kilofami.
  Gonzales przywołał vaquerów i kazał im zastosować się 
do poleceń seńora Gordona.
  Dziwacznie to wszystko wyglądało. Tkwiliśmy w miejscu 
jak na pogrzebie, na którym opieszali grabarze dopiero ryją 
dół. Vaquerzy pracowali bardzo sprawnie, lecz że kilofy nie 
bardzo nadają się przecież do wygarniania ziemi, praca 
przewlekała się.
  Gonzales przyglądał się temu obojętnie, natomiast na 
twarzy pani Concepcion dostrzegłem oznaki zniecierpli-
wienia, a Bede parokrotnie wzruszył ramionami i coś tam 
zamruczał do siebie.
  Mimo niesprawnych narzędzi dół się pogłębiał i wydłużał 
równocześnie. Wskoczyli weń obaj kopacze, Karol zatrzymał 
się na krawędzi. Pokazywał palcami i mówił lecz tak cicho, 
że nie dosłyszałem ani słowa. W chwilę później cała trójka 
pochyliła się nad dołem, kilofy odrzucono. Jeszcze kilka 
sekund, a ujrzeliśmy, jak wydobywają z głębi ziemi 
nieforemny tobół.
  —	Jest! Jest! — krzyknęła seńora i wybiegła naprzeciw 
rozgorączkowana, z wypiekami na twarzy, roztrzęsionymi 
rękami co chwila dotykając ciężaru. Robiła wrażenie osoby 
półprzytomnej, jakże niepodobnej do tej spokojnej pani, która 
przyjmowała nas w hacjendzie. 
Tak zrównoważonej, że nawet okiem nie mrugnęła, gdy za jej 
krzesłem stanął uzbrojony zbir z bandy Robleda.
To, co z daleka wyglądało jak zwój skór, z bliska okazało 
się futrem jaguara, bardzo zniszczonym. Włos kępkami 
powypadał, ukazując łysiny skóry, 
miejscami pleśń przeżarła opakowanie i gdyby nie rzemienne 
lasso, którym oplatano cały tobół, jego zawartość rozsypałaby 
się.
Gonzales przeciął nożem rzemień. Karol szarpnął.
  — Skarby Quetzalcoatla... — szepnął hacjender głosem 
pełnym podziwu i zarazem niedowierzania.
  



Mgła
  Bohaterem dnia był Karol. Jemu składano gratulacje. Jemu 
ściskali dłonie Gonzales, seńora, Bede. Nawet obaj vaquerzy 
spoglądali z podziwem na człowieka, który tak cudownie 
odgadł miejsce ukrycia drogocennych przedmiotów. 
Drogocennych przede wszystkim dlatego, że wykonali je w 
odległych stuleciach mistrzowie swego zawodu, których 
imiona zginęły w pomroce dziejów tego kraju. Tak 
przynajmniej twierdziła pani Gonzales, a jej małżonek tym 
twierdzeniom przytakiwał.
  Jak już wspominałem, nie znam się na archeologii, na 
wykopaliskach ani na zamierzchłej historii ludzkości i 
pozostawionych przez nią śladach. Seńora na pewno 
orientowała się w tych sprawach i nie miałem powodu jej nie 
wierzyć. Karol ani mrugnął słuchając wyjaśnień i jeden tylko 
Bede wydawał się głuchy, lecz wcale nie ślepy. Widział 
jednak tylko to, co pragnął widzieć: mnóstwo kosztownych 
drobiazgów, nie mających żadnego praktycznego znaczenia, 
za to cennych ze względu na surowiec, z którego je 
sporządzono.
  —	Ileż to może ważyć? — zapytał i natychmiast sam 
sobie odpowiedział: — Chyba ze czterdzieści funtów. Jak 
pan sądzi, doktorze?
  —	Prawdopodobnie — odparłem — lecz nie na wadze 
opiera się wartość tych przedmiotów.
  

  —	Być może — zgodził się wesoło — jednak dla mnie 
funt złota pozostaje funtem złota, bez względu na to, czy 
składają się nań monety czy też ozdóbki, za który mi tak 
przepadają nasze panie. Ale obłowiliśmy się! — wykrzyknął, 
a później zniżając głos zapytał poufnym tonem: — Ileż to na 
każdego z nas wypadnie?
  Należało wyprowadzić go z błędu, lecz nie chciałem tego 
czynić w obecności seńory i Gonzalesa — wstyd mi było za 
Bedego.
  Pociągnąłem go za rękaw i gdy odeszliśmy tak daleko, że 
nikt nie mógł nas podsłuchać, powiedziałem:
—	Pan się myli, Bede.
  —	O co chodzi, doktorze? — spojrzał na mnie zdumiony.
  —	Właśnie o to, co znaleźliśmy w ziemi. Przypuszczam, 
że Gonzales i seńora ofiarują nam na pamiątkę tej wyprawy 
jakiś drobiazg, lecz nie ma mowy o podziale znaleziskiem.
—	Dlaczego? Czy pan i ja nie ponosiliśmy trudów 
podróży?
  Długo musiałem mu tłumaczyć, że istnieje różnica między 
żyłą złota czy samorodkami a przedmiotami cennymi ze 
względów naukowych.
—	Więc cóż z tym się stanie?
  —	O tym zadecyduje seńora, lecz jestem pewien, że 
przekaże wszystko któremuś z muzeów.
  —	Z muzeów? — powtórzył. — Żeby leżało bezuży-
tecznie?
  Brak zrozumienia, jaki zdradził tym jednym zdaniem, był 
doprawdy irytujący. Nie wiedziałem, czy mam śmiać się czy 
złościć. Lecz cóż był winien Bede temu, że nikt nie uczył go 
historii?
  —	Czy będzie bezużyteczne, czy użyteczne, niech się pan 
o to zapyta seńory. Nam obu nic do tego.
Po jego minie pojąłem, że stracił nieco nadziei na podział 
„skarbu". Westchnął i powiedział tonem głębokiego żalu:
  —	Moja część starczyłaby mi na dwa lata dobrego życia. 
Kto wie, może kupiłbym jakie rancho, a tak... 
chociaż... czy pan jest pewien, doktorze?
  Nie słuchałem dłużej i szybko wróciłem do reszty to-
warzystwa. Przeglądano w skupieniu przedmioty wyj-
mowane kolejno z tobołu. Największą radość i zdumienie 
równocześnie wywołały dwie maski, misternie wykute z 
cienkiej złotej blachy, zdobne agatami w obramowaniach 
otworów na oczy i usta. Seńora obracała je na wszystkie 
strony, zanim zdecydowała się odłożyć.
  Nie sposób wymienić wszystkich skarbów, tyle ich było: 
naszyjniki z agatów, złote nausznice, bransolety, pierścienie, 
małe figurki ze srebra, przedstawiające dziwne zwierzęta z 
ludzkimi głowami, miedziane noże o złotych rękojeściach...
  Długo jeszcze zabawiano by się podawaniem z rąk do rąk 
tych bezcennych drobiazgów, gdyby nie decyzja Gonzalesa. 
Podniósł się z klęczek.
  —	Zaniesiemy to do ogniska — zaproponował, ale tonem 
rozkazu. — Należy dobrze zapakować, żeby nie rozsypało 
się w drodze. Pooglądamy sobie w hacjendzie, teraz pora 
przygotować się do powrotu.
  —	A co z polowaniem? — przypomniał Karol. — Jeśli 
mamy wracać szybko, warto właśnie teraz zaopatrzyć się w 
żywność.
  Hacjender spojrzał na Karola, później skierował wzrok na 
„skarby". Widziałem, że waha się: czy wybrać przyjemność 
wyprawy myśliwskiej, czy obowiązek do-pomożenia 
małżonce w umiejętnym zabezpieczeniu znaleziska przed 
dalekim transportem. W końcu — westchnął. Już 
wiedziałem, na co się zdecydował.
—	Idźcie,  seńores  —  zwrócił  się   do  Karola  i  do 
mnie. — Czeka mnie mnóstwo roboty. Pomyślnych ło-
wów! — rzucił, gdy odchodziliśmy.
  —	Polowanie o tej porze dnia przedstawia się dość 
beznadziejnie — zauważył Karol.
—	Wiem o tym. I po co ta cała wyprawa?
  —	Bo i tak w dolinie nie mamy już nic do roboty, a poza 
tym należy zbadać okolicę od tej strony.
  —	Wciąż myślisz o ludziach? Nie ma tu nikogo poza nami.
—	Jesteś tego pewien?
—	Ależ, Karolu, to bezludne lasy!
  —	Może tak, może nie. Gdyby mój wzrok mógł przebić 
gęstwinę drzew...
—	Jesteś zaniepokojony? Czym?
  —	Sam nie wiem czym. To śmieszne, lecz odkąd 
przybyliśmy do doliny, doznaję uczucia, jak gdybym stale 
znajdował się pod czyjąś obserwacją.
Przyjrzałem mu się bacznie.
  —	Nie jesteś chory, Karolu? W gorączce różne myśli 
świtają w głowie, a niedorzeczności przybierają realne 
kształty. Głowa cię nie boli?
Żachnął się.
  —	Daj spokój! Nic mi nie dolega. Ani głowa, ani gardło, 
ani żołądek i zbytecznie przyglądasz mi się swym lekarskim 
okiem. Nic nie wykryjesz. Może przez 
twoją lornetkę uda nam się zauważyć coś godnego strzału. A 
teraz: ani mru-mru! Zwierzyna również posiada uszy.
  Zastosowałem się do tego zalecenia. Przyznam, że nie-
pokoju czy przywidzeń swego towarzysza wcale nie po-
traktowałem tak lekko, jak by to wynikało z moich słów. 
Traper, westman czy nawet kowboj, spędzający większość 
swego życia z dala od ludzkich skupisk i w samotności 
pierwotnej przyrody, niekiedy potrafią reagować znacznie 
czulej na zjawiska uchodzące zmysłom przeciętnego 
mieszczucha. To nie bajka. Ich system nerwowy, na pewno 
zdrowszy niż u człowieka atakowanego tempem życia i 
gwarem miejskim, lepiej odbiera sygnały świata. Kto wie, 
może Karol istotnie coś odczuwał, nie potrafiąc jednak 
wytłumaczyć tego faktu? A któż by potrafił?
  Postanowiłem bardziej zwracać uwagę na wszelkie znaki, 
które mogłyby świadczyć o obecności człowieka, niż na 
zwierzęce tropy. Tymczasem, wspinając się z doliny ku 
przełęczy po twardej ścieżce, miałem cały czas wzrok 
utkwiony w ziemi. Nie zauważyłem jednak żadnych innych 
śladów. Tak dotarliśmy do przełęczy, gdzie trzeba było 
odsapnąć chwilę i rozejrzeć się.
  Za nami, w dolinie widać było grupkę naszych towarzyszy 
wielkości sporych... mrówek. Przed nami — szlak spadał 
równo i łagodnie po gładkim zboczu, ginąc gdzieś w odległym 
lesie. Było dość chłodno — pomyślny znak, ponieważ 
duchota i ciepło stanowiły w tych stronach sygnały ulewnych 
deszczów. Rzeźwość poranka sprzyjała szybkiemu marszowi, 
energicznym ruchom i bystremu spojrzeniu. Słońcu daleko 
jeszcze było do szczytu nieba, cienie leżały długie i wyraźne, 
a dzięki przejrzystemu powietrzu wzrok sięgał na milę.
  Przyłożyłem szkła do oczu, raz jeszcze zerknąłem na 
dolinę, potem zająłem się obserwacją ścieżki, która tam, w 
dole, zmieniała się w ciemnozielony wąwóz biegnący między 
szpalerami drzew, nakryty wysoko w górze potężnymi 
konarami. Ścieżka była pusta.
  —	Uważam — szepnąłem — że nasze myśliwskie trofea 
dadzą się zmieścić w naparstku i jeszcze zostanie w nim 
sporo wolnego miejsca.
Karol uśmiechnął się:
—	Zobaczymy.
  Gdy dobrnęliśmy do linii lasu, Karol zatrzymał mnie gestem 
ręki. Staliśmy parę minut wsłuchując się w głosy puszczy, 
lecz nic, poza delikatnym szumem wierzchołków drzew i 
samotnym głosem nieznanego ptaka, nie dotarło do naszych 
uszu. Lekki wiatr dmuchał nam prosto w plecy — sytuacja 
bardzo nie sprzyjająca naszym myśliwskim zamierzeniom, bo 
ostrzegająca czworonogi o bliskości ich największego wroga. 
Należało układ zmienić, to znaczy posuwać się przeciw 
wiatrowi, czyli — w praktyce — wracać do doliny, co było 
oczywistym nonsensem. Istniało trzecie rozwiązanie: poma-
szerować skrajem lasu, podnóżem grzbietu, który nas 
odgradzał od doliny. Tak też postąpiliśmy, mając teraz wiatr z 
boku, a nie z tyłu. Czworonóg znajdujący się przed nami nie 
mógł nas zwietrzyć.
  Droga była kiepska, zarośla sięgały niekiedy samej 
stromizny, niekiedy przejście zagradzały odłamy skalne. 
Posuwając się w ten sposób, czyniliśmy tyle hałasu, co stado 
bawołów. Przyspieszyłem kroku i w jakimś szerszym miejscu 
zrównałem się z towarzyszem.
  —	Słuchaj — powiedziałem szeptem — w ten sposób nic 
nie osiągniemy.
—	A co proponujesz?
  —	Wiatr, nie wiatr, należy w którymś punkcie skręcić, 
zaszyć się w borze i czekać.
  —	Myślę o tym samym, tylko szukam odpowiedniej okazji.
  Nie odgadłem, o co mu chodzi, lecz przecież to on był 
doświadczonym myśliwym, nie ja. Poszliśmy dalej, ciągle 
lawirując między skalnym rumowiskiem a gęstwiną krzaków 
nie do przebycia. Trwało to chyba z godzinę, aż wreszcie w 
zielonym murze lasu ujrzałem wąziutką steczkę, raczej — 
ciąg stratowanych mchów, połamanych krzewów i 
gdzieniegdzie odartych z kory pni.
  To była ścieżka czworonogów. Niejeden raz, wędrując 
przez puszcze, natykałem się na tego rodzaju leśne
  

„ulice", nigdy zupełnie nie zarastające, ponieważ — chociaż 
wyda się to dziwne — korzystają z nich zwierzęta dość 
często. Wbrew przekonaniu ludzi, którzy obserwują przyrodę 
tylko w okresie krótkich wakacji, czworonożny mieszkaniec 
pustkowi lubi korzystać z utartych dróg, zawsze przebywa w 
ściśle dającym się wymierzyć obszarze i wędruje przeważnie 
tymi samymi ścieżkami. Wyjątkiem spośród czworonogów są 
chyba tylko bizony. Ich potężne niegdyś stada odbywały dwa 
razy w roku dalekie marsze w poszukiwaniu odpowiedniej 
ilości paszy, lecz i one w tych dwukrotnych wędrówkach 
niewiele zbaczały z raz przemierzonej trasy. Inni mieszkańcy 
puszczy nie potrzebują zmieniać miejsca swego pobytu: zimą 
czy latem, jesienią czy wiosną dziewiczy las potrafi ich 
wykarmić. I tylko w wypadkach pożarów leśnych lub 
nadmiernego przyrostu zwierząt zaobserwować można 
zjawisko migracji. Jednak człowiek świetnie się stara, aby 
temu zapobiec. Ba, takie starania doprowadziły już do 
całkowitego niemal wytrzebienia niektórych gatunków.
  Bizon, ozdoba prerii, niedługo zniknie z powierzchni ziemi, 
jeśli ktoś mądry i władny nie położy kresu ochydnej rzezi, 
prowadzonej nie z konieczności, nie z potrzeby zaspokojenia 
głodu, lecz dla szybkiego wzbogacenia się, bowiem żadna 
inna nie dorówna wartości bizoniej skóry. Jeśli spotkacie się 
kiedykolwiek z informacją dotyczącą ilości dzikich zwierząt 
żyjących na określonym obszarze — nie dziwcie się. To 
będzie informacja bardzo dokładna, wytrawny bowiem 
myśliwy lub leśnik potrafią zliczyć zwierzęta mieszkające na 
terenie podlegającym ich pieczy. Właśnie dlatego, że 
czworonogi nie opuszczają obszarów, na których się urodziły.
Lecz wracam do naszej wyprawy łowieckiej.
  Zagłębiliśmy się w leśną ulicę, ciemną od dziwnego, 
zielonego mroku. Byłem ciekaw, dokąd to został przetarty 
ten wąski szlak. Zazwyczaj tego rodzaju ścieżki biegną ku 
wodzie.
  Szliśmy starając się stąpać jak najciszej i jak najciszej 
rozgarniać gałęzie. Nie było to łatwe, lecz ja, a przede 
wszystkim Karol, mieliśmy niezłą wprawę. Chwilami 
wydawało mi się, że zielony tunel nie ma końca, że 
wywiedzie nas zbyt daleko od doliny, gdy nagle ujrzałem w 
ciemnej głębi okrągły, wielki otwór, za którym błyszczało 
jasne światło dnia. Przyspieszyliśmy kroku i oto rozstąpiły się 
drzewa i zarośla. Ukazała się zielona polana, przez którą 
biegły wydeptane ścieżki zmierzające gdzieś ku środkowi tej 
otwartej przestrzeni. Las otaczał ją ze wszystkich stron. Jego 
skrajem dotarliśmy do stanowiska, gdzie łagodny wiatr 
podmuchiwał nam prosto w twarze. Tu Karol położył się mię-
dzy krzakami, a ja krok od niego. Nic nie zasłaniało widoku. 
Wydało mi się, że środek polany znajduje się nieco niżej od jej 
krańców. Być może, że tam właśnie istniał jakiś zbiorniczek 
wody, co tłumaczyłoby istnienie aż tylu ścieżek.
  Umieściłem winchester na wysokości prawego ramienia, a 
po lewej stronie — lornetkę. Teraz należało już tylko 
cierpliwie czekać. Ze skutkiem lub bez. Jakież stworzenie 
przyjdzie do wodopoju o takiej porze?
Minuty się wlokły,  trwała  cisza, polana  grzała się


w słońcu, które wspinało się stopniowo na szczyt nieba. 
Wiaterek dmuchnął w nos zapachem żywicy. Z nudów 
począłem śledzić niezdarne ruchy jakiegoś robaczka 
pełzającego w trawie. I wówczas usłyszałem miękkie 
uderzenia: duch, duch, duch... Uniosłem głowę.
  Na polanę wbiegło stadko czworonogów. Antylopy nie-
antylopy, jelenie nie-jelenie... Ostrożnie sięgnąłem po 
lornetkę. Nie antylopy! Dźwigały większe poroża i same były 
znacznie wyższe. Chyba jelenie? Pomyślałem: „chyba", jako 
że zwierzęta nosiły nie tylko mniej rozgałęzione od jelenia 
rogi, lecz i kształt tych rogów był inny, wyrastały bardziej 
pionowo niż na boki. Barwa zwierząt również była odmienna. 
Przez szkła widziałem sierść szarobrunatną na grzbietach, 
spodem nieco jaśniejszą. Dotknąłem ramienia Karola. Nie 
odwrócił się, tylko przecząco pokręcił głową. Pewnie sądził, 
że chcę strzelać, lecz w tych warunkach byłoby to 
marnowanie kul. Zwierzęta, wszystkiego cztery sztuki, 
poczęły się paść, ale daleko, na przeciwległym krańcu polany 
pod lasem. Czy podejdą bliżej? To już nie od nas zależało, 
lecz od odrobiny szczęścia, które sprzyja lub nie sprzyja 
myśliwym. Czołgać się w stronę pasącego się stadka było 
zbyt wielkim ryzykiem. Chwiejące się łodygi traw na pewno 
zdradziłyby nas. Dlatego Karol nie ruszał się, a ja go 
naśladowałem.
  Stadko krążyło tu i tam, bardzo wolno, szczypiąc trawę. Z 
radością stwierdziłem, że stopniowo podchodzi w naszą 
stronę.
  Nie potrafię określić, jak długo trwała taka sytuacja bez 
zmian. I nagle straciłem wszelkie nadzieje. Czworonogi 
zerwały się do biegu, już sądziłem, że znikną w puszczy. 
Ruszyły poprzez łąkę, ominęły jej środek i wielkim łukiem 
zbliżyły się do linii zarośli, w których właśnie spoczywaliśmy. 
Odetchnąłem. Zwierzęta zatrzymały się z szyjami 
wyciągniętymi na wiatr, jakby czymś zaniepokojone, lecz po 
chwili spuściły głowy i zajęły się na nowo skubaniem trawy. 
Może jakiś drapieżnik je przestraszył i z nie znanych mi 
przyczyn zrezygnował z polowania? Zresztą, gdziekolwiek się 
teraz znajdował i cokolwiek zamierzał uczynić, należało na-
tychmiast wykorzystać okazję. Zerknąłem na Karola. Skinął 
głową i wolniutko przyciągnął do ramienia broń. Postąpiłem 
podobnie. Położyłem palec na cynglu, muszkę lufy 
skierowałem tak, by jej szpiczasty koniec przypadł na sam 
środek czoła najbliższego rogacza, i zastygłem w bezruchu. 
Nie chciałem strzelać pierwszy, ponieważ Karol miał lepsze 
oko i pewniejszą rękę, a moje pudło spłoszyłoby zwierzynę. 
Teraz odezwała się grzmiącym głosem broń mego 
przyjaciela, lecz zanim huk przebrzmiał — nacisnąłem spust i 
podwójne echo poniosło się po polanie. Mój rogacz zwalił się 
natychmiast, reszta skręciła w lewo i znikła w leśnych 
zaroślach. Więc nie chybiłem! To Karol uczynił dziurę w 
powietrzu!
  Uradowany, wyskoczyłem z krzaków, podbiegłem do 
leżącego nieruchomo zwierzęcia.
  —	Nie martw się, Janie — doszły mnie słowa Karola — 
każdemu może się przydarzyć...
  —	Co może się przydarzyć? Przecież to ty spudłowałeś 
haniebnie. Ja mierzyłem do tej właśnie sztuki.
—	Cooo? — przestał się śmiać, ukląkł.
  —	Patrz — powiedziałem ciągnąc równocześnie za 
poroże swe trofeum. — Ot, tu. Dostał prosto w czoło. Jak ci 
się to podoba?
  —	Rzeczywiście — zgodził się. — No, no. Ale i ja 
trafiłem.
—	Gdzie?
—	Przyjrzyj się. W lewą komorę. 
Sprawdziłem. Nie mylił się.
  —	Z tego wynika, że upatrzyliśmy sobie tę samą sztukę 
— rzekłem nieco rozczarowany tym połowicznym sukcesem.
  —	To i dobrze. Dwóm takim nie dalibyśmy rady. Wiesz, 
co to waży?
—	Jak na jelenia...
  —	To nie jeleń, tylko mulak. Znakomite mięso, pachnące 
ziołami. Przekonasz się.
—	Meksykańska zwierzyna?
  —	Nie tylko meksykańska. Dawniej można ją było 
spotkać od Kanady po północny Meksyk, lecz raczej nie na 
prerii, lecz w lasach. Teraz to już rzadkość. Z przerażeniem 
myślę, co mnie czeka za parę lat. Przyjdzie uganiać się za 
wiewiórkami, ale wówczas, przysięgam ci, nie wezmę 
strzelby do ręki i zamieszkam u ciebie jako emerytowany 
traper pod lekarską opieką.
  —	Świetnie! — roześmiałem się. — Jak to mamy nieść?
  

  —	Na drągu. Trzeba przysposobić mocną żerdkę. Mulaki 
dochodzą niekiedy do czterystu funtów wagi, ten, na 
szczęście, jest lżejszy, ale ze dwieście na pewno waży.
  Poszliśmy w gęstwinę i z wielkim mozołem myśliwskimi 
nożami ucięli spory chojak. Nogi mulaka zostały związane 
jakąś pnącą rośliną podobną do liany, a między nie wsunięty 
drąg. Stęknąłem, gdy jeden jego koniec spoczął na mym 
ramieniu. To był niezły ciężar. Na dobitkę poroże (bo mulak 
wisiał przecież do góry nogami) zawadzało o nierówności 
gruntu.
  Ruszyliśmy prosto, wybierając najkrótszą drogę przez 
środek polanki. Udawałem, że mi wesoło, lecz muszę 
przyznać, że waga zwierzęcia po prostu wbijała mnie w 
ziemię, i to w dosłownym znaczeniu. Po jakimś czasie grunt 
począł lekko uginać się pod nogami. Karol przystanął.
—	Co tam?
—	Bagno. Tędy nie przejdziemy.
  —	No, to zawracaj -— stęknąłem, bo tkwienie w miejscu 
wydało mi się jeszcze bardziej dokuczliwe.
—	Chwileczkę. Muszę coś sprawdzić. Zdejmujemy... 
Z ulgą uwolniłem się od drąga. Karol postąpił kilka kroków, 
zatrzymał się i bacznie obserwował poszycie.
—	Popatrz tu — wskazał palcem na trawy.
  W grząskiej powierzchni widniał wyraźnie głęboki odcisk 
buta z lewej nogi, nieco dalej — z prawej strony — drugi taki 
odcisk. Ktoś obchodził bagienko. Zdjąłem przewieszony 
przez ramię winchester, spojrzałem przez lornetkę w 
kierunku oddalających się tropów. Polana była pusta. 
Skierowałem wzrok ku ziemi.
—	Kiedy to powstało, jak sądzisz?
—	Zagadka — odparł Karol. — W tej gliniastej glebie i w 
tym klimacie odcisk mógł być zrobiony przed godziną, przed 
tygodniem, przed miesiącem, bodaj że przed rokiem. 
Wyschnięciu i wykruszeniu się zapobiegła wilgoć. Zbadajmy, 
dokąd wiodą te ślady.
  Zostawiliśmy mulaka i szli obok mokrych odcisków, które 
łukiem obiegły środek polany, a później znikły w leśnych 
chaszczach. Na suchszym gruncie widać było, że odciski stóp 
pochodziły co najmniej sprzed kilku dni. Na leśnym poszyciu 
zniknęły prawie całkowicie i tylko kilka złamanych gałązek 
świadczyło, że tu ktoś zagłębił się w bór. Nieco dalej — 
gęstwa i mrok nie zezwoliły na dokładniejsze badanie. 
Zawróciliśmy.
  Dźwignęliśmy drąg z wiszącym mulakiem i powlekli się 
skrajem polany, zieloną dróżką leśną, przejściem między 
lasem a masywem górskim. W trakcie wędrówki parokrotnie, 
na moje żądanie, czyniliśmy przerwy. Jednak najgorsze 
dopiero nas czekało: podejście do przełęczy i zejście z niej. 
Na najtrudniejszym odcinku przystawaliśmy co kilka kroków. 
Oba ramiona miałem zdrętwiałe, bo drążek co pewien czas 
przekładaliśmy, a kiedy wreszcie ukazało się dno doliny i 
dostrzegłem sylwetki naszych towarzyszy skupionych wokół 
ogniska, oświadczyłem Karolowi ochrypłym głosem:
  — Dalej nie niosę — i zawołałem tak głośno, jak tylko było 
mnie stać w tym zmęczeniu: — Bede! Hej, Bede!
Przybiegł natychmiast, a z nim jeden z vaquerów.
  Uff! Jak lekko było stąpać pozbywszy się nieznośnego 
ładunku! Szkoda, że to już ostatni i najkrótszy odcinek 
powrotnej drogi.
  Karol i Gonzales najpierw wspólnie podziwiali trofeum, 
przy czym i dla mnie znalazły się wyrazy uznania, a później 
cała gromadka wysłuchała relacji mego przyjaciela 
dotyczącej tropów odkrytych na polanie.
  

  —	I co pan nam radzi? — zapytał hacjender wysłu-
chawszy uważnie opowiadania.
  —	Zmykać! Jak najprędzej stąd zmykać. Bardzo nie lubię 
tajemnic, zwłaszcza gdy noszą buty z obcasami i 
pozostawiają ślady w sąsiedztwie mego obozowiska.
  —- Jutro rankiem ruszamy w drogę powrotną — zde-
cydował Gonzales. — Nie wolno nam ryzykować mając pod 
opieką taki skarb. A teraz, seńores, zajmijmy się tym 
wspaniałym mulakiem, który zaszczyt przynosi myśliwym — 
tu skłonił się Karolowi i mnie. — Należy przygotować zapas 
żywności. Kto wie, czy trafi się okazja do następnego 
polowania?
—	Jeszcze jedno — wtrącił się Karol.
—	Słucham, seńor.
  —	Proszę wysłać vaquera na przełęcz. Niech obserwuje 
całą dolinę z jednej strony, a z drugiej to, co jest za przełęczą. 
Być może, niepotrzebnie, lecz nadmiar ostrożności jeszcze 
nikomu nie zaszkodził.
—	Słusznie, seńor.
  —	Ja pójdę — wyrwał się Bede. — Nie umiem oprawiać 
zwierząt ani piec mięsa. Na nic się wam tu nie przydam.
  —	Zgoda, proszę iść, seńor Bede. Za dwie godziny 
zluzujemy pana.
  —	Co mi tam! To nie nocna warta. Mogę siedzieć do 
wieczora.
I poszedł.
  Ja, ponieważ moje zdolności rzeźnicze i kucharskie nie 
wytrzymywały porównania z tym, co potrafili hacjender i 
Karol, i najprawdopodobniej tylko bym przeszkadzał, zostałem 
zatrudniony przez seńorę Concepcion przy pakowaniu 
skarbu. Część złotych drobiazgów została już pozawijana w 
długie pasy sukna, na które pocięto koc, lecz jeszcze 
pozostało sporo do zrobienia.
Na takich to zajęciach upłynął czas prawie do wieczora. 
Zapadła decyzja, że w nocy czuwać będą po dwie osoby 
równocześnie. Odwołaliśmy Bedego z 
przełęczy. Nic nie zauważył: ani człowieka, ani zwierzęcia, 
ani — jak zapewniał — podejrzanego znaku. 
Prawdopodobnie ktoś przebywał w tych stronach, lecz 
jeszcze przed naszym przyjazdem.
  Jak zwykle kolejność nocnych wart losowaliśmy. Mnie i 
jednemu z vaquerów przypadła ostatnia. Przede mną straż 
pełnili Karol i Bede, i to Karol obudził mnie w odpowiedniej 
porze.
  Gwiazdy jeszcze błyskały na czarnym niebie, lecz już 
słabiej, a księżyc powoli krył się za daleki, wyniosły szczyt. 
Było cicho, nawet wiatr widać zasnął,, bo nie czułem 
najmniejszego podmuchu.
  —	Co nowego? —- zapytałem pół żartem, pół serio, 
wygramoliwszy się z pledów i odszedłszy od ogniska.
  —	Nic — mruknął mój przyjaciel -— ale uważaj, szykuje 
się mgła.
  —	Mgła? Ależ skąd? Powietrze jest bardzo przejrzyste.
  —	Będzie mgła nad ranem, zobaczysz. Obawiam się, że 
przy małej widoczności nie ruszymy jutro w drogę.
  To powiedziawszy zajął miejsce przy ognisku, zawinął się 
w mój koc i prawdopodobnie natychmiast zasnął. 
Tymczasem ja i vaquero podzieliliśmy między siebie teren: on 
miał patrolować część doliny graniczącą z trudno dostępnym 
zboczem, ja — obszar przylegający do przełęczy.
  Pierwsza godzina minęła bez żadnych oznak wieszczących 
przewidzianą przez Karola mgłę. Nieco później dmuchnął 
lekki wiatr, niebo poczęło tracić swą czerń, lecz nic nie 
zapowiadało zmiany pogody. Tyle tylko, że poczułem wilgoć 
w powietrzu, ale tak przecież działo się każdym przedświtem.  
Niebo poczęło szarzeć, lecz
  

widoczność nie polepszała się. Wkrótce dostrzegłem 
przyczynę tego zjawiska: z grzbietów otaczających dolinę 
począł spływać coraz gęstszy, najpierw siwy, później biały 
tuman. Prognoza Karola sprawdzała się zdumiewająco! Im 
widniej się robiło, tym wyraźniej widziałem białe pasemka, 
lekko opadające ku ziemi, lecz nie roztapiające się. Po paru 
minutach nieprzenikniona biel zakryła całą powierzchnię łąki, 
sięgając mi do kolan, a wkrótce zakrywając mi piersi, nos, 
oczy... Teraz mój wzrok nie sięgał dalej niż na jard, przede 
mną kłębiła się nieprzenikliwa zasłona. Mgła gęstniała, 
czułem paskudną wilgoć na twarzy, na dłoniach. Lufa 
winchestera lśniła, jakbym ją przed chwilą wydobył z wody. 
Cóż za nieprzyjemne uczucie! Dlatego postanowiłem nieco 
skrócić swój dyżur, taka warta nie miała sensu — przecież 
nic nie widziałem! A poza tym chciałem się rozgrzać przy 
ognisku. Znajdowało się ono, jak pamiętałem, z tyłu za mną, 
nieco w prawą stronę. W tym też kierunku ruszyłem. Bardzo 
wolno, grunt był nierówny i łatwo mogłem potknąć się o jakiś 
występ lub trafić stopą w dziurę. Wlokłem się tak omackiem, 
póki nie zdałem sobie sprawę, że moja wędrówka trwa jakoś 
zbyt długo. Zatrzymałem się. Dokąd teraz: w prawo czy w 
lewo?
  Przypomniałem sobie, że człowiek nie kontrolujący 
kierunku, w jakim się posuwa, mimo woli skręca w lewo. 
Musiało i mnie coś takiego się przydarzyć. Należało 
skorygować błąd. Skręciłem bardziej w prawo, trochę 
rozbawiony taką sytuacją, trochę zły na siebie. Lecz i nowy 
kierunek nie doprowadził mnie do celu tak szybko, jak 
według mego mniemania powinno było to nastąpić. Mimo to 
nie przerwałem marszu rozumując, że jeśli nawet minę nasze 
obozowisko, nie zabłądzę. Zatrzyma mnie przecież 
przeciwległy kraniec doliny. Poznam go po nagłej stromiźnie. 
Lecz grunt, po którym kroczyłem, nadal był równy. Gdzież, u 
licha, leżała wysoczyzną, na którą z takim trudem wspinałem 
się wraz z Karolem? Czyżbym kręcił się w kółko?
  Zrobiło mi się jakoś nieprzyjemnie. Uczucie chyba całkiem 
normalne u człowieka, który od przeszło pół godziny usiłuje 
trafić do celu leżącego odeń nie dalej niż o kilka minut 
niezbyt szybkiego marszu.
  Znowu przystanąłem. Gęsta wata mgły otulała mnie 
szczelnie ze wszystkich stron. Co teraz począć? Może 
wypalić z winchestera i hukiem zaalarmować towarzyszy? 
Jednak uznałem, że nie mam prawa do takiego alarmu, który 
mógłby zostać opacznie pojęty. Lepiej było zawołać. 
Natężyłem głos i krzyknąłem:
—	Hej, hej!
  Nic, żadnego odzewu. Nasłuchiwałem chwilę, a później 
powtórzyłem wołanie. Po paru sekundach ciszy wydało mi 
się, że słyszę szuranie butów po ziemi.
—	Hej! — wrzasnąłem. — Jest tam kto? 
Mój głos utonął w mgle, szuranie ucichło.
  —	Może to dzikie zwierzę? — przyszła mi do głowy 
niedorzeczna myśl. — A może koń?
  W tym przekonaniu ruszyłem przed siebie. Wówczas raz 
jeszcze dobiegł mych uszu tajemniczy odgłos, coś chwyciło 
mnie za rękaw kurty. Odwróciłem się i... świat przestał dla 
mnie istnieć.
Otworzyłem oczy, było mroczno.
„Jeszcze noc?" — zdziwiłem się w myślach.
  Trochę było mi twardo, więc zapragnąłem zmienić 
położenie ciała. Nie dokonałem tego. Ręce i nogi miałem 
skrępowane. Chciałem krzyknąć. W ustach tkwił knebel. 
Teraz przypomniałem sobie dolinę, mgłę, dziwny szelest i 
cios, jaki- otrzymałem w głowę. Wspomniałem na przeczucia 
Karola. Sprawdziły się. Czyżby nas wszystkich tak 
załatwiono korzystając z mgły? I gdzie ja jestem?
  Nieba nade mną nie było, lecz w górze migotały krwawe 
błyski. Pozwoliły dojrzeć sklepienie. Nierówne, ciemne, 
postrzępione występami. Odwróciłem głowę w prawo — 
skalista, chropowata ściana znajdowała się tuż, tuż. 
Zerknąłem w lewo: ciemna przestrzeń, za nią druga ściana. 
Uniosłem nieco głowę. Poczułem natychmiast ból w 
skroniach, lecz zdążyłem zauważyć okrągły, biały otwór, za 
którym migotały płomienie. Zrozumiałem: byłem w jaskini, 
przed którą płonęło ognisko, biały otwór to wejście, za którym 
kłębiła się mgła. Głowa mi opadła. Leżałem nieruchomo, 
starając się usłyszeć cokolwiek. Długo, bardzo długo 
czekałem na pierwszy dźwięk. Aż doczekałem się. Do 
złudzenia przypominał ostatni głos, jaki dobiegł mych uszu, 
nim pogrążyłem się w nicość: szuranie. Ktoś wszedł do ja-
skini, stanął nade mną. Wysoki mężczyzna, cuchnący dymem 
i końskim potem. Pochylił się, ale w półmroku nie potrafiłem 
dojrzeć jego oblicza. Widać zauważył, że mam oczy otwarte, 
bo zapytał:
—	Como se siente... 
  Gdyby nie knebel w ustach odpowiedziałbym, że czuję się 
fatalnie, a tak tylko pokręciłem głową. Spostrzegł swe 
niedopatrzenie i wyciągnął mi szmatę z ust. Poznałem własną 
chustkę i poczułem się mniej obrzydliwie. Powtórzył pytanie, 
lecz przyszło mi nagle na myśl, by udawać, że nie rozumiem 
hiszpańskiego.
—	Nie rozumiem — odparłem po angielsku.
  Podrapał się po brodzie. Był obrośnięty jak niedźwiedź. 
Odwrócił się i odszedł. W stronę ogniska. Któż tam przy nim 
siedział? Ręce miałem skrępowane na plecach, podparłem 
się nimi i lekko dźwignąłem. W głowie mi łupnęło 
przeraźliwie. Przy ognisku było ich trzech. Jeden stał, dwaj 
siedzieli. Rozmawiali, lecz tak cicho, że ani jedno słowo nie 
dotarło do mych uszu. Po czym sytuacja się zmieniła: stało 
dwu, siedział jeden. Tych dwu ruszyło w moim kierunku. 
Natychmiast opadłem na twarde leże. Stanęli nade mną.
  —	Powiedz mu — rozkazał po hiszpańsku ten, który 
poprzednio usiłował ze mną rozmawiać — że nie ma się 
czego lękać, jest tylko zakładnikiem.
  Zdanie to zostało przetłumaczone w zupełnie poprawnej 
angielszczyźnie.
—	Rozumiesz?
  —	Rozumiem — odparłem. — Po co wam zakładnik?
  Znowu nastąpiła wymiana hiszpańskich słów i tłumaczenie 
ich na angielski. Tak to odbywało się podczas całej 
rozmowy.
  —	Jesteś naszym zakładnikiem — wyjaśnił tłumacz — 
ponieważ musimy porozmawiać z Gonzalesem.
—	Znacie go?
—	Znać, nie znamy, lecz wiemy, jak się nazywa.
  —	Jaki macie interes do Gonzalesa? — zagadnąłem, 
coraz bardziej zaciekawiony.
—	Powiedzieć mu? — zapytał „Anglik".
—	Oczywiście — odparł „Hiszpan".
  —	Słuchaj — zwrócił się do mnie — jesteśmy tu dłużej od 
was.
—	Tu? W dolinie?
  —	W dolinie i w okolicy. Dzięki temu ocaliliśmy was od 
paskudnej śmierci.
—	A to jakim sposobem?
—	Powiedzieć mu?
—	Powiedz.
  —	Skarbu w dolinie strzegł jakiś wariat, obłąkaniec. 
Indianin. Albo Metys. Znał miejsce ukrycia, lecz uważał, że 
jest strażnikiem jakiegoś tam indiańskiego boga, który mu 
nakazał mordować wszystkich poszukiwaczy.
—	Skąd wiecie?
  —	Gadaliśmy z tym wariatem. Nic z tego nie wyszło. 
Począł nam grozić śmiercią. Mógł to uczynić, jego strzały 
były zatrute kurarą. Udaliśmy, że rezygnujemy. Wówczas 
zjawiliście się wy i on zaczął was śledzić. A jak to się 
skończyło, to już wiesz.
—	Wiem. Dostał nożem.
—	Zgadza się. Już nie był nam potrzebny. 
Wzdrygnąłem się na te słowa.
  —	Przecież był jedynym człowiekiem znającym miejsce 
ukrycia.
—	Już nie jedynym. Wy również znaliście.
—	Skąd wiedziałeś?
—	Podsłuchałem waszą rozmowę.
  Z trudem zachowałem spokój. Oto jak bardzo byliśmy 
nieostrożni. Po prostu — greenhorny! Lecz ten drab nie 
podsłuchał wszystkiego, nie znał naszych kłopotów z 
ustaleniem właściwego miejsca, na które natrafiliśmy 
przecież tylko dzięki zdumiewającej intuicji Karola. W jaki 
jednak sposób dowiedział się on — i jego kumple — w ogóle 
o istnieniu skarbu? W jaki sposób natknęli się na człowieka z 
kurarą? I kim był ten człowiek? Zapytałem o to.
  Popatrzyli na mnie i po chwili namysłu „Anglik" odparł:
  —	Wariata spotkaliśmy przypadkowo, a skąd wie-
dzieliśmy o skarbach, nie pytaj, bo i tak się nie dowiesz.
  —	Czego chcecie od Gonzalesa? — zacząłem z innej 
beczki.
  —	Podziału. Podzielimy się równo, po połowie. Jesteś 
głodny?
  Byłem rzeczywiście głodny. Żeby oddać sprawiedliwość 
— nieźle mnie nakarmili.
  

  —	Ty mnie stuknąłeś? — zagadnąłem „Anglika", gdy 
przyniósł porcję pieczeni i rozwiązał mi ręce.
  —	Ja — przyznał i roześmiał się, lecz jakoś bardzo 
nieprzyjemnie. — Bez tego pewnie byś z nami nie poszedł.
  W pieczarze powidniało. Teraz mogłem lepiej przyjrzeć się 
memu rozmówcy. Czerwona twarz, zarośnięta. Może gdyby 
się ogolił, byłby przyjemniejszy, ale tak — robił wrażenie 
odstraszające. Co się tyczy jego odzieży, nie wyglądała na 
więcej zużytą od mojej i trudno po niej poznać, czy nosi ją 
biedak, czy człowiek nie liczący się z pieniędzmi. Kim był? 
Pytać nie miało sensu.
  Po zaspokojeniu głodu poczułem się znacznie lepiej. 
Widziałem, że chwilowo nic mi nie grozi. Któryś z tych 
drabów powędruje do Gonzalesa i przedstawi mu warunki. 
Jak je przyjmie hacjender? Byłem pewien, że uczyni 
wszystko, aby mnie uwolnić, lecz jak się do tego zabierze? 
Jeśli naiwnie zaufa bandytom (to określenie chyba najlepiej 
pasowało) i odstąpi im połowę „skarbu" — jaka gwarancja, 
że zostanę zwolniony, a nie nadal więziony, aż do chwili 
uzyskania drugiej połowy? Pocieszała mnie myśl, że Karol 
swym doświadczeniem i sprytem wesprze hacjendera. Czy 
mam czekać bezczynnie? Ach, gdybyż wiedzieć, gdzie się 
znajduję?
  —	Zimno tu — odezwałem się — i piasek jest wilgotny. 
Nie można by bliżej ognia? Przecież wam nie ucieknę.
  —	Nawet nie próbuj — warknął. — Nie myśl, że jesteś 
nietykalny. Dawaj ręce.
  Skrępował je na nowo i poczłapał ku wyjściu. Wtedy 
spróbowałem rozluźnić pęta. Nie udało się, nie starczyło 
czasu. „Anglik" wrócił. Rozsupłał mi rzemień na nogach.
—	Chodź — rozkazał.
Dźwignąłem się nie bez trudu. W głowie mi zahuczało, 
ściana jaskini wykonała skok w górę i w dół. O mało nie 
upadłem, lecz jakoś mi to przeszło. Uczy
niłem dwa kroki i znowu się zachwiałem. Tym razem 
przyczyną nie była głowa, lecz nogi. Od długiego leżenia i od 
krępujących je więzów zupełnie zdrętwiały. Postałem kilka 
sekund, wreszcie ruszyłem, wprost na białe oko wyjścia. 
Ogień migotał, a wokół niego mgła rozstąpiła się, tworząc 
malutki krąg widoczności. Dalej ściana nieprzenikliwej bieli 
nie pozwalała niczego dostrzec.
— Siadaj.
  Kucnąłem przy ognisku. Wtedy na nowo skrępowano mi 
nogi, lecz ręce pozostały wolne. Mogłem ogrzać dłonie. 
Czułem mokry chłód na całym ciele i powoli tajałem w kręgu 
ciepła. Równocześnie gapiłem się na sąsiadów. Pierwszych 
dwu już poznałem w jaskini — „Anglika" i „Hiszpana" — 
teraz trafiła się okazja zerknąć na trzeciego. Zabawne! Ci 
trzej nieznajomi bardzo byli do siebie podobni, przynajmniej na 
pierwszy rzut oka. Tak to zacierały różnicę zarośnięte oblicza 
i jednakowe sombrera na głowach. Lecz w sumie — czynili 
niezbyt przyjemne wrażenie. Zresztą, gdyby nawet przyjęto 
mnie radosnymi uśmiechami, nie potrafiłbym zapomnieć o 
ciosie w głowę i jego wciąż odczuwanych skutkach.
  Tamci nie odzywali się do mnie. Tkwili wokół ogniska jak 
trzy niezbyt udane, toporne posągi. Milczałem i ja. 
Rozmyślałem nad tym, jak bardzo niepokoją się moi 
towarzysze i jak czują się bezradni we mgle, która unie-
możliwia odszukanie moich śladów i śladów tych, którzy mnie 
porwali. Przypuszczałem bowiem, że napadu dokonało co 
najmniej dwu ludzi. Po ogłuszeniu dźwignęli mnie z ziemi i 
przynieśli tutaj. Lecz gdzież znajdowało się to „tutaj"? Chyba 
niezbyt daleko od doliny. Przeklęta mgła nie pozwalała nic 
dojrzeć. Czy za jej ścianą szumiał las, czy wznosiła się góra, 
czy rozciągała łąka? Jakże mogłem odgadnąć? I w takiej 
sytuacji próba ucieczki nie miała sensu. W którą stronę 
uciekać?
  Kiedy tak dumałem, „Hiszpan" odezwał się (oczywiście po 
hiszpańsku):
—	Idź, już czas.
  Sądziłem, że te słowa są skierowane do „Anglika", lecz 
omyliłem się. Wstał ten trzeci. Przewiesił przez ramię 
staroświecką rusznicę i zniknął we mgle. Znowu trwała 
cisza. Przerwał ją „Anglik".
—	Chyba go nie zatrzymają?
  —	Pewnie, że nie — odparł „Hiszpan". — Przecież mamy 
zakładnika.
—	To gringo — mruknął „Anglik".
  —	Cóż z tego? Jest gościem hacjendera, a Gonzales nie 
da gościowi zrobić krzywdy. Zresztą... przepadło. Kazałem 
wam schwytać Gonzalesa.
  —	Mgła spadła dopiero nad ranem, a wtedy ten był na 
warcie i jakiś vaquero. Iść do ogniska to zbyt wielkie ryzyko.
—	Dlatego jesteście usprawiedliwieni.
  Znowu nastało milczenie. Jednak „Anglik" był pewnie 
urodzonym gadułą i długo nie wytrzymał.
  —	Słuchaj, Jose, a jak oni zatrzymają Miguela? Co wtedy?
—	Nie nudź! Przecież mamy zakładnika.
  —	Zatrzymają Miguela i przyjdą uwolnić tego gringo. Nie 
damy rady...
—	Jesteś głupcem, Ricardo! Jakże tu trafią?
—	Po śladach — upierał się „Anglik" — Ricardo.
—	Durniu! Spróbuj odnaleźć ślady w taką mgłę.
—	Jutro mgła opadnie.
  —	Lecz wilgoć je zatrze. A teraz milcz i nastawiaj uszu.
Podczas tej rozmowy siedziałem z oczami utkwionymi w 
ogień, aby nie zdradzić się, że wszystko rozumiem.
—	Jose!
—	Znowu? Czego chcesz?
—	Jeżeli hacjender nie przystanie na podział?
—	Przystanie.
—	A jeśli nie?
  —	Są inne sposoby — zaśmiał się Jose. — Chociaż nas 
tylko trzech, potrafimy przecież sprzątnąć całą szóstkę, a ten 
będzie pierwszym.
—	Tam jest kobieta.
—	Kobietę zabierzemy.
—	Paskudna robota — zauważył Ricardo.
  —	I ja tak myślę. Dlatego chcę ugodzić się z Gonzalesem.
  Możecie sobie wyobrazić, jak się poczułem, wysłuchawszy 
tej pogawędki! W razie odmowy Gonzalesa — ja miałem 
paść pierwszy tej odmowy ofiarą. Pocieszałem się, że zanim 
do tego dojdzie, jeśli w ogóle dojdzie, znajdę jakiś sposób 
ucieczki. Z natury nie jestem pesymistą, a pesymizm w takiej 
sytuacji to pewna przegrana. Gdyby tak dorwać się do koni? 
Przecież mają konie, nie wędrowali za nami piechotą. Lecz 
nie słyszałem ani charakterystycznego potupywania, ani 
rżenia. Jeśli ich było tylko trzech, to konie musieli trzymać 
pod bokiem. Więc ciszę powodowała po prostu mgła 
otulająca nas jak dźwiękoszczelna wata.
  Jakże ten czas się wlókł! Dumałem spoglądając w niebo, 
wypatrując słonecznego promyka, który by rozproszył opary. 
Na próżno. Wreszcie ten, który zwał się Jose, powiedział 
półgłosem:
—	Idzie...
Jak on to usłyszał?
  Zerwali się obaj i stanęli ze strzelbami w dłoniach tuż za 
mymi plecami. Gdyby doszło do strzelaniny, pierwszy 
dostałbym kulą. Na szczęście — nie doszło.
  

Z białych tumanów wynurzył się cień, który w chwilę później 
przybrał człowiecze kształty. To był wracający wysłannik.
—	Jak poszło?
—	Zgadzają się.
—	Nikt za tobą nie szedł?
  —	Kluczyłem jak górska kozica, nawet w jasny dzień 
zgubiliby moje ślady.
—	Co powiedział Gonzales?
—	Poczekaj, niech trochę odsapnę.
Zdjął z ramienia strzelbę i siadł przy ogniu.
—	Będziesz ty gadał wreszcie?
—	Już... Czemu sterczycie? Odeszli 
ode mnie i położyli się obok.
—	Słucham — przypomniał Jose.
—	Więc...
  Było to ostatnie słowo Miguela. Nagle wydało mi się, że 
biały tuman, który nas otaczał, w pewnym miejscu dziwnie 
się zakołysał. W sekundę później buchnęły z jego głębi 
czerwonozłote iskierki, seria huków, podobnych do trzasku 
szybko łamanych gałęzi, umilkła bez echa. Z mgły 
wyskoczyła znajoma postać.
—	W nogi, doktorze... — usłyszałem ochrypły głos. 
To był Bede. Zerwałem się. Dopiero teraz dostrzegł moje 
pęta. Przeciął je jednym ruchem noża. Byłem wolny, lecz 
za jaką cenę...





Kim jest Bede?
— Muszę porozmawiać z panem, doktorze.
  Stało się to podczas jednego z kolejnych postojów, daleko 
od doliny, w drodze, która z każdą milą przybliżała nas do 
miejsca, gdzie czekał wóz i pozostali uczestnicy wyprawy.
  Bede ustawicznie kręcił się wokół mnie, a ja udawałem, że 
go nie dostrzegam. Wiele bym dał, aby ostatecznie pozbyć się 
jego towarzystwa, lecz nie mogło to nastąpić wcześniej niż po 
powrocie do hacjendy.
  Zostało już wyjaśnione wszystko, co można było wyjaśnić, 
bo istniały nadal zagadki, których nikt z nas nie potrafił 
rozwiązać. Wiedziałem, że moje uwolnienie było tylko dziełem 
Bedego. Nie bacząc na porozumienie między Gonzalesem a 
wysłannikiem bandy, udał się trop w trop za Miguelem. Że go 
nie zgubił we mgle, to cud prawdziwy. Co dalej z tego wynikło 
— wiemy.
  Teraz Gonzales nie potrzebował dzielić „skarbu". Cenne 
znalezisko zostało zachowane w całości i na pewno stanie się 
ozdobą któregoś z muzeów. To wszystko prawda, lecz za 
nami znowu pozostały ludzkie zwłoki. Nic więc dziwnego, że 
dla mnie Bede stał się uosobieniem paskudnego 
rewolwerowca. Ile razy wkraczał do akcji, tyle razy 
przemawiała broń, zawsze piekielnie celna i zawsze 
powodująca śmierć człowieka. Przyzwyczajenie, zbieg 
okoliczności czy świadectwo bandyckiej profesji naszego 
towarzysza? Byłem wściekły!
  Hacjender przyjął zdarzenie tak, jakby nic się nie stało. 
Seńora nie ukrywała radości z ocalenia „skarbu", a vaquerzy 
spoglądali na Bedego jak na bohatera. Karol rzeczowo 
stwierdzał, że odstąpienie połowy „skarbu" nie 
gwarantowałoby nam bezpieczeństwa w drodze powrotnej, a 
wobec tego nie należy zbyt surowo oceniać Bedego...
  Nie potrafiłem z tym się zgodzić. I w takim właśnie 
nastroju odbywałem drogę powrotną.
  Bede dopadł mnie, gdy przedwieczorną porą, już po 
rozbiciu nocnego biwaku, odpoczywałem samotnie nad 
pluszczącym górskim ponikiem.
—	Słucham — odparłem szorstko. — O co chodzi? 
Widziałem, jak się stropił.
  —	Czy pamięta pan, doktorze, piosenkę, którą śpiewał 
Coyle?
—	Piosenkę? Ach, o tym dzielnym szeryfie?
—	Własne.
—	Pamiętam.
  —	Jak pan uważa, czy jakiś wypadek może się powtórzyć 
dokładnie w ten sam sposób i w tych samych 
okolicznościach?
  —	Oczywiście — odparłem. — Na przykład w tych 
samych okolicznościach można spaść z konia.
  —	Nie o tym myślałem, to zbyt proste. Widzi pan, ja 
brałem udział w takiej historii.
—	W jakiej?
—	Ano w tej, o której śpiewał Coyle.
  —	A, to coś nowego! Był pan szeryfem? — zdumiałem 
się.
  —	Och, nie! Chociaż taka robota bardzo by mi od-
powiadała.
—	Rzeczywiście — zauważyłem ironicznie. — Strzelać to 
pan potrafi, lecz od szeryfa wymaga się czegoś więcej. A 
tego „więcej" chyba panu brakuje...
  —	Ma pan do mnie żal, doktorze? Za to, że pana 
uwolniłem?
  —	Nie, nie za to... Zresztą, proszę mówić dalej. Co z tym 
Coyle?
  —	Z Coyle to nic, ale to nieprawda, że tamten szeryf był 
samotny. Ja mu pomagałem. Chyba... że to jakaś inna 
historia. Dlatego się pytam, czy mogą wydarzyć się dwa 
takie same wypadki w takiej samej sytuacji?
—	Radzę zwrócić się w tej sprawie do Coylego. 
Miałem   zamiar   wstać   i   odejść.   Jednak   zostałem.
Przyszło mi do głowy, że może jakąś okólną drogą dowiem 
się wreszcie, kim jest mój rozmówca. Dlatego zapytałem:
  —	A co pan robił w tym miasteczku, o którym śpiewał 
Coyle?
  —	Początkowo to zupełnie nic. Wpadłem tam przy-
padkiem. Nazywało się... ech... nazywało się... coś na 
„creek"...
—	Mniejsza z tym, to nieważne.
  —	Nieważne — zgodził się. — Zapytam Coylego, musiał 
tam być.
—	Albo wymyślił sobie bajkę. 
Pokręcił głową.
  —	Za bardzo wszystko pasuje. Ja tam przyjechałem z 
listem gończym w kieszeni. Świetnie pamiętam, że szukano 
Billa Harpera. Miał na sumieniu kilka rabunków i ze dwa 
morderstwa. Obiecano nagrodę: tysiąc dolarów! Żywy albo 
umarły! Tak napisali. Tysiąc dolarów, a ja goniłem resztkami 
pieniędzy. Szukałem tego Billa, żeby powiedzieć prawdę, 
zupełnie omackiem. Bawiłem jeden dzień w tym miasteczku, 
a następnego zrobiła się chryja!
—	Jaka chryja?


  —	Tak, jak śpiewał Coyle: „Któregoś ranka, wczesnym 
świtem, wiatr na swych skrzydłach przyniósł wieść, że do 
miasteczka trzech bandytów przybywa zemstę krwawą 
nieść..."
  —	Ale pamięć to ma pan znakomitą. Ja nie potrafię 
powtórzyć ani jednej strofki.
  —	Rzeczywiście, pamięć mi dopisuje. Otóż... tak właśnie 
było, a jednym z tych bandytów okazał się Bill Harper. Może 
pan sobie wyobrazić, jak się ucieszyłem!
  Nie, nie mogłem sobie tego ani rusz wyobrazić! Radość z 
powodu pojawienia się przestępcy — to było dla mnie coś 
zupełnie nie do przyjęcia.
  —	Otóż — mówił Bede — ten Bill Harper miał na pieńku 
z tamtejszym szeryfem. Ludzie dostali pietra, wiedzieli, że 
albo szeryf, albo Harper. "Nikt nie chciał pomóc szeryfowi. 
Nawet radzili mu, żeby wyjechał, bo wtedy i Harper zniknie. 
Pognałem do szeryfówki. Powiedziałem, o co mi chodzi. 
Myśli pan, że się ucieszył? Oglądał mnie na wszystkie strony. 
Może podejrzewał, że jestem kumplem Harpera? Na koniec 
zgodził się. Pod warunkiem, że będę strzelał dopiero w 
ostateczności. Co przez to rozumiał, nie wiem. Wyszliśmy z 
szeryfówki, gdy na stacji zagwizdał parowóz, co znaczyło, że 
pociąg przyjechał. Ten z Harperem. Powiadam panu, 
doktorze, ulica była pusta, jakby cała ludność zapadła się pod 
ziemię. Tylko jeden zapóźniony biegł od stacji. Wrzasnął, że 
Harper jest, i skoczył do któregoś domu tak szybko, że nawet 
nie zdążyłem zauważyć, do którego. Ano, zostaliśmy tylko 
dwaj na pustej drodze. To było niezłe ryzyko, ale ja lubię takie 
sytuacje. Pewnie mam to we krwi.
  —	Niech pan się streszcza, Bede — przerwałem mu — 
poczyna robić się chłodno.
  —	Więc ja trafiłem Harpera, a szeryf, zanim odjechał, 
potwierdził to na piśmie.
  

—	I dostał pan swój tysiąc dolarów?
—	A jakże!
—	Czy to wszystko?
  Nie mogłem jeszcze odgadnąć, w jakim celu Bede 
opowiedział mi tę historię.
  —	Jeszcze nie wszystko. Chcę się pana poradzić w 
ważnej sprawie.
  Westchnąłem cicho. Tylko tego brakowało! Miałem radzić 
osobie, której sama obecność wprawiała mnie w zły humor. 
Znowu ogarnęła mnie chętka, żeby odejść. I znowu zostałem. 
Ostatecznie — jaki by nie był — to człowiek, który 
tylokrotnie pomógł mnie i Karolowi wydostać się z tarapatów, 
który ocalił Gonzalesa, a na koniec, mimo że nie pochwalałem 
jego „ręki szybszej niż myśli", działał w mojej obronie.
—	Słucham — powiedziałem.
  —	Myślę, doktorze — zaczął Bede — że pewnie za-
stanawiał się pan, po co przyjechałem do El Paso.
  —	Każdy ma prawo odwiedzać El Paso — odparłem 
wykrętnie.
—	A wie pan, czym się trudnię?
  —	Nie mam pojęcia, lecz przecież nigdy o to nie pytałem.
  —	No, tak. Sam o tym opowiem... Kiedy przybyłem do 
miasteczka, o którym śpiewał Coyle, posiadałem już spore 
doświadczenie. W El Paso jeszcze większe, dlatego sądziłem, 
że mi się powiedzie. Siedemset dolarów to niemała suma dla 
takiego jak ja.
—	O czym pan mówi?
  —	Ścigałem pewnego jegomościa poszukiwanego przez 
Agencję Pinkertona za zastrzelenie człowieka z Montgomery, 
w Alabamie. Zabójca nazywa się Reuben Burrows. Nie 
słyszał pan o nim?
  —	Nie, chyba nie...— poprawiłem się, nie pamiętając, 
jakie to nazwisko wymieniał druczek Pinkertona.
  

  —	Przestępstwo zostało dokonane w styczniu, ale do 
wiosny jeszcze ptaszka nie schwytali. Teraz to już pewnie 
siedzi za kratami albo nie żyje. Miałem list gończy, gdzieś mi 
się w drodze zapodział.
  Drgnąłem. Moja pomyłka stała się dla mnie sprawą 
oczywistą. Jednak przecież nie uczyniłem nic, aby Be-demu 
zaszkodzić. Jak to dobrze!
  —	Gdyby nie bójka w saloonie — tu westchnął — nie 
wędrowałbym teraz przez te dzikie strony. Jakże jednak 
mogłem spokojnie przyglądać się, gdy banda pi-jusów rzuca 
się na dwu porządnych ludzi?
  —	To znaczy... że przez nas stracił pan zarobek. Bardzo 
mi przykro.
  —	Głupstwo, doktorze! Co się stało, to się stało i nie ma o 
czym mówić.
—	Więc pan pracuje dla Pinkertona?
  —	W tym jednym wypadku. W innych pracuję dla innych.
Zabrzmiało to nieco zagadkowo.
—	Jest pan agentem policji?
  —	O, nie! Pracuję ochotniczo, doktorze — zaśmiał się. — 
Pomagam raz jednym, raz drugim;
  —	Rozumiem. Należy pan do grupy ludzi, których 
powszechnie nazywają „łapaczami". Uznaniem to się oni nie 
cieszą. Ileż pan osób doprowadził za kratki?
—	Ani jednej.
Taka odpowiedź wyglądała na kpiny. Spojrzałem na niego 
zdziwiony.
—	Co to znaczy?
  —	To znaczy, doktorze, że miałem takie pieskie szczęście: 
ścigany zawsze sięgał po broń. Lecz ja byłem szybszy. I 
nieźle strzelam.
  —	Że pan lubi strzelać, stwierdziłem to już parokrotnie, 
lecz postępując tak z ludźmi poszukiwanymi przez prawo, 
kiepską wyświadcza pan prawu przysługę.
  

Pan nie jest „łapacz", pan jest najzwyklejszy „rewol-
werowiec". Podejrzewam, że pan prowokuje ściganego do 
sięgnięcia po broń, zamiast go zaskoczyć. Czy nie tak? 
Pokiwał głową i skrzywił się zabawnie.
—	Ja uważam, że każdemu trzeba dać szansę.
  —	Rozumiem — odparłem, z trudem tłumiąc gniew. — 
Wyobrażam sobie, że zjawiał się pan przed poszukiwanym i 
oświadczał mu, że chce go doprowadzić do szeryfa, a później 
czekał, aż tamten wyciągnie rewolwer. Wówczas już miał 
pan prawo strzelać, przecież w obronie własnej! Nie tak 
było?
—	Właśnie tak. Pan chyba znał jakiegoś „łapacza"?
—	Znałem. Dzisiaj jest szeryfem.
  —	No, więc! — ucieszył się. — I „łapacz" może zyskać 
ludzki szacunek.
  —	To była wyjątkowa sprawa. Najzwyklejszy farmer 
został „łapaczem" tylko dlatego, że brakowało mu pieniędzy 
na leczenie żony. Skusił go list gończy i wysoka nagroda, lecz 
przez okres swej paromiesięcznej działalności zabił tylko 
jednego człowieka, tak się złożyły tragiczne okoliczności. Ale 
iluż później doprowadził do szeryfa? Nic dziwnego, że go 
samego obrano szeryfem. Bo nie dawał nikomu takiej 
„szansy", jak pan, to jest zwykłe morderstwo. Lecz pan niech 
na to nie liczy. W miejscowości podlegającej pana władzy 
sędzia nie miałby nic do roboty. Za to pogrzebów byłoby 
mnóstwo, nawet ludzi, którym groziło tylko więzienie. Be-de 
— powiedziałem wzburzony — i ja, i mój przyjaciel wiele 
panu zawdzięczamy, dlatego słucham tak spokojnie, lecz po 
powrocie do hacjendy rozstaniemy się.
  Zauważyłem, że się zmartwił. Zupełnie szczerze zmartwił, 
się. Do licha! On niczego nie pojmował. Jak dziecko 
uzbrojone w nigdy nie chybiający colt. Strzelające dla 
zabawy. Jakże okrutnej!
  

  —	Prosił mnie pan o radę — mówiłem dalej. — Nie 
wiem, w jakiej sprawie, lecz dam panu radę nie proszoną: 
niech pan zerwie ze swym procederem, z zarabianiem na 
ludzkich trupach. A jeśli nie rozumie pan jeszcze, dlaczego, 
to... chociażby dlatego, że w końcu ktoś może okazać się 
szybszy!
  —	Właśnie, właśnie! —uradował się. — O tym chciałem 
mówić, bo to nie prosta sprawa. Nie wiem, jak z niej 
wybrnąć. Widzi pan, mój ojciec był farmerem, w Missouri. 
Mieliśmy pola, łąki, zabudowania prawie dwie mile od 
miasteczka, które się zwie Sunday. Zabawna nazwa, 
prawda? Nasze gospodarstwo leżało w pobliżu Sunday. To 
było dobre sąsiedztwo. Plony sprzedawaliśmy na miejscu i 
wiodło się nam bardzo dobrze. O dziecięcych latach nie będę 
mówił, bo to nieważne. Później przyszła na świat 
siostrzyczka, a po niej brat. Wtedy już biegałem do szkoły, do 
Sunday, bo ojciec chciał, żebym nabrał rozumu. Od tego 
wszystkiego się zaczęło. Któregoś dnia, przed przerwą 
wakacyjną, gdy wracałem do chałupy, lunął deszcz. Nie było 
gdzie się schronić. Skoczyłem do saloonu, stał na samym 
skraju miasteczka, ostatni budynek. Saloon „Pod Złotym 
Słońcem" i takie słońce zostało namalowane na desce, nad 
drzwiami. Pamiętam, jakby to było wczoraj: złota farba z tego 
słońca oblazła i wyglądało zupełnie szaro.
  Wbiegłem do saloonu. Nie jest to miejsce dla dzieci, nawet 
dla podrastających chłopców, lecz deszcz mnie 
usprawiedliwiał. Poza tym wiedziałem, że karczmarz zna 
mego ojca i pozwoli przeczekać ulewę. Byłem nieco 
onieśmielony, jak to wiejski chłopak, który jeszcze nie poznał 
świata ani ludzi. Saloon był pusty, przynajmniej
  

tak mi się wydało. Karczmarz oparty o 
szynkwas spojrzał na mnie, a ja szybko 
powiedziałem:
„Jestem Barry Bede. Czy mogę tu posiedzieć?"
Roześmiał się.
  „Nigdy jeszcze nie miałem takiego gościa. 
Jesteś synem Harry Bedego?"
Przytaknąłem.
  „No, to siadaj. Znamy się z twym ojcem od 
lat. Podobny jesteś. Chcesz piwa?"
  Podziękowałem grzecznie, jak mnie w domu 
uczono.
„Rozumiem, nie masz pieniędzy, ale to ja stawiam."
  Nalał mi z kranu, lecz nie w kufel, a w małą 
szklaneczkę.
„Niech ci będzie na zdrowie."
  Nie chciałem go obrazić, więc wziąłem. 
Siadłem za którymś stolikiem, z twarzą 
zwróconą ku oknu, i patrzyłem na drżącą 
firankę wody. Czułem się kiepsko w tym 
saloonie i marzyłem, aby jak najprędzej znaleźć 
się w domu. Lecz deszcz nie ustawał. I wtedy 
usłyszałem odgłos kroków, ciężkich kroków. 
Jakaś postać zasłoniła mi okno, czyjś głos 
zapytał bardzo życzliwie:
„Czy mogę się przysiąść?"
  Wytrzeszczyłem oczy. Jeszcze nikt do mnie 
w ten sposób się nie zwracał. Pan wie, 
doktorze, jak to jest. Dorośli albo przepędzają 
dzieci, albo lekceważą je, albo się z nich 
śmieją. Dlatego myślałem, że ten obcy kpi so-
bie ze mnie. Ale on powtórnie zapytał, czy 
może się przysiąść. Wykrztusiłem, że tak. 
Postawił kufel, przysunął zydel.
„Smakuje ci piwo, synku?" — zagadnął.
  Znowu zdobyłem się tylko na „tak", ale 
nieznajomy coraz bardziej zaczynał mi się 
podobać.
  „Widzisz — mówił dalej — piwo to dobra 
rzecz, lecz w miarę. Jak zbyt wiele się 
nałykasz, stajesz się ociężały, oczy mętnieją i 
ręka się trzęsie.   Pamiętaj o tym."
  Odparłem, że będę pamiętał, i gapiłem się na jego strój. 
Chyba musiał być traperski. Słyszałem wiele o traperach i tak 
ich właśnie sobie wyobrażałem. Ten miał na sobie kurtkę 
skórzaną bez rękawów, koszulę niebieską i czarny okrągły 
kapelusz. A dokoła bioder pas, z którego zwieszały się w 
wielkich futerałach dwa rewolwery.
  —	Jakoś to nie pasuje do trapera — zauważyłem myśląc 
o stroju, jaki Karol przywdziewał wybierając się na swe 
myśliwskie wyprawy.
  —	Pewnie, że nie pasuje, lecz ja, doktorze, byłem wówczas 
mały pętak i nic się nie znałem na tych sprawach. Najbardziej 
jednak spodobały mi się ostrogi, jakie tamten gość miał przy 
butach. Musiał zauważyć moje zachwycone spojrzenie, bo 
uśmiechał się od czasu do czasu i pociągał z kufla. Na koniec 
sięgnął do kabury i wydobył oksydowany, niebiesko lśniący 
rewolwer. Później się dowiedziałem, że to był colt, ale 
wówczas nie odróżniałem kapiszonówki od broni skałkowej, a 
skałkowej od iglicówki. Jak ujrzałem to lśniące cudo, mało mi 
oczy nie wyskoczyły, a tamten wyjął naboje z bębenka i 
wsunął mi kolbę w dłoń. Wyprostowałem rękę i zmierzyłem w 
lustro wiszące na ścianie.
  „Ciężki" — powiedziałem, byle co powiedzieć i byle jak 
najdłużej trzymać broń.
  „Połóż palec na cynglu, synku — doradził — ot tak, 
doskonale. A teraz naciśnij, wolno, delikatnie..."
  Ledwie dotknąłem spustu, a rewolwer zrobił „klik--klak".
„O! — zawołałem — jak to łatwo!"
Uśmiechnął się.
„Strzelać łatwo, trafić trudniej."
„A pan umie?" — zapytałem naiwnie.


„Dziewięć na dziesięć razy, pokazałbym ci..."
  Karczmarz, który pewnie cały czas przysłuchiwał się 
naszej rozmowie, nagle zawołał od szynkwasu:
  „Barry, wracaj do domu. Deszcz już przestał padać, a 
ojciec na pewno się niepokoi."
Westchnąłem i zwróciłem rewolwer.
  „Muszę już iść, przepraszam" — powiedziałem niemrawo. 
Podziękowałem za piwo i ruszyłem ku drzwiom.
„I na mnie czas" — zauważył nieznajomy.
  Położył jakąś monetę na ladzie i zwrócił się ku mnie:
„Daleko mieszkasz, synku?"
„Będzie ze dwie mile."
„A w jakim kierunku?"
Pokazałem ręką.
„Podwiozę cię."
  Wydało mi się, że szynkarz bardzo się zaniepokoił. 
Powiedział szybko:
  „Lepiej, żeby chłopak się przeleciał. To zdrowiej. Ruch mu 
dobrze zrobi. Prawda, Barry?"
„Tak... — odparłem — nie..."
  Nie wiedząc, na co się zdecydować, wybiegłem na dwór. 
Świeciło słońce i odbijało się w kałużach wody. Gliniasta 
droga, którą musiałem maszerować, pełna była takich kałuż i 
błota. Lecz cóż miałem począć? Skierowałem się desperacko 
na ten bajorowaty szlak.
„Zaczekaj!"
  Stanąłem, odwróciłem się. Nieznajomy kiwał na mnie ręką. 
Później zniknął za rogiem budynku, lecz na krótko. Ukazał się 
z powrotem, na koniu. Cóż to był za koń! Czarny jak kruk, z 
białą strzałką na czole. Podjechał do mnie.
„No, chłopcze, hop!"
  Podskoczyłem, a on wciągnął mnie na siodło, posadził 
przed sobą, tuż za końskim grzbietem.
  

  „Pojedziemy wolno — oświadczył. — Wielkie błoto, ale i 
tak znajdziesz się szybciej na miejscu."
  W drodze rozmawialiśmy, raczej to on mówił, bo ja 
podziwiałem pięknego wierzchowca, piękną uprząż i 
rozglądałem się dokoła pragnąc, aby mnie ujrzał któryś z 
kolegów lub ze znajomych ojca, ale jak na złość droga była 
pusta.
  „Tu mieszkam" — poinformowałem na widok domu 
stojącego o kilka jardów w bok.
„No, to koniec naszej podróży" — zauważył wesoło.
Zatrzymał konia i pomógł mi zeskoczyć.
  „A może... — wyjąkałem — może pan nas odwiedzi. 
Chociaż na chwilkę — powiedziałem prosząco. — Rodzice 
będą radzi."
  

  „Dziękuję, chłopcze. Nie zapomnę ci tego. No, bywaj! Kto 
wie, czy się jeszcze nie spotkamy."
  Machnął ręką, tknął konia ostrogami i po chwili zniknął za 
kurtyną wodnych rozbryzgów i błota.
  W domu matka się zatroskała, czy nie zmokłem. Po-
wiedziałem o saloonie i o przejażdżce.
  „Jakiś uczynny jegomość — zauważył ojciec. — Ciekaw 
jestem, kto to taki. Jak będę w Sunday, zapytam Kernta."
  Tak się nazywał właściciel saloonu „Pod Złotym Słońcem". 
Po paru dniach rzeczywiście musiał zapytać, bo kiedy 
wróciłem jak zwykle ze szkoły, powiedział:
  „Wiesz, Barry, ten jegomość, który cię wiózł, to zupełnie 
obcy człowiek. Podobno pokazywał ci, jak się strzela?"
Przyświadczyłem.
  „Na drugi raz nie daj się tak łatwo wciągnąć w rozmowę. 
Bądź ostrożny."
„Dlaczego? — zapytałem zdziwiony. — Czy zrobiłem
coś złego?"
  „Ależ nie, synku, tylko Kernt mówił mi, że mu się ten 
człowiek nie podobał, a Kernt ma dobre oko."
  Nic na to nie rzekłem, lecz nie podzieliłem opinii szynkarza. 
Nigdy dotąd nie zetknąłem się z dorosłym, który by tak 
poważnie, jak równy z równym, ze mną rozmawiał. I tak 
grzecznie! Marzyłem w cichości, że znowu spotkam 
nieznajomego z Sunday i wypatrywałem oczy maszerując do 
szkoły i z powrotem. Na próżno!
  Minął jeden roczek, minął drugi. Szkołę ukończyłem i 
stałem się pierwszym pomocnikiem ojca w gospodarstwie 
oraz przykładem dla młodszego rodzeństwa. Nauczyłem się 
jeździć konno, nabyłem okrągły kapelusz i udawałem kowboja 
na ojcowej zagrodzie. Do Sunday jeździłem co kilka dni po 
zakupy, wpadałem nawet do
  

saloonu, lecz nigdy nie trafiłem na ślad nieznanego przybysza, 
aż do dnia... Do pewnego dnia, który stał się jak gdyby 
kolejnym szczeblem drabiny prowadzącej mnie nie wiadomo 
dokąd.
  Dorobiliśmy się małego stadka bydła. Pasło się zazwyczaj 
na łące, hen pod lasem. Nie tak znowu daleko, lecz ja, jak już 
wspomniałem, udawałem kowboja, a jak kowboj, to konno! 
Ba, miałem już nie tylko szerokoskrzydły kapelusz, lecz i lasso 
zawieszone na łęku siodła. Kupiłem w Sunday szeroki pas, 
chociaż nie zwieszały się z niego wielkie rewolwery. Ojciec, 
który przystał na lasso (wprawdzie śmiał się ze mnie), o 
nabyciu broni nawet nie chciał słuchać.
  Pogalopowałem więc na koniu i z lassem, prawie jak 
kowboj, spędzić bydło spod lasu do zagrody, bo miało się już 
ku wieczorowi. Że dzień był ciepły, jak na wiosnę, 
przejażdżka taka to sama przyjemność: Dognałem stadko już 
na skraju boru i policzyłem sztuki. Zawsze liczyłem, odkąd 
zdarzyło się przypędzić o jedną za mało, co ojciec 
natychmiast zauważył i co kosztowało mnie przeszło pół nocy 
poszukiwań.
  Tym razem również brakowało jednej krowy. Nie 
zauważyłem jej ani na łące, a było jeszcze dość widno, ani 
pod lasem. Musiała wedrzeć się w gąszcz. Zeskoczyłem z 
siodła. Las nie był wielki, ot, po prostu taka wyspa z drzew 
na równinie, nie dłuższa niż na pół mili, ale dość zarośnięta. 
Wkroczyłem w te zarośla, wypatrując, czy gdzieś nie błyska 
jasny zad lub białe, rogate czoło. Przepychałem się między 
chojakami i... wyszedłem wprost na konia! Co tu robi koń? Z 
siodłem, uzdą i jukami! A gdzie jeździec?
  Ujrzałem go pod pniem sąsiedniego drzewa. Zastygłem w 
bezruchu. Nie na widok nieznanego człowieka, lecz... czarnej 
lufy rewolweru wycelowanej wprost w moją pierś.
  

„Kto ty jesteś?" — zapytał ochrypłym szeptem, „Ja? No... 
z gospodarstwa. Tu jest farma, niedaleko".
„Czego szukasz?"
„Krowa uciekła w las."
  Zaśmiał się i opuścił broń. Przypatrywał się uważnie. 
Zaraz poczułem się lepiej. Nigdy dotąd nikt nie trzymał mnie 
na muszce lufy.
„Jak się nazywasz?" — patrzał na mnie uważnie.
  „Barry Bede" — odpowiedziałem, ciągle jeszcze nie 
mogąc ochłonąć ze zdumienia.
  „Barry Bede — powtórzył. — Barry... Ja chyba ciebie 
znam. Byłeś wówczas malcem. Pamiętasz?"
Potrząsnąłem przecząco głową.
  „Zapomniałeś o piwie w saloonie? O konnej przejażdżce? 
Po deszczu."
Jakaś klapka odemknęła się w mojej głowie.
  „To pan?! — zawołałem. — Pan wiózł mnie na czarnym 
jak kruk wierzchowcu!"
  Spojrzałem na konia stojącego przy drzewie. Nie, nie był 
czarny, tylko jakiś srokaty. Nieznajomy dostrzegł moje 
spojrzenie.
„To nie ten" — zauważył.
„A co się z tamtym stało?"
„Zginął jak dzielny koń. Od kuli."
  „A pan?" — zapytałem, bo postać siedząca przy pniu nie 
przypominała eleganckiego gościa saloonu w Sunday.
  Kurtę nadal nosił skórzaną, ale skóra straciła połysk, 
gdzieniegdzie świeciła wytartą bielą i czerniała plamami. 
Prawy rękaw niebieskiej koszuli został rozdarty, lewy 
podwinięty powyżej łokcia. To, co znajdowało się poniżej, 
było szarą szmatą, z której wystawała tylko dłoń.
  „Wypadek?" — zagadnąłem, chociaż na poprzednie 
pytanie wcale mi nie odpowiedział.
  

  Tii muszę dodać, doktorze, że wówczas miałem głowę 
nabitą różnymi bajędami o Dzikim Zachodzie, na którym żyli 
prawdziwi bohaterowie walczący w obronie słabszych, 
ratujący wędrowców napadniętych przez czerwonoskórych, 
zabierający złoto bogatym wyzyskiwaczom, aby je rozdać 
biednym. Pewnie żyli i tacy, ale... Pan chyba wie, doktorze, 
ileż to pięknych legend dolepiono do postaci zwykłych 
awanturników lub wręcz bandytów!
  —	Zrozumiałe — zauważyłem — ludzie tęsknią za 
sprawiedliwością, za dzielnością i cenią to sobie. Gdy 
zabrakło wzorców, poczęli upiększać postacie „bohaterów".
  —	Dziki Zachód — doktorze — nie leżał daleko od granic 
stanu Missouri, ba, nawet z nim graniczył na południowym 
zachodzie. Pan na pewne wie. To jest terytorium Oklahoma, 
jego część zwana Terytorium Indiańskim, na którym nie 
wolno było się osiedlać. Dziki Zachód! Często o nim 
marzyłem. A teraz siedział przede mną przybysz, na pewno z 
Dzikiego Zachodu. Zapomniałem o strachu i gapiłem się nań 
z cielęcym zachwytem, jak na „dzielnego za trzech", jak 
śpiewał Coyle, przybyłego z bliskiej i równocześnie dalekiej 
krainy.
  „Miałem przykry wypadek — odpowiedział na moje 
pytanie. — Ale to głupstwo, za kilka dni śladu nie zostanie. 
Gorzej, że ostatnio prawie nic nie jadłem. Nie masz, Barry, 
kapinki mleka?"
  „Mogę wydoić krowę — zaoferowałem się ochoczo — 
ale chyba najlepiej, żeby pan poszedł ze mną do domu. Tam 
się znajdzie wszystko, co potrzeba. I nowy opatrunek. Czy to 
rana?"
  „Ot, takie draśnięcie. Do domu nie pójdę. Sprawiłbym 
kłopot twoim rodzicom."
Nie nalegałem. Kazał mi odpiąć garnczek przywieszony do 
juków siodła. Odszukałem zagubioną krowę, nadoiłem 
mleka.	
  „Teraz — powiedziałem z wahaniem — muszę już 
wracać. Ojciec będzie mnie szukać."	
Zaniepokoił się.
  „Idź, idź, Barry, ale... słuchaj, mój chłopcze, czy możesz mi 
coś przyrzec?"
„Oczywiście!"
  „Daj mi słowo, że nie powiesz o mnie nikomu. Że ja tu 
jestem."
  „Jak to? Przecież to nasza ziemia, nikt obcy tu nie 
przychodzi."
„To bardzo dobrze. Ale ja nie chcę, aby ktokolwiek
0	mnie wiedział. Rozumiesz?"
Na  słowie   „ktokolwiek"   położył  specjalny  akcent.
1	tym wpędził mnie w rozterkę. Co powiem rodzicom, gdy 
zapytają, dlaczego tak długo marudziłem z bydłem?
„Czy to konieczne?"
  „Konieczne. Ścigają mnie źli ludzie, Barry. Jeśli mi nie 
pomożesz, będę musiał dosiąść konia i ruszać dalej. Po nocy. 
Diablo mi to nie na rękę, źle się czuję."
  Powiedział to głosem smutnym, zmęczonym, aż mnie coś 
w sercu kolnęło. Pewnie był chory. Zrobiło mi się go żal.
  „Ojciec nikomu nie zdradzi" — powiedziałem z prze-
konaniem.
  „Nie, nie — zaprotestował energicznie. — To na nic. Jeśli 
powiesz ojcu..."
  Urwał i podniósł się spod pnia. Zauważyłem, że chwieje się 
na nogach.
  „Muszę ruszać — oświadczył. — Przez ciebie, przez takie 
głupstwo."
Przekonał mnie.


  „Dobrze — zgodziłem się — nie powiem, ale teraz 
powinienem już wracać..."
  I wróciłem, pędząc przed sobą krowy. Rodzicom po-
wiedziałem o poszukiwaniu jednej sztuki w lesie. To ich 
zadowoliło i o nic więcej nie pytali. Nie potrzebowałem, 
kłamać, lecz mimo tego czułem się jakoś bardzo nieswojo.
  Następnego ranka moja rodzina: matka, ojciec, brat i 
siostra wsiedli do czterokołowego, półciężarowego wózka i 
ruszyli do Sunday. Ojciec zawoził bronę do kowala, matka 
miała mnóstwo sprawunków do załatwienia, a moje 
rodzeństwo zostało zabrane, abym nie musiał go pilnować. 
Cała gromadka mogła powrócić najwcześniej późnym 
wieczorem lub dopiero rankiem dnia następnego, 
przenocowawszy w Sunday u przyjaciół.
  Kiedy indziej zmartwiłbym się takim obrotem sprawy — 
zwalono na mnie robotę w gospodarstwie i nudę samotności. 
Lecz tym razem ucieszyłem się z tej sytuacji. Byłem ciekaw, 
co porabia mój znajomy w lesie. Miałem nadzieję, że jeszcze 
nie odjechał. Gdy więc wózek zniknął w tumanach kurzu, 
osiodłałem konia, wyprowadziłem krowy z zagrody, pognałem 
je na pastwisko, pocwałowałem do lasu i przedarłem się 
przez zarośla.
  Był! Pod tym samym drzewem. W dziennym świetle 
wyglądał jeszcze gorzej niż wczoraj.
  „Jak się masz, Barry — przywitał mnie cichym głosem. — 
Spodziewałem się, że przyjedziesz. Chciałem ruszyć stąd o 
świcie, lecz siły nie dopisały. Mówiłeś o mnie?"
Zaprzeczyłem.
  „To dobrze — szepnął — nie zawiodłem się na tobie. A 
nie masz czego do zjedzenia, chłopcze?"
  Odparłem, że owszem. Cała fura jedzenia jest w chałupie.
  

„To na nic" — mruknął.	
„Ależ dom jest pusty! — krzyknąłem. — Rodzin pojechała do 
Sunday".	 
„A kiedy wróci?"                                                      
„Dopiero późnym wieczorem lub jutro rano."  
„Aha. Słyszałem turkot wozu. No to, można by 
zaryzykować."                                                              
  Podniósł się z trudem, ujął konia za cugle. Wyszliśmy na 
skraj łąki, skąd już widać było nasz dom. Lecz tu nieznajomy 
zatrzymał się. Spojrzał na mnie podejrzliwie i zagadnął:
„A nie zwodzisz mnie przypadkiem?" „Bodajbym pod ziemię 
się zapadł, jeśli kłamię!" Twarz mu się rozpogodziła, ale przez 
cały czas rozglądał się czujnie dokoła, a zanim wszedł do 
chałupy, zajrzał do środka przez szybę. Sądziłem w swej 
naiwności, że to taki westmański nawyk. W końcu wkroczył 
do izby i ciężko opadł na najbliższą ławę. Przygotowałem mu 
śniadanie, a gdy zaspokoił głód, zaproponowałem, aby się 
umył. Nie przystał na to tak łatwo, jak na posiłek, wreszcie 
zgodził się pod warunkiem, że wyjdę na dwór pilnować drzwi, 
aby przypadkiem ktoś obcy go nie zaskoczył. Nagotowałem 
pełny szaflik wrzątku i zostawiłem gościa, lecz nie po to, aby 
pilnować drzwi, lecz oporządzić mu konia. Trwało to dość 
długo, gdy więc wróciłem, mój westman już się ubierał.
  „To był świetny pomysł, ta kąpiel, Barry. Czuję, jak mi 
wracają siły. Nie masz, chłopcze, jakiej czystej szmaty?"
  Nie znałem się na opatrywaniu ran, więc tylko przyniosłem 
pas nowiutkiego płótna, a później pomogłem odwinąć mokry i 
brudny opatrunek. Rana nie była głęboka, jak zauważyłem, 
lecz za to długa, biegnąca od ramienia w dół. Od noża czy od 
kuli... skąd miałem wiedzieć?
  

  „Dziękuję ci, Barry. No, czas mi w drogę" — powiedział 
gdy już opatrzył i zabandażował ranę.
„Juz?!" — wykrzyknąłem szczerze zmartwiony.
  Za chwilę miał zniknąć mi z oczu jeden z tych ludzi, o 
których krążyły legendy: prawdziwy westman, mieszkaniec 
prerii, puszcz i górskich dolin.
  „Tak, już — odparł. — Jednak — zastanowił się — 
moglibyśmy pogawędzić jeszcze trochę. Na końskich 
siodłach."
Wytrzeszczyłem oczy.
  „Nie rozumiesz? Jadę do Greenhill. Możesz mnie od-
prowadzić."
  Greenhill było nieco większym miasteczkiem od Sunday. 
Bawiłem tam tylko raz, bo leżało dość daleko od naszej 
zagrody. Podróż w jedną stronę trwała pół dnia.
„Nie mogę" — odparłem smętnie.
  „Szkoda. Chciałem ci ofiarować coś na pamiątkę naszego 
spotkania, lecz nie mam nic takiego. Dopiero w Greenhill, ale 
skoro nie możesz... To odprowadź mnie choć kawałek."
  Pokusa była silna. Uległem. No, bo cóż szkodziło oddalić 
się od domu na parę godzin? Pojechałem.
  Zabawiał mnie podczas jazdy opowiadaniami o Dzikim 
Zachodzie. Słuchałem, aż mi uszy rosły. Jeśli nawet tylko 
połowa z tego, co mówił, była prawdą, jakże ciekawy wiódł 
żywot w porównaniu z moim! Ach, gdybyż tak wyrwać się w 
tamte strony z doświadczonym towarzyszem przy boku! 
Choćby na kilka dni, na tydzień! Ba, nieziszczalne marzenie...
  Zasłuchałem się tak bardzo, że straciłem poczucie czasu. I 
oto w dali przed nami, na rozległej równinie, zamajaczyły 
szczyty domostw.
  „To już Greenhill — zauważył zatrzymując wierzchowca. 
— Może jednak wypijemy przed rozstaniem szklaneczkę za 
nasze zdrowie?"
  

  No, skoro już dotarłem tak daleko, cóż szkodziło wpaść do 
Greenhill?	
   „Dobrze" — skinąłem głową.
  Zatrzymaliśmy się na skraju malutkiego lasku rosnącego 
przy drodze.	
  „Barry — powiedział — pewnie cię to zdziwi, lecz gdybyś 
nieco pobył na Dzikim Zachodzie, nic by cię nie dziwiło. Ja tu 
zaczekam, a ty jedź."
„Po co?"
  „Muszę być ostrożny. Pierwszy budynek po prawej stronie 
to piętrowy dom z napisem: Skład zaopatrzenia. Wejdziesz do 
środka i zapytasz o pana Ratha. Jak go znajdziesz, powiesz, 
że przysyła cię Niebieski Bill. Zapamiętasz?"
„Oczywiście. A kto to jest Niebieski Bill?"
  „To ja. Tak mnie znajomi przezywają. Od niebieskich 
koszul, które bardzo lubię. Powiedz temu Rathowi, że 
Niebieski Bill pyta, czy może przyjechać: I jeszcze jedno: 
rozmawiaj z Rathem tak, żeby nikt więcej cię nie słyszał. To 
ważne, mam mnóstwo wrogów, którzy tylko czekają, żeby mi 
nogę podstawić. A teraz jedź i szybko wracaj."
  Pognałem konia, wjechałem do Greenhill, odnalazłem 
skład, a w nim pana Ratha. Kiedy zadałem zlecone mi 
pytanie, najpierw obejrzał mnie ze wszystkich stron, a później 
zapytał:
„Gdzie jest Bill?"
„Niedaleko."
„No, to może wpaść."
Wróciłem do lasku, powtórzyłem odpowiedź.
  „Świetnie, Barry. Spisałeś się znakomicie. Jedziemy."
  Ano, przybyliśmy do tego składu zaopatrzenia. Długa, 
mroczna sala pełna towarów. Rath i Niebieski Bill padli sobie 
w objęcia. Później  coś tam szeptali, a ja
  

dreptałem wzdłuż półek, lad i stołów. Czego tam nie było! Od 
ubrań i broni po rolnicze pługi, końską uprząż, derki, bele 
tytoniu, wory z mąką, grochem, solą, cukrem, ech...
  „Barry! — zawołał Bill. — To dla ciebie, na pamiątkę."   
  Wręczył mi szeroki pas, z którego zwisały skórzane 
kabury. Z ich głębi połyskiwały kolby dwu rewolwerów.
„Załóż, chłopcze."
  Założyłem bojąc się, że to wszystko sen, że za chwilę 
przebudzę się pod ojczystym dachem, aby wypędzić krowy 
na pastwisko. Później przyszło zastanowienie.
  „Ja nie mogę tego przyjąć. To... to musi być strasznie 
drogie."
Roześmieli się obaj, a Rath zauważył:
„Skoro ci Bill daje, to nie namyślaj się i bierz."
  Niebieski Bill (tak go odtąd w myślach zacząłem nazywać) 
klepnął mnie po plecach.
  „Weź, chłopcze. Nie zgadniesz, jak bardzo mi pomogłeś."
  Rzeczywiście — nie zgadłem. Jednak przyjąłem dar, a 
później udałem się w ciemniejszy kąt, aby wydobyć broń i 
nacieszyć się jej widokiem. To były dwa colty, błękitnie 
oksydowane, podobne do coltów Billa. Nigdy w życiu nie 
czułem się bardziej uradowany z prezentu. Tamten dzień 
dobrze mi utkwił w pamięci. Pewnie bym w składzie 
przesiedział do nocy, bawiąc się bronią, lecz Bill przywołał 
mnie. Ledwie go teraz poznałem. Wszystko na nim było 
nowiutkie. Od kapelusza po buty. Tak się obsprawił. Ale 
koszulę zachował niebieską, tyle że nową. I zapłacił. 
Zauważyłem: samymi złotymi monetami. Takiej kupy złota 
jeszcze nie widziałem. Nawet Rath się zdziwił, bo pokręcił 
głową:
„No, no, Bill. Nieźle ci się powodzi."


  Później się uściskali, a jeszcze później Rath pomógł 
wynieść paczki sucharów, nabojów i czegoś tam jeszcze, co 
Bill zręcznie upakował w jukach swego i mojego siodła. 
Uściskali się ponownie, wskoczyliśmy na konie i wolniutko 
pojechali główną ulicą. Z obu stron Wznosiły się domy, domki 
i budy, których partery zajmowały liczne przedsiębiorstwa 
handlowe: sklepy, składy, saloony.
  Jechaliśmy ramię w ramię, mijaliśmy pojedynczych 
przechodniów, pojedynczych jeźdźców oraz całe grupki 
mężczyzn podpierających płoty i ściany domostw.
  „Mam tu wielu przyjaciół — zwierzył się Niebieski Bill. — 
Jednego z nich przed chwilą poznałeś. Teraz poznasz 
drugiego, prowadzi saloon. Zobaczysz, jak u niego ładnie."
  Jednak los zrządził, że wnętrza saloonu nie ujrzałem. Gdy 
podjechaliśmy do długiej werandy, z wyżyn której gapiło się 
na nas trzech czy czterech lekko podpitych młokosów, z 
boku, z głębi drogi zbliżało się dwu mężczyzn. Bill musiał ich 
zauważyć, bo odezwał się do mnie półgłosem:
„Nie złaź z konia, Barry, i... uważaj!"
  Nie zdążyłem zapytać, na co czy na kogo mam uważać, bo 
jeden z tych dwu zagadnął Billa:
„Ty jesteś William Fagin?"
  „Ja?" — zdziwił się Bill i tyle brzmiało w jego głosie 
szczerego zdumienia, że byłem przekonany o omyłce.
  „Tak, ty. Zejdź z konia. Sprawdzimy. Hej, chłopcy — 
krzyknął przybysz w stronę werandy — pomóżcie!"
  Zanim zbiegli, a niezbyt sporo im to szło, Bill wspiął 
wierzchowca do skoku, runął na zagradzających mu drogę. 
Cud prawdziwy, że ich nie stratował. A ja? Ruszyłem za nim. 
Byłem zbyt przestraszony, żeby móc zastanowić się chociaż 
chwilę. Przegnaliśmy ulicą. Uciekali na boki przypadkowi 
przechodnie, ale nim dopadliśmy ostatniego domku, zahuczały 
rewolwery. Skuliłem się na siodle sądząc, że nadeszła moja 
ostatnia godzina Jednak nie nadeszła! Wyjechaliśmy na trakt 
pusty z obu stron. Niebieski Bill, a może William Fagin, gnał 
jak sto diabłów ściganych przez archanioła Gabriela, a ja ani 
o krok nie pozostawałem w tyle. Musiałem być dobrym 
jeźdźcem, bo w przeciwnym wypadku skręciłbym kark sobie i 
zwierzęciu. Po przebyciu chyba z mili Bill skierował 
wierzchowca w bok, na bezdroże lekko faliste, porosłe trawą. 
Nie wiedziałem, dlaczego tak czyni, lecz naśladowałem go i 
zjeżdżając z drogi dostrzegłem za nami chmurę kurzu, a w 
niej gromadę kawalerzystów. Pościg! Sądzę, że gdybym 
wówczas przystanął, doktorze, spotkałoby mnie sporo 
przykrości, jednak wróciłbym do rodziców. Jeśli nie tego, to 
następnego dnia. Ale ze-mnie wówczas wyparował cały 
rozum i galopowałem za Billem widząc w ucieczce jedyny ra-
tunek. I co pan na to powie? Uciekliśmy! Na moje nie-
szczęście. Poprzez trawiaste pagórki Bill przywiódł mnie w 
głąb płytkiego wąwozu, później wydostaliśmy się pod samą 
granicę lasu i wędrowaliśmy już wolniej, aż ze zmrokiem 
zapadli w gąszczu. Tam stanęliśmy na nocleg. Nie był 
przyjemny, bo bez ogniska.
  „Barry — odezwał się rankiem Bill — z ciebie zuch, co się 
zowie, jednak musisz wracać do domu. Nie dla każdego taka 
włóczęga. Długo jej nie wytrzymasz."
  Uradowałem się takim stwierdzeniem, lecz równocześnie i 
zasmuciłem. Dręczyły mnie wyrzuty sumienia, że zostawiłem 
ojcową zagrodę na cały dzień i na całą noc bez opieki, że 
zawiodłem zaufanie rodziców, i dlatego, należało natychmiast 
wracać. Lecz... i na tym polegała głupota podrostka, żeby 
rzecz nazwać po imieniu, myślałem, że już nigdy nie trafi mi 
się taka okazja wędrówki z prawdziwym westmanem. Okazja 
do opowiadania w gronie rówieśników o przygodach, jakich 
żaden z nich nigdy nie doświadczył.	
  „Barry — mówił dalej Bill — musisz jeszcze nieco zdobyć 
się na cierpliwość. Nie wolno ci wracać natychmiast, nie 
wolno ci wracać przez Greenhill. Zaraz by cię tam złapali."
  Oczywiście, miał rację, chociaż ja do żadnej nie po-
czuwałem się winy. I natychmiast o tym powiedziałem.
  „Ty o tym wiesz — odparł — i ja o tym wiem. Ale oni? 
Zanim cię wypuszczą, przesiedzisz kilka dni w areszcie. A 
rodzice? Co sobie pomyślą? Możesz mi wierzyć, że i mnie by 
wypuszczono, bo to wszystko jakaś pomyłka, jednak wolę, 
póki co, zejść z oczu tych, którzy chcą wpakować mnie za 
kratę."
  Tak mi to wytłumaczył. I uwierzyłem. Pan się ze mnie 
śmieje, doktorze? Słusznie, lecz ja wówczas byłem naiwnym, 
prostodusznym wiejskim wyrostkiem. Towarzyszyłem więc 
dalej swemu opiekunowi. Piękna to była podróż, bo i kraj 
malowniczy, i pora roku sprzyjająca dalekim wycieczkom.
  Nie nudziłem się. Łowiliśmy ryby w przejrzystych 
strumieniach, polowali, a w noce długo gwarzyli przy 
trzaskającym ognisku. Lecz to jeszcze nie wszystko. 
Niebieski Bill uczył mnie strzelać z rewolweru i już po 
pierwszej lekcji oświadczył, że mam szybki refleks, bystre 
oko i pewną rękę. Sądziłem, że to pochlebstwo. Później 
okazało się, że mówił prawdę. I właśnie dzięki temu, że to 
prawda, mogę teraz o tym opowiadać. W różnych przecież 
bywało się tarapatach...
  Jako myśliwy spisywałem się gorzej. Może to była wina 
strzelby, którą mi Bill pożyczał (bo własnej nie miałem), a 
może po prostu nie starczało mi cierpliwości, cnoty 
koniecznej dla trapera. Jestem niecierpliwy po dziś dzień.
  

  Wędrowaliśmy długo, bardzo długo, ciągle na zachód i w 
coraz lepszej komitywie, chociaż Bill nie zdradził mi swego 
nazwiska, a ja nie wierzyłem, że nazywa się Fagin. Któregoś 
dnia zagadnąłem go o to.
  „Barry — odparł ze śmiechem — czy to ważne? W tych 
stronach każdy przybiera sobie nazwisko, jakie mu odpowiada 
najlepiej. Dla przyjaciół jestem Niebieski Bill, więc i dla 
ciebie. A jak wołają na mnie wrogowie... cóż to może cię 
obchodzić, chłopcze? I dam ci jeszcze przestrogę: na Dzikim 
Zachodzie nie pytaj nikogo o nazwisko. Niebezpiecznie! 
Lepiej poczekaj, aż nieznajomy sam się przedstawi. I nigdy 
nie śmiej się, gdy usłyszysz, że spotkany na drodze czy w 
saloonie człowiek podaje się za cesarza chińskiego 
zwiedzającego nasz piękny kraj. Będziesz o tym pamiętał, 
Barry?"
  Przyrzekłem nie zapomnieć i przyrzeczenia dotrzymałem, 
co niejeden raz wyszło mi na dobre.
  Po kilku tygodniach, pod koniec lata, gdy zabrakło nam 
sucharów, tytoniu, kawy i cukru (bo mięsa nigdy nie 
brakowało, preria nie była tak przetrzebiona jak obecnie), Bill 
zdecydował, że trzeba uzupełnić zapasy.
  „Wytrzeszczaj oczy, Barry, dobrze wytrzeszczaj — 
zażartował. — Jak tylko dojrzysz dachy domostw, mów 
natychmiast. Ruszymy prościutko między domy i ludzi, 
wpadniemy do sklepu kupić co trzeba, później zawadzimy o 
saloon, a jeszcze później odprowadzę cię prosto do rodziców. 
Widziałeś już sporo, dużo więcej od wszystkich swych 
rówieśników, i czas ci wracać. Jestem pewien, że o tamtej 
hecy w Greenhill dawno zapomniano."
  Na wzmiankę o rodzinnym domu zrobiło mi się jakoś 
miękko na sercu. Już bardzo chciałem stanąć przed ojcem i 
matką, wytłumaczyć im, że bardziej zbieg okoliczności   niż  
lekkomyślność, nie  zezwoliły   wcześniej przerwać tej 
wariackiej wędrówki. Dlatego szybko odpowiedziałem:
„Oj tak, pora mi wracać."
  Któregoś popołudnia ukazały się na równinie dachy, a 
później budowle w całej okazałości. Przed pierwszym 
domkiem, na kiju wbitym w ziemię wisiała tablica: „Helldock. 
Mieszkańców 261."
  Minęliśmy ten pierwszy dom, następnie drugi i trzeci. 
Wyprzedzili kilku przechodniów, a później kowboja na 
myszatym wierzchowcu i o mało nie wpadli na pijaka 
posuwającego się zygzakiem w poprzek drogi.
  „Wiesz co, Barry? — Bill zatrzymał konia. — Zostanę na 
siodle, a ty załatw sprawunki. Patrz, tam jest sklep. Widzisz? 
Kup trzy funty sucharów, funt kawy i pół funta tytoniu. Nic 
więcej."
  Po tych słowach sięgnął do juku i wydobył kilka złotych 
monet. Osłupiałem.
„Przecież za to można nabyć pół zawartości sklepu!"
  „Nie znasz się na cenach, Barry. W takich małych 
miasteczkach handlują największe zdzierusy. Zresztą... jak ci 
co zostanie, kup flaszkę piwa. Wypijemy w drodze, a z 
saloonu zrezygnujemy. Ostrożność nie zawadzi. No, ruszaj 
chłopcze, będę tu czekał."
  Wrzucił mi monety wprost do kieszeni i pojechałem. 
Niedaleko, kilkanaście jardów. Zeskoczyłem z siodła, 
przywiązałem zwierzę do palika sterczącego przed drzwiami i 
wkroczyłem do wnętrza.
  Wie pan na pewno dobrze, doktorze, że wszystkie sklepy 
małych miasteczek na Zachodzie są podobne do siebie jak 
dwie krople wody. Zawsze po jednej stronie lada z 
produktami spożywczymi, po przeciwnej z wyrobami 
przemysłowymi. A powietrze zawsze tak samo pachnące 
mieszaniną tytoniu, skóry, suszonych owoców, kawy i czegoś 
tam jeszcze.
W środku było pusto, sprzedawca drzemał za ladą.


Postukałem pięścią w deskę. Zerwał się z fotela, przetarł 
oczy i natychmiast uśmiechnął. Widać niezbyt wielu tego 
dnia odwiedziło go klientów. Powiedziałem, czego mi 
potrzeba. Począł się krzątać przy półkach, bardzo powoli. 
Widać nudził się, a ja przerwałem tę nudę. Zagadywał mnie o 
pogodę, pytał, skąd i dokąd jadę, ale nie zdążyłem już 
odpowiedzieć, bo z dworu dobiegł nagle dźwięk strzału. 
Huknęło drugi raz i trzeci.
  „Przepraszam! Proszę poczekać. Tam coś się dzieje!" — 
wrzasnął sprzedawca i wybiegł ze sklepu.
  Nie poczekałem. Wyszedłem na dwór. Minęło mnie kilku 
ludzi biegnących w stronę miejsca, gdzie został Bill. 
Pospieszyłem tam, przejęty niepokojem. Nad grupką ludzi 
sterczała głowa konia — bez jeźdźca. To był wierzchowiec 
Billa. Serce mi załomotało. Rozepchnąłem gapiów, nikt jakoś 
na to nie zwrócił uwagi. Interesowało ich coś zupełnie 
innego. W kurzu drogi spoczywał człowiek. To był Bill! Bez 
kapelusza, ściskający colta w garści. Czerwona plama na 
piersiach, na niebieskiej koszuli, ogromniała z każdą sekundą. 
Patrzyłem osłupiały, a pot począł mi ściekać z czoła, spływać 
po plecach. W gardle poczułem suchość, jakbym przez kilka 
dni nie wypił kropelki wody. Każdy mięsień we mnie drgał. 
Zabito człowieka, a ja prawie byłem tego świadkiem. Po raz 
pierwszy w życiu. Chciałem klęknąć przy leżącym, lecz 
powstrzymał mnie czyjś surowy głos:
  „Ludzie, rozstąpcie się! To jest William Fagin, zwany 
Niebieskim Billem. Poszukiwany za napad na wagon 
pocztowy linii Union Pacific w Big Springs, przed dwoma 
miesiącami! Zabił konduktora., konwojenta i ranił maszynistę! 
Zrabował dziesięć tysięcy dolarów w złotych 
dwudziestodolarówkach! Teraz już wiecie. Rozstąpić się!"
  

  Zdążyłem tylko tyle zauważyć, że człowiek, który to mówił, 
miał przypiętą do kurty gwiazdę szeryfa. Zdążyłem tylko tyle, 
bo niespodziewanie odezwał się ktoś z grupy gapiów:
„On nie był sam!"
  „Tak, tak — podchwycił inny głos. — Widziałem ich obu!"
  Nogi ugięły się pode mną. Jeszcze sekunda, a począłbym 
uciekać. Na szczęście coś zatrzymało mnie w miejscu. Miał 
pan kiedy takie uczucie, doktorze? Przysięgnę, że 
niewidzialna ręka trzymała mnie za włosy. Myślę, że to była 
resztka rozumu, jaka jeszcze została w mej skołatanej głowie. 
Odwróciłem się wolniutko i spokojnie odszedłem. Ile razy 
chciałem przyspieszyć kroku, tyle razy tajemnicze palce 
zaciskały się na mej czuprynie, jakby chciały ją wyrwać 
razem ze skórą.
  Tak dotarłem do sklepu, przed którym tkwił mój koń. 
Sklepikarz jeszcze nie wrócił, ale nie miałem zamiaru na 
niego czekać. Byłem mokry od potu. Ze strachu. 
Wskoczyłem na siodło, ruszyłem, lecz tylko stępa. Szybciej 
nie potrafiłem, właśnie z powodu... tej niewidzialnej dłoni 
spoczywającej mi na głowie. Dopiero gdy minąłem ostatnie 
zabudowania, ucisk zelżał. Pognałem kłusa, później galopem.
  Skręciłem z gościńca wprost na ugór porośnięty trawą i 
pędziłem tak długo, aż zwierzę poczęło chrapać z wysiłku. 
Dopiero wówczas przystanąłem i odwróciłem się. Było pusto. 
Nikt mnie nie gonił.
  




                                                                                  
Za zdrowie...
  —	Nieprawdopodobna historia — zauważył Karol. — 
Chyba Bede nieco od siebie dodał. Chociaż... i mnie nie 
zawsze dawano wiarę, gdy opowiadałem o Dzikim Zachodzi. 
Więc przyjmijmy to za prawdę.
—	A ja wierzę, że to prawda — odparłem.
  —	Któż to dokładnie sprawdzi? Ale z ciebie, Janie, 
tajemniczy jegomość. Nie mogłeś mi tego wcześniej 
opowiedzieć?
  —	Nie trafiła się okazja, a nie chciałem, aby Bede 
zauważył, że rozgłaszam jego tajemnicę.
—	Słusznie. A co wie Gonzales?
  —	Tylko tyle, ile mu Bede sam wyznał lub jeszcze 
opowie. Bo ode mnie... bardzo mało.
  Siedzieliśmy przed kominkiem, w którym trzaskały 
sosnowe polana, i popijali whisky. Za okienną szybą siąpił 
jesienny deszcz, a wieczorny mrok gęstniał z każdą chwilą. 
Przyjemnie było tak gawędzić w ciszy i cieple. Wróciliśmy 
zaledwie przed kilku godzinami z dalekiej wyprawy za Rio 
Grandę. Znaleziony skarb już bez przeszkód został 
dowieziony do hacjendy Gonzalesa, obejrzany i 
posegregowany. Seńora Concepcion wysłała list do Muzeum 
Narodowego w mieście Meksyk i czekała na przybycie 
przedstawicieli tego muzeum. Pożegnaliśmy więc gościnnych 
gospodarzy i ruszyli w powrotną drogę. Tym razem już tylko 
we
  

dwójkę. Barry Bede pozostał w hacjendzie jako... pracownik 
Gonzalesa. Jak do tego doszło, opowiem nieco później.
  —	No i cóż przydarzyło się następnie naszemu zna-
jomkowi? — ponaglił mnie Karol. — Że nie chciałeś, czy nie 
mogłeś mi o tym powiedzieć w drodze do hacjendy i w samej 
hacjendzie, rozumiem. Lecz nie mogę pojąć, dlaczego 
ukrywałeś przede mną dzieje Bedego podczas naszej drogi 
powrotnej? Co ci przeszkadzało?
  —	Nic a nic. Przecież już wiedziałeś, że Bede nie jest 
przestępcą, że przeciwnie, to właśnie on szukał przestępcy. 
To chyba było najważniejsze. A ze szczegółową relacją, 
bardzo długą, jak teraz widzisz, chciałem poczekać do 
spokojniejszych dni. Wolę opowiadać siedząc w fotelu niż na 
końskim siodle lub w zatłoczonym wagonie kolejowym.
  —	Niech będzie i tak — tu spojrzał na mnie podejrzliwie. 
— A może lękałeś się, Janie, że po zaznajomieniu się z 
życiorysem Bedego zawrócę konia, aby przestrzec 
Gonzalesa przed nowym pracownikiem?
  —	Cóż za pomysł! — wykrzyknąłem. — Ani mi to w 
głowie zaświtało. Zresztą... wysłuchaj do końca. Później 
mnie skrytykujesz lub... pochwalisz.
Kiwnął głową.
  —	Tak więc — wróciłem do tematu -— po tej panicznej 
ucieczce z Helldock, zupełnie na oślep, Bede po prostu 
zabłądził, a bał się zapytać kogokolwiek o właściwą drogę. 
Był śmiertelnie przerażony i nie można się temu dziwić. 
Dopiero po trzech dniach bezcelowej włóczęgi nieco się 
opamiętał i przemyślawszy wszystko dokładnie, zdecydował 
jak najszybciej wracać pod rodzinny dach. Nie jestem 
przesądny, Karolu, wiesz o tym dobrze, lecz tym razem zbieg 
niepomyślnych okoliczności był tak zaskakujący, że prawie 
gotów jestem uwierzyć w złowróżbny los, jaki zaciążył nad 
dalszym życiem Bedego. Po trzech dniach włóczęgi Bede 
był prawie chory z głodu. Zjadł wszystkie suchary włożone 
mu do juku przez Niebieskiego Billa (czy Fagina, jak wolisz), 
a polować nie umiał, zresztą nie miał strzelby. Wyprawę na 
antylopy lub inne trawożerne czworonogi, tylko z 
rewolwerem w ręku, uznał za bezsensowną. Posiadał jednak 
nieco pieniędzy. Nie zdążył przecież oddać Billowi dolarów 
otrzymanych na zakupy, których nie dokonał. Teraz już 
wiedział, że te złote dwudziestodolarówki pochodzą z 
rabunku, że powinien je zwrócić. Lecz komu? Najbliższemu 
szeryfowi? Przed taką wizytą wszystko się w nim 
wzdrygało. Zresztą, był piekielnie głodny. Postanowił więc, 
że w tej sprawie zasięgnie rady u ojca, a tymczasem zakupi 
za część posiadanej sumy tyle żywności, ile było mu 
potrzeba, by o własnych siłach dotrzeć do Sunday. Jak 
daleko od tego Sunday odjechał, nie miał pojęcia.
  Błądząc jeszcze trochę, dotarł wreszcie do jakiejś osady, 
znalazł w niej sklep, nabył w nim sucharów, chleba, kaszy, 
cukru i kawy, a nawet mały garnczek do gotowania i koc. 
Nic przecież z domu nie zabrał, licząc na szybki powrót.
  W sklepie zastał nie tylko właściciela, lecz jeszcze kilku 
mężczyzn. Kiedy położył na ladę złotą monetę, wzbudził 
zainteresowanie. Sklepikarz rzucił krótkie: „ho, ho...", a inni 
klienci sklepu patrzyli na niego w zdumieniu, jakby nigdy nie 
oglądali złota. Bede zauważył to i, jak mi opowiadał, nieco się 
przestraszył. Szybko zabrał zakupy i zrezygnował z pytań o 
drogę. Wpakował nabytek do juków byle jak, wskoczył na 
siodło i szybko opuścił osadę.
—	Kierując się w stronę domu?
  —	Ba, rzecz w tym, że nie był pewien, która strona jest 
właściwa. Lecz jeśli los sprzysiągł się przeciw niemu, 
gdziekolwiek by pojechał, spotkałoby go to samo.
  

—	Co ja słyszę! Stałeś się fatalistą, Janie?
  —	Nie bądź złośliwy... Otóż, po godzinie jazdy, na pustym, 
ledwie przetartym szlaku wypadł na Bedego zza samotnej 
kępy drzew jeździec. Nie różniący się strojem od 
przeciętnych jeźdźców Dzikiego Zachodu. Natomiast oblicze 
jego stanowiło zagadkę. Wszystko, co normalnie znajduje się 
poniżej oczu, zostało zakryte wielką czarną chustą. 
Nieznajomy kazał Bedemu zatrzymać się, który to rozkaz 
poparł czarną lufą rewolweru, skierowaną w jego głowę. 
Rzecz jasna, Bede zatrzymał się bez słowa protestu. 
Opowiadał mi, że wówczas po raz trzeci w swym życiu 
poczuł obezwładniający go strach. Z kolei kazano mu zejść z 
siodła, co wykonał błyskawicznie, i stanąć po przeciwnej 
stronie własnego wierzchowca, z rękami podniesionymi. Do-
piero wówczas nieznajomy zeskoczył na ziemię, podszedł do 
niego, wyciągnął z futerałów oba colty i cisnął w kurz drogi. 
Następnie zajął się badaniem zawartości obu juków siodła. 
Gdyby tę czynność wykonywał bardziej delikatnie, sprawa 
chyba nie pociągnęłaby za sobą dalszych skutków, lecz 
napastnikowi widać bardzo się spieszyło...
—	Czemu nie można się dziwić — wtrącił Karol.
  —	Czemu nie można się dziwić — powtórzyłem. — 
Jegomość w czarnej chustce każdy przedmiot wydobyty z 
juku ciskał na ziemię. Bede, jak opowiadał, przyglądał się tej 
nieoczekiwanej rewizji najpierw z przerażeniem, później już 
tylko z zaniepokojeniem, wreszcie ze wściekłością. Cały 
strach z niego wyparował, pozostał tylko gniew. Mówił, że 
trząsł się ze złości „na drania, który był równocześnie 
chamem". Wierzę mu. Kiedy bandyta opróżnił oba juki, nic 
cennego w nich nie znajdując, zapytał: „Gdzie masz złoto? 
Gadaj szybko!"
„Jakie złoto? — zdziwił się Bede mając na myśli nie 
monety, lecz kruszec wydobyty z ziemi. — Nie mam 
złota."
  „Nie łżyj! Byłem w sklepie i widziałem, jak płaciłeś."
Bede roześmiał się.
  „Mam wszystkiego trzy złote dwudziestodolarówki — 
odparł. — To cały mój majątek."
„Gdzie?"
„W kieszeni, w spodniach."
„W której?"
„W lewej."
  Zamaskowany drab podszedł jeszcze bliżej, trzymając 
ciągle colta w garści. Lewą ręką sięgnął do kieszeni Bedego 
i wrzasnął: „Stój spokojnie, szczeniaku, bo ci łeb rozwalę", 
czy coś w tym rodzaju.
  To odezwanie stało się przysłowiową kroplą przepełniającą 
kielich goryczy. Bede nie potrafił opowiedzieć mi dokładnie, 
jak dokonał tego ryzykownego czynu. Chyba odwrócił się 
gwałtownie, unieruchamiając w ten sposób lewą rękę 
napastnika w swej kieszeni, i uderzył rabusia w szczękę, 
równocześnie lewą ręką złapał za broń. Zaczęła się 
szarpanina trwająca dość krótko, bo w którejś sekundzie colt 
wypalił. Bandyta osunął się na ziemię, pociągając za sobą 
Bedego. Ten natychmiast się podniósł, tamten... pozostał 
nieruchomy.
  Bede, jak mi opowiadał, próbował go ocucić sądząc, że 
tylko zemdlał. Lecz powiększająca się plama krwi na koszuli 
ujawniła mu prawdę. Jednak Bede spędził przy zwłokach z 
pół godziny, nim zrozumiał, że wszelkie próby ratunku nic już 
nie pomogą. I tak oto, po raz drugi stał się świadkiem 
gwałtownej śmierci. Chociaż działał w obronie własnej i 
każdy sąd byłby go uniewinnił, przerażony chłopak poczuł się 
mordercą.
  Na pół przytomny pozbierał swe porozrzucane ma-natki, 
wskoczył na konia i ruszył przed siebie. Uznał, że w takiej 
sytuacji nie powinien wracać do rodziców. Wędrował dość 
długo, gdzieś w południowe strony, unikając ludzkich skupisk 
dopóty, dopóki starczało mu zapasów żywności. Później, gdy 
głód okazał się silniejszy od obawy aresztowania (Bede 
ubrdał sobie, że jest poszukiwany listem gończym), wstąpił do 
napotkanego po drodze miasteczka. Załatwił, co miał 
załatwić, i nikt jakoś nie zwrócił uwagi na niego ani na kolejną 
złotą dwudziestodolarówkę.   Widać w tych stronach takie 
monety nie należały do rzadkości. Nieco uspokojony, nie 
zagrzał jednak długo miejsca i ruszył dalej. Dokąd? Po prostu 
przed siebie, byle dalej od tamtej drogi, na której pozostawił 
zwłoki zamaskowanego człowieka.
  Później, w miarę wyczerpywania się zapasów żywności, 
coraz częściej odwiedzał małe miasteczka i osady, śmielej 
wstępował do sklepów, natomiast nigdy do saloonów. Nie z 
obawy, bo ta coraz bardziej w nim wygasała, lecz dlatego, że 
ze złotych monet pozostała mu już tylko jedna sztuka, więc 
wydatek na piwo czy whisky uważał za marnotrawstwo.
  Któregoś dnia przypadkowo dowiedział się, że wędruje po 
terenie Teksasu. Mało go to obeszło i tylko ubiory 
napotykanych jeźdźców wywoływały w nim podziw. Były 
inne niż na północy, bardziej strojne. Doszedł do wniosku, że 
ludzie muszą tu być zamożniejsi niż na północy, a więc i o 
pracę łatwiej. Postanowił jej poszukać, gdy któregoś dnia, 
grzebiąc w kieszeni, znalazł w niej już tylko same drobne 
monety. Tym razem los mu sprzyjał. Zatrudniono go w 
pierwszej napotkanej farmie. Właściciel sprawiał miłe 
wrażenie, gospodarka również. Bede coś niecoś znał się na 
tym.
  Słowom przybysza, że parał się rolnictwem, nie od razu 
dano wiarę. Musiał przejść coś w rodzaju egzaminu: wydoić 
kilka krów, pomóc miejscowym kowbojom w zapędzaniu 
stadka bydła do corralu. Wywiązał się z tych zadań celująco. 
A gdy podczas wieczornego posiłku farmer wypytywał go, 
czym trudnił się i co porabiał dotychczas. Bede, nie umiejąc 
jeszcze kłamać, opowiedział rzetelną prawdę o swych 
rodzicach, o gospodarstwie i tylko nazwę miasteczka zmienił 
z Sunday na Monday, zupełnie jakby odwrócił kartę kalen-
darza. Na większą fantazję nie było go stać. Gorzej wypadło 
z wytłumaczeniem przyczyny tak dalekiej wędrówki: z 
Missouri do Teksasu. Bede zaplątał się nieco, mówiąc o 
katastrofalnym nieurodzaju. Raz winił za to ulewne deszcze, 
by w kilku następnych zdaniach narzekać na suszę. 
Oświadczył, że aby ulżyć rodzinie i nieco zarobić, postanowił 
nająć się do pracy. A dlaczego tak daleko zawędrował? Ano, 
po prostu nie miał szczęścia. Wszędzie, dokąd się zgłaszał, 
odprawiano go z kwitkiem, a on się nie znał na niczym, poza 
rolnictwem.
  Czy farmer uwierzył, czy nie uwierzył w tę historyjkę, któż 
odgadnie? W każdym razie o nic więcej Bedego nie pytał. 
Szczęście nie trwało jednak długo, wszystkiego trzy 
miesiące. Farmer nie potrzebował dodatkowego pracownika 
na okres zimy. Grzecznie podziękował, nieźle zapłacił i 
obiecał, że z wiosną gotów chłopaka znów zatrudnić.
  Po takiej eleganckiej odprawie Bede, już bardziej pewien 
swej wartości, ruszył na północ. O najęciu się do pracy w 
farmie zimą nawet nie marzył. Dlatego postanowił 
najprzykrzejszą porę roku spędzić w mieście. Tym bardziej 
że nigdy nie mieszkał w „prawdziwym" mieście i był ciekaw, 
jak tam się żyje. Z taką decyzją zawędrował do Little Rock 
w Arkanzasie. Los znowu się doń uśmiechnął. Znalazł pracę 
w kuźni. Oczywiście, nie w takiej typu wiejskiego, lecz w 
zmechanizowanej, gdzie młoty i prasy porusza para.
  Ponieważ nic na kowalstwie się nie znał, włączony został 
do obsługi kotła jako zwykły palacz. Łopatą machać potrafił. 
W kurzu wygarniętego z rusztów popiołu, w chmurze 
węglowego pyłu, przez dziesięć godzin dziennie wypacał z 
siebie wszystkie siły. Wracał zmordowany do małego 
pokoiku, który wynajął za duże pieniądze. A płaca była 
kiepska. Musiał sprzedać konia.
  

  Po dwu miesiącach przeniesiono go do działu pras, gdzie 
potężne sztaby żelaza, rozgrzane do białości, wsuwano pod 
pneumatyczną zgniatarkę. Pryskały iskry, ludzie dyszeli w 
falach gorąca bijącego z rozżarzonego metalu. Bede pomagał 
transportować z pieca pod prasę setki funtów ważące, 
oślepiające oczy kłującym blaskiem, czworokątne, lub okrągłe 
bale. Była to praca pełna ryzyka. Pod sztaby wyciągane z 
wnętrza huczącego płomieniami pieca podsuwano łańcuchy, 
zaczepione wysoko pod stropem do osi kółka przesuwanego 
po poziomej szynie. Trzech, niekiedy czterech ludzi długimi 
prętami popychało ładunek, aby trafił wprost pod stalowy młot 
zgniatacza. Zdarzało się jednak, że sztaba zsuwała się z 
łańcuchów, z łoskotem waliła na kamienną podłogę, a 
wówczas, dopóki nie ostygła, nie można było jej podnieść i 
usunąć z drogi wiodącej z pieca do zgniatacza. Równocześnie 
następne porcje musiały nadal tą samą drogą wędrować. Bo 
przerwanie pracy równało się zmniejszeniu zarobku robot-
ników.
  Bede otrzymywał teraz znacznie wyższą płacę niż w 
kotłowni, lecz robota była prawie mordercza. Po miesiącu 
takiej harówki już był gotów z niej zrezygnować. Zdążył 
znienawidzić nie tylko kuźnię, lecz i całe miasto, w którym 
było mu duszno, ponuro i obrzydliwie. Zatęsknił do otwartych 
przestrzeni, do widoku stad bydła, nawet do kujotów, 
wyrządzających tyle szkód farmerom. I pewnie uciekłby z 
Little Rock, gdzie koń poniesie, gdyby miał tego konia lub 
pieniądze na jego kupno. Wędrówka piesza równałaby się 
samobójstwu. Nie dość bowiem, że zima dokuczliwym 
mrozem ścisnęła ziemię, lecz ponadto rozszalała się 
huraganami lodowatych wiatrów i śnieżnych zawiei, co 
najlepszego nawet westmana może wyprowadzić na bezdroża 
śmierci. Tak więc Bede został w swej, jak ją nazywał, 
mordowni. Co prawda, usiłował zmienić zawód na lżejszy, na 
przykład sprzedawcy w sklepie, lecz gdy prezentował swe 
umiejętności, a raczej ich niedostatek, proponowano mu 
zaledwie sprzątanie lokalu lub wyładowywanie towarów za 
tak niskie wynagrodzenie, że musiałby głodować, a przecież 
marzył o kupnie konia i ucieczce wczesną wiosną z obrębu 
zakurzonych murów, wiecznie krzątającego się tłumu i 
złowonnych śmietników.
  Żył jak pustelnik. Nigdzie nie bywał, poza kuźnią, unikał 
saloonów, sal tańca i drogich sklepów z obawy, że roztrwoni z 
takim trudem ciułane centy i dolary. Dlatego święta Bożego 
Narodzenia i Nowy Rok zapisały się w jego pamięci jako 
najbardziej ponure z ponurych. Opowiadał mi, i chętnie w to 
wierzę, że w roj-nym i gwarnym mieście począł dziczeć jak 
co najmniej samotny traper, miesiącami wędrujący po 
bezludnej puszczy. Myślę, że jego sytuacja była jeszcze 
bardziej przykra. Samotnego trapera otacza żywa przyroda, 
Bedego otaczały jedynie martwe ściany domostw i wy-
najmowanego pokoiku. W końcu jednak zebrał okrągłą 
sumkę. Starczyła mu na nowe ubranie i buty. Starczyła na 
wierzchowca, jakiego kupił wręcz za bezcen i ku radości 
sprzedawcy, który widać uznał, że zrobił znakomity interes 
pozbywając się zwierzęcia wyglądającego tak, jakby za 
godzinę miało zakończyć swój żywot. Po prostu: skóra i kości.
  Bede jednak znał się na koniach i bezbłędnie stwierdził, że 
wierzchowiec to najprawdziwszy mustang, zmarnowany 
warunkami miejskiego życia. Po dwu tygodniach jazdy przez 
prerię koń nabrał wigoru, po dalszych dwu zmienił się w 
ścigłego i wytrwałego bieguna.
  Pobyt na prerii wyszedł na dobre i Bedemu. I on był tylko 
skórą i kośćmi w dniu, w którym opuszczał Little Rock, ale 
już w dwa tygodnie później odzyskał wygląd zdrowego i 
silnego młodzieńca. Juki miał wypchane żywnością, kieszenie 
pełne monet, a w woreczku zawieszonym na szyi pod koszulą 
ukrywał papierowe banknoty. Już nie unikał ludzi, nie omijał 
osad, nie krył się, pewien, że czas zatarł wszelkie ślady jego 
znajomości z Niebieskim Billem i spotkania z zamaskowanym 
rabusiem. Wydarzenia sprzed pół roku wydały mu się odległą 
przeszłością, a wyrzuty sumienia z powodu wydatkowania 
kilku zrabowanych przez Billa monet jakoś przycichły. 
Zresztą, postanowił poradzić się ojca w tej sprawie i gnał 
najkrótszą drogą do Sunday w rodzinnym stanie Missouri.
  Jednakże nieoczekiwane spotkanie przesunęło powrót pod 
rodzinny dach w nieskończoność. W samo południe trafił do 
miasteczka Jonesboro. Czuł pragnienie, a i wierzchowca 
należało napoić. Bacznie się rozglądając dostrzegł upragniony 
saloon. Uwiązał konia przed wejściem i śmiało wkroczył do 
długiej, widnej i czystej sali, sprawiającej miłe wrażenie. 
Ruszył prosto ku; szynkwasowi, przy którym tkwiły tylko dwie 
osoby. Jedna po przeciwległej stronie, w białym kitlu, oczy-
wiście sprzedawca-barman lub właściciel; druga była na 
pewno gościem, opartym o szynkwas i popijającym żółty płyn 
ze szklanki. Bede zajął miejsce o parę kroków od tamtego.
  „Piwo" — powiedział do barmana, a kiedy ze srebrnego 
kurka zaczęła płynąć do kufla pienista struga, rozejrzał się 
dokoła. I zdumiał się. Było zupełnie pusto. Poza nim, 
nieznajomym i barmanem nikogo!
  „Zawsze tu tak? — zapytał, gdy podsunięto mu kufel. — 
Interes nie idzie?"
  Obsługujący spojrzał na Bedego jakoś dziwnie. Wydało mu 
się, że nawet mrugnął nań porozumiewawczo jednym okiem, 
a później odparł:
  

  „Różnie bywa. Teraz mamy południe, ludzie wolą 
odpoczywać w cieniu."
  To powiedziawszy odwrócił się i począł ustawiać butelki 
na długiej półce biegnącej wzdłuż ściany. Widać nie należał 
do ludzi rozmownych.
  Bede ciągnął piwo, pogrążony myślami w przeszłości. 
Wspominał rodzinny dom i swój idiotyczny pomysł przejażdżki 
z Niebieskim Billem. Ogarnęła go tęsknota za ojcem, matką... 
jakże chciał znaleźć się już przy nich, wytłumaczyć 
wszystko...
  Ktoś trącił go w ramię. Obejrzał się. To samotny sąsiad 
nagle zapragnął poczuć się mniej samotnym.
„Napijesz się, kolego?" — zapytał ochrypłym głosem.
  „Dziękuję — odparł Bede. — Czeka mnie daleka droga i 
muszę mieć jasno w głowie".
„Ejże! A cóż to szkodzi?"
  Przysunął butelkę, krzyknął do barmana o szklankę i 
napełnił ją po brzegi.
„Pij!" — rozkazał.
  Bede spojrzał mu prosto w twarz: spaloną słońcem, 
czerwoną i nieco nabrzmiałą. Po oczach poznał, że jegomość 
ma dobrze w czubie.
  „Jeśli odmówię wyniknie awantura" — pomyślał i sięgnął 
po naczynie.
  Trącili się. Bede wypił połowę, tamten • do dna, po czym 
natychmiast dopełnił porcję Bedego, a sobie nalał drugą. 
Znowu trącili się i znowu tamten jednym haustem opróżnił 
naczynie, a Bede zaledwie pociągnął skromny łyczek, po 
czym odsunął swą szklankę jak najdalej od butelki.
  „Do dna, przyjacielu! Do dna! Kto wie, czy jeszcze kiedy 
się spotkamy?"
  „Dziękuję" — odparł Bede starając się nadać swemu 
głosowi ton stanowczości.
„Nie ma za co. Pijmy!"


„Dziękuję, nie..."
„Odmawiasz? A wiesz ty, komu odmawiasz?"
  „Nie wiem i... nie chcę wiedzieć!" — powiedział Bede nieco 
podniesionym głosem, zły, że będzie musiał opuścić tak 
przyjemnie chłodny lokal, by przerwać tę sprzeczkę.
  Opróżnił do końca kufel, nie dopitą szklankę whisky zostawił, 
zapłacił za piwo i zamierzał wyjść z saloonu.
  „Ej! Nie tak prędko!" — ciężka dłoń spadła mu na ramię.
„Proszę mnie puścić."
  „A... prosisz. Nie, bratku, ja cię nauczę grzeczności. Nie 
znoszę hardych młokosów — podsunął mu szklankę. — Pij!"
„Nie będę pił."
„Nie? To... masz!"
  Whisky chlusnęła prosto w twarz Bedemu. Na sekundę 
oślepiła go, lecz po chwili fundator runął na deski podłogi, 
zwalony jednym uderzeniem pięści. Po trzeźwemu Bede na 
pewno nie zdobyłby się na tak desperacki czyn, lecz teraz w 
głowie mu coś niecoś szumiało.
Powalony podniósł się natychmiast.
  „Sięgnij po swą pukawkę! — zagrzmiał. — Żywo! Nie lubię 
czekać!"
„A jeżeli nie sięgnę?"
„To i tak nie wyjdziesz stąd na własnych nogach!"
  Bede zmartwiał. Znalazł się w sytuacji, którą znał z 
opowiadań, nigdy z własnego doświadczenia. Lecz strachu 
jakoś nie czuł.
  „Liczę do trzech — ostrzegł nieznajomy. — Na: trzy... 
strzelam. Uwaga: raz... dwa... i... trzy!"
  Bede wyszarpnął colta z kabury i prawie jednocześnie 
nacisnął cyngiel. Nie mierzył, w takiej chwili nie starcza czasu 
na celowanie. Huk dwu wystrzałów zlał się w jeden dźwięk. 
Nieznajomy zachwiał się, ręka trzymająca broń opadła, cała 
postać jak gdyby złamała się w pasie i osunęła na deski. Bede 
jak przez mgłę widział barmana wybiegającego zza szynkwasu, 
później jakichś ludzi, którzy wtargnęli z ulicy. Oprzytomniał 
dopiero wówczas, gdy ciężka dłoń klepnęła go po plecach i 
uradowany głos wykrzyknął:
  „Chłopie! Co za dzień?! Po prostu wierzyć się nie chce! Jak 
to się stało?"
  Bede automatycznym ruchem wsunął colta do kabury. Sala 
wypełniła się tłumem, a on nadal tkwił w miejscu. Wówczas 
podszedł doń mężczyzna ze srebrną gwiazdą przypiętą na lewej 
piersi. Szeryf.
  „Gratuluję — powiedział. — Wyratowałeś nas z nie lada 
biedy."
„On mnie pierwszy zaczepił" — odezwał się Bede.
  „Oczywiście! — zawołał szeryf. — Zawsze tak postępował, 
lecz na koniec trafił na lepszego. Chodźmy."
  Bede dał się bezwolnie wyprowadzić na dwór. Równie 
bezwolnie, jak cielę na postronku, ciągle nic nie rozumiejąc, 
podążył za szeryfem i wkroczył do wnętrza szeryfówki. Tam 
dopiero dowiedział się, że pijany gość saloonu, który swym 
pojawieniem się wszystkich wypłoszył, był słynną osobistością 
w najbardziej ponurym sensie tego słowa. Poszukiwany listami 
gończymi, znany wielu mieszkańcom Jonesboro i okolicy ze 
zbójeckich napadów i karcianego szulerstwa, cieszył się niczym 
nie skrępowaną swobodą. Uchodził za niedościgłego 
rewolwerowca, więc nawet pięćsetdolarowa nagroda za 
dostarczenie go władzom sądowym „żywego lub martwego", 
jak głosił list gończy, nikogo nie skusiła. Chyba nawet samego... 
szeryfa!
  Bede stał się parodniowym bohaterem miasteczka. 
Przesiedział tam okrągły tydzień, goszczony przez co 
znaczniejszych obywateli, a gdy wreszcie ruszył w dalszą 
drogę, był bogatszy o pięćset dolarów i dumny jak 
przysłowiowy paw.
  Wydaje się jednak, że zabity rewolwerowiec miał godnych 
siebie sprzymierzeńców i mścicieli, bo Bede, nie ujechawszy 
więcej niż dwie mile, padł ofiarą 
zamachu. Strzelono doń, gdy mijał przydrożną kępę drzew. 
Dostał kulą w plecy, zwalił się z konia i stracił przytomność. Po 
godzinie znalazł go jeden z mieszkańców Jonesboro, przewiózł 
do miasteczka, gdzie Bede poddany został długiej, bo prawie 
dwa miesiące trwającej kuracji. Swe życie zawdzięcza bardziej 
chyba odporności organizmu niż zabiegom miejscowego 
lekarza, który, co tu gadać, nie mógł być geniuszem w swym 
zawodzie.
  Gdy wrócił do zdrowia, stwierdził, że nieznany napastnik 
dybał nie tylko na jego życie, lecz i na pieniądze. Wszystkie 
monety i banknoty, schowane w kieszeniach ubrania, zginęły. 
Ocalały tylko te, które trzymał w woreczku ukrytym pod 
koszulą.  Błogosławił teraz swą przezorność i gromił się 
jednocześnie za głupotę, bo pięćsetdolarową nagrodę nie do 
woreczka wsadził, lecz do kurty. Szeryf Jonesboro szczerze mu 
współczuł, lecz nie miał możliwości dokonania powtórnej 
wypłaty. Napastnika nie odnaleziono i Bede opuścił miasteczko 
bogatszy o nowe doznania i uboższy o ładną sumkę. Chyba po 
raz pierwszy, tak pokrzywdzony, zastanawiał się nad stanem 
bezpieczeństwa miast, miasteczek i zapylonych   szlaków   
Zachodu.   Utożsamiał   swą   własną krzywdę z krzywdą 
społeczną, co jest zrozumiałe, ponieważ najlepiej odczuwa się 
bolączki innych, doświadczywszy ich na własnej skórze. Na 
myśl o bezkarnie hulających bandytach Bede aż zgrzytał 
zębami. Dlaczego tak się działo? Na takie pytanie znalazł tylko 
jedną odpowiedź: bo ludzie bardziej się lękają czynnego wy-
stąpienia  przeciw  gwałcicielom  prawa,  niż  napadów.
  

Każdy łudzi się nadzieją, że to nie jego spotka. Sądzę, że te i 
im podobne myśli, o których mi Bede jednak nie wspominał, 
spowodowały dalszą zwłokę w podróży. Po jednym dniu 
jazdy dotarł do małej osady, której nazwy nie zapamiętał 
(albo z jakichś przyczyn nie chciał mi jej zdradzić), i tam, na 
ścianie szeryfówki, zauważył list gończy. Poszukiwano 
Abrahama Quin za rabunki i morderstwa. Nagroda wynosiła 
osiemset dolarów, jak zwykle: za dostarczenie „żywego lub 
martwego".
  Myślę, Karolu, że ten prawie sakramentalny zwrot był 
jedną z przyczyn legalnych morderstw. Różne typy, 
zachęcone nagrodami, ułatwiały sobie ich zdobycie przy 
pomocy celnego i śmiertelnego strzału. To było prostsze od 
chwytania przestępcy żywcem. Odpadał bowiem kłopot 
transportu człowieka, który w drodze mógł uciec. Lecz w ten 
łatwy sposób zabijano i takich, którym groziło co najwyżej 
więzienie.
  Co tam dalej się wydarzyło, Bede nie chwalił się przede 
mną, dość, że Abraham Quin nie wygrał w rewolwerowym 
pojedynku. Na tym taka kariera życiowa naszego znajomka 
pewnie by się zakończyła. Dojechał wreszcie do Sunday, 
ominął miasteczko, żeby nie tracić czasu, pogalopował prosto 
do rodzinnego domu, gnany na przemian niepokojem i 
radością.
  Ujrzał zabudowania i odetchnął z ulgą: stały jak dawniej. 
Nic się nie zmieniło. Zeskoczył z siodła, podbiegł do 
znajomych drzwi i na ich progu zetknął się twarzą w twarz z 
zupełnie obcym człowiekiem. Sądził, że to jakiś gość ojca.
  „Przepraszam" — powiedział chcąc wyminąć tę żywą 
przeszkodę. '"„Pan do mnie?" — zapytał nieznajomy.
„Do siebie."
  „Do siebie? — zdziwił się obcy i przyjrzał się bacznie 
Bedemu. Czy pan jest krewnym Bedego?"
  

„Synem. Co się stało?"
„Ależ nic. Proszę wejść."
  Bede wkroczył do wnętrza. Wszystko tu było takie, jak 
przed rokiem, tylko ludzie inni: nieznana kobieta i małe 
dziecko.
„Co się stało?" — powtórzył Bede drżącym głosem.
  „Nazywam się Henry Wing i od pół roku jestem 
właścicielem tej farmy."
„A moi rodzice?!"
  „Cali i zdrowi. Po prostu sprzedali gospodarstwo i 
wyjechali."
„Dokąd?"
  „Ba, dokładnie nie wiem. Pana ojciec mówił, że trafiła mu 
się ładna farma w Wyomingu i że po zaginięciu. syna, 
domyślam się, że to pan (tu Bede potakująco skinął głową), 
zbrzydły mu te strony."
  Tak to wyglądał upragniony powrót do domu. Bede-go 
ogarnęła rozpacz. Pojechał do Sunday, prosto do saloonu, 
gdzie zarówno właściciel, jak przypadkowi goście powitali go 
jak zmartwychwstałego. Przyszło mu odpowiadać na setki 
pytań, bardzo denerwujących, bo przecież nie chciał się 
publicznie przyznawać do tak kapitalnego głupstwa, które 
popełnił. Odpowiadał piąte przez dziesiąte, że podczas 
nieobecności rodziców odprowadzał zabłąkanego i chorego 
wędrowca, że w drodze powrotnej został napadnięty i ciężko 
poraniony, że leżał w szpitalu, a później musiał pracować na 
życie. Nie bardzo to wszystko trzymało się całości i po trzeź-
wemu nie znalazłby wiary u słuchaczy. Na szczęście mieli 
dobrze w czubie i nie zważali na szczegóły.
  Kiedy zaspokoił ciekawskich, sam zaczął pytać, i tu 
spotkało go rozczarowanie. Nikt z obecnych, nawet 
karczmarz, nie znał nowego adresu państwa Bede. Po-
twierdzono tylko informację Winga, że to „gdzieś w 
Wyomingu".
  

  Biorąc pod uwagę, że obszar Wyomingu liczy ponad 97 
tysięcy mil kwadratowych, wiadomość ta miała wartość 
równą zeru. Jednak Barry Bede chwycił się jej jak deski 
ratunku i zdecydował podążyć za jedyną wskazówką.
  W Sunday nie zabawił długo. Po prostu pragnął uniknąć 
dalszych kłopotliwych pytań. Wyruszył tego samego dnia, ku 
północnemu zachodowi. Konno. Znacznie szybciej przebyłby 
tę przestrzeń koleją, lecz przecież nie wiedział, na jakiej stacji 
powinien wysiąść, i uznał, że konna wędrówka pozwoli 
szczęśliwym zbiegiem okoliczności trafić na ślad podróży 
rodziców. Jednak na taki ślad nie trafił i całe przedsięwzięcie 
stało się desperackim krokiem człowieka mającego mnóstwo 
czasu i sporo pieniędzy do stracenia.
  O tej wędrówce Bede opowiedział mi w dużym skrócie. 
Gdy wydał ostatnie centy, znalazł się w dość kłopotliwej 
sytuacji, bowiem nie chciał przyjąć żadnej stałej pracy 
zmuszającej do przerwania poszukiwań. Lecz z czego miał 
żyć? Rozwiązanie tego dylematu wydawało się Bedemu 
bardzo proste: postarał się o zatrudnienie dorywcze, jeśli tak 
wolno je nazwać, stał się czymś pośrednim między 
„łapaczem" a rewolwerowcem. I trudno mi powiedzieć, czym 
bardziej.
  Na obszarze Wyomingu ujął, w myśl zaleceń listów 
gończych: „...żywego lub martwego", czterech poszuki-
wanych przestępców, a wszystkich właśnie... martwych. 
Otrzymane nagrody pozwoliły mu na dalsze tropienie rodziny 
przez następne pół roku. Bez rezultatu. Później, gdy znowu 
wyczerpały się fundusze, zapędził się za ściganym bandytą aż 
na teren Utahu, a z Utah do Arizony, gdzie wreszcie odniósł 
kolejny ponury sukces: piąty zabity! Potem przydarzyła mu 
się historia, o której rzekomo śpiewał w swej balladzie Coyle, 
chociaż przypuszczam, że chodzi tu o dwa różne, choć 
podobne wypadki.
  Do chwili spotkania się z nami Bede miał dwanaście tego 
rodzaju sukcesów, bo żadnego ze ściganych nie ujął żywcem. 
Ostatnio ścigał trzynastego i widać trzynastka okazała się 
dlań cyfrą... może szczęśliwą, nie feralną... Spotkał właśnie 
nas i musiał zrezygnować z dalszej pogoni. Rodziny nie 
odnalazł i chyba ostatecznie zwątpił w sens poszukiwań. O 
tym wszystkim dowiedziałem się od niego tam, w Sierra 
Mądre Occidental. Nadal jednak nie mogłem pojąć, w jakim 
celu Bede odbył przede mną tak generalną spowiedź.
—	Ale dowiedziałeś się...
  —	Ale dowiedziałem się. Bede był przekonany, z czym się 
zresztą nigdy nie krył, że podzielimy się „skarbami" i tylko 
dlatego zdecydował się wziąć udział w wyprawie. Liczył, że 
przypadnie mu suma wystarczająca na kupno gospodarstwa 
rolnego i na zerwanie z zawodem, którym się parał. Szczerze 
mi o tym powiedział. Rachuby go zawiodły i oto dlaczego 
poprosił mnie o poradę i o pomoc. Obiecałem i obietnicy do-
trzymałem. Nie było to trudne. Pamiętasz przecież, że 
rozmawiałem z Gonzalesem i hacjender był niezmiernie 
uradowany możliwością zatrudnienia, jak się wyraził, 
„znakomitego strzelca, odważnego człowieka, który mu życie 
uratował, i... prawdziwego dżentelmena". W słuszność tego 
określenia jednak nieco wątpiłem. I chociaż najpierw 
wydawało mi się, że spełniłem dobry dla obu stron (Gonzalesa 
i Bedego) uczynek, pomagając Bede-mu zerwać z 
dotychczasowym trybem życia, obecnie dręczą mnie pewne 
wątpliwości. Czy dobrze przysłużyłem się hacjenderowi? 
Właśnie dlatego opowiedziałem ci, Karolu, tak szczegółowo 
wszystko, co wiem o Bedem. Co o tym sądzisz?
  

  Mój przyjaciel uśmiechnął się i podsunął pustą szklankę.
  —	Nalej, Janie — powiedział — do pełna, żeby nasz toast 
był szczery.
—	Proszę — odparłem rozbawiony.
  —	A teraz, trąćmy się, Janie. Za zdrowie Barry Bedego, 
aby mu się wiodło, bo mimo wszystko ten człowiek zasłużył 
na lepsze życie...




Digitalizował „BodzioKB”