Wernic Wiesław
Barry Bede  

                         

                            Spojrzenie tu przeszłość
  Trawa. Jak daleko sięgnąć wzrokiem — trawa. 
Gdzieniegdzie gęsta i wysoka aż po końskie brzuchy, 
gdzieniegdzie rzadka, zwiędła jakaś, jak gdyby zwiastująca 
koniec jesieni, a nie początek wiosny.
  Równina ciągnęła się bezkreśnie. Tu i tam wystrzelały 
ponad nią kępy drzew — przerywniki w monotonii krajobrazu 
— a na dalekim zachodzie dźwigały się nagle ku niebu 
postrzępione szczyty Medicine Bow i Front Rangę, dwu 
pasm górskich, które musi zauważyć każdy przybywający w 
te strony z. Kansasu.
  Jechaliśmy powoli, chociaż dzień szarzał. Nic nas nie 
zmuszało do pośpiechu, a nocleg w jakimkolwiek miejscu tej 
płaszczyzny posiadałby takie same zalety co wady. Drewna 
na opał nie brakowało, chodziło jedynie o wodę, lecz Karol 
zapewnił mnie, iż najdalej za pół godziny przetnie drogę 
rzeczka płynąca szerokim korytem.
  —	Nie mogę się mylić — twierdził — bawiłem tu przed 
rokiem. Przejazdem.
  —	Przejazdem — powtórzyłem ironicznie. — No, to 
rzeczywiście musisz świetnie orientować się w terenie.
Zerknął na mnie podejrzliwie.
  —	Ta rzeczka, Janie, dobrze utkwiła mi w pamięci. 
Zaręczam. Spędziłem nad nią kilka godzin, chociaż całkiem 
zbytecznie.
  

—	Oczarował cię widok? 
Wzruszył ramionami.
  —	Grzebałem w kamykach. Leży tam mnóstwo ka-
myków wyrzuconych na piaszczystą plażę.
—	Szukałeś nuggetów? — spróbowałem zgadnąć.
  —	Nie mylisz się. Rzeczka wypływa z gór, bystry prąd 
mógł aż tu zanieść drobiny złota.
  —	Eksplorerska wyprawa? — zdziwiłem się. — Nic mi o 
niej nie wspominałeś.
  —	Nie warto było wspominać, zresztą... po prostu 
zapomniałem. Lecz z tą eksplorerska wyprawą mocno się 
mylisz. Dawno z tym zerwałem. To był po prostu 
przypadek. I to przypadek bardzo dziwny.

—	Tajemnicza historia? — zażartowałem.
  —	Istotnie. Po dziś dzień nie potrafię jej wytłumaczyć. 
Powiedz, co uczyniłbyś na widok obcego człowieka 
klęczącego na rzecznej wydmie i zbierającego garściami 
kamienie?
  —	Hm... chyba przyglądałbym się, próbując odgadnąć cel 
tej pracy, a później zapytał dziwnego zbieracza, czego szuka.
  —	Tamten człowiek nie zauważył mnie. Odjechał, zanim 
zdołałem zawołać. Po prostu ze zdziwienia zapomniałem 
języka w gębie. Rzeczka płynęła wśród wysokich brzegów i 
żeby dostać się do wody, należało najpierw zejść z wysokiej 
skarpy na piaszczystą łachę. Jechałem wówczas tak wolno, 
jak my teraz, a trawa głuszyła tętent kopyt. Rozluźniły mi się 
popręgi, zatrzymałem konia, naciągnąłem paski i ujrzałem 
zieloną! linię krzewów. Łatwo odgadnąć, że za nimi płynął 
strumień. Prowadząc wierzchowca za uzdę, przystanąłem jak 
nakazywała ostrożność. W dole, poniżej trawiastej skarpy, na 
piasku, dostrzegłem człowieka. Klęczał, od- wrócony do mnie 
plecami. W lewej dłoni dzierżył spory, na pół już wypełniony 
woreczek. Prawą zbierał porozrzucane tu i ówdzie kamyki i 
wpychał je do worka, bardzo pospiesznie. Cóż więc 
dziwnego, iż wziąłem go za eksplorera gromadzącego 
wyniesione wodą nuggety. Nie pomyślałbyś podobnie? 
Przytaknąłem.
  —	No, widzisz. Patrzałem i patrzałem, ale na próżno 
usiłowałem dostrzec żółtawozielony poblask tak cha-
rakterystyczny dla grudek złota. Doszedłem do wniosku, że 
to zapewne nie złoto, lecz jakaś odmiana szlachetnych 
kamieni. Nie brak ich w różnych partiach Gór Skalistych. 
Postanowiłem czekać i sprawdzić. Nie trwało to długo.
  —	Ej, coś kręcisz, Karolu — przerwałem. — To wcale 
nie zdziwienie pozbawiło cię mowy.
  —	Najpierw zdziwienie, a później i zdziwienie, i obawa. 
Ostrożny zawsze wygrywa, Janie. Nie jest rzeczą 
bezpieczną zaskakiwać na pustkowiu człowieka, który 
znalazł skarb.
—	Słusznie. I co dalej?
  —	Dalej? Tamten jegomość wypełnił woreczek, zawiązał 
go, wstał, otrzepał dłonie i ruszył ku krzakom, na prawo ode 
mnie. Stamtąd wyprowadził konia, wskoczył na siodło, 
przebył rzeczkę i zniknął mi z oczu na przeciwległym brzegu. 
Postałem jeszcze chwilę, a później zbiegłem na łachę. 
Możesz się śmiać ze mnie. Przez dwie albo i trzy godziny 
kręciłem się po plaży tu i tam. Od ustawicznego schylania 
grzbiet mnie rozbolał.
—	I co?
  —	I nic! Cokolwiek podniosłem, było tylko bezwar-
tościowym, wygładzonym wodą kamykiem, jakich pełno w 
górach i w korytach podgórskich rzek. Powiedz mi, Janie: po 
co on to zbierał?
—	Przyjrzałeś się uważnie kamykom?


  —	Nie żartuj. Potrafię odróżnić grudkę złota od odprysku 
skały.
Pokręciłem głową.
—	Może to geolog? Zbierał próbki.
—	Nie wyglądał na geologa. 
Roześmiałem się.
—	Z czego to wnioskujesz?
—	Z jego stroju. Zupełny obszarpaniec.
  —	Kto wie, może powracał z dalekiej wyprawy w głąb 
gór? Geologowie prowadzą tam badania.
  

  —	Pewno masz rację — zgodził się Karol i na tym 
wyczerpaliśmy temat.
  Jednak, żeby rzec prawdę, opowiadanie Karola mocno 
utkwiło mi w pamięci. Nie bardzo pasował do wizerunku 
badacza ziemi samotny jeździec, pospiesznie uzupełniający 
swój bagaż rzecznym żwirem.
  W dwie godziny później zapowiedziana przez Karola 
rzeczka pojawiła się na horyzoncie. Zasygnalizował ją z 
daleka widoczny, ciemniejszy od zieleni traw, pas zarośli. 
Ruszyliśmy galopem i zatrzymali się dopiero wśród gąszczu 
szeleszczących liści. Wszystko się zgadzało: porosła murawą 
skarpa, a niżej — piaszczysta łacha, pokryta miejscami 
drobnym żwirem.
  —	To tu — stwierdził mój towarzysz. — Gdyby wiatr nie 
rozwiał i deszcz nie spłukał, znalazłbyś na tej plaży odciski 
stóp człowieka, o którym ci opowiadałem, a obok... moich 
butów.
  —	Lecz chyba nie twierdzisz, iż celowo doprowadziłeś 
mnie do tego miejsca?
  —	Nie twierdzę — uśmiechnął się. — Po prostu 
przypadek.
  Zmierzchało już na dobre, więc szybko napoiliśmy konie. 
Obozowisko zostało rozbite poniżej skarpy, bo chociaż 
ciągnęło wilgocią od wody, a piasek niezupełnie był suchy — 
wysoki brzeg chronił nas przed wiatrem i przed niepożądaną 
obserwacją. Bo i z tym należało się liczyć. Wysoki brzeg 
skrywał również blask ogniska, które mogło ściągnąć nam na 
karki nieproszonego gościa. Przebywaliśmy bezludne co 
prawda okolice Kolorado (bo znajdowaliśmy się właśnie na 
terenach należących do stanu Kolorado), lecz wcale niej tak 
bezpieczne. Bezludna, bo jałowa, na pół pustynna ziemia nie 
nadawała się ani pod uprawę, ani na pastwiska dla bydła. 
Natomiast dlatego właśnie mogła służyć za kryjówkę lub 
dogodną drogę ucieczki na zachód dla różnych ludzi, co to ani 
sieją, ani orzą, lecz żyją z oszustw, szwindli lub po prostu z 
rabunków dokonywanych na samotnych wędrowcach. Z 
leżącego miedzę, ludnego i bogatego Kansasu na pewno ciąg-
nęli tu amatorzy łatwych zarobków, kierując się ku górom, za 
którymi leżało terytorium Utahu, po którym krążyli — jak 
słyszałem — eksplorerzy szukający żył złota i serbra. Napady 
na nich, a raczej na transporty drogocennych metali, trafiały 
się zawsze tam, gdzie rozległe, nie zamieszkane obszary 
sprzyjały buszowaniu rabusiów.
  Oto dlaczego obozowaliśmy nie na wysokim, trawiastym 
brzegu, lecz w dole. Licho nie śpi!
  Losowaliśmy jak zwykle kolejność nocnych wart. Mnie 
przypadł dyżur do północy, Karolowi od północy do świtu.
  Tak więc mój towarzysz, gdy pierwsze gwiazdy poznaczyły 
niebo, otulił się pledem, siodło podsunął pod głowę, a nogi 
wyciągnął w stronę żarzących się węgli ogniska. Moim 
obowiązkiem było nie dopuścić do całkowitego wygaśnięcia 
drewien, ale i równocześnie nie dać buchnąć płomieniowi — 
łuna sygnalizowałaby obecność człowieka. Wiedziałem, jak 
mam postępować, a stos zebranych gałęzi i wiklin powinien 
był wystarczyć na całą noc.
  Wziąłem winczester, sprawdziłem naboje w magazynku i 
ruszyłem na obchód. Najpierw pobrzeżem łagodnie 
pluskającej wody — powstrzymywałem się przy tym, by nie 
podnieść choć paru kamyków, tak mnie korciło! — później 
wdrapałem się na skarpę i przemierzyłem półokrąg, którego 
centrum stanowiło ognisko, wreszcie zajrzałem do koni 
przywiązanych u samotnego drzewa, niedaleko krawędzi 
skarpy. Spały. W czasie swego strażowania parokrotnie 
powtórzyłem wędrówkę. Z dwu powodów. Pierwszy: 
bezpieczeństwo, drugi: senność. Bałem się, że siedząc w 
cieple bijącym od żarzących się gałęzi i patyków, mógłbym 
zasnąć. Co prawda, taki hańbiący westmana przypadek 
wydarzył mi się tylko raz, podczas pierwszej z Karolem wę-
drówki, nigdy później. Wolałem jednak nie kusić losu.
  Skracałem czas czuwania wyobrażając sobie niespo-
dziewaną napaść, chyba tylko białych, bo ziemie jedynych w 
Kolorado Indian leżały daleko stąd, na południowo-zachodnim 
krańcu stanu. Wytężałem wzrok i słuch. Lecz żaden głos nie 
dobiega! z głębi nocnych ciemności, żadna sylwetka nie 
poruszyła się w mroku. Nawet kujoty (gdzież ich nie ma?) nie 
dawały znać o swej obecności. Preria spała pod czarnym 
namiotem nieba usianego srebrnymi gwiazdami.
  Tak dotrwałem do północy, a gdy wskazówki mego 
zegarka utworzyły jedną prostą linię, obudziłem Karola. 
Zerwał się natychmiast. A ja ułożyłem się na wygrzanym 
przez niego miejscu i wkrótce zapomniałem o całym świecie. 
Pod czujnym okiem Karola mogłem spać tali bezpiecznie, jak 
gdybym znajdował się we własnym mieszkaniu, w odległym 
Milwaukee nad jeziorem Michigan.	
  Cóż więc skłoniło mnie do tłuczenia się po wertepach 
Kolorado i do zamienienia wygodnego łóżka na twarde 
legowisko w piachu? Co?
  Ot, po prostu — nawyk, przyzwyczajenie. Od kilku już lat 
każdej wiosny lub wczesnym latem ruszałem poza mury 
rodzinnego Milwaukee, na zachód lub na północ, poza granicę 
Missisipi, tam gdzie jeszcze można było spotkać w pierwotnej 
prerii dzikie zwierzęta, a z rzadka tylko ludzi. Jakże jednak 
różnych od tych, którzy zamieszkiwali wschodnie stany 
Ameryki!
Zaczęło się to od przypadku.
  Myślę jednak, że ten przypadek narodził się wiele, wiele lat 
wcześniej, nim stałem się szanownym i wziętym  lekarzem,  
zastępcą  naczelnego  chirurga  szpitala w Milwaukee.
  Gdy pamięcią sięgnę wstecz — co nie jest takie trudne — 
dostrzegam siebie jako małego brzdąca, kręcącego się po 
wielkim mieszkaniu rodziców, po pachnącym żywicą 
parterowym domu na przedmieściu Milwaukee, niedaleko 
jeziora Michigan, którego połyskliwe wody widać było 
poprzez sztachety parkanu ogradzającego nasz spory ogród.
  Tam, zdawało się, iż w zasięgu wyciągniętej ręki, w 
podmuchach ciepłego wiatru płynęły wydęte żagle łodzi, 
niczym dzikie łabędzie, których również nie brakowało.
  Zimą kry poczynały piętrzyć się na pokrytym szronem 
brzegu, a gdy temperatura spadała gwałtownie, w ciągu jednej 
zaledwie nocy ginęły rozbryzgi sztormowych fal pod lodową 
taflą, tak grubą, że mogły po niej jeździć parokonne wozy. Ale 
mnie w tamtych czasach nigdy, ani latem, ani zimą, nie wolno 
było opuszczać ogrodu, chyba że w towarzystwie dorosłego 
opiekuna. Kiedy nastawały ciepłe dni, buszowałem po 
ogrodowych krzakach razem z dwoma lub trzema 
przyjaciółmi-równolatkami z sąsiedztwa. Stawiałem swoje 
pierwsze tipi i wigwamy, nie przeczuwając w najśmielszych 
marzeniach, że kiedyś spać będę pod skórami prawdziwego 
tipi, o krok od czerwonoskórego wojownika i pod jego opieką.
  Nie przeczuwając, bowiem w naszych zabawach i 
bieganinach po ogrodzie, który był równocześnie prerią i 
dziewiczą puszczą, walczyliśmy z Indianami, porywali jeńców 
i wyzwalali „blade twarze" od męczeństwa przy palach 
śmierci. Niestety, ani ja, ani moi koledzy nie chcieli odgrywać 
roli miedzianotwarzych wojowników. Nie mogły nas do tego 
zachęcić nawet pióra kaczek i gęsi, mające imitować pióra 
orle. Zawsze więc byliśmy traperami lub oddziałem 
federalnej kawalerii, kłusującym na odsiecz oblężonym 
fortom lub otoczonemu przez wyjącą hordę blokhauzowi 
któregoś z pograniczników.
  Z konieczności więc rola Indian przypadała zaroślom, 
młodym drzewkom, wreszcie zielsku pod płotem, które 
mogliśmy niszczyć drewnianymi szablami bez protestu ze 
strony moich rodziców. Dopiero połamane w szale walki 
krzewy róż, a nawet (o zgrozo!) młodziutka jabłonka 
wywołały protest, i to dość gwałtowny. Później, zrażeni takim 
stanowiskiem dorosłych, przenieśliśmy swe prerie i lasy do 
ogródka sąsiadów, lecz i tam spotkało nas całkowite 
niezrozumienie. Złamana gałąź owocującej gruszy stała się 
powodem scysji, w której przegraliśmy oczywiście my. Odtąd 
tylko chwasty mogły stanowić cel naszych ataków.
  Takie pomniejszenie szeregów wroga, chociaż przykre, nie 
psuło zabawy. Lecz deszczowa jesień, zlewając strugami 
wody całe Milwaukee i okolice, lub trzaskająca mrozem zima 
bezlitośnie zapędzały zmarźluchów w głąb domu, przed 
kominki, na których buzowały grube i pachnące bierwiona. 
Owszem, płomień kominka ma swe uroki, zwłaszcza dla 
starszych, lecz jak długo tęskniący za ruchem malec może 
tkwić nieruchomo wpatrując się w skaczące płomyki?
  Wprawdzie dom moich rodziców był obszerny, prze 
stronny, lecz nawet największe sale są niczym w po równaniu 
z najmniejszym ogródkiem. Wałki z Indianami prowadziliśmy i 
zimą, jednak daleko im było dc uroku buszowania wśród 
zarośli, w słońcu i cieple pogodnego dnia. Z kimże zresztą 
mieliśmy walczyć, skoro krzesła, otomany czy fotele — z 
uwagi na przewidywane konsekwencje — nie nadawały się 
do odgrywania roli czerwonoskórych? Tak więc, gdy mój 
ojciec wychodził z domu, wślizgiwaliśmy się do jego gabinetu 
i skradając się w cieniu wielkich, krytych skórą foteli 
wdychaliśmy dym cygar oraz dziwną atmosferę tego pokoju, 
pełnego tajemniczych spraw, które się w obrębie jego ścian 
rozgrywały. Bo ojciec był prawnikiem, dość wziętym, co 
imponowało nie tylko mnie, lecz i moim małym przyjaciołom. 
Niestety, z gabinetem ojca graniczyła kancelaria — 
pomieszczenie równie tajemnicze, 'lecz przez cały dzień 
pozostające pod pieczą chudego młodzieńca o długim nosie, 
odbywającego swą pierwszą praktykę. Był to zresztą 
sympatyczny człowiek, niekiedy zawalony robotą, niekiedy aż 
ziewający z nudów. W takich chwilach przywoływał nas i 
opowiadał historie (wątpię, czy prawdziwe) o podboju 
Ameryki przez białych kolonizatorów. Słuchaliśmy z zapartym 
oddechem, póki trzask frontowych drzwi nie oznajmiał 
powrotu ojca. W bardzo smętnym nastroju wracaliśmy 
wówczas do pokoju gościnnego. Chudy młodzieniec nigdy 
jednak nie pozwalał nam bawić się w gabinecie, a że słuch 
miał nad podziw wyostrzony, najcichsze podchody i skradania 
się między meblami szybko bywały wykrywane.
  Nigdy tego nie zapomnę, mimo że upłynęły lata, a 
pachnący drzewem dom zniknął w przestrzeni dawno 
minionego czasu, razem z tajemniczym gabinetem, kancelarią, 
mnóstwem innych pokojów i ogrodem, który był dla nas, 
rozbieganych i rozwrzeszczanych chłopaków, to lasem 
nieprzebytym, to skalistym łańcuchem gór, to bezkresną 
prerią Dzikiego Zachodu.
  Lecz wracam do sprawy drobnej na pozór, lecz w istocie 
swej bardzo ważnej. Oddającej bowiem atmosferę tamtych 
czasów i poglądy olbrzymiej większości ludzi, zwłaszcza tych, 
którzy osiedlili się lub urodzili w miastach na wschodzie.
  Pytanie wyda się naiwne: czemu to żadne z dzieci nie 
chciało brać udziału w zabawie jako czerwonoskóry?                
  Odpowiedź okaże się wcale nie naiwna: dlatego, że dzieci 
znały Indian wyłącznie z opowiadań dorosłych,


od których słyszały mrożące krew w żyłach historie Wiadomo 
— Indianie to podstępni mordercy, którzy napadają na białych i 
podpalają chaty spokojnych farmerów, to leniwi, brudni 
złodzieje, którzy kradną i rabują, nie chcąc się zabrać do żadnej 
uczciwej pracy. Słowem, to okrutne, mściwe, dzikie bestie, 
gorsze od kujota, budzące wstręt, pogardę i strach. Któż by 
więc chciał, choćby w zabawie, choćby na niby, podjąć się 
takiej roli?
  Tak oto budziła się we mnie już od najmłodszych lat 
wrogość w stosunku do czerwonoskórych, a 
wydarzenia, które nastąpiły później, jeszcze tę wrogość 
umocniły.
  Tu muszę wspomnieć, że prawie każdego lata wyjeżdżałem 
na pewien czas do ciotki i wuja (brata matki), którzy trudnili się 
rolnictwem, gospodarując na farmie położonej nad rzeką 
Minnesota, na terenie dzisiejszego stanu Minnesota. Ileż to 
radości dawała ml każda taka wyprawa! Wyruszaliśmy we 
trójkę: matka ojciec i ja, pozostawiając na miesiąc dom pod 
opiekał gospodyni i chudego praktykanta.
 A później? Toż dopiero była uciecha! Farmerski dom, 
farmerskie corrale i stodoły, wszystko tak różne od miejskich 
zabudowań, ileż dawały nowych wrażeń! Wujostwo mieli syna, 
starszego ode mnie o rok, i córkę, o rok młodszą. Już 
pierwszego dnia gnaliśmy na prawdziwą prerię, gdzie kończyły 
się grunta farmy, i tam budowaliśmy szałasy z trzciny i 
nadrzecznych sitowi Kilka kroków w bok płynęła cicha woda 
Minnesoty, a daleko ku zachodowi ciągnęły się dzikie łąki, 
nigdy] nie tknięte pługiem. Niezwykłość otoczenia podkreślał 
jeszcze fakt, iż w górze rzeki znajdował się rezerwat Indian. 
Zakazano nam udawać się w tamtym kierunkuj lecz sama 
świadomość niemal sąsiedztwa „dzikich” działała na mnie 
podniecająco. Ileż więc dodatkowego uroku miały dla mnie 
zabawy na takim terenie! Ba, moja kuzynka wcale nie wzdra-
gała się przed odgrywaniem roli indiańskiego wojownika (bo 
indiańską kobietą być nie chciała), przez co podchody i napady 
nabierały nowego smaku. Któregoś dnia zapytałem ją, czy nie 
wstydzi się być, chociażby tylko przez kilka godzin, „brudnym i 
cuchnącym" czerwonoskórym. Ku memu zdumieniu odparła, że 
Indianie to tacy sami ludzie jak my, a przeciętny kowboj „potrafi 
śmierdzieć" nie gorzej od miedzianolicego wojownika. 
Zaniemówiłem. Był to pogląd całkowicie sprzeczny z moim 
dotychczasowym mniemaniem. Jeszcze później dowiedziałem 
się od Daisy (właśnie mej kuzynki), że Indianie mogą być 
przyjaciółmi białych, że są dzielni, że nigdy nie kłamią, że zawsze 
dochowują danego słowa, że wreszcie... zostali skrzywdzeni 
przez nas! Oburzyłem się — co też ta dziewczyna plecie! Ale 
gdy Nicholas (mój kuzyn) potwierdził słowa siostry, w mojej 
głowie powstał nie byle jaki zamęt. Prawdopodobnie po 
powrocie do Milwaukee rozmyślałbym w wolnych chwilach nad 
usłyszanymi rewelacjami, może bym nawet znalazł kogoś z 
dorosłych o innym niż powszechny poglądzie na „kwestię 
indiańską", lecz po prostu... zapomniałem o tej rozmowie i 
dopiero przypomniało mi ją zdarzenie, które utrwaliło — i to na 
długie lata — mój pierwotny sąd o czerwonoskórych. Warto 
wspomnieć o tym zdarzeniu, bo dziś któż o nim pamięta? Lecz 
wówczas wieść przerażająca wstrząsnęła „białą" Ameryką. 
Rzecz wyglądała zupełnie nieprawdopodobnie. Uwierzyłem 
jednak, ponieważ jako jedenastoletni malec zawsze jeszcze 
wierzyłem dorosłym. Po latach, ze zwykłej ciekawości, 
postanowiłem sprawdzić w dawnych opisach świadków i w do-
chodzeniach specjalnej komisji śledczej, jak to naprawdę 
wyglądało. I ku swemu zdumieniu stwierdziłem, że oficjalna, 
beznamiętna wersja nie różni się w niczym od tego, co już 
słyszałem na ten temat.


  Sprawa przeszła do historii wojen białych z Indianami, czy 
też Indian z białymi, pod nazwą masakry w Minnesocie. 
Dramat, który w swym przebiegu przypominał spadanie 
grudki śniegu po zboczu stromej góry. Mała grudka, która 
nikomu nie może wyrządzić szkody, tocząc się po zaśnieżonej 
pochyłości, przekształca się w końcu w śmiercionośną lawinę. 
Masakra! w Minnesocie tak właśnie wyglądała.
  W roku 1862 nie pojechaliśmy na wakacje do wujostwa. 
Ojcu wypadła jakaś pilna sprawa sądowa, a matka nie 
zdecydowała się na daleką podróż z dzieckiem. Bardzo mnie 
zabolała ta decyzja. Popłakiwałem po kątach, a rodzicom 
ukazywałem swą mocno chmurną twarz. Na szczęście nie 
wzruszały ich moje dąsy. Dzięki temu mogę obecnie opisać 
historię masakry w Minnesocie.
  Oto 17 sierpnia 1862 roku, prawdopodobnie nad wieczorem 
i na pewno niedaleko biegu górnej Minnesoty (bo tam właśnie 
znajdował się indiański rezerwat), czterej wojownicy Dakotów 
(popularnie, choć niesłusznie zwanych Siouxami) wracali z 
polowania do rezerwatu. Ich nazwiska, a raczej przydomki, 
przeszły! do historii: Zabijający Duch, Rozpraszający, 
Brązowej Skrzydło oraz Uderza Się Gdy Czołga. Dawniej 
zawsze śmieszyły mnie takie przedziwne nazwania, później doi 
nich przywykłem. Lecz w tej historii nie istniało nici 
śmiesznego.
  Otóż wymienieni czterej wojownicy natrafili na kilka 
kurzych jaj złożonych w gnieździe w pobliżu chaty  osadnika o 
nazwisku Robinson Jones. Gdy jeden z czerwonoskórych 
podniósł je z ziemi, drugi zwrócił mul uwagę, że nie trzeba 
jajek ruszać, bo należą do białego człowieka. Wtedy ten 
pierwszy jajka rozbił, a swego towarzysza nazwał tchórzem.
  „Nie lękam się białych — miał odpowiedzieć —I ażeby 
tego dowieść, zabiję jednego z nich!"
  

  I tak się stało. Z pewną tylko różnicą. Nie jeden biały 
stracił życie, lecz zabitych zostało aż pięć osób: Robinson 
Jones, jego żona, jego córka oraz dwu sąsiadów. Zaskoczeni 
napadem, nie potrafili się obronić.
  Kiedy wojownicy wrócili na skradzionych w farmie 
koniach do rezerwatu i opowiedzieli, co się stało, zwołano 
naradę wodzów. Przez całą noc rozważano całą sprawę i 
dalsze konsekwencje. Uznano, że istnieją tylko dwie 
możliwości: wydać morderców w ręce białych lub 
wypowiedzieć bladym twarzom wojnę. Mała Wrona, 
najwybitniejszy z plemiennych przywódców, ostrzegał, że nie 
ma żadnych szans pokonania białych. „Zabijesz jednego, dwu, 
dziesięciu, a zjawi się stu, aby ciebie zabić..."
  Lecz jego słowa nie przekonały innych. Po paru godzinach 
narady Mała Wrona uległ argumentom innych wodzów i 
rozkazał przygotować się do ataku na budynki rządowej 
agencji do spraw Indian, wznoszące się w pobliżu 
wodospadów rzeczki Redwood. Jednocześnie, jeszcze przed 
brzaskiem, wyruszyły grupy wojowników, by zniszczyć 
okoliczne osiedla, a ich mieszkańców pozabijać. Zaskoczeni 
farmerzy stawiali słaby opór. Wprawdzie wojownicy wzięli 
kilku jeńców, a nawet oszczędzili kilku osadników, których 
uważali za przyjaciół, na ogół jednak prawie każdego 
spotkanego białego mordowano na miejscu. W sumie zginęło 
czterystu pięćdziesięciu ludzi, mężczyzn, kobiet i dzieci, któ-
rych jedyną winą było to, że urodzili się białymi.
  W cztery tygodnie później rebelia została .stłumiona przez 
oddziały regularnego wojska, którymi dowodził pułkownik 
Henry Sibley. Spośród dwu tysięcy Indian, którzy się poddali, 
trzystu dziewięćdziesięciu dwóch zostało postawionych przed 
sądem. Odwet był straszliwy. Wydano trzysta siedem 
wyroków śmierci.
  Pułkownik Sibley miał zamiar dokonać egzekucji 
natychrniast, ale sprzeciwił się temu biskup Minnesoty Henry 
B. Whipple. Udał się do Waszyngtonu błagać o łaskę dla 
skazanych. Był to czyn wymagający wielkiej odwagi, bowiem 
wśród białych osadników wzbudził powszechne oburzenie. 
Oburzałem się wówczas i ja — jedenastoletni malec, bo 
oburzali się wszyscy dorośli, z którymi stykałem się na co 
dzień.
  Abraham Lincoln złagodził karę w większości zapadłych 
wyroków, utrzymał je natomiast w mocy w stosunku do 
oskarżonych, którym w pełni udowodniono gwałty i 
morderstwa.
  W grudniu 1862 roku, w dzień po Bożym Narodzeniu, 
odbyła się publiczna egzekucja — trzydziestu ośmiu 
indiańskich wojowników powieszono.
  Mała Wrona, przeciwnik rozpoczynania wojny, zdołał uciec 
do północnej Dakoty. Kiedy jednak po roku wrócił, został 
zastrzelony przez jednego z farmerów.
  Dlaczego o tym wspominam? Z czysto osobistych po-
wodów. W masakrze Minnesoty zginęli wszyscy krewni mej 
matki: jej brat, a mój wuj, jego żona i dwoje dzieci. Nietrudno 
sobie wyobrazić, jaki był to dla mnie szok. Rodzice pojechali 
na pogrzeb, mnie zostawiono w domu, w którym spędzałem 
czas płacząc i obmyślając srogą zemstę na czerwonoskórych, 
gdy tylko dorosnę. Po powrocie ojca i matki dowiedziałem się, 
że gdyby na miejscu napadu znajdował się lekarz, moi 
krewniacy zostaliby uratowani. Poraniono ich, to prawda, lecz 
zmarli z upływu krwi.
  W naszym domu pojawiali się wtedy tłumnie dalsi i bliżsi 
sąsiedzi, spragnieni nowin z odległej Minnesoty. Brałem udział 
w tych spotkaniach jako milczący słuchacz, skryty w którymś 
z kątów ogromnego salonu. Wiele razy wysłuchałem 
opowiadania ojca i komentarzy matki kończących się 
niezmiennie słowami: gdyby tam był lekarz...
  Aż pewnego dnia, gdy padły te zamykające relację słowa, 
krzyknąłem na cały pokój:
—	Ja zostanę lekarzem!
  I przestraszyłam się swej śmiałości. Bo uczyniło się nagle 
okropnie cicho i oczy iluś tam dorosłych, mężczyzn i kobiet, 
dostrzegły mnie stojącego za oparciem fotela. Pełnego 
skruchy za tak okropny nietakt.
  —	Zapewne — odezwał się pierwszy pan Jeremiah 
Rothery, miejscowy sędzia — zostaniesz nim, jeśli wytrwasz 
w postanowieniu, mój chłopcze. Piękny to zawód i potrzebny 
ludziom...
  Wszyscy obecni uśmiechnęli się, ojciec pogłaskał mnie po 
głowie, matka przytuliła.
  Przeminęły lata, mgła niepamięci przysłoniła historię 
Minnesoty. Odpłynął w przeszłość rodzinny dom pachnący 
żywicą.
  Jestem lekarzem. Nie, wcale nie dlatego, że kiedyś w 
chłopięcym podnieceniu wykrzyknąłem, że nim zostanę. 
Rychło o tym zapomniałem. Lecz później, gdy rozum mocniej 
począł kierować mym życiem, doszedłem do wniosku, że ten 
zawód najbardziej mi odpowiada.
  I wtedy odnalazłem w pamięci słowa Jeremiaha 
Rothery'ego: „piękny to zawód i potrzebny ludziom..." Ba, cóż 
cenniejszego nad zdrowie lub życie!
  Po szczeblach nauki i po szczeblach awansów wspinałem 
się na nie byle jaki szczyt. Jako zastępca naczelnego chirurga 
szpitala w Milwaukee, osiągnąłem dość poczesną pozycję 
wśród grona tamtejszych lekarzy. Na pewno niejeden mi 
zazdrościł i marzył o zajęciu takiego stanowiska, lecz nigdy 
tego nie dano mi odczuć.
  Zwycięsko przebrnąłem życiowe burze młodości, niczym 
fregata pod pełnymi żaglami, kierowana silną dłonią sternika, 
który wie, w jakim kierunku płynąć. I zawinąłem do portu. 
Wiodłem spokojny, ustatkowany, może nawet nieco 
monotonny żywot w moim przestronnym mieszkaniu, wolny 
od trosk i kłopotów, pod pieczą wiernej gospodyni — 
rudowłosej Irlandki nieokreślonego wieku, która miała na imię 
Katarzyna. W domu spędzałem połowę mego życia, drugą — 
w jeszcze bardziej przestronnym gmachu szpitala, gdzie każdy 
dzień, niekiedy każda godzina stawiały mnie twarzą w twarz z 
ludzkim nieszczęściem. Ileż tam się nauczyłem... O 
chorobach, o ludziach i o ludzkim cierpieniu. O, szpital był 
dobrą szkołą! Jakże przydała mi się później! Nie chcę się 
chwalić, lecz wiele razy wyrywałem kalectwu lub śmierci 
ludzi, zdawałoby siej beznadziejnie skazanych. I wiele razy 
zdarzało mi siej widzieć łzy nie smutku, lecz radości. 
Przeżywałem to jako swój największy sukces. Powiem 
jeszcze jedno: widok cierpień, ciągłe zmagania się życia ze 
śmiercią] nie umniejszyły w niczym mej wrażliwości. Nie 
stałem; się oschłym, nieczułym wykonawcą swego zawodu, 
jakich dziś wielu. Zbyt wielu!
  Lecz wszystko to widać nie zadowoliło losu, który kieruje 
mym życiem. I ten los postanowił dać mi mocnego kopniaka. 
Wyleciałem po nim jak z procy ze swego uregulowanego 
bytowania. Z letnich spacerów po okolicach Milwaukee i z 
zimowych dumań w wygodnym fotelu obok huczącego 
ogniem kominka w moim prywatnym gabinecie. Bo 
pacjentów nie przyjmowałem. Wystarczał mi szpital. Miałem 
więc mnóstwo czasu na czytanie książek i na rozmyślania w 
wonnym dymku; cygara, tak pięknie pachnącym w cieple 
bijącym od płomieni.
  Widać jednak los nie był zadowolony z mego drugo-; a 
może nawet trzecioplanowego udziału w życiu miasta. 
Zdecydował wysunąć mnie na plan pierwszy, postawić oko 
w oko z trudnościami nie byle jakimi. Zupełnie jakbym słyszał 
rozkaz: skończ z tym, jeśli nie chcesz stać się w swoim 
własnym mniemaniu niedołęgą! Do roboty, piecuchu!
  Piecuch nie bardzo się kwapił, więc został wypchnięty na 
życiową scenę, aby odegrać główną rolę w trzyaktowym 
dramacie. Los pociągnął za sznury, kurtyna poszła w górę. 
Rozpoczął się akt pierwszy.
  W lecie 1880 roku, w okresie urlopów, zostałem sam na 
oddziale chirurgicznym szpitala w Milwaukee, ni« licząc  
młodego  lekarza,  Jerzego  Davisa,  nad którym 
sprawowałem opiekę, dwu sanitariuszy i kilku pielęgniarek. 
Mój bezpośredni przełożony, naczelny chirurg, doktor 
Lindsay, uznał, że zasłużył na odpoczynek, i wyjechał na 
południe do krewnych.
  W tym miejscu należy wspomnieć, że na cztery lata przed 
pamiętnym dla mnie rokiem 1880 w Montanie, nad rzeczką 
Little Bighorn, doszło do niezwykle krwawej batalii między 
oddziałem federalnej kawalerii a wojownikami Dakotów 
(Siouxów). Kawalerią dowodził generał Jerzy Armstrong 
Custer, głośny z osobistego męstwa, jakim wykazał się 
jeszcze podczas wojny domowej. Indianami dowodził Szalony 
Koń, a pieczę nad ich akcją sprawował nie mniej znany od 
Custera wódz i czarownik Dakotów, Sitting Buli (co stanowi 
odpowiednik dakockiego przezwania:   Tatanka-Yotanka).
  Custer poległ, poległo wraz z nim dwustu piętnastu 
żołnierzy i oficerów, zginęły wszystkie konie tego ka-
waleryjskiego oddziału, z wyjątkiem jednego, który nazywał 
się — cóż za zbieg okoliczności! — Komańcz.
  Jak później się okazało, Custer poniósł klęskę z powodu 
swej pychy. Gdyby poczekał dzień, nadciągnęłyby posiłki. 
Lecz on nie chciał z nikim dzielić się przewidywanym 
zwycięstwem. Przegrał również dlatego, że zlekceważył 
odwagę i sprawność czerwonoskórych wojowników.
  Klęska Custera narobiła sporo szumu wśród białych, lecz 
mną nie wstrząsnęła tak, jak wstrząsnęła niegdyś wieść o 
masakrze w Minnesocie. Ze zrozumiałych przyczyn. Tym 
razem uznałem, że nie jest to moja sprawa, bo mnie osobiście 
nie dotyczy. Choć oczywiście śmierć tylu żołnierzy 
utwierdziła mój wrogi stosunek do Indian.
  Bitwa nad Little Bighorn została stoczona 25 czerwca 
1876 roku. Sam król Salomon, jakoby największy mędrzec 
świata, nie potrafiłby przewidzieć, iż w cztery lata później, w 
lipcu 1880 roku, uboczne skutki klęski
  

Custera odmienia całkowicie moją sytuację, mój sposób 
życia i... myślenia. Lecz to fakt.
Otóż w początkach lipca, gdy pacjentów było mało, a za to 
nudy sporo, zawiadomiono mnie, iż zgłosił się 
nowy chory. Kazałem go wprowadzić do gabinetu. Wszedł 
mężczyzna, na oko tak pod trzydziestkę. Jego strój nie był 
strojem mieszczucha, raczej trapera uganiającego się po 
lasach i preriach za futerkowymi zwierzętami. Twarz miał 
opaloną, ale spod opalenizny przebijała dobrze mi znana 
bladość człowieka cierpiącego.
  Powiem w dużym skrócie: przybysz był ranny w lewe 
udo, lecz była to jakaś zastarzała rana, która na nowo się 
otworzyła. Brud spowodował zaognienie ciała, wywiązała 
się infekcja.
  Zacząłem rozpytywać o przyczynę tej rany. Okazało się, że 
zadał ją grizzli, szary niedźwiedź Gór Skalistych. A więc nie 
omyliło mnie pierwsze przypuszczenie: nowy pacjent był 
traperem. Zbeształem go, że tak późno się do nas zgłosił. 
Uśmiechnął się — znad Saskatchewan daleka do Milwaukee 
droga, początkowo sprawa nie przedstawiała się groźnie, a on 
miał do załatwienia pewne interesy. Zabrzmiało to nieco 
tajemniczo: Saskatchewan to przecież rzeka płynąca przez 
północną Kanadę. Lecz nie do mnie należało badanie 
przeszłości przybysza.
  Zajęliśmy się troskliwie rannym. Wykąpany, obłożony 
opatrunkami, natychmiast zapadł w głęboki sen na 
szpitalnym łóżku. Budził się w ciągu dnia parokrotnie i 
wydało mi się, że nie zdaje sobie sprawy, gdzie się znajduje. 
Zły to u chorego objaw. Tymczasem udo obrzękło, wokół 
rany wystąpił siny pas, a temperatura ciała skoczyła do 
niebezpiecznej wysokości. Nie było kogo poradzić się, sam 
musiałem zadecydować o życiu człowieka (a niełatwa to 
decyzja), i to szybko. Zwłoka groziła śmiercią.  Ratunek 
mógł przynieść tylko nóż chirurgiczny, jedynie bowiem am-
putacja nogi mogła uratować ciało przed gangreną. Ta myśl 
przejęła mnie strachem. Przecież miałem wypuścić ze 
szpitala zdrowego... kalekę. Kalekę trapera! Okropność! 
Dlatego dopiero czwartego dnia rankiem zdecydowałem się 
na obcięcie nogi w pachwinie. Operacja miała się odbyć w 
godzinach popołudniowych, ale ze względu na groźbę 
śmierci wymagała zgody pacjenta.
  Tkwiłem w swym gabinecie i myślałem o tym z goryczą w 
sercu i z prawdziwą złością na bezradność naszej wiedzy 
medycznej. Z posępnych rozważań wyrwał mnie jakiś hałas. 
W obowiązkowej ciszy szpitalnego budynku było to 
wydarzenie niecodzienne. Wyszedłem zobaczyć, co się 
dzieje.
  Tak oto zakończył się akt pierwszy dramatu, a zaczął akt 
drugi.
  W końcu korytarza dostrzegłem grupę osób: młodego 
lekarza, pielęgniarkę i starszego sanitariusza oddziału. Lecz 
przecież nie ich widok pozbawił mnie na chwilę mowy i 
zdolności ruchu. Stanąłem jak sparaliżowany. Wśród trzech 
białych fartuchów ujrzałem skórzane bluzy i spodnie, 
najbardziej autentyczne leg-giny. Nie, to nie maskarada. 
Wystarczyło popatrzeć na twarze dwu dziwnych gości. 
Indianie!
  —	Co to ma znaczyć? — zagadnąłem nieco 
bezsensownie.
 — Indianie, panie doktorze — odparł Devis, równie 
bezsensownie.
—	To widzę. Czego chcą?
  —	Jeśli dobrze zrozumiałem, przyszli odwiedzić chorego z 
raną nogi.
  —	Ale jak tu weszli? — wtrącił się pielęgniarz. — 
Przecież portier nie mógł ich wpuścić.
  —	Pewnie przez płot — stwierdził Davis nieco po-
gardliwym tonem. — Tacy potrafią...
  

  Omal głośno nie zakląłem. Czekała mnie trudna operacja i 
potrzebowałem spokoju, chociażby przez godzinkę. A tu taka 
heca! Prawdziwi czerwonoskórzy. Ujrzałem ich po raz 
pierwszy w życiu. Dziwne? Jednak to fakt. Większość 
mieszkańców wschodu, tych młodszych, nigdy nie oglądała 
Indian, chyba na rysunkach. I ja znałem barwne pióropusze, 
skórzane tarcze, legginy i zdobne paciorkami mokasyny 
wyłącznie z kolorowych malowideł. Teraz stały przede mną 
żywe modele tych ilustracji.
  W cztery lata po rzezi oddziału Custera zjawili się w 
Milwaukee, ba! w szpitalu, bracia tamtych, a może nawet ci 
sami wojownicy, którzy brali udział w bitwie nad Little 
Bighorn. Tu muszę dodać, że mimo upływu lat pamięć klęski 
nie wygasła wśród osadników zachodu, żywa była również i 
tu, na wschodzie, a przekazywana w opowiadaniach, 
odpowiednio urabiała opinię. Ja sam, jak już wspominałem, 
kształtowałem swe poglądy pod presją takiej opinii, święcie 
przekonany o naszej misji cywilizacyjnej i o bezgranicznym 
okrucieństwie pierwotnych gospodarzy tej ziemi.
  Jak powinienem był teraz postąpić? Gdyby nie współczucie 
dla mojego pacjenta, tak ciężko dotkniętego losem, kazałbym 
intruzów wyrzucić poza szpitalną bramę.
  Nie będę mówił o szczegółach *. Pozwoliłem na wizytę. Z 
rozmowy przeprowadzonej w moim gabinecie z 
czerwonoskórymi dowiedziałem się, iż przybyli do swego 
„białego brata" przynosząc lek, który w sposób niezawodny i 
szybki wybawi go z ciężkiej dolegliwości. Wzruszyłem na to 
ramionami, a nie roześmiałem się tylko dlatego, że była to 
sprawa zbyt poważna. Dowiedziałem się również, iż 
pochodzą z plemienia
  

Czarnych Stóp, osiadłego po obu stronach amerykańsko-
kanadyjskiej granicy, że byli świadkami wypadku, w którym 
„biały brat" odniósł ciężką ranę. Leczył się u nich, lecz zbyt 
krótko. Rana musiała się odnowić.
  Zapytałem, jakim sposobem tu trafili, i otrzymałem 
odpowiedź, że dobry tropiciel śladów trafi wszędzie.
  Zapytałem, dlaczego tak się troszczą o zdrowie białego 
człowieka, a wtedy jeden z wojowników odparł:
— On mnie uratował.
  Zapytałem więc, jakie to leki mają ocalić mego pacjenta.
Pokazali naczynie z tykwy i wiązkę jakichś ziół.
  Poszliśmy do separatki, w której leżał chory. Był 
przytomny. Uśmiechnął się na widok gości, później z nimi 
rozmawiał w niezrozumiałym dla mnie języku. Na koniec 
oświadczył, że wie doskonale o planowanej przeze mnie 
operacji i... nie zgadza się na nią. Prosi o wypisanie ze 
szpitala.
  Chciałem krzyknąć: „pan oszalał!". Zamiast tego jednak 
tylko szepnąłem: „to oznacza śmierć".
  Zaprzeczył. Powiedział, iż nie chce żyć jako kaleka, że 
gotów pozostać w szpitalu pod warunkiem zastosowania 
środków, jakie przynieśli jego „czerwoni bracia" (tak ich 
nazwał).
  Przyjacielu, który czytać będziesz te słowa, wyobraź sobie 
(jeśli posiadasz dość wyobraźni!) jak się poczułem 
usłyszawszy o takim warunku? Żaden opis tego nie odtworzy, 
więc nie silę się na taki opis. To był koszmar. Jednak 
zdobyłem się w chaosie myśli na decyzję. Operacji nie mogę 
przeprowadzić wbrew woli operowanego — a to znaczy: 
śmierć. Jeśli go wypiszę ze szpitala — to również znaczy: 
śmierć. Cóż pozostaje? Tylko ryzyko. Zdecydowałem, się na 
ryzyko. Huczało mi w głowie jak w młynie, a wewnętrzny 
głos ostrzegał: „Wylecisz jak z procy. Znachorskie praktyki w 
szpitalu? Odkąd istnieje Milwaukee nic podobnego jeszcze się 
nie wydarzyło!"
  — Więc się wydarzy — szepnąłem w pasji sam do siebie 
i... wyraziłem zgodę.
  Znowu pominę szczegóły. Po dwu dniach „znachorskich 
praktyk" (Indianie pojawili się i następnego po- południa, 
drogą przez płot czy nie przez płot — nigdy tego nie 
sprawdzałem) pacjent poczuł się znacznie lepiej. Gorączka 
spadła. Ziołowa kuracja indiańska dokonała rzeczy 
niemożliwej do osiągnięcia przy pomocy leków, jakimi 
dysponowaliśmy. Po trzech następnych dniach stan chorego 
tak się poprawił, że począł wstawać z łóżka. Najpierw 
spacerował po szpitalnym korytarzu, później — po szpitalnym 
ogrodzie. Stał się cud! Cóż więc dziwnego, że 
zainteresowałem się tym nieprawdopodobnym przypadkiem i 
dziwnym pacjentem. W miarę jak go poznawałem — 
zdziwienie moje rosło niczym dynia posadzona na żyznej 
glebie.
  Dotąd sądziłem, że traper świetnie odczytuje tropy 
zwierząt, lecz nie przeczyta książki. Jako analfabeta. A 
okazało się, że mój pacjent — odtąd nazywać go będę 
Karolem Gordonem, bo takie nazwisko widniało na jego 
karcie chorobowej — jest człowiekiem nieźle oczytanym. 
Niejeden raz zawstydził mnie mówiąc o książkach, o których 
tylko słyszałem, a on je znał. Rozmawialiśmy coraz częściej, 
to o tym, to o owym, lecz przede wszystkim (cóż w tym 
dziwnego?) o Dzikim Zachodzie i pierwotnych jego 
mieszkańcach: o zwierzętach i najczęściej o Indianach. Ba, 
podczas którejś z takich rozmów pokłóciłem się z nim nie na 
żarty i przez kilka dni starałem się go unikać. Później 
doszliśmy do porozumienia. Rzecz poszła o 
czerwonoskórych. Gordon reprezentował poglądy, które mnie 
podówczas oburzały. Zażarcie bronił Indian, usprawiedliwiał 
ich krwawe wystąpienia, a winą za wszystko obciążał „blade 
twarze".   Mówił o Czarnych Stopach i o tym, że od paru lat 
korzysta z ich gościny polując właśnie na ich łowieckich 
terenach.
  —	Zdumiewające — zauważyłem wówczas sceptycznie. 
— Słyszałem, że czerwonoskórzy nie znoszą obcych. 
Wybijają im zwierzynę, której i tak coraz mniej.
  —	Prawda. Pan, doktorze, w ich położeniu odczuwałby to 
samo. Lecz wrogi stosunek nie dotyczy wszystkich białych. 
Na przykład... mnie — dodał po chwili, lekko się 
uśmiechając.
—	Dlaczego?
  —	Długo by mówić!... Ale powiem krótko. Ci dwaj moi 
goście to nie zwykli wojownicy. Jeden z nich, Długi 
Niedźwiedź, jest nieprzeciętną w plemieniu osobistością. 
Człowiek dzielny i doświadczony, z którym pobratymcy 
bardzo się liczą. Drugi to jeszcze ważniejsza postać, coś 
jakby naczelny czarodziej. Nazywa się Czerwona Chmura. 
Przypadkiem wyratowałem go z pazurów szarego 
niedźwiedzia. Wówczas to odniosłem tę paskudną ranę. 
Dlatego tu przybył. Indianie potrafią być wdzięczni.
—	I dlatego pozwolili panu polować?
  —	Och, nie. Wyświadczyłem im pewne usługi dużo 
wcześniej.
  Jakiego rodzaju były te usługi, dowiedziałem się dopiero po 
dłuższym czasie.
  Innego z kolejnych dni Gordon -— podczas ogrodowego 
spaceru — zapytał mnie, czy jazda konna zaszkodziłaby jego 
nodze?
  Odparłem, że obecnie bardzo by zaszkodziła. Trzeba 
poczekać co najmniej jeszcze z tydzień.
  —	Cóż panu tak pilno? Preria ciągnie, co? — 
zaryzykowałem pytanie.
  Przyznał, że nie omyliłem się, a później opowiedział mi, jak 
z niby zagojoną raną uda wybrał, się nad rzekę Mleczną. 
Podczas tej wyprawy łowieckiej stracił konia w bagniskach i 
sam w nie wpadł. Im mocniej się
  

szarpał, tym bardziej pogrążał w grząskim mule. Po godzinie 
takich prób zdrętwiał na kamień. Zapadł w półsen, czy też 
półomdlenie. Tak dotrwał do świtu dnia następnego. Odzyskał 
przytomność (żelazny mieć musiał organizm!) i dzięki temu, 
że przymrozek skuł lodem powierzchnię bagna, zdołał zeń się 
wygrzebać. Jednak nie potrafiłby dojść o własnych siłach do 
jakiegokolwiek osiedla, gdyby dwaj, przypadkowo spot-kani 
wojownicy Czarnych Stóp nie zawiedli go do j swego 
obozowiska.
—	I to wówczas odnowiła się rana?
  —	Tak. Powinienem był poleżeć kilka dni, lecz sądziłem, 
że to samo się zagoi...
  Takie były przyczyny, z powodu których Karol Gordon 
znalazł się w szpitalu. I fakt ten, można by- powiedzieć: 
przesądził o dalszych kolejach mego życia. Rozmowy z 
Gordonem mocno podważyły mą niezachwianą dotąd opinię o 
Indianach i problemie indiańskim. Nie twierdzę, że stałem się 
przyjacielem „czerwonych mężów", zmiana raz ustalonych 
poglądów nie następuje tak szybko, Wszakże nie miałem już 
tej pewności co przedtem. Zapewne cała historia 
skończyłaby się na tej tylko drobnej ewolucji poglądów, gdy-
by.'.
Gdyby nie rozpoczął się trzeci akt mego dramatu.
  Niespodziewanie powrócił naczelny chirurg, doktor 
Lindsay, na tydzień przed końcem swego urlopu. Uznałem 
ten fakt za niepokojący. I nie omyliłem się. Ktoś bardziej 
chyba złośliwy niż czuły o dobrą opinię szpitala wypichcił do 
mego szefa niewybredny anonim, w którym opisał — nieco 
mijając się z prawdą — historię wizyty Indian w szpitalu. 
Anonimowy informator zarzucał mi znachorskie praktyki, 
nieuctwo i brak należytej troski o pacjenta, którego o mało 
nie skazałem na śmierć.
Lindsay pokazał mi ten list, potem poprosił o wyjaśnienia. 
Z kolei zapragnął ujrzeć pacjenta. Gordon został dokładnie 
zbadany, a gdy odszedł, naczelny chirurg pokiwał głową.
  —	Zdumiewający przypadek — stwierdził. — Ten 
człowiek jest zdrów jak przysłowiowa ryba. Mimo wszystko 
lękam się nieco o... pana.
—	Dlaczego? — zdziwiłem się szczerze.
  —	Dlatego że nasz szpital jest fundacją i że w zarządzie 
tej fundacji zasiada niejaki Vincent. Słyszał pan o nim?
  Rzecz jasna, słyszałem. Vincent był właścicielem kilku 
młynów i cegielni w Milwaukee. Posiadał duże wpływy. Lecz 
co to mogło mieć wspólnego z Karolem Gordonem? Lindsay 
zaraz mi to wyjaśnił.
  —	Siostrzeniec Vincenta brał udział w ekspedycji generała 
Custera i poległ. Od tamtej chwili Vincent 
głosi hasła jakiejś wyprawy krzyżowej przeciw 
czerwonoskórym. Niech się teraz dowie o wszystkim...
  Następnego dnia opowiedziałem Gordonowi o anonimie. 
Nie przejął się tym zbytnio, co mnie nawet troszkę uraziło.
  —	Furda, doktorze! — zawołał. — Da sobie pan radę, nie 
tu, to gdzie indziej.
Kiepska to była pociecha.
  W trzy dni po tej rozmowie Gordon został wypisany ze 
szpitala. Przy pożegnaniu zapewnił, że będzie mnie odwiedzał 
i że nigdy nie zapomni przysługi, jaką mu oddałem zgadzając 
się na „czarodziejską" (jak to określił) kurację.
  —	Myślę, że pana namówię — stwierdził ściskając mi 
dłoń.
—	No co?

—	Na krótką przejażdżkę w prerię. 
Roześmiałem się:
—	To dopiero pomysł!
—	Pomysł znakomity. Będę w Milwaukee za trzy miesiące.  
Proszę mi dać swój adres i zastanowić się nad tą 
propozycją.
  Minął lipiec, minął sierpień. We wrześniu w miejscowym 
dzienniku „Daily Herald" ukazał się artykuł o wizycie Indian 
w szpitalu. Sprawa stała się głośna i od tej chwili wypadki 
potoczyły się jak śnieżna lawina. Przesłuchiwała mnie 
specjalna komisja, powołana przez kierownictwo szpitalnej 
fundacji. Rzecz rozpatrywano drobiazgowo, wprowadzając 
mnie w stan nerwowego rozstroju. Szybko, się 
zorientowałem, że wpływy pana Vincenta znaczą więcej niż 
jakiekolwiek argumenty, więcej niż sprawiedliwość i prawda. 
Nawet doktor Lindsay nie potrafił mnie obronić. Panowie z 
komisji zapragnęli nie tylko wyrzucić mnie ze szpitala, lecz 
poprzez sąd państwowy pozbawić prawa wykonywania 
zawodu.
  Wtedy właśnie przyjechał do Milwaukee Karol Gordon. 
Jemu zawdzięczam, że nie poniosłem całkowitej klęski. Karol 
zgłosił się przed komisję jako żywy dowód skuteczności 
przeprowadzonej na nim kuracji. Ostatecznie uratowałem 
prawo do praktyki lekarskiej, lecz musiałem opuścić szpital. 
Jak bardzo byłem tym zgnębiony, nie sposób tego opisać. 
Początkowo nawet sądziłem, że przyjdzie mi opuścić 
Milwaukee. Jakiż chory zgłosi się do lekarza tak 
napiętnowanego, jak ja? Pomyliłem się. Cała ta głośna 
historia okazała się najlepszą reklamą. Stałem się w oczach 
innych lekarzem-cudotwórcą, który wszystko potrafi! Mój 
prywatny gabinet pęczniał od pacjentów. Jednakże niewielka 
to była satysfakcja.
  Tak minęła jesień 1880 roku. Karol Gordon ponownie 
wyruszył na traperską wędrówkę. Wrócił z końcem grudnia i 
zamieszkał na stałe w Milwaukee w nie byle jakim hotelu.  Z 
tego wyciągnąłem wniosek,  że, łowienie futerek jest nadal 
bardzo popłatnym zawodem. Widywaliśmy się co dzień, co 
drugi dzień. Wówczas to Karol (już mówiliśmy sobie po 
imieniu) przypomniał o swej propozycji i począł namawiać na 
wycieczkę w prerie południowo-zachodniej Kanady, wiosną 
następnego roku.
  Nie mówiłem ani tak, ani nie, lecz wcale nie kwapiłem się 
na taką eskapadę. Tymczasem Karol zajął się 
przygotowaniem mnie do trudów wyprawy. Zgodziłem się. W 
moim osiadłym trybie życia nieco ruchu nie mogło zaszkodzić, 
wręcz przeciwnie.
  Nieco później przekonałem się, na czym miała polegać 
zaproponowana przez Karola zaprawa fizyczna. Wpadłem. 
Lecz wstyd było się wycofać. Odbywałem więc dalekie 
piesze wycieczki, uczyłem się jeździć konno, na oklep i w 
siodle. Marzłem czołgając się w śniegu i odczytując tropy 
ludzi lub zwierząt. Później przyszła kolej na naukę strzelania i 
na rzucanie lassem. Natomiast pływania w przeręblu 
kategorycznie odmówiłem.
  Mijały tygodnie, a ja powolutku począłem przywykać do 
myśli o dalekiej podróży. I przywykłem.
  Nadeszła wiosna i któregoś majowego ranka wsiedliśmy w 
pociąg, który powiózł nas ku północnemu zachodowi, a 
wyrzucił podobnego ranka już na terytorium Kanady. Była to 
malutka stacyjka, obok której wznosiły się dwa drewniane 
domki, jakiś zajazd i... psia buda. Dalej, jak okiem sięgnąć, 
ciągnęła się rozległa przestrzeń jasnej zieleni, pusta, szumiąca 
wiatrem. Wyładowaliśmy konie (Karol nabył je w okolicach 
Milwaukee, przed samym naszym wyjazdem), osiodłaliśmy je, 
przytroczyliśmy derki i juki. Parowóz zagwizdał, kierownik 
pociągu pomachał nam ręką, jakaś młoda podróżująca dama 
— chusteczką, wagony ruszyły i wkrótce znikły za 
horyzontem. Po raz pierwszy w życiu znalazłem się na 
„westmańskiej ścieżce". Bardzo to dumnie brzmi, lecz w 
tamtej chwili pożałowałem nagle przytulnego mieszkanka w 
Milwaukee,
  

wygodnego łóżka, kominka i stołu nakrytego obrusem. 
Kiedyż ja znowu tam wrócę? I czy wrócę?
  Podczas tej wyprawy odwiedziliśmy siedziby plemienia 
Czarnych Stóp, znajdujące się w kanadyjskiej prowincji 
Alberta. Przyznam, że byłem zdumiony przyjęciem 
zgotowanym nam przez czerwonoskórych. Tak wypadło 
serdecznie i tak kłóciło się z moimi dotychczasowymi 
poglądami o Indianach, ich życiu i obyczajach. Jako 
nowicjusz, po prostu greenhorn, popełniłem błąd uznając 
gościnność, jaką mi okazywano, za nieledwie codzienne 
zjawisko wśród czerwonoskórych. Prawda leżała pośrodku.
  Dopiero później zrozumiałem, że przyjmowano mnie tak 
serdecznie tylko dlatego, iż byłem „białym bratem białego 
brata", czyli Karola Gordona, którego zasługi wysoko sobie 
ceni to plemię Czarnych Stóp. To przecież oni — jak się 
dowiedziałem — nadali Karolowi imię Wielkiego Bobra, a 
bóbr jest dla Indian symbolem mądrości, jak u nas sowa. Tak 
więc wyłącznie Karolowi zawdzięczałem tę wersalską 
prawie uprzejmość ze strony nieco posępnych i nieco dzikich 
wojowników. Lecz — właśnie jako greenhorn — nie 
potrafiłem tego zrozumieć. Zrozumienie przyszło nieco 
później, a wraz z nim sprawiedliwy pogląd na „czerwonych" i 
na „blade twarze". Ocena wzajemnych krzywd i bezstronne 
spojrzenie na rzeczywistość. Teraz już wiem, że Indianie nie 
potrafią być serdeczni ani ufni wobec nie znanej „bladej 
twarzy", dopóki jej dobrze nie poznają, po tygodniach, 
niekiedy miesiącach wzajemnych kontaktów. Zbyt wielu 
krzywd doznali od białych, zbyt wielu oszustw i kradzieży. 
Oczywiście: kradzieży ziemi, która zawsze stanowiła wspólną 
własność plemienia, nigdy — pojedynczego wojownika czy 
nawet rodziny.
  Nadszedł jednak czas, kiedy „czerwoni bracia" poczęli 
mnie cenić na równi z Karolem, kiedy uzyskałem
  

od nich zaszczytny przydomek: Orle Pióro (gdy upolowałem 
orła). Tam, w Górach Skalistych, zabiłem pierwszego w 
swym życiu (i jak dotąd — ostatniego) szarego niedźwiedzia i 
dzięki temu zdobyłem prawo noszenia naszyjnika z pazurów i 
zębów grizzli. Moja pozycja wśród wojowników plemienia 
umocniła się jeszcze bardziej, gdy nieoczekiwany splot 
okoliczności uwikłał nas (Karola i mnie) w przygodę pełną 
prawdziwych niebezpieczeństw. Wówczas nie zdawałem so-
bie jeszcze sprawy z tego, ile razy ryzykuję skórą, lecz 
widzieli to Indianie i potrafili ocenić.
  Zdołałem przywyknąć do warunków życia na prerii dość 
szybko, przestał mnie razić specyficzny i nie każdemu miły 
zapach potu i dymu, jakim są przesiąknięte indiańskie ubrania, 
pod skórzanym dachem tipi sypiałem równie wygodnie, jak 
we własnym pokoju w Milwaukee. Karol pół żartem, pół serio 
stwierdził po kilku tygodniach, że nie zawiódł się na mnie, a 
błędy, które popełniałem, popełniłby każdy inny znajdujący się 
w mej sytuacji... greenhorn. Była więc to nieco dwuznaczna 
pochwała. Ale, niech tam!
  W następnym roku znowu odwiedziliśmy Czarne Stopy, a 
później — tak mi to weszło w nawyk — każdej wiosny 
wędrowałem z Karolem w inne okolice, a każdej jesieni 
powracałem w zakurzone mury miasta, aby zająć się na nowo 
praktyką lekarską. Przy tym systemie letniego odpoczynku 
zdołałem poznać spory szmat Arizony, Nowego Meksyku, 
Oklahomy, Montany, Teksasu, a nawet odwiedzić północną 
część Meksyku.
  Jak twierdził żartobliwie Karol, stałem się w ten sposób 
pierwszym westmanem wśród lekarzy i pierwszym lekarzem 
wśród westmanów.
  Na kolejną eskapadę, tym razem na terytorium Kolorado, 
namówił mnie jak zwykle Karol. Piszę: „jak zwykle”, 
ponieważ to on właśnie wybierał kierunki naszych wędrówek 
i był tak uparty, iż żadne moje argumenty przeciw nigdy nie 
osiągały zamierzonego skutku. Zresztą, słabe to były 
argumenty. Ja, urodzony mieszczuch, nie mogłem nawet 
porównać swej znajomości kraju z tym, co wiedział Karol 
Gordon i co widział podczas dalekich wypraw na północ, na 
południe, na zachód.
  Z wiosną tego roku zaproponował mi wyjazd do stanu 
Kolorado i mówił z takim entuzjazmem o przyrodzie, klimacie 
i faunie tej ziemi, aż mnie ubawił.
  —	Wyobraź sobie — perorował — wysokie góry, po-
rośnięte na zboczach sosną, jodłą, osiką i świerkiem. 
Tam napotkasz niedźwiedzie, a nad brzegami bagnistych 
strumyków łosie. Niżej preria, po której biegają 
antylopy i jelenie, a maszerują stada indyków.
  Karol wcale nie żartował. Istotnie dzikie indyki maszerują, 
bo skrzydeł używają tylko wtedy, gdy im drogę przetnie 
rzeka. Niejeden raz obserwowałem te zabawne ptaki, jak 
zwartymi kolumnami kroczyły poprzez trawiaste płaszczyzny. 
Żeby było jeszcze śmieszniej — posuwały się w dwu 
grupach: w jednej — sami przedstawiciele płci męskiej, w 
drugiej — same indyczki.
  —	Jak widzisz — mówił dalej Karol — zwierzyny nam nie 
zabraknie. A klimat! Wspaniały. Suchy i zdrowy. Czyste 
powietrze, dużo słońca. Wymarzony zwłaszcza dla osób 
chorych na płuca.
  —	A to skąd ta wiadomość? — zapytałem podejrzliwie.
  —	No... pewien człowiek — zmieszał się. — Zresztą, 
zapytaj się lekarzy.
Parsknąłem śmiechem.
  —	Zapomniałeś, Karolu, że i ja jestem lekarzem, a na 
płuca nigdy nie chorowałem. Zresztą, zgadzam się. Niech 
będzie Kolorado.
I na tym stanęło.


  Jak z powyższego wynika, ruszyliśmy w świat bez żadnego 
upatrzonego celu. Ot, aby się nieco powłóczyć. 
Wypróbowanym sposobem na najnudniejszą część trasy 
wybraliśmy jako środek lokomocji — kolej. W ten sposób 
dość szybko, wraz z bronią, bagażami i siodłami przebyliśmy 
przestrzeń dzielącą Milwaukee od Garden City nad rzeką 
Arkansas w Kansasie. Tam nabyliśmy dwa konie, które 
przed kupnem Karol poddał bacznym oględzinom. Wreszcie 
uprząż znalazła się na grzbietach wierzchowców, drobne ma-
natki we wnętrzach juków, zrolowane koce z tyłu siodeł, a 
winczestery w skórzanych kaburach pod prawą ręką. 
Ruszyliśmy, dokąd oczy poniosą, ściśle ku zachwalanemu 
przez mego towarzysza Kolorado.
  Pogoda sprzyjała: niewiele chmurek na niebie, sporo 
słońca, lecz bez skwaru. Chłodził nas wiosenny wiatr, pełen 
woni ziół i kwiatów — zapach jakże dobrze mi znany. Co 
roku o tej porze wdychałem go pełną piersią i zaręczam, że 
nie istnieje nic bardziej przyjemnego i radosnego, niż ten wiatr 
dla płuc i ten widok dalekiego obszaru dla źrenic. Cóż za 
rozkosz czuć pod sobą grzbiet koński, uzdę w dłoni, 
strzemiona pod podeszwą butów! I móc spoglądać ponad 
łbem wierzchowca, wypatrując stada antylop, jelenia u źródła, 
kujota pomykającego ku nadrzecznym zaroślom.
  Droga, a raczej zupełne bezdroże, była gładka jak 
przysłowiowy stół, porośnięta niską, rzadką trawą. A dokoła 
pustka i cisza, ani ludzi, ani zwierząt. Widoku tych 
pierwszych wcale nie pragnąłem, co do tych drugich mój 
przyjaciel zapewnił, iż rychło je ujrzymy.
  Słowo „rychło" okazało się zbyt optymistycznym 
twierdzeniem, jednak przepowiednia Karola sprawdziła się. 
Oczywiście znacznie, znacznie później. Lecz jakież to ma 
znaczenie w warunkach, w których czas się nie liczy, 
przestają obowiązywać wszelkie terminy, poza porą 
rozpalenia wieczornego ogniska!
  

  Stary znajomy obudził mnie dość bezceremonialnie. Był przedświt. Jak 
zwykle oznaczający zakończenie nocnego odpoczynku. Nie 
spieszyliśmy się ku żadnemu celowi, nic nas nie gnało, czemu więc tak 
wcześnie zrywać się z dobrze wygrzanego legowiska? Ano, Karol miał 
taki zwyczaj. Traperski zwyczaj, gdy myśliwy czai się u brzegu rzeki na 
przychodzące do rannego wodopoju czworonogi. Zrozumiale. Lecz 
teraz? Dawniej, podczas naszych pierwszych wspólnych wypraw, 
podnosiłem bunt przeciw tego rodzaju praktyce. Starałem się wy-
tłumaczyć towarzyszowi, że dodatkowe dwie godziny snu nikomu z nas 
nie zaszkodzą, przeciwnie, pozwolą lepiej wypocząć po całodziennej 
włóczędze.
  Równie dobrze mogłem to tłumaczyć polnemu kamieniowi. 
Mieszczuch, jakim jestem, nigdy nie przekona westmana, co 
najwyżej narazi się na kpiny. Karol jednak nie kpił. Poważnie 
dowodził, że na prerii należy wstawać najpóźniej ze świtem, 
aby nie dać się zaskoczyć.
  —	Nie rozumiem — wyznałem. — Kto ma nas za-
skoczyć? Drapieżnik?
  —	Ech, nie. Drapieżniki o świtaniu właśnie udają się na 
spoczynek. Myślę o ludziach, nie zawsze przyjacielsko 
usposobionych do innych wędrowców.
—	Któż, na Boga, włóczy się o świcie?


  — Każdy — tu spojrzał na mnie nieco ironicznie i dodał po 
chwili wymownej przerwy: — z wyjątkiem greenhornów.
  Nigdy więcej nie wracałem do tego tematu. Więc teraz 
podniosłem się bez słowa skargi. Mój protest wyraził się 
jedynie w ziewaniu od ucha do ucha.
  Wciągnąłem buty (zawsze zdejmowałem je na noc wbrew 
przestrogom Karola, iż „w razie czego" nie zdążę założyć) i 
poczłapałem ku wodzie. Z ręcznikiem i mydłem. Co było 
często powodem drwin Karola. Pod gołym niebem nie 
uznawał ani ręcznika, ani mydła. Co innego — w hotelu. 
Hotele jednak trafiały się na naszych szlakach tak rzadko, że 
prawie... nigdy. Nie, Karol nie był brudasem, chociaż wśród 
podobnych jemu traperów zdarzali się często tacy, którzy 
tylko wtedy czuli wodę na twarzy, gdy padał deszcz. Karol 
kąpał się przy każdej okazji, jeśli na to okoliczności pozwalały, 
a szorował rzecznym piaskiem. Suszył — biegając brzegiem 
strumyka lub jeziora.
  Ciągle jeszcze ziewając złożyłem ręcznik z mydłem na 
jakimś mniej wilgotnym miejscu i... przypomniałem sobie 
dziwnego zbieracza kamyków. Schyliłem się, podniosłem ich 
garść. Bacznie się przyjrzałem w szarości wstającego dnia. 
Niestety, to nie złoto ani drogocenne kamienie. Schyliłem się 
po raz drugi, po raz trzeci, po raz czwarty... Tę interesującą 
czynność przerwał śmiech Karola.
—	No i jak tam, Janie? Ile zebrałeś worków złota? 
Dopiero teraz spostrzegłem, że bezwiednie przemierzyłem 
całą długość plaży.
  —	Do licha! — odpowiedziałem. — Miałeś rację. To 
tylko żwir — i poszedłem się wykąpać.
  Mydło i ręcznik są znakomitymi wynalazkami naszej 
cywilizacji. Natychmiast poczułem się czysty i rzeźwy, 
jakbym całą dobę przespał, a przecież dopiero teraz zapłonęły 
na horyzoncie ranne zorze.
  

  Ogień już gorzał otaczając kręgiem niskich płomieni trzy 
płaskie głazy, na których Karol umieścił wielki żelazny 
imbryk. Nie rzekłem nic, uśmiechnąłem się, lecz tak, aby 
Karol mego uśmiechu nie zauważył. O ten przecież imbryk 
toczyłem, jeszcze w Milwaukee, długotrwałe boje. Jak dotąd 
bowiem zabieraliśmy na wyprawy, wraz z niezbędnym 
sprzętem, ciężki i nieporęczny, metalowy garnek 
półgalonowej pojemności. Było to nasze jedyne naczynie do 
gotowania wody lub kawy. Nigdy żadnych zup nie 
pitrasiliśmy, zbyt wiele zachodu, a mięso piekło się na 
zaimprowizowanym rożnie lub patyku. Garnek po każdym 
użyciu płukało się od wewnątrz, a od zewnątrz szorowało 
piaskiem. Był więc garnek naczyniem bardzo użytecznym, 
chociaż równocześnie kłopotliwym w użyciu. Po pierwsze 
dlatego, że należało stawiać go lub podnosić trzymając za oba 
uchwyty równocześnie. Po drugie — że woda bardzo długo 
się w nim gotowała, zwłaszcza gdy dmuchał wiatr i chłodził 
powierzchnię płynu, bo garnek nie miał pokrywki. Po trzecie 
— ponieważ do wnętrza garnka wpadał zarówno popiół, jak 
kurz, co w niczym nie polepszało smaku kawy. Nie 
wspominam już o owadach. Drobiazg? Zapewne, jednak 
łatwo tych niedogodności uniknąć.
  Przed naszą obecną wyprawą zbuntowałem się przeciw 
niedogodnemu naczyniu i zakupiłem solidny imbryk z 
nieodzowną pokrywką. Nie wspomniałem o tym Karolowi. 
Dopiero gdy zabraliśmy się do pakowania tłumoczków, mój 
przyjaciel zauważył nowy nabytek.
—	A to co?
— No... imbryk, albo czajnik.
—	Chyba nie masz zamiaru tego taskać?
—	Dlaczego nie?
—	Bo jest nieporęczny w drodze.  Wystający dziobek będzie 
zawadzał. Do wnętrza nic nie upchasz. To zły pomysł.
  —	Nie kłopocz się. Doskonale go zapakuję. Przecież 
imbryk jest wygodniejszy w użyciu, ma tylko jeden 
pałąk, stawiasz go i podnosisz jedną ręką, a pokrywka chroni 
przed zapiaszczeniem.
  Karol tylko wzruszył ramionami. Chwilowo dałem więc 
spokój tej śmiesznej sprawie. Wróciłem do niej, niby 
mimochodem, dnia następnego.
  —	Imbryk bardzo trudno umyć od wewnątrz — 
argumentował Karol — ma wąski otwór.
  —	A po czym to mamy go w środku szorować? Po 
wodzie czy po kawie? Wystarczy wypłukać w strumieniu.
—	Przykrywka zaraz zginie.
—	Przywiążę ją sznurkiem.
—	Nigdy żaden traper nie używał imbryka. 
Zaśmiałem się. Więc o to chodziło? Imbryk psuł fason 
traperskiego sposobu życia.
  —	Nie wiem, czy nie używał — odparłem. — A jeśli 
nawet nie używał, ten zwyczaj nie dotyczy mnie, nie jestem 
traperem.
—	Ciekawe, jak go upakujesz na koniu?
—	Przywiążę do koca, za siodłem.
  —	Przykrywka pocznie rzegotać i płoszyć wierzchowca.
  —	Nie martw się, umieszczę ją tak, że nawet nie 
dźwięknie.
  Znów wzruszył ramionami, lecz tym razem był to gest 
rezygnacji.
—	Niech tam, ja palcem nie tknę tego żelastwa. 
Czcza pogróżka! Właśnie tknął, a nim zdążyłem wciągnąć 
spodnie, pokrywka poczęła wesoło podskakiwać. I oto po 
raz pierwszy na bezludziu piłem kawę bez piasku 
trzeszczącego w zębach, bez popiołu i bez


utopionych much. Nie warto o tym wspominać? Ja jednak 
wciąż jestem dumny ze swego usprawnienia.
  Po śniadaniu zająłem się imbrykiem. Wyczyściłem go 
piachem, że błyszczał jak księżyc. Odtąd stale miałem nad 
nim pieczę, a wdzięczny imbryk nigdy mnie nie zawiódł. Bo 
Karol dostrzegał imbryk dopiero wówczas, gdy nadchodziła 
pora posiłku.
  Spakowaliśmy manatki, zaleli ognisko wodą, oporządzili 
konie i wskoczyli na siodła. Dopalały się ostatnie łuny świtu, 
za chwilę słoneczny krąg miał się ukazać nad horyzontem.
—	Dokąd teraz? — zagadnąłem.
  —	W górę rzeczki. Przecież trafimy wreszcie na jakieś 
interesujące tropy.
  Powiedziawszy to skierował wierzchowca w wodę. 
Sądziłem, że chce przedostać się na przeciwległy brzeg, lecz 
omyliłem się. Karol skręcił raptownie i ruszył samym 
środkiem koryta.
—	Po co to?! — zawołałem.
  —	Cóż ci to szkodzi, Janie? Woda tu płytka, a końskie 
kopyta nie zostawią śladów.
—	Obawiasz się czego, Karolu?
  —	Nie. Zwykły środek ostrożności, więc czemu go nie 
zastosować, skoro nie wymaga żadnego trudu?
Pewnie!
  Po przebyciu pół mili Karol skierował się na prawy brzeg i 
odtąd poruszaliśmy się znacznie szybciej. Słońce zdążyło 
wgramolić się ponad linię horyzontu i jego ukośne promienie 
grzały nam plecy. Przyjąłem to z zadowoleniem, ranek był 
nieco chłodny. Jednak w dwie godziny później z tym słońcem 
poczęły się dziać dziwne rzeczy. Zamiast świecić złociście i 
coraz mocniej — poczęło różowieć, dosłownie: różowieć! 
Popędziłem konia i zrównałem się z Karolem. Spojrzał na 
mnie pytająco, a ja tylko ruchem ręki wskazałem naszą dzien-
ną gwiazdę. Kiwnął głową.
  

  —	Zauważyłem to — odparł. — Liczę, że gdzieś w 
pobliżu trafimy na zaciszną dolinkę albo że wiatr zmieni 
kierunek. W konie, Janie!
—	Jaki wiatr? Nie czuję żadnego wiatru.
  —	Tam w górze — wyjaśnił. — Musi dąć jak sto diabłów. 
Słońce poróżowiało, bo wicher przyniósł tumany kurzu, 
czerwonego pyłu chyba aż z Arizony. Burza nadciąga. To są 
jej pierwsze sygnały.
  Pognaliśmy galopem i tak pędzili, aż wierzchowce poczęły 
chrapać. Ba, to nie mustangi, chude koniki mogące biec pół 
dnia bez przerwy. Tak więc musieliśmy zwolnić. Tymczasem 
słońce z różowego stało się ceglastoczerwone, preria nabrała 
jakichś ponurych odcieni, łagodny wietrzyk, dmuchający od 
świtu, ustał. Nagle zrobiło się duszno i gorąco. W chwilę 
później na horyzoncie, który począł zagadkowo pobłyskiwać, 
jak gdyby ktoś zapalał i gasił morską latarnię, ukazała się 
czarna linia. Minęło pół godziny, a linia zamieniła się w grubą 
krechę. Rosła w oczach. Popędziliśmy znów galopem, aż 
Karol (nie pojmuję, w jaki sposób) dostrzegł na 
przeciwległym brzegu niewielkie zagłębienie gruntu.
  —	Tam! — krzyknął i wjechał koniem w wodę. Ruszyłem 
za nim. Fontanna bryzgów zmoczyła mnie od stóp do głów. 
Jeszcze parę jardów i zjechaliśmy w dół do kotlinki tak 
płytkiej, że jej zaokrąglone krawędzie sięgały zaledwie 
końskich piersi. Karol zeskoczył z siodła, jak gdyby go zmiotła 
huraganowa wichura.
  —	Rozkulbacz zwierzę! Szybko, szybko! I spętaj mu nogi. 
Widzisz, co tam się wyrabia?
  Zerknąłem za siebie. To już nie była gruba krecha, lecz 
ściana nieprzeniknionej czerni. Pędziła ku nam i nabierała 
wysokości.
  Słońce jeszcze świeciło purpurowym ogniem, gdy 
zdejmowałem juki, siodło, uzdę i wszystko ciskałem na 
ziemię.
  

—	Nie tu, na zbocze! — krzyknął Karol.
  Nie zgadłem, dlaczego na zbocze, lecz natychmiast 
przeniosłem cały bagaż nieco wyżej. Konie zostały spętane. 
Zauważyłem, iż drżą, kręcą się, zamiast szczypać trawę.
  —	Czego się spodziewasz? — zapytałem osuwając się na 
ziemię obok siodła, juków, kłębowiska rzemieni 
i winczestera wydobytego z kabury.
  Karol, który spoczywał obok mnie, między zrolowanym 
kocem a moim cennym imbrykiem, wydobył lornetkę i długo 
spoglądał ku południowi. I ja przyłożyłem szła do oczu. To, co 
ujrzałem, mogło zaniepokoić każdego. Już nie linia, nie 
krecha, nawet nie ściana, lecz pół nieba ciemności wisiało 
nad prerią.
—	Co to jest?
  —	Huragan, może trąba powietrzna, może tornado. 
Wszystko, co najgorsze. Zaraz zacznie dąć jak tysiąc 
kowalskich miechów, a jeśli nas stąd nie zwieje, to tylko 
dlatego, że dobre duchy wykopały kiedyś tę dolinkę, a teraz 
nas do niej przywiodły...
Spojrzał za siebie.
  —	Popatrz, konie się pokładły. Są bardziej doświadczone, 
niż sądziłem.
  Zwierzęta leżały w ten sposób, że głowy miały zwrócone 
w kierunku odwrotnym od nadciągającej chmury ciemności. 
Czy był to tylko wrodzony instynkt, czy też nasze 
wierzchowce już kiedyś zetknęły się z taką zawieruchą?
  —	Jedno mnie tylko martwi — odezwał się Karol — że 
znajdujemy się tak blisko rzeczki. Jak zacznie mocno 
dmuchać, a na pewno będzie mocno dmuchać, wychlusta 
całą wodę na nas. Już czuję, jak przemokniemy.
  —	Niejeden raz mokliśmy — westchnąłem z rezygnacją.
—	Ale nie w tak przykry sposób. Zobaczysz!


Zobaczyłem.
  Pociemniało. Czarna opona zakryła słońce. Wówczas 
poczułem uderzenie wiatru. Mój kapelusz pofrunął w 
nieznane. Nawet nie zdążyłem się za nim obejrzeć. Nastała 
chwila ciszy i powtórne uderzenie, które zaparło mi dech w 
piersiach. Myślałem, że płuca mi pękną nie wytrzymując 
ciśnienia powietrza. Przywarłem ustami do ziemi i w ten 
sposób uniknąłem uduszenia, równocześnie nieco zsunąłem 
się po zboczu. Teraz wiatr przelatywał nade mną, wyjąc, 
świszcząc i usiłując zerwać z mego ciała całą odzież. Lecz 
najgorsze dopiero nastąpiło. Lunął wodospad. To nie był 
deszcz milionów kropel, lecz fala płynąca w podmuchach 
wiatru. Czyżby istotnie huragan wychlustał na nas wodę z 
rzeczki? Nie spostrzegłem, że to powódź spadająca z 
wysokości nieba.
  Jak to długo trwało? Sprawdziłem później, gdy piekielne 
zjawisko atmosferyczne przegnało nad nami i popędziło siać 
zniszczenie w innej stronie świata. Otóż przez półtorej 
godziny (według zegarka) dusił nas wiatr i zlewały kaskady 
potopu. Później wszystko uspokoiło się, znikły chmury, słońce 
przybrało znów złocistą barwę i zaraz cała preria poczęła 
dymić parującą wilgocią.
  —	Klimat suchy i zdrowy, wymarzony dla chorych na 
płuca — powiedziałem bardzo głośno, dźwigając się z ziemi. 
— Twoi informatorzy, Karolu, znają Kolorado pewnie tylko z 
mapy.
Oczywiście, zaprzeczył.
  —	To wyjątkowy przypadek — zaznaczył — huragany 
nigdy nie nawiedzają tej części kraju, a opadów jest bardzo 
mało.
  Odparłem zgryźliwie, że jeden taki starczy na kilka lat, po 
czym zająłem się końmi. Już się podniosły, a woda zebrana 
na dnie dolinki sięgała im zaledwie pęcin.  Był to dziw nad 
dziwy!  Logicznie rozumując
  

powinniśmy byli utopić się wraz ze zwierzętami w tej 
zapadlinie. Widocznie jednak bardzo sucha i bardzo porowata 
gleba wchłonęła lawinę wody jak gąbka.
  Wytarłem konia rękawem, bez efektu zresztą, bo raczej go 
bardziej jeszcze zmoczyłem. Cała moja odzież przypominała 
ścierkę długo leżącą w wodzie. Zrzuciłem z siebie wszystko. 
Wyżąłem spodnie, koszulę, kamizelkę. Wylałem z kieszeni 
kurty całe dzbanki deszczówki, a z butów — całe wiadra. W 
końcu rozłożyłem to wszystko na wilgotnym stoku dolinki. 
Począłem się kręcić w kółko i dla rozgrzewki podskakiwać, 
naśladując Karola, i tak oto, na bezludnej prerii dwu nagusów 
wykonywało przez kilkanaście minut pozornie bezsensowne 
skoki. Gdyby ktokolwiek nas dostrzegł, pognałby z pewnością 
do najbliższego miasteczka, by w najbliższym saloonie 
opowiedzieć o dwu niebezpiecznych wariatach goniących się 
nago po prerii.
  Jednak nikt nas nie śledził, a podskoki i biegi doprowadziły 
temperaturę ciała do właściwego stopnia — przestaliśmy 
dygotać i szczękać zębami. Niestety, ciąg dalszy układał się 
niepomyślnie. Z mokrych gałęzi krzewów, nawet z tych, 
które już dawn9 uschły, nie potrafiliśmy rozpalić ogniska. Po 
nieudanej próbie przestałem wierzyć w legendy o ludziach, 
którzy umieją wydrzeć płomień ociekającym wodą gałęziom.
  — Chyba ruszymy, Janie — smętnie zauważył Karol. — 
Może gdzieś dalej znajdziemy suchszy opał. Marzę o kubku 
wrzącej kawy.
  Ja również marzyłem. Porwałem więc leżącą na trawie 
odzież i zadrżałem na samą myśl, że mam ją na siebie 
włożyć. Wprawdzie woda spłynęła strumykami, ale nadal 
wszystko było nieprzyjemnie wilgotne. A buty? Och, z nimi 
jeszcze gorzej! W ich wnętrzu nie znalazłem ani śladu 
osuszającej działalności słońca. Grzało teraz wcale nieźle, 
widać jednak jego promienie nie sięgnęły w głąb cholewek.
  

—	Na co czekasz? — zapytał Karol.
  Stał ode mnie o krok, tak samo nagi, z flanelową koszulą w 
rękach. Nie mógł się zdecydować na wciągnięcie jej na 
grzbiet.
  —	Jak założymy, szybciej wyschnie — pocieszył 
mnie, lecz słaba to była pociecha.
  Dopiero teraz ocknąłem się. Szybko ukląkłem przy jukach, 
sięgnąłem w wilgotną głąb (i tam dotarła woda!), wydobyłem 
dwa cynowe kubki i smukłą butelkę z grubego szkła. Jak 
mogłem o niej zapomnieć?!
  —	Trzymaj — rozkazałem wręczając Karolowi naczynia.
  Odkorkowałem butelkę i napełniłem kubki do połowy. 
Należało już dawno tak postąpić. Spojrzeliśmy na siebie z 
uśmiechem. Przytknąłem kubek do warg i nie odjąłem, póki 
nie ukazał dna. Od razu zrobiło mi się gorąco, a świat dokoła 
poweselał.
  Założyłem koszulę, kamizelkę, wciągnąłem spodnie, 
następnie buty, w których stopa poczuła się jak w lepkim, 
bagnie, lecz porcja whisky pozwoliła bohatersko wytrzymać 
obrzydliwe uczucie. Konie zostały okulbaczone, sikające 
wodą koce przywiązane do siodeł. Desperackim ruchem 
zarzuciłem na wilgotną koszulę znacznie jeszcze wilgotniejszą 
kurtkę. Wskoczyliśmy na siodła. Jeszcze raz rozejrzałem się 
dokoła w nadziei, że może cud nie pozwolił memu 
kapeluszowi pofrunąć daleko. Cud się nie zdarzył, nakrycie 
głowy powędrowało na skrzydłach wiatru gdzieś tam, hen.
  Ruszyliśmy prawym brzegiem rzeczki, która nadal toczyła 
swe wody raz wśród wysokich, raz wśród niskich brzegów.
  Słońce ogrzewało coraz mocniej nasze plecy, a whisky — 
nasze żołądki. Nikt z nas nawet nie złapał kataru. Kto wie, 
może Karol miał rację twierdząc, że klimat Kolorado działa 
zbawiennie na drogi oddechowe?
  

  Ubranie na mnie schło, czułem to świetnie, jedynie obuwie 
okazało się odporne na słoneczną operację. Dlatego 
marzyłem o ognisku, przy którym mógłbym tę ważną część 
ubioru doprowadzić do właściwego stanu. Pilnie rozglądałem 
się po okolicy, wypatrując drzew, wysokich, starych drzew 
szpilkowych, bardziej odpornych na wilgoć, a mniej na 
płomień zapałki. I znalazłem! Całą kępę, rozpoznałem sosny. 
Pokazałem Karolowi. Bez słowa skręcił w ich kierunku. W 
ten sposób nieco oddaliliśmy się od rzeki.
  —	Jedno drzewo jest zwalone — stwierdził mój 
przyjaciel.
  —	Tym lepiej! — wykrzyknąłem radośnie. — Rozpalimy 
potężne ognisko. Ale... patrz, coś tam jeszcze leży obok. Kto 
wie — fantazjowałem — może czeka na nas mięso 
antylopy?
  Karol mruknął, że jeśli się nie mylę, to może być tylko 
niejadalna padlina, i zmusił konia do galopu, wyprzedzając 
mnie w sekundę. Dotarł do drzewa, zeskoczył z siodła i 
ukląkł przy tym czymś, co obok pnia spoczywało. Znalazłem 
się przy nim, szybko stwierdzając, że nie była to antylopa. Z 
twarzą skrytą wśród traw, spoczywał człowiek. Dokoła ani 
śladu jakiegokolwiek obozowiska, ani śladu bagaży, brak ko-
nia. Zagadka. Nieruchomość ciała pozwalała przypuszczać 
najgorsze.
  Ściągnąłem cugle, jeszcze w biegu ześliznąłem się z siodła, 
dwoma skokami dopadłem bezwładnego nieszczęśnika. 
Ujrzałem plecy przykryte całkowicie przemoczoną kurtą i tył 
głowy z nasuniętym kapeluszem.
—	Nieprzytomny?
Karol wzruszył ramionami.
—	Pomóż odwrócić biedaka.
  Delikatnie dokonaliśmy tego zabiegu. Ukazała się twarz 
mocno opalona. Lecz przez opaleniznę przebijała bladość 
charakterystyczna dla osób cierpiących. Spojrzałem na tę 
twarz. Zdumienie zaparło mi dech w piersiach.
  —	Wielkie nieba! — ledwie zdołałem wyszeptać. — 
Barry Bede!
  —	Barry Bede... — powtórzył nie mniej zaskoczony 
Karol. — Co go tu przygnało?
  —	Dowiemy się o tym później, jeśli w ogóle... się 
dowiemy. Przynieś apteczkę, szybko.
  Rozpiąłem skórzaną kurtę, rozpiąłem kamizelkę, prawie 
rozdarłem koszulę — wszystko było okropnie mokre — i 
przyłożyłem ucho do piersi. Nigdy dotąd z taką 
niecierpliwością i z takim niepokojem nie doszukiwałem się 
śladów bicia serca, lekkiego szmeru dającego nadzieję, że 
pomoc lekarska nie będzie spóźniona.
  Karol już klęczał obok mnie ze skórzaną płaską torbą, jaką 
zawsze zabierałem na nasze wyprawy i z której zawartości 
parokrotnie korzystałem ku zadowoleniu własnemu i tych 
uratowanych.
  Karol klęczał i milczał. W takich wypadkach stawał się 
wzorowym pomocnikiem, czymś w rodzaju sanitariusza.
  —	Żyje — powiedziałem podnosząc głowę. — Omdlenie. 
Prawdopodobnie trwa już dość długo. Zdaje się, że 
przybyliśmy w samą porę. Pomóż, Karolu, ściągnąć te mokre 
łachy. Muszę znaleźć przyczynę zemdlenia.
  Zabraliśmy się szybko i zręcznie do dzieła. Gdy już Bede 
był nagi, jak go matka urodziła, zbadałem piersi, plecy, brzuch, 
nogi. Nigdzie nawet śladu obrażeń. Lecz kiedy zdjąłem 
kapelusz, ujrzałem gąszcz włosów pozlepianych krwią.
—	Wody — rozkazałem.
  Karol-sanitariusz uwinął się tak prędko, jakby pod ręką 
miał lśniący kurek szpitalnej umywalki. Chlusnąłem, a później 
mokrą szmatką ostrożnie zmyłem czerwone ślady. Odkryłem 
ranę, jak gdyby zasklepioną na szczycie potężnego guza.
  

—	Kto go tak urządził? — szepnąłem.
  —	Kto? Łatwo odgadnąć: gruby konar, kawał oderwanej 
kory lub walący się pień. Szukał schronienia pod drzewem, a 
w czasie takiej wichury...
  Wyjąłem z apteczki płyn dezynfekcyjny i zlałem nim ranę. 
Wówczas Bede dał znak życia: jęknął.
— Butelkę, Karolu.
  Wiedział, o jaką mi butelkę chodzi. Migiem przyniósł, 
odkorkował, napełnił połowę kubka.
—	Unieś go. Ostrożnie.
  Wykonał to z wprawą zawodowego pielęgniarza. Do-
prawdy, Karol był godny podziwu. Skąd w tym surowym 
traperze brało się tyle delikatności, gdy tego było potrzeba?
Przytknąłem krawędź kubka do warg rannego. Nie byłem 
pewien: pociągnie czy nie pociągnie? Przełknął. Raz, drugi, 
trzeci. Otworzył oczy.
—	Dżentelmeni — odezwał się jękliwym głosem. 
Gdyby nawet nie twarz dobrze nam obu znana, po tym 
jednym słowie natychmiast odgadlibyśmy, kim jest ten 
człowiek. Tak często tego słowa używał podczas naszej 
niekrótkiej znajomości.
  —	Dżentelmeni — powtórzył spoglądając na nas niezbyt 
przytomnym wzrokiem, po czym znowu przymknął powieki i 
znieruchomiał.
  Chwyciłem go za przegub ręki. Puls bił, chociaż słabo.
  —	Co z nim? — zaniepokoił się Karol. — Znowu ze-
mdlał?
Potrząsnąłem przecząco głową.
  —	Jest bardzo osłabiony, a poza tym mokry jak ryba. 
Musimy natychmiast rozpalić ognisko.
—	Siedź przy nim, ja się tym zajmę.
  Nie wiem, jak tego dokonał (byłem zajęty rozcieraniem 
rąk, nóg i piersi Bedego), bo drewno na pewno było jeszcze 
wilgotne, dość że najpierw poczułem dym, a później ciepło 
płomienia. Odwróciłem się. Gorzało ognisko jak się patrzy, a 
Karol umiejętnie dokładał doń grubsze gałęzie.
  —	Wysusz koce — zakomenderowałem. — I to szybko, 
bo nasz pacjent gotów złapać zapalenie płuc.   
  Mimo cudownego klimatu Kolorado.
  Nic na to nie odparł, lecz jednym okiem (bo drugie miałem 
utkwione w leżącym) dostrzegłem, jak pozdejmował z siodeł 
nasze derki, jak spętał konie, jak trzymał rozpostarte derki 
tak blisko ogniska, iż wydawało się, że płomień przerzuci się 
na materiał. Lecz Karol uważał, więc tylko para buchała 
kłębami.
—	Już — powiedział podszedłszy. — Co teraz?
—	Teraz pomóż mi owinąć go. Ot tak, doskonale. 
Podciągnęliśmy  Bedego  jeszcze  bliżej  ogniska. Na 
pewno nadal nie zdawał sobie sprawy z sytuacji, w 
jakiej się znajduje, bo nie otworzył oczu i nie odezwał się. 
Bardzo mnie to zaniepokoiło. Podejrzewałem wstrząs mózgu, 
a warunki uniemożliwiały jakiekolwiek leczenie. Raz jeszcze 
obejrzałem ranę głowy, raz jeszcze ją przemyłem i 
zabandażowałem. To było wszystko, co mogłem uczynić.
  Nieco zgnębiony i ponury przyjąłem z rąk Karola kubek 
gorącej kawy. Jednak tą kawą należało przede wszystkim 
napoić rannego. Lecz w jaki sposób?
  Wrzącym płynem wprost z kubka mogłem go poparzyć 
(tylko tego brakowało!), a łyżki nie mieliśmy. Któż zabiera 
łyżki na taką jak nasza wyprawę? Poradziłem sobie inaczej. 
Wydobyłem czystą szmatkę z apteczki, zanurzyłem ją w 
kubku i wyciskałem z niej krople wprost między wargi 
rannego. Połykał, chyba odruchowo. Trwało to bardzo długo, 
wreszcie ujrzałem dno naczynia i puste zwróciłem Karolowi.
  Mój imbryk okazał się raz jeszcze wynalazkiem do-
skonałym. Otrzymałem drugą porcję kawy, już tylko dla 
siebie. Po paru łykach poczułem się lepiej. Słońce grzało, nie 
było wilgoci ani na moich plecach, ani na piersiach, jedynie 
wnętrze butów pozostawiało sporo do życzenia.
—	Co dalej? — zapytał Karol.
  —	Nic — odparłem. — Niech śpi, może to najlepsze 
lekarstwo, jakiego mu potrzeba.
  —	Rana chyba nie przedstawia się groźnie. Widywałem 
ciężej poranionych, którzy dziś nawet o tym nie pamiętają.
  —	Zapewne, zapewne. Jednak wiele zależy od orga-
nizmu. Człowiek to nie maszyna, mój drogi, w której 
uszkodzona część łatwo da się wymienić i wszystko w 
porządku. Rana nie przedstawia się groźnie, ale groźne mogą 
być inne skutki uderzenia. Bede kości ma całe, natomiast nie 
wiem, jak wygląda wnętrze jego głowy. I nie mogę się 
dowiedzieć. Ot kłopot.
—	No... nigdy nie był chuchrem.
  —	Na pewno — potwierdziłem. — W tym cała nadzieja.
  —	Więc aż tak kiepsko... — mruknął zawiedzionym 
tonem.
—	Nie mylisz się, niestety.
  Machnął ręką, odszedł od ogniska, począł krążyć wokół 
pnia i porozrzucanych szczątków strzaskanego drzewa. Po 
coś tam schylił się i ruszył ku mnie.
  —	Oto — powiedział — twój kapelusz, Janie. Zdrowo 
musiał się biedaczek nafruwać, lecz przecież nie 
opuścił cię.
  To rzekłszy wręczył mi nakrycie głowy, mokre i pokryte 
błotem, jednak całe.
—	Gdzieżeś go znalazł?
  —	Pod jednym z grubszych konarów. Kapelusz musiał się 
tu zjawić na sekundę przed trzaśnięciem drzewa. Konar się 
odłamał i zmusił twą zgubę do pozostania na miejscu.
—	Cóż za dziwna historia.
  —	Pewnie, że dziwna. Niestety, drugiej zguby nie 
odnalazłem, musiała pognać z wiatrem w zawody.
—	Druga zguba? O czym myślisz?
  —	Koń, koń, mój kochany. Czy przypuszczasz, iż Bede 
wędrował piechotą? Bez prowiantu i długiej broni? Zaręczam 
ci, że w pobliżu nie istnieje żadna farma ani miasteczko. 
Zresztą, odkryłem końskie ślady. Wierzchowiec uciekł 
pewnie w tej samej chwili, w której Bede stracił 
przytomność.
—	Masz rację. Tak musiało być.
—	A on — wskazał na leżącego — nadal śpi?
—	Nadal. I nie należy go niepokoić.
  —	No, to i ja się prześpię. Jak poczujesz głód, obudź mnie.
  

— Na pewno — obiecałem.
  Kiwnął głową, potem położył się w cieniu sąsiedniej sosny i 
nasunął kapelusz na oczy.
  Przyjrzałem się bacznie rannemu, znowu zbadałem puls, był 
mocniejszy. Uspokojony, dokładnie obejrzałem rozłożoną obok 
odzież Bedego. Już nieco podeschła.
  Dorzuciłem kilka gałęzi do dogasającego ognia, ściągnąłem 
z nóg buty i ułożyłem je cholewkami zwróconymi w stronę 
płomienia. Następnie odnalazłem swą fajkę i puszkę z 
tytoniem. Ku mej radości okazała się szczelna. Nabiłem fajkę, 
zapaliłem węgielkiem i pykając obłoczkami dymu, objąłem 
dzienną straż nad snem obu towarzyszy.
  Spoglądając na daleki, jasny i pusty horyzont dumałem nad 
przyczyną, która skłoniła Bedego do zapuszczenia się w 
bezludne ziemie Kolorado. Przyjrzałem się dokładnie jego 
odzieży i obuwiu. Wszystko było prawie nowiuteńkie i w 
najlepszym gatunku. Więc chyba nie nędza zmusiła tego 
dziwnego człowieka do odbycia dalekiej podróży. Czyżby 
przed kimś uciekał? Czy znowu wplątał się w niebezpieczną 
awanturę? A może kogoś gonił?
  W ten sposób mogłem zadawać sobie setki pytań, lecz 
odpowiedzieć na nie potrafiłby tylko sam Bede. Kim był? Ach, 
warto o tym wspomnieć.
  Spotkaliśmy się po raz pierwszy prawie przed dwoma laty 
w El Paso. To miasteczko o hiszpańskiej nazwie leży nad 
graniczną rzeką Rio Grandę del Norte, zwaną również Rio 
Bravo. Znowu hiszpańskie nazwy. El Paso — po prostu 
znaczy przejście. Rio Grandę del Norte — wielka rzeka 
północy. Rio Bravo — rzeka dzielnych. Dumna i nieco 
pompatyczna nazwa. Nie wyjaśniająca jednak, na którym jej 
brzegu znajdują się ci „dzielni".  Tym bardziej  że przez wiele 
setek lat nie istniała polityczna różnica między prawym a 
lewym brzegiem. Najpierw oba (i hen, hen, na północ, i na 
południe) należały do Hiszpanii, a po zrzuceniu jej jarzma — 
do wolnego już Meksyku. Dopiero w roku 1845 Rio Grandę 
stała się w swym środkowym i dolnym biegu granicą 
państwową, gdy Teksas, Arizona i Nowy Meksyk przyłączono 
do Stanów Zjednoczonych. Stare hiszpańskie nazwy pozostały, 
a El Paso poczęło od tamtego roku odgrywać rolę punktu 
granicznego, położone przy najdogodniejszym trakcie, jaki 
łączy północ Meksyku z południem Stanów.
  Wczesną wiosną 1888 roku znaleźliśmy się — Karol i ja 
— właśnie w El Paso, w drodze do Meksyku. Po co tam 
Jechaliśmy na końskich grzbietach? Po to aby złożyć wizytę 
Pedro Gonzalesowi, hacjenderowi meksykańskiemu, którego 
poznaliśmy w Arizonie podczas jednej z naszych wypraw. 
Posiadłość Gonzalesa leżała we wschodnim Meksyku, w 
stanie Chihuahua, w rejonie rzeki Conchos, dopływu Rio 
Grandę.
  W El Paso, zakurzeni, zmęczeni, brudni i głodni, 
znaleźliśmy jakiś saloon-hotel czy też hotel-saloon, którego 
nazwy nawet nie zapamiętałem. Budynek dość obskurny, z 
jeszcze obskurniejszą klientelą, złożoną z na pół dzikich 
vaqueros (czyli po prostu: kowbojów), niewiele różniących 
się od nich rancheros (to znaczy: drobnych rolników), 
wreszcie — stałych mieszkańców El Paso (raczej tych spod 
ciemnej gwiazdy!): Metysów, Hiszpanów i Amerykanów.
  Mimo że szynkwas oblepiony był rzędami spragnionych, 
Karol zdołał sforsować przejście. Natychmiast otrzymaliśmy 
nie tylko po szklaneczce whisky (o co wcale nie prosiłem), 
ale również jedyne gorące danie o nazwie „guisantes en salsa 
dulce", co okazało się grochem w słodkim sosie, tak hojnie 
potraktowanym papryką, że smakował jak cukier zmieszany z 
potłuczonym szkłem.
  

  Whisky, a później piwo pomogły nam w spożyciu tej jakoby 
narodowej meksykańskiej potrawy. W tym saloonie 
zdołaliśmy otrzymać pokój hotelowy, bo tylko w ten sposób 
można było skorzystać z miednicy, wody i ręcznika, a na 
dodatek z lustra. Do tego pokoju poprowadził nas jakiś malec 
po schodach przypominających drabinę.
  Wkrótce okazało się, iż godny pochwały zwyczaj mycia 
się, stosowania mydła i ręcznika może — w pewnych 
warunkach — sprawić czyściochowi sporo kłopotów. W El 
Paso należało nam zrezygnować z miednicy, nawet gdyby 
przyszło cuchnąć potem i brudem przez następnych kilka dni. 
Zresztą, niezbyt daleko od saloonu płynęła Rio Grandę i w jej 
nurtach mogliśmy od biedy się obmyć.
  Miednica i nieco zbyt gwałtowne zachowanie Karola — 
oto, co wpędziło nas w tarapaty. Bo gdy chłopaczek otworzył 
zbite z tarcic drzwi i wkroczyliśmy do pokoju, okazało się, że 
był już zajęty przez jakiegoś lokatora. Pijany jak cała beczka 
okowity, spał w ubraniu na jednym z dwu łóżek. Wnioskując 
z niedbałości stroju, musiał to być któryś z przedstawicieli 
bandy, z jaką zetknęliśmy się na parterze.
  Sądziłem, że wynajęto nam niewłaściwe pomieszczenie, 
chłopak zapewnił jednak, że nie ma mowy o pomyłce, a 
intruza należy po prostu wyrzucić. Zaraz też usiłował tego 
dokonać, rzecz jasna — bezskutecznie. Uczynił to Karol, 
bardzo sprawnie i szybko. Chwycił śpiącego za kołnierz 
koszuli i ściągnął z łóżka na podłogę. Nie na wiele się to 
zdało, bowiem intruz nadal tkwił w pijackim zamroczeniu i nie 
rozumiał, o co nam chodzi. W tym stanie rzeczy żadne 
perswazje nie mogły osiągnąć pomyślnego dla nas skutku. 
Nie pozostało nic innego, jak wyprowadzić pijaka na korytarz 
aż do schodów. Kiedy zamykałem drzwi dobiegł mych uszu 
rumor świadczący chyba tylko o szybkości, z jaką bezwładne 
ciało osunęło się po stopniach aż na sam dół, pod drzwi do 
bufetu.
  Po jakimś czasie na polecenie Karola miałem zajrzeć do 
naszych koni, wciąż jeszcze stojących przy słupach werandy. 
I z tego wynikła zupełnie paskudna historia. Wyrzucony przez 
nas pijak okazał się jednak dość trzeźwy, by rozpoznać mnie, 
gdy przeciskałem się ku wyjściu poprzez tłum gości. Łapsko 
wielkie jak łopata spadło mi na ramię i unieruchomiło.
— Gringo! — usłyszałem pijany bełkot.
  Warto wyjaśnić, że słowo „gringo", chociaż to znaczy w 
języku hiszpańskim: cudzoziemiec, jest określeniem 
obelżywym. Grzeczne brzmi: extranjero. Dobrze o tym 
wiedziałem, lecz chciałem uniknąć awantury. Strąciłem 
łapsko z ramienia, szepnąłem: pardoneme — przepraszam, i 
w ten sposób usiłowałem pozbyć się natręta. Daremnie. Pijak 
począł wrzeszczeć, że został przeze mnie napadnięty. Pominę 
szczegóły. Doszło do bójki, w której wzięło udział chyba 
jeszcze kilku przyjaciół napastnika. Szybko bym uległ takiej 
przewadze, gdyby Karol, zaalarmowany wrzawą, nie skoczył 
mi na pomoc. Lecz i we dwu nie dalibyśmy rady. Uratowała 
nas nieoczekiwana pomoc. Nieznajomy mężczyzna, na 
pewno nietutejszy, bo bardzo różnił się od innych strojem, 
zdołał nas oswobodzić, wyciągnąć na dwór i doprowadzić do 
koni. Wskoczyliśmy na siodła, galopem przebyli koryto Rio 
Grandę i zatrzymali się dopiero wówczas, gdy piniowy lasek 
skrył nas przed oczami przeciwników. Nasz wybawca, jak 
się okazało, podążał za nami krok w krok. W zrozumiałym 
pośpiechu ucieczki nawet nie zauważyłem, gdzie i kiedy do-
siadł swego wierzchowca.
Podziękowaliśmy mu za pomoc. Wyglądał dość 
sympatycznie. Miał szczerą, uśmiechniętą twarz, jasne 
oczy 
i gładko ogolone policzki. Kurta z jelonkowej skóry 
świadczyła dobitnie o tym, że nasz wybawiciel nie zaliczał się 
do stałych mieszkańców El Paso. Oni się tak nie ubierali. 
Kim jednak był? Może traperem, może kowbojem, może 
wędrującym tu i tam westmanem? Zapytać — nie wypadało. 
Dlaczego? — zagadnie zdziwiony greenhorn, po raz pierwszy 
oglądający środkowoamerykańską prerię. Wyjaśnię, bo nigdy 
nie wiadomo, czy komu nie przyda się taka informacja.
  Otóż w niepisanym kodeksie dobrych obyczajów Dzikiego 
Zachodu powiedziane zostało wyraźnie: nie pytaj 
nieznajomego o nazwisko ani skąd przybywa. Nie tylko 
dlatego, że w ten sposób łatwo go skłonisz do kłamstwa, lecz 
również dlatego, że może nadejść taki kłopotliwy dla ciebie 
dzień, w którym nie będzie ci na rękę udzielanie obcym 
szczegółowych o sobie informacji.
  Dziki Zachód nie bawił się w grzecznościowe konwenanse 
i omówienia, lecz wyjaśnia! sprawę prosto, nie zostawiając 
miejsca na żadne wątpliwości. Dziś mnie — jutro tobie. 
Szanuj zwyczaje i tajemnice innych. We własnym interesie.
  Nauczyłem się od Karola tych praw Zachodu, więc ani mi 
w głowie postało brać na spytki nieznajomego wybawcę.
  Pogawędziliśmy chwilkę na temat niedawnej bójki. 
Cudownym zbiegiem okoliczności nikt z nas trzech nie 
odniósł poważniejszego obrażenia. Mnie bolał tylko kark, 
Karol miał lekkie zatarcie skóry na dłoni, a nieznajomy — 
rysę na policzku. I to wszystko.
  — No, dżentelmeni — powiedział obcy — pora mi wracać 
do El Paso, mam tam pewne sprawy do załatwienia. A wy?
  Oświadczyłem, że nie potrzebujemy odwiedzać po raz 
drugi miasteczka.
  

— Szczęśliwej drogi! — krzyknął. Uderzył konia i po paru 
skokach osiągnął brzeg rzeki. W chwilę później skryły go przed 
naszymi oczami srebrne bryzgi wody.
  Przyznam szczerze, bardzo mnie to ucieszyło. Nie dlatego, 
iżbym nie poczuwał się do wdzięczności. Poczuwałem się, 
ale...
  Ale tereny rozciągające się po obu brzegach Rio Grandę, 
zwłaszcza w jej środkowym biegu, nie są ani śródmiejskim 
ogrodem, ani miejscem dla zabaw dzieci. Niebezpieczna to 
kraina, właśnie dlatego, że stanowi pogranicze amerykańsko-
meksykańskie, prawie bezludny obszar wyznaczający trasę 
wędrówek i ucieczek na południe tym wszystkim, których na 
północy ściga prawo. Najłatwiej zbiec przed nim tędy, a 
później ukryć się po drugiej stronie płytkich rozlewisk rzeki, w 
kraju, do którego nie sięgnie nawet najdłuższa ręka szeryfa.
  Czy nasz nowy znajomy nie należał do kategorii takich 
chroniących się na dzikim pograniczu przestępców? Co 
prawda przeczył temu jego szybki powrót do El Paso, lecz 
ten fakt nie był jeszcze żadnym dowodem zaprzeczającym 
moim podejrzeniom.
  Ruszyliśmy w głąb Meksyku i jechali ze dwie godziny, gdy 
za nami, daleko, daleko ukazał się kłąb kurzu, coraz większy, 
coraz wyraźniejszy. Ten kurz wzbijały końskie kopyta, a na 
końskim grzbiecie tkwił... kto? Nasz wybawca z El Paso.
  — Witajcie, dżentelmeni! — zakrzyknął na nasz widok.
  Był to zwrot, od którego zaczynał prawie każdą rozmowę. 
Zdobyłem się na uśmiech podobny uśmiechowi człowieka po 
wypiciu szklanki cytrynowego soku.
  Teraz dowiedzieliśmy się, że nieznajomego spotkało niezbyt  
gościnne przyjęcie w miasteczku.  Gdy prze-
  

jeżdżał — jak twierdził — obok saloonu, gapie podnieśli 
wrzask, a kilku skoczyło, by go zatrzymać. Uciekał więc co 
sił w nogach swego wierzchowca, aż zgubił prześladowców i 
postanowił nas odszukać.
  —	Myślę — zakończył swą relację — iż powinienem 
kilka dni przeczekać po tej stronie granicy. Chyba nie będę 
wam zawadzał?
—	Oczywiście, że nie — odpowiedzieliśmy.
  Czy można było udzielić innej odpowiedzi człowiekowi, 
który narażał swe życie wyciągając nas z opresji? Tylko 
skończony gałgan i gbur postąpiłby inaczej.
  Ba, uczyniliśmy zadość honorowi i grzeczności, lecz na 
pewno nie rozwadze. Za dwa dni mieliśmy dotrzeć do granic 
hacjendy don Gonzalesa. I co wówczas? Jeśli nasz 
wybawca nie zechce przedtem poszukać swej własnej 
ścieżki? Wprowadzić pod dach gościnnego i ufającego nam 
plantatora człowieka, nie tylko o nie znanym nam nazwisku 
(chociaż to najmniejszy szkopuł, bo w tamtych stronach 
można było przybrać sobie nazwisko, jakie kto chciał), lecz o 
którym nie wiedzieliśmy dosłownie nic!
  Ruszyliśmy teraz już w trójkę ku dalekiemu celowi i muszę 
bezstronnie przyznać, że nieproszony towarzysz wcale nam 
nie przeszkadzał. Wprost przeciwnie — pomagał. A ta 
pomoc zaiste nie dała się niczym zastąpić. Pierwszy nasz 
nocleg na terytorium Meksyku wypadł obok opuszczonej 
chaty, tak okropnie brudnej, że woleliśmy spać na dworze. W 
budzie tej (bo trudno by nazwać to inaczej) koczował półdziki 
meksykański kaboklo, który w środku nocy tajemniczo znikł. 
Zapewne to on ściągnął na nas bandę, jedną z rozbójniczych 
watah, jakich wiele wówczas krążyło w tych stronach. 
Przecież były to niespokojne dla Meksyku czasy rządów 
generała Porfirio Diaza, obfitujące w zbrojne starcia między 
zwolennikami a przeciwnikami generała. Bardzo często pod 
jednych i pod drugich podszywały się grupy najzwyklejszych 
rabusiów. Jestem pewien, iż z takimi przyszło nam mieć 
wówczas do czynienia. Że nie staliśmy się ofiarami napadu 
— to przede wszystkim1 zasługa naszego towarzysza. Po raz 
drugi wyciągnął nas z biedy. I to jak! Dynamitem. 
Zdumiewający był to sposób, lecz bardzo skuteczny. 
Nieznajomy, który wiózł w jukach swego siodła kilka 
ładunków wybuchowego materiału, pod-kradł się do 
napastników i zapaliwszy detonatory spowodował fajerwerk, 
jakiego nigdy jeszcze nie oglądałem. Zbóje uciekli 
pozostawiając kilka martwych koni. Skąd nasz wybawca 
miał dynamit? Powiedział, że otrzymał go od znajomych 
górników, trasujących drogę przez Góry Skaliste. Lecz po co 
woził z sobą tak niebezpieczny oręż? Czy czasem nie 
zamierzał spróbować rozsadzenia pancernej kasy w którymś 
z miasteczek Dzikiego Zachodu? Bo podejrzewałem go o 
różne sprawki, a podejrzenie jeszcze przybrało na sile, gdy 
podczas rozpalania ogniska użył skrawka papieru od-dartego 
od większego arkusza, jaki wyjął z kieszeni. Zgubił ten 
arkusz, a ja przypadkowo go znalazłem. Łatwo sobie 
wyobrazić mój niepokój, gdy stwierdziłem, że jest to list 
gończy sławnej Agencji Pinkertona. Poszukiwała ona 
niejakiego Reubena Houstona Burrowsa, alias Rube 
Burrowsa, współuczestnika napadu na pociąg i zabójcy 
człowieka, który pomagał go ująć. Powiedziałem o tym 
Karolowi, lecz ten dość sceptycznie odniósł się do mych 
przypuszczeń twierdząc, że opis fizyczny mordercy da się 
zastosować do bardzo wielu mężczyzn, jednak zgodził się ze 
mną, iż rzecz wygląda tajemniczo i należy zachować 
ostrożność. Nie było okazji pozbycia się przygodnego 
towarzysza. Pełen złości na samego siebie i na przewrotny 
los, jechałem strzemię w strzemię z Barrym Bede (bo 
wreszcie uznał za słuszne przedstawić się) i łamałem sobie 
głowę nad tym, w jaki sposób delikatnie dać do zrozumienia 
Gonzalesowi, iż ani ja, ani Karol nie ponosimy 
odpowiedzialności za przyszłe postępki Bedego. Los 
pokrzyżował moje zamierzenia, bo oto w trakcie pobytu na 
hacjendzie Bede zastrzelił dowódcę zbrojnej watahy oraz 
jego dwu zastępców, czym tak przeraził napastników 
dybiących na pieniądze (i konie) Gonzalesa, iż część uciekła, 
część poddała się. Bez wątpienia Bede ocalił życie 
hacjenderowi i jego rodzinie, czym zjednał sobie dozgonną 
wdzięczność gospodarza. W tym stanie rzeczy musiałem 
milczeć. Ale to jeszcze nie wszystko. Podczas dalekiej 
wyprawy całej rodziny Gonzalesów w meksykańskie pasmo 
gór, w której i nasza trójka wzięła udział, Bede z kolei mnie 
uratował życie, kładąc trupem trzech groźnych napastników.
  Zdumiewała mnie łatwość, z jaką strzelał i zabijał ludzi. 
Łatwość zaiste niepokojąca. Nie mogłem mu odmówić 
odwagi, celnego oka i sprawnej ręki. Z tego tytułu można by 
go uznać za westmana, tropiciela śladów, zwiadowcę lub 
trapera. Lecz przeczyła temu całkowita niezaradność w 
takich sprawach, jak rozbijanie biwaku, rozpalanie ogniska 
lub pitraszenie strawy. Na tropach zwierzęcych w ogóle się 
nie znał. W odczytywaniu stron świata na podstawie 
położenia słońca lub gwiazdy polarnej był zupełnym 
analfabetą. A poza tym — bardzo miłym kompanem, chociaż 
zasób jego wiadomości o świecie i ludziach z konieczności 
bardzo ograniczał tematykę pogawędek, jakie z nim od czasu 
do czasu prowadziłem.
  W tym miejscu warto wyjaśnić, czemu to Bede, zamiast 
wracać do El Paso, po długiej gościnie w hacjendzie 
Gonzalesa przyłączył się do wędrówki w góry, która jeszcze 
bardziej oddalała go od granicznej Rio Grandę.
  Wyprawa została zorganizowana z inicjatywy Gonzalesa i 
jego żony. Mieliśmy zapolować (Bede nie był dobrym 
myśliwym — jeszcze jeden charakterystyczny jego rys), ale 
nie to było głównym powodem wyprawy, tylko pragnienie 
odnalezienia w paśmie Sierra Mądre Occidental ukrytych 
skarbów, na które składały się cenne dzieła sztuki dawnych 
władców Meksyku. Skarb, po wielu przygodach, 
odnaleźliśmy. Później żona Gonzalesa przekazała go do 
jednego z muzeów.
Bede, jak mi wyznał, liczył na to, iż znalezisko (a 
obfitowało ono w przedmioty wykute w srebrze i złocie, 
zdobne drogimi kamieniami) podzielimy między uczestników 
wyprawy. Dlatego i tylko dlatego zrezygnował z powrotu do 
El Paso. Spotkał go bolesny zawód. Myślę, że właśnie ten 
zawód skłonił go do szukania rady u mnie, do zwierzenia się 
ze swych kłopotów i ze swego... życia. Wreszcie 
dowiedziałem się, kim naprawdę był nasz wybawca. Ani 
przestępcą ściganym prawem, ani westmanem, traperem czy 
agentem Pinkertona. Więc czym się trudnił?
  Łapaniem przestępców. Dziwny zaiste zawód i jak mi 
wiadomo, istniejący przez pewien czas jedynie w Północnej 
Ameryce, w jej środkowej i zachodniej części. Krótko 
powiedziawszy — Bede był „łapaczem". Na wielkich, słabo 
zaludnionych obszarach, zapewnienie bezpieczeństwa 
osiadłej ludności stanowiło trudny problem. Szeryfowie 
rzadko kiedy dawali sobie z tym radę, potrzebna była w 
nagłych wypadkach pomoc wszystkich odważnych i 
chętnych. W tym celu stworzono bodziec materialny — listy 
gończe. Podawały one nie tylko przyczynę ścigania 
wymienionego z nazwiska przestępcy (napad rabunkowy na 
pociąg, dyliżans lub bank, zabójstwo) oraz jego możliwie 
najbardziej dokładny rysopis, lecz również wysokość nagrody 
pieniężnej za oddanie przestępcy w ręce szeryfa, „martwego 
lub żywego", jak najczęściej głosił tekst listu. Nagrody 
pieniężne fundowali poszkodowani lub władze państwowe. 
Wahały się one od paruset dolarów do kilku  nawet tysięcy.  
Za głośnego przywódcę gangu rozbójniczego, Jessie Jamesa 
(zabity w kwietniu 1882 roku), wyznaczona początkowo 
nagroda w wysokości pięciuset dolarów została podniesiona 
do piętnastu tysięcy, a później nawet do dwudziestu pięciu ty-
sięcy dolarów.
  „Łapacze" nie cieszyli się uznaniem spokojnych mie-
szkańców. Tolerowano ich, lecz nie lubiano. Rzecz 
przedziwna, że niekiedy śmiałe do szaleństwa, lecz przecież 
sprzeciwiające się prawu czyny rabusiów były bardziej 
popularne niż zgodne z prawem i nie mniej odważne akcje 
„łapaczów". O tych pierwszych pisano nawet ballady, tych 
drugich pomijano milczeniem.
  Tak więc, jak już powiedziałem, Bede trudnił się 
poszukiwaniem zbiegłych przestępców. Dlatego właśnie nosił 
ze sobą list gończy, ścigając Burrowsa. Kiedy jednak 
wysłuchałem dokładnej relacji, włosy — jak to się określa — 
stanęły mi dęba na głowie. Oto Bede dostarczył szeryfom aż 
dwunastu przestępców. Wszystkich... martwych! Zwierzył 
mi się — a nawet przez chwilę nie wątpiłem w szczerość 
tych zwierzeń — że każdemu ze ściganych „dawał szansę". 
To znaczy ujawniał swój zamiar i czekał, aż tamten 
wyciągnie broń. Wówczas i on wydobywał z kabury swego 
colta, a ponieważ był szybszy i posiadał lepsze oko, zawsze 
w pojedynku wygrywał.
  Mówił mi o tym z takim spokojem i z tak niewinną miną, 
jakby sprawa dotyczyła trofeów myśliwskich lub łowienia 
ryb! Wcale nie dostrzegał paskudnej strony tego rodzaju 
pomocy udzielanej oficjalnemu wymiarowi sprawiedliwości.
  Do El Paso przybył tropiąc kolejnego trzynastego bandytę. 
Jednak udzieliwszy nam pomocy w saloonowej bójce musiał 
zrezygnować z przyobiecanej listem gończym nagrody 
siedmiuset dolarów za dostarczenie przestępcy „martwego 
lub żywego". Jestem pewien, że i tym razem byłby to 
przestępca martwy.
  

  Jeśli sposób, w jaki Bede służył prawu, można nazwać 
zaskakującym (dla mnie był przerażający), to życiowa 
ścieżka, która go doprowadziła do takiej działalności, wydaje 
się wręcz niewiarygodna. Był farmerskim synem i tylko 
przypadek uczynił zeń łapacza. Myślę jednak, że ten 
przypadek to prawdziwy symbol tamtych dni oraz wcale nie 
przebrzmiałych tęsknot chłopców w pewnym wieku, 
marzących o wielkiej przygodzie. Czy tylko chłopców? 
Przecież i mnie skusiła nieskończoność prerii, głusza 
pierwotnych lasów i tajemnica górskich dolin. Dziki Zachód 
jest i pozostanie po wsze czasy (nawet gdy już nie będzie 
istnieć!) krainą marzeń jakże wielu. Ktoś, nie pamiętam już 
kto — człowiek chyba bardzo rozumny — powiedział, że 
dopóki w piersiach ludzkich biją młode serca, dopóty dzielny 
kowboj, dopóty zarośnięty huncwot w czarnym, wielkim 
kapeluszu na głowie i bandyta rabujący bogatych tylko po to, 
aby pomagać biednym, będą wiecznie galopować poprzez 
równiny Zachodu.
  Wiele przyczyn złożyło się na taki właśnie obraz — w 
rzeczywistości i w marzeniach — Dzikiego Zachodu, który 
niekiedy zwano „krwawym", tyle ofiar pochłonął, a zawsze 
— sprawdzianem ludzkiej wytrzymałości na trudy i 
niebezpieczeństwa życia tak odmiennego od życia w wielkich 
miastach wschodu.
  Na tle wydarzeń rozgrywających się w górach i na 
bezkresnej, zdawałoby się, prerii rodziła się legenda. Z ust do 
ust, zwłaszcza osadników wędrujących na nowe, dziewicze 
ziemie, podawano sobie informacje o ostatnich 
wydarzeniach. Przekręcane, wyolbrzymiane, tworzyły 
przecież żywą historię, z której dopiero dociekliwy badacz 
potrafiłby oddzielić fantazję od prawdy.
  Barry Bede opuścił rodzinny dom jako młody chłopiec, 
pozbawiony minimum koniecznego rozsądku, lecz
  

za to obdarzony silnym pragnieniem wypróbowania swych 
sił, doświadczenia swej męskości.
  Mógł zostać rabusiem. Jakże wielu wkroczyło na tę 
niebezpieczną i zawsze tragicznie kończącą się drogę. Został 
łapaczem. Widać nauki rodzicielskie tkwiły w nim mocno, a 
poczucie sprawiedliwości nie pozwoliło na czyny krzywdzące 
innych. Zapisałem mu to na wielki plus. Tak wielki, że 
przesłonił inne wady Bedego: lekkomyślność, niezdolność 
przewidywania, całkowite nie liczenie się z rzeczywistością, 
jakąś prowizorkę i powierzchowność pędzonego życia. 
Musiał mieć już pod trzydziestkę, a niekiedy swym rozumo-
waniem sprawiał wrażenie rozbisurmanionego chłopaka. 
Wyznam, że na pierwszy rzut oka wszystkie te cechy czyniły 
zeń przyjemnego towarzysza, lecz gdy zastanawiałem się 
głębiej nad tym, ogarniało mnie przerażenie. Jakim sposobem 
tak nierozważny człowiek, parający się jakże ryzykownym 
„zawodem", zdołał przez tyle lat uniknąć śmierci? Całe jego 
postępowanie przypominało zabawę ciągnięcia za ogon 
rozwścieczonej pumy! Polubiłem naszego wybawiciela i nie 
życzyłem mu tragicznego zakończenia ziemskiej wędrówki. 
Zdaje się, że i na niego przyszła chwila zastanowienia. To 
ona była przyczyną, dla której zwierzył mi się ze swego życia 
i prosił o radę. Bo tym zakończył swą spowiedź.
  Z własnego doświadczenia wiem, iż ludzie proszący o 
radę najczęściej nie stosują się do niej. Po prostu nie 
odpowiada im. Pragnąłem ocalić Bedego i lękałem się, że 
bądź przez przekorę, bądź z wrodzonej lekkomyślności 
zbagatelizuje moje ostrzeżenia i wskazówki.
  Zagadnąłem go, jak długo jeszcze ma zamiar prowadzić 
dotychczasowy tryb życia i czy nie przewiduje, że w którymś 
tam zbrojnym spotkaniu przeciwnik okaże się szybszy?
Trafiłem w sedno rzeczy. Zastanowił się i przyznał mi 
rację. Po chwili dodał, że ma już powyżej uszu swej 
ustawicznej włóczęgi. Lecz wracać nie ma dokąd. To 
prawda. Wiedziałem już, że rodzice, których Bede tak 
lekkomyślnie opuścił, sprzedali farmę i przenieśli się... nie 
wiadomo dokąd. Bede nie wyuczył się żadnego zawodu. Na 
pewno znał się nieco na rolnictwie (z czasów kiedy pomagał 
gospodarować ojcu), nie miał jednak ziemi. Cóż mu mogłem 
zaproponować w zamian za dotychczasowe polowanie na 
ludzi? A nie miałem serca odprawić go z kwitkiem. 
Wówczas pomyślałem o Gonzalesie. Była to sprawa 
delikatna. Oświadczyłem Bedemu, iż zastanowię się nad jego 
położeniem i najprawdopodobniej coś wymyślę.
  Jeszcze przed powrotem do hacjendy, podczas podróży 
przez ostatnie doliny i wzniesienia Sierra Mądre Occidental, 
znalazłem okazję do pogadania z Gonzalesem w cztery oczy. 
Mogłem go poprosić o danie Bedemu jakiejś pracy, Gonzales 
na pewno nie odmówiłby takiej przysługi, bez względu na to, 
czy zatrudnienie byłego łapacza dawałoby jakiekolwiek 
korzyści hacjendzie. Ale tego właśnie należało uniknąć.
  —	Nie sądzi pan, seńor Gonzales — zagadnąłem ni z 
tego, ni z owego — że pańskie gospodarstwo nie jest 
zbyt bezpiecznym miejscem?
Wytrzeszczył na mnie oczy.
—	O czym pan myśli, doktorze?
  —	O napadach — odparłem zwięźle. — Nie tak dawno o 
mało nie padł pan ofiarą jednego z nich.
Roześmiał się, chyba niezbyt szczerze.
—	Przyzwyczaiłem się do niebezpieczeństw.
  —	Nie wątpię, iż jest pan dzielnym człowiekiem. Lecz... 
pańska żona, pańska córka...
  —	Moja żona włada bronią nie gorzej ode mnie, a co się 
tyczy córki, wychowałem ją prawie na chłopca. Zresztą Inez 
uczy się w mieście i w hacjendzie bywa tylko jako gość.
  

—	A jednak... — upierałem się. 
Spojrzał na mnie przenikliwie.
  —	Czyżby pan proponował, abym się przeniósł w inne 
strony, doktorze? Chętnie słucham rad przyjaciół, 
a za jednego z nich uważam właśnie pana, lecz do takiej rady 
nie zastosuję się. Czasy przeżywamy nie 
spokojne, to prawda, jednak w otoczeniu wiernych mi ludzi 
potrafię doczekać dni, w których sprawiedliwość 
odniesie triumf.
  Powiedział to nieco pompatycznym tonem, w który 
popadał, gdy przychodziło do jakichś zasadniczych deklaracji. 
Zabawnie brzmiały, już przywykłem do nich, wiedziałem, że 
nie są wyrazem samochwalstwa, lecz manierą 
przekazywaną z pokolenia w pokolenie tych dawnych 
potomków hiszpańskich konkwistadorów. Więc nawet nie 
uśmiechnąłem się. Gonzales nie zasługiwał na kpiny.
  —	Ależ nie — odparłem szybko. — Nie namawiam pana 
do opuszczenia hacjendy. Nie ośmieliłbym się 
podsuwać panu podobnego rozwiązania. Na pewno ko-
sztowało pana wiele trudu doprowadzenie gospodarstwa do 
tak kwitnącego stanu. Któż by chciał je dobrowolnie 
porzucić?
Rozpromienił się. Bardzo był czuły na pochwały.
  —	Słucham pilnie, doktorze, chociaż nadal nie wiem, do 
czego pan zmierza.
  —	Do tego, że pańscy vaqueros (taką nazwę nosili 
meksykańscy kowboje), wprawdzie dzielności im nie 
odmawiam, mogą nie sprostać przewadze dobrze uzbro-
jonych napastników. Przydałby się panu ktoś, kto bardziej... 
hm... zawodowo obeznany jest ze sztuką walki.
  Przyznaję, zabrzmiało to nieco głupio nie potrafiłem 
wyrazić swych myśli prościej. Lecz Gonzales pojął mnie w 
lot.
—	Ależ tak! — wykrzyknął. —  Myślałem o tym niejeden 
raz. Czyżby... — tu zawahał się — seńor Gordon gotów 
był objąć w mym gospodarstwie taką funkcję? Bo... chyba 
nie pan, doktorze?
  —	Ani Gordon, ani ja. Obu nas wzywają pilne obowiązki i 
niestety wkrótce się rozstaniemy.
—	To przykre — westchnął.
  —	Lecz nieuniknione. Natomiast naszego towarzysza, jak 
mi wiadomo, nic w tej chwili nie ciągnie na północ.
  —	Seńor Bede? Wspaniale! Jest pan pewien, że się 
zgodzi?
—	Porozmawiam z nim — odparłem chytrze.
  —	Świetnie. To znakomity strzelec i śmiałek, jakiego 
rzadko można znaleźć.
  Oczywiście zgodę Bedego uzyskałem natychmiast. 
Dosłownie osłupiał ze szczęścia, a Gonzales był nie mniej 
zadowolony. Ja również. I tak to się zakończyło.
  Wróciliśmy na północ, Bede został na południu. Minęły 
prawie dwa lata, odkąd widzieliśmy się po raz ostatni. 
Przypuszczałem, że Bede zadomowi się u Gonzalesa na 
długo, a później, gdy zaoszczędzi sporo pieniędzy (których w 
hacjendzie nie miał na co wydać), kupi kawał gruntu i zajmie 
się hodowlą bydła. Sam mi o tym wspominał.
  Czyżby dorobił się tak szybko i osiedlił w Kolorado? Nie 
wyglądało to prawdopodobnie. Gonzales na pewno płacił 
dobrze swemu pracownikowi, lecz nie tak dobrze, aby po 
dwu zaledwie latach mógł odłożyć sumę potrzebną na kupno 
farmy. Więc nasze spotkanie stanowiło dla mnie zagadkę, 
którą rozwikłać potrafił tylko sam Bede. Czekałem z 
niecierpliwością, aż ocknie się wreszcie z niepokojącego 
bezwładu.
  



Wyprawa
  Karol spał, Bede spał, ja czuwałem przy rannym, co 
pewien czas podnosząc się i przez lornetkę badając dokoła 
rozległy teren. Nadal było pusto i cicho. Za którymś tam 
razem dostrzegłem, hen daleko, drobne punkciki biegnące 
szybko po prerii. Wkrótce zniknęły. Prawdopodobnie stadko 
antylop.
  Gdy słońce przemierzać poczęło zachodnią półkulę nieba, 
obudził się mój przyjaciel. Natychmiast usiadł i rozejrzał się.
—	Co nowego? — zapytał.
  —	Sytuacja bez zmian — odparłem. — Ani dwunogów, 
ani czworonogów. Możesz drzemać dalej.
—	A Bede?
—	Śpi jak suseł,
—	To chyba dobrze. Nie jesteś głodny? 
Przyznałem, iż chętnie zjadłbym co nieco.
  —	Zajmę się obiadem — oświadczył, po czym na 
nowo rozpalił ognisko.
  —- Co byś sobie życzył? — zagadnął, jakby miał pod ręką 
spiżarnię pełną wiktuałów.
  —	Na pierwsze danie — odparłem — pieczone ziemniaki, 
na drugie zielony groszek, na trzecie porcja szpinaku i 
kalafior. Zgoda?
—	Nic  z  tego.   Odłóż  swoje  menu,   aż  wrócisz  do 
Milwaukee. Skąd z ciebie taki jarosz? Dostaniesz boczek 
przysmażany na sucharze.
  —	A gdyby tak na przykład rybkę? — zaproponowałem 
pół żartem, pół serio.
Spojrzał na mnie uważnie.
—	A wiesz? To jest myśl. Popilnuj ognia.
  Wszedł między kępę drzew. Odgadłem, w jakim celu. 
Karol był nie tylko zawołanym myśliwym, lecz również 
znakomitym rybakiem. Nie wiem, czy stosował jakieś czary, 
czy też posiadał wyjątkowe szczęście. Faktem jest, iż 
parokrotnie widziałem, jak wyciągał z wody trzepoczące się 
ryby, schwytane na wędkę zmajstrowaną z giętkiej witki, 
sznurka i... zagiętej agrafki zamiast haczyka. Tłumaczył mi, 
że w dziewiczych strumieniach ryby łapie się na byle co, w 
przeciwieństwie do wód odwiedzanych stałe przez 
wędkarzy. Zapytałem, dlaczego tak się dzieje, czyżby 
złowione ryby przestrzegały rybi naród przed konsek-
wencjami połknięcia robaka nadzianego na haczyk. Odparł, 
że raczej w to wątpi. Dlaczego jednak ryba w rzece „nie 
łowionej" jest mniej ostrożna od swej krewnej w rzece 
„łowionej" — nie ma pojęcia.
  Karol wychynął spośród drzew z długim patykiem w dłoni, 
klęknął przy siodle i począł grzebać w jukach. Wiedziałem, 
czego szuka. Na obecną wyprawę zabrał komplet 
prawdziwych haczyków różnej wielkości, cieniutki, lecz 
bardzo mocny sznurek do wędziska oraz jakieś przedziwne 
przynęty w kształcie much lub małych srebrnych rybek. Tego 
właśnie szukał w głębi juku. A kiedy znalazł, pomaszerował 
nad rzeczkę. Nie wątpiłem, iż coś tam przyniesie, chyba... że 
w rzece w ogóle nie byłoby ryb. Ale to było 
nieprawdopodobne. Więc z góry cieszyłem się na nową 
potrawę. Wędzony boczek już mi się przejadł, a żadna 
czworonożna pieczeń jak dotąd nie pojawiła się w zasięgu 
naszych sztucerów.
  

  Przy okazji muszę stwierdzić, że nawet najznakomiciej 
przyrządzona pieczeń, jeśli się ją spożywa dwa lub trzy razy 
dziennie, staje się potrawą obrzydliwą. Ba, nadmiar 
zjadanego mięsa w ten sposób powoduje nadkwasotę 
żołądka, objawiającą się tak zwaną zgagą. Przypadłość 
przykra, a nawet niebezpieczna dla zdrowia, jeśli trwa długo.
  Opowiadali mi traperzy i eksplorerzy, żyjący miesiącami 
tylko z polowań, iż marzyli o ziemniakach, kapuście, 
ogórkach, pomidorach. Organizm domagał się warzyw i 
owoców. Indianie dobrze o tym wiedzą i wzbogacają swój 
jadłospis leśnymi jagodami, kukurydzą, dzikimi ziemniakami i 
dzikim ryżem obficie rosnącym w rejonie wielkich jezior, na 
północy kraju.
  Ja sam, po trzech miesiącach wędrówki po prerii lub 
wśród gór, wróciwszy do Milwaukee stawałem się 
wegeterianinem na wiele tygodni. Moje żądanie ziemniaków, 
szpinaku czy kalafiora było oczywiście żartem. Zresztą 
dopiero co rozpoczęliśmy wędrówkę i jeszcze pamiętałem 
smak warzyw i owoców. Jednak po miesiącu na pewno 
pocznę śnić o ogórkach, fasoli i innych tego rodzaju 
przysmakach, których nie sposób z sobą wozić, a nie można 
nabyć wśród głuszy i pustkowia.
  Karol wrócił nadspodziewanie szybko. W jednym ręku 
dzierżył swą zaimprowizowaną wędkę, w drugim — jakiś 
tobół sporządzony z własnej kurtki.
—	Schwytałeś wieloryba?
—	Lepiej! — krzyknął triumfalnie. — Popatrz. Złożył tobół 
na trawie, rozplatał go. Spojrzałem. Wewnątrz leżał stos ryb i 
to wcale nie małych.
—	Co to?
  — Pstrągi. Ta rzeczka wypływa przecież z gór, więc 
mamy górskie pstrągi.
  —	Pstrągi! — zachwyciłem się. — Ależ to wspaniale!
  

  —	Złapałem na podrywkę — wyjaśnił Karol.    
Nie masz pojęcia, ile ich tu jest. Co pół minuty wyciągałem 
nowego. To fantastyczna rzeka.  Zajmę się tym.
—	Bardzo dobrze — pochwaliłem.
  Nie lubię patroszenia ryb. Karol rączo przystąpił do dzieła. 
Odsunął od ognia nieco żaru, a później, gdy zakończył 
oczyszczanie swej zdobyczy, zagrzebał ryby w gorącym 
popiele.
  Kto nie jadł smażonego pstrąga, polanego świeżym 
masłem — ten nie zna największego przysmaku świata, lecz 
ryba upieczona w drzewnym popiele wcale nie jest gorsza. 
Karol podał mi dwie wielkie sztuki na kawałku suchara 
zamiast talerza.
  —	A on? — zapytał wskazując na opatulonego kocami 
Bedego. — Umrze z głodu, jeśli tak dalej będzie
spał.
Potrząsnąłem przecząco głową.
  —	Dla niego sen jest najlepszym lekarstwem. Obudzi się, 
gdy będziemy go wieczorem ubierać.
  Było to zgodne ze zwyczajem praktykowanym na Dzikim 
Zachodzie. W dzień, podczas ciepłych dni wiosny lub upałów 
lata, zrzucało się z siebie tyle odzieży, ile można. Na noc 
jednak każdy wędrowiec ubierał się dokładnie i grubo. Po 
pierwsze dlatego, że po zachodzie słońca temperatura spada o 
kilka, nawet kilkanaście stopni (z wyjątkiem terenów leżących 
na samym południu kraju), po drugie — że zawsze należało 
być przygotowanym na nocne odwiedziny nieproszonych 
dwunożnych gości: czerwonych lub białych, a w takiej sytuacji 
nie starczyłoby czasu na ubieranie się.
  Zjadłem, a raczej pożarłem cztery pstrągi, popiłem kawą, a 
na deser zapaliłem fajkę. Później nudziliśmy się do 
zmierzchu, przerywając od czasu do czasu tę nudę spacerem 
wokół obozowiska. Ani przed rzeką, ani za
  

rzeką, ani w jakiejkolwiek innej stronie świata nie działo się 
nic godnego uwagi. Kraina wyglądała na wymarłą, a może 
taką była w rzeczywistości?
  Zagadnąłem o to Karola. Przyznał, że ludzi nie jest tu 
wiele, bo gdy przejeżdżał tędy przed rokiem poza małymi 
osadami nie napotkał nigdzie ani farmerów, ani hodowców 
bydła. Ale bardziej na południu, w żyznych dolinach rzek, 
kwitną rolnictwo i hodowla.
  —	Zresztą — dodał — nie przybyliśmy tutaj dla 
zawierania znajomości, a że dotychczas nie spotkaliśmy 
nikogo poza Bedem, tym lepiej.
  Gdy nadeszła godzina przedwieczornej szarówki, we-
zwałem do pomocy Karola. Należało bardzo ostrożnie 
obchodzić się z rannym. Zaledwie jednak ściągnąłem zeń 
koc, Bede poruszył się, otworzył oczy i niespodziewanie dla 
nas — siadł.
—	Dżentelmeni... — przemówił z trudem i umilkł.
—	Jak się pan czuje? — zapytałem. 
Znowu na mnie spojrzał.
  —	We łbie mi huczy jak w ulu. Gdzie ja jestem? 
No me siento bien — dodał po hiszpańsku. Pobyt w 
Meksyku zostawił wyraźne ślady.
  Popatrzał na Karola, popatrzał na mnie. Chyba dopiero 
teraz wróciła mu pełna świadomość.
  —	Que suerte! — wykrzyknął. — Doktor! Pan Gordon! 
A mnie tak łeb boli! Kto mnie tak zaprawił?
  —	Konar drzewa, potężny konar — wyjaśnił Karol. — 
Złamany przez huragan.
  —	Ach tak? Musiałem stracić przytomność. Dlaczego 
jestem nagi? — zapytał z komicznym przerażeniem.
  —	Wyglądał pan jak mokra ścierka — wytłumaczyłem. 
— Zdjęliśmy szatki, żeby przeschły. Co się już dokonało i 
teraz można je wdziać.
  

  Nadal jeszcze nie bardzo orientował się w sytuacji, więc 
opowiedziałem, jak i w jakim stanie znaleźliśmy go. Mówiłem 
powoli i dokładnie, jak gdybym tłumaczył małemu dziecku 
zawikłaną zagadkę.  Zrozumiał.
—	Więc to tak było? A mój koń?
  —	Konia nie zastaliśmy, pewnie pogalopował z wiatrem 
w zawody.
—	Niech to licho... — jęknął.
—	Poniósł pan dużą stratę?
  —	Ech, głupstwo. Siodło i trochę żywności. Pieniądze na 
szczęście miałem w ubraniu. Gdzie moja kurta? — 
zaniepokoił się.
Podałem.  Pogrzebał  w licznych  kieszeniach.
  —	W porządku — stwierdził. — Ale koń! Cóż pocznę 
bez konia?
—	Znajdziemy na to radę, a teraz proszę się ubrać. 
Wdział spodnie i buty, na siedząco, lecz kiedy wstał, 
musiałem go podtrzymać.
—	W głowie mi się kręci — poskarżył się żałośnie. 
Kazałem mu spocząć.
  —	To skutki uderzenia — wyjaśniłem. — Rana nie jest 
wielka, gorsze jest samo uderzenie. Pamięta pan, jak to się 
odbyło?
  —	Coś tam pamiętam. Jechałem. Ani prędko, ani wolno, 
ot, byle dalej i byle zwierzęcia nie zmęczyć. I nagle, w czasie 
najpiękniejszego ranka gdzieś od tyłu przygnała ta piekielna 
wichura. Wyście jej uniknęli?
—	Gdzie tam!
—	Ale konie macie.
  —	Skryliśmy się w małej dolince — wyjaśnił Karol — a 
zwierzętom spętali nogi. Należało uczynić podobnie.
Bede lekko wzruszył ramionami.
  —	Pewnie, gdybym tylko zdążył. Jak dmuchnęło drugi 
raz,  dostrzegłem  tę  kępę  drzew.  Podjechałem, 
zeskoczyłem i wówczas lunął na mnie wodospad z nieba. Co 
działo się dalej, nie wiem. Musiało mnie wtedy rąbnąć w 
głowę, Ach, doktorze, pan jest wspaniałym lekarzem i zjawia 
się, gdy potrzeba! To płótno na mym łbie to na pewno 
pańskie dzieło. Po prostu... wędrujący szpital.
Uśmiechnąłem się na takie pochwały.
  —	Ratowaliśmy pana obaj. Jeden jako lekarz, drugi jako 
pielęgniarz.
—	No, nie mówiłem? Szpital na prerii.
  —	Proszę się położyć — rozkazałem. — Nie czuje pan 
głodu?
—	Jeszcze jak! — wyznał z humorem.
—	Zaraz coś przygotujemy.
  Razem z Karolem zajęliśmy się przyrządzaniem po-
zostałych pstrągów, a było ich jeszcze tyle, że starczyło na 
trzech. Bede nie dał się prosić. Za jednym zamachem 
pochłonął pół tuzina.
  —	Uff! — odsapnął. — Teraz czuję się znacznie lepiej.
  Otrzymał kawę do popicia, a później leżał nieruchomo, 
wpatrzony w znikający za horyzontem czerwony krąg słońca.
  Bardzo byłem ciekawy, skąd Bede pojawił się w tych 
stronach i czego tu szukał, jednak nie pytałem. Mówienie 
mogło męczyć rannego.
—	Jak ja pojadę? — zatroskał się nagle.
  —	Pomyślimy o tym jutro — uspokoiłem go. — Teraz 
proszę odpoczywać, a najlepiej zasnąć.
—	Przecież przespałem cały dzień!
—	Widać organizm tego wymaga.
  Daliśmy Bedemu jeden z naszych koców i siodło pod 
głowę. Karol i ja musieliśmy czuwać na przemian, 
wystarczyło więc jedno posłanie.
  Noc minęła bez niespodzianek. Karol trzymał straż 
pierwszy, ja — drugi, toteż na mnie spadł obowiązek
  

rozniecenia porannego ogniska. Przedświt był cichy i piękny. 
Złotopurpurowe kolumny zorzy wsparły firmament i 
zapowiadały pogodny dzień. Rzeczka, do której udałem się z 
czajnikiem, toczyła swe wody, lekko pluszcząc drobniutkimi 
falami. Jej nurt mienił się i błyskał niczym wypolerowana 
srebrna taca. Od czasu do czasu tworzyły się kręgi na jej 
powierzchni — to ryby dawały znać o swej obecności.
  Postawiwszy imbryk przy ognisku, wróciłem na brzeg. 
Ranek był jednak tak chłodny, iż tylko zamaczałem dłonie i 
przetarłem twarz wilgotnym ręcznikiem. Na więcej nie 
starczyło mi odwagi.
  Przy ogniu wziąłem się do kucharzenia. Niestety, pstrągów 
już nie mieliśmy, pozostał jedynie ten okropny wędzony 
boczek. Zaparzyłem kawę, obudziłem Karola. Zerwał się jak 
zwykle natychmiast i jak zwykle kładąc prawą dłoń na 
leżącym obok winczesterze. Był to odruch, który 
obserwowałem wielokrotnie, wyrywając przyjaciela ze snu, 
nawyk setek nocy spędzonych wśród nie zawsze 
bezpiecznego pustkowia.
  Dostrzegłszy tylko mnie, a nie hordę napastników, ziewnął, 
rzekł „dzień dobry" i powlókł się do rzeki. Bedego musiało 
zbudzić moje krzątanie. Gdy doń podszedłem, oczy miał 
otwarte.
  —	Piękny dzionek, doktorze — powitał mnie rzeźwym 
głosem.
—	Jak się pan czuje?
—	Znakomicie.  Nawet głowa już mniej dokucza.
—	Jeśli tak, to proszę przysunąć się do ogniska. 
Wręczyłem mu kubek z kawą, przysmażony boczek na 
patyku i jeden suchar. Karol sam się obsłużył.
  —	Nie dziwicie się z naszego spotkania? — zagadnął 
Bede obcierając usta rękawem koszuli.
  —	Bardzo się dziwimy — przyznałem — lecz na 
wyjaśnienie tej sprawy możemy jeszcze poczekać do czasu, 
aż poczuje się pan silniejszy.
  

  —	Ten czas już nadszedł — oświadczył gryząc ostatni kęs 
suchara i wycierając tłuste dłonie o spodnie.
  —	Co z Gonzalesem? — nie wytrzymałem. — Czemu go 
pan opuścił?
  —	Gonzales żyje sobie świetnie i nadal gospodarzy. 
Przynajmniej tak wyglądała sytuacja, gdy rozstawaliśmy się. 
To znaczy prawie przed półtora rokiem.
  —	Przed półtora rokiem! — wykrzyknąłem. — Niedługo 
zagrzał pan miejsca w hacjendzie — rzekłem z lekkim 
wyrzutem w głosie. Przecież to ja właśnie naraiłem Bedemu 
nową pracę, w nadziei iż do niej przywyknie.
  —	Ba! Mimo najlepszych chęci jakoś nie potrafiłem 
zapuścić tam korzeni. Nudno. Przez cały czas mego pobytu 
nie przydarzył się nawet najlichszy napad.
  Było to zaskakujące spostrzeżenie, lecz pasowało do 
Bedego, jakim go znałem, a znałem chyba nieźle.
—	Pokłóciliście się?
  —	Nic podobnego. Rozstanie nastąpiło co prawda już po 
sześciu miesiącach, lecz w braterskiej zgodzie.
—	Ależ... z jakiego powodu?
  —	Powiedziałem: było nudno nie do wytrzymania. To 
jedyny powód. Bo Gonzales nieźle mnie wynagradzał i 
zaoszczędziłem pokaźną sumkę.
  —	I teraz wędruje pan, aby nabyć małe gospodarstwo. 
Wspominał pan o tym jeszcze w Meksyku.
  —	Wspominałem, prawda, lecz nie mam już tamtych 
pieniędzy i chociaż nie powiem, że jestem bez centa, co to, to 
nie, na kupno farmy nie wystarczy. Zresztą... zajmowałem 
się ostatnio młynarstwem.
—	Czym? — zapytałem nie wierząc własnym uszom.
—	Młynarstwem.
  Spojrzałem na Karola i równocześnie parsknęliśmy 
śmiechem.
  —	Śmiejcie się, ale to prawda. Byłem kierownikiem 
młyna.
  

  —	Doskonale — opanowałem wesołość — lecz gdzie się 
pan tego zawodu nauczył?
  —	Jestem pojętnym człowiekiem, doktorze. Przez rok 
dokładnie przyglądałem się pracy młynarza fachowca. 
Nadzorowałem go i już wiem niemało o tym pięknym 
zawodzie.
—	A teraz go pan rzucił — usiłowałem odgadnąć.
  —	Coś w tym rodzaju, chociaż sam jeszcze nie jestem 
pewien. To brzmi nieco dziwnie i chyba opowiem wszystko 
od samiutkiego początku.
—	Od tego należało zacząć — mruknął Karol.
  —	Powinienem był posiedzieć u Gonzalesa nieco dłużej. 
Zebrałbym na piękną farmę i uniknął późniejszych kłopotów. 
Ano, stało się. Oglądałem ładne gospodarstwo w Teksasie, 
akurat na sprzedaż. Bardzo mi przypadło do serca, lecz ciut 
za drogie.
—	Należało wrócić do Gonzalesa.
  —	Wstydziłem się, a poza tym... te nudy! Gonzales zrobił 
mnie czymś w rodzaju szeryfa albo oficera nie istniejącej 
armii. Miałem dowodzić jego ludźmi na wypadek napadu, 
jednak żaden napad się nie wydarzył. Nie narzekam na 
hacjendera, bodaj się tacy na kamieniu rodzili! Honorował 
mnie, jak mógł najlepiej, i wyróżniał spośród reszty 
pracowników. Siadałem do stołu razem z nim i z jego rodziną. 
Wiecie, jak tam celebruje się posiłki. Człowiek musi siedzieć 
sztywno jak drąg, cedzić słodkie słówka obu paniom (miał tu 
na myśli żonę hacjendera i jego córkę), uważać, żeby nie 
poplamić obrusu, nie skrobać łyżką po talerzu, nie upuścić 
widelca, nie wycierać dłoni o spodnie... Zacni ludzie, lecz 
wszystko to nie dla mnie. Postanowiłem poszukać szczęścia 
gdzie indziej.
  Uśmiechnąłem się. Bede rozumował jak dziecko. Gdy 
przestał go bawić pobyt na hacjendzie, ruszył w poszukiwaniu 
innej zabawki.
—	W ten sposób przybył pan do Kolorado.


  —	O, nie tak od razu. Rzecz odbyła się etapami. 
Najpierw dotarłem do granic Teksasu. Wyobraźcie sobie, iż 
wracałem przez El Paso! Ba, odwiedziłem tę samą knajpę, w 
której tak gracko uwinęliśmy się z pijaną bandą. I nikt mnie 
nie poznał. Jednak w El Paso nie zabawiłem długo. 
Ostrożność przede wszystkim.
  Znowu się uśmiechnąłem. Bede był zadziwiającym typem 
człowieka. Jego ostrożność przypominała ciągnięcie pumy za 
ogon. Uda się albo nie. Pchać się do saloonu, który przed pół 
rokiem był terenem bijatyki, o jakiej na pewno gadano w 
całym miasteczku, a może i w jego okolicach — to było duże 
ryzyko. Nie wyjawiłem głośno swych myśli, tylko 
zagadnąłem:
—	A później?
  —	Później ruszyłem na wschód, ku rzece Pecos, a po jej 
przebyciu dalej w tym samym kierunku. Ale pewna dobra 
dusza przestrzegła mnie przed tego rodzaju marszrutą. Jakiś 
wędrowny handlarz nagadał mi tyle o okropnościach Liano 
Estacado, że skręciłem nieco na południe, omijając 
niegościnną jakoby krainę.
—	I słusznie pan postąpił — wtrącił Karol.
—	Tak tam okropnie?
  —	Jechać samotnie, i to po raz pierwszy, przez Liano to 
znacznie gorzej niż pchać się do saloonu pełnego 
strzelających pijaków. Zapewne nigdy nie dotarłby pan do 
krańca tej pustyni i umarł z pragnienia.
  —	Ha, skoro rzecz w ten sposób wygląda, rację miał 
tamten jegomość i już nie żałuję nadłożonego szmatu 
drogi. Przez Teksas posuwałem się wolniutko, raz w prawo, 
raz w lewo. Szukałem odpowiedniej dla siebie farmy. 
Przyjemnie tak wędrować mając pełną kieszeń i mnóstwo 
wolnego czasu. Przypomniałem sobie dawne lata.
—	Chyba nie tak bardzo dawne — sprostowałem.
  —	Pół roku na hacjendzie, w jednym miejscu, to dla mnie 
całe lata.
  —	Mam nadzieję, że nie wrócił pan do starego zawodu? 
— zaniepokoiłem się.
  —	O, nie! Przy oglądaniu co ładniejszej farmy, gdy jej 
cena nie pasowała do mojej kieszeni, przyznam, iż kusiło 
mnie, aby w dawny sposób co nieco sobie dorobić. Lecz 
przezwyciężyłem tę chętkę. Skąd jednak miałem wyciągnąć 
brakujące kilkaset dolarów? A właściciel gospodarstwa, co 
za pech!... zawsze okazywał się wyrachowanym, 
nieustępliwym sprzedawcą.
—	Nie trafiło się nic tańszego?
  —	Owszem. Czemu więc nie kupiłem? To wina 
Gonzalesa.
—	Zbyt mało płacił?
  —	O nie! Tylko że pokazał mi rzeczy, jakich dotąd nie 
oglądałem. Chociażby wnętrze budynku hacjendy. Te sale, 
pokoje, łazienki. Ta gorąca woda ciurkająca ze srebrnego 
kranu, ech...
—	I zapragnął pan mieć coś podobnego.
  —	Taki głupi to ja nie jestem. Skąd bym wydobył tyle 
pieniędzy? Lecz pomyślałem, że jak już mam coś kupić, to nie 
chałupę zbitą z pniaków, z jedną izbą i okienkiem, przez które 
mucha z trudem się prze-ciśnie. Stałem się wymagający. 
Zapragnąłem domku z pokojami, z podłogą, nie klepiskiem, z 
małą werandką i kolumienkami. A dokoła ogródek, a za 
ogródkiem stajnia i corral. Są takie farmy w Teksasie, lecz 
piekielnie drogie. Zwłaszcza jedna bardzo przypadła mi do 
serca, niedaleko Abilene. Biały domek obrośnięty dzikim 
winem. I zabudowania gospodarcze jak się patrzy. Na mój 
gust to było to, o czym marzyłem. Dziwiłem się, że sprzedają 
takie cacko i zacząłem podejrzewać jakiś szwindel. Wiecie, 
dżentelmeni, że znam się na farmerce i gdyby nie 
przeciwności losu, byłbym od lat rolnikiem.
  Wiedzieliśmy o tym, a z pewnością Bede historii swego 
życia nie upiększył. Opowiadał ją podczas pobytu w 
Meksyku. Jego ojciec był farmerem. Więc tylko kiwnąłem 
głową na znak potwierdzenia.
  — Obejrzałem dokładnie zabudowania oraz zwierzęta: 
stadko krów, dwa konie i jednego muła. Na mój rozum 
wszystko było w porządku. Dopiero później zagadka się 
wyjaśniła. Otóż farmer miał dwu synów w Kalifornii. 
Żonatych i dzieciatych. Obaj dorobili się setek hektarów 
ziemi, a teraz wzywali ojca do siebie. Farmer był starym 
człowiekiem, jego żona również posunięta w latach, a pomoc 
jednego parobka na pewno nie wystarczała. Przestałem się 
dziwić. Musiałem przypaść do serca gospodarzowi, bo gdy 
odjeżdżałem, obiecał, że jeszcze poczeka ze sprzedażą z 
roczek. Ruszyłem dalej. Przyznaję, że wówczas, właśnie 
wówczas, począłem przemyśliwać, czyby choć ze dwa razy 
nie zabawić się na nowo w łapacza.
  Wędrowałem od miasteczka do miasteczka, od osady do 
osady. Lecz nie znalazłem ani jednego listu gończego. Świat 
nagle strasznie zuczciwiał. Może to był mój pech, a może 
właśnie w ten sposób los ocalił mnie od kuli szybszego niż ja 
strzelca?
  Przemyśliwałem, w jaki inny sposób zebrać brakujące 
pieniądze. Nawet próbowałem zaciągnąć się w służbę 
któregoś z farmerów, lecz płacili tak mało, iż musiałbym 
chyba ze sto lat harować, by zdobyć potrzebne dolary. A 
tymczasem to, co mi dał Gonzales, coraz bardziej topniało. 
Prawda, iż niczego sobie nie odmawiałem, że sypiałem w 
łóżkach hotelowych, a nie na prerii z siodłem pod głową, że 
jadłem w saloonach z talerzy, a nie przy obozowych 
ogniskach z patyka.
  

Chociaż te rybki wczorajsze były znakomite.  Jak je 
złapaliście?
  —	Na wędkę — wyjaśnił Karol. — Żadna to sztuka.
  —	A jednak sztuka. Myślę, że na pustkowiu umarłbym z 
głodu — wyznał szczerze.
  Nie żywiłem co do tego żadnych wątpliwości, Barry Bede 
— najpierw początkujący rolnik, później łapacz, chociaż przez 
długi czas przemierzał ziemie Dzikiego Zachodu, nie miał w 
sobie nic z westmana. Ścigając przestępców wędrował od 
miasteczka do miasteczka, od osady do osady i z farmy do 
farmy, aby zasięgnąć wiadomości, i przypuszczam, że 
samotnie nie spędził pod gołym niebem ani jednej nocy. 
Posiadał celne oko i szybką rękę, lecz — rzecz przedziwna 
— był, jak to zdołałem stwierdzić w Meksyku, bardzo 
kiepskim myśliwym. Krótką bronią władał bardzo sprawnie, z 
długą mu to nie wychodziło.
  Pomilczeliśmy chwilę. Bede westchnął, pewnie do swych 
wspomnień.
—	Nie nudzę was? — zapytał. 
Zaprzeczyliśmy.
  —	To dobrze — stwierdził. — Później poproszę o radę, 
lecz musicie wysłuchać mnie do samiuteńkiego 
końca. W przedziwne bowiem wpadłem tarapaty. Że was tu 
spotkałem, to cud prawdziwy i chyba moja 
szczęśliwa gwiazda ciągle jeszcze świeci na niebie. Na czym 
to ja stanąłem? Aha, pieniędzy posiadałem coraz 
mniej, lecz któregoś dnia spotkałem Freda Clarka. 
  W samym Amarillo, bo i tam trafiłem szukając wymarzonej 
farmy, to znaczy ładnej i taniej. Tamtej, w okolicach Abilene, 
musiałem się przecież wyrzec, nie jestem fantastą.
  Usłyszawszy te słowa pomyślałem coś wręcz prze-
ciwnego. Bede był właśnie fantastą, niebezpiecznym dla 
samego siebie.
  

  —	To stało się w knajpie — opowiadał. — Tkwiliśmy 
stołek przy stołku, wcale się nie znając. Takie już 
zrządzenie losu. Knajpa elegancka, ani słowa. Szynkwas 
błyszczał jak srebro, przy szynkwasie rząd wysokich stołków. 
Nie ma potrzeby opierać się o blat, odpoczywasz wygodnie, a 
barman podsuwa ci, czego tylko zapragniesz. Łapserdaków 
do takiego lokalu nie wpuszczają. Broń należy oddawać 
facetowi przy wejściu, za numerkiem. Dziwny zwyczaj, ale 
chyba rozsądny. Na szczęście ubranie, które otrzymałem w 
prezencie od Gonzalesa (bodaj mu się zawsze dobrze 
wiodło!), wyglądało doskonale, co mój sąsiad, właśnie Fred 
Clark, musiał zauważyć.
  Zjadłem, co należy, opróżniłem kufelek, ciągle dumając o 
swej farmie. Zerknąłem na sąsiada. Po stroju trudno 
odgadnąć, kim kto jest. Chociaż trapera zawsze się pozna. 
Lecz na trapera ten człowiek nie wyglądał. Na farmera 
również nie. Zerkam raz i drugi. Zauważył to, bo się odezwał 
nagle:
„Pan nietutejszy, prawda?"
„A nietutejszy" — przyznałem.
„Przejazdem?"
„Przejazdem".
„W interesie?"
„Owszem, szukam pewnego interesu".
  „Może potrafię pomóc, znam to miasto jak własną 
kieszeń".
Wyjaśniłem, o co mi chodzi.
  „Farma? — zastanowił się. — Hm, jest tu w okolicy sporo 
gospodarstw. Na pewno któreś na sprzedaż, trzeba się 
popytać".
  Wypiliśmy na znajomość, raz i drugi, i umówili na następny 
dzień. Okazało się, że mieszkamy w tym samym hotelu. 
Następnego ranka już gadaliśmy sobie po imieniu, jak starzy 
znajomi.
—	Prędko poszło — mruknął Karol.


  Uśmiechnąłem się w duchu. Tak, mój przyjaciel w swym 
barwnym życiu zdobył sporo doświadczeń, często przykrych, 
ale właśnie na takich człowiek rozumny najszybciej się uczy. 
Karol nie był odludkiem, nie stronił od ludzi, lecz z 
zawieraniem nowych znajomości bardzo był ostrożny. 
Zwłaszcza wśród wędrówek po Dzikim Zachodzie. Jakże 
więc musiał potępiać Bedego za wręcz dziecinną 
lekkomyślność.
  —	Dużo wtedy miał pan pieniędzy? — zagadnąłem 
niedoszłego farmera.
  —	No... — zająknął się — chciałem przecież nabyć 
gospodarstwo.
  Widać jakoś było mu niezręcznie wyjawić sumę. Pewnie 
wstydził się, że tyle przetracił, więc nie nalegałem.
  —	Mniejsza z tym. Jednak to była nieostrożność z pańskiej 
strony zaprzyjaźnić się z obcym człowiekiem.
  —	Święte słowa, doktorze! Święte słowa, lecz proszę nie 
myśleć, że Clark mnie okradł, oszukał lub ograł w karty. Albo 
że zaciągnął pożyczkę. Taki on nie był i nie jest. Nie 
zgrzeszyłem ostrożnością, prawda, jednak moja nieostrożność 
polegała na czymś innym.
  Zabrzmiało to zagadkowo. W jakąż kabałę znowu wplątał 
się Bede? Już zacząłem przypuszczać, że nabył farmę od 
osoby, która nie była jej właścicielem. Omyliłem się. Bede 
nie został rolnikiem, lecz — jak sam twierdził — młynarzem. 
W jaki jednak sposób?
  Z tym jakimś Clarkiem objeżdżał okolice Amarillo. Znaleźli 
kilka gospodarstw na sprzedaż, lecz te, dostępne dla kieszeni, 
leżały w całkowitej ruinie i wymagały potężnego wkładu 
pieniędzy, by doprowadzić je do jakiej takiej użyteczności. 
Natomiast za inne, kwitnące, domagano się zapłaty 
przerastającej możliwości Bedego.
—	Nie wiedziałem,  co  począć,  bo i pieniędzy,  jak 
domyślacie się, dżentelmeni, wcale mi nie przybywało. 
  Zwierzyłem się z tego Clarkowi. Oświadczył, iż w takim 
razie nie ma co marzyć o farmie, chociaż... byłby sposób na 
podreperowanie funduszów, ale on nie chce mnie do niczego 
namawiać. Myślałem, że w ten sposób zachęca do 
spróbowania szczęścia w kartach, i od razu odmówiłem. Lecz 
Clarkowi nie to było w głowie. Powiedział, że sporo 
wędrował po Górach Skalistych i niejeden raz napotykał ludzi 
szukających złota. Podobno wielu z nich doszło do majątku. 
Zaproponował więc, abyśmy razem wyruszyli na wyprawę. 
Dowodził, iż życie w górach na pewno wypadnie taniej niż w 
miejskich saloonach i hotelach. Co racja, to racja. Rada w 
radę zadecydowaliśmy udać się w pasmo San Juan, właśnie 
tu, w Kolorado. Z Amarillo do San Juan to szmat drogi, tylko 
że ja wówczas o tym jeszcze nie wiedziałem. Gdy 
zaproponowałem część trasy przebyć koleją, wyśmiał mnie. 
Twierdził, iż cena biletów oraz opłata za transport koni 
wielokrotnie przewyższą koszty wędrówki na siodle. 
Uwierzyłem. Później się okazało, dlaczego tak twierdził: bo 
sam był bez jednego centa. Więc gdy przyszło do zakupu 
żywności na drogę, amunicji do broni, kilofów i łopat, mu-
siałem za wszystko zapłacić. Clark bardzo mi dziękował i 
przyrzekł zwrócić, gdy tylko odkryjemy chociaż najmniejszą 
żyłkę złota.
  Wreszcie opuściliśmy Amarillo w wesołych humorach, bo 
czegóż nam brakowało do szczęścia? Jak wiecie, 
dżentelmeni, nie lubię długo tkwić w jednym miejscu. 
Kocham ruch, a wtedy wyobrażałem sobie, iż czekają mnie 
w górach całe pola nuggetów, wielkich jak orzechy, za które 
kupię farmę jak się patrzy!
  —	Chociaż nie lubi pan tkwić w jednym miejscu — 
zauważyłem nieco złośliwie. — Jak to pogodzić?
  —	Da się pogodzić, doktorze. Przy pracy na roli nie ma 
czasu na nudę, a to właśnie nuda podsuwa wariackie 
pomysły. Gdybym miał własny kawał gruntu... ho, ho!
  —	Więc powędrowaliście w kierunku San Juan — 
przypomniał Karol, którego rozwlekła gadanina widać 
poczęła nużyć.
—	Oczywiście. I dotarliśmy tam.
  —	Nie słyszałem, aby w tamtym paśmie znaleziono 
chociaż drobinę złota.
  —	Ech, nie jest aż tak źle. Tylko że ja się nic a nic na tym 
nie znałem.
—	A Clark?
  —	Raczej zajmował się wszystkim innym niż szukaniem 
bonanzy.
—	Toście się świetnie dobrali — stwierdził Karol. 
Bede pominął milczeniem uszczypliwą uwagę, a ja 
spojrzałem z wyrzutem na przyjaciela. Nie miał zwyczaju 
naigrywać się z pokonanych, a w tym wypadku 
pokonanym był właśnie Bede, łatwo przecież odgadnąć. 
Domyślałem się, iż wyprawa w San Juan nie ziściła 
nadziei. Później Karol usprawiedliwiał się przede mną. 
Oburzyła go tak bezgraniczna lekkomyślność, wręcz 
głupota nie do darowania.
  —	Ten człowiek ma nadzwyczajne szczęście w swych 
nieszczęściach — dodał. — Inny, znacznie mądrzejszy i 
roztropniejszy, doświadczywszy połowy niepowodzeń 
Bedego, albo żyłby w nędzy, albo zginął. A ten, skądkolwiek 
zleci, zawsze spada na cztery łapy jak kot. 
Powiedz, Janie, czy to sprawiedliwe?
Bardzo mnie ubawił takim pytaniem.
  Wracam do opowieści Bedego o tej idiotycznej, nie 
przemyślanej eskapadzie w dzikie, nieznane góry, o lek-
komyślności ludzi, którzy nie mieli pojęcia, gdzie szukać złota i 
jak je wydobywać. Zaopatrzeni w kilofy, łopaty i patelnie, 
ruszyli.
  

  — Najpierw — gadał Bede — szło nam zupełnie nieźle. Z 
Amarillo skierowaliśmy się na północny zachód, 
przeprawiając się przez południowy, później przez północny 
Canadian w Oklahomie, z kolei przez Cimarron, aż 
znaleźliśmy się w Kolorado. Do tego miejsca Clark świetnie 
mnie prowadził. Każdej nocy mieliśmy dach nad głową, a 
konie pełne żłoby w stajni. Niekiedy zatrzymywaliśmy się u 
farmerów, którzy za nocleg ani za strawę nie chcieli przyjąć 
nawet centa. Tę gościnność wyrównaliśmy z nawiązką w 
saloonach i hotelach. Zwłaszcza w Trinidad, na południu 
Kolorado, zdarto z nas dziesiątą skórę. Ściślej, zdarto ze mnie, 
bo Clark, jak już wspominałem, nie miał pieniędzy. Odkąd 
jednak skręciliśmy na zachód, poczęło się nam gorzej wieść. 
Farmy poznikały, miasteczek coraz mniej. Dobre drogi 
zamieniły się w kiepskie, wreszcie całkowicie znikły. Żeby 
dotrzeć do San Juan, wiecie o tym na pewno, dżentelmeni, 
należy najpierw sforsować wyżyny pasma Sangre de Christo. 
Oj, to nie była zabawa, lecz ciężka praca, zwłaszcza dla na-
szych koni. Wyżej i coraz wyżej! Już myślałem, że tym 
sposobem trafimy żywcem do nieba. Na koniec skały się 
rozstąpiły i ujrzałem kraj leżący po drugiej stronie, wcale nie 
piękniejszy od tego, który opuściliśmy. Drogę przeciął nam 
strumień, więc wędrując wzdłuż tego strumienia doszliśmy do 
większej rzeczki i odtąd jechali wzdłuż jej koryta. Clark 
twierdził, że to Rio Grandę, która wypływa z San Juan, 
wobec czego dotarliśmy do celu. A teraz pozostaje tylko 
szukać i śmiałym niech szczęście sprzyja!
  I tak oto w pewnej dolinie zanurzyliśmy po raz pierwszy 
nasze patelnie w piasku bezimiennego strumyka.
  Nie wiedziałem, że to aż taka sztuka bełtać wodę na 
patelni, żeby błoto wyleciało, a pozostały ciężkie ziarnka  
metalu.  Clarkowi  od  razu  udawało  się,  ale i ja wkrótce 
nauczyłem się tej sztuki. I cóż powiecie, dżentelmeni? Złote 
punkciki poczęły błyskać na dnach naszych patelni. Co za 
traf! Już widziałem siebie hacjenderem na wymarzonej 
farmie! Uścisnęliśmy sobie dłonie, a później napoczęli 
butelczynę, jaką na ten cel przywiozłem. I dalej do roboty!
  Babraliśmy się w wodzie i piachu, póki mrok nie ogarnął 
dolinki i uniemożliwił wyszukiwanie złotych ziarnek, nie 
większych od główki szpilki.
  Pierwszy nocleg w górach wypadł jak najgorzej. Zajęci 
szukaniem złota zapomnieliśmy o bożym świecie, a przede 
wszystkim o przygotowaniu obozowiska. Gdy zapadła noc, na 
łapu-capu poczęliśmy szukać opału i nie znaleźli nic, poza 
zbutwiałym kawałem drewna, wyrzuconym przez wodę. 
Pożytku żadnego, nie chciał się palić.
  Coś tam przegryźliśmy na sucho i napoili konie. Teraz 
okazało się, iż w dolince nie rośnie nawet najmizerniejsza 
trawa. Nie mieliśmy czym nakarmić wierzchowców.
  Tej nocy spałem okropnie, budząc się co pewien czas i 
szczękając zębami z zimna. Gdzieś z wysokości spadł na nas 
lodowaty wiatr, więc przemarzliśmy do szpiku kości. To było 
okropne. Na długo przed świtem poczęliśmy biegać dla 
rozgrzewki tam i z powrotem. Tak zastał nas dzień, lecz 
jeszcze wcale nie pocieplało. Wytłumaczyłem Clarkowi, że 
nie możemy tu pozostać ani godziny dłużej. W dolince nie 
rosną drzewa, nie rośnie żaden krzak zdatny na rozpałkę ani 
trawa. Zamarzniemy na śmierć, a konie padną z głodu.
  Trochę się upierał, żeby jeszcze pogrzebać w korycie, lecz 
wkrótce ustąpił. Ruszyliśmy dalej w górę rzeczki, a dolinka 
raz się rozszerzała, raz zwężała do rozmiarów wąwozu. W 
ten sposób przewędrowaliśmy dobre dwie mile. Nie jestem 
piechurem, więcej czasu spędziłem na siodle niż na 
podeszwach własnych butów, a tę dwumilową drogę 
odbyliśmy pieszo wiodąc konie za uzdy. Clark twierdził, że w 
ten sposób nie przeoczymy żadnej bonanzy. Dobrze czułem 
w kościach spacerek.
  Wszystko ma swój kres, niekiedy dobry, niekiedy zły. 
Nagle ujrzeliśmy pionową skałę zamykającą drogę, jednak 
woda płynęła nadal, tak samo spokojnie jak przedtem. Był to 
bowiem tylko nagły zakręt wąwozu, a za tym zakrętem, kilka 
jardów zaledwie, rozstąpiły się skały tworząc kolistą łączkę. 
Przez jej środek mknął nurt strumienia. Zbocza porastały 
drzewa, a dalej, w głębi, walił z wysokości stromej iglicy 
wodospad.
  Tak oto dotarliśmy do źródeł naszej rzeczki. Migiem 
rozpaliłem ogień, nastawiłem wodę w garnku, Clark zajął się 
rozkulbaczeniem koni. Później... ach, cóż to była za uczta!
  Byłem piekielnie zmęczony, Clark również. Przecież nie 
wytrzymał. Ledwie połknął ostatni kęs, porwał patelnię i 
pognał do rzeczki. Położyłem się z siodłem pod głową. Nie 
upłynęło i kilka minut, a mój kompan przygnał z patelnią.
  „Popatrz! — wrzasnął. — Popatrz, Barry, i bierz się żywo 
do roboty!"
  Siadłem, spojrzałem i, porwałem się na nogi. Patelnia 
Clarka lśniła od złotych punkcików, było ich znacznie więcej 
niż wówczas, za pierwszym razem. Nie zasnąłbym po takim 
widoku.
  Cały dzień taplaliśmy się w wodzie i w piachu. Za-
pomnieliśmy o obiedzie, zapomnieliśmy o całym świecie, 
dopiero zmrok oderwał nas od roboty. Wtedy poczułem, co to 
znaczy płukać złoto. Grzbiet mnie bolał, nogi miałem 
zdrętwiałe od lodowatej wody. Chyba Clark czuł się 
podobnie, bo ledwie dowlókł się do obozowiska. Obaj 
osunęliśmy się na ziemię, ciężko dysząc. Nigdy dawniej nie 
przypuszczałem, że to piekielne złoto tyle wymaga zachodu. 
Ileż wysiłku kosztowało mnie wtedy rozpalenie ognia i 
zagotowanie wody!
  Do ranką zmęczenie minęło, więc z nowym zapałem 
pognaliśmy do naszej bonanzy. Po drugim dniu pracy dno 
woreczka pokryło się żółtym pyłem. Jednak nie było tego 
wiele. Skalkulowałem, że jeśli nadal tylko tyle będziemy 
zbierać, i roku nie starczy, abym uciułał na swą farmę. 
Powiedziałem o tym Clarkowi, przyznał mi rację.
  „Musimy przenieść się pod tamten wodospad — zde-
cydował. — Coś mi się wydaje, że woda wypłukuje złoto z 
wnętrza skały".
  Nazajutrz powędrowaliśmy z pół mili i znowu na skraju 
puszczy rozbili obóz. I natychmiast... do roboty!
  Clark dobrze poradził. Im bliżej wodospadu, tym więcej 
złota leżało w korycie rzeczki. Ba, znalazłem nawet dwie 
małe grudki, a mój kompan aż trzy. Podeszliśmy do miejsca, 
gdzie z szumem spadała z góry spieniona woda. Był to dołek 
głęboki na pół chłopa. Zrzuciliśmy odzież i buch, do dołka! 
Dzień był gorący, a przecież gdym zanurzył się w wodę, aż 
mną zatrzęsło. Dłużej jak pięć minut nie sposób było tu usie-
dzieć.
  Odtąd pracowaliśmy na zmianę: jeden grzał się w słońcu, 
drugi, drżąc na całym ciele, uwijał się jak szatan w lodowatej 
kąpieli. Opłaciło się. Pod koniec dnia mieliśmy ze cztery 
garście złotych orzeszków. Byłem słaby jak mucha, a Clark 
jak komar. To pewnie od tej wody, albo z głodu, bo obiadów 
nie jadaliśmy, żeby nie tracić czasu.
  — Iz jednego, i z drugiego — zauważył Karol. — Ludzie 
nazywają to gorączką złota. Trudno się od niej ustrzec nawet 
starym wygom, a cóż dopiero początkującym greenhornom. 
Sam widziałem, jak tacy poszukiwacze ograniczali się do 
jednego posiłku dziennie, a później marli ni z tego, ni z owego.
  

    — To znaczy, że postępowaliśmy głupio?
—	Bardzo głupio — bezlitośnie stwierdził Karol. 
Spostrzegłem, iż Bede nie wziął do serca tak ostrej
oceny. Machnął tylko ręką i wrócił do przerwanej opowieści.
  —	Po kilku następnych dniach posiadaliśmy pół woreczka 
samych nuggetów, ale już nic więcej nie znaleźliśmy w naszej 
dziurze. Należało poszukać wyżej, to znaczy w skale, z której 
walił wodospad. Ba, łatwo postanowić, trudniej wykonać. 
Clark twierdził, iż w miejscu, z którego woda wypływa, musi 
istnieć złota żyła. Lecz jak się do tej żyły dostać? 
Próbowaliśmy oskardami powybijać stopnie w skale. Nic z 
tego. Wiecznie mokra ściana nie dawała oparcia ani nogom, 
ani rękom. Więc tylko wyłamywaliśmy okruchy skały, 
oglądali każdy chyba ze sto razy, lecz na żadnym z nich nie 
było nawet śladu złota.
  —	Kto wie — mruknął Karol — złoto mogło tkwić w 
środku, lecz żeby je wydostać, należało zemleć kamień na 
proszek.
  — Pewnie ma pan rację. Nam to nie przyszło do głowy, 
zresztą... skąd mieliśmy wziąć taki młyn? Wróciliśmy do 
przemywania piasku z rzeczki. To trwało ze dwa tygodnie. 
Wyniki były coraz gorsze. Na dobitkę kończyła nam się 
żywność. Należało poszukać czworonogiej pieczeni. Droga 
wiodła przez las, na szczęście rzadki, porastający niezbyt 
strome zbocze, i bez większego wysiłku osiągnęliśmy 
kopulasty szczyt. Za nim widniała następna dolinka, tyle że 
bezwodna. Powędrowaliśmy dalej, raz pieszo, raz konno, aż 
wieczorem trafiliśmy na górski potoczek. Tam 
zanocowaliśmy. Kiepsko wypadł wieczorny posiłek. 
Przypomniał nam, że jeśli sprawy nadal tak się będą toczyć, 
przyjdzie zginąć z głodu. Więc mimo zmęczenia o świcie 
zaczailiśmy się nad strumykiem. Los się do nas uśmiechnął. 
Clark ustrzelił łosia, ja paskudnie spudłowałem.
  

Lecz to był ostatni uśmiech losu. Złota nigdzie nie odkryliśmy, 
nawet tyle, żeby wypełnić nim naparstek. Dalsza włóczęga, 
raz tu. raz tam, nie dała żadnych rezultatów, poza jeleniem (to 
znowu zasługa Clarka) i kilkoma indykami. Lecz trafiały się 
dni, kiedy tylko leśne jagody zaspokajały nasz głód. Miałem 
już tego dosyć. Rada w radę, należało wracać do naszej 
pierwszej dolinki. Ba, ale podczas tak długiej wędrówki 
wszystko nam się pokręciło. Nie potrafiliśmy odszukać drogi 
powrotu. Najgorsze nastąpiło w dwa dni później: napadnięto 
nas!
  Wieczorem w bardzo zacisznym miejscu, gdzie, jak się 
zdawało, nigdy nie stąpnęła noga człowieka. Nawet nie 
zdążyłem wyplątać się z koca. Gdybym zdążył! Mój pas z 
coltami spoczywał na długość ręki, ale tej ręki już nie 
zdążyłem wyciągnąć. Pierwszy raz tak mi się przydarzyło, że 
przeciwnik okazał się szybszy. Ja jeszcze leżałem, gdy on stał 
nade mną. I nadal musiałem tkwić na ziemi naprzeciw lufy 
skierowanej pro-ściutko w mą pierś. A jak zachował się 
Clark?
  O, wcale nie lepiej. I trudno mieć do niego pretensję. Nad 
nim sterczał drugi drab z rewolwerem w łapie. Księżyc 
błyszczał, gwiazdy świeciły, było widno, prawie jak w dzień. 
Dobrze widziałem zarośnięte gęby napastników. Ech, 
gdybym się na nich natknął mając pas z coltami na sobie! Nic 
z tego.
  Clark milczał, bandziory milczały. Uznałem, że należy 
przerwać tę ciszę. Jeszcze się łudziłem, że to jakieś 
nieporozumienie.
„Dżentelmeni — pytam — o co chodzi?"
  „Zaraz się dowiesz. Rozwiń koc i obróć się plecami. Tylko 
nie próbuj żadnych sztuczek".
Ani mi to było w głowie!
  Uczyniłem, co mi polecił, a później pozwoliłem związać 
sobie ręce i nogi, zupełnie jak cielak przed cechowaniem. 
Leżałem z nosem w ziemi, zerkając na prawo i lewo. Dlatego 
dostrzegłem, jak skrępowano Clarka. W ten sam sposób. 
Nawet nie mruknął, i słusznie.
  Później te dwa draby (było ich tylko dwu, ale i tak o dwu 
za dużo!) zajęły się przetrząsaniem naszych bagaży. 
Najbardziej interesowały ich wnętrza juków. Oczywiście 
znaleźli woreczek ze złotem, a z kolei moje pieniądze w 
kieszeni kurty. Nie zdradzę, ile tego było i nie pytajcie, bo 
mnie krew zaleje. Mogłem przecież, idiota, przed wyprawą 
złożyć je w jakimkolwiek banku. Czemu tak nie postąpiłem?
  Jaki był dalszy ciąg? Odeszli na stronę i coś tam między 
sobą szeptali, a co z tego szeptania wynikło, zaraz się 
dowiedziałem „Słuchajcie, greenhorny — rzekł ten, który 
mnie skrępował. — Żadnej krzywdy wam nie wyrządzimy. 
Zostawiamy broń, konie i dobrą radę na przyszłość: jak jeden 
śpi, to drugi powinien czuwać. Żeby wam to w głowach 
mocno utkwiło, zabieramy złotko i pieniążki".
  Tak to pieszczotliwie określił, a ja tylko zęby zacisnąłem i 
połknąłem całą złość. Tamten jeszcze dodał: „więzów nie 
możemy zdjąć, chyba rozumiecie, dlaczego? Ale okrutnikami 
nie jesteśmy. Trochę się je rozluźni i do rana się 
wyswobodzicie".
  I tak nas zostawili. Lecz przed odejściem bandzior położył 
mi przed nosem trzy spore nuggety.
„Na pamiątkę" — zaśmiał się.
  I jeszcze dołożył dwie, moje własne, pięciodolarówki.
  „Na nową drogę życia" — dodał, a mną zatrzęsło z 
oburzenia i wściekłości.
  Okazało się, że Clark również otrzymał trzy nuggety, lecz 
ani centa. Słyszałem, jak odchodzili, jak zastukały kopyta po 
kamieniach. Gdzieś blisko ukryli konie. Później wszystko 
ucichło, a my zaczęliśmy się mozolić z rzemieniami na rękach 
i nogach. Co przy tym wygadywaliśmy na zbójów, nie będę 
powtarzał.  Możecie się domyślić.
  Chociaż nam pęta rzeczywiście rozluźnili, dopiero po kilku 
godzinach zdołaliśmy je zdjąć. Rankiem wskoczyliśmy na 
siodła i w drogę, byle dalej od miejsca naszej klęski. Gdyby 
przydarzyła się na równinie prerii, pierwszy pognałbym za 
rabusiami, lecz jakże ich doścignąć w labiryncie gór i dolin?
  Później długo jeszcze szukaliśmy złota. Bez rezultatu. 
Nadeszła jesień. Czas było wracać w ludzkie strony. Po 
górach wędrowaliśmy razem, gdy zaczęły się płaszczyzny,  
postanowiliśmy się  rozdzielić.  Dlaczego?
  Wyglądaliśmy jak dwa głodomory i dwaj obszarpańcy, bo 
ubrania nasze znajdowały się w stanie żałosnym. Naszego 
obuwia nie podjąłby się wylatać nawet najbardziej biedujący 
szewc. Tylko konie kwitły zdrowiem, odpasły się na 
górskich halach. Tym gorzej dla nas! Wcale nie pasowały 
do właścicieli i mogły budzić podejrzenie, że są kradzione.
  Clark twierdził, że widok takich dwu, jak my, wystarczy, 
aby każdy farmer, wbrew zasadom gościnności, zatrzasnął 
nam drzwi przed nosem, a szeryf miasteczka kazał się 
wynosić tam, gdzie diabeł pacierze odmawia. Jednego 
oberwańca to jeszcze ludzie jakoś ścierpią, lecz dwu zaczną 
się lękać.
Przyznałem mu rację. I tak doszło do rozstania.
  „Barry — poradził mi Clark — kieruj się prosto na 
południe. Trafisz na rzeczkę. Niegłęboka. Przejdź na drugi 
brzeg i znowu prościutko. Nie będzie więcej niż dwie mile, 
jak ujrzysz domostwa. Miasteczko nazywa się Goodyear. 
Może dla ciebie znajdzie się tam jakiś dobry rok? Jest w tym 
miasteczku hotel i saloon równocześnie, Lucky Saloon. Ano, 
świetnie pasuje do Goodyear. Pracowałem tam przez 
pewien czas. Właściciel, Martin Harper, sympatyczny facet. 
Spróbuj zaczepić się u niego, ale na mnie lepiej się nie 
powołuj. No, trzymaj się stary!"
  Po tych słowach uścisnęliśmy sobie dłonie. On ruszył na 
północ, ja na południe. Miałem pięknego konia, niezłą uprząż, 
dwa colty, winczestera, dziury w butach, podarte portki, a w 
kieszeni trzy grudki złota i pięć dolarów, bo drugą piątkę 
dałem Clarkowi... To było na jesieni, przed rokiem. Teraz 
wyglądam jak bogacz. Ale pech mnie prześladuje... znowu 
wpadłem w kłopoty, z których nie wiem, jak się wywikłać. Bo 
na tamtej wyprawie w góry moja przygoda wcale się nie 
skończyła.
  



Wielki plan
  Był sam i w bardzo kiepskim humorze. Nie z powodu 
samotności. Tej się nie lękał. Posiadał przecież broń, ścigłego 
wierzchowca, celne oko i szybką rękę. Żadne spotkanie na 
tym pustkowiu nie wydawało mu się groźne. Zresztą, gdzieś 
niezbyt daleko leżało miasteczko o śmiesznej nazwie 
Goodyear, w którym na pewno sprawiedliwy szeryf pilnował 
ładu i przepisów prawa.
  Zły humor wynikał z tego, że z całego majątku zostało mu 
pięć dolarów i trzy grudki złota i że był tak głodny, jak nigdy 
w swym pełnym przygód życiu.
  Rozglądał się dokoła, jadąc lekkim kłusem, czy nie 
dostrzeże gdzieś łatwej do strzału zwierzyny, najlepiej — 
indyków, bo o upolowaniu płochliwej antylopy nawet nie 
marzył.
  Lecz płaszczyzna porosła przekwitłą już szałwią wyglądała 
tak, jakby nigdy nie biegało tu nic, co można by przy ognisku 
zamienić w pachnącą dymem i mięsem pieczeń. Ujrzał przed 
sobą gęsty pas wysokich zarośli, ciągnący się ze wschodu, na 
zachód. Odgadł, że jest to zapowiedziana przez Clarka 
rzeczka, a dwie mile za rzeczką, miał leżeć ów Goodyear, w 
którym na pewno można się najeść po uszy, wstąpiwszy do 
„Lucky Saloon".
Zmusił konia do galopu, ale przed zaroślami zatrzymał 
zwierzę. Ponad czubkami krzewów ujrzał piasz-
czystą plażę i szerokie koryto płytkiej wody. Dokoła pusto — 
na prawo, na lewo, na tamtym brzegu. Zeskoczył z siodła, 
ujął wierzchowca za cugle i rozgarnąwszy obrośnięte liśćmi 
witki, sprowadził go z pochyłej skarpy na łachę pokrytą 
gdzieniegdzie błyszczącymi w słońcu, oszlifowanymi przez 
wodę drobniutkimi kamykami. Koń stanął na granicy rzeczki i 
lądu, pochylił głowę, pił powoli i długo, od czasu do czasu 
podnosząc łeb i strząsając z warg kropelki.
  Barry Bede spoglądał dokoła czujnym wzrokiem Starał się 
nie myśleć ani o kawie, ani o wędzonym boczku, ani o 
jajecznicy z dziesięciu jaj; której to ilości wcale nie uważał za 
przesadną. Ostatni raz jadł wieczorem poprzedniego dnia, 
jeszcze z Clarkiem. Jadł! Ale cóż to było za jedzenie, pożal 
się Boże! A kawa, którą popili ten niby-posiłek? Lekko 
brązowa woda, tyle że gorąca.
  Poczuł skurcz żołądka. Przez sekundę zastanawiał się, czy 
nie rozpalić ogniska i nie zagotować wrzątku, może w ten 
sposób oszuka głód? Lecz wizja saloonu w niedalekim 
miasteczku kazała mu zaniechać takiej przerwy w podróży. 
Byle tylko dotrzeć do drzwi gospody, zasiąść za stołem i 
najeść się do syta. A płacić? — zreflektował się. Pięć 
dolarów pewnie starczy na jeden posiłek, lecz co później? 
Sprzedać konia? Sprzedać broń? Wierzchowca nie sprzeda. 
Nigdy! Przecież nie zostanie w tym Goodyear do końca 
życia. Popatrzał na swe buty, na swe złachmanione spodnie i 
westchnął. Ma trzy grudki złota, ach, gdyby ich miał pełen 
woreczek! Gdyby jego odzież prezentowała się lepiej. 
Człowiek dobrze ubrany budzi zaufanie, może uzyskać 
kredyt, nikt od niego nie żąda zapłaty z góry. Takiemu 
wynajmuje się pokój w hotelu bez mrugnięcia okiem. Po kilku 
dniach Bede znalazłby jakąś tymczasową robotę i spłacił 
dług. Był tego pewien.
  

  Co prawda, wędrowcy wracający z gór mają zawsze 
zniszczone ubrania, lecz za to woreczki pełne nuggetów. I 
mogą tylko potrząsnąć takim woreczkiem przed oczyma 
szynkarza, aby otrzymać wszystko, czego się zażąda. 
Wystarczyłoby wyjąć z woreczka dwie, trzy samorodki — 
tyle właśnie, ile ich miał — aby zdobyć zaufanie i opinię 
człowieka majętnego. Bede zabrał aż dwa woreczki w 
przewidywaniu złotodajnych plonów. Ten pełny został 
zrabowany. W głębi juków spoczywał tylko pusty.
  Spojrzał ponurym wzrokiem na piasek plaży, na kamyki 
hojnie po nim rozsypane, zerknął ku niebu, jakby wśród 
białych obłoczków szukał natchnienia, i klepnął się dłonią w 
czoło.
  — To jest myśl — powiedział do siebie. — To jest myśl! 
Czemu nie spróbować?
  Chwycił konia za uzdę, uwiązał go w krzakach. Wydobył z 
juku woreczek i wrócił na plażę. Ukląkł, począł zbierać 
kamyczki i wsypywać je do' woreczka. Spieszył się. Nie 
tylko dlatego, że był głodny, ale że lękał się, by go kto nie 
podpatrzył przy tak dziwnym zajęciu. Bo gdyby ten ktoś 
również podążał do Goodyear, cały plan, wielki plan Bedego, 
straciłby wszelką wartość.
  Gdy woreczek wypełnił się po rąbek, Bede związał go 
rzemykiem, schował do juku, otrzepał dłonie, wskoczył na 
siodło i wielce zadowolony z siebie ruszył przez rzeczkę 
wśród rozbryzgów wody. Na brzegu zmusił konia do galopu.
  Gdzieś, niezbyt daleko, w prostej przed nim linii, leżało 
nieznane Goodyear z wyśnioną kawą, wołową pieczenia i 
jajecznicą z dziesięciu jajek.
  Jednakże Clark mógł się mylić co do odległości, a z prostej 
linii łatwo zboczyć jadąc nagą płaszczyzną bez żadnych 
punktów orientacyjnych. Dlatego Bede wytężył wzrok, 
spoglądał w lewo i w prawo, usiłując dojrzeć szczyty 
domostw lub smugę dymu. Ale nie budynki stały się 
zwiastunem zamieszkałych stron, lecz kolejowy nasyp, a na 
nim lśniące w słońcu szyny. Biegły ze wschodu na zachód. 
Bede zatrzymał wierzchowca. Clark nic a nic nie wspominał 
o kolei, nie mówił, że w Goodyear jest stacja. Może 
zapomniał? Może gdy bawił w miasteczku, pędziły tędy tylko 
dyliżanse? Ba, cóż można wiedzieć. Albo te tory wiodą do 
Goodyear, albo je omijają.
  Bede nie mógł się zdecydować, w jakim kierunku powinien 
teraz ruszyć. Wspomniał jednak słowa Clarka: „przejedź na 
drugi brzeg i znowu prościutko, nie więcej niż dwie mile, a 
ujrzysz domostwa".
  Jak prościutko, to prościutko. Zeskoczył z siodła, 
przeprowadził czworonoga przez nasyp, dosiadł konia i 
pojechał prosto przed siebie, nie zważając już na kierunek 
torów. I oto kolejowy szlak, chociaż najpierw zniknął mu z 
oczu, znowu się ukazał, dalekim łukiem skręcając ku 
południowi. Na końcu tego łuku Bede zauważył zielone kępy 
drzew, a nad nimi szczyty dachów. Tam leżało Goodyear. A 
jeśli nie Goodyear — to inne miasteczko, gdzie gościnne 
saloony zapraszają do swych wnętrz spragnionych i 
zgłodniałych wędrowców.
  Pognał galopem. Drzewa i dachy ogromniały w miarę 
przebywanej przestrzeni. Ani się spostrzegł, jak wjechał na 
prymitywny trakt, szeroką niby-drogę, oznaczoną koleinami 
wozów i wydeptaną przez pieszych. Przystanął. Wydobył z 
juku woreczek ze żwirem, rozwiązał go i na samym wierzchu 
położył trzy wyjęte z kieszeni nuggety. Zasupłał rzemyki, 
schował woreczek i ruszył dalej. Teraz już tylko truchtem.
  Przejechał drewniany, lecz solidny mostek, przerzucony 
zapewne nad tą samą rzeczką, jaką napotkał poprzednio, i 
ujrzał pierwsze corrale dla koni, zagrody dla bydła — 
oczywiste oznaki zamożności mieszkańców.
  Dalej minął pas zieleniejącej jeszcze łąki, za nim —świeżo 
zaorane rżyska, sad pełen jabłek, znowu corral, powtórne 
rżyska, aż na koniec zwarta linia zabudowań ograniczyła 
drogę z obu jej stron. Dostrzegł poprzeczną deskę, przybitą 
do pala na skraju drogi, która w tym miejscu stawała się 
ulicą. Napis głosił: „Goodyear. Mieszkańców 984". Więc 
trafił do celu.
  Właśnie kilku z tych 984 mieszkańców stało przed 
piętrowym budynkiem ze sztuczną, podwyższającą fasadą 
oraz informacją na niej, że tu się mieści „General storę", paru 
innych przed sąsiednią budą z szyldem „Dry goods" i przed 
dziwacznego kształtu jakąś remizą z czerwonej cegły, 
opatrzoną napisem-reklamą: „General outfitting storę. M. G. 
Hoover".
  Spotkał na swej drodze wysoki wóz farmerski, którego 
woźnica drzemał na koźle, a konie tkwiły w miejscu z 
opuszczonymi łbami. Pewnie również drzemały. Lecz gdzie, 
u licha, ten „Lucky Saloon"?
  Znowu głód dał o sobie znać. Bede postanowił wstąpić do 
pierwszego napotkanego saloonu, bez względu na to, czy 
będzie to „Lucky", czy nie. I właśnie w tym' samym 
momencie ujrzał poszukiwany lokal, budowlę wielce różną od 
poprzednich: szeroki drewniany dom, z długą werandą 
zajmującą cały front. Przed tą werandą wbito pale 
konowiązów. Stało przy nich kilka gniadoszy i jeden piękny 
karosz, z siodłem błyszczącym srebrnymi okuciami.
  Bede uwiązał tam i swego wierzchowca, wyjął z juku 
woreczek i wspiął się po stopniach werandy.
„Albo się uda, albo się nie uda — myślał desperacko. — 
Ostatecznie, mam pięć dolarów i trzy grudki złota, więc 
mnie nie oddadzą w łapy szeryfa".
Przybrał pewną siebie minę i pchnął drzwi.
  Ujrzał przestronną salę, stoliki, krzesła, bufet. Poczuł 
znajomy zapach tytoniowego dymu, piwa, whisky i jakiejś 
potrawy, co spowodowało ucisk w dołku, napływ śliny do ust 
i prawie mdłości.
  W saloonie było nieomal pusto. Zaledwie kilku mężczyzn 
piło piwo przy stolikach, a długi szynkwas podpierało dwu 
innych, chyba kowbojów, sądząc z ubrań, i chyba 
młodzieniaszków, sądząc z wyglądu twarzy. Tylko oni, jak 
zdążył się zorientować, pociągali ze szklanek coś 
mocniejszego od piwa.
  Siadł przy pustym stoliku, woreczek położył pod prawą 
ręką i czekał, pełen niecierpliwości. Młodziki przy szynkwasie 
klepali się po ramionach, gaworzyli bełkotliwie i bardzo 
głośno, a co pewien czas wybuchali śmiechem 
przypominającym rżenie koni. Pewnie mieli dobrze w 
czubach. Bede niejeden raz oglądał takie scenki w 
przydrożnych oberżach małych miasteczek, więc nie widział 
w tym nic interesującego. Jego uwagę przykuł natomiast 
drobny człowieczek nieokreślonego wieku, odziany w czarne 
spodnie, czarną kamizelkę i białą koszulę z podwiniętymi 
rękawami ze ścierką w ręce. Dostrzegł on nowego gościa i 
skierował się ku niemu. Zatrzymawszy się przy stoliku, długo 
wycierał blat, chociaż zaiste nic tam nie było do wytarcia. 
Ukończywszy tę pracę wyprostował się i wlepił w twarz 
Bedego wybladłe oczy.
—	Co podać? — zagadnął zwięźle. — Piwo?
  —	Niech będzie piwo, lecz przede wszystkim coś do 
jedzenia.
  Wydało się Bedemu, iż kelner (wyglądał na kelnera) 
spojrzał nań podejrzliwym wzrokiem i jakby się zawahał. Ba, 
obdartus zawsze budzi wątpliwości: zapłaci czy nie zapłaci? 
Jednak wiara w wypłacalność Bedego musiała zwyciężyć, bo 
kelner znowu zapytał:
—	Potrawka z królika czy schab?
—	Schab i dużo chleba — zarządził Bede.
—	Zaraz przyniosę.
  Pobiegł drobnym truchtem w kierunku bufetu. Tymczasem 
krzykliwi młodzieńcy, zarykując się śmiechem, bili pięściami 
w blaszany blat. Bede, przez miesiące przyzwyczajony do 
ciszy, aż drgnął. Nagle, nie wiadomo skąd, pojawiła się 
kobieta. Stanęła przy wesołkach, coś tam im przykazała. 
Umilkli. Bede ujrzał, jak wyciągają pieniądze z kieszeni, jak 
płacą, jak nasuwają na głowy szerokoskrzydłe kapelusze i 
opuszczają lokal nieco chwiejnym krokiem.
  —	A to heca! — mruknął. — Matka, nie matka? — 
zastanowił się, patrząc na znikającą za szynkwasem kobiecą 
postać. Bo kogóż by tak potulnie usłuchali? 
A może to właścicielka saloonu? Wprawdzie Clark 
wspominał o karczmarzu, nie o karczmarce.
  Kres tym wątpliwościom położył kelner, a ściślej: 
przecudowny zapach mięsa i parującej kapusty oraz widok 
talerza, noża, kufla bursztynowego płynu i bochenka chleba o 
złocistej skórce.
  Zabrał się do dzieła, zapominając o świecie. Mogły teraz 
bić gromy, dąć huragany, mogli rewolwerowcy strzelać do 
siebie o krok od stolika — Bede nie zwróciłby na to uwagi.
  Odsapnął, gdy talerz był już pusty, a z bochenka pozostała 
mizerna skibka. Sięgnął po piwo gestem człowieka sytego i 
nieco ociężałego po obfitym posiłku. Usłyszał daleki gwizd 
parowozu i przyszło mu na myśl, że nawet po sprzedaży 
konia (co uznał za ostateczność) nie czekałaby go piesza 
wędrówka, lecz podróż wagonem.
  Znowu zabrzmiał gwizd, tym razem znacznie bliższy, 
pomieszany z turkotem wagonów toczących się po szynach. 
W kilkanaście minut później do wnętrza saloonu wtargnęli 
nowi przybysze. Z walizkami, torbami i tobołkami. Cicha 
dotąd salka rozbrzęczała gwarem głosów i tupotem nóg po 
deskach. Podróżni obsiedli stoły, a kelner w czarnej 
kamizelce zwijał się jak rak w ukropie.
—	Przepraszam... 
Bede drgnął.
  —	Przepraszam, widzę, że jest pan sam, a wszystkie 
miejsca zajęte.
  Te słowa wypowiedział wysoki, szczupły mężczyzna w 
czarnym kapeluszu i czarnym płaszczu. Na przyzwalający 
gest postawił na podłodze skórzany sakwojaż i zdjął 
wierzchnie okrycie. Jego garnitur był również ciemny.
  „Na pewno urzędnik — pomyślał Bede — albo ko-
miwojażer".
  Przybysz przewiesił płaszcz przez oparcie krzesła, 
kapelusz złożył na sąsiednim i usiadł.
—	To okropne — jęknął.
  Bede zerknął na gładko ogoloną twarz, szpakowate włosy i 
wyraźną siwiznę na skroniach.
  „Starszy facet — doszedł do łatwego wniosku. — Na 
pewno wędrowny agent handlowy. W jego wieku to może 
być męczące".
  — Okropne — powtórzył sąsiad i umilkł, jakby czekając 
na pytanie o rodzaj okropności.
  Lecz Bede nie podjął tej próby. Sączył piwo i pogrążał się 
coraz głębiej w stan obojętności na sprawy tego świata.
  —	Niech pan sobie wyobrazi, że jechałem pociągiem 
przez ostatnie dwanaście godzin. W nocy było piekielnie 
zimno, a w dzień upał i duchota od kłębów dymu. Cały 
wagon kopcił fajki.
  —	A pan nie znosi palaczy — zdobył się Bede na leniwą 
uwagę.
  

  —	Wręcz przeciwnie, wręcz przeciwnie. Sam jestem 
palaczem, jednak gdy czterdziestu ludzi równocześnie 
zamienia funty tytoniu na czarną mgłę, i to we wnętrzu 
małego wagonu, przy zamkniętych oknach, to, rozumie pan...
  Bede nie usłyszał, co ma zrozumieć, ko kelner przerwał 
opowieść propozycją potrawki z królika lub schabu.
  —	Potrawka z królika? Oczywiście! Pieczywo i szkla-
neczkę whisky. A może... — zwrócił się do Bedego — może 
i pan pozwoli? Proszę nie odmawiać. Tak? Więc dwa razy 
whisky — a gdy kelner odszedł, dodał półgłosem: — zawsze 
używam alkoholu jako odtrutki, pojmuje pan?
—	Odtrutki? Przeciw czemu?
  —	Ach, drogi panie, kto mi zagwarantuje, że potrawa jest 
świeża? Może ten królik jest sprzed dwu dni? Jadł pan 
królika?
—	Nie, schab z kapustą.
  —	No, to i panu dobrze zrobi szklaneczka czegoś 
mocniejszego. Schab jest ciężkostrawny. To okropne 
stołować się w saloonach, zawsze człowiek ryzykuje chorobą 
żołądka.
  —	Może weźmie pan schab? — zaproponował Bede, 
nieco ubawiony uwagami nieznajomego.
  —	Och, w żadnym wypadku. Królik ma mięso znacznie 
delikatniejsze i jeśli tylko... — przerwał w połowie zdania, 
jakby zastanawiając się nad propozycją Bede-go. — Tak, 
proszę pana — dodał po chwili — oto, na co człowiek się 
naraża wędrując z dala od rodzinnego domu i jedząc co 
popadnie i gdzie popadnie. Chociaż... „Lucky Saloon" posiada 
nie najgorszą kuchnię, właściciel nie truje gości. Jednak... 
któż może za to ręczyć?
—	Pan jest komiwojażerem?
—	Ach, nie! Księgowym.


Bede wytrzeszczył oczy.
  	 przecież zawód księgowego nie wymaga wyjazdów.
  —	I ja tak sądziłem, drogi panie. Jestem księgowym w 
firmie „Simpson i Spółka", słyszał pan o niej?
—	Nigdy.
  —	Jak to możliwe? — szczerze zdumiał się nieznajomy. 
— Nigdy nie korzystał pan z kredytu ani nie lokował swych 
oszczędności w bankach?
—	Istotnie, nigdy.
  —	To pewnie widział pan ogłoszenia w gazetach. Zawsze 
zaczynają się nagłówkiem: „Jesteśmy Pinker-tonem Twoich 
oszczędności". Agencja Pinkertona zgodziła się na taki tekst. 
Dla nich to także reklama.
—	To znaczy, ,że pracuje pan w banku.
  —	Oczywiście. „Simpson i Spółka" to sieć kas 
oszczędnościowych i pożyczkowych, -istniejąca we 
wszystkich miastach południa i zachodu. Nasza centrala 
mieści się w Topeka, w Kansas.
  Wygłosiwszy to wszystko jednym tchem, księgowy 
spojrzał z dumą na sąsiada. Zjawił się kelner, przyniósł 
zamówioną potrawkę, pieczywo i dwie porcje whisky. 
Opróżnili szklaneczki. Bede poczuł się jeszcze lepiej niż przed 
chwilą.
  —	Cóż pańska praca w banku ma wspólnego z wy-
jazdami? — zapytał.
  —	Wszystko przez awans. Nie ma nic gorszego od 
niespodziewanego awansu.
Bede uśmiechnął się.
  —	To wcale nie zabawne, drogi panie. Dopóki byłem 
zwykłym księgowym, siedziałem w centrali jak Adam w raju. 
Lecz widać zbyt dobrze pracowałem i ukarano mnie za 
pychę. Po kilku latach podwyższono mi wynagrodzenie i 
mianowano księgowym do specjalnych zadań. Jakże byłem 
dumny. Wkrótce się okazało, że moje specjalne zadania 
polegają na kontrolowaniu naszych filii. Stale muszę 
wędrować. Co za złośliwość losu... Bo ja nie znoszę 
wędrówek!
—	Nie może pan zmienić pracodawcy?
  —	Ba, gdzie by mi tak dobrze płacili? Gdybym był 
kawalerem! Lecz ja mam żonę i czworo dzieci.
Bede parsknął śmiechem.
  —	Przepraszam — usprawiedliwił się. — Pomyślałem, że 
pańska posada wcale nie jest zła i nie ma na co narzekać. 
Ach, gdybym ja na taką trafił!
—	Lubi pan wędrować?
  —	Szalenie! Próbowałem posiedzieć w jednym miejscu 
dłużej niż pół roku i nie wytrzymałem.
—	Może pan również jest księgowym?
—	Nic się na tym nie znam.
  —	Szkoda. Właśnie nam potrzeba zastępcy księgowego, 
tutaj, w Goodyear.
  —	Macie tu filię? — zainteresował się Bede, w którym 
nagle począł dojrzewać nowy genialny pomysł.
  —	Od wielu już lat. Ja sam po raz czwarty tu goszczę.
  —	Czy te pańskie kasy oszczędnościowe przyjmują na 
przechowanie wartościowe przedmioty?
  —	Myśli pan o depozycie? Oczywiście, przyjmujemy złoto, 
srebro, cenne kamienie. Posiadamy nowoczesne kasy 
pancerne, drogi panie. To nasza chluba.
—	Az tym depozytem to jak?
  —	Określa się w przybliżeniu rynkową cenę przedmiotu, a 
srebro lub złoto waży. Od tej ceny i od czasu, na jaki 
przyjmujemy depozyt, liczymy opłatę. Klient nigdy nie ponosi 
żadnej straty. Gdyby depozyt przepadł, co jeszcze nigdy się 
nie zdarzyło, wypłacamy pełną wartość.
Bede zasępił się.
  —	Nie, to mi nie odpowiada — stwierdził melancholijnie. 
— A nie można by takiego przedmiotu nie 
wyceniać?
  

   — Widzę, że pan słabo orientuje się w tych sprawach. 
Jeśli nie oznaczymy wartości depozytu, to w jaki sposób 
wynagrodzić klientowi ewentualną stratę? Bo przecież 
przewidywać należy wszystkie możliwości. Wyceniamy 
depozyt w interesie klienta. To chyba jasne?
  —	No, tak, lecz to mi nie odpowiada — powtórzył Bede. 
— Czy nie można by po prostu przechować u was jakiegoś 
przedmiotu nie wyceniając go i nie oglądając? Przypuśćmy, 
że wasz klient pragnie utrzymać w tajemnicy to, co posiada, 
czy to sprzeczne z bankowymi przepisami?
  —	Ależ nie! Tylko, że w takim wypadku, gdyby coś 
zaszło, klient nie uzyska żadnego odszkodowania.
—	Właśnie o to mi chodzi — uradował się Bede.
—	O to panu chodzi? — zdziwił się księgowy.
  —	Chyba źle się wyraziłem. Po prostu zależy mi na tym, 
żeby nikt, absolutnie nikt nie wiedział, co przechowuję w 
banku. Czy to możliwe?
  —	Nasz klient, nasz pan. Całkowicie możliwe. Wolno w 
ten sposób na przykład chronić przed kradzieżą jakieś cenne 
dla klienta listy lub cokolwiek innego, byle oczywiście nie był 
to przedmiot zbyt wielkich rozmiarów.
  —	Niewielkich — stwierdził Bede. — O, ten pakuneczek 
— tu dotknął palcami woreczka.
  Chyba księgowy dopiero teraz zauważył zniszczoną odzież 
sąsiada, jego kurtę pełną śladów biwakowania przy ognisku i 
oblicze spalone górskim słońcem.
—	Czyżby pan był eksplorerem?
—	Parałem się tym przez kilka miesięcy.
—	Domyślam się, że z dobrym rezultatem.
  Bede skinął głową. Nie dodał jednak, że ten rezultat 
znalazł się w kieszeniach rabusiów.
  —	Mieszka pan w Goodyear? Nigdy dotąd pana nie 
spotkałem.
  

  —	Jestem tu po raz pierwszy, lecz chcę pozostać nieco 
dłużej.
—	W hotelu?
—	Tak.
  —	Dlatego pragnie pan zabezpieczyć swój skarb nie 
nadając temu rozgłosu. To bardzo słuszne. Proszę odwiedzić 
naszą filię. Może się jeszcze spotkamy, a teraz... dziękuję za 
towarzystwo i przepraszam. Pragnę nieco odpocząć, jazda 
koleją zawsze mnie wyczerpuje.
  Odsunął krzesło, wstał, założył płaszcz i kapelusz, zabrał 
walizeczkę. Bede widział, jak podszedł do bufetu, z kimś tam 
rozmawiał, a później zniknął za bocznymi drzwiami sali. 
Zjawił się kelner, by posprzątać naczynia.
  —	Chcę porozmawiać z gospodarzem — odezwał się 
Bede. — Jeśli bardzo zajęty, poczekam.
  Człowiek w kamizelce podejrzliwie zerknął na nędznie 
ubranego gościa. W „Lucky Saloon" zdarzały się niekiedy 
wypadki, że klient po to tylko wzywał gospodarza, aby mu 
oświadczyć, że nie może zapłacić za posiłek, bo nie ma centa 
w kieszeni.
—	Dobrze, proszę pana. Zaraz go zawiadomię. 
Minęło kilkanaście minut, zanim do stolika podszedł tęgi 
mężczyzna, szpakowaty brunet z ogorzałą twarzą, odziany 
w czyściutki biały kitel.
—	Słucham pana.
  —	Pan jest właścicielem „Lucky Saloon"? — chciał 
upewnić się Bede.
—	Jestem. O co chodzi?
  —	O to, że nie mam akurat pieniędzy. Nie, nie — 
zaprzeczył natychmiast widząc, jak pogodne oblicze go-
spodarza nagle pochmurnieje. — Mam czym zapłacić, lecz 
nie pieniędzmi.
  Rozwiązał rzemyki woreczka, lecz tak, by stojący obok 
mężczyzna nie mógł zajrzeć do wnętrza. Sięgnął dłonią w 
głąb i bez trudu namacał trzy złote grudki,
  

które miały powierzchnię bardziej chropowatą niż wy-
szlifowane wodą kamyki. Wyciągnął rękę i położył je na 
stoliku. Po czym szybko zasznurował woreczek.
—	Czy mogę tym zapłacić? 
Karczmarz cicho gwizdnął.
  —	Ho, ho — zauważył półgłosem. — Oczywiście, że 
może pan.
  Sięgnął do kieszeni spodni, wydobył składany scyzoryk i 
jego ostrzem naciął jedną grudkę.
  —	Prawdziwy nugget — stwierdził. — Lecz to zbyt wiele 
jak na jedną porcję schabu — zaśmiał się. — Zważę i 
wydam resztę.
  —	Nie. Proszę zapisać na mój rachunek. Mam zamiar 
spędzić tu kilka dni.
—	Doskonale.
—	I chcę otrzymać pokój jednoosobowy.
—	Oczywiście.
  —	I — mówił dalej Bede — proszę zaopiekować się 
moim koniem, stoi przed werandą.
  —	Może być pan spokojny. „Lucky Saloon" posiada 
własną stajnię. Za chwilę przyślę chłopca. Wskaże pokój i 
odprowadzi konia. Życzę panu dobrego odpoczynku.
  Skłonił się lekko i odszedł unosząc jeden z nuggetów. Dwa 
pozostałe Bede schował do kieszeni, bardzo z siebie 
zadowolony. Jego plan zdawał egzamin. Gapił się na 
szynkwas, przy którym zebrała się grupka mężczyzn. Pewnie 
gospodarz pokazywał im otrzymaną zapłatę, bo raz po raz 
jakiś ciekawski odwracał się i spoglądał na nieznanego 
przybysza. Tym lepiej!
  Zapowiedziany chłopak przybył po kilku minutach, z 
potężnym kluczem w dłoni, i zaprowadził gościa na pięterko, 
pod drzwi oznaczone numerem siódmym, co Bede uznał za 
dobrą wróżbę, bowiem — jak powszechnie wiadomo — 
siódemka przynosi szczęście, a kto nie wierzy, ten kiep i 
greenhorn.
  

  Bede rozejrzał się po pokoju, dotknął łóżka, czy miękkie, 
zajrzał do dzbanka z wodą, do szuflady stolika, do szafy na 
ubrania. Jako bywalec hoteli wiedział, iż roztargnieni goście 
zostawiają w szufladach i szafach hotelowych pomieszczeń 
przeróżne drobiazgi, nawet części garderoby, a później 
posądzają swych następców o kradzież, jeśli przedmiot 
tajemniczo zginie. Lecz szuflada była pusta, szafa również. 
Bede zawahał się sekundę, włożył swój woreczek do 
szuflady, przekręcił w niej klucz i wsunął do kieszeni. Nie było 
to najlepsze zabezpieczenie rzekomego skarbu, lecz przecież 
nie zamierzał opuszczać pokoju na dłużej.
  —	Chodźmy — zwrócił się do chłopca — pokażę ci mego 
konia.
  Zeszli po schodach, minęli gwarną salę, znaleźli się na 
werandzie. Wierzchowiec stał spokojnie, uwiązany. Bede 
wyciągnął z kabury winczester.
  —	Chce pan obejrzeć stajnię? To zaraz obok, na tyłach 
domu.
  Stajnię wypadało obejrzeć, chociażby z troski o zwierzę, 
lecz gdyby przez ten czas jakiś złodziej lub ciekawski włamał 
się do szuflady stolika — cały plan Bedego, jak to się mówi, 
wziąłby w łeb!
—	Nie — odparł. — Zajrzę tam później.
  —	A uprząż i rzeczy? Zostawić w stajni czy przynieść do 
pokoju?
  —	Przynieś — rozkazał krótko i czym" prędze j pobiegł na 
piętro. Szuflada była zamknięta, woreczek, sprawdził, leżał 
nie tknięty.
  Postawił broń w kącie pokoju i rozciągnął się na łóżku. W 
kilka minut później przyszedł chłopiec z uprzężą, kilofem, 
patelnią i zrolowanym kocem. Złożył to wszystko pod ścianą i 
objaśnił, że wystarczy stajennemu pokazać klucz z numerem 
pokoju, a wyda konia na każde żądanie.
Bede nadal leżał, odpoczywał i myślał nader intensywnie. 
Miał zapewniony dach nad głową i wyżywienie co 
najmniej na dwa tygodnie. Dlaczego właśnie na dwa? Bo 
uważał, że jest to okres czasu ani długi, ani krótki, w sam raz 
równy zaufaniu, jakie wzbudziła w gospodarzu grudka 
rodzimego złota. No i woreczek. Uznał, że przez dwa 
tygodnie nikt ani piśnie o uregulowaniu rachunku. Tak więc 
pierwszy etap ryzykownego planu miał poza sobą. Nie musi 
teraz sprzedawać konia, bez którego straciłby swobodę ruchu. 
Lecz co dalej? Nie groziła mu ani śmierć z głodu, ani nocleg 
pod gołym niebem. Lecz co dalej?
  Usiadł, zdjął kurtkę i kamizelkę. Obejrzał je krytycznym 
wzrokiem. Jakże nędznie wyglądała ta odzież. Dziury od 
iskier iluż ognisk! Dziury od ostrych krawędzi skał. Tłuste 
plamy, oczywiście od boczku smażonego na patyku. Popiół 
drzewny i kurz wbiły się tak głęboko w materiał, że nie 
usunęłoby ich nawet najenergiczniejsze pranie.
  Pokiwał smętnie głową nad rozdartym rękawem koszuli, 
nad nogawkami spodni wyglądającymi jeszcze gorzej niż 
kurtka, nad rozklapanymi buciorami, w których obcasy zostały 
tak starte, że i śladu po nich nie było widać.
  — Wyglądam jak obdartus — szepnął do siebie z goryczą.
  Nie mylił się. Wolno przybyć do Goodyear w tak 
pożałowania godnym stroju. Wiadomo, eksplorer nie wraca z 
wyprawy w ubranku przypominającym garnitur świeżo uszyty 
przez krawca. Lecz nie wypada człowiekowi posiadającemu 
worek... nuggetów zbyt długo pokazywać się w łachmanach. 
Zdziwiłoby to licznych obserwatorów i mogłoby w ich 
umysłach zasiać ziarna wątpliwości.
  Bede zerknął na winczester i powziął decyzję. Długiej broni 
nie potrzebował obecnie. Wystarczy colt. Należało znaleźć 
rusznikarza, sprzedać winczester, a później załatwić 
umieszczenie w bezpiecznym miejscu woreczka, który im 
dłużej znajdował się w posiadaniu Bedego, tym bardziej go 
niepokoił.
  Wstał, winczester przewiesił przez ramię, woreczek 
wpakował pod kurtę i ruszył w drogę. Zaczepił pierwszego 
napotkanego przechodnia i zagadnął o rusznikarza. W 
Goodyear było ich dwu, a oba warsztaty mieściły się przy tej 
samej ulicy, łatwe do odnalezienia, zwłaszcza że, jak Bede 
słusznie przypuszczał, podobnie jak w tysiącach innych 
małych miasteczek, istniała tu tylko jedna ulica.
  Bez trudu odnalazł sklepik, z daleka już dostrzegłszy nad 
drzwiami strzelbę wykrojoną z kawałka blachy. Wszedł do 
wnętrza i po długim targu pozbył się broni.
  Szeleszcząc zielonkawymi papierkami banknotów po-
wędrował załatwić następną transakcję handlową. Tym 
razem w domu towarowym. Znalazł to, czego szukał: wybór 
ubrań różnej wielkości, różnego gatunku i różnej ceny. Długo 
gmerał w stosach gotowej odzieży, a później kłócił się ząb za 
ząb ze sprzedawcą o wartość każdej sztuki, zanim wreszcie 
opuścił sklep. Jakże inaczej teraz wyglądał! Jedyną starą 
rzeczą, jaką obecnie miał na sobie, był pas z coltami. Reszta, 
od kapelusza po buty, lśniła niepokalaną świeżością.
  Z nieodstępnym woreczkiem pod pachą wrócił do saloonu. 
Bo chociaż o informację dotyczącą banku czy kasy 
oszczędności, o której mówił księgowy, mógł się zwrócić do 
każdego przechodnia, uważał, że dla dobra swego genialnego 
planu powinien zapytać właśnie gospodarza saloonu. I tak też 
uczynił.
  —	Kasa oszczędności? — powtórzył pytanie Harper. — 
Oczywiście, „Simpson i Spółka", stara solidna firma. Chce 
pan sprzedać im złoto? To może i ja...
  —	Nie, nie... — zaprzeczył energicznie Bede. — Chcę 
tylko oddać swój woreczek w depozyt.
  

	 I słusznie pan uczyni. Co prawda, nigdy jeszcze w 
moim lokalu nikogo nie okradziono, lecz, jak to się mówi, 
okazja stwarza złodzieja.
Wyprowadził gościa za próg i wskazał mu kierunek.
 —	Piętrowy budyneczek z czerwonej cegły, z kratami w 
oknach. Łatwo zauważyć.
  Bede podziękował. Teraz już był pewien, że wieść o 
złotym depozycie rozejdzie się wśród gości saloonu, a 
poprzez nich — po całym miasteczku. To jasne, karczmarz 
pochwali się znajomkom, że zamieszkał u niego „prawdziwy 
eksplorer" i do tego „szczęśliwy eksplorer".
  Filia „Simpsona i Spółki" mieściła się istotnie w czerwonym 
budynku, którego okna wyposażono w solidne kraty. Nad 
wejściem widniał elegancki, mosiężny szyldzik: „Savings 
Bank". Musiano go chyba codziennie pucować, bo lśnił jak 
złoty.
  Bede pchnął drzwi, za nimi ujrzał następne, oszklone i 
dwuskrzydłowe. Znalazł się w salce przegrodzonej w poprzek 
ścianką nie sięgającą sufitu. W ściance widniały dwa 
okienka. Przed jednym sterczał siwowłosy i siwobrody 
mężczyzna, rozmawiający przyciszonym głosem z ukrytą za 
okienkiem osobą. Drugie było wolne. W jego obramowaniu 
Bede zauważył pochyloną głowę. Podszedł. Natychmiast 
został zauważony.	
—	Słucham pana — odezwał się urzędnik.
  —	Chciałbym to złożyć na przechowanie — powiedział 
Bede kładąc woreczek na desce przed okienkiem.
—	Jaka wartość?
—	Bardzo dla mnie cenna. 
Urzędnik uśmiechnął się.
  —	Na pewno cenna — odparł — lecz przyjmując 
przedmiot w depozyt, musimy znać jego wartość.
  

  —	Słyszałem, że można przechowywać w banku niektóre 
drobiazgi bez takich formalności.
  —	Dla nas to wcale nie formalność. Przecież odpo-
wiadamy finansowo za depozyt. Nie ma tu sejfów. Pojmuje 
pan?
Bede nie pojął, ponieważ nie wiedział, co to: „sejf".
  —	To, proszę pana, pancerna skrytka, jaką bank 
wynajmuje klientowi.. Wręcza mu kluczyk do takiej skrzynki, 
a co w niej przechowuje klient, to już tylko jego sprawa. 
Niestety, jak już powiedziałem, nie rozporządzamy sejfami. 
Dlatego nie możemy odpowiadać za całość 
przechowywanego przedmiotu i nie wypłacamy 
odszkodowania.
  Bele pomarkotniał. Realizacja „genialnego planu" natrafiła 
na nieprzewidzianą przeszkodę.
—	Czy jest obecnie u was ten kontroler z Topeka?
—	Pan Marshall?
  Bede potwierdził. Jakkolwiek nazywał się znajomy od 
stolika, tylko on mógł być kontrolerem z Topeka.
—	Owszem, jest.
—	Pragnę z nim zamienić kilka słów.
—	Proszę chwilę poczekać.
  Urzędnik podniósł się zza stołu i zginął w głębi lokalu. 
Istotnie tylko na chwilę, bo prawie natychmiast ukazał się w 
towarzystwie poznanego w saloonie starszego jegomościa.
  — Ach, to pan! — ucieszył się księgowy. — Bardzo się 
zdziwiłem, że ktoś pyta o mnie. Raczej nie mam tu 
znajomych. Czym mogę panu służyć?
Bede powtórzył swe życzenie.
  —	Och, to głupstwo. Sprawa do załatwienia. Nie widzę 
żadnych przeszkód.
  —	Lecz — wtrącił się urzędnik — nie wolno ubezpieczać 
depozytu nie znając jego wartości.
—	A czy pan żąda ubezpieczenia?
—	Nie — odparł Bede.


  	 Więc... o cóż jeszcze chodzi? Należy wypisać po-
kwitowanie i przyjąć paczkę. Jest pan zadowolony? — 
zwrócił się do klienta.
   Bardzo dziękuję za pomoc, tylko... proszę obwiązać mój 
pakunek mocnym sznurem i opieczętować. 
Pragnę mieć pewność, że nikt nie będzie zaglądać...
   Zrozumiałe. Panie Hastings, zechce się pan zastosować 
do tego życzenia, a teraz — zwrócił się do Bedego— pan 
wybaczy, mam mnóstwo roboty. Liczą, że wieczorem znów 
się spotkamy. Będzie mi bardzo przyjemnie.
Skłonił się i odszedł.
  Woreczek został skrępowany grubym szpagatem, 
opieczętowany czterokrotnie lakiem. Piąta pieczęć spoczęła 
na węźle łączącym oba końce sznura. Z kolei urzędnik 
sporządził pokwitowanie na dwu arkuszach. Opisał w nich 
wygląd przedmiotu oddanego na przechowanie, nazwisko 
właściciela i miejsce zamieszkania (oczywiście „Lucky 
Saloon'" w Goodyear). Nazwisko i adres zostały wypisane 
tuszem również na woreczku. W końcu pokwitowanie 
zaopatrzono uwagą, że przedmiot nie jest ubezpieczony, a 
zawartość — nieznana. Dlatego, gdyby z przyczyn 
niezależnych od banku uległ zniszczeniu lub zgubie, okaziciel 
kwitu nie może rościć żadnych pretensji finansowych.
  Bede uśmiechnął się. Słowo „zguba" nie oznaczało 
przecież nic innego, jak „kradzież", jednak bank nie chciał 
sugerować klientowi, by taka możliwość mogła zaistnieć.
  Bede podpisał jeden arkusz pokwitowania, urzędnik — 
drugi. Arkusze wymieniono.
  — Czy pragnie pan zapłacić z góry, czy dopiero przy 
odbiorze?
  Bede zapłacił z góry za miesiąc, licząc, że dłużej niż 
miesiąc nie będzie w Goodyear przebywał i że wydobędzie 
się jakimś sposobem z finansowych tarapatów. Wówczas 
zapłaci za pobyt w „Lucky Saloon", odbierze woreczek, 
wskoczy na konia i ruszy. Dokąd? Ba, tego jeszcze nie 
wiedział.
  Nowy klient banku „Simpson i Spółka" opuścił lokal, 
pogwizdując lekko, wielce zadowolony, że wszystkie swe 
zamierzenia realizuje tak łatwo.
  „Mam głowę na karku" — pomyślał i poszedł zwiedzać 
miasteczko w nastroju turysty posiadającego książeczkę 
czekową i plik banknotów na drobne wydatki. I zaraz rzucił 
mu się w oczy szyld fryzjera. Przystanął, dotknął dłonią karku 
i stwierdził, że włosy sięgają pleców, stanowiąc dowód, że i 
ich właściciel przebywał w stronach, w których nożyczki i 
brzytwa należą raczej do przedmiotów zbędnych. Taki dowód 
nie był mu już potrzebny. Otworzył drzwi i wkroczył do 
wnętrza.
  Dwa puste fotele, dwa lustra, i człowiek w białym 
fartuchu. Skłonił się gościowi, wskazał miejsce.
Bede osunął się na obite skórą oparcie.
—	Strzyżenie?
—	Strzyżenie i  golenie — odparł.
  —	Pan pierwszy raz u nas? — zagadnął człowiek w kitlu, 
szczękając nożycami.
—	Pierwszy raz.
  —	Zapewne z dalekiej drogi, włosy szanownemu panu 
wyrosły nadmiernie, jeśli tak wolno rzecz określić.
—	Pół roku wędrowałem po górach San Juan.
  —	Ho, ho! — wyraził swój podziw fryzjer. — Czy na 
karku przyciąć krótko?
—	Jak najkrócej.
—	Pan tam polował?
—	Hm, trochę.
—	Na futra?
  —	Nie parałem się traperstwem. Raczej... grzebałem w 
piasku.
  

—	O! I znalazł coś pan szanowny?
  —	Owszem, niewiele tego, zawsze jednak... pełen wo-
reczek.
  —	To pogratulować. Nie każdy ma takie szczęście. A z 
przodu jak obciąć? Nad czołem?
—	Nad czołem — zgodził się Bede.
  Chwilę milczeli. Fryzjer, ponieważ musiał uważać, aby 
wymagania klienta zostały jak najlepiej spełnione; klient, 
ponieważ zastanawiał się nad tym, co by tu jeszcze 
powiedzieć o rzekomych sukcesach swoich tak, aby 
zabrzmiało to wiarygodnie i sensacyjnie zarazem, aby wieść 
o nich pofrunęła na skrzydłach plotki. Wiedział bowiem, że 
nie ma większych gadułów nad fryzjerów zabawiających 
rozmową swych gości.
  —	Miałem szczęście — powtórzył jakby sam do siebie. — 
W małej dolince, przy strumyku... Złota żyła przecinała skałę, 
z której wypływał wodospad. Wyczyściłem ja...
—	To niebywałe! I nic tam nie zostało?
—	Nic a nic.
  —	A nie wie szanowny pan, jak się nazywa tamten 
strumień i dolinka?
  —	Nie wiem — odparł Bede poważnym tonem. — Sądzę, 
że nie mają jeszcze żadnej nazwy. Zresztą... to był 
przypadek. Dziś, nawet gdybym chciał, nie trafiłbym na 
tamto miejsce. Lecz i tak nic tam już nie ma.
—	Jaka szkoda — westchnął fryzjer.
  Czy żal wynikł z faktu nieustalenia miejsca bonanzy, czy z 
wyczerpania złotodajnej żyły — Bede nie odgadł. Namydlony 
po czubki uszu, w milczeniu poddawał się operacji lśniącej 
brzytwy. Gdy dobiegła końca i twarz obtarto mu wilgotnym 
ręcznikiem, zapłacił pięć dolarów nie żądając reszty. Ten gest 
został skwitowany głębokim ukłonem.
  

  —	Zamieszka pan w Goodyear? — zapytał jeszcze 
fryzjer.
   — Nie. Lecz pobędę jeszcze z tydzień łub dwa. „Lucky 
Saloon" to chyba porządny lokal?
—	Bardzo dobry.
—	Wynająłem tam pokój.
  —	Słusznie pan postąpił. Myślę, że po takiej wędrówce 
należy się panu odpoczynek.
Bede powiedział „do widzenia" i wyszedł.
  „Jestem kiep — pomyślał — jeśli jutro pół miasta nie 
będzie gadać o milionerze, który przybył do Goodyear".
  Wrócił do swego pokoju, legł na łóżku. Wypoczywał i 
rozmyślał. Ze sprzedaży winczestera uzyskał sporą sumkę, 
ale równocześnie niemało wydał na ubranie i buty. Dziesięć 
dolarów zostawił w banku jako miesięczną opłatę za 
przechowanie woreczka, pięć dał fryzjerowi.
  Nie podnosząc się począł grzebać w kieszeniach spodni. 
Wyciągnął garść monet, policzył. Dwadzieścia dwa dolary i 
siedemdziesiąt pięć centów. Więcej niż posiadał wjeżdżając 
w opłotki Goodyear, jednak również niewiele. Do tego — 
dwie grudki złota, bo jedną dał Harperowi. Jak długo można 
żyć za taką sumę?
  Westchnął, lecz natychmiast wrodzony optymizm wziął 
górę. Na pewno znajdzie jakąś robotę, choćby tymczasową.
  „Jutro pójdę do szeryfa" — zdecydował w myślach. Może 
będzie jakiś list gończy? Ba, lecz wyjeżdżając w pościg 
trzeba najpierw uregulować rachunki w „Lucky Saloon". Za 
dwa dni pobytu chyba wystarczy pieniędzy? A jeśli listu 
gończego nie będzie? I czy nie wzbudzi podejrzeń, że 
eksplorer z workiem złota angażuje się na łapacza? Byle nie 
wpaść w jakąś kabałę — zaniepokoił się.
Nie  wiedział, kiedy zasnął.  Otworzył oczy, gdy za oknem 
wisiał szary zmrok. Wstał, przygładził włosy 
przed lustrem, obejrzał nowiutki garnitur i zeszedł na dół.
  Drobny człowieczek w czarnej kamizelce i koszuli z 
podwiniętymi rękawami właśnie zapalał naftowe lampy siadł 
za stołem. W miarę rozbłyskiwania żółtawych świateł pusty 
dotąd lokal począł się zapełniać. Blask lamp przyciągał ludzi 
jak ćmy. Oto pojawił się pan Marshall, wędrowny księgowy, 
który tak nie znosił wędrówek. Pomachał z daleka ręką i 
natychmiast skierował się do stolika Bedego.
  —	Pracowity dzień — stwierdził zajmując bezcere-
monialnie puste krzesło. — Miałem mnóstwo roboty, lecz 
sprawy poszły szybko. Już jutro opuszczam Goodyear — 
powiedział smutno.
  —	Chyba się pan z tego cieszy? Goodyear musi być 
okropnie nudną dziurą.
  —	Ba, pewnie bym się cieszył, gdyby nie fakt, że znowu 
czeka mnie męcząca droga. Przy dłuższej kontroli mógłbym 
tu nieco odpocząć. Niech pan mi wierzy, Goodyear nie jest 
najgorszym miejscem świata, zbyt pochopnie pan je ocenił. 
Proszę się nieco rozejrzeć, można spotkać tu ciekawych 
ludzi. Przepraszam, nie chciałem pana dotknąć.
  Bede odparł, że wcale nie czuje się dotknięty, po czym 
zagadnął:
—	Dlaczego nie zabawi pan tu dłużej?
  —	Och, kochany panie, firma płaci mi za pracę, nie za 
odpoczynek.
Roześmieli się obaj.
  —	A pan — ciągnął dalej księgowy — załatwił swój 
interes w naszym banku i chyba jest zadowolony?
  —	Bardzo dziękuję za pomoc. Tamten urzędnik nie bardzo 
się kwapił...
  

  —	Głupstwo. To młody człowiek i jeszcze słabo orientuje 
się w bankowych przepisach. Co pan zamierza dalej, jeśli 
wolno spytać?
—	Nie wiem — szczerze odparł Bede.
  Już chciał dodać, iż rozgląda się za jakąkolwiek pracą. W 
porę ugryzł się w język. Takie oświadczenie w ustach 
człowieka, który przed paru godzinami zdeponował w banku 
cenną paczkę musiałoby zdumieć księgowego. Więc zmienił 
odpowiedź.
—	Rozglądam się za jakimś interesem w tej  nudnej  
dziurze?  — zażartował  Marshall.
—	No... może w okolicy?
  Zjawił się kelner. Tym razem proponował, zamiast schabu 
i królika, comber barani lub parówki. Bede wybrał parówki, 
przewidując, że będą tańsze. Jego wielki plan zdawał 
egzamin, lecz nie należało zbyt szybko pogrążać się w 
długach.
  Księgowy również poprzestał na parówkach, stwier-
dziwszy, że baranina mu szkodzi. Dodatkowo zamówili dwa 
wielkie kufle piwa i czekali cierpliwie.
  —	Musiał pan zwiedzić kawał świata — zauważył 
Marshall.
  —	Tyle, ile da się przejechać na końskim grzbiecie. 
Pociągiem na pewno więcej.
  —	Wiem coś o tym, przecież stałem się niewolnikiem 
pociągów. Czyż można poznać kraj będąc uwięzionym w 
hałaśliwym pudełku z oknami? Zazdroszczę każdemu, kto 
jedzie wierzchem lub bryczką. W każdej chwili potrafi 
zeskoczyć z siodła, zatrzymać bryczkę, lec w trawie lub 
zaszyć się w lesie. Toż to jest przyjemność!
  —	Dobra w lecie — mruknął Bede. Podczas licznych 
wędrówek nigdy nie przyszło mu do głowy, by przerywać 
podróż dla jakiegoś tam wylegiwania się w trawie. — Ale 
zimą? Czy pan sobie wyobraża, jak się marznie siedząc bez 
ruchu na końskim grzbiecie?
  

Gdy dmie przenikliwy wiatr albo gdy jesienny deszcz spływa 
po kapeluszu, po grzbiecie, po nogach?
  —	Prawda. Nie pomyślałem o tym. Lecz przecież 
wędrując na południe uniknie się tych niedogodności. 
Nawet tu, w Kolorado, zim prawie nie ma, a deszcze należą 
do rzadkości.
  Dalszy ciąg uwag na temat aury Kolorado przerwało 
pojawienie się kelnera z zamówionymi potrawami i 
bochenkiem chleba.
  Jedli, popijając piwem, a w miarę jak opróżniały się talerze, 
zapełniała się sala. Lekki szmer głosów przeszedł w gwar, 
smugi dymu z fajek i cygar poczęły kondensować się w siną 
mgiełkę wokół kloszów lamp.
  —	Harper ma głowę na karku — stwierdził nieocze-
kiwanie Marshall, gdy ostatni kęs parówki zniknął w jego 
ustach.
—	Co za Harper? — zdziwił się Bede.
—	No... Martin  Harper, właściciel tego lokalu.
  —	Ach, ten. Rozmawiałem z nim wszystkiego dwa razy, i 
bardzo krótko. Więc go nie znam.
  —	Proszę sobie wyobrazić, iż zaczął od małego kra-miku z 
warzywami. Później miał sklepik, ciemną dziurkę z 
pieczywem, masłem, mlekiem i jajkami. Sklepik był ciasny, 
lecz towar pierwszorzędny i tańszy niż u konkurentów.
—	Był pan klientem tego sklepiku?
  —	Och, nie. Wtedy nawet nie wiedziałem o istnieniu 
Goodyear. Dzieje Harpera znam z opowiadań. Jako firma 
bankowa interesujemy się rozwojem handlu i przemysłu. A 
przede wszystkim ludźmi, którzy są pionierami tego rozwoju.
—	A Harper się do nich zalicza?
  —	Na pewno. Oczywiście w skali Goodyear. W biednym 
miasteczku bank nie posiada żadnych szans istnienia, więc 
cieszy nas wszelki rozwój, rozbudowa, inwestycje,  
zamożność  mieszkańców.  Otóż po  paru  la-
  

tach Harper przystąpił do stawiania tego domu. Gdy 
podciągnął go pod dach, zwrócił się do mej firmy o pożyczkę. 
Uzyskał ją i spłacił co do centa. Pracowity i mądry człowiek, 
ale myślę, że nie dokonałby tego bez pomocy swej żony. To 
nadzwyczajna kobieta, proszę pana. Ile razy przybywam do 
Goodyear, zawsze tutaj się zatrzymuję, chociaż w Goodyear 
istnieje drugi hotel. Jak pan sądzi, dlaczego tak postępuję?
  Bede pokręcił głową na znak całkowitej niewiedzy.
  —	Dlatego, drogi panie, że tu mogę spokojnie zjeść. W 
tym saloonie nikt nie ośmieli się strzelać na wiwat, przeklinać 
i wrzeszczeć, a jeśli spróbuje, szybko musi opuścić lokal.
—	Tak się boją gospodarza?
—	Tak się boją gospodyni.
  —- O, do licha! Ona pewnie jest z gatunku tych siłaczek, 
które uspokajają awanturników pięścią lub rewolwerem. 
Dobrze, że pan mnie przestrzegł.
  —	Ależ nic podobnego! Osoba cicha i spokojna. Gdyby 
pan ją zobaczył...
  —	Zaraz — przypomniał sobie Bede — czy to nie ta 
szaro ubrana kobieta, średniego wzrostu i w średnim wieku?
  —	Czy szaro, nie wiem. Różnie się ubiera, lecz średni 
wzrost zgadza się.
  —	Taką panią widziałem tutaj. Wyszła zza bufetu. 
Sterczało przy nim dwu młodzików, nieco podpitych. 
Okropnie hałasowali, ledwie mogłem wytrzymać. I wówczas 
właśnie ta pani podeszła do nich, coś im powiedziała, a oni 
natychmiast się uspokoili i grzeczniutko opuścili lokal. 
Sądziłem, że to ich matka.
Księgowy roześmiał się.
  —	To ona, oczywiście, że ona! Harperowie nie mają 
synów, tylko córkę, jedynaczkę. Nieraz zastanawiałem 
się,  dlaczego pani  Adełina  (bo  na  imię  jej  Adelina) 
Harper potrafi tak uspokajająco wpływać na mężczyzn. 
Dlaczego jej wszyscy słuchają?
—	I do jakiego wniosku pan doszedł?
  —	Do żadnego. W tej kobiecie tkwi coś, co zmusza do 
posłuchu. Zupełne czary. Może dlatego, że pani Harper tak 
dobrze zna mieszkańców Goodyear? Lecz w jaki sposób 
zbiera o nich wiadomości? Nie wiem.
  —	Przecież nie zna wszystkich dziewięciuset mie-
szkańców — roześmiał się Bede.
  —	Nie jestem pewien, drogi panie, nie jestem pewien i nie 
założyłbym się o to. O... proszę spojrzeć. Jest. Idzie tu. Coś 
musiało się jej nie spodobać. Miał pan rację, dzisiaj ubrana 
jest na szaro. Proszę się jej nie przyglądać tak natarczywie. 
Ona to natychmiast zauważy.
  Bede dostrzegł panią Harper, jak szła przez salę, a tłum 
gości rozstępował się przed nią, uchylano kapeluszy, 
skłaniano głowy. Widać otaczał ją powszechny szacunek.
—	Idzie ku nam — szepnął Marshall.
  Nie mylił się. Podeszła do znajdującego się obok stolika. 
Siedziała przy nim czwórka mężczyzn przy butelce whisky, 
rozprawiająca nieco hałaśliwie. Na jej widok zamilkli jak na 
komendę.
  —	Kapitanie Powder — usłyszał Bede i dostrzegł, jak 
jeden z siedzących zerwał się z krzesła. — Dochodzi ósma. 
O ósmej obiecał pan żonie wrócić do domu.
  —	Tak, pani Harper. Oczywiście... już idę. Dobranoc.
—	Dobranoc — odpowiedziała.
  Jegomość nazwany kapitanem natychmiast skierował się 
ku drzwiom. Lecz pani Harper jeszcze nie odeszła.
  —	Ben, jutro o świcie rozpoczynasz pracę w tartaku. Jeśli 
będziesz tyle pił, zamiast kloca utniesz własną 
rękę. Musisz się wyspać.
  

  Bede osłupiał na widok rosłego mężczyzny wstającego ze 
stołka z takim pośpiechem, z jakim to czyni uczniak karcony 
przez nauczyciela. Mężczyzna coś tam wybąkał i natychmiast 
oddalił się. Pozostało jeszcze dwu. Bede dostrzegł ich twarze, 
mocno zaniepokojone, zupełnie jak u dzieci, które nie są 
pewne, czy czegoś nie przeskrobały, i przysłonił dłonią usta,  
aby skryć uśmiech. Czegoś podobnego nigdy w żadnym 
saloonie nie oglądał.
„Ciekawe, czy ich wyrzuci?" — pomyślał.
  Lecz surowa gospodyni tylko skinęła głową i powędrowała 
dalej.
—	I co pan na to? — szepnął Marshall.
—	Niezbyt przyjemna osoba z tej pani Harper.
  —	Ciii! — Marshall ostrzegawczo położył palec na 
wargach. — Niech pan zachowa ten pogląd dla siebie.
—	Dlaczego?
  —	Wszyscy ci ludzie daliby się posiekać w kawałki za 
Adelinę Harper.
—	Że ich wyrzuca z saloonu?
—	Wiedzą, że czyni to dla ich dobra.
  —	Przypuśćmy. Jednak nie mogę pojąć, jak oficer dał się 
wyprosić w tak niegrzeczny sposób?
—	Jaki oficer?
—	No ten, tu obok...
  —	Ach, Powder. Kochany panie, to jest z zawodu 
bednarz.
—	Przecież kapitan!
  —	Kapitan ochotniczej milicji w Goodyear. Kapitanem 
został chyba z powodu swego nazwiska. Zabawne, co?
Bede roześmiał się.
—	Pan tu musi znać spore ludzi.
—	Zna się trochę...
  —	Ale... — zauważył Bede — czy bednarz, czy kapitan, 
to wstyd dla dorosłego mężczyzny zostać skarconym jak 
uczniak.
  —	Ręczę panu, że się nie obraził. A w zaufaniu powiem, iż 
Powder nie stroni od kieliszka, co jest powodem awantur jego 
żony. Dzięki pani Harper nie wróci do domu pijany.
  

—	O ile nie wstąpi do innego saloonu.
  —	Gotów jestem założyć się, że zmierza najkrótszą drogą 
w domowe pielesze.
—	Skąd taka pewność?
  —	Stąd, że jutro pani Harper wiedziałaby o wszystkim.
—	I cóż z tego?
  —	Tylko tyle, że jutro zostałby wyproszony z „Lucky 
Saloon".
  —	Czyż nie ma tu innych saloonów? Tak samo dobrych?
  —	Otóż to właśnie! Widać, że pan pierwszy raz w 
Goodyear. Nie każdy saloon jest tak samo dobry, powiem: 
każdy jest gorszy od tego. Przede wszystkim tutaj ceny są 
niższe, whisky nie fałszuje się wodą, a potrawy podają w 
większych porcjach. Po drugie: nigdy w „Lucky Saloon" nie 
wydarzyła się żadna strzelanina ani bójka. Można tu zabawić 
się bezpiecznie. Na pewno zwiedził pan niejeden saloon i wie, 
jak te sprawy wyglądają.
  —	Wiem — przytaknął Bede — ale pan opowiada 
zdumiewające rzeczy.
  —	I prawdziwe, kochany panie, i prawdziwe. Pani Harper 
potrafi przejrzeć na wylot każdego, nie wpuści żadnego 
łapserdaka czy rewolwerowca.
—	A jeśli łapserdak lub rewolwerowiec uprze się.
  —	To w obronie pani Harper stanie cała sala nie mówiąc 
już, że jej małżonek brał udział w wojnie domowej  i był 
najlepszym strzelcem w pułku, a dziś najlepszym w całym 
Goodyear. Na dorocznych zawodach strzeleckich zawsze 
zdobywa pierwszą nagrodę. Wszyscy o tym wiedzą. Być 
może i ten fakt odgrywa jakąś rolę.
  

  —	Na pewno — pospiesznie przytaknął Bede. — To 
wiele tłumaczy.
  —	Lecz nie wszystko, drogi panie. Pan Harper jeszcze 
nigdy nie potrzebował interweniować. Pani Adelina daje 
sobie świetnie radę.
—	Ależ to okropna kobieta!
  —	Iw tym się pan myli. Ile ludzi wyciągnęła z biedy? 
Mówiono mi o takich sprawach wielokrotnie. Ona cieszy się 
szacunkiem i chyba w Goodyear jest nie byle jaką personą.
  —	Wnioskując ze sposobu jej mówienia, wydaje się być 
osobą oschłą.
  —	Zbyt pochopnie ocenia pan ludzi. Jej oschłość jest 
pozorna. Sądzę, że stanowi dla niej rodzaj tarczy chroniącej 
przed zbytnim pobłażaniem wobec tych, którzy na to nie 
zasługują. Być może jej niełatwa młodość jest tego 
przyczyną. Wyznam panu — tu ściszył głos — iż Adelina 
Harper przeżyła kiedyś wielką tragedię.
—	W Goodyear?
  —	Och, nie. Daleko stąd. Nie nosiła jeszcze nazwiska 
Harper. Jej ojciec, którego bardzo kochała, był farmerem, ani 
lepszym, ani gorszym od tysięcy innych. Doszedłszy do 
pewnego wieku zaczął nadmiernie gustować w trunkach, co 
nie tylko odbiło się ujemnie na gospodarstwie, ale pośrednio 
stało się przyczyną jego śmierci. Zginął w bójce w 
miejscowym saloonie. Adelina została na farmie razem z 
matką. Nieco później sprzedały gospodarstwo i powędrowały 
na zachód. Zdaje się, że wówczas Adelina poznała Martina 
Harpera, ale to już nieważny szczegół.
  —	No, no — pokiwał głową Bede. — Pan jest prawdziwą 
kopalnią wiadomości o tutejszych ludziach. Czy o każdym 
miasteczku, które pan odwiedza, posiada takie mnóstwo 
informacji?
  —	W pewnym stopniu, tylko w pewnym stopniu. Jak już 
wspomniałem, moją firmę interesują niektóre
  

aspekty życia osób, które są lub mogą zostać naszymi 
klientami. Dodam jeszcze — mówił Marshall — że pani 
Adelina świetnie jeździ konno i ma głowę do interesów. A 
teraz, tylko dla pań wiadomości — tu znów ściszył głos — 
ona namawia męża do śmiałego przedsięwzięcia. Do tej pory 
nie było tu młyna, rolnicy sprzedają ziarno. Na codzienny 
użytek mielą je w domowych żarnach. Domyśla się pan 
chyba, jaka z tego jest mąka. Kto pragnie mieć lepszą, kupuje 
w sklepie lub wiezie zboże na przemiał wiele mil stąd. Może 
to pana zainteresuje?
—	Dlaczego? — szczerze zdziwił się Bede.
  —	Bo to znakomita lokata kapitału. Pański woreczek 
spoczywa bezpiecznie w naszym banku i może tam leżeć do 
końca świata, lecz nie będzie procentował, nie przysporzy 
żadnego zysku. Rozumie pan?
  —	Rozumiem — odparł Bede, który wiedział lepiej od 
Marshalla, iż woreczek żwiru nigdy nie przysporzy mu 
majątku. — Lecz co to ma wspólnego z młynem?
  —	Widzi pan, taka budowa to kosztowna rzecz. Harper 
nie posiada tyle gotówki.
  —	Jak nie posiada, to na pewno pożyczy w waszym 
banku.
  —	I tak, i nie. Gdyby miał godnego zaufania wspólnika, 
udzielilibyśmy kredytu. Samego Harpera bardzo by to 
obciążyło, mogłyby z tego wyniknąć kłopoty. Niech pan to 
sobie rozważy. Oczywiście, ja do niczego nie namawiam. Po 
prostu tak mi zaświtało w głowie.
  Bede przestraszył się tej propozycji. Groziła nie prze-
widzianymi komplikacjami, mogącymi doprowadzić do 
publicznego ujawnienia zawartości woreczka. To dopiero 
byłby skandal! Odparł szybko:
  —	Nic się nie znam na młynarstwie, a poza tym nie 
pragnę tak ostatecznie wiązać się z Goodyear.
  —	Jak pan uważa, drogi panie. Jak pan uważa. To była z 
mej strony jedynie sugestia. Nie mówmy o tym
  

więcej. Wie pan... myślę o pani Harper, przypomina mi nieco 
inną, równie dzielną kobietę, którą poznałem i o której 
zadziwiających przygodach bardzo szczegółowo opowiadała 
moja bliska krewna. Pana, jako amatora wędrówek, powinna 
zainteresować historia jej życia. Ona również nie potrafiła 
długo usiedzieć w jednym miejscu.
  —	Kobiety raczej są domatorkami — zauważył Bede — 
nawet takie, które w młodych latach uciekają 
z rodzicielskiego domu. Później im to przechodzi.
  —	Całkowicie się z tym zgadzam. Moja znajoma była 
dziwnym wyjątkiem.
  —	Widocznie należała do pewnej, nielicznej zresztą, 
kategorii pań zjawiających się w co elegantszych saloonach, 
zwłaszcza w okolicach, gdzie odkryto złoto. Lecz i takie 
najczęściej kończą na małżeństwie.
  —	Wiem, wiem. Jednak ta, o której wspomniałem, była i 
jest osobą jak najbardziej zasługującą na szacunek. Dbała aż 
do przesady o swe dobre imię. Chce pan o niej posłuchać? 
Godzina jeszcze wczesna...
—	Chętnie.
  —	Wobec tego... — pomachał ręką kelnerowi krzą-
tającemu się w pobliżu. — Dwie podwójne whisky i dwie 
flaszki wody. Ale nie tu. Niech pan przyśle chłopca do mego 
pokoju i zapisze na rachunek.
  —	Oczywiście — skłonił się kelner. — Pana również na 
rachunek — zwrócił się do Bedego. — Szef mi tak polecił.
—	Doskonale.
Marshall podniósł się zza stołu.
  —	Zapraszam pana do siebie — powiedział. — Zbyt tu 
gwarno i zbyt dużo dymu. Chodźmy.
  Przecisnęli się przez rozbawiony, rozgadany tłum gości aż 
ku schodom. Pusto tu było i półmroczno. Półmrok panował w 
słabo oświetlonym korytarzu, zupełna ciemność w pokoju  
Marshalla.  Bede zatrzymał
  

się na progu, póki gospodarz nie zapalił naftowej lampy. W 
smugach jej żółtego blasku dostrzegł wnętrze pokoju 
bliźniaczo podobne do tego, który sam zajmował. Różnica 
polegała jedynie na dwu wielkich, obitych skórą fotelach. Nie 
było ich w pokoju Bedego.
   Proszę się rozgościć. Za chwilę chłopak przyniesie nam 
wszystko co potrzebne dla miłego spędzenia wieczoru, a 
tymczasem...
  Marshall sięgnął do szufladki nocnego stolika i wydobył 
brązowe drewniane pudełko. Otworzył i postawił przed 
gościem.
  —- Niech pan spróbuje. Uważam, że są niezłe. A może 
pan nie pali cygar? Pali pan? To świetnie. Ja przepadam za 
cygarami. Proszę nie obgryzać, tu leżą nożyczki, a tu 
popielniczka.
Rozsiadł się w sąsiednim fotelu.
  —	Przyjemnie tak odpoczywać w ciszy. Ustawiczny gwar 
bardzo mnie męczy, pewnie dlatego, że tyle godzin spędzam 
w zatłoczonych wagonach. O ile przyjemniejszą musi być 
podróż na końskim grzbiecie! Domyślam się, że pan ma 
konia. Ja, niestety, nie mogę korzystać z takiego środka 
lokomocji, podróż trwałaby 
zbyt długo. Zresztą, kiepski ze mnie jeździec.
  Zapukano do drzwi, ukazał się chłopak z tacą, dwiema 
szklankami i aż trzema butelkami.
  —	Ależ — zdenerwował się Marshall — prosiłem tylko o 
dwie porcje, nie o całą butelkę.
  —	Szef kazał przynieść butelkę. Powiedział, że policzy 
tylko za to, co zostanie wypite.
Księgowy roześmiał się cicho.
  —	Twój szef jest dobrym handlowcem. A teraz zmykaj!
Gdy drzwi się zamknęły, dodał:
  —	Harper przewiduje, że jak przyśle pełną butelkę, to 
zwrócimy pustą. Chyba się zawiedzie, jak pan sądzi?
  

  —	Na pewno się zawiedzie. Nie lubię przesadzać z 
alkoholem.
  —	Słuszny zwyczaj, kochany panie, lecz szklaneczka 
whisky nikomu nie zaszkodzi. Dolać wody?
—	Proszę.
  Bede posmakował, kiwnął głową z aprobatą, sięgnął po 
cygaro i zapalił.
—	No i jak?
  —	Dawno takiego nie miałem w ustach — pochwalił.
  —	Kupuję w Topeka u znajomka — poinformował 
Marshall. — Lecz nie o tym mieliśmy mówić, a o pewnej 
pani, która przed laty wędrowała po Kolorado, od samej 
północy prawie po samo południe tego kraju. Piękny to kraj.
  Bede nie potrafił powstrzymać się od niechętnego 
pomruku. Dla niego nie mógł być pięknym kraj, w którym 
stracił i to, co z sobą przywiózł, i to, co tu znalazł.
  —	Nie uważa pan, że Kolorado obfituje we wspaniałe 
krajobrazy?
  —	Spędziłem tu kilka miesięcy na ciężkiej harówce i na 
podziwianie przyrody nie miałem ani czasu, ani chęci.
  —	Bywa i tak, bywa i tak — zgodził się księgowy. — 
Praca może być przyjemnością, ale równocześnie iluż to 
wrażeń nas pozbawia? No, ale to tylko takie teoretyczne 
rozważania, przejdźmy do spraw mojej dziwnej podróżniczki.
  


Izabela Bird
  —	Niech pan sobie wyobrazi osobę, której wzrost nie 
przekraczał pięciu stóp, raczej przysadzistą niż szczupłą, o 
twarzy nie większej od pięści dorosłego mężczyzny, o 
wielkich, smutnych oczach. Tak ją ujrzałem po raz pierwszy i 
równocześnie po raz ostatni, ale wrażenie przetrwało po dziś, 
a obraz nie zatarł się w mej pamięci. Chociaż to wydarzyło 
się aż siedemnaście lat temu. W innych czasach, wśród 
innych ludzi. Ileż to przemian zaszło, drogi panie! Pamięta 
pan? Taki na przykład Jessie James, przemierzający prerie. 
Kto dziś go wspomina? Dziwny typ, rabujący bogatych, aby 
rozdawać pieniądze biednym. Na pewno słyszał pan o nim.
  —	Przepraszam — wtrącił się Bede, w którym nagle 
obudził się dawny łapacz. — Jessie został zastrzelony przed 
ośmiu laty. Rzeczywiście, słyszałem o tej historii, lecz nic o 
rozdawaniu pieniędzy biednym. Jessie James był wodzem 
gangu, krwawym zbrodniarzem i złodziejem. Skąd ta 
legenda?
  —	Nie będziemy się spierać, drogi panie. Może to 
legenda, może nie legenda. Ludzie opowiadali...
  —	Czy spotkał pan chociaż jednego, któremu Jessie 
napełnił kieszenie?
  

—	Hm... istotnie nie spotkałem.
  —	Ano, właśnie. Dziwi mnie jak pan, urzędnik bankowy, 
może czuć sentyment do człowieka mającego na sumieniu 
tyle napadów na banki? Ale przecież on się do tego nie 
ograniczał. Rabował także podróżnych dyliżansów i 
pociągów, wcale nie czyniąc różnicy między bogaczami a 
biednymi.
  —	Mogło się tak zdarzyć — odparł księgowy tonem 
świadczącym, że słowa Bedego wcale go nie przekonały. — 
Nie sprzeczajmy się, drogi panie, bo i tak nikt nie rozstrzygnie 
naszego sporu. Wracam do mej znajomej. Nazywała się 
Izabela Lucy Bird. Przybyła do Stanów w 1873 roku ze 
Szkocji, gdzie stale mieszkała i stale chorowała. Na bóle 
krzyża, na bóle głowy, na bezsenność, słowem, na całą furę 
przypadłości, które mogą zatruć życie każdemu. Panna Bird 
jakoby nabawiła się tych chorób mieszkając w bardzo 
niezdrowej okolicy szkockiej wyspy Muli. Pan wie, gdzie leży 
wyspa Muli?
—	Nie mam pojęcia.
  —	Sprawdzałem na mapie, tak mnie zainteresował gość 
mej ciotki. Panna Bird była u niej przez kilka dni zaledwie, 
lecz później pisywała listy. Z nich dowiedziałem się mnóstwa 
szczegółów o osobie, która więcej zwiedziła niż niejeden 
najzdrowszy mężczyzna. Proszę sobie wyobrazić, że panna 
Bird przybyła do San Francisco zawadzając po drodze o 
Nową Zelandię, a później o Hawaje. Toż to prawie podróż 
dokoła świata! Podobno taką poradził jej lekarz. A wyspa 
Mul, drogi panie, znajduje się przy zachodnich brzegach 
Szkocji, na północy, prawie na tej samej wysokości, co u nas 
Labrador. Nic dziwnego, że jej klimat nie zalicza się do 
najzdrowszych.
  —	Ta Szkotka musiała pana bardzo interesować — 
zauważył Bede przymrużając nieco lewe oko. — Chyba się 
nie mylę?
  

  —	I myli się pan, i nie myli równocześnie — odparł 
poważnym tonem księgowy. — Między mną a nią jest 
prawie dwadzieścia lat różnicy. A poza tym... pannę Bird 
trudno zaliczyć do osób zgrabnych i ładnych. To nie wykręt z 
mej strony, lecz szczera prawda. Moje zainteresowanie dla 
niej zrodziło się znacznie później. Dopiero wówczas gdy 
ciotka w przystępie dobrego humoru zaczęła mi opowiadać o 
przygodach Izabeli Bird w czasie wędrówki po Kolorado. 
Bardzo lubię słuchać o przygodach, siedząc w fotelu i paląc 
cygaro. Jak już powiedziałem, panna Bird, przybyła do San 
Francisco w sierpniu 1873 roku. Wsiadła do pociągu i udała 
się najpierw do Cheyenne w Wyomingu, później do Greeley 
w Kolorado.
—	Czegóż tu szukała?
  —	Myślę, że po prostu jedynie przygody, najprawdziwszej 
przygody. Opowiadano jej cuda o przyrodzie i klimacie Estes 
Park. Słyszał pan o Estes Park?
—	Nigdy.
—	Gdzież pan się do tej pory obracał?
  —	Pół swego życia spędziłem na południu, do Kolorado 
trafiłem po raz pierwszy.
  —	Rozumiem. Estes Park to piękna dolina o powierzchni 
kilku tysięcy hektarów, położona na wschód od Greeley lub 
na północo-wschód od Denver. Pierwszym gospodarzem tej 
doliny był niejaki Joel Estes, który w połowie 1860 roku 
gdzieś wy wędrował i więcej o nim nie słyszano. W roku 
1873 w Estes Park gospodarzył Griffith Evans, emigrant 
przybyły aż z Walii. Przez Estes Park przepływa rzeczka Big 
Thompson, lecz jej głęboki kanion jest nie do przebycia. 
Jedyna droga wiedzie przez parów Mugginsa. Tam 
zbudował sobie ranczo Jim Nugent, przezwany Górskim 
Jimem, człowiek cieszący się okropną opinią. Mówiono o 
nim, że co pewien czas dostaje ataków szału, przyjeżdża do 
Denver i rozrabia. Pannę Bird poinformowano o tym 
wszystkim. Inna kobieta w takiej sytuacji na pewno 
zrezygnowałaby z przejażdżki, ona wręcz przeciwnie. 
Postanowiła poznać Jima Nugenta. Teraz już wie pan tyle 
samo, co i ja.
  —	Odważna osoba z tej panny Bird albo może... 
rozpaskudzona życiem i szukająca tak zwanych mocnych 
wrażeń?
Marshall lekko wzruszył ramionami.
  —	Sam się nad tym wielokrotnie zastanawiałem. 
Rozpaskudzona życiem to ona raczej nie była, lecz odwagi 
istotnie jej nie brakowało. Nigdy nie czuła strachu wobec 
ludzi cieszących się złą opinią. Wiem, bo sam widziałem, że 
w fałdach sukni nosiła wielostrzałowego colta, i ręczę panu, 
że nie mdlała, jak inne panie, na huk broni palnej.
  Do Greeley panna Bird przyjechała z listem polecającym 
od byłego gubernatora terytorium Kolorado, pana Hunta, 
otrzymanym jeszcze w Cheyenne. Wówczas to poznała ją 
moja ciotka, no i ja, bo akurat przez kilka tygodni u ciotki 
mieszkałem. Pamiętam, że panna Bird narzekała na upał, na 
czarne muchy i na pluskwy, które nie dały jej spać w 
pensjonacie pani Graham. Greeley było w tamtych czasach 
okropną dziurą, za to okolica... Gdy się spojrzało ku zachodo-
wi, wzrok napotykał bezkresne płaszczyzny, prawdziwe 
morze falujących traw. W czystym jak kryształ powietrzu 
ostro rysowały się wyniosłe grzbiety najbliższego pasma Gór 
Skalistych, zwanego Front Rangę, a za nim jeszcze wyższy 
szczyt Longs Peak.
  Panna Bird kochała się w koniach, lubiła jeździć, lecz 
jazda sposobem damskim przyprawiała ją o dotkliwe bóle 
krzyża. Nabyła więc tureckie szarawary, aby móc siedzieć 
okrakiem. Na tych szarawarach, spadających na buty 
śmiesznymi falbankami, nosiła spódnicę, aby nie razić ani 
męskich, ani kobiecych oczu. W Greeley jednak próżno 
usiłowała nabyć wierzchowca. Ruszyła, więc na północny 
zachód, do Collins, wozem przypadkowo wracającym w 
tamte strony. Z Collins, jak pisała do mej ciotki, 
„melancholijny młodzian" zawiózł ją powozikiem poprzez 
prerię do Namaqua i dalej, aż do kanionu rzeki Big 
Thompson. Tam przekazał ją Tomaszowi Chalmers, 
mieszkającemu w pobliżu. Panna Bird pisała z oburzeniem 
do mej ciotki, że Chalmers nawet nie zaprosił jej do swej 
chaty, lecz na nocleg przeznaczył otwarty szałas. Na 
szczęście noc była ciepła. Chalmers twierdził, że świetnie 
zna drogę do Estes Park, wiodącą dokoła północnej strony 
kanionu. Następnego dnia pożyczył pannie Bird konia tak 
chudego, że przypominał szkielet, i powiódł ją ku Estes Park. 
Po trzech dobach włóczęgi straszliwymi bezdrożami wrócili 
nie osiągnąwszy celu. Chalmers okazał się samochwałem 
nie mającym pojęcia, w jaki sposób tam dotrzeć. 
Rozzłoszczona panna Bird (trudno się jej dziwić) następnego 
dnia skorzystała z napotkanego wozu jadącego do 
Longmont. Dwudziestodwumilowa podróż przez rozgrzaną 
słońcem prerię, bez skrawka cienia, do reszty zużyła siły 
podróżniczki. Po przybyciu do Longmont zatrzymała się w 
miejscowym hotelu. Wróciły jej wszystkie przypadłości, na 
jakie cierpiała w Szkocji: bóle głowy, zapalenie oczu i 
uczucie krańcowego wyczerpania.
  Przy kolacji oświadczyła właścicielowi hotelu, że rankiem 
musi w jakikolwiek sposób dostać się do Denver, aby zdążyć 
na pociąg jadący do Nowego Jorku. Miała już zupełnie dosyć 
podróży po Ameryce. Opowiedziała również, jak Chalmers 
pobłądził, jak ona sama źle się czuje w tym nie do zniesienia 
klimacie. Właściciel oburzył się, stwierdził, że klimat tutejszy 
jest idealny i wszyscy się nim zachwycają. Dodał jeszcze, że 
Estes Park to raj na ziemi i byłoby wstyd stracić taką okazję. 
Po czym odszedł, lecz wrócił po paru minutach 
zawiadamiając, iż dwu młodych ludzi przed chwilą przybyło 
do Longmont, że jutro ruszają do Estes Park i chętnie ją 
zabiorą.
  Panna Bird noc spędziła bezsennie, niepokojona ner-
wobólami, lecz rankiem jakoś to jej przeszło. Zdecydowała 
się jechać.
  —	Skąd pan o tym tak dokładnie wie? Wygląda na to, jak 
gdyby towarzyszył pan tej damie.
  —	Cóż znowu! Po prostu ciotka pokazywała mi listy 
panny Bird. Wszystko w nich zostało opisane z zadziwiającą 
drobiazgowością, aż do przesady...
  Bede tylko pokiwał głową, co mogło oznaczać zarówno 
wiarę, jak i niewiarę w słowa Marshalla, lecz nic nie 
powiedział.
  —	Izabela Bird wynajęła konia, a gdy wskoczyła na siodło, 
zaraz poczuła się lepiej. Zabrała z sobą pa- kuneczek z 
niezbędnymi przedmiotami, a nawet parasolkę, którą 
powiesiła na łęku siodła.
  Trójka wędrowców, przejechawszy spieczoną słońcem 
prerię, opuściła się w głąb cienistego kanionu rzeczki Vrain. 
Stamtąd ruszyła ku strumieniowi Little Thompson, a późnym 
popołudniem dotarła do parowu Mugginsa, gdzie mieszkał Jim 
Nugent.
  Ujrzeli prymitywną, poczerniałą chatę, stojącą na polanie, 
między krzakami dębiny. Poprzedzany przez szczekającego 
psa ukazał się jej właściciel. Izabela Bird opisała go bardzo 
dokładnie. Był tęgim mężczyzną średniego wzrostu. Na 
głowie nosił zniszczoną czapkę, a jego szary myśliwski strój 
wisiał prawie w strzępach. Za szarfą, którą się przepasał, 
tkwił myśliwski nóż w pochwie, a z kieszeni kurty sterczał 
rewolwer. Na nogach miał prymitywne mokasyny z końskiej 
skóry.
  Panna Bird oceniła jego wiek na czterdzieści pięć lat. 
Pisała, że sądząc z rysów twarzy, musiał być niegdyś 
wyjątkowo przystojny. Zwróciła uwagę na gładko ogolone, 
oblicze, na wąsy, na brązowe włosy w zaniedbanych puklach 
spadające spod czapki aż na kark.
  Podszedł, ukłonił się i zapytał grzecznym tonem, czym 
może służyć.
  Poprosiła go o wodę. Przyniósł ją w pogiętym blaszanym 
kubku przepraszając, że nie może podać ładniejszego 
naczynia. Panna Bird stwierdziła wówczas, że Jim Nugent 
wysławia się poprawnie, że jego maniery są eleganckie i że 
to wszystko razem jakoś nie pasuje do opinii, z jakiej słynął w 
okolicy. Podczas rozmowy z samotnikiem dostrzegła kilka 
łapek bobrzych, które suszyły się przed chatą. Zagadnęła, 
gdzie je zdobył. Natychmiast poprosił o ich przyjęcie. Na 
pamiątkę spotkania. Ponieważ słońce chyliło się ku zacho-
dowi, ruszyli dalej. Jim Nugent jakoby krzyknął za 
odjeżdżającymi: „Pani nie jest Amerykanką, tylko moją 
rodaczką. Poznałem po głosie. Mam nadzieję, że pani nie 
odmówi mi przyjemności złożenia jej wizyty".
  Przejechawszy parów Mugginsa wędrowcy ujrzeli leżącą 
niżej dolinę. Tworzyła ją nieregularna niecka, przez którą 
przepływał strumień. Dokoła dźwigały się górskie szczyty o 
fantastycznych kształtach, a wśród nich najwyższy, Longs 
Peak. W zachodzącym słońcu woda w strumieniu mieniła się 
krwawo, a szczyt gorzał purpurą.
  Izabela Bird napisała do mej ciotki, iż nigdy i nigdzie dotąd 
nie oglądała czegoś równie pięknego.
  Nasyciwszy oczy widokiem, ruszyli szybko i po przybyciu 
prawie mili wjechali do Estes Park. Gospodarstwo Griffith 
Evansa leżało tuż przy małym, niebieskim jeziorku. Rozmiar 
posiadłości zadziwił Izabelę. Ujrzała bowiem cztery pięknie 
się prezentujące chaty, otaczające w dużym promieniu dom 
centralny, największy. Dalej znajdowały się dwa corrale dla 
koni, budynek mleczarni, gromada krów czekających na udój 
oraz w odległości chyba mili, setki sztuk bydła.
  

W tej głuszy i dziczy widok tak dostatniego gospodarstwa 
zaskakiwał każdego przybysza.
  Griffith Evans wybiegł ze środkowego budynku powitać 
gości. Powiedział pannie Bird, iż może zamieszkać w chacie 
stojącej najbliżej jeziorka, za opłatą ośmiu dolarów 
tygodniowo, łącznie z wyżywieniem i prawem używania koni 
do spacerów. Nieco później Izabela poinformowała moją 
ciotkę, że Evans spodobał się jej pomimo mocnej woni 
bourbona, bijącej z jego krzaczastej brody. Po kilku dniach 
dowiedziała się od gospodarza, że nabył on wszystkie budynki 
za niewielką sumę w roku 1867, na rok wcześniej nim Jim 
Nugent wzniósł swą chałupę w parowie Mugginsa. Ja 
osobiście uważam to za bajkę. Estes zniknął z doliny w roku 
1860, komu więc płacił Evans? Najprawdopodobniej objął w 
posiadanie budynki będące własnością niczyją. I Evans, i 
Nugent byli hodowcami bydła. Nie cierpieli się wzajemnie. 
Trochę dlatego, że współzawodniczyli z sobą jako 
przewodnicy turystów, częściowo dlatego (jak Evans wyznał 
pannie Bird), że Nugent jakoby czynił jego siedemnastoletniej 
córce nieprzystojne propozycje.
  Izabela Bird napisała w jednym z listów, iż kiedyś nocą 
słyszała, jak Evans wrzeszczał w swej chacie: „Jim, ja cię 
zastrzelę!"
  Izabela Bird zamieszkała nad jeziorkiem i starała się na 
swój sposób być użyteczna. Zaopatrzona w podręczną 
apteczkę, wydzielała Evansowi porcje lekarstwa mającego 
neutralizować skutki pijaństwa, pomagała gotować posiłki, a 
wieczorami, dla rozrywki innych (u Evansa przebywało 
wówczas dziewięć osób) grywała na fujarce zrobionej z 
trzciny. Ranki upływały jej na nauce karmienia bydła, a lekcji 
udzielali dwaj pastusi Evansa. Poza tym przyjmowała 
codzienne wizyty Jima Nugenta. Pisała, że jest on wesołym i 
dowcipnym towarzyszem, na pewno wykształconym, zna-
jącym światową literaturę. Nugent wtajemniczył ją w swą 
przeszłość. Wspomniał o swym urodzeniu w Montrealu, o 
ojcu-Irlandczyku, który służy jako wysoki rangą oficer w 
brytyjskiej armii. Zwierzył się również ze starego romansu z 
siedemnastoletnią dziewczyną, który to romans zakończył się 
ponuro i wpędził go w pijaństwo.
—	Cóż to takiego było? — zainteresował się Bede.
  —	Nie wiem. Panna Bird nic więcej na ten temat nie 
napisała. Albo Nugent nie powiedział jej wszystkiego, albo też 
zachowała dyskrecję.
  —	Szkoda — westchnął Bede, którego rozwlekła 
opowieść Marshalla poczynała nieco nużyć.
  —	Potrafię tylko tyle powiedzieć, iż ten Jim Nugent, jeśli 
to prawdziwe nazwisko, pracował w Kanadzie jako 
nauczyciel. Później rzucił nauczanie i został traperem na 
usługach Hudson's Bay Company. Szybko mu się to znudziło, 
więc powędrował do Stanów, zaciągnął się do armii jako 
wywiadowca. Brał udział w walkach z Indianami. 
Wyjątkowo niespokojny typ, jak sądzę, albo też... miał coś na 
sumieniu, co go zmuszało do ciągłej zmiany miejsca pobytu. 
Tak podejrzewam. No i wreszcie ukrył się w parowie 
Mugginsa, jak to się mówi: na końcu świata. Był na pewno 
człowiekiem wykształconym, panna Bird nie 'mogła się mylić, 
zbyt jest na to inteligentna. Zresztą pisała, że Nugent 
deklamował jej swoje wiersze, przeważnie poświęcone 
dawnej miłości. Innego znowu dnia odtworzył swe spotkanie 
z szarą niedźwiedzicą. Bardzo obrazowo opowiadał, jak to 
pies wypłoszył z groty grizzli z  małymi,  jak później, 
przerażony,  uciekł do swego Hudson's Bay Company — 
Kompania Handlowa Zatoki Hudsona, działająca na terenie 
Kanady poprzez sieć swych faktorii i agentów.
  

pana, a rozwścieczone zwierzę pognało za nim. Nugent zdążył 
aż czterokrotnie strzelić, lecz nie powstrzymał napastnika. 
Niedźwiedzica dopadła strzelca, pogryzła mu lewą rękę, 
urwała jeden palec, podrapała szyję i twarz. Nugent wówczas 
zemdlał. Chyba to właśnie go ocaliło. Podobno niedźwiedzie 
nie ruszają ludzkich zwłok, a Jim wyglądał jak trup. Słyszał 
pan o tym?
—	Nic a nic. Nie jestem myśliwym.
  —	Jednak tak się zdarzyło. Gdy ranny odzyskał 
przytomność, spostrzegł, że leży w kałuży krwi. Nie-
dźwiedzicy nie było. Wówczas zdołał wspiąć się na grzbiet 
swego muła i przejechać aż osiem mil. Na swe szczęście 
przypadkowo spotkał lekarza.
—	Nie wie pan, jak ten lekarz się nazywał?
—	Nie.
  —	Pytam, bowiem i ja niedawno spotkałem takiego 
wędrującego lekarza, może to ten sam?
—	Leczył pana?
—	Nie było potrzeby.
  —	Z Jimem była potrzeba. Proszę sobie wyobrazić, że ten 
doktor zeszył mu aż pięćdziesiąt ran. Trzeba końskiego 
zdrowia, aby coś takiego wytrzymać. Jednak Jim miał tak 
pociętą skórę na twarzy, że na prawe oko zaniewidział. Pannę 
Bird bardzo wzruszyło to opowiadanie.
  Innego dnia zaczął ją namawiać na wspinaczkę wy-
sokogórską na Longs Peak. Ten szczyt widać było z Estes 
Park i Izabela poczęła marzyć o wycieczce we dwójkę. Po 
wielu rozważaniach doszła do wniosku, że jednak będzie 
stosowniej powędrować większym gronem.	
  Namówiła na wyprawę obu młodzieńców, z którymi 
przyjechała. W końcu września cała czwórka, zaopatrzywszy 
się w żywność i derki, ruszyła konno w daleką drogę. Widział 
pan kiedy Longs Peak?
—	Może tak, może nie — odparł flegmatycznie Bede. — 
Oglądałem tyle już szczytów, że wszystko mi się pokręciło 
w głowie.
  —	Szkoda. To piękna góra. Bardzo wysoka, ponad 
czternaście tysięcy stóp. Wyobraża pan sobie taki ogrom?
  Bede coś tam mruknął, co od biedy można było uznać za 
odpowiedź twierdzącą.
  —	Do wysokości jedenastu tysięcy stóp — mówił Marshall 
— zbocza porasta pierwotny las, powyżej jest już tylko nagi 
granit, porznięty przepaścistymi rozpadlinami, skalnymi 
półkami i rumowiskiem potężnych głazów. Podobno znajdują 
się tam liczne jeziorka, wiecznie zamarznięte bagna i zasypane 
śniegiem wąwozy. Rozrzedzone powietrze bardzo utrudnia od-
dychanie.
—	Pan tam był? — zdumiał się Bede.
  —	Nie, nigdy. Ale, jak już wspomniałem, listy, które 
przesyłała Izabela Bird do mej ciotki, były niesłychanie 
szczegółowe w opisach, powiem: precyzyjne, to najlepsze 
określenie. Czytałem je jak najciekawszą książkę o 
przygodach podróżników, czytałem po kilka razy, a pamięć 
mam, nie chwaląc się, znakomitą.
  —	Wyznam, iż nie pojmuję, po co ludzie gramolą się na 
górskie szczyty? Po to, żeby z nich schodzić?
  —	Ha, natura ludzka jest wielce skomplikowana. Niektórzy 
szukają przygód i niebezpieczeństw. Czy pan wie, iż do tej 
pory dwadzieścia jeden osób przypłaciło życiem próbę 
zdobycia wierzchołka Longs Peak? Lecz innych to nie 
odstrasza. Sądzę, że i pan, gdyby mu zaproponowano...
  —	Co to, to nie! — wykrzyknął Bede. — To nie ma 
żadnego sensu.
  —	Jednak panna Bird uznała, że ma to jakiś sens. Już o 
zmroku cała czwórka, ciągle konno, osiągnęła 
granicę lasów. Obozowali w sosnowym, zagajniku. Nazajutrz 
wstali ze wschodem słońca, a po śniadaniu ruszyli dalej. Po 
osiągnięciu dwunastu tysięcy stóp wysokości pozostawili 
konie. Z wielkim trudem dobrnęli do miejsca, w którym 
nierówna, naturalna ścieżka ciągnęła się na przestrzeni 
kilkuset stóp między skalnymi zwaliskami, aż do granicy 
głębokiego parowu. Odtąd należało wędrować wąziutką półką 
skalną, biegnącą tuż nad przepaścią. Izabela Bird była już 
niezdolna do dalszego marszu. Wtedy Jim Nugent przywiązał 
ją do siebie liną i ciągnął. Ślizgając się, chwiejąc na nogach, 
dysząc z wyczerpania i z braku powietrza, z bijącym sercem i 
bolącymi płucami (jak to sama opisała) dobrnęła do 
bezpieczniejszego miejsca. Stamtąd już widać było sam 
czubek góry.
  Teraz czwórka wędrowców, pełznąc, czołgając się, 
przystawała co chwila dla nabrania oddechu. Ta wspinaczka 
trwała ponad godzinę. Wreszcie osiągnęli szczyt na pół żywi 
ze zmęczenia. Była to akrowej powierzchni płaszczyzna 
kamieni, otoczona urwistymi zboczami. Miejsce ponure, z 
którego szybko się wycofali. Lecz zejście wcale nie było 
łatwiejsze. Panna Bird przewróciła się parokrotnie, a przez 
część drogi Jim po prostu niósł ją na plecach. W końcu 
dobrnęli do postoju koni, wskoczyli na siodła i już szybko 
dojechali do poprzedniego obozowiska w sosnowym lasku. 
Rozpalono ognisko, spożyto wieczerzę.
  Gdy dwaj młodzi uczestnicy wyprawy, bardzo utrudzeni, 
zasnęli, Izabela długo jeszcze gawędziła z Nu-gentem. W 
jednym z listów wspomniała, iż Jim opowiadał jej dzieje swej 
młodości, śpiewał ballady, a później się jej oświadczył. Izabela 
Bird napisała, iż tylko przez pięć minut wierzyła w szczerość 
tego wyznania, lecz swą wiarę uznała za zarozumiałość 
niewybaczalną kobiecie w jej wieku. Jednak według opinii 
mej ciotki, a kobiety na tych sprawach znają się lepiej od 
mężczyzn, panna Bird zupełnie poważnie myślała o po-
ślubieniu Jima Nugenta, lecz zdecydować się na taki krok nie 
potrafiła. Jej opinia o Nugencie zmieniała się chyba co parę 
dni. Raz nazywała go w swych listach człowiekiem 
budzącym strach, nawet łotrem, kiedy indziej dżentelmenem.
  W kilka dni po powrocie do Estes Park, miotana 
sprzecznymi uczuciami, nagle zdecydowała się na wyjazd. W 
towarzystwie jednego z turystów opuściła Park i przybyła do 
Longmont, gdzie zatrzymała się w hotelu „St. Vrain". 
Nazajutrz wczesnym rankiem samotnie ruszyła konno na 
południe, szlakiem wiodącym przez pustą prerię, do Denver. 
Trzeba przyznać, iż odwagi jej nie brakło. Wątpię, czy nawet 
dziś, gdy bezpieczniej już jest w tym kraju i po drogach nie 
krążą bandyci czyhający na samotnych podróżnych, 
jakakolwiek kobieta zdecydowałaby się na przebycie 
trzydziestu mil pustkowi, z koniem jako jedynym to-
warzyszem.
  Jednak do Denver dotarła bez przeszkód i pierwszą noc 
spędziła u krewnych Gryffitha Evansa. Moja ciotka 
podejrzewa, że Izabela udała się do Denver, aby zasięgnąć 
języka o Jimie. Dlatego właśnie tam nocowała, lecz chyba tą 
drogą nie dowiedziała się nic dobrego o Nugencie. 
Oczywiście, to tylko przypuszczenia.
  Już nazajutrz śniadanie jadła w towarzystwie pana Hunta, 
byłego gubernatora terytorium Kolorado. Miała zamiar 
wybrać się pociągiem do miejscowości Colorado Springs, 
lecz Hunt zapewnił ją, iż jest to bardzo łatwa wycieczka, a z 
wyżyn końskiego grzbietu lepiej można podziwiać krajobrazy.
  Szlak z Denver do Colorado Springs liczy sobie 
osiemdziesiąt mil, a był wówczas tak źle oznakowany,
  

że panna Bird dwukrotnie zmyliła drogę. Korzystając z 
gościny poleconych jej przez Hunta ranczerów i farmerów, 
dotarła wreszcie w ciągu pięciu dni do Colorado Springs.
  Początkowo miała zamiar pobyć tu dłużej, lecz (jak 
wzmiankowała w kolejnym liście) dręczył ją niepokój o 
pozostawionych w Estes Park znajomych, no i... Jima 
Nugenta. Zdaje się, że to ostatnie zadecydowało o powrocie. 
Wybrała się do Denver nieco inną trasą i znacznie dłuższą od 
poprzedniej, chyba o kilkadziesiąt mil, jeśli nie więcej. Proszę 
pomyśleć, drogi panie, osoba bawiąca po raz pierwszy w tym 
kraju, nie ciesząca się mocnym zdrowiem, ryzykuje samotną, 
daleką wędrówkę! Przyzna pan, iż taka osoba jest godna 
podziwu.
  —	Być może — przytaknął Bede dość wstrzemięźliwie. — 
Ona świetnie pasowała do tego Jima Nugenta. 
Ja za skarby świata nie chciałbym mieć żony szukającej guza 
po jakichś diabelskich pustkowiach. Pewnie się z tym 
Nugentem dogadała? Nie?
Marshall uśmiechnął się i pokiwał głową.
—	Można dolać? — zapytał. 
Bede podsunął pustą szklankę.
  —	Jest pan bliski prawdy — powiedział księgowy — ale 
tylko... bliski. Bo prawdą jest, że Izabela Bird, spiesząc do 
Estes Park, zastanawiała się, czy byłaby dobrą żoną dla 
człowieka, który przez czterdzieści dwa lata żył na odludziu 
zupełnie sam, niezależny. Tak pisała. Oczywiście, to przesada. 
Oczywiście, w swym dziecięcym okresie Nugent musiał mieć 
jakichś opiekunów, więc nie sposób mówić aż o czterdziestu 
dwu latach jego niezależności. Lecz mniejsza z tym.
  W połowie października panna Bird po raz drugi zawitała do 
parowu Mugginsa. Już zmierzchało, a w oknach chaty nie 
zauważyła światła. Pomyślała, że Nugent stąd odszedł na 
zawsze. Jednak w kilka minut później usłyszała szczekanie 
psa, a w chwilę potem ukazał się jego pan na koniu. Podobno 
szalał z radości na jej widok. Odprowadził ją do granic Estes 
Park, w którym Izabela zajęła swój dawny domek. Odtąd 
widywała się z Jimem codziennie. Po tygodniu udali się we 
dwójkę obejrzeć żeremia bobrów. Jim  jakoś  stracił  humor.   
Jechał  w  posępnym milczeniu, bijąc często swego 
wierzchowca i zmuszając go do wariackiego galopu. Wreszcie 
podjechał do swej towarzyszki i nieoczekiwanie oświadczył, iż 
jest ona pierwszą od wielu lat osobą, która traktuje go jak 
człowieka. Powiedział również, że kiedy odjechała, zdał sobie 
sprawę, jak bardzo się do niej przywiązał, i ta myśl go zabija.
  Takie wyznanie bardzo przeraziło słuchaczkę. Napisała do 
mej ciotki, że Jim jest mężczyzną, którego każda kobieta może 
pokochać, lecz żadna zdrowa na umyśle nie poślubi.
  —	Chyba miała rację — wtrącił Bede. — Ten Nugent 
wygląda na kiepskiego wariata. Ale ona — zastanowił się 
chwilę — wcale nie lepsza. Nie potrafiła zdecydować się.
  —	Prawda, drogi panie, lecz trudno się temu dziwić. Jim 
był niezłą partią, jak to się potocznie mówi. Miał ziemię, 
czterdzieści sztuk bydła i corocznie zdobywał kilkadziesiąt 
sztuk cennych futer. Lecz równocześnie jakby ostrzegał 
pannę Bird przed zbyt pochopną decyzją. Sam o sobie 
twierdził, że jest potworem, i prosił, aby nie próbowała go 
zmienić. Tak więc zamiast rozmowy o małżeństwie panna 
Bird usłyszała o rzeczach okropnych. W zdenerwowaniu 
oświadczyła, że dość ma tego. Rozstali się bez słowa. Lecz 
już następnego dnia Jim przybył do Estes Park, nieco pijany, i 
zaprosił pannę Bird na wycieczkę.
—	Odmówiła?
  —	Gdzie tam. Pojechali! Podobno przez cały czas Jim był 
lodowato grzeczny, co wcale nie spodobało się jego 
towarzyszce. Przez następne dwa dni Jim nie odwiedzał 
Izabeli. Rozżalona, poczęła się szykować do ostatecznego 
odjazdu. Tę decyzję umocniła informacja udzielona przez 
przebywających na miejscu turystów, że widzieli Jima, jak 
tamtędy przejeżdżał. A więc umyślnie jej  unikał. To stało się 
przysłowiową kroplą, jaka przepełniła dzban goryczy. W 
porywie gniewu napisała krótki liścik do Jima, w którym 
zawiadamiała, że nie życzy sobie dalszej znajomości. I co 
później nastąpiło, jak pan sądzi?
  —	Och, to jasne. Poprosiła Evansa lub kogokolwiek innego, 
aby doręczył list adresatowi.
  —	Nie zgadł pan, chociaż rozumuje logicznie. Panna Bird 
osiodłała konia i pogalopowała do parowu Mug-ginsa, aby swe 
pismo wręczyć osobiście.
  Bede, który akurat pociągnął ze szklaneczki głębszy łyk, aż 
się zakrztusił.
  —	Widać — zauważył wesoło, pokasłując jeszcze — 
wcale z nim nie chciała skończyć.
  —	Na pewno. Proszę sobie wyobrazić, że w drodze 
spotkała Jima. Wręczyła mu list. Podziękował i nie czytając 
schował pismo do kieszeni. Później, jakby nic nie zaszło, 
mówił, że się przeziębił, ale gdy poczuje się lepiej, przyjedzie. 
Przyjechał już następnego dnia, a o liście nie było mowy. O 
rozstaniu również
—	Przedziwna historia — mruknął Bede.
  —	Bardzo zawikłana — dodał Marshall. — Sądzić wolno, 
iż ta dziwna para jakoś się pogodziła, bo panna Bird nabrała 
humoru i chęci do życia. W Dzień Dziękczynienia upiekła 
parofuntowy placek dla gości w Estes Park, a później zajęła 
się opisaniem swej wyprawy na Longs Peak, w czym 
pomagał jej Jim. Taka sielanka trwała jednak tylko tydzień. 
Coś tam musiało zajść między nimi, o czym Izabela Bird już 
nie wspomniała, bo nagle zdecydowała się wyjechać. I decyzji 
swej już nie zmieniła.
  Do chaty Jima odprowadził ją Evans, do Namaqua sam Jim 
Nugent.  O czym ze sobą w drodze rozmawiali, historia 
milczy. W Namaqua rozstali się ostatecznie. Izabela Bird 
wsiadła do dyliżansu, dotarła szczęśliwie do Greeley, gdzie 
złapała pociąg zdążający do Nowego Jorku. I tak się to 
skończyło, drogi panie. Dodam jeszcze, że panna Bird w roku 
1879 wydała książkę pod tytułem „Życie pani w Górach Ska-
listych". Czytałem ją. O Jimie Nugencie niewiele w niej, 
nawet nie ma połowy tego, co opowiadała mi ciotka.
—	A co z tym Jimem? Nie wie pan?
  —- To jednak dramatyczna historia. Słyszałem, że w 
czerwcu 1874 roku został postrzelony z dubeltówki przez 
Evansa. Jakoby Evans działał w obronie własnej i sąd go 
uniewinnił. Jim Nugent, ciężko ranny, przewieziony do szpitala 
w Fort Collins, zmarł po trzech miesiącach.
—	A ona? Dowiedziała się o tym?
  —	Tak. Bawiła wówczas w Europie, w Szwajcarii. Pisała 
do mej ciotki, kto chce niech w to wierzy, że w hotelu ukazał 
się jej duch Jima. Ukłonił się, powiedział: „żegnaj", i zniknął.
  —	Brrr — wstrząsnął się Bede. — Proszę mi jeszcze 
dolać. Cóż za ponura historia.
  —	Na pewno niewesoła. Co pan sądzi o tej dziwnej 
kobiecie?
Bede lekko wzruszył ramionami:
  —	Byłoby lepiej dla niej i dla innych, gdyby urodziła się 
mężczyzną. Pewnie została starą panną do końca życia.
  —	Otóż nie! Pisała do mej ciotki najpierw z Japonii, a 
później ze Szkocji donosząc, iż wyszła za mąż. I to była 
ostatnia od niej wiadomość. Co robiła dalej, nie wiem. 
Wspominam ją często jako dzielnego człowieka i jedynego 
westmana w spódnicy.
  —	Być może. Co do mnie, nie chciałbym spotkać 
podobnej kobiety.
—	Dlaczego?
  —	Dlatego, że nie potrafiłbym przewidzieć jej po-
stępowania. Takie osoby są zwykle niebezpieczne. Uważam, 
że Jim Nugent przez nią zginął.
—	Cóż znowu?!
  —	A tak. Gdyby z nim została, nie włóczyłby się, lecz 
siedział w chałupie.
  —	Lecz Evans zastrzelił przecież Jima dlatego, że 
przyszedł się zalecać do jego córki. Tak mi opowiadano.
  —	Właśnie! — wykrzyknął Bede. — Gdyby Jim miał 
żonę...
  —	Nie będziemy się spierać, co byłoby, gdyby... No, 
wypijmy za naszą znajomość. Szkoda, że taka krótka. Jutro o 
świcie ruszam stąd.
—	Kiedy się pan znowu pojawi w Goodyear?
—	Któż odgadnie? Za pół roku, za rok... 
Opróżnili szklaneczki,   uścisnęli  dłonie,  powiedzieli:
„do zobaczenia", nie wierząc ani przez sekundę, że się 
kiedykolwiek spotkają.
  Bede wrócił do swego pokoju z lekkim szumem w głowie. 
Spał niespokojnie, budził się parokrotnie, spocony z 
przerażenia. Śniła mu się Izabela Bird wymachująca 
potężnym coltem i grożąca śmiercią, jeśli natychmiast się z 
nią nie ożeni. Później ujrzał ducha Nugenta, okropną postać 
jednookiego ślepca.
  Dopiero nad ranem, gdy wyparowała z niego resztka 
whisky, Bede zapadł w ciężki jak kamień sen.
  



Wymarły dom
  Obudził się późno. Słońce świeciło wprost w okno jego 
pokoju. Zerwał się z łóżka, ubrał, umył, ogolił i pognał na dół.
  Senną ciszę saloonu mąciło tylko podreptywanie kelnera. 
Kto miał wypić lub zjeść, uczynił to już wcześniej, a 
następnych gości należało się spodziewać dopiero w 
późnych, popołudniowych godzinach.
  Bede usiadł przy stoliku, a gdy kelner podbiegł 
truchcikiem, zapytał:
—	Czy pan Marshall wyjechał?
  —	Tak proszę pana. Dziś rano o szóstej, pociągiem do 
Denver.
  —	Szkoda — westchnął Bede, nie wiadomo dlaczego 
miał nadzieję, że księgowy odłoży swój wyjazd.
  Pomyślał, iż odtąd nawet nie będzie miał z kim po-
rozmawiać w tej przeklętej dziurze.
—	Co mam podać? Może jajka na szynce?
  —	Nie, nie chcę mięsa. Dzbanek kawy, mleko, chleb i 
masło.
—	Tak jest, proszę pana. Natychmiast przyniosę.
  Bede pogrążył się w posępnej zadumie. Nie zauważył, że 
przy sąsiednim stoliku zasiadł spóźniony gość w szarej 
kapocie i wytłuszczonym kapeluszu na głowie. Myślał. Czy 
ma zwrócić się do szeryfa z zapytaniem o listy gończe? Lecz 
istniał powszechny zwyczaj wywieszania takich zawiadomień 
w miejscach uczęszczanych przez mieszkańców. Na 
przykład na budynkach szeryfówek, na stacjach 
kolejowych... Trzeba sprawdzić. Jeśli jednak listów nie 
będzie... To co? Jaka szkoda, że Marshall wyjechał! On miał 
w jednym palcu wszystkie informacje o ludziach tego 
miasteczka i o ich interesach. Należało go o to wczoraj 
zapytać, zamiast wysłuchiwać niesamowicie długiej historii 
życia jakiejś starej panny. A Jim Nugent... zdobył ziemię, 
chałupę i czterdzieści sztuk bydła!
  „I ja mógłbym posiadać to samo... Wystarczyło pobyć 
nieco dłużej w Meksyku, a nie włóczyć się po górach San 
Juan. Żebym ja ich jeszcze kiedyś spotkał... — pomyślał o 
bandziorach ze złotodajnej dolinki. — Dobrze zapamiętałem 
te gęby".
—	Tu kawa, a tu mleczko. Chleb i masełko.
  —	Świetnie — mruknął Bede wracając do rzeczy-
wistości.
  Kawa okazała się znakomita, mleko bez zrzutu, chleb 
jeszcze ciepły, Bede wspomniał swą głodówkę sprzed dwu 
dni i zaraz mu wrócił humor. Przynajmniej teraz nic 
podobnego mu nie groziło. Przez kilka lub nawet kilkanaście 
dni. Martwienie się na zapas nie ma sensu.
  Więc jadł i pił w ciszy prawie pustej sali. Dopiero jakieś 
dziwne odgłosy skłoniły go do przerwania posiłku. Zerknął na 
sąsiedni stolik.
  Kelner zwijał się jak w ukropie, więc samotny gość, 
siedzący w pobliżu, już pokrzepiał się mięsem, piwem i 
whisky. Mlaskał przy tym (zupełnie jak świnia!) i siorbał w 
sposób tak obrzydliwy, iż Bedego opuściła połowa ochoty do 
jedzenia. Widział, jak tamten, nie uznając widelca, pakował 
do ust kawały wołowiny przy pomocy noża, a później 
wciągał w siebie piwo z okropnym gulgotem, zupełnie jak 
słoń, którego kiedyś Bede oglądał na arenie wędrownego 
cyrku.  Teraz przypomniał sobie, jak bardzo musiał uważać 
siedząc przy stole seńora Gonzalesa w dalekim Meksyku. 
Lecz nigdy, nawet gdy był sam, nie jadł nożem ani nie mla-
skał tak obrzydliwie.
  „A cóż to za dziki człowiek! — pomyślał. — Zwrócić mu 
uwagę czy przesiąść się dalej?"
  Nagle dostrzegł panią Harper. Dzisiaj ubrana była na 
niebiesko. Tkwiła za bufetem i wydało się Bede-mu, iż 
spogląda na niego. Jednak pomylił się. Gdy po kilku minutach 
opuściła swój posterunek, skierowała swe kroki wcale nie do 
Bedego, lecz do głośnego sąsiada.
  —	Panie Pond — powiedziała — pociąg do Colorado 
Springs odjeżdża o jedenastej. Ma pan zaledwie pół godziny 
czasu.
  —	Ach... nie przypuszczałem, że jest tak późno. Bardzo 
dziękuję, pani Harper.
Kiwnęła mu głową i podeszła do Bedego.
—	Jest pan zadowolony z obsługi?
  Głos miała przyjemny, lecz ton tego głosu był zadziwiający. 
Bowiem pytanie zabrzmiało tak jak stwierdzenie, i to 
stwierdzenie nie znoszące sprzeciwu.
—	Bardzo jestem zadowolony.
—	Cieszę się z tego.
  Wygląd jej twarzy nie świadczył jednak o jakiejkolwiek 
radości. Raczej o tym, iż zła czy dobra obsługa mało ją 
obchodzi. Spojrzała na Bedego wzrokiem, który — jak mu się 
wydało — przewiercił go na wylot, i odeszła.
  Tymczasem człowiek w szarej kapocie i wytłuszczonym 
kapeluszu pospiesznie ładował do ust kawały mięsa, a gdy 
uporał się z ostatnim, już na stojąco wlał w siebie resztkę 
piwa i wybiegł z lokalu.
  „Co ją u licha, obchodzi, czy on zdąży na pociąg, czy nie? 
— zastanawiał się Bede. — A może ma jej
  

załatwić jakiś sprawunek? Lecz wczoraj wieczorem kazała 
temu kapitanowi o śmiesznym nazwisku wyjść o ósmej, bo 
obiecał żonie..."
  Postanowił być ostrożny i trzymać język za zębami. 
Przecież ta dziwna kobieta z powodu byle głupstwa gotowa 
mu wymówić pokój, zanim zdobędzie pieniądze na jego 
opłacenie. Doszedłszy do takiego wniosku, czym prędzej 
opuścił „Lucky Saloon".
  Powałęsał się wzdłuż głównej ulicy, odnalazł malutki 
domeczek z napisem informującym, iż w nim mieści się biuro 
szeryfa. Niestety, na drewnianej tablicy ogłoszeń nie 
dostrzegł ani jednego listu gończego. Z wejścia do biura 
zrezygnował. Postanowił jeszcze sprawdzić w budynku 
stacyjnym. Zupełnie przypadkowo zauważył,, że Goodyear 
posiada drugą ulicę, raczej uliczkę, prostopadłą do głównej. 
Była znacznie krótsza i zabudowana tylko po jednej stronie. 
Nosiła nazwę, która zorientowała Bedego równie dobrze, jak 
ustna informacja. Na narożnym budynku widniał koślawy 
nieco napis, wymalowany białą farbą: „Ulica Kolejowa".
  Skoro Kolejowa, na pewno prowadzi do kolei. Ruszył  więc   
odkrytym   przez   siebie   szlakiem.   Z   lewej strony domki, z 
prawej — pola i ugory porosłe niską trawą,  krzakami, kępkami 
drzew.  Zaniedbany wygon ciągnął się bez przerwy aż do 
zrytego koleinami wozów,   gliniastego   placyku,   przy   
którym   wznosił   się drewniany   budyneczek.   Zaraz   za   
nim   biegła   prosta linia   lśniących    torów.   Budyneczek,   
jak  prawidłowo, odgadł Bede, był stacją. Od strony podjazdu 
dworzec kolejowy został wyposażony w schodki i  drzwi, lecz 
każdy, kto wkroczył do  wnętrza, mógł stwierdzić, że jest to 
tylko  weranda  o trzech  ścianach,  schronienie przed 
deszczem, a nie poczekalnia z kasami,  bufetem i biurem 
dyżurnego ruchu.
  Zadeptana podłoga, brudne ściany, na których wisiał jeden 
tylko, ręcznie  wymalowany i popstrzony przez
  

muchy afisz — robiły wrażenie ponurego zaniedbania. Afisz 
nie był zresztą listem gończym, lecz zawiadomieniem o 
zebraniu organizacyjnym Armii Zbawienia, oddziału w 
Goodyear.
  Zawiadomienie nosiło datę sprzed dwu miesięcy, co było 
zresztą dla Bedego sprawą całkowicie obojętną. Obszedł 
stację-werandę dokoła, lecz i na zewnątrz nie znalazł nic 
godnego uwagi. Natomiast w odległości nie większej niż pół 
mili dostrzegł migocącą w słońcu rzeczkę i postanowił się 
wykąpać.
  Ruszył poprzez chaszcze i wkrótce trafił na ledwo 
widoczną dróżkę, zapewne od dawna nie używaną. Zawiodła 
go nieoczekiwanie do zmurszałego, walącego, się płotu, 
oplecionego dziką winoroślą, tak że z daleka zlewał się 
kolorytem z łąką, krzewami i kępami drzew. Bede zerknął 
przez szparę w płocie. Ujrzał zarośnięty ogród, a dalej 
drewnianą, szeroką fasadę domu. Cisza panująca dokoła, 
pustka, na głucho zawarte okiennice — wszystko to 
świadczyło, iż nikt tu nie mieszka, i to od dłuższego czasu. 
Bede okrążył parkan i znalazł się nad brzegiem wody. 
Pluskała wśród szafirowych łąk, płynąc w tym miejscu ostro 
skręcającym korytem, co tworzyło miniaturowy półwysep o 
stromych brzegach nad piaszczystym osypiskiem. Na cyplu 
tego półwyspu Bede zauważył samotnego człowieka. Postą-
pił jeszcze kilka kroków i zatrzymał się. Wędzisko śmignęło 
w górę, a na końcu linki ukazał się srebrny kształt ryby. Bede 
nigdy nie parał się wędkarstwem, lecz jak każdy przeciętny 
mężczyzna lubił popatrzeć na pływak raptownie pogrążający 
się w wodzie, a później wyskakujący w nagłym szarpnięciu, 
aby ukazać zdobycz iskrzącą się w słońcu świeżą wilgocią.
  Obok rybaka stał kubeł, w którym już miotała się spora 
sztuka.
—	Jak idzie? — zagadnął Bede.   
  Nieznajomy odczepił z haczyka rybę, cisnął ją do wiadra.
  —	Nieźle — odparł siadając na krawędzi skarpy, tuż 
nad wodą. — Na dziś wystarczy.
Wydobył kopciuch i fajeczkę.
—	Palicie?
—	Nie mam fajki.
—	To może cygarko?
—	Chętnie.
  Wędkarz pogrzebał w licznych kieszeniach swej kurtki, 
wreszcie wydobył szukany przedmiot, nieco pokruszony z 
jednego końca, i wręczył go Bedemu. Przez pewien czas obaj 
delektowali się dymem.
  —	Tamten dom — Bede wskazał palcem za siebie — od 
dawna tak stoi pusty?
  —	Będzie trzeci rok — pyknął fajeczką. — Widać, żeście 
nietutejsi.
—	Nie ma właściciela?
—	A jakże, jest właściciel.
  —	Więc dlaczego tu nie mieszka? Żal patrzeć, jak taka 
chałupa marnuje się, a i ogród zapuszczony.
—	Widzieliście?
—	Aha...
  —	Tu nikt nie chce mieszkać. Stary Ramsey nabył go 
wraz z kawałkiem gruntu od poprzedniego posiadacza, a 
teraz w brodę sobie pluje. Gdyby kupił furę kamieni, zrobiłby 
lepszy interes.

—	Ależ... dlaczego? — zdziwił się Bede. 
Wędkarz znowu pyknął dymem.
—	To złe miejsce — odparł zwięźle.
—	Zagadka? — skrzywił się Bede.


  Cygaro było ohydne. Im dłużej palił, tym bardziej pragnął 
cisnąć je do wody, lecz wrodzona grzeczność na to mu nie 
pozwoliła.
—	Nie będziecie się ze mnie śmieli?
—	Cóż znowu!
—	Bo widzicie, ludzie mówią, że tam straszy. Bede 
spojrzał podejrzliwie na wędkarza, czy aby nie
kpi. Lecz nie, mówił to z całą powagą.
  —	A co tam takiego straszy? — zapytał Bede spokojnie, 
chociaż to, co usłyszał, wydało mu się wręcz humorystyczne.
—	Albo ja wiem?
  —	Nie rozumiem — wyznał Bede powstrzymując się od 
śmiechu.
  —	A co tu jest do zrozumienia? Ludzie gadają, że w 
dawnym domu Allena dzieją się niedobre rzeczy.
  — Mówiliście, że ten budynek przecież jest własnością 
Ramseya.
  —	Jest. Lecz przed laty miał go Allen. I mieszkał w nim.
—	I co z tym Allenem? Wyprowadził się?
—	A jakże! Z tego świata. Powiesił się.
—	O, do licha! I od tamtego czasu straszy?
  —	Właśnie tak. Niektórzy widzieli, jak nocą poprzez 
szpary w okiennicach błyskało światło.
—	Może ktoś się wprowadził na jedną noc?
  —	Ale tam! Zbyt często się to powtarzało. Chłopcy 
Grahama poszli kiedyś wieczorem narwać owoców, bo 
dokoła domu rośnie sad, i wieli stamtąd, że mało portek nie 
pogubili. Pokazał się im upiór wysoki jak sosna.
—	Chłopcy różne bajki potrafią wymyślić.
  —	Pewnie, że potrafią, lecz w ten sposób przyznali się do 
kradzieży i oberwali od ojca tęgie lanie. Od tamtego czasu po 
zapadnięciu zmroku nikt tędy nie chodzi, ludzie się boją.
  

  Postukał główką fajeczki o obcas buta, wytrząsnął resztkę 
popiołu i wstał.
  —	Czas na mnie. Dobrze się nam pogadało. Jeśli was 
ciekawi historia tego domu, zapytajcie Harpera. To 
właściciel „Lucky Saloon". On wie więcej ode mnie.
  Zarzucił wędkę na ramię, dźwignął wiadro i ruszył wolno 
w kierunku stacji.
  —	A to ci dopiero heca! — szepnął Bede. — Jak można 
wierzyć w takie bzdury?
  Zrzucił z siebie ubranie i plusnął w wodę. Popływał tu i 
tam, wyszedł i położył się na trawie. Słońce grzało 
przyjemnie, chociaż to była już druga połowa jesieni.
  „Jednak coś w tym musi być — rozmyślał przymknąwszy 
oczy. — Oczywiście, nie żadne duchy. Gdybym był 
szeryfem, zająłbym się tą sprawą. Ani chybi, że w chałupie 
ktoś się ukrywa i płoszy ciekawskich. Może jakiś bandzior? 
Muszę pogadać z Harperem" — postanowił.
  Wstał, ubrał się i poszedł ku stacji. Po drodze przystanął i 
raz jeszcze popatrzył przez szparę rozpadającego się płotu. 
Bardzo go korciło, by wtargnąć do środka. Obszedł 
ogrodzenie, znalazł bramę i furtkę, lecz zamknięte na kłódki. 
Uznał, że nie wypada przełazić przez płot, i wrócił do miasta.
  W saloonie zastał pustkę. Ani jeden stolik nie był zajęty. Za 
bufetem podrzemywał kelner. Ciszę wczesnego popołudnia 
mąciło jedynie bzykanie much. Bede oparł się o mosiężną 
balustradę, chroniącą szynkwas przed zbytnim naporem co 
bardziej niecierpliwych gości, i postukał zgiętym palcem w 
metal. Kelner drgnął, otworzył oczy, spojrzał niezbyt 
przytomnym wzrokiem, wreszcie, poznawszy go, uśmiechnął 
się i zerwał ze stołka.
  —	Czym mogę służyć? — zapytał powstrzymując 
ziewanie.
—	Jedna mała whisky. Z wodą.


  Pił wolno, czekając, czy gdzieś w głębi nie wyjrzy głowa 
Harpera. Na próżno. A nie wypadało przywoływać 
gospodarza do tak błahej sprawy.
  —	Byłem nad rzeką — powiadomił kelnera, który tę 
informację pokwitował sztucznym uśmiechem.
  —	Woda musi być ciepła, proszę pana. Pogoda dopisuje.
—	Bardzo ciepła. Kąpałem się.
  —	I ryb tu mnóstwo — zauważył kelner. — Piękna 
rzeczka, górska rzeczka. Można w niej łowić pstrągi.
  —	Zapewne. Ale, ale... co to za dom tam stoi? Wygląda 
na opuszczony, aż przykro patrzeć.
Kelner od razu się ożywił.
—	Ma pan na myśli wymarły dom?	
  —	Nie wiem, jak go nazywają, dość że pusty i na głucho 
zamknięty.
  —	Ten sam, ten sam! Ludzie go nazwali wymarłym 
domem. Tam podobno straszy.
  Jak gdyby dla zaakcentowania swych słów pacnął ścierką 
muchę spacerującą po lśniącej ladzie bufetu.
  Bede roześmiał się. Ze słów kelnera nie wynikało, czy 
wierzy plotkom, czy nie. Postanowił go sprowokować.
—	Ależ to bzdura! — wykrzyknął.
  —	Ach, proszę pana, nie jestem tego pewien. Przyznam 
— tu ściszył głos — że wolałbym ujrzeć grzechotnika niż 
żywego upiora. Tfu! Co ja gadam! Upiory są przecież 
martwe.
—	Był pan w środku?
—	Nie, nigdy. Po co?
—	Przez ciekawość.
  —	Nie, nie. Po co mam pchać palce w sprawy, które do 
mnie nie należą?
  —	Szkoda — zauważył Bede. — Chciałbym poroz-
mawiać z człowiekiem, który obejrzał ten dom od wewnątrz i 
widział ducha.
  

—	Niech pan zapyta szefa, on zna takich.
—	Oczywiście, że zapytam.
  —	O — wykrzyknął kelner. — Zupełnie mi z głowy 
wyparowało! Kiedyś dwaj synowie Grahama, dzieciaki, z 
czystej łobuzerki, wybrali się na owoce do sadu przy tamtym 
domu. Uciekli przerażeni i opowiedzieli ojcu o swej 
przygodzie.
—	Ujrzeli ducha?
  —	Dokładnie tak. Mówili, że był wysoki jak kościelna 
wieża.
  —	Któż to był taki wysoki? O kim ty mówisz, Henry?
  Martin Harper ukazał się w półotwartych drzwiach i 
ujrzawszy Bedego kiwnął mu głową.
—	Właśnie... pan mnie pytał o wymarły dom.
  —	To nasza ciekawostka — roześmiał się karczmarz. — 
Czego ludzie nie plotą? Wieczny temat w Goodyear. 
Interesuje pana?
  —	Byłem dziś przy tym domu — wyjaśnił Bede. — 
Nieznajomy wędkarz opowiedział mi jakieś dziwne historie.
—	A nie poczęstował pana cygarem?
—	Skąd pan wie?
  —	Tylko jeden człowiek z całego miasteczka łowi w 
tamtym miejscu. To Andy Duffus. Wszystkich częstuje 
cygarami, chociaż, a może właśnie dlatego, sam ich nie pali. 
Są okropne.
  —	Zgadza się — wesoło przytaknął Bede. — Lecz czemu 
kupuje takie okropieństwo?
  —	Nie stać go na lepsze, a równocześnie uważa, że 
częstowanie cygarami należy do obowiązków dżentelmena. 
Cóż on panu nagadał?
Bede powtórzył szczegóły rozmowy.
  —	Tak więc skierował pana po dalsze informacje do 
mnie. Proszę bardzo. Henry, podaj dwie butelki piwa. 
Siądziemy gdzieś w kąciku.
  

Powiódł gościa w głąb sali.
  —	Ot, tu będzie najwygodniej. O duchach najlepiej bajać o 
północy, wrażenie jest najmocniejsze — zażartował. — Lecz 
nie będziemy sprawy odkładać.
  Kelner przyniósł butelki, napełnił dwa kufle i wrócił na 
swe stare miejsce za bufetem.
  Prawie równocześnie podnieśli naczynia do ust, a Bede 
stwierdził, że to piwo jest dużo lepsze od nalewanego z 
kranu.
  —	Ta chałupa, zwana wymarłym domem — zaczął 
Harper — ma bardzo smutną historię. I oczywiście 
prawdziwą, w przeciwieństwie do bredni o duchach.
  —	Przepraszam, że przerywam — wtrącił się Bede. — 
Co to było z synami Grahama?
  —	Ach, proszę pana, mali chłopcy potrafią dostrzec różne 
rzeczy, gdy sami mają duszę na ramieniu. Poszli wieczorem 
nakraść owoców. Na pewno trzęśli się ze strachu, żeby ich 
kto nie zauważył.
  —	Ten wędkarz, jak mu tam... Andy Duffus twierdził, iż 
widywano światło w szparach okiennic.
  —	To pan wierzy w duchy? — zdziwił się karczmarz.
  —	Ani przez sekundę. Jednak... niekiedy często fizyczne 
zjawiska tłumaczone są opacznie, zwłaszcza przez osoby 
zabobonne lub głupców.
  —	Hm... nie mogę panu odmówić racji. Bo na przykład 
światło w oknach widzieli, cóż za zbieg okoliczności, ludzie 
wracający do domów z saloonu. Nikt inny, tylko tacy 
właśnie. A teraz proszę sobie wyobrazić zachodzące słońce, 
którego różowe promienie padają na okienną szybę. Czyż to 
nie stwarza złudzenia, że źródło blasku znajduje się 
wewnątrz domu?
—	A okiennice...
  —	W okiennicach są duże szpary, drzewo się 
porozsychało. Przecież ten dom wzniesiono bodajże przed 
trzydziestu laty. Jeszcze mnie tutaj nie było. Postawił go 
Beniamin Allen, rolnik i hodowca, który gdzieś tam na 
wschodzie miał kawałek gruntu. Sprzedał go, jak zresztą w 
tamtych czasach czyniło bardzo wielu, aby nabyć większy 
majątek. W naszych stronach ziemia była wówczas niczyja, 
a częściowo w posiadaniu przedsiębiorstw kolejowych, które 
odstępowały ją za bezcen. Chyba Allen skorzystał z takiej 
okazji. Przywędrował tu z karawaną wozów ciągnących na 
zachód i tu się zatrzymał. Goodyear istniało jako malutka 
osada, lecz tuż obok rozpoczęto trasowanie nowej linii kolei. 
Allen kupił spory kawałek ziemi nad rzeczką i w pobliżu 
przyszłych torów. W rok później wzniósł dom i zabudowania 
gospodarcze, zatrudniając przy budowie chyba z połowę 
mieszkańców ówczesnego Goodyear. Dobrze mu się 
powodziło. Nawet w okresie wojny * uniknął strat, ba, 
wzbogacił się na dostawach bydła dla wojska. Później 
dotknęło go nieszczęście: dwaj synowie w 1864 zgłosili się 
do służby w armii Unii i obaj polegli. W sześć lat później 
jedyna córka uciekła z jakimś zdemobilizowanym oficerem i 
nie wiadomo, co się z nią stało. Allen jeszcze wówczas 
gospodarzył, lecz już nie z takim zapałem, jak dawniej. 
Dziwaczał coraz bardziej, a gdy zmarła mu żona, rozpuścił 
całą służbę i żył już tylko ze stopniowej sprzedaży gruntów. 
Na koniec pozostał mu sad, dom i spłachetek łąki 
graniczącej z rzeką. Przed trzema laty Allen sprzedał 
wszystko Ramsey'owi, właścicielowi składu towarowego w 
naszym mieście, zastrzegając sobie prawo do bezpłatnego 
mieszkania przez rok w swym dawnym domu. I oto zdarzył 
się wypadek, którego nikt nie potrafi wytłumaczyć. 
Nazajutrz po dokonaniu sprzedaży Allen powiesił się. Sporo 
było na ten temat plotek i domysłów. Sprawą zajął się 
szeryf, lecz niczego się nie doszukał. Nawet pieniędzy, które 
Allen otrzymał za swą posiadłość. Przepadły jak kamień w 
wodzie. Początkowo myśleliśmy, że Ramsey jeszcze mu nie 
zapłacił, ale pokazał nam akt kupna-sprzedaży, 
pokwitowanie odbioru pieniędzy oraz podał dwu świadków 
obecnych przy zawieraniu transakcji. I co pan na to?
—	Podejrzana historia. Chyba Allena okradziono?
  —	I ja tak przypuszczam. W tamtym czasie pracował u 
mnie niejaki Clark, miał dozór nad końmi klientów. Próżniak i 
gałgan, z nadmierną skłonnością do whisky i kart. W moim 
lokalu nie grywa się, ale on włóczył się po innych saloonach. 
Kto wie, może to on okradł Allena? Dowodów nie było 
żadnych, jednak wolałem tego szaławiłę zwolnić z pracy. 
Natychmiast wyjechał z Goodyear. To również podejrzane. 
Ale cóż? Nasz szeryf miał wówczas dwadzieścia dwa lata i 
żadnego doświadczenia.
—	Czemu wybraliście tak młodego?
  —	Z trzech powodów. Po pierwsze: dawny szeryf 
ustąpił. Nie protestowaliśmy, bo był to człowiek w podeszłym 
już wieku i o ograniczonej sprawności fizycznej. Po drugie: 
wynagrodzenie szeryfa jest u nas niskie, więc nikt się nie 
pcha na takie stanowisko. Po trzecie: jedynym kandydatem 
był właśnie Dan Douglas, od pół roku wówczas pomocnik 
szeryfa. No, więc go wybrano.
  —	I sądzi pan — zapytał Bede — że Allen powiesił się z 
powodu kradzieży?
  —	O, nie. Co do tego nie mam pewności. Allen był 
starym, zgorzkniałym człowiekiem. Odludkiem, który od lat 
nie udzielał się nikomu. Po prostu obrzydł mu świat i ludzie. I 
ten fakt mógł być przyczyną samobójstwa. A kradzież 
pieniędzy nastąpiła później. Nieszczęśnika znalazł w domu 
Ramsey, zupełnie przypadkiem, gdy poszedł dorabiać klucz 
do drzwi wejściowych. Allen wisiał na haku od lampy. 
Szeryf przeprowadził rewizję w całym mieszkaniu, lecz 
pieniędzy nie znalazł.
  —	Wielce tajemniczy wypadek — zauważył Bede — i nie 
bardzo to rozumiem. Bo... jegomość sprzedaje chałupę i 
grunt, bierze pieniądze do ręki i w kilka godzin później wiesza 
się? Z jakiego powodu? Ja bym tak nie zrobił.
  —	Och, wierzę — zaśmiał się Harper. — Pan jest w pełni 
sił, zdrowym człowiekiem; Allen to była ruina pod każdym 
względem, fizycznym i umysłowym.
  —	Powiedzmy... lecz przecież przy sprzedaży Allen 
zastrzegł sobie prawo darmowego mieszkania przez rok. Czy 
tak postępuje człowiek myślący o samobójstwie? Jakoś mi 
się to nie widzi.
—	Nie wiem. Allen nie wyglądał na normalnego.
—	I co było dalej?
  —	Ramsey sądził, że zrobił dobry interes. Miał zamiar 
nieco poczekać, później sprzedać lub wydzierżawić dom. Nie 
przewidział, że w domu samobójcy ludzie nie będą chcieli 
mieszkać.
—	Zrozumiałe. Żadna to frajda.
  —	I ja tak myślę. Ramsey liczył na to, że po kilku 
miesiącach wszystko pójdzie w niepamięć. Może by i tak się 
stało, gdyby nie... duchy! To, co panu opowiadano: światła w 
oknach, jakieś zjawy w sadzie, a na dobitkę ktoś tam 
dostrzegł dym nad kominem. Ktoś inny przysięgał, iż słyszał 
odgłos kroków dobiegający z wnętrza budynku. Cała fura nie 
sprawdzonych faktów. Na pewno wie pan, jak to się dzieje w 
małych miasteczkach. Wiadomość rozchodzi się z szybkością 
błyskawicy, a rośnie z szybkością ciasta na drożdżach. 
Każdy coś doda i w końcu nie wiadomo, ile w tym prawdy.
—	Co na to szeryf?
  —	Douglas oświadczył, że nie jest od zwalczania duchów. 
Wyśmiał plotkarzy, a w sprawie zjawisk nad-
  

przyrodzonych radził zwrócić się do pastora. Chyba miał 
rację, chociaż w ten sposób bardzo się naraził niektórym 
obywatelom Goodyear.
  —	I miał rację, i nie miał racji — zauważył Bede. — Nie 
ma dymu bez ognia, jak głosi przysłowie. 
Przecież ktoś tam dostrzegł dym nad kominem. Na miejscu 
szeryfa zainteresowałbym się tym, a nie kładł 
wszystkiego między bajki. Podejrzewam, że albo opuszczona 
chałupa jest zamieszkana, i to od dawna, albo 
też komuś zależy na tym, aby dom stał pustką. Może w ten 
sposób chce zmusić właściciela do sprzedania 
nieruchomości za niską cenę?
Harper podrapał się po głowie.
  —	Nie przyszło mi to na myśl. Ale rzecz wygląda 
prawdopodobnie. Chociaż... nie słyszałem dotąd o żadnym 
amatorze na ten dom. — Umilkł, zastanowił się chwilę i 
niespodziewanie wykrzyknął. — Do licha! Oby tylko Ramsey 
nie doszedł do podobnego wniosku, co pan.
—	Dlaczego?
—	Mógłby podejrzewać mnie.
—	Pana?!
  —	Jak dotąd jestem jedynym człowiekiem gotowym nabyć 
wymarły dom. I Ramsey dobrze o tym wie. Ale daję słowo, 
iż nie mam nic wspólnego z żadnymi duchami. Pomysł 
nabycia powziąłem dopiero przed kilku miesiącami, a heca ze 
strachami trwa już prawie trzy lata.
Bede parsknął śmiechem:
  —	Nawet przez sekundę nie posądziłbym pana. I ten 
Ramsey zgadza się na sprzedaż?
  —	Zbyt wiele chce zarobić, więc jeszcze nie doszliśmy do 
porozumienia.
  —	A co on myśli o przyczynie tych dziwnych zjawisk?
—	Początkowo odwiedzał swój  nabytek codziennie,


raz nawet spędził w nim noc. Zupełnie spokojnie. Z tego 
wysnuł wniosek, że duchy wylęgły się w głowach kilku 
pijanych głupców.
  —	Czy ja — Bede zawahał się — mógłbym obejrzeć dom 
od wewnątrz?
—	Bez zgody właściciela? Wykluczone.
—	Oczywiście, że za zgodą. Jeśli pan mnie poprze...
  —	Bardzo mi przykro, że muszę odmówić. Ramsey to 
raptus, a obecnie na samą wzmiankę o duchach ogarnia go 
wściekłość. Nie chcę mu się narazić, bo mam nadzieję, że w 
końcu obniży cenę, aby pozbyć się kłopotliwego obiektu. 
Chyba wkrótce to już nastąpi i jeśli pan jeszcze nieco u nas 
zabawi, nadejdzie dzień, w którym sam pana zaprowadzę do 
tej rudery.
  —	Przepraszam, czy można wiedzieć, po co panu ten 
budynek?
  —	Po to, żeby go rozebrać od dachu po fundamenty. W 
ten sposób pozbędę się duchów lub ludzi, którzy się pod nie 
podszywają. Mnie sam dom nie interesuje, tylko plac, na 
którym stoi. Nawet proponowałem Ramseyowi, aby sobie 
zabrał chałupę. Rozłościł się, że ledwie go udobruchałem.
  —	No — przyznał Bede — ma pan rzeczywiście 
znakomity sposób na duchy. Nigdy nie wpadłbym na taki 
pomysł.
  —	Ba, jak już powiedziałem, dom nie jest mi potrzebny, a 
dobre pomysły rodzi potrzeba.
  —	To największa prawda, jaką kiedykolwiek usłyszałem 
— przyznał Bede, jako że jego obecna sytuacja była również 
wynikiem pomysłu zrodzonego przez potrzebę.
  Dopili piwa i tak rozstali się, bowiem Harpera, jak sam 
oświadczył, czekała jakaś pilna robota. Karczmarz udał się w 
głąb lokalu, a Bede — powłóczyć się po miasteczku. Skoro 
listy gończe zawiodły, należało szukać innej okazji zarobku. 
Kto wie, może sprawa duchów
  

w wymarłym domu stanie się taką okazją? Bede był pewien, 
iż ludzkie bajędy stanowią jedynie skorupę, we wnętrzu 
której tkwi ziarno prawdy. Oczywiście, nie mającej nic 
wspólnego z rzekomo nadprzyrodzonymi zjawiskami. Była to 
na pewno działalność osoby lub osób pragnących coś ukryć 
przed wzrokiem ciekawskich.
  Bede zajrzał do stajni. Wielkopańskim gestem wcisnął 
pięciodolarówkę w dłoń stajennego i dokładnie obejrzał 
swego konia.
  —	Tylko go nie przekarm — pouczył chłopaka. — Jak ci 
na imię?	
—	Jim, proszę pana. Jim Nugent.
—	Jak?! — wykrzyknął zdumiony Bede.
  —	Jim Nugent — powtórzył stajenny, nieco przestraszony 
okrzykiem.
  —	Urodziłeś się w północnym Kolorado? A może w 
Kanadzie?
  —	Nie, proszę pana. Pięć mil stąd, na ojcowej farmie.
—	A twój ojciec jak ma na imię?
—	Nikodem.
Bede parsknął śmiechem.
  —	Co też mi do głowy przyszło — powiedział wesoło. — 
Nugent musi być bardzo popularnym nazwiskiem w tych 
okolicach.
  —	W Goodeyar nie ma ani jednego Nugenta poza mną — 
zaprzeczył chłopiec.
  —	Hm, widać... zbieg okoliczności. A znasz ty pana 
Marshalla?
—	Nie.
  — Przecież bawił tu kilkakrotnie i za każdym razem 
mieszkał w „Lucky Saloon".
  —	Nie znam go, pewnie nie miał konia. Czy to coś 
ważnego?
  

— Et, głupstwo. Opiekuj się moim wierzchowcem.
  Kiwnął głową i wyszedł, rozmyślając nad zaiste 
przedziwnym zbiegiem okoliczności. No, bo żeby po 
wysłuchaniu historii życia Jima Nugenta już następnego dnia 
spotkać drugiego Jima Nugenta...
  Przez chwilę podejrzewał, że Marshall zmyślił ro-
mantyczną bajeczkę, lecz odrzucił takie przypuszczenie. 
Wszystkowiedzący księgowy wyglądał na zbyt poważnego 
człowieka.
  Cóż za dziwne osoby zamieszkują Goodyear. Marshall nie 
mylił się mówiąc o ciekawych ludziach. No, bo chociażby 
sama pani Harper! Albo ten wędkarz rozdający cygara, sam 
paląc tylko fajkę. A chłopiec stajenny, Jim Nugent? Żaden 
przecież krewniak straceńca z parowu Mugginsa. 
Marshall... również interesujący typ. A ja sam? Z 
woreczkiem kamyków zamkniętym w pancernej szafie 
banku? Skąd mi to przyszło do głowy? Może tutejszy klimat 
tak działa na człowieka? Do tego jeszcze wymarły dom, w 
którym nie wiadomo, co naprawdę się wyrabia. Dziwne!
  Minęły kolejne dwa dni, podczas których Bede pędził 
żywot unormowany i nudny. Zjadał trzy posiłki dziennie o 
ustalonych porach, korzystał do woli z kąpieli w rzeczce, 
wylegiwał się na trawie, przyglądał zniszczonemu parkanowi 
opuszczonej budowli i rozmyślał nad swą sytuacją. Jednak 
nie odkrył żadnego sposobu, aby wycofać się z honorem (i 
z... woreczkiem kamyków!) z drogi, która w niedalekiej 
przyszłości mogła go doprowadzić do kompromitacji. I 
chociaż cały plan z punktu widzenia najsurowszego nawet 
szeryfa nie był przestępstwem (każdemu przecież wolno 
zdeponować w banku choćby kupkę śmieci!), to musiałby 
budzić wiele wątpliwości i podejrzeń.  A Będę wcale nie 
pragnął, aby przylgnęła doń opinia oszusta czy 
wydrwigrosza.
  Któregoś dnia rankiem w pokoju Bedego zjawił się Martin 
Harper. Ta niespodziewana wizyta zaniepokoiła lokatora. 
Pomyślał, że gospodarzowi pewnie chodzi o uregulowanie 
rachunków. Pierwsze słowa karczmarza rozwiały te obawy.
—	Ma pan chwilę czasu? — zapytał.
  Bede, którego wolny czas obejmował równo dwadzieścia 
cztery godziny na dobę, odparł twierdząco.
—	Świetnie! Spełnię pańskie pragnienie.
—	Moje pragnienie?
  —	Wyraził pan chęć obejrzenia wymarłego domu od 
wewnątrz. Możemy tam iść.
—	Ramsey zgodził się?
  —	Ramsey nie ma już nic do gadania w tej sprawie. Od 
wczorajszego wieczoru ja jestem właścicielem parceli i 
domu, ze wszystkim, co znajduje się w jego pomieszczeniach, 
od piwnic do strychu. Chodźmy.
  Pomaszerowali prościutko ku stacji, a później w bok, 
zarośniętą ścieżką, znaną Bedemu z jego wędrówek do 
rzeczki.
  Harper najpierw otworzył i zdjął kłódkę ze skobla 
ogrodowej furtki. Czynność tę powtórzył przy wrotach domu, 
na koniec wetknął wielki klucz w otwór zamka, przekręcił, 
nacisnął klamkę.
  Bede poczuł stęchły zapach. Wkroczyli w głąb ciemnego 
korytarza. Na prawo i na lewo po dwoje drzwi lekko 
uchylonych, przez które widać było mroczne wnętrza 
pokojów, Przez szpary okienne tu i tam padały wąskie smugi 
światła z wirującymi drobinkami kurzu.
  Weszli do pierwszej izby. Harper otworzył okno, pchnął 
obie połowy okiennic. Blask poranka rozświetlił ponure 
wnętrze. Bede ujrzał stół, krzesła, fotel na biegunach i czarną 
głębię ceglastego kominka. Na blacie stołu, na oparciach 
krzeseł, na deskach podłogi spoczywała gruba warstwa pyłu.
  —	Fe! Aż w nosie kręci — zauważył karczmarz. — 
Proszę spojrzeć na podłogę. Nie ma tu żadnych śladów stóp, 
jedynie nasze. Tędy od lat nikt nie chodził.
  —	Na to wygląda — potwierdził Bede. — Popatrzmy 
dalej.
  Następny pokój był zapewne sypialnią, świadczyły o tym 
dwa drewniane łóżka, ukazujące goliznę desek, szafa, dwa 
krzesła i naftowa lampa na stole, tak przysypana kurzem, że 
jej szklany klosz miał ciemnoszarą barwę. Bede zajrzał do 
szafy, była pusta.
—	Chyba po zmarłym zostały jakieś ubrania?
  —	Owszem. Ramsey za radę szeryfa początkowo ich nie 
ruszał. Po kilku miesiącach zebrał wszystko razem i 
przekazał pastorowi, by rozdał biedakom. Pamiętam, bo moja 
żona sporządzała listę obdarowanych.
—	Czy odzież przejrzano?
  —	Tak. Szeryf szukał pieniędzy, które tajemniczo 
zniknęły. Bez rezultatu.
  Minęli dwa dalsze, puste i podobnie zakurzone pokoje, aż 
trafili do kuchni wyposażonej w potężny piec, stół i taborety. 
Bede zatrzymał się na progu.
—	Niech pan przyjrzy się podłodze. 
Harper cicho gwizdnął.
  —	Siady — powiedział zniżając głos do szeptu. — Siady 
stóp.
  —	Ano, właśnie. Ot, i mamy nasze duchy zostawiające 
odciski butów. Ciekawe, w jakim celu tu przychodzą? I 
którędy się dostają? Zbadajmy.
Odemknęli okna, rozwarli okiennice.
  —	Zagadka rozwiązana — zauważył Bede dotykając 
palcami parapetu. Duchy gramolą się przez okno. Jest 
tylko przymknięte. I mnóstwo odcisków.
Karczmarz pokiwał głową:
—	Rzeczywiście... lecz w jakim celu?


  —	Być może jakaś grupa włóczęgów urządziła tu sobie 
bezpłatny hotel.
  —	Od trzech lat? Nieprawdopodobne. W końcu ktoś 
musiałby tych obcych zauważyć. Goodyear jest małym 
miasteczkiem i wszyscy dobrze się znają. Dodam, że 
Goodyear należy do najspokojniejszych okręgów w całym 
Kolorado. I to jest przyczyną, dla której nasz szeryf tak lekko 
sobie traktuje sprawę wymarłego domu. Jak już panu 
wspominałem, mam zamiar rozebrać budynek i duchy będą 
musiały zmienić lokal. Ten dziwaczny problem przestanie 
istnieć.
  Bede nic na to nie odpowiedział. Zajrzał do wnętrza pieca, 
pogrzebał w popiele patykiem, potem zainteresował się 
stołem przytykającym do ściany.
  —	Co to może być? — zagadnął karczmarza, podnosząc 
ze stołu prostokątny blok szarego metalu.
  Harper wyciągnął rękę, zważył na dłoni podany przedmiot.
—	Wygląda na ołów — odparł.
  —	Czyżby Beniamin Allen parał się odlewaniem figurek z 
ołowiu?
—	Nic o tym nie wiem.
  —	W popiele paleniska znalazłem drobiny tego samego 
metalu. W jakim celu topiono ołów?
  —	Może reperowano dach? Dom kryty jest blachą, 
ołowiem zalewa się dziury. Zapytam Ramseya.
—	Chyba nic więcej tu nie znajdziemy. Teraz.
—	Teraz? O czym pan myśli?
—	O odwiedzeniu tego przybytku duchów nocą.
  —> Ależ... kochany panie, przepraszam, lecz to nie ma 
sensu. Na co pan liczy?
  —	Na zaskoczenie ludzi, którzy gospodarują tu po 
zapadnięciu zmroku.
  —	To może być niebezpieczne. Zgodziłem już robotników 
i za trzy dni przystąpią do rozbiórki tej rudery. Duchy się 
wyniosą, a my, kto wie, może trafimy na ich ślady? Szczerze 
panu radzę zrezygnować z tego pomysłu.
  —	Ba, ją mam taką dociekliwą naturę. Gdy czegoś nie 
rozumiem, muszę zbadać.
  W słowach tych tkwiła tylko część prawdy. Bedego, 
dawnego łapacza, bardzo korciło poznanie tajemnicy, lecz 
równocześnie kierował się pragnieniem zdemaskowania 
przestępcy lub przestępców ukrywających się w wymarłym 
domu. Mimo stwierdzenia Harpera o braku poważniejszych 
przestępstw w Goodyear, był pewien, że pod bokiem 
spokojnego miasteczka kryła się grupa ludzi żyjących na 
bakier z prawem. Że nie działali na terenie Goodyear? 
Sprytny złodziejaszek czy rabuś obiera za teren swej 
działalności zawsze dalej położone od miejsca swego 
zamieszkania okolice. Kto wie, czy w wymarłym domu nie 
ukrywa się człowiek poszukiwany listami gończymi? A jeśli 
list gończy — rozumował — to i pewna nagroda pieniężna! 
Jakże przydałaby się teraz!
  Opuścili budynek. Harper dokładnie pozamykał drzwi i 
ogrodową furtkę.
  —	Gdzieś tu musi być dziura w płocie — zauważył Bede. 
— Nie wierzę, aby duchy dorobiły klucze, a przez ogrodzenie 
zbyt trudno przeskoczyć. Chodźmy poszukać.
—	Czy warto?
  —	Oczywiście. Bo i ja w ten sposób będę mógł 
przedostać się do sadu.
—	Ale się pan uparł! No dobrze.
  Obeszli dokoła calutkie ogrodzenie, lecz poza licznymi 
szparami w spojeniach desek nie odkryli nic więcej. Stracili 
prawie godzinę czasu, nim Bede, wiedziony chyba jakimś 
tropicielskim instynktem, uderzył pięścią w deskę pozornie 
nie różniącą się od innych, ale gdy poruszyła się, wyjął ją 
bardzo łatwo.
—	Oto i brama duchów — stwierdził z  zadowoleniem. — 
Siódma, licząc od rogu. Trafię tu nawet w najciemniejszą 
noc.
  Wrócili do miasteczka, a w drodze Bede tak długo 
molestował Harpera, aż znudzony i trochę rozbawiony 
karczmarz akceptował nocną wyprawę. Lecz swego udziału 
w tym przedsięwzięciu odmówił.
  — Muszę pilnować gości — wytłumaczył. — Największy 
ruch mam wieczorem. Ostatni wychodzą dopiero koło 
północy, a pan powinien być w wymarłym domu znacznie 
wcześniej.
  Bede uznał słuszność takiego rozumowania i przed 
jedenastą wymknął się z rozgadanego, rozwrzeszczanego 
saloonu.
  Było ciemno, tak ciemno, że musiał chwilę postać na 
skraju drogi-ulicy, aby przyzwyczaić wzrok do otaczającej go 
czerni. Gdy wreszcie począł rozróżniać kontury domostw, 
wolniutko ruszył wzdłuż ścian. Goodyear spało, a garstka 
amatorów nocnej zabawy musiała być niezbyt liczna czy 
może pora zbyt wczesna, bo Bede nie napotkał ani jednego 
przechodnia.
  Tak dotarł do ulicy Kolejowej, zabudowanej z jednej tylko 
strony, więc było nieco widniej. Wiatr musiał przepędzić 
chmury, bo na niebie ukazały się gwiazdy, a ich słaby blask 
trochę rozjaśnił szlak wędrówki. Wkrótce Bede dostrzegł 
czarniejszy od nocy kontur budynku stacyjnego, skręcił w 
prawo i ruszył poprzez dziką łąkę. Posuwał się wolno i 
prawie bezszelestnie, przystając co kilka kroków i 
nasłuchując. Wiatr ucichł. Wysokie łodygi traw sterczały 
prosto i sztywno, a na rzadko rosnących tu drzewach nie 
zadrgał ani jeden listek. Była to okoliczność wielce 
niepomyślna, bo szmer niósł się bardzo daleko. Ukazała się 
ciemna plama sadu i wystrzelający ponad nią dach budowli. 
Bede dotarł do niezarośniętego pasma ścieżki, gdzie mógł 
posuwać się szybciej.
Po paru minutach znalazł się przy narożniku płotu.


Policzył deski. Siódma od rogu, jak przewidywał, ustąpiła pod 
naciskiem ręki. Ostrożnie prześliznął się przez otwór. 
Przykucnął po drugiej stronie, wytrzeszczył oczy i nastawił 
uszu. Nic, zupełnie nic. Najcichszy nawet dźwięk nie zakłócił 
spokoju nocy. Lecz spostrzegł coś, co natychmiast zaostrzyło 
jego czujność: w szparach okiennicy migotał żółtawy blask. 
Zastanowił się


chwilę nad rozkładem wnętrza domu i doszedł do wniosku, że 
światełko wydostawało się z głębi kuchni. Zgięty w kabłąk, 
ruszył ku ścianie pełen nadziei, że przez szparę uda mu się 
zobaczyć tajemniczych gospodarzy opuszczonego domu.
  Plan, łatwy w wykonaniu, na pewno by się powiódł, gdyby 
nie zdradziecki korzeń w gąszczu traw. Doświadczony 
westman, tropiciel śladów, umiejący czołgać się poprzez 
zarośla, wyczułby przeszkodę. Bede nie był tropicielem 
śladów i zawadziwszy czubkiem buta o korzeń, runął z 
szumem i trzaskiem między krzewy.
  Nie podniósł się, lecz bez poruszenia leżał wśród pachnącej 
wilgością gęstwiny, przeklinając w myślach swą niezdarność. 
Czekał, co się teraz stanie. Nie doczekał się, więc wstał 
ostrożnie i zerknął w kierunku oświetlonej okiennicy. Tym 
razem nie zauważył najmniejszego nawet błysku. Cała ściana 
domu wyglądała jednolicie czarno. Pomyślał, że źródło światła 
przesunęło się w głąb budynku, co mogło mu ułatwić wtarg-
nięcie do wnętrza kuchni. Wolniutko począł się zbliżać ku 
oknu. Wtedy ujrzał na tle ściany kształt przedziwny, coś, co 
przypominało w zarysach postać ludzką, jednak było znacznie 
większe i wyższe od największego i najwyższego człowieka. 
Bede znieruchomiał. Kształt świecił lekkim, jak gdyby 
księżycowym blaskiem. Dziecko, a nawet niejeden z 
dorosłych obywateli Goodyear, wzięłoby nogi za pas na tak 
niesamowity widok. Bede nie należał do tego typu ludzi. 
Dziwne zjawisko bardziej go zdumiało niż przeraziło. 
Zastanawiał się, czemu ta kukła o człowieczych kształtach, a 
może przebrany mężczyzna, jest tak wysoka i dlaczego 
błyszczy.  Postanowił sprawdzić. Nurknął między krzewy, aby 
podejść ją niepostrzeżenie. Ale już po chwili zaalarmował go 
trzask gwałtownie roztrącanych gałęzi. Skoczył w  bok  i  ten  
ruch  uchronił  go  przed   ciosem,   który
  

w najlepszym wypadku pozbawiłby go przytomności. W 
najgorszym — życia.
  Gruby i ciężki drąg wysunął się z czarnego gąszczu, lecz 
zamiast spaść na głowę, uderzył w lewe ramię Bedego tak 
silnie, że zdrętwiało po czubki palców, niezdolne do ruchu. 
Bede odwrócił się, wyszarpując colta z kabury i dwukrotnie 
pociągnął za spust. W ciszy nocy dwie grzmiące eksplozje 
stopiły się w jeden przeciągły huk. Nastała cisza, jeszcze 
bardziej przejmująca niż przedtem. Bede niczego nie dojrzał, 
niczego nie usłyszał. Nieznany napastnik nie dał znaku życia, 
a świetlista figura nagle zniknęła.
  Z rewolwerem w ręku, nie zważając na nic, przedarł się 
ku ogrodzeniu.
  Nie tracąc czasu na szukanie odpowiedniej deski, 
wgramolił się na płot i skoczył. Odwrót uznał za jedyne 
rozsądne wyjście z tak niebezpiecznej sytuacji. Któż bowiem 
odgadnie, ile jeszcze duchów zaopatrzonych w śmiercionośne 
drągi ukryło się w głębi ogrodu? Szanse były nierówne, zbyt 
nierówne dla takiego nawet śmiałka, jak były 
rewolwerowiec.
  Bede pospieszył do „Lucky Saloon" i przekroczył próg 
karczmy, kiedy z lokalu wychodził ostatni z nocnych gości.
—	Już? — zdziwił się Harper. — Co się stało? 
Bede klapnął na krzesło i zdyszanym głosem poprosił o 
szklaneczkę whisky.
  —	Bez wody — dodał. — Jestem nieco zdenerwowany...
  —	Ho, ho — mruknął karczmarz i pognał wykonać 
polecenie.
Bede duszkiem opróżnił szklankę i odetchnął.
  —	Niech to licho porwie! Duchy lekko mnie zaprawiły... 
Do diabła! Proszę posłuchać...
  Opowiedział dokładnie o całym przebiegu wyprawy.
  

  —	Musiałem wiać — zakończył swą relacje. — Następny 
cios mógł mnie zwalić z nóg.	/
  —	Słusznie pan postąpił. Rankiem zaalarmujemy szeryfa. 
Niechże wreszcie coś przedsięweźmie, a teraz proszę zdjąć 
kurtkę. Może pan ruszać ręką?   
  Bede wykonał kilka ruchów w przód i w tył. Odrętwienie 
minęło, natomiast poczuł dotkliwy ból. Karczmarz pomógł mu 
się rozebrać. Obmacał ramię.
  —	Kości całe — zawyrokował. — To najważniejsze. 
Zrobię panu okład ziołowy. Proszę chwilkę poczekać.
  Chwilka przedłużyła się do kilkunastu minut. A gdy w 
końcu zbieg został przeprowadzony i Bede przywlókł się do 
swego pokoju, zegary i zegarki w Goodyear wskazywały 
kilka minut po pierwszej.
  Bede położył się na prawym boku. Nie mógł zasnąć. 
Męczył go pulsujący ból lewej ręki, dręczyła myśl o tak 
haniebnej porażce i pragnienie odwetu na nieznanym po-
siadaczu drąga. Wreszcie zmęczenie wzięło górę.
  Obudził się wcześnie, popędzany myślą o jak najszybszym 
powrocie do wymarłego domu, już w towarzystwie szeryfa. 
Zeszedł po schodach i na progu jadalnej sali natknął się na 
Harpera. Karczmarz powitał go dość kwaśną miną.
  —	Już po naszym kłopocie — oświadczył — chociaż 
przyznam, że wolałbym inne zakończenie sprawy.
Bede wytrzeszczył oczy:
—	O co chodzi?
—	Chałupa się spaliła, o czwartej nad ranem.
—	Jaka chałupa?
—	No... ten cały dom duchów.
—	Niemożliwe!
  —	Możliwe, możliwe. Zaalarmowano mnie o świtaniu. 
Sam widziałem pożar. Gasili, jak mogli, lecz nie na wiele się 
to zdało. Płakać z tego powodu nie będę, chociaż  szkoda  mi 
tych  belek  i  desek,  które  poszły
  

z dymem.   Z  drugiej  jednak strony...   zaoszczędzę  na 
kosztach rozbiórki.
—	Czemu mnie pan nie obudził?
  —	A po co? Pańska obecność nie uratowałaby budynku.
—	Szeryf był?
  —	Był. Grzebie teraz w pogorzeliskach. Czego tam szuka, 
nie wiem. Uważa, że dom podpalono, ale taki mądry to i ja 
jestem.
  Bede westchnął. Jego marzenie o wykryciu przestępczej 
bandy uleciało z dymem pożaru.
  —	Widzę, że pan bardziej się martwi niż ja. Dajmy 
temu spokój. Jak tam pańskie ramię?
  Bede obnażył się do pasa. Oberżysta zdjął opatrunek, 
obmacał całe ramię, od karku po czubki palców.
—	Boli?
  Bede odparł, że prawie nic, na dowód czego wykonał kilka 
szybkich ruchów.
  —	Świetnie! Nie przypuszczałem, że mój lek odniesie tak 
błyskawiczny skutek. Musi pan być zdrowy jak przysłowiowa 
ryba. Proszę przez kilka dni nie forsować ręki, a teraz 
chodźmy na śniadanie. Dzielny z pana chłop, bardzo żałuję, 
że przystałem na tę nocną wyprawę.
  —	Ja również żałuję — wyznał Bede. — Spłoszyłem 
łobuzów, dlatego spalili chałupę. Strasznie mi przykro.
  —	Ani słowa więcej! Co się stało, to się stało i żadnym 
gadaniem sprawy nie odkręcimy.
  Klepnął Bedego po zdrowym ramieniu i udał się do bufetu, 
aby wybrać stosowne potrawy. Śniadanie zjedli we dwójkę 
w pustej sali, jako że pora była wczesna i żaden z gości nie 
zdążył jeszcze odwiedzić saloonu.
  Od tej chwili aż do ukończenia posiłku ani Harper, ani 
Bede nie zahaczyli nawet słówkiem o sprawę pożaru. Potem 
Bede udał się na górę odespać stracone
  

nocą godziny i dopiero dobrze po południu obudził go Harper.
  —	Nie zgadnie pan, czym zajmowały się nasze duchy 
przez tyle lat. Właśnie był u mnie szeryf. Znalazł w 
pogorzelisku kilka interesujących przedmiotów. Proszę sobie 
wyobrazić, że są to różnej wielkości formy do odlewania 
pieniędzy. Nasze duchy widać pomagały państwowej 
mennicy!
  —	A więc do tego potrzebny był im ołów! — wykrzyknął 
Bede. — Że też od razu o tym nie pomyślałem! Lecz oni 
musieli przecież srebrzyć monety, inaczej każdy poznałby 
fałszerstwo natychmiast. Srebra szeryf nie znalazł?
  —	Nie. Zastanawia mnie — powiedział karczmarz — 
gdzie puszczali w obieg swe wyroby. Bo w Goodyear na 
pewno nie. W okresie ostatnich lat w swej kasie znalazłem 
tylko trzy sztuki podrobione. I nikt nigdy nie skarżył się 
szeryfowi w tej sprawie.
  —	Ba, spryciarze! Wywozili swą produkcję znacznie 
dalej. I co na to wasz stróż prawa?
Harper zawahał się.
  —	Prosił mnie o zachowanie tajemnicy, lecz uważam... że 
panu powinienem ją zdradzić.
—	Będę milczał jak głaz — przyrzekł Bede.
  —	Otóż szeryf zamierza zbadać, czy fałszerzami nie byli 
jacyś mieszkańcy Goodyear. Moim zdaniem szeryf podąża 
fałszywym tropem. Jeśli od prawie trzech lat straszyło, to 
znaczy, że od trzech lat wymarły dom odgrywał rolę 
prywatnej mennicy. Goodyear jest jednak malutkim 
miasteczkiem i wszyscy się tu znają. Dlatego szybko 
wydałoby się, gdyby kilku ludzi nie spędzało nocy we 
własnych mieszkaniach. To musieli być obcy przybysze.
  —	Lecz w jaki sposób dowiedzieli się o opuszczonym 
domu.
—	Och, przecież wieść o samobójstwie Allena była taką 
sensacją, iż rozniosła się bardzo daleko. Gotów jestem 
założyć się o każdą sumę, że nasz szeryf nigdy nie odkryje 
ani fałszerzy, ani podpalaczy.
  Bede się nie założył. I słusznie. Mijały dni, tygodnie, 
miesiące, a śledztwo nie posunęło się ani o krok, aż na koniec 
szeryf machnął na wszystko ręką.
  Jednak zanim ostatecznie zagadka wymarłego domu poszła 
w zapomnienie, w dość monotonnym życiu Bedego dokonała 
się zasadnicza zmiana.
  




                                                  
Uśmiech losu
  —	Jutro przystępuję do oczyszczania placu — za-
powiedział któregoś dnia karczmarz.
  Bede akurat pokrzepiał się kuflem piwa i porcją duszonej 
baraniny. Przyjął tę wiadomość obojętnie. Rozmyślał ponuro, 
iż z każdym łykiem i każdym kęsem wzrasta jego zadłużenie 
u Harpera, a szanse na wyrównanie długu nadal równe są 
zeru. W takiej sytuacji cóż mogło go obchodzić usuwanie 
resztek pogorzeliska? Więc tylko przez grzeczność zagadnął:
—	I co pan zrobi z placem?
  —	Proszę zauważyć, iż rzeczka w tamtym miejscu 
gwałtownie skręca, tworząc coś w rodzaju małego półwyspu.
—	Tak — potwierdził Bede — widziałem.
  —	Więc właśnie! Przekopię półwysep, zmontuję jaz i 
spiętrzę wodę. Zgaduje pan, w jakim celu?
  —	Młyn — powiedział Bede przypomniawszy sobie słowa 
księgowego Marshalla.
  —	Oczywiście. Proszę sobie wyobrazić, że w okolicy nie 
istnieje ani jeden młyn. Mieszkańcy Goodyear i farmerzy, 
żeby zemleć ziarno, muszą je wozić prawie dwadzieścia mil. 
Tam i z powrotem. To strata całego dnia. Dlatego wielu 
korzysta z domowych żarn. Lecz co to za przemiał! Więcej 
plew niż mąki. Tak, kochany panie, młyn w takich warunkach 
to doskonały interes.
  

Tylko w tym celu nabyłem wymarły dom wraz z kawałkiem 
gruntu, bo samego gruntu Ramsey nie chciał sprzedać. Pan 
jest pierwszą osobą, która dowiaduje się o moim pomyśle.
  Bede opanował wesołość. O młynie, kropka w kropkę, 
mówił to samo wszechwiedzący Marshall.
  —	A teraz — zwierzył się Harper — chcę panu za 
proponować... korzystną współpracę.
  Bede nastawił uszu. Czyżby rodziła się okazja, o której 
marzył od szeregu dni? Płatna praca? Z górą wiedział, że ją 
przyjmie, jeśli tylko nie będzie to związane z koniecznością 
ujawnienia zawartości zdeponowanego woreczka. Nie 
pokazał jednak radości. Zapytał uprzejmie obojętnym tonem:
—	O co chodzi?
  —	O to, że nie potrafię równocześnie prowadzić saloonu i 
nadzorować robót przy wznoszeniu młyna. Żona poradziła mi 
zwrócić się do pana. Ona świetnie zna się na ludziach. 
Twierdzi, że pan znakomicie nadaje się do tego celu.
—	Do jakiego celu?
  —	Do nadzorowania robót przy oczyszczaniu placu, a 
później do pilnowania budowy.
  —	Ależ ja się na tym nic nie znam! — wykrzyknął 
rozczarowany Bede.
  —	Drogi panie, czy robotnicy muszą o tym wiedzieć? 
Wystarczy, jeśli będzie pan miał na nich oko.
  —	Nie potrafię budować młyna ani montować jazu — 
Bede był szczerze zmartwiony.
Karczmarz roześmiał się.
—	Wszystko furda!  Nie ma  się  czym przejmować.
1	młyn, i jaz budować mają fachowcy, lecz pańska stała 
obecność na pewno skłoni ich do rzetelniejszej pracy. Bardzo 
proszę nie odmawiać. Będę panu płacił pięć dolarów 
dniówki, a za pobyt w moim hotelu nie policzę przez ten czas 
ani centa. Zgoda?


  Propozycja wyglądała wprost olśniewająco. Lecz Bede nie 
podskoczył z radości na krześle. Oświadczył, że do wieczora 
rozważy ofertę, która go zaskoczyła. Uznał bowiem, że nie 
wolno mu postąpić inaczej. Posiadacz pękatego woreczka 
złota nie powinien zbyt pospiesznie decydować się na 
przyjęcie pracy. Dopiero więc w kilka godzin późnej wyraził 
karczmarzowi swą zgodę. Dodając — niby mimochodem — 
że w tej chwili nic go nie zmusza do wyjazdu.
  —	Bardzo się cieszę, kochany panie — uradował się 
Harper. — Spadła mi z głowy połowa kłopotów. A teraz 
zapraszam do siebie. Moja żona pragnie bliżej pana poznać. 
Bo z widzenia to chyba już się znacie?
—	Znamy — odparł lakonicznie Bede.
  Wspomniał na charakterystykę pani Adeliny Harper, jaką 
mu sprezentował księgowy Marshall, i zaniepokoił się. Ta 
dociekliwa (jak twierdził przecież Marshall) kobieta potrafiła 
wzbudzić lęk nawet w tych, którzy sumienie mieli zupełnie 
czyste, a sumienie Bedego... szkoda mówić! Ponieważ jednak 
żaden wykręt nie przyszedł mu do głowy, a wizyta w 
mieszkaniu Harperów prędzej czy później wydawała się 
nieunikniona, postanowił wziąć byka za rogi i podziękował 
uprzejmie za zaproszenie.
  Ustalono godzinę i o siódmej wieczorem gość i gospodarz 
przekroczyli, próg tej części „Lucky Saloon", do której prawo 
wstępu mieli tylko prywatni znajomi i przyjaciele rodziny 
karczmarza. Na pewno istniało jakieś inne, wiodące wprost z 
ulicy wejście do zacisza domowego Harperów, lecz Bede 
został tam wprowadzony przez wąskie drzwiczki za 
szynkwasem.
  Znalazł się w ciasnym korytarzyku — następne drzwi, a za 
nimi mały hol. Bede poczuł dość miły zapach, zdradzający 
bliskie sąsiedztwo kuchni.
—	Tędy, kochany panie, tędy...
Harper pchnął jeszcze jedne drzwi. Pośrodku dużego, 
widnego pokoju stał długi stół nakryty białym 
obrusem. Dwa pięcioramienne świeczniki gorzały złotym 
blaskiem zapalonych świec, których migotliwe płomyki 
odbijały się na powierzchni talerzy i sztućców. Ten widok 
nieco stropił Bedego. Przypomniał mu ceremoniał 
towarzyszący posiłkom w meksykańskiej hacjendzie don 
Pedro Gonzalesa, przy których musiał naginać swe zwyczaje 
do jaśniepańskich (jak je w myśli nazywał) manier 
gospodarza. Nie spodziewał się, że w mieszkaniu skromnego, 
zdawałoby się, właściciela saloonu ujrzy takie wspaniałości. 
Bo na talerzach i sztućcach sprawa się nie kończyła. 
Wyściełane krzesła przy stole, oszklony kredens ze stojącym 
na nim metalowym zegarem, firanki w oknach — wszystko to 
świadczyło o zamożności Harperów.
  Na dwu ścianach rozpięto skóry czworonogich władców 
gór i podgórzy. Na lewej — futro szarego niedźwiedzia, na 
prawej — pumy. Lecz ten widok nie zaskoczył przybysza. W 
swych wędrówkach po kraju niejeden raz w chałupach 
ubogich farmerów widział podobne eksponaty tutejszej fauny.
—	Panie za chwilę przyjdą — oznajmił karczmarz.
—	Panie? — zdziwił się Bede.
—	Tak. Pozna pan moją córkę.
  Gość na chwilę sposępniał. Taka sytuacja znowu 
przypomniała mu rodzinę Gonzalesa: jeden mężczyzna i dwie 
kobiety ze swą błyskotliwą gadaniną, której Bede mimo 
wysiłków nie potrafił sprostać. W tamtych czasach wstawał 
od stołu z cichym westchnieniem ulgi, spocony jak po parowej 
łaźni. Czyżby rzecz miała się powtórzyć?
  Znajdujące się w głębi pokoju drzwi cicho skrzypnęły. Bede 
odzyskał humor — strój pani Adeliny Har-per w niczym nie 
przypominał kosztownych fatałaszków seńory Gonzales. Żona 
karczmarza ukazała się odziana  w tę samą suknię, w której  
widział ją rankiem. Uznał więc, że ten drobny szczegół oddała 
niebezpieczeństwo nudnego ceremoniału.
  Za panią Adeliną wkroczyła, a raczej wsunęła się do 
pokoju dziewczyna nieco niższa od matki, ubrana na 
niebiesko. Bedemu wydała się cicha, nieśmiała, jakby 
zastraszona.
  —	Oto, moja droga — zwrócił się karczmarz do żony — 
pan Barry Bede, o którym ci opowiadałem, a którego znasz z 
widzenia.
  —	Nie tylko, Martin. Z panem Bede już rozmawiałam, co 
prawda przelotnie i krótko,, lecz teraz trafia się okazja do 
dłuższej pogawędki. Oto moja córka, Katarzyna. Przywitaj 
się, Kasiu.
  Dziewczyna uśmiechnęła się blado, powiedziała „dobry 
wieczór", a Bede skłonił się, jak umiał najlepiej, czując 
równocześnie, że wykonuje to jak najgorzej.
—	Siadajmy — powiedziała pani Adelina.
  W jej ustach słowo to zabrzmiało raczej rozkazująco niż 
zapraszająco. Bede przypomniał sobie opowiadanie 
księgowego i postanowił mieć się na baczności. Siadł na 
krześle sztywno, jakby drąg połknął, pełen wewnętrznego 
napięcia. Korpulentna Murzynka wniosła dymiącą wazę, pani 
Adelina rozlała zupę do talerzy i w ten sposób zaczęła się 
wieczorna biesiada.
  —	Obserwowałam pana od chwili jego przybycia — 
zagaiła rozmowę gospodyni. — To ja poradziłam Martinowi, 
by zwrócił się do pana o pomoc.
  —	I miałaś rację, moja droga. Miałaś rację — wtrącił się 
Harper. — To jest właściwy człowiek...
  —	Ależ... dlaczego? — zapytał Bede nieco zdumiony, a 
równocześnie mile połaskotany w swej ambicji.
  —	Przez nasz saloon — odpowiedziała gospodyni — 
przewija się wiele ludzi. Miejscowych znam wszystkich. 
Jedni są interesujący, inni mniej. Najbardziej jednak ciekawią 
mnie nowi przybysze, tacy właśnie jak pan.
  

  W tym momencie utkwiła w Bedem baczne spojrzenie. 
Było w nim coś tak natarczywego, że gość poczuł się na 
wylot przewiercony niby świdrem. Nie można by tego 
nazwać przyjemnym uczuciem.
  —	Tak, tak — monologowała pani Adelina. — Widziałam, 
i to niejeden raz, w „Lucky Saloon" poszukiwaczy złota 
wracających z dalekich wypraw. Różnych, bardzo różnych. 
Jak to się mówi: galeria typów. Najbardziej przypadli mi do 
smaku ci, którzy wracali bez sukcesów.
—	Dlaczego? — zdziwił się Bede.
  Znowu poczuł niepokój. Przecież to on właśnie wrócił bez 
sukcesu.
  —	Odpowiedź jest prosta: eksplorerzy to najczęściej 
nieokrzesane typy. Gdy mają pieniądze, trudno znieść ich 
obecność. Uważają bowiem, że cały świat do nich należy.
  —	Tylko proszę nie brać tego do siebie, drogi panie — 
wtrącił się Harper.
  —	Ach, oczywiście! Otóż eksplorer, któremu się nie 
powiodło, jest skromny i cichy w przeciwieństwie do takiego, 
który się wzbogacił. Zawsze mieliśmy z nimi sporo kłopotu. 
Jak pan zapewne zauważył, nikt z nas nie gra w karty i nie 
tolerujemy żadnych innych gier hazardowych. I o to były 
sprzeczki, bo posiadacze złota gonią za niewybrednymi 
rozrywkami, mimo że te rozrywki najczęściej ich "rujnują. 
Hazard to okropna rzecz. Dlatego właśnie obserwowałam 
pana od samego początku. Przyznam, zostałam przyjemnie 
zaskoczona. Nie gra pan w karty, nie nadużywa whisky i nie 
stara się pokazać innym, że góruje nad nimi bogactwem. („O 
kobieto! — pomyślał Bede — gdybyś wiedziała, jak wygląda 
moje bogactwo!"). Nie jest pan również próżniakiem, bo 
zgodził się na przyjęcie pracy, bez której przecież mógłby się 
obyć. („Bez której nie mógłbym się obyć — zaprotestował 
Bede w myślach. — Chyba jednak Marshall nieco przesadził 
chwaląc domyślność pani Adeliny!"). Gdyby moja córka 
miała wyjść za mąż, a przecież ją to kiedyś czeka — mówiła 
gospodyni — chciałabym, aby jej przyszły chociaż trochę 
przypominał pana.
  Bede nieśmiało zaprotestował, co spowodowało przyjazne 
uśmiechy na twarzach gospodarzy. Katarzyna lekko się 
zarumieniła. Rozmowę przerwało kolejne pojawienie się 
Murzynki niosącej potężny półmisek.
  —	Zapewne ta potrawa — zauważył nieco pompatycznym 
tonem karczmarz — przypomni panu jego dalekie wędrówki: 
pieczeń z antylopy!
—	To pańskie trofeum?
  —	Ach, nie. Gdzieżbym miał czas na polowanie? Zresztą 
kiepski ze mnie strzelec.
  —- I ze mnie kiepski — wyznał Bede. — Niejeden raz 
przyszło mi z tego powodu głodować.
  —	Lecz teraz nam to nie grozi — zażartował Harper. — 
Antylopę kupiłem od przejezdnego trapera. 
Mam nadzieję, że będzie panu smakować nie gorzej od tych 
pieczonych przy obozowym ognisku.
Bede grzecznie przytaknął.
  Pani Adelina obdarzyła każdego odpowiednią porcją. 
Podano piwo. Rozmowę zastąpiło na chwilę delikatne 
szczękanie noży i widelcy.
  —	Z pewnością musiał pan przeżyć wiele przygód — 
przerwała milczenie gospodyni".
—	O, tak — odparł szczerze.
  —	A może, przy okazji, coś pan o nich opowie? Dawno 
trudni się pan eksplorerstwem?
  Bede zawahał się. Czy miał powiedzieć, że była to 
pierwsza w jego życiu eksplorerska wyprawa? Że przedtem, 
przez szereg lat parał się wyłącznie ściganiem zbiegłych 
przestępców tropionych listami gończymi? Że żył z nagród 
wypłacanych za schwytanie (żywych lub martwych) 
poszukiwanych?  Wiedział przecież, jak złą sławą wśród 
spokojnych farmerów cieszyli się, tylko nieliczni podziwiali ich 
ryzykanckie życie. Cóż by się stało z jego opinią „solidnego" 
człowieka, gdyby zdradził Harperowi właściwy zawód? Czy 
po takim wyznaniu nie cofnąłby swej propozycji?
  —	To była moja pierwsza wyprawa zakończona takim 
sukcesem — odparł opanowując zdenerwowanie.
—	A inne?
  —	Różnie bywało — odpowiedział wymijająco, czując, że 
stąpa po coraz bardziej grząskim gruncie historii swego życia.
  —	Przepraszam, że tak nagabuję — zaatakowała go 
ponownie pani Adelina. — Ciekawość to moja choroba. 
Czym się zajmują pańscy rodzice?
—	Byli rolnikami.
—	Byli?
—	Nie żyją.
  —	Och... bardzo mi przykro. Czemu nie został pan 
farmerem?
  „Uwaga! — pomyślał Bede. — Ona jest bardzo nie-
bezpieczna".
  Wyjaśnił, że farma podupadła i została sprzedana, a on po 
to zabawił się w eksplortera, aby zebrać pieniądze na kupno 
nowego gospodarstwa.
  Przed dalszym kłopotliwym nagabywaniem wybawił go 
Harper, przepraszając gościa, że musi zajrzeć do saloonu, 
zbliża się bowiem pora, w której strumień odwiedzających 
„Lucky Saloon" gwałtownie przybiera. Bede skorzystał z 
okazji, aby również wstać od stołu, mimo protestów 
gospodarzy, a nawet milczącej 4otąd jak głaz panny 
Katarzyny.
  Oświadczył, że powinien dokładnie obejrzeć pogorzelisko 
wymarłego domu, aby zorientować się w rozmiarach prac, 
jakie ma nadzorować.
  Pożegnał się elegancko i odszedł przekonany, iż jednym 
strzałem ubił dwie zwierzyny: przerwał ciąg natrętnych pytań 
i wzmocnił o sobie opinię „solidnego człowieka". Tak 
przypuszczając — wcale się nie mylił.
  Pognał w kierunku budynku stacji, jakby go ścigał 
rozwścieczony grizzli. Bał się, że pani Adelina zechce mu 
towarzyszyć. Przed stacją skręcił w znajomą ścieżkę i dotarł 
nią do miejsca, gdzie jeszcze niedawno stał duży budynek 
otoczony sadem. Zdumiał go widok ogromu zniszczeń. 
Parkan nie istniał, został doszczętnie rozwalony, zapewne w 
wyniku akcji ratowniczej. Owocowe drzewka, te rosnące w 
pobliżu domu, sterczały osmolonymi i opalonymi kikutami pni 
bez liści, a nawet i bez gałęzi. Po budynku został tylko stos 
porozrzucanych, na pół zwęglonych belek wśród pagórków 
szarego popiołu. W tym popiele widniały wyraźnie odbite 
liczne odciski butów. Zapewne Harpera, szeryfa i innych 
ciekawskich, którzy widocznie, nie bojąc się już duchów, 
nabrali odwagi do przetrząsania resztek pogorzeliska, 
szukając zapewne ukrytych skarbów lub jakichś fragmentów 
budowli nadających się do użytku.
  Bede powałęsał się tu i tam, o mało nie wpadł do 
prostokątnej głębokiej dziury — prawdopodobnie piwnicy 
domostwa. Doszedł do wniosku, że podpalacze musieli 
obficie zlać naftą całą budowlę, skoro spaliła się tak 
doszczętnie mimo prób ugaszenia ognia. Kim byli? Nie warto 
tym zaprzątać sobie głowy. Bedego czekały bardziej istotne 
sprawy do rozwiązania.
  Zaszył się w najodleglejszym, nie tkniętym przez ogień 
kącie sadu i pogrążył w rozważaniach swej życiowej sytuacji.
  Nieoczekiwana propozycja Harpera wybawiała go z 
finansowych kłopotów, lecz równocześnie mogła kryć w 
sobie zdradzieckie zasadzki. Wiązała się przecież z 
częstszymi niż dotychczas spotkaniami z panią Adelina. Był 
pewien, że ta zbyt ciekawa kobieta nie zaniecha 
podchwytliwych pytań, na które coraz trudniej przyjdzie 
odpowiadać. Stwierdził to przecież podczas pierwszej 
rozmowy przy kolacji. Wybrnął z niej zwycięsko, lecz w 
przyszłości mógł tak się zaplątać w swym skomplikowanym 
życiorysie, iż chytra gospodyni gotowa dostrzec kłamstwo.
  Bo na przykład historia z rodzicami: powiedział, że nie żyją. 
Powiedział z drżeniem serca, bo wcale tego sobie nie życzył. 
Lecz któż wie, jak wygląda prawda? Barry Bede miał 
nadzieję, iż zarówno matka, jak ojciec i rodzeństwo — 
wszyscy cieszą się dobrym zdrowiem i gospodarują na jakiejś 
farmie, w jakimś tam zakątku wielkiego kraju. Ale gdzie? 
Tego mimo usilnych poszukiwań nie zdołał stwierdzić. Nawet 
już przyzwyczaił się do myśli, iż stał się okropnym zrzą-
dzeniem losu — sierotą, który nie jest sierotą, co na jedno 
wychodziło. Gdy jednak sięgał wspomnieniami do tamtych lat, 
serce poczynało mu bić mocniej, czuł suchość w gardle i 
gorycz w ustach. Czy o nim jeszcze pamiętają ci najbliżsi? 
Czy też wyrzucili go ze swych serc jako marnotrawnego 
syna i brata, lekkomyślnego włóczykija, myślącego tylko o 
sobie, a nie o kłopotach i udrękach rodziców? Jakże podle się 
im za wszystko odpłacił! A najgorsze, że nie mógł niczego 
naprawić mimo wysiłków, jakie czynił. Cóż za los przeklęty!
  Jego obecna sytuacja wynikła z grzechu młodości. Nie był 
to jednak wielki grzech, a w kodeksie obowiązującego prawa 
w ogóle się nie liczył. Lecz często się zdarza, iż nierozważny 
postępek, ot, po prostu głupstwo niewarte chwili 
zastanowienia, pociąga za sobą groźne skutki. Coś jakby 
malutki kamyczek strącony ze zbocza góry, zamieniający się 
w potworną lawinę skał, ziemi, wyrwanych drzew. Któż 
potrafi przewidzieć?
Barry  Bede urodził  się  w  domu  swych  rodziców,


w farmerskim gospodarstwie w stanie Missouri, w pobliżu 
miasteczka o zabawnej nazwie Sunday. Zgodnie z tą nazwą 
słońce powinno było stale świecić nad okolicą i 
rozpromieniać jej mieszkańcom życiowe ścieżki. Jednak dla 
Barry'ego w pewnym fatalnym dniu — zgasło. Lecz nie 
uprzedzajmy wypadków.
  Od farmy do miasteczka nie było daleko, więc w nim 
właśnie dokonywano zakupów dóbr, jakich nie mogła 
wyprodukować farma. Barry jeździł niekiedy z rodzicami do 
tego miasteczka i podziwiał murowane, piętrowe domy o 
spadzistych dachach, obserwował uliczny ruch, który 
mieszkańcowi samotnej chaty wydawał się
  

być czymś nadzwyczajnym. Tam właśnie, w Sunday, ujrzał 
po raz pierwszy kowbojów, tych legendarnych pastuchów 
bydła — znakomitych jeźdźców i pełnych temperamentu 
młodzieńców, którzy potrafili w chwilach niezbyt wybrednej 
uciechy wyrwać ze snu wszystkich mieszkańców Sunday 
przy pomocy nie kończących się serii strzałów z potężnych 
coltów. Tam też pewnego dnia osłupiał na widok człowieka o 
obrośniętej twarzy, odzianego w dziwaczne skóry, w krymce 
ozdobionej ogonem grzechotnika, jak kupował amunicję w 
kramiku miejscowego rusznikarza. Od ojca dowiedział się, że 
jest to traper polujący hen, w górach, na niedźwiedzie. Lecz 
najbardziej utkwiło mu w pamięci, gdy stopniały ostatnie 
śniegi i wiosenne słońce grzało coraz mocniej, spotkanie z 
dwoma ludźmi o kamiennych obliczach, brązowej cerze i 
czarnych włosach spadających na ramiona. Dostrzegł ich na 
ulicy, gdy maszerował z ojcem.
—	Kto to? — zaszeptał trwożnie. 
Ojciec zaśmiał się cicho.
  —	Nigdy ich nie widziałeś? Indianie, synku. Niektórzy się 
ich boją, niektórzy nawet lubią. Ja jednak 
myślę, że nie bardzo można dowierzać czerwonoskórym.
  Nieco później Barry dowiedział się z ust ojca, dlaczego nie 
bardzo można dowierzać Indianom. Była to jednak dość 
jednostronna informacja. Daleka od prawdy, która — 
podobnie jak medal czy pieniądz — dwie posiada strony. 
Lecz ludzie zaślepieni nienawiścią dostrzegają tylko jedną. 
Najwygodniejszą dla nich.
  Indianie zniknęli we wnętrzu hurtowego magazynu, a 
ojciec Barry'ego na prośbę syna zgodził się zaczekać na ich 
powrót. Więc Barry raz jeszcze ujrzał posępne oblicza 
wojowników, gdy odjeżdżali na chudych, grzywiastych 
konikach. Pozostała po nich przez chwilę smuga dziwnej 
woni: zapach końskiego potu, zjełczałego tłuszczu, szałwii, a 
nade wszystko — dymu obozowych ognisk. Ta mieszanina 
dla delikatnego powonienia nie mogła być miłą, lecz dla 
chłopca stała się odkryciem, progiem jakiegoś innego świata 
istniejącego daleko, daleko od ulic Sunday i od ścian 
rodzinnej chaty. Tajemniczego świata.
  Po powrocie na farmę Barry z przejęciem opowiadał 
swemu rodzeństwu, a później matce o Indianach, kowbojach 
i półdzikim traperze. Z kolei usłyszał od ojca o dawnych 
dziejach krainy, w której zamieszkali. Tak narodziła się w 
malcu tęsknota za jakąś wielką, życiową przygodą.
  Później nastąpiły szkolne lata. Dzień w dzień maszerował 
Barry Bede do Sunday, aby nasiąkać wiedzą, jak gąbka 
wodą. Lecz obok tej szkolnej wiedzy zdobywał jeszcze inną. 
Od kolegów, niekiedy nauczycieli, niekiedy od przechodniów 
w wesołym nastroju opuszczających wnętrza saloonów, 
którzy lubili gawędzić z malcami. Nasłuchał się wówczas 
Barry opowieści prawdziwych i nieprawdziwych. Wszystko 
wyolbrzymione, aż nieprawdopodobne. Uszy chłopca 
chłonęły takie informacje z ufnością, ani na chwilę nie posą-
dzając dorosłych o zwykłe łgarstwo. I jakże często sami 
dorośli święcie wierzyli w opowiadane przez siebie banialuki. 
Przecież nie wszystko było banialuką. Odtąd Barry miał 
głowę nabitą sylwetkami nieulękłych westmanów, bystrych 
tropicieli śladów, traperów przemierzających głusze 
rozległych przestrzeni, eksplorerow odkrywających złote żyły 
w ustronnych dolinach gór, na koniec — okrutnych 
wojowników z piórami w czuprynach, napadających 
wczesnym świtem osiedla bladych twarzy. Jakież wspaniałe 
życie musieli wieść ci wszyscy ludzie!
  Barry po raz pierwszy wyjrzał myślą poza domowe 
opłotki. A do tych wszystkich prawd-nieprawd dochodziły 
jeszcze legendarne opowieści rówieśników i dorosłych o 
tajemniczych jeźdźcach prerii, rabujących złych bogaczy 
tylko po to, aby zdobytymi pieniędzmi obdarzać dobrych 
biedaków. A później, którejś wiosny, przeznaczenie uchyliło 
przed oczami chłopca skrawka swej kurtyny.
  Pewnego wiosennego dnia, gdy Barry wracał ze szkoły do 
domu, jak zwykle piechotą, spadł ulewny deszcz. Że akurat 
znajdował się przed saloonem „Pod Złotym Słońcem", 
którego właściciel przyjaźnił się z ojcem, szybko wbiegł do 
lokalu. Dodam, że wnętrze każdego saloonu było dla 
Barry'ego tajemniczym światem dorosłych, gdzie wstępu 
dzieciom surowo zakazywały niepisane prawa. Jednak 
deszcz zbyt dokuczliwie atakował chłopca. Karczmarz nie 
wyprosił niespodziewanego gościa. Może dlatego, że dobrze 
znał jego ojca, może dlatego, że ulitował się nad zmokniętym, 
a najprawdopodobniej — ponieważ nudził się jak 
przysłowiowy mops. Ba, nawet poczęstował Barry'ego 
szklaneczką piwa. Chłopak siadł przy stoliku, pociągał 
bursztynowy płyn ze szklanki i spoglądał w okno zasnute 
spływającymi po szkle smugami wody. Było pusto i cicho. O 
tej godzinie ludzie pracowali i rzadko który z nich wpadał na 
kufelek lub na coś mocniejszego. Okazało się po chwili, iż 
poza Barrym i karczmarzem w przestronnej sali znajduje się 
jeszcze jeden człowiek. Tkwił za stolikiem o kilka kroków 
dalej, a chłopiec dokonawszy tego odkrycia wytrzeszczał 
oczy na nieznajomego. Musiał to być jeden z westmanów, o 
których tyle się nasłuchał. Świadczył o tym chociażby ubiór: 
kurta z łosiowej skóry, spodnie zdobne wszywanymi 
frędzlami, buty o wysokich obcasach, przy których tkwiły 
lśniące ostrogi. Nade wszystko jednak uwagę zwracał 
szeroki pas ze złocistą klamrą i dwie kabury na rewolwery. 
Serce zabiło w chłopaku, gdy nieznajomy przysiadł się do 
jego stolika, gdy wyjął błękitnie polśniewające colty i pozwolił 
mu dokładnie
  

obejrzeć broń. Deszcz przestał padać. Barry podziękował za 
piwo i wyszedł na dwór z pewnym jednak ociąganiem. Żal 
mu było tracić z oczu westmana. Jednak szczęście 
przedłużyło się nieco. Nieznajomy zaproponował chłopcu, iż 
podwiezie go pod dom. Posadził Barry'ego przed sobą na 
końskim grzbiecie i wiózł tak długo, aż ukazały się szczyty 
dachów farmy. W tym miejscu rozstali się, chociaż Barry 
zdobył się na odwagę i zaprosił westmana, by odwiedził 
rodziców. Nieznajomy odmówił grzecznie, lecz stanowczo.
  Ileż teraz było do opowiadania! Słuchała chłopca cała 
rodzina, a ojciec zastanawiał się, kim może być grzeczny 
jeździec z coltami? Zastanawiał się, ale nie odgadł. Dopiero 
po kilku dniach, z okazji wizyty w Sunday i „Pod Złotym 
Słońcem", prawda wyszła na jaw. Rzekomego westmana nikt 
nie znał, karczmarz widział go po raz pierwszy. Więc ojciec 
przestrzegł syna, aby w przyszłości nie wdawał się w 
rozmowy z ludźmi nieznanymi, przybywającymi nie wiadomo 
skąd. Z takich znajomości zwykle rodzą się kłopoty.
  Minęło parę lat. Barry ukończył swą szkolną edukację i 
zajął się gospodarstwem. Za dobre postępy w nauce 
otrzymał od ojca kowbojski pas (o którym marzył), lecz bez 
futerałów na rewolwery, no i oczywiście bez rewolwerów. 
Trochę go to rozczarowało.
  — Po co ci broń? — zdumiał się ojciec. — Syn po-
rządnego gospodarza nie potrzebuje śmiercionośnych 
pukawek. To nie są żadne zabawki, a poza tym okolica tu 
spokojna. Nie, nie, mój kochany! Nie chcę, abyś wyrósł na 
rewolwerowca. Czy wiesz, co to znaczy zabić człowieka? 
Zastanów się!
  Po kilku zaledwie tygodniach Barry dowiedział się, co to 
znaczy zabić człowieka, tymczasem jednak nie molestował 
dłużej   ojca   o   kupno   błękitnych   coltów.
  Odtąd wypadki poczęły się toczyć niczym koła wagonów 
pospiesznego pociągu. Pewnego dnia cała rodzi-
  

na udała się wozem do Sunday po zakupy i dla złożenia wizyt 
znajomym. Mieli wrócić dopiero następnego dnia rankiem. Na 
gospodarstwie został Barry. Wtedy to, przypadkowo, w lasku 
rosnącym na granicy farmy spotkał znajomego z saloonu 
„Pod Złotym Słońcem". Spoczywał pod drzewem, z ręką 
przewiązaną jakimś gałganem. Jakże inny, jakże zmieniony, 
jakże mało podobny do eleganckiego gościa z saloonu. 
Ubranie miał brudne i podarte, policzki wpadnięte jak u 
głodomora, twarz zarośniętą niczym niedźwiedź. Przybysz nie 
poznał Barry'ego, a i Barry nie od razu zorientował się, z kim 
ma do czynienia. Zwłaszcza gdy oberwaniec sięgnął 
błyskawicznie po rewolwer i czarny otwór lufy znalazł się na 
wprost piersi chłopaka.
  —	Kto ty jesteś? — zagadnął ochrypłym szeptem ranny.
  Barry, z duszą na ramieniu, przedstawił się, jak mógł 
najdokładniej.	
  —	Barry Bede... — mruknął tamten. — Barry... Do licha, 
ja ciebie chyba znam? Jakież to stare dzieje. 
Byłeś wówczas pędrakiem, a teraz...  Pamiętasz?
Zapytany wybałuszył oczy i milczał.
  —	Przypomnij sobie deszczowy dzień w Sunday i piwo w 
saloonie „Pod Złotym Słońcem"!
—	Ach, to pan? Poznaję, oczywiście, że poznaję.
—	Nareszcie. Mówiłeś, że to farma twoich rodziców.
—	Tak.	
—	Słuchaj, potrzebuję bandaża.  Miałem wypadek...
—	Proszę iść ze mną. Pomogę.
  Nieznajomy kategorycznie odmówił. Jednak gdy Bede 
poinformował go, że cała rodzina bawi w Sunday, dźwignął 
się ciężko i prowadząc konia poczłapał za chłopcem. Nie był 
to już ten sam koń, na którego grzbiecie odbył przed laty 
przejażdżkę młody uczeń szkoły w Sunday. Nie kary, lecz 
srokacz.
Barry nakarmił gościa, nagotował wrzątku do mycia, 
znalazł czyściutkie płótno, a nawet pilnował wejścia 
chaty, gdy nieznajomy szorował się w misce. Czynił tak, 
ponieważ miał nadzieję, że tajemniczy westman (jak go w 
myślach nazywał) przedłuży swój pobyt aż do dnia 
następnego i opowie o swych przygodach na Dzikim 
Zachodzie.
Nic z tej kalkulacji nie wyszło.
  Na pierwsze słowo zapraszające do noclegu przybysz 
wzdrygnął się, jak gdyby ujrzał grzechotnika.
  —	Dziękuję, Barry — odparł ostro — dobry z ciebie 
chłopak, lecz ja zaraz muszę ruszać. Daleka droga, bardzo 
daleka droga przede mną.
Zamyślił się.
  —	Wiesz! — zawołał nagle, już łagodniejszym tonem. — 
Mam pomysł. Odprowadź mnie kawałek. Bardzo mi zbrzydła 
samotna jazda. Chyba masz konia?
  Zapytany oświadczył, że istotnie rozporządza wierz-
chowcem, lecz jakże może zostawić gospodarstwo bez 
opieki?
  —	Nawet na godzinkę? Na pewno nudzisz się w tej 
samotności.
  To była prawda, Barry nudził się. Jednak... chata, bydło, 
konie. A jeśli wybuchnie pożar? A jeśli złodzieje dobiorą się 
do krów? Lecz godzina — to przecież niewiele. Kto tam się 
spostrzeże, że gospodarstwo stoi pustką!
  Osiodłał konia. Ruszyli razem, strzemię w strzemię, jak 
starzy towarzysze dalekich dróg.
  Oklepane powiedzonko brzmi: miłe złego początki, lecz 
koniec żałosny. Sprawdziło się na dalszych losach Barry'ego 
co do kropki. Sprawdziło się aż nazbyt okrutnie. Tymczasem 
jednak tajemniczemu westmanowi usta się nie zamykały, a 
Barry słuchał jak urzeczony.
  Przed wiejskim chłopakiem nagle otworzyły się szerokie 
wrota, przez które wiodła ścieżka ku zielonym preriom, ku 
dzikim górom pełnym zwierzyny. Tajemniczy westman gadał 
o stadach bizonów, jakie ongiś tędy wędrowały, o polowaniu 
na antylopy, na jelenie, które można spotkać na bezdrożach. 
Mówił o grizzlim— szarym niedźwiedziu, który potrafi w 
biegu prześcignąć konia i którego pazury mocniejsze są od 
żelaza. Mówił o pumie, zwanej również potocznie lwem ame-
rykańskim lub kuguarem, że nie zaczepiona nie atakuje 
człowieka, lecz biada nieostrożnemu, gdy natknie się na 
samicę z małymi!
  Był to świat dziwów i Barry poczuł nagle żal do ojca, że go 
trzymał z daleka od takich cudów, że nie nauczył go strzelać, 
że nigdy nie próbował zapolować.
  Minęła godzina, minęła druga, aż chłopiec spostrzegł 
tabliczkę z napisem „Greenhill". Nigdy tu nie był, więc poczuł 
lęk.
—	Muszę już wracać — powiedział niezbyt pewnie.
  —	Wracać? Ależ tak, oczywiście. Przykro mi, Barry, że 
cię daleko odciągnąłem od domu. Lecz da się to naprawić — 
tu roześmiał się. — Patrz, to jest miasteczko, gdzie mieszka 
mój przyjaciel. Kłopot z tym, iż nie wiem, czy mogę go 
odwiedzić.
—	Jak to?
  —	Ano tak, gdyż mieszka tu również paru moich wrogów. 
Złych ludzi, którzy na mnie czyhają. Nie myśl, że się ich 
lękam, o nie, mój chłopcze, lecz nie lubię strzelaniny. Czy 
mogę cię o coś poprosić?
—	Na pewno!
  —	Więc posłuchaj: jak wjedziesz do Greenhill, zauważysz 
po prawej stronie piętrowy dom z napisem: „Skład 
zaopatrzenia". Wejdź do środka i zapytaj o pana Ratha. Gdy 
się zjawi, powiedz mu, że Niebieski Bill chce gó odwiedzić.
—	A kto to jest Niebieski Bill?
  —	Nie bądź taki ciekawy, chłopcze. Jednak zdradzę ci: ja 
noszę przezwisko Niebieski Bill. A teraz jedź i szybko 
wracaj. Będę tu czekał.
  

  Barry wykonał polecenie, migiem wrócił i teraz, już razem, 
udali się do składu. Tam Niebieski Bill sprawił sobie nowy 
strój, a dla Barry'ego nabył wspaniały pas i dwa nowiutkie 
colty. I oto spełniło się marzenie nigdy dotąd nie zaspokojone 
przez ojca. Chłopak był wniebowzięty, a za swego 
towarzysza dałby się teraz w kawałki porąbać.
  Ze składu udali się w kierunku miejscowego saloonu, aby 
wypić na pożegnanie kufel piwa i ostatecznie rozstać się. Ten 
kufel nigdy jednak nie został wypity, a Barry mimo woli 
przekroczył zaklęty krąg wielkiej przygody, lecz na pewno nie 
była ona taka, o jakiej marzył.
  Tuż przy budynku saloonu miejscowy szeryf kazał im obu 
zatrzymać się. Niebieski Bill wspiął konia, o mało nie tratując 
przedstawiciela prawa, i pognał uliczką. Barry naśladował go. 
Dlaczego? Ze strachu czy z poczucia solidarności? Później 
wiele razy rozmyślał nad nierozważnym postępkiem, jednak 
nie potrafił go uzasadnić.
  Gonieni okrzykami szeryfa i przypadkowych przechodniów, 
przegnali galopem poprzez główną ulicę miasteczka, później 
szerokim szlakiem rozjeżdżonym przez ciężkie wozy, a potem 
bezdrożem prerii, aż na koniec skrył ich szczęśliwie 
napotkany gęsty las. Zeskoczyli z koni i wędrowali poprzez 
zarośla, między pniami potężnych drzew, aż trafili na malutką 
polankę i strumyk szemrzący wśród traw. Kończył się dzień i 
mroczne cienie powoli wypełniały bór.
  —	Tu zostaniemy aż do rana — zadecydował Niebieski 
Bill. — Nie możesz teraz wracać i w ogóle nie możesz 
wracać przez Greenhill, ale jutro wskażę ci bezpieczniejszą 
drogę.
—	Co to było? — wyjąkał chłopak.
Dyszał ze zmęczenia i ledwie trzymał się na nogach.
—	Głupstwo! Zwykła pomyłka. Już ci mówiłem, że mam 
w Greenhill paru wrogów. To oni napuścili na nas szeryfa. 
Na pewno sprawa wyjaśniłaby się, lecz przedtem 
posiedzielibyśmy ze trzy dni w areszcie. Kiepska to 
przyjemność, więc lepiej było zwiać. Nie uważasz?
  Barry niezbyt pewnym głosem przyznał, że istotnie 
lepiej... A następnego ranka okazało się, że Niebieski Bill 
zmienił decyzję.
  —	Rozmyślałem w nocy — oświadczył po przebudzeniu 
się — i doszedłem do wniosku, że nie mogę puszczać cię w 
samotną podróż. Ci głupcy z Greenhill na pewno krążą 
jeszcze dokoła.
  —	Przecież nie jestem niczemu winien — nieśmiało 
sprzeciwił się chłopiec.
  —	To jasne. Ani ty, ani ja. Lecz pewnie chcieliby 
sprawdzić i posłali umyślnego do rodziców, a ty przez ten 
czas tkwiłbyś za kratami. Odpowiada ci to?
  Barry odparł, że wcale mu nie odpowiada. Co za wstyd 
siedzieć w więzieniu!
  Więc powędrowali dalej w głuszę i tkwili w niej ponad 
tydzień. Nie był to wcale nudny dla Barry'ego okres. Nawet 
wyrzuty sumienia z powodu samowolnego opuszczenia 
farmy przestały go dręczyć. Niebieski Bill nie lubił siedzieć 
bezczynnie. Z braku innego zajęcia zajął się edukacją swego 
towarzysza. Barry'emu niesłychanie przypadła do smaku. 
Polegała na nauce strzelania. Najpierw do nieruchomego 
celu, później do rzucanej w górę monety. Już po pierwszych 
dwu dniach  nauki  Niebieskiego  Billa  ogarnęło  zdumienie.
—	Nigdy dotąd nie strzelałeś? — zagadnął chłopca.
—	Nigdy nie miałem broni w ręku.
  —	Zdumiewające! Wobec tego posiadasz niezwykłe 
wrodzone zdolności.
  Wrodzone zdolności objawiły się w tym, że Barry rzadko 
chybiał, że potrafił strzelać z dwu rewolwerów jednocześnie, 
co jest sztuką wymagającą wielotygodniowych niekiedy 
wielomiesięcznych ćwiczeń. Na dodatek okazał się 
człowiekiem o celnym oku i szybkiej a pewnej dłoni. Z 
bronią długą — wypadło gorzej. Niebieski Bill posiadał 
remingtona, broń jak cacko, lecz w rękach Barry'ego 
zamieniała się w zbytecznie huczący patyk, który tylko 
płoszył zwierzynę. Tak więc stało się rzeczą pewną, że 
chłopiec nigdy nie będzie traperem, natomiast posiada 
zadatki na niebezpiecznego rewolwerowca, ale wówczas nic 
o tym jeszcze nie wiedział.
  Czas minął jak z bicza trząsł i Niebieski Bill doszedł do 
wniosku, że można już bezpiecznie wychynąć z głuszy i 
wrócić do łudzi. Opuścili bór i ruszyli traktem, lecz nie w 
stronę Greenhill. Wszelako Bill obiecał chłopcu, iż go wkrótce 
doprowadzi do właściwego szlaku, skąd trafi prościutko pod 
rodzinną strzechę. Żeby odbyć tę ostatnią podróż, należało 
zaopatrzyć się w żywność. Poszukali najbliższego osiedla. 
Zwało się Helldock. Po zakupy udał się jednak tylko Barry 
(Bill wytłumaczył mu, iż dwu jeźdźców bardziej zwraca na 
siebie uwagę niż jeden, a sprawa z Greenhill może niezupełnie 
przyschła). Barry otrzymał kilkanaście złotych monet i tak 
wyposażony przekroczył próg napotkanego sklepiku. Załatwił, 
co miał załatwić, lecz nie zdążył już wyrównać rachunku, bo 
w chwili obliczania należności gdzieś z głębi ulicy huknął 
strzał. Sprzedawca przerwał swe zajęcie, przeprosił i wybiegł 
na dwór. Bede wolniutko podążył za nim. Spojrzał w kie-
runku, w którym zostawił swego towarzysza, i strach z jeżył 
mu włosy na głowie. Zamiast Niebieskiego Billa dostrzegł 
teraz gromadkę ludzi. Poszedł tam. Nie zwiodło go złe 
przeczucie: w kręgu gapiów stał koń Niebieskiego Billa, a 
jego właściciel, skrwawiony i nieruchomy, spoczywał w pyle 
drogi. Człowiek z gwiazdą szeryfa na piersiach obwieszczał 
właśnie gapiom, iż oto zabity został William Fagin, zwany 
Niebieskim Billem. Przestępca poszukiwany za napad na 
pociąg linii Union Pacific, dokonany w miejscowości Big 
Springs przed dwoma miesiącami. Fagin zabił konduktora, 
konwojenta wagonu pocztowego i ranił maszynistę. Zrabował 
dziesięć tysięcy dolarów w samych złotych 
dwudziestodolarówkach.
  Pod Barrym zatrzęsły się nogi. Zdobył się jeszcze na tyle 
spokoju, że wolniutko odszedł w chwili, gdy ktoś usłużnie 
poinformował szeryfa, iż bandycie towarzyszył młody 
chłopak!
  Przez następne dni Barry był chory ze strachu. 
Zdoławszy niepostrzeżenie opuścić Helldock, krył się po 
pustkowiach, unikał farm i osad, a nawet pojedynczych 
wędrowców. Dopiero teraz pojął, komu towarzyszył przez 
tyle czasu. Należało po prostu zgłosić się do najbliższego 
szeryfa i wyznać prawdę. Przecież nawet najbardziej tępy 
szeryf, po zasięgnięciu informacji o Barrym w Sunday, 
zwolniłby go od winy i kary. Ktoś starszy i bardziej życiowo 
doświadczony nie wahałby się ani chwili w ten sposób 
postąpić.
  Barry Bede znacznie, znacznie później — kiedy sprawa 
przestała być ważna — wymyślał sam sobie swą 
młodzieńczą głupotę, lecz teraz kluczył mało uczęszczanymi 
ścieżkami, póki głód nie zmusił go do szukania jakiegokolwiek 
sklepiku w jakimkolwiek miasteczku. Miał przecież złote 
monety otrzymane od Fagina na kupno żywności. Co prawda, 
wiedział już, że pieniądze te pochodzą z rabunku i że powinien 
je oddać najbliższemu szeryfowi. Lecz wzdragał się na samą 
myśl o takiej wizycie i sprawę odłożył do powrotu do domu. 
Ojciec najlepiej mu poradzi.
  Natrafił na malutką osadę, w osadzie — na sklepik, w 
sklepiku — na suchary, chleb, kaszę, cukier, kawę i 
różne inne towary. Kupił mały garnczek i nieco produktów 
spożywczych. Zapłacił złotymi monetami, co zwróciło uwagę 
paru klientów. Najprawdopodobniej stało się to przyczyną 
kolejnego dramatu Barry'ego. Daleko za miasteczkiem został 
napadnięty przez zamaskowanego jeźdźca, a podczas 
wzajemnej szarpaniny rewolwer trzymany przez bandytę 
wystrzelił i położył trupem jego posiadacza. Barry doprawdy 
nic temu nie był winien, zresztą, gdyby nawet... Przecież 
działał w obronie własnej! Jednak chłopak ubrdał sobie, że 
może zostać posądzony o morderstwo. Uznał, iż w takiej 
sytuacji nie wolno wracać do Sunday, lecz nadal należy się 
ukrywać. Wędrował długo, aż dotarł na południe, na ziemie 
Teksasu. Poczuł się bezpieczny, ale bez środków do życia. 
Złote dolary Fagina wyczerpały się. Na szczęście znalazł 
zatrudnienie w farmie. Nie na długo, bo na trzy miesiące 
wszystkiego. Gospodarz nie potrzebował dodatkowego 
parobka na okres zimy. Grzecznie podziękował, nieźle, 
zapłacił i obiecał, iż z wiosną gotów jest na nowo go 
zatrudnić.
  Dalsza życiowa ścieżka zawiodła błędnego wędrowca w 
mury miasta Little Rock. Tkwił w tych murach całą zimę 
pracując jako niewykwalifikowany robotnik w mechanicznej 
kuźni. Sprzedał konia. Przez cały ten okres żył niezwykle 
oszczędnie a z wiosną kupił innego wierzchowca i z 
pieniędzmi w kieszeni ruszył prościutko do Sunday, pewien, iż 
teraz nic nie zagraża jego wolności. W drodze zawadził o 
osadę Janesboro, wkroczył do miejscowego saloonu 
zaspokoić głód i pragnienie.
  Co za pech, co za okropny pech go ścigał! Przy 
szynkwasie pijany włóczęga wszczął z Bedem kłótnię, w 
wyniku której doszło do pojedynku. I wydarzyła się rzecz 
przedziwna: Barry, nawet nie mierząc, okazał się lepszym 
strzelcem od tamtego. A tamten — jak rychło się wyjaśniło 
— był głośnym rewolwerowcem postrachem Janesboro, 
ściganym listami gończymi. I oto Barry otrzymał nagrodę w 
wysokości pięciuset dolarów i   gratulacje   miejscowego   
szeryfa,   któremu   kamień spadł z serca. Nie każdy bowiem 
szeryf jest pozbawiony uczucia lęku, nie każdy umie szybko i 
celnie strzelać, wreszcie nie każdy z ochotą naraża się na 
śmierć.
  Barry, trochę przerażony, a trochę uradowany sukcesem, 
odjechał. Niezbyt daleko. Prawdopodobnie zabity 
rewolwerowiec miał godnych siebie przyjaciół, bo Barry, nie 
ujechawszy nawet dwu mil padł ofiarą podstępnego zamachu. 
Otrzymał niebezpieczny postrzał, gdy mijał przydrożną kępę 
drzew. Stracił przytomność i zwalił się z konia. Po godzinie 
odnalazł go przypadkowo pewien mieszkaniec Jonesboro i 
rozpoznawszy w rannym „oswobodziciela" miasteczka 
odwiózł go natychmiast do lekarza. Kuracja trwała prawie 
dwa miesiące. Gdy wreszcie wrócił do zdrowia, stwierdził, iż 
został nie tylko raniony, lecz również... okradziony. Z nagrody 
jaką otrzymał, nie zostało śladu. Ocalały tylko te pieniądze, 
które przezornie trzymał schowane w woreczku zawieszonym 
na szyi, pod koszulą. Szeryf wcale nie okazał się skłonnym do 
wyrównania straty. Nie mógł przecież wypłacić drugiej 
nagrody za ten sam czyn. Tak więc Barry odjechał uboższy o 
pięćset dolarów, a równocześnie bogatszy o życiowe 
doświadczenie. Bardzo go to rozgoryczyło.
  Wtedy to po raz pierwszy począł rozmyślać nad wa-
runkami bezpieczeństwa kraju. Czemu to grasowali bezkarnie 
po zapylonych szlakach bandyci żyjący z rabunku? Utożsamił 
wówczas własną krzywdę z krzywdą innych ograbionych 
ludzi i poczuł nienawiść do przestępców. Na koniec znalazł 
wytłumaczenie istniejącego stanu rzeczy: mieszkańcy małych 
miasteczek lękają się czynnie występować przeciw 
gwałcicielom prawa. Każdy bowiem ludzi się nadzieją, że 
jego ominie napad rabunkowy. Zdaje się, iż ten wniosek do-
prowadził Barry'ego (chociaż nie był tego pewien) do 
zupełnie już świadomej, a nie przypadkowej akcji.
Po całym dniu jazdy dotarł do osady, której nazwa jakoś 
nie utkwiła mu w pamięci, chociaż ta właśnie 
osada zapoczątkowała jego karierę łapacza. Wlokąc się 
uliczką, jedyną chyba w tym małym skupisku ludzkim, 
dostrzegł na ścianie mijanej szeryfówki przybity list gończy. 
Poszukiwano Abrahama Quin, którego prawo ścigało za 
rozliczne rabunki i morderstwa. Nagroda wynosiła osiemset 
dolarów za dostarczenie przestępcy najbliższemu szeryfowi, 
„żywego lub martwego", jak nieodmiennie głosiła ustalona 
formuła każdego z gończych listów. W Barrym obudziła się 
żyłka hazardu, postanowił zaryzykować, a poza tym uznał, iż 
schwytanie przestępcy będzie jakąś rekompensatą za rabu-
nek, którego sam padł ofiarą.
  Dziwnym losu zrządzeniem Abraham Quin postąpił bardzo 
nierozważnie prosząc o gościnę farmera, u którego Barry 
zatrzymał się godzinę wcześniej. Oczywiście Abraham Quin 
nic o tym nie mógł wiedzieć, jednak powinien był unikać ludzi. 
W wyniku takiego błędu — przegrał ostatecznie. W 
rewolwerowym pojedynku Barry okazał się szybszy i 
Abraham został skreślony z listy żywych.
  Zmitrężywszy nieco czasu na podjęcie nagrody, ruszył do 
Sunday i nie zatrzymując się zawitał wreszcie w progi 
ojcowego domu. Tu spotkała go klęska. Rodzina 
wyprowadziła się stąd przed pół rokiem, sprzedawszy całe 
gospodarstwo. Nowy posiadacz nie potrafił poinformować o 
obecnym adresie państwa Bede, słyszał, iż mieli wyjechać do 
Wyomingu i tam nabyć większą farmę.
  Chłopca ogarnęła rozpacz. Pognał do Sunday, prosto do 
saloonu „Pod Złotym Słońcem". Karczmarz poznał go 
natychmiast, a przypadkowi goście powitali przybysza jak 
zmartwychwstałego. Musiał odpowiadać na setki pytań, dość 
kłopotliwych, bo nie chciał przyznać się do głupstwa, jakie 
popełnił. Wykręcił się półprawdą o rannym wędrowcu, 
jakiego musiał dość daleko odprowadzić i o napadzie, którego 
padł ofiarą. Ciężko ranny przeleżał wiele miesięcy w szpitalu. 
Jakoś w to uwierzyli. Natomiast wieści o rodzicach wypadły 
gorzej niż skromnie.
  Twierdzono zgodnie, iż wyjechali do Wyomingu. I to 
wszystko. Wyoming jest stanem olbrzymim, więc uzyskana 
wiadomość równała się praktycznie zeru. Jednak postanowił 
rodziców odnaleźć. Ruszył ku północnemu zachodowi. 
Konno, bo sądził, że w ten sposób łatwiej trafi na ślad swej 
rodziny. Lecz tego śladu nigdy nie odnalazł.
  Gdy wydał ostatnie centy w tej wędrówce bezkresnej, 
znalazł się w sytuacji wielce kłopotliwej. Nie mógł przyjąć 
żadnej stałej pracy zmuszającej do przerwania poszukiwań. 
Zachęcony dwoma poprzednimi sukcesami, został łapaczem. 
Na samym obszarze Wyomingu ujął w myśl zaleceń listów 
gończych: „żywych" lub martwych", czterech poszukiwanych 
przestępców, wszystkich właśnie... martwych! Uzyskane 
nagrody pozwoliły mu na dalsze poszukiwanie przez kolejne 
pół roku. Gdy znowu wyczerpały się fundusze, zapędzi! się na 
teren Utahu, a z Utahu do Arizony, gdzie odniósł kolejny 
sukces: piąty przestępca zabity!
  Bede dźwignął się ciężko z ziemi, spojrzał raz jeszcze na 
zgliszcza i mruknął:
  — Do diabła! Przecież nie mogę o tym wszystkim 
opowiedzieć...
  Nie mógł opowiedzieć, zwłaszcza iż następną, szóstą 
nagrodę wypłacono mu za unieszkodliwienie (raz na zawsze) 
niejakiego Billy Harpera. Czy był to zbieg okoliczności, czy 
też Billy wywodził się z rodziny Martina Harpera? Lepiej nie 
badać. Zabicia przestępcy ściganego listami gończymi, mimo 
wszystko, nie pogratulowałby Barryemu żaden z krewnych 
ofiary. 
  

  —	Tfu, do licha! Muszę coś wymyślić, a przede 
wszystkim trzymać język na wodzy — postanowił.
  Minęły dwa dni, trzeciego, wczesnym rankiem, Bede wraz 
z Harperem udali się na pogorzelisko. Tam czekało już na 
nich sześciu ludzi z bosakami, kilofami, łopatami. Harper 
przedstawił im swego zastępcę — jak oświadczył — i 
poprosił Bedego, aby zwracał uwagę na drzewka owocowe 
te, które nie ucierpiały od ognia, i odszedł do „Lucky Saloon".
  Zaczęła się robota w tumanach czarnego pyłu, a Bede 
wszedł całkowicie w swą rolę nadzorcy. W porze obiadowej, 
podczas przerwy udał się do saloonu czarny jak kominiarz, 
zjadł obiad i czym prędzej powrócił na swe stanowisko. 
Pracowano do zmierzchu i tak dobrze, iż dokonano połowy 
dzieła. Następnego dnia przed wieczorem zadanie 
wypełniono. Harper nie ukrywał radości z obrotu sprawy i 
zaprosił Bedego na wspólny rodzinny posiłek. Ten jednak 
zdołał się wykręcić od zaproszenia oświadczając, że czuje się 
bardzo zmęczony. Nazajutrz, ponieważ czekano na przyjazd 
technika mającego zająć się konstrukcją przyszłego młyna, a 
bez jego porady karczmarz nie chciał ryzykować rozpoczęcia 
robót ciesielskich — Bede miał pół dnia wolnego i spędził je 
nad rzeką, unikając w ten sposób spotkania z panią Adeliną. 
Po południu natomiast nadzorował zwózki budulca: potężnych 
bali i desek zakontraktowanych już dawniej w miejscowym 
tartaku. Harper musiał być pewien swego, bo umowę na 
dostarczenie budulca zawarł jeszcze na kilka dni przed 
kupnem wymarłego domu.
  Nazajutrz karczmarz i Bede asystowali przy zakładaniu 
węgłów nowego budynku, a wieczorem odbyli rozmowę, 
której skutki, jak mogło się wydawać, powinny były na długie 
lata ustabilizować ruchliwy dotąd i burzliwy żywot Bedego.
—	Mam dla pana pewną propozycję — oświadczył 
Harper bez żadnego wstępu, podchodząc do stolika, przy 
którym Bede tkwił nad talerzem parującej baraniny.
  Sala szumiała gwarem rozmów, wokół świecących lamp 
kłębiły się chmurki tytoniowego dymu, a od strony szynkwasu 
dobiegał szczęk szkła i stukot kufli do piwa.
  —	Zbyt tu hałaśliwie — mówił dalej karczmarz — więc 
pójdziemy omówić sprawę w bardziej zaciszne 
miejsce. Ale proszę się nie spieszyć. Poczekam.
  Ta prośba na nic się zdała. Bede na samą wzmiankę o 
„pewnej propozycji" o mało się nie udławił jedzeniem, tak 
pilno było mu zaspokoić ciekawość. Co też Harper wymyślił 
nowego? Oczyścił talerz z szybkością podróżnego w 
dworcowej restauracji, dostrzegającego nadjeżdżający 
pociąg.
  —	Jestem gotów — oświadczył przełykając ostatni kęs i 
zrywając się od stołu. — Idziemy do mnie?
  —	A może wpadnie pan do nas? Żona bardzo się ucieszy.
Bede grzecznie zaprotestował.
  —	Nie chcę sprawiać państwu kłopotu, zresztą... mój 
pokój jest chyba bardziej odpowiedni, nikt nam nie 
przeszkodzi.
Udali się więc na piętro.
  —	Rzecz w tym — zagaił Harper — że nieco prze-
liczyłem się z groszem. Nie moja to wina, tylko majstra od 
ciesielskich robót. Podniósł cenę. Twierdzi, że pomylił się w 
obliczeniach. Nie wierzę takiej bajeczce, lecz muszę ustąpić. 
Lepszego fachowca nie znajdę w Goodyear ani w okolicy.
Przerwał i spojrzał na Bedego.
  —	I co <pan zamierza? — zagadnął zaniepokojony 
słuchacz. — Zaniechać roboty?
  —	Ani mi to w głowie. Rozważyłem dobrze całą sprawę. 
Mógłbym pożyczyć w banku, lecz wówczas koszty wzrosną, 
bo trzeba będzie płacić procenty. Pomyślałem, że przecież 
rozporządza pan nielichym majątkiem, jak sądzę... Co?
  Bede zmartwiał. Niebezpieczeństwo pojawiło się z 
najmniej oczekiwanej strony.
  —	Oczywiście — odparł celowo przeciągając sylaby. 
Niech Harper zrozumie, iż wcale mu niespieszno ze 
sprzedażą złota. — Mam tam coś niecoś. Myślę o kupnie 
farmy.
  —	Bardzo dobry pomysł, nie będę pana od niego odwodził, 
lecz mój chytry majster wcale nie żąda zapłaty natychmiast, 
gotów jest poczekać pół roku, jednak żąda gwarancji.
—	Jakich?
—	Zobowiązania na piśmie i zastawu.
—	Więc o co chodzi?
  —	O to, kochany panie, iż memu majstrowi nie wystarcza 
mój podpis, chce dwu gwarantów.
  —	Nie rozumiem — wyznał Bede. — Mam za pana 
poręczyć?
  —	Właśnie! Stał się pan w Goodyear znaną osobą, 
wszyscy wiedzą o pańskim depozycie w banku. Trafia się 
okazja do zrobienia niezłego interesu.
—	Cóż to za interes? — przestraszył się Bede.
  —	Ano taki, iż za poręczenie proponuję panu jedną trzecią 
dochodów z młyna tak długo, jak długo będzie pan mieszkał w 
Goodyear. Pod warunkiem, że zajmie się pilnowaniem ludzi w 
moim młynie. Zgoda?
—	Ależ... ja nic nie znam się na młynarstwie!
  —	Już mi pan o tym wspomniał. Lecz, drogi panie, 
sprowadzę młynarza. Techniczne sprawy on będzie załatwiał. 
Zwracam się do pana nie tylko dlatego, że pańskie poręczenie 
będzie uznane za dobre. Również dlatego że, co tu dużo 
gadać, przypadł mi pan do serca. Moja żona poparła mnie w 
tym projekcie, a ona zna się na ludziach.
  



Clark na widowni
  Bede przerwał na chwilę swą opowieść. Skorzystałem z 
tego i wtrąciłem:
  —	No, to znalazł się pan wreszcie na dobrej drodze. 
Teraz radzę chwilę odpocząć. Jak na człowieka ledwie 
przywróconego do przytomności wysiłek jest zbyt wielki.
  —	To było wczoraj, doktorze. Dziś czuję się znakomicie, 
chociaż jeszcze trochę szumi mi w głowie. Zresztą, zależy mi 
na czasie.
—	Po co ten pośpiech? — zapytał Karol.
  —	Jak skończę, będziecie wiedzieli. Powiem krótko; 
stałem się wspólnikiem Harpera. Przyznam, nie bez strachu. 
Bałem się, że jeśli młyn nie będzie dawać dochodów, zanim 
nadejdzie termin zapłaty za jego budowę, wszystko się wyda, 
a do mnie przylgnie opinia oszusta. Och, co ja przeżyłem, 
'dżentelmeni! Jednak karczmarz ma głowę do interesów i 
wszystko świetnie przewidział. Nim pół roku minęło, majster 
otrzymał wszystko, co mu się należało. Rolnicy, nawet z dal-
szych okolic, zaczęli zwozić do młyna wory ziarna. 
Początkowo nadawałem się tylko do liczenia tych worów i 
pobierania opłaty za przemiał, ale teraz! Ho, ho! Dobrze 
spenetrowałem, na czym polega praca w młynie i pewnie 
sam potrafiłbym nim .kierować, tylko... po co mi to? Nadal 
marzę o farmie, a nie o zawodzie młynarza. Lecz teraz 
wszystko diabli wzięli! Wyobraźcie sobie, odezwał się Clark! 
Ten facet, z którym odbyłem wyprawę eksplorerską. Skąd 
się o mnie dowiedział, nie mam pojęcia. Któregoś dnia poczta 
dostarczyła mi list. Możecie sobie wyobrazić, jak się zdumia-
łem! List! Któż mógł go napisać. Przez sekundę po-
dejrzewałem, że odnaleźli się moi rodzice i teraz dają znać o 
sobie. Niestety, nie. Mam ten list. Proszę go przeczytać, 
doktorze.
  Zaczął grzebać po kieszeniach kurty, aż wydobył papier 
mocno pognieciony, ze śladami wilgoci i częściowo 
pozamazywanymi literami. Piszę „literami", w rzeczywistości 
były to okropne kulfony ręki nie przywykłej do pisania. Do 
spółki z Karolem zdołaliśmy jakoś odcyfrować bazgraninę. 
List ten, nieco później, wręczył mi Bede. Niepozorną kartkę 
zachowałem na pamiątkę tamtego zdarzenia i przechowuję ją 
w szufladzie biurka w rodzinnym Milwaukee. Jej tekst 
przytaczam wiernie, zachowując wszystkie błędy językowe i 
ortograficzne.
  „Bede, stary kumplu! W pirszych słowach tego listu 
zawiadamiam, iż jestem cały i zdrowy, c h o c i a b i d n y jak 
mysz polna w zimie. Chybaś o mnie nie zapomniał, stary 
przyjacielu. W i m, że się t o b i powodzi i wyrosłeś na 
bogacza u tego Harpera. Ale to paskudnie, żeś_ ukrył przede 
mną tyle złota, co go knysisz w banku. Jakeś to zrobił, nie w i 
m. Ja nie taki głupek, jak ci się zdaje. W i m o wszystkim. Ja 
tu czekam, że się zjawisz i sprawiedliwie podzielisz. Bo ina-
czej sam przyjadę do Goodyear, c h o c i a mi to nie na r e n 
k e, i swoje odbiorę. Tak się nie robi, Bede! Ja mieszkam w 
La Junta, to od ciebie niedaleko. Znajdź mnie pod «Złotą 
Sową». Tam pracuje. Czekam dwa tygodnie, w i e n c 
nie rób zawodu. Twój Fred Clark".
Starannie złożyłem list i zwróciłem go Bedemu.


—	I co pan na to, doktorze?
  —	Oto skutki zabawy z kamyczkami — zauważyłem. — 
Clark jest pewien, że został pozbawiony złota, które wspólnie 
zbieraliście. Podejrzewa, że bandyci nie zrabowali 
wszystkiego, i nigdy nie uwierzy, by ktoś mógł 
bezwartościowy żwir przechowywać w banku.
Karol parsknął śmiechem:
  —	Ej, Barry, Barry! Znowu musiałeś się wkopać w nie 
byle jaką dziurę.
—	Takie już moje pieskie szczęście — mruknął Bede.
—	I jak pan postąpił? — zapytałem.
  —	Powiedziałem Harperowi, że to list od przyjaciół 
zapraszających na spotkanie i że wobec tego muszę na 
tydzień — dwa wyjechać. Zgodził się. Wsiadłem na konia i 
ruszyłem w drogę.
—	Do La Junta? — zainteresował się Karol.
  —	Gdzież tam! Jak najdalej od tamtej miejscowości. 
Zabrałem nieco pieniędzy, więc powinienem dać sobie radę, 
lecz ta przeklęta burza pozbawiła mnie wierzchowca.
  —	I oczywiście nie ma pan zamiaru wracać do Goodyear 
— stwierdziłem.
—	A... nie mam.
  —	Nie pomyślał pan, co sobie wyobrazi Harper po dwu 
tygodniach czekania?
—	Hm... cóż może sobie wyobrazić?
  —	Bardzo wiele. Że na przykład spotkał pana nie-
szczęśliwy wypadek i rozpocznie poszukiwania poprzez 
szeryfów.
  —	O, do licha! Mam nadzieję, iż nie wykaże tyle 
troskliwości.
  —	Przypuśćmy. Więc dojdzie do wniosku, że pan uciekł z 
jakichś podejrzanych powodów. Mieszkańcy Goodyear 
zaczną plotkować, iż karczmarz związał się z nieuczciwym 
przybłędą. Pana nie przemyślany krok popsuje  mu  opinię.  
Kiepska  to  oznaka  wdzięczności dla człowieka, który 
pomógł panu wydobyć się z kłopotów — powiedziałem 
ostro.
  —	Pomógł, bo miał w tym interes, a o moich kłopotach nie 
wiedział.
  Rozłościł mnie taką argumentacją i już miałem na języku 
cierpką uwagę, gdy Karol mnie uprzedził.
—	Co z kamykami? — zapytał.
  —	Zostały w banku. Nie mogłem ich zabrać. Zaraz 
rozeszłaby się pogłoska, że wyjeżdżam raz na zawsze.
—	Nowe krętactwo — szepnąłem.
  —	Jeszcze jedno głupstwo. Przecież człowiek nie 
powracający po to, aby odebrać złoty depozyt, już przez to 
samo staje się podejrzany — powiedział mój przyjaciel. — 
Jednak los czuwał nad panem i zesłał burzę, która zapobiegła 
doprowadzeniu głupstwa do najgłupszego końca.
  —	Nikt tyle mi nie nagadał — zabawnie jęknął Bede.
—	A szkoda — wtrąciłem.
  —	Lecz co mam począć teraz? Poradźcie, dżentelmeni!
Karol spojrzał na niego uważnie.
  —	No... dobrze — powiedział. — Faktem jest, że 
ucieczka z Goodyear nie udała się. Pozostaje więc powrót do 
Goodyear. Tyle już się pan nakłamał, że jedno kłamstwo 
więcej niewiele zaszkodzi. Załóżmy, że spotkał pan 
oczekiwanych przyjaciół w drodze, podczas burzy, i zaprosił 
ich do „Lucky Saloon". Czy przypadkiem nie zdradził pan 
Harperowi jakichś szczegółów o tych „przyjaciołach", które 
nie pasowałyby do nas? Na przykład: gdzie mieszkają lub kim 
są?
  —	Nic a nic. Harper nie pytał, a spotkania z panią Adeliną 
zdołałem uniknąć.
  —	Dobre i to. Uchroni nas, Janie, od powiększania 
bogatej kolekcji krętactw naszego towarzysza.
—	Na liście widniała pieczęć poczty w La Junta — 
poinformował smętnie Bede. — Harper mógł ją zauważyć.
  —	Ano... — stwierdził wesoło Karol — bawiąc w La 
Junta wysłaliśmy list do pana. Zapamiętaj to sobie, Janie.
  —	Nigdy nie byłem w La Junta i jak karczmarz zapyta o 
wygląd miasteczka, jeszcze strzelę jakieś głupstwo.
  —	Bawiliśmy przejazdem, nie starczyło czasu na lepsze 
poznanie...
  —	Znakomicie, Karolu! A w jakim hotelu nocowaliśmy?
  —	W... zupełnie wyleciało mi to z głowy — odparł z takim 
przekonaniem, jak gdyby przed chwilą przybył właśnie z La 
Junta.
  —	Może jednak Harper nie zauważył pieczęci? — 
powiedział Bede. — Więc lepiej z tym La Junta nie 
wyjeżdżać zbyt wcześnie...
  —	Ot, i początek trudności — zauważyłem. — Jeśli pani 
Adelina jest osobą tak przenikliwą, jak z opowiadania Bedego 
wynika, zyskamy sobie opinię niezłych łgarzy.
—	Nie bądź pesymistą, Janie.
  —	A może... ja sam powrócę do Goodyear? — wyjąkał 
Bede. — Po co mam was znów wplątywać w swoje 
kłopoty?
  Powiedział to z tak widocznym przygnębieniem, że uleciała 
ze mnie resztka złości na niego.
  —	I co dalej?! — zawołałem. — Za dwa tygodnie 
przyjedzie Clark.
—	Mam pieniądze, kupię drugiego konia...
—	Więc znowu ucieczka!
—	Ano... ucieczka.
  —	Bede — powiedziałem spokojnie — w Meksyku 
wyciągnął pan nas z różnych tarapatów i myśmy o tym nie 
zapomnieli. Dlatego postaramy się panu pomóc.
  

—	Pan jest wspaniały, doktorze!
  Bede przeszedł z krańcowego pesymizmu do niczym nie 
uzasadnionej radości.
  —	Ale jak powstrzymać Clarka od przybycia do 
Goodyear? Jak wytłumaczyć temu idiocie, że go nie 
skrzywdziłem?
Wzruszyłem ramionami.
—	Jeszcze nie wiem — odparłem — a ty, Karolu?
  —	Przede wszystkim musimy zlikwidować oszukańczy 
woreczek.
—	Jak to? — zdziwił się Bede.
  —	Odbierze go pan z banku i przekaże nam. Przy 
najbliższej okazji wyrzucę to świństwo w miejscu ustronnym i 
bez świadków.
—	Lecz jak ja to wytłumaczę Harperowi?
  —	Cóż za skrupuły?! — wykrzyknąłem. — Czy pan 
tłumaczył mu się z każdego wydanego dolara?
  —	No... nie. Jednak Harper, kto wie, może myśli o 
powiększeniu wspólnego interesu przy pomocy mojego złota?
  —	To niech nie myśli — odparłem zgryźliwie. — 
Woreczek pomógł karczmarzowi w uzyskaniu kredytu, drugi 
raz takiej sztuczki nie radzę próbować. Masz rację, Karolu. 
Trzeba zniszczyć woreczek. To bomba, która nie wiadomo 
kiedy wybuchnie. Ale likwidacja woreczka jeszcze nie 
załatwia sprawy.
  —	Nie załatwia — przyznał Karol. — Chyba będziemy 
musieli odwiedzić La Junta. Oczywiście, nie teraz. Najpierw 
pojedziemy do Goodyear.
  —	W La Junta czeka nas niełatwa rozmowa z tym 
Clarkiem.
  —	Zapewne. Przede wszystkim jednak musimy 
sprawdzić, co to za człowiek. Bo z opowieści naszego 
towarzysza niewiele wynika. Na przykład, czym się trudnił 
przed tą nieszczęsną wyprawą po złoto? Wie pan?
  

  —	Nie wiem — mruknął Bede. — Nigdy go o to nie 
pytałem. Ech — westchnął — zmarnujecie przeze mnie 
mnóstwo czasu...
  —	Mamy mnóstwo czasu — odparłem — i żadnych 
innych spraw do załatwienia, czy nie tak, Karolu?
  —	Oczywiście. Okazja do zapolowania (bo przecież tylko 
po to przybyliśmy w te strony) trafi się niejeden raz w 
drodze. No — spojrzał w niebo — chyba pora coś 
przegryźć. Napełnij wodą, Janie, swój cudowny imbryk. 
Rozpalę ogień.
  —	Tylko bez pstrągów — zastrzegłem się. — Chwilowo 
mam ich dosyć.
  —	Zgoda. Otworzę puszkę z wołowiną. W Goodyear 
będziemy mogli uzupełnić zapasy.
  Podczas posiłku Bede, któremu poprawił się humor, wrócił 
do paru szczegółów, mało zresztą ważnych, swej ostatniej 
wędrówki, a później opowiedział historyjkę--dowcip tak 
świetnie charakteryzujący pewne kategorie ludzi i zwyczaje 
naprawdę Dzikiego Zachodu, iż warto go przytoczyć.
  Otóż w pewnym saloonie nie określonej bliżej miej-
scowości spotkało się przy szynkwasie dwu obcych sobie 
wędrowców. Mieli już dobrze w czubie, a że przyszli do 
lokalu w usposobieniu ponurym i zaczepnym, whisky, zamiast 
wprowadzić ich w pogodny nastrój, tylko wzmogła ich 
agresywność. Doszło do kłótni, w wyniku której jeden z 
przybyszów wyzwał drugiego na pojedynek. Saloon 
natychmiast opustoszał, a garstka odważniejszych usunęła się 
pod ściany. I oto stanęli twarzą w twarz dwaj przeciwnicy w 
jednakowych kowbojskich strojach, z coltami tkwiącymi w 
kaburach pasów. Pierwszy, ten wyzywający, był bardzo 
szczupły i niski, drugi — wysoki i tęgi, prawdziwy olbrzym. 
On właśnie, gdy już mieli sięgnąć po broń, krzyknął:
„Dżentelmeni! To niesprawiedliwe! Szanse są  nierówne. 
Jaki ja stanowię wspaniały cel, a jaki... tamten 
wywłoka?"
  Gromadka widzów po chwili namysłu orzekła, iż szanse 
rzeczywiście są nierówne, bo chudemu i niskiemu łatwiej 
będzie trafić do celu.
  Chudy i niski oburzył się, lecz nie mógł odmówić 
oczywistym racjom.
  „Zgoda! — wrzasnął. — Barman! Weź kredę i nary-ruj 
na nim — tu wskazał palcem przeciwnika — mój kontur. 
Jeżeli trafię poza linię kredy, taki strzał nie będzie się liczył!"
  Mimo że do zmierzchu pozostało dużo czasu i Bede zaraz 
chciał ruszać, sprzeciwiłem się.
  — Jeden dzień wcześniej czy jeden dzień później — 
powiedziałem — cóż za różnica? Lepiej poczekać do jutra, 
większa pewność, że głowa zupełnie wydobrzeje.
  Karol mnie poparł dodając, że znacznie wygodniej i 
bezpieczniej wjeżdżać do nieznanego miasteczka rano niż 
wieczorem.
  Tak więc spędziliśmy jeszcze jedną noc nad pstrągową 
rzeczką. Opukałem i ostukałem Bedego, raz jeszcze 
zmieniłem mu opatrunek, a rankiem w ogóle go zdjąłem, gdy 
pacjent oświadczył, że nie chce się pokazywać w Goodyear 
jako inwalida. No i ruszyliśmy. Jak? Bede siadł za plecami 
Karola. Trzeba było zwolnić tempo, lecz i tak Goodyear 
osiągnęliśmy przed południem.
  Przed pierwszym domostwem Bede zeskoczył z konia i 
poprowadził nas prościutko ku budynkowi „Lucky Saloon". 
Zauważyłem, że na tej krótkiej drodze wielu przechodniów i 
podpierających ściany gapiów "uchylało kapeluszy lub czapek 
na widok naszego towarzysza. Stał się widocznie znaną w 
miasteczku osobistością. Dopieroż wybuchłby skandal, gdyby 
znikł tajemniczo!
Ulica,  nie wiadomo po co tak szeroka,  oraz  zabudowania 
— wszystko to zgodne było z opisem Bedego. I 
mostek nad rzeczką, i zagrody dla bydła, i składy towarowe, i 
siedziba „Lucky Saloon": szeroki, drewniany dom z długą 
werandą, ciągnącą się wzdłuż całej fasady.
  Przywiązaliśmy  konie   do  palików,   wspięli   się   po 
stopniach werandy, a Bede otworzył przed nami szerokie 
drzwi z gestem, którego nigdy dawniej u niego nie 
zauważyłem: zamaszysty ruch ręki gospodarza za-
praszającego gości do własnej siedziby. Myślę, że mimo 
wszystkich kłopotów czuł się pewny siebie, jak nigdy dotąd 
podczas włóczęgowskiego życia.
  —	Dżentelmeni! — powiedział. — Witam was w „Lucky 
Saloon"!
  Jakże podobnie pozdrowił nas na progu swej luksusowej 
hacjendy don Pedro Gonzales w dalekim Meksyku!
  Uśmiechnąłem się. Wkroczyliśmy na salę, pustą o tej 
porze.
  —	Siadajcie, dżentelmeni! Natychmiast przywołam 
chłopaka, żeby się zajął waszymi końmi.
Odszedł, a ja szepnąłem do Karola:
—	Bede zapuścił korzenie. 
Kiwnął głową:
  —	Jeśli zdołamy przeszkodzić przybyciu Clarka, Bede 
wkrótce stanie się solidnym obywatelem Goodyear. Kto wie, 
może go wybiorą szeryfem?
  —	Wszystko, tylko nie to! — zaprotestowałem. — 
Zacznie na nowo pięknie uśmiercać ludzi. Już lepiej, gdyby 
uzyskał godność burmistrza. Mam jednak nadzieję, iż Harper 
nie zgodzi się, aby jego wspólnik zajmował się czymkolwiek 
innym niż prowadzeniem młyna.
  Bede pojawił się dopiero po kilku minutach. Nie sam. W 
asyście średniego wzrostu mężczyzny z ogorzałą twarzą i 
lekko szpakowatymi włosami na skroniach. Miał wysokie 
czoło, prosty nos oraz mocno zarysowany podbródek, co 
jakoby charakteryzuje ludzi energicznych. Spojrzał na mnie i 
wyciągnął rękę.
  —	Pan Martin Harper — przedstawił gospodarza Bede.
  —	Barry już mi zdążył opowiedzieć o panach. Co za 
szczęśliwe spotkanie, i w samą porę. Witam panów
  

serdecznie.  Na pewno jesteście  głodni i   spragnieni. Zaraz 
zarządzę.
  Uściskawszy nam dłonie karczmarz wrócił do bufetu, a 
Bede usiadł przy nas.
  —	Podoba mi się ten człowiek — zauważyłem. — 
Pozostajecie chyba w zażyłych stosunkach?
  —	Ano... od roku przecież prowadzimy wspólny interes.
  —	I pan chciał stąd uciec! Cóż za nierozważny pomysł.
—	Ale Clark...
  —	Ciii! — szepnął ostrzegawczo Karol. — Na ten temat 
porozmawiamy oddzielnie i w bardziej ustronnym miejscu. 
Lepiej popatrz, Janie, na ten napis. Jeszcze z czymś takim nie 
spotkałem się.
—	Napis? Gdzie?
—	No tam, na prawo, na ścianie. 
Spojrzałem i parsknąłem śmiechem.
  Do desek ściany przypięto mocno wyblakły karton z 
napisem wykaligrafowanym wielkimi, czarnymi literami: „Nie 
zapomnij napisać do matki! Ona myśli o Tobie. Zaopatrujemy 
w papier i koperty bezpłatnie i mamy najlepszą whisky w 
mieście"..
  —	To chyba dzieło pani Adeliny — zauważyłem wesoło.
  —	Być może, lecz zakończenie tego wezwania jest chyba 
pomysłem karczmarza. Ciekawe, czy wielu gości stosuje się 
do pierwszej części apelu?
  —	Zdarza się — odparł Bede. — Lecz tutejsi mieszkają z 
rodzinami, a przybysze najczęściej potrafią tylko czytać, z 
pisaniem gorzej. Natomiast whisky... Napijecie się, 
dżentelmeni?
  Kelner, który wyglądał kropka w kropkę tak, jak go opisał 
Bede, przywędrował do nas z tacą uginającą się pod 
ciężarem talerzy i półmisków. Chyba Harper chciał nam 
zaimponować możliwościami swej kuchni.
  

Bowiem poza normalną dla wszystkich saloonów świata 
potrawą, pieczenia wołową, na tacy widniały różowe płaty 
wędzonego łososia, sardynki i — cuda nad cudami! — 
ostrygi! Bede nie chciał spróbować, ja zjadłem kilka sztuk, a 
Karol zajął się resztą, i to ze znakomitym wynikiem.
  Poza butelką whisky kelner ulokował na środku stołu trzy 
butelki piwa i trzy wysokie szklanice wypełnione płynem o 
ceglastej barwie. Domyśliłem się, co to jest, chociaż napój 
ten — o świetnie pasującej do Dzikiego Zachodu nazwie: 
„krwawa Mary" '— rzadko można uzyskać w saloonach 
Zachodu. Z braku pomidorów. Bo „krwawa Mary" to po 
prostu mieszanina pół na pół mocnej wódki i soku 
pomidorowego.
  Gdybym chciał wypić przypadającą na mnie część tych 
wszystkich trunków, na pewno nie wstałbym od stołu o 
własnych siłach, a u surowej pani Adeliny zyskał złą notę z 
zachowania się. Poprzestałem więc na „krwawej Mary" tak, 
jak i moi współbiesiadnicy. Z obfitości jedzenia skorzystał 
najbardziej Karol. Nie dlatego, by był żarłokiem — po prostu 
obudził się w nim stary nawyk traperskiego życia: jeść na za-
pas.
  Niejeden raz w saloonach lub przy obozowych ogniskach 
spotykałem się z zadziwiającymi przykładami apetytu. Kiedyś 
ze zdumieniem zauważyłem, jak kościsty, chudy niczym 
szczapa poszukiwacz złota bez żądnego wysiłku zjadł płat 
pieczeni wagi chyba dwu funtów. Gdy go grzecznie 
zapytałem, czy zaspokoił głód, odparł; że zjadłby jeszcze, ale 
już nic nie zostało...
  Tacy właśnie ludzie, pozornie wyglądający na obżar-
tuchów, potrafią w innych okolicznościach głodować przez 
dzień lub dwa, jeśli zapasy prowiantu się wyczerpią lub gdy 
pośpiech nie pozwala na przyrządzenie najlichszej nawet 
strawy. I po takich dwu dniach postu czują się tak samo 
sprawni fizycznie, jak poprzednio. Ciągły ruch, a więc spory 
wysiłek fizyczny, jest jednym z powodów tego apetytu. 
Innym powodem jest jednostronny i monotonny zestaw 
potraw. Organizm ludzki potrzebuje stale sporej ilości białka 
— źródła energii, substancji nieodzownej dla normalnego 
rozwoju i utrzymania życia, znajdującej się w roślinach i mię-
sie. Otóż potrawy roślinne są dla westmana rzadko dostępne. 
Głód białka musi zostać wyrównany spożyciem mięsa w 
ilościach, które — przy normalnym odżywianiu się — byłyby 
nawet szkodliwe. „Białkowego głodu" miałem okazję 
doświadczać niejeden raz podczas kilkumiesięcznych 
wędrówek z dala od miast. Przejawiał się on w moich 
marzeniach o rzekach mleka, górach jaj i masła oraz kotłach 
grochówki. Wracając do rodzinnego Milwaukee przez 
pierwsze dni pochłaniałem nieprawdopodobne ilości 
pieczywa, nabiału, grochu, fasoli... Lecz dosyć na ten temat.
  Po obfitym posiłku czułem się nieco ociężałe. Na prerii 
rozciągnąłbym się przy obozowym ognisku, lecz nie 
znajdowałem się na prerii. Na szczęście Bede zaraz 
zaprowadził nas na pięterko.
  —	Oto, dżentelmeni — oświadczył otwierając któreś tam 
drzwi — pokój przeznaczony dla was. Ze 
wszystkimi wygodami. Ja, niestety, muszę zajrzeć do młyna. 
Chłopiec zaraz przyniesie uprząż i broń. Wrócę 
za jakieś trzy godziny.
  To powiedziawszy wyszedł. Położyłem się na jednym z 
dwu łóżek. Karol pokręcił się po pokoju, wreszcie poszedł w 
moje ślady. Zapowiedziany chłopak wkrótce się zjawił, 
objuczony niczym wielbłąd siodłami i bronią.
  —	Pan gospodarz pyta, czy panom czego nie potrzeba.
  Podziękowaliśmy. Chłopak znikł jak duch, a ja zapadłem w 
lekką drzemkę, podczas której majaczyły mi na przemian 
fantastyczne postaci podejrzliwej pani Adeliny, nieznanego 
Clarka, rzucającego we mnie garściami żwiru, i Harpera, 
który z pistoletem w dłoni domagał się uregulowania długów 
Bedego. Wszystko to nie miało żadnego sensu, lecz było tak 
przykre i realistyczne równocześnie, że obudziłem się z 
bijącym sercem i mokry od potu. Karol nadal spoczywał na 
sąsiednim łóżku, ćmiąc fajeczkę. Zauważył, że nie śpię.
—	Idziemy? — zagadnął.
  —	Dokąd? — stęknąłem nie mogąc jeszcze otrząsnąć się 
z półsennych majaków.
  —	Na spacer. Spacer dobrze nam zrobi. Zwiedzimy 
miasteczko. Duszno tu jak w piekle. Widziałem, jak rzucałeś 
się na łóżku niczym szczupak wyjęty z wody.
Opowiedziałem o swym śnie.
  —	To wszystko przez „krwawą Mary" — stwierdził 
tonem znawcy. — Wszelkie mieszaniny są szkodliwe. 
Piłem kiedyś koktajl zwany francuskim. Pięknie wyglądał, ani 
słowa, trzykolorowe pasma: białe, niebieskie i czerwone. 
Lecz później łeb mnie bolał przez cały dzień. Chodź.
  Westchnąłem i podniosłem się. Zeszliśmy z pięterka. Sala 
nadal świeciła pustką. Za jej drzwiami trwała martwa cisza 
popołudnia i podobna duchota. Z rozgrzanych ścian domostw 
parowało gorąco. Mijający nas wóz zaprzężony w parę koni 
wzbił tuman szarego kurzu, który natychmiast poczułem w 
ustach, w nosie i w oczach. Na wozie spoczywały białe, 
pękate worki. Ich widok nasunął mi pewien pomysł.
  —	Chodźmy do młyna odwiedzić Bedego. Młyn jest za 
miastem, a tu nie ma czym oddychać. Fu!
  —	Zgoda. Młyn musi stać nad rzeczką, to pewnie tam — 
Karol wskazał ręką.
  Trafiliśmy bezbłędnie. Na niewielkim placyku, roz-
ciągającym się między sadem a frontową ścianą młyna, stały 
cztery wozy:  jeden pusty, trzy wyładowane pękatymi 
worami. Jak na tę porę roku (wczesną wiosnę, a więc nie 
sezon młynarski) interes rzeczywiście musiał prosperować 
znakomicie. Zdaje się, iż tym razem Barry Bede — jak to się 
określa — trafił w sedno rzeczy. Choć raczej dzięki 
pomyślnemu zrządzeniu losu niż swym staraniom. Tym 
stwierdzeniem podzieliłem się z Karolem. Kiwnął głową i 
dodał:
  —	Niewiele brakowało, a znalazłby się znowu na szlaku 
beznadziejnej wędrówki. Siądźmy tu — zaproponował 
wskazując na wysoki drewniany pomost, biegnący przez całą 
szerokość ściany.
  Budynek zdawał się drgać od bezustannego łomotu 
dobiegającego z wnętrza. Pachniało ziarnem i mąką. 
Wyciągnąłem fajeczkę, lecz Karol natychmiast rozkazał ją 
schować.
  —	W młynie się nie pali — zauważył. — Opowiadano mi, 
że mączny pył wiszący w powietrzu jest bardzo podatny na 
ogień, niczym nafta. Czasem iskra powoduje wybuch.
  Nie wiedziałem (i po dziś nie wiem), czy miał rację, czy nie. 
Wolałem jednak nie sprawdzać. I tak oto czekaliśmy na 
pojawienie się Bedego.
  Słońce grzało, konie parskały i dzwoniły uprzężą, a woźnice 
spoczywali na workach, przykrywszy twarze okropnie 
brudnymi kapeluszami. Oparłem się plecami o ścianę. Ciepło 
popołudnia, pomrukiwanie młyna niby wielkiego kota, bezruch, 
a najprawdopodobniej zmęczenie po podróży — wszystko to 
spowodowało, że zapadłem w jakiś półsen, z którego wyrwał 
mnie tupot butów po deskach i donośny okrzyk:
—	Longville! Teraz na was kolej, ruszcie się! 
Drgnąłem i  o  mało nie  spadłem z  pomostu.  Dwa kroki 
od siebie dostrzegłem nogi Bedego, on sam jeszcze nas nie 
zauważył. Na zawołanie „Longville" (nigdy się nie 
dowiedziałem, czy było to nazwisko, czy nazwa farmy,  a 
może  jakiejś  osady) leżący na najbliższym wozie człowiek 
dźwignął się, siadł, zeskoczył i wrzasnął w kierunku 
owocowych drzew:
—	Chris!
  W odpowiedzi wysunął się z zielonego gąszczu roz-
czochrany wyrostek w połatanych portkach i rozpiętej koszuli, 
ziewnął i złapał konia za kantar. Zgrzytnęły osie i ciężki 
wehikuł podjechał pod samą rampę (razem z Karolem 
natychmiast odsunęliśmy się nieco w bok). Dopiero teraz 
Bede spojrzał w naszym kierunku.
  —	Dżentelmeni! — wykrzyknął swoim zwyczajem. — Jak 
to dobrze, żeście przyszli! — zawołał i nagle ściszył głos. — 
Idzie tu pani Adelina z córką. Porozmawiajcie z nią, ja 
tymczasem...
  Nie dokończył i zniknął w głębi młyna. Wypadło to tak 
zabawnie, iż z trudem powstrzymałem śmiech.
  —	Zdaje się — zauważyłem — że na widok żony Harpera 
Bede wpada w popłoch.
—	Ciągle lęka się kłopotliwych pytań.
  —	Przecież to już rok minął! Z czym się mógł wygadać, z 
tym się wygadał i chyba zaspokoił ciekawość tej kobiety.
  —	Ba, przypomnij sobie, Janie, co Bede o niej opowiadał. 
To musi być bardzo wścibska osoba. Przygotujmy się na to.
—	Może lepiej odejść? — zaproponowałem.
  —	Nie. Chwytajmy byka za rogi. Ta rozmowa czeka nas 
nieuchronnie. Wygodniej ją odbyć tu niż w jadalni państwa 
Harperów. Tam trudniej będzie o okazję do przerwania 
podchwytliwych pytań. Tylko uważaj, Janie. Mów dużo o 
niczym, a jak najmniej o Bedem.
—	A jeśli zagadnie, gdzie go poznaliśmy?
—	No, to odpowiedź zostaw mnie.
  Kiwnąłem głową z zadowoleniem. Tymczasem przez drzwi 
wiodące na pomost wyciągano z głębi budynku białe, 
wypchane worki. Dwu nie znanych mi ludzi przekazywało je 
właścicielowi wozu, który do spółki z piegowatym wyrostkiem 
układał worki na platformie pojazdu. Przyglądałem się przez 
chwila tej monotonnej robocie, póki dwie kobiety w długich 
sukniach, z odkrytymi głowami, nie ukazały się na tle drzew 
sadu, zmierzając prosto w naszym kierunku. Jedna była niższa 
i na pewno młodsza, jak zdążyłem zauważyć mimo sporej 
jeszcze odległości. A więc — córka Harperów, Katarzyna. 
Kto wie — zaświtało mi w głowie — może przyszła żona 
Bedego? Skoro bowiem karczmarz tak zachwyca się naszym 
znajomkiem, a jego podejrzliwa małżonka nie odkryła żadnej 
plamy na przeszłości Bedego, mogą skojarzyć tę parę.
  Udałem, że patrzę na załadunek worków, lecz kątem oka 
obserwowałem zbliżające się panie. Były ubrane jednakowo 
w skromne, szare suknie. Barwa ich włosów również było 
podobna, tyle że matka wyglądała na ciemną szatynkę, córka 
— na jasną szatynkę. Widziałem, jak podeszły do wozu 
czekającego swej kolejki, ominęły go i zatrzymały się tuż 
przed nami. Równocześnie zeskoczyliśmy z pomostu i 
elegancko uchylili kapeluszy.
  —	Pani Harper? — zagaił Karol. — Chyba się nie mylę? 
Bede opisał nam panią bardzo dokładnie.
  Po co się tak zgrywał? Czyżby to miał być sposób 
„chwytania byka za rogi"?
  —	Tak, to ja — odpowiedziała uśmiechając się, a 
równocześnie utkwiła we mnie swe czarne oczy. Bede się 
nie mylił, w jej natarczywym spojrzeniu było istotnie coś 
świdrującego człowieka na wylot.
  —	A to moja córka, Katarzyna. Barry opowiadał mi o 
panach, jednak niezbyt wiele, bardzo się spieszył. Skryty z 
niego człowiek, przez cały rok nie wspomniał o was ani 
słowem, dopiero dzisiaj... Barry jest tutaj?
  Potwierdziliśmy, że jest, lecz mocno zajęty. Wcale nie   
pragnąłem,   aby   pierwsza   rozmowa   odbyła   się
  

w obecności Bedego. Mógł się zdradzić z niepotrzebnymi 
szczegółami o naszej znajomości.
  — Ach tak... Nie będziemy mu przeszkadzać. Barry jest 
niesłychanie obowiązkowy. Chciałabym mieć takiego zięcia.
Zauważyłem, jak panna Katarzyna lekko się zaczerwieniła. 
Więc moje dalekosiężne przypuszczenie nie 
bardzo odbiegało od prawdy. Jednak pominąłem uwagę 
milczeniem. Nie miałem najmniejszego zamiaru zajmować się 
sercowymi sprawami naszego towarzysza, dość kłopotu sprawiły 
nam inne jego problemy.
  W jakim celu pani Adelina zaznajomiła nas z swymi 
pragnieniami? Nie wiedziałem, co jej Bede nagadał. Może 
przedstawił nas jako zaufanych przyjaciół i żona karczmarza 
chciała sprawdzić, jakie to na nas 
wywrze wrażenie? Jeśli tak — zawiodła się. Ani Karol, ani ja 
nie mruknęliśmy na ten temat nawet pół słowa.
  — No, to tylko takie żarty — dorzuciła po paro-sekundowej 
przerwie. — Strasznie hałasuje ten młyn — zmieniła nagle 
temat. — Jeśli panowie nie macie nic innego do roboty, 
chodźmy nad rzeczkę.
Nie znalazłem żadnego rozsądnego powodu odmowy, zresztą 
Karol radził przecież „chwycić byka za rogi". Całą czwórką 
ruszyliśmy poprzez placyk i łączkę ku pluszczącej wodzie, z 
której turkocące koło młyńskie unosiło mgiełkę wilgoci, a później 
brzegiem tak daleko, że warkot koła  i plusk przelewającego się  
nad nim rwącego  nurtu słychać  już  było  tylko jako łagodny 
szmer. Siedliśmy na zboczu kopulastego pagórka, wśród drzew 
rzucających drgające cienie na ziemię i wodę. Nie będę 
przytaczał treści całej rozmowy, jaka odbyła się na pagórku, 
zajęłoby to zbyt wiele miejsca i okazałoby się nudne. Wspomnę 
tylko, że pani Adelina nie ustawała  w pytaniach,  na  które  
odpowiadaliśmy (Karol  i  ja)  bądź  krócej,   bądź  dłużej,   
bardziej   lub mniej szczegółowo, lecz zawsze tak, aby w niczym 
nie zaszkodzić Bedemu przez ujawnienie jego przeszłości. O 
sobie mówiliśmy najwięcej.  Zdaje  się,  że  nasza słuchaczka  
(chodzi  o panią  Adelinę,  bo jej  milcząca córka zdawała się 
myślami błądzić gdzieś bardzo daleko) została zaskoczona 
faktem, iż żaden z nas dwu nie był farmerem (co prawda Karol 
nim był, lecz dość dawno, i zerwał z tym zawodem). Być może 
przypuszczała, że byliśmy sąsiadami rodziców Bedego i potra-
fimy opowiedzieć o jego młodzieńczych latach. Dostrzegłem na 
jej twarzy rozczarowanie, a później zdziwienie, gdy 
oświadczyłem, że jestem lekarzem, a Karol traperem.
  —	Pan jest lekarzem? — zdumiała się i przewierciła mnie 
wzrokiem. — Przybył pan do Goodyear na stałe? 
Przydałby się nam dobry chirurg.
  Zaprzeczyłem, a później, bawiąc się jej rozczarowaniem, 
wyjaśniłem, jak doszło do mej znajomości z Karolem i do 
wypraw w nieznane, przedsiębranych każdej wiosny.
  —	Lecz tym razem — spojrzała na mnie podejrzliwie — 
przybyliście odwiedzić Barry'ego.
  —	Oczywiście — potwierdziłem, co było tylko pół-
kłamstwem, jako że ostatecznie odwiedziliśmy go.
—	A dawno go znacie?
  Poczułem, że odpowiedź na takie pytanie może mnie 
wprowadzić na dość grząski grunt, na szczęście uprzedził mnie 
Karol.
  - Przed trzema bodajże laty. Uczestniczyliśmy wspólnie w 
pewnej wyprawie eksplorerskiej, jednak nie przyniosła 
spodziewanych rezultatów. Mimo nie byle jakich osiągnięć.
  (Nawiasem powiedziawszy, czas podany przez Karola nieco 
odbiegał od rzeczywistości i on sam dobrze musiał o tym 
wiedzieć. Czemu więc poinformował panią Adelinę tak 
nieściśle? Może chciał w ten sposób zaznaczyć, że Bede jest 
naszym starym znajomym?)
Pani Harper pokręciła głową.
  —	Coś tu się nie zgadza. Barry twierdził, że swą pierwszą 
wyprawę odbył przed samym przybyciem do Goodyear, a teraz 
się okazuje...
 To  nieporozumienie — przerwał  jej  Karol.  — Bede 
zapewne miał na myśli pierwszą udaną wyprawę.
—	A tamta, o której wspomniał pan tak dziwnie?
—	Okazała się udaną i nieudaną równocześnie. 
Znowu pokręciła głową:
—	Nie rozumiem.
  —	Proszę sobie wyobrazić — cierpliwie tłumaczył Karol 
— że znaleźliśmy skarb, który nas wcale nie 
wzbogacił. Składały się nań najróżniejsze przedmioty i 
narzędzia wykonane z złota i srebra. Wartość tego 
znaleziska znacznie przekraczała wartość samego me 
talu.
—	Czemu więc was nie wzbogaciło?
   —	Dlatego że znalezione przedmioty były bardzo stare, 
wykonane przed wiekami przez ówczesnych mieszkańców 
Meksyku i stanowiły jakby część historii tego kraju. Czy w 
takiej okoliczności mogliśmy skarb sprzedać? Żeby go zwykły 
handlarz przetopił na metal? Otóż za pośrednictwem pewnego 
hacjendera przekazaliśmy wszystko do muzeum w mieście 
Chichuahua.

—	Za darmo?
—	Za darmo. Nie wypadało nam brać zapłaty.
—	A Bede?
  —	Podczas wyprawy w Sierra Mądre (bo tam szuka-
liśmy) spisywał się bardzo dzielnie. A później wspólnie 
postanowiliśmy, by skarb przekazać na cele nauki.
  Wzdrygnąłem się. Karol w swej chęci umocnienia dobrej 
opinii o Bedem grubo przesadził. W rzeczywistości Bede 
liczył, że przypadnie mu odpowiednia część znaleziska.
  Pani Adelina znowu obrzuciła nas badawczym spoj-
rzeniem. Pewnie chciała w ten sposób odgadnąć, ile w 
słowach Karola tkwi prawdy. Badanie musiało wypaść dla 
nas dodatnio, bo po chwili milczenia stwierdziła nieco 
egzaltowanym głosem:
  

  —	Jakże to szlachetnie z panów strony! Widzę, iż Bede 
znalazł godnych siebie przyjaciół.
  Znowu drgnąłem. Takie porównanie, a raczej zrównanie, 
nie bardzo przypadło mi do smaku. Widać jasnowidztwo pani 
Adeliny od czasu do czasu zakładało jej na oczy 
nieprzenikliwe okulary. Podniosła się. Jak na razie jej 
ciekawość została zaspokojona. Podnieśliśmy się również.
  —	Muszę już wracać, czeka mnie mnóstwo roboty. 
Lecz bardzo proszę odwiedzić nas, dzisiaj o piątej.
  Skłoniła się i odeszła razem ze swą milczącą córką. 
Siedliśmy z powrotem.
  —	Hm... — zauważyłem. — Ona nie miała żadnego 
interesu do Bedego. Chodziło jej o nas. Ciekawe, skąd 
wiedziała, że poszliśmy do młyna?
Karol wzruszył ramionami.
  —	Czy to ważne? Ale przyznaj, Janie, że dobrze się 
spisałem.
—	Aż za dobrze.
Karol cicho roześmiał się.
  —	To leży w naszym wspólnym interesie. Czynię 
wszystko, co można, aby nigdy już więcej nie spotkać 
Bedego jako włóczęgi bez dachu nad głową. I któremu w 
imię jego meksykańskich zasług musimy pomagać. 
Umieściłeś go u Gonzalesa i wytrwał zaledwie pół roku. 
Teraz staram się, aby w Goodyear ugrzązł na 
zawsze i przestał straszyć samotnych wędrowców na 
preriach. W gruncie rzeczy to niezły chłopak. A im 
lepszą będzie miał opinię u Harperów, przede wszystkim u 
pani Adeliny, tym prędzej zostanie mężem Katarzyny. I to go 
na dobre tutaj zakotwiczy. Wreszcie się ustatkuje. O to mi 
chodzi.
Z kolei ja się roześmiałem.
  —	No dobrze, Karolu, tylko zbytnio się nie zagalopuj.
Ruszyliśmy szukać Bedego.	


  Właśnie odjeżdżał ostatni wóz, a Bede tkwił na pomoście, 
obsypany mącznym pyłem, i wyglądał jak anioł, tyle że bez 
skrzydeł. Ucieszył się na nasz widok. Udaliśmy się w cień 
sadu, gdzie Karol powtórzył dokładnie wszystko, o co pytała 
nas żona karczmarza. Udzielił przy tym Bedemu szeregu 
rad, moim zdaniem zbytecznych, bo Bede był spryciarzem 
nie lada, jeśli po rocznym pobycie w Goodyear umiał 
poinformować panią Adelinę tylko o tych fragmentach 
swego życia, o których chciał poinformować, chociaż nadal 
lękał się dociekliwej niewiasty. Gdy mu powiedziałem o za-
proszeniu na godzinę piątą, skrzywił się zabawnie.
  —	Obiad — zawyrokował zwięźle. — Znowu zacznie 
się gadanina o wszystkim i o niczym, przeplatana do-
ciekliwymi pytaniami gospodyni. Myślę, że teraz was 
weźmie na patelnię.
  —	Już wzięła — stwierdziłem ze śmiechem — lecz nie 
mamy nic do ukrycia.
  —	Na pewno zacznie domagać się szczegółów wyprawy 
do Meksyku. I zagadnie, w jaki sposób poznaliśmy się.
—	Powiemy prawdę — odparłem. — Ku pańskiej chwale.
—	Pięknie, lecz skąd ja się wziąłem w El Paso?
  —	Och, po prostu szukał pan złota w górach Guadelupy. 
To właśnie w tamtych stronach — wtrącił się 
Karol. — Zresztą da sobie pan radę z odpowiedzią, 
wnioskując z dotychczasowego pobytu w Goodyear.
  Na tym temat został wyczerpany. Bede pokazał nam 
wnętrze i urządzenia młyna, przebrał się i oprowadził 
po miasteczku. Nie zauważyłem nic godnego uwagi. Typowa 
zabudowa świeżo powstałych osiedli Dalekiego Zachodu, 
paskudna i tandetna mieszanina drewnianych domostw, 
wznoszonych byle jak, byle szybciej. Wróciłem z przechadzki 
okropnie znudzony i do godziny piątej nudziłem się jeszcze 
bardziej wraz z Karolem. Oświadczyłem przyjacielowi, że 
dłużej niż trzy dni nie wytrzymam tutaj, że jeśli mam 
przebywać w mieście, to już wolę Milwaukee od takiej 
zakazanej dziury.
  —	Podziwiam Bedego, że potrafił tyle czasu tu wy-
siedzieć! — zakończyłem swe utyskiwania.
Mój okrzyk Karol przyjął z humorem.
  —	Tylko mu o tym nie wspominaj. Jeszcze gotów rzucić 
młyn. A że mógł rok tu przebyć? Po prostu musiał. Tak się 
uwikłał swym woreczkiem żwiru i tym, że żył na kredyt. 
Może ktoś inny, włóczący się hultaj, drapnąłby po tygodniu, 
nie płacąc ani centa, lecz Bede jest na to zbyt uczciwy. Jego 
szczęście. W przeciwnym wypadku nie kiwnąłbym nawet 
palcem, by mu pomóc.
  —	Oczywiście — zgodziłem się. — Ale kiedy stąd 
ruszymy?
  —	Cierpliwości, Janie. Jeszcze nie wymyśliłem żadnego 
planu w sprawie Clarka. A możeś ty coś wymyślił?
  Zaprzeczyłem, lecz natychmiast dodałem, iż taki plan 
świetnie dałby się ustalić już w drodze do La Junta.
  —	Przypuśćmy — zgodził się. — Ale po pierwsze, 
dopiero dzisiaj tu przybyliśmy i czeka nas wizyta u 
Harperów. Jutro musimy iść z Bedem do banku i odebrać te 
nieszczęsne kamyki. Z kolei należy poinformować 
karczmarza, ot tak, mimochodem, że w zimie wyruszam na 
północ, aby skupywać skóry i w tym celu pożyczam 
pieniądze od Bedego. Po drugie, wszelki pośpiech jest cechą 
ludzi nierozważnych, zwłaszcza gdy nie jest uzasadniony.
  —	No, no — pokiwałem głową. — Co za filozof zrobił się 
z ciebie, Karolu! Nieźle to wszystko wymyśliłeś. Uprzedź 
Bedego z tym skupem skór. Byle tylko Harper nie zechciał 
uczestniczyć finansowo w twoim przedsięwzięciu.
  

  —	Nie sądzę. Ledwie spłacił kredyty za młyn, więc na 
pewno nie rozporządza większą gotówką. Zresztą... jakoś się 
z tego wykręcę.
—	Innymi słowy, odjeżdżamy pojutrze.
  —	O, nie. Najwcześniej czwartego dnia. Zastanów się, 
proszę. Przyjeżdżamy do dawno nie widzianego przyjaciela i 
gościmy u niego zaledwie dwie doby? Jak by to wyglądało?
Wzruszyłem ramionami.
  —	Niech tam — odparłem. — Jakoś wytrzymam. 
Byle nie dłużej.
  Kilka minut przed piątą zgłosił się do nas Bede, z kwaśną 
miną, i powiódł nas zakamarkami budynku do jadalni 
państwa Harper.
  Przebieg obiadu i sam obiad bardzo przypominały 
przyjęcie, o którym opowiadał nam Bede, więc rezygnuję z 
opisu ogólnego, warto jednak wspomnieć o kilku 
szczegółach. Otóż Karol wykazał niezwykłe zdolności 
dyplomatyczne. Kiedy i gdzie tego się nauczył? Chyba 
podczas swych kontaktów z Indianami. Stwierdziłem, że 
można z kimś zjeść przysłowiowy worek soli, a jednak nie 
poznać się na człowieku.
  Otóż Karol, gdy go pani Adelina zagadnęła o myśliwskie 
przygody, rozwinął swój kunszt krasomówczy, nie dając 
przyjść gospodyni do głosu. A o to właśnie chodziło. Gdy 
zdawało się, iż temat został całkowicie wyczerpany, mój 
przyjaciel wciągnął w rozmowę Harpera. Niezbyt, jak sądzę, 
wygadany karczmarz tym razem sięgnął do swych dawnych 
wspomnień i tak się tym podniecił, iż przez cały czas trwania 
posiłku słychać było prawie tylko tych dwu biesiadników. Od 
czasu do czasu zerkałem w stronę pani Adeliny, która 
musiała zdobyć się na spory wysiłek, aby ukryć zde-
nerwowanie. A przecież dostrzegłem je. Jestem pewien, że 
pragnęła wykorzystać wspólny obiad do zebrania 
dokładniejszych wiadomości o nas. Pomyślałem+, że 
towarzystwo przyszłej teściowej mogłoby się okazać, na 
dłuższy okres, nieco uciążliwe dla Bedego, lecz gdy klamka 
zapadnie, to znaczy, gdy Katarzyna zostanie jego żoną, 
nawet ujawnienie przeszłości łapacza niczego już nie zmieni. 
Ale do rzeczy!
  Otóż Karol, opowiadając o swych polowaniach, począł 
utyskiwać na malejącą z roku na rok ilość łownej zwierzyny. 
Wspomniał o całkowitym prawie zniknięciu bizonów, którym 
— w wyniku już nie polowania, lecz faktycznej rzezi, i to dla 
cennych skór, nie dla mięsa — grozi ostateczna zagłada.
  —	Tak, tak — potwierdził Harper — już dziś na prerii nikt 
nie dostrzeże tego, co można było oglądać jeszcze przed kilku 
laty. Wyobraźcie sobie, panowie — zwrócił się do nas dwu, 
jakby zapomniawszy o reszcie towarzystwa — że w 1871 
roku, podczas przepędu bydła z Teksasu na północ, 
przewodnik musiał zatrzymać stado. Patrzałem wówczas, nie 
wierząc własnym oczom, jak drogę przecięła olbrzymia, 
zdawałoby się nie mająca końca kolumna tysięcy bizonów, 
mustangów, łosi, jeleni, antylop, zdziczałego bydła domowego 
i wilków. Wszystko to biegło pomieszane, a ja czułem, jak 
ziemia drży. Sądziliśmy, że gdzieś tam płonie preria i 
zwierzęta uciekają przed ogniem. Na szczęście dla nas i dla 
naszych krów nic takiego się nie wydarzyło.
  —	Cóż więc mogło być powodem tej dziwnej wędrówki? 
— zapytałem.
  —	Nie wiem. Dziś, gdy opowiadam o tym zjawisku, 
słuchacze śmieją się jak z najlepszego żartu i nie chcą 
wierzyć.
—	Ja wierzę — wtrącił Karol. — Sam obserwowałem 
parokrotnie coś podobnego. Że wilki biegną przy takim 
stadzie, to zrozumiałe. Czekają, aż któraś ze słabszych sztuk 
padnie lub odłączy się. Że zdziczałe bydło domowe przyłącza 
się do bizonów, również zrozumiałe, jako że to są bliscy 
krewni. Jednak nie potrafię wytłumaczyć, czemu czynią to 
mustangi i łosie albo znacznie szybsze od bizonów antylopy. 
To prawdziwa tajemnica prerii.
  Umilkł, lecz zanim pani Adelina zdołała otworzyć usta, ja 
zadałem pytanie.
—	Brał pan udział w przepędach bydła? 
Harper uśmiechnął się.
  —	To była nie najgorsza część mego życia — odparł. — 
Może dlatego, iż młodość dodawała mi wówczas skrzydeł. 
Przez trzy kolejne lata gnałem wraz z setkami innych 
kowbojów długorogie teksaskie krowy z Houston, z San 
Antonio, z Bronsville, wszystko w południowym Teksasie, aż 
do Abilene lub Dodge City w Kansas, lub jeszcze dalej, do 
Laramie na ówczesnym terytorium Wyomingu, do Miles City 
w Montanie... Cztery miesiące trwała taka wędrówka, od 
maja do końca sierpnia. W Kansas ładowaliśmy bydło do 
kolejowych wagonów, które wiozły je do wielkich miast 
wschodu. W Wyomingu i Montanie sprzedawaliśmy stada 
miejscowym hodowcom. Praca była wyczerpująca i 
niebezpieczna, a wynagrodzenie wcale nie wysokie. 
Przeciętnie kowboj otrzymywał za miesiąc dwadzieścia pięć 
dolarów. Wyobraźcie sobie, panowie, że wówczas tyleż 
kosztowała para eleganckich kowbojskich spodni. Więc nie 
chęć zarobku gnała tylu młodych ludzi na daleki szlak, lecz 
pragnienie przeżycia niezapomnianej przygody. Wszystko to 
już dawno się skończyło.   Najpierw władze stanu Kansas 
zakazały przepędu teksaskiego bydła przez swe ziemie, 
ponieważ zdarzały się wypadki przenoszenia przez bydło 
zaraźliwych chorób. Później, a może równocześnie, farmerzy 
poczęli grodzić swe pola kolczastym drutem, aby prze-
szkodzić tratowaniu przez krowy ich uprawnych pół, na 
koniec przedłużono linie kolejowe daleko na południe, aż do 
brzegów Zatoki Meksykańskiej. Przepędy stały się 
niemożliwe i niepotrzebne. Teraz można sprzedać stado 
handlarzowi, na przykład w San Antonio. Towarzystwo 
kolejowe podstawi wagony i krowy szybciutko pojadą na 
północ lub na zachód.
—	Napatrzył się pan świata — zauważyłem.
  —	O tak, doktorze — rozpromienił się (równocześnie pani 
Adelina wyraźnie pomarkotniała). — Wędrowałem dwa razy 
szlakiem Chisholm, raz trasą Goodnight-Loving. Jak zapewne 
panowie wiecie...
  —	Wiemy — wtrącił się Karol. — Istniało kilka naj-
wygodniejszych dróg przepędu z południa na północ. Ich 
nazwy pochodzą albo od nazwisk ludzi, którzy je pierwszy raz 
przetarli, jak na przykład Charles Good-night i 01iver Loving 
lub Jesse Chisholm, albo od kierunku, na przykład szlak 
Zachodni.
—	Świetnie się pan orientuje. Czyżby również...
  —	Nie, nie — szybko zaprzeczył mój przyjaciel. — Nigdy 
nie brałem udziału w takich przedsięwzięciach.
  —	A przez Goodyear wiodła jakaś droga przepędu? — 
zapytałem.
Karczmarz przecząco potrząsnął głową i dodał:
—	Na szczęście!
—	Dlaczego: na szczęście?
  —	Dlatego, doktorze, iż żywot osady czy miasteczka 
wyrosłego na szlaku zawsze był kruchy i niepewny. 
Błyskawiczny wzrost, a później katastrofalny upadek. 
Pamiętam miasto Newton w Kansas. Powstało przy 
kolejowej linii „Atchinson, Topeka i Santa Fe", jako punkt 
spędu i załadunku bydła do wagonów.
  

W maju 1871 roku w Newton istniała tylko kuźnia, skład 
towarowy i zaledwie około tuzina domostw mieszkalnych. W 
trzydzieści dni później było to już spore miasto, samych 
saloonów naliczyłem wówczas dwadzieścia siedem. Lecz 
budowle wyglądały niechlujnie i tandetnie. Ze wszystkich 
nowych domów jedynie stacja kolejowa posiadała tynkowane 
ściany, pozostałe wzniesiono z nagich desek, gdzieniegdzie 
stały namioty lub nawet szałasy. Gdy do Newton przygnano 
pierwsze krowy, na ulicach rosła jeszcze trawa, a wśród tej 
trawy, nie uwierzycie, ukazywały się głowy preriowych 
piesków. Dodam, iż woda ciekła jedynie z dwu źródeł 
znajdujących się na głównej ulicy. Ale za to jaki ruch, jaki 
gwar i tłumy ciekawskich gapiące się przy każdym przepędzie 
bydła. Wzdłuż torów kolei stały obszerne corrale, z których 
specjalnymi pochylniami zaganiano krowy do podstawionych 
wagonów. Tak to trwało do końca sierpnia 1871 roku. Później 
miasto poczęło się wyludniać. Najpierw opuścili je kowboje i 
przewodnicy szlaków. Wyjechali kupcy i właściciele 
saloonów, znikły różne typy włóczęgów i ludzi niewiadomego 
zawodu, pozamykano sklepy i hotele, a następnej wiosny 
punkt spędu i załadunku został przeniesiony do dalszej 
miejscowości. Dlaczego tak się stało, nie wiem. Nie 
zdziwiłbym się wcale na wiadomość, iż Newton przestało 
istnieć. Co innego nasze Goodyear. Jego żywot opiera się na 
solidnych fundamentach. Rozwija się powoli, lecz stale, jest 
ośrodkiem przemysłowym chociaż na małą skalę i handlowym 
dla okolicznych farmerów. Nie grozi nam ucieczka 
mieszkańców, bo nie ma tu ludzi zatrudnionych sezonowo. 
Tak, tak, moi panowie, można tylko cieszyć się, że Goodyear 
nie wyrosło na żadnym szlaku.
  — Och — zdołała wreszcie wtrącić się pani Adelina — 
nigdy nie zamieszkałabym w żadnym z takich bydlęcych 
miast!   Pijani  kowboje,  tłumy  włóczęgów, strzelanina na 
ulicach i wrzask przez całą noc, że oka nie można zmrużyć. 
Nigdy!
  —	Przesadzasz, moja droga — nieśmiało zaprotestował 
Harper. — Niekiedy dochodziło tam do pewnych wykroczeń, 
no ale przy tak gwałtownym, okresowym wzroście ludności 
było to zło nie do uniknięcia. Jednak plotki wszystko 
wyolbrzymiały.
  —	Och, Martin! Przestań! Nasłuchałam się dość na ten 
temat. Wiem, iż w tym twoim Newton, bodaj się pod ziemię 
zapadło jako siedlisko zła, w jednym roku zabito w bójkach 
dziesięciu ludzi, a pięćdziesięciu raniono.
  —	Nie zaprzeczam, moja droga, chociaż wszystkie takie 
obliczenia są mocno wątpliwe. Zresztą... osiedliliśmy się w 
Goodyear, a przepędy bydła dawno się skończyły. Czy warto 
spierać się o to, co minęło bezpowrotnie? Lecz — tu zawahał 
się — niekiedy żałuję tamtych lat. I zazdroszczę panom chwil 
swobody, jakie wam daje wyprawa w nieznane. Na szczęście 
w naszym wielkim kraju sporo jeszcze jest miejsc, gdzie 
łatwiej o jelenia czy kozicę niż o człowieka, chociaż, jak 
słusznie zauważył pan Gordon, zwierzyny jest coraz mniej.
  Wydawało się, iż na tym dyskusja na temat „bydlęcych" 
miast dobiegła kresu. Jednak panią Adelinę, niezadowoloną z 
przebiegu dotychczasowej rozmowy, musiało jeszcze bardziej 
podrażnić mimowolne wyznanie jej małżonka, bo zapytała 
tonem, w którym poczułem zapowiedź nie lada rodzinnej 
sprzeczki:
—	Czyżbyś chciał, Martin, opuścić Goodyear?
  —	Tylko z tobą, tylko z tobą, moja droga — zażartował 
karczmarz. — Cóż bym począł bez ciebie?
Prychnęła jak rozgniewany kocur:
—	Tego się po mnie nie spodziewaj!
  —	Więc też nigdy nie będę cię namawiał na żadną 
wyprawę.
  

—	Bardzo dobrze — stwierdziła nieco udobruchana. 
Być   może   dopiero  teraz   spostrzegła   niestosowność 
małżeńskiego sporu, toczonego wobec zupełnie 
obcych ludzi, więc zapytała już spokojniejszym głosem:
  —	A pan, panie Barry, bardzo tęskni za swymi wę-
drówkami?
  Zaniepokoiłem się, lecz Bede znalazł się na poziomie.
  —	Nigdy, szanowna pani. Jestem szczęśliwy, że mam 
dach nad głową i stałą pracę.
Wrócił jej dobry humor, roześmiała się.
  —	Brawo, Barry! Wiedziałam, iż się na panu nie 
zawiodę. Słyszysz, Martin?
  —	Jestem tego samego zdania — przytaknął karczmarz.
  Miałem poprzednio zamiar zagadnąć Harpera o szczegóły 
przepędu bydła, lecz zaniechałem pytań. Zdaje się, że pani 
Adelina nie lubiła, gdy małżonek sięgał pamięcią do 
przeszłości. Kto wie, może przypominała sobie przeszłość 
własną, niewartą wspomnień? Tak to sobie wytłumaczyłem, 
i chyba z sensem.
  Dalsza rozmowa, na pewno ku zadowoleniu wszystkich, 
potoczyła się w innym kierunku. Nadał go Karol, 
opowiadając o naszym pobycie w Meksyku, o wyprawie w 
Sierra Mądre Occidental, co przywróciło dobry humor naszej 
gospodyni. Nareszcie doszła do głosu, wy-pytając o 
szczegóły, zwłaszcza o te, w których główną rolę odgrywał 
Barry Bede. W opowiadaniu Karola — Bede wyrósł na 
bohatera, co było lekką przesadą, chociaż nigdy nie mogłem 
odmówić Bedemu odwagi. On sam zresztą, słuchając 
opowieści o swych czynach,, wiercił się i kręcił niespokojnie 
na krześle, jak oskarżony w krzyżowym ogniu pytań 
sędziego. Bede nie lubił się przechwalać, to fakt, więc nie 
bardzo przypadła mu do gustu relacja mego przyjaciela.
Za to pani Adelina! Widziałem, iż rośnie jak na drożdżach. 
Przecież wszystko to, co teraz słyszała, potwierdzało jej 
opinię o Bedem, a równocześnie jej nieomylność w 
rozpoznawaniu ludzkich charakterów.
  Nawet nie spostrzegliśmy się, jak zapadł zmierzch. 
Karczmarz przeprosił, że musi odejść do saloonu. Sko-
rzystaliśmy z tej okazji i we trzech (z Bedem) opuścili 
jadalnię gospodarzy. Tak więc niepotrzebnie lękałem się 
podchwytliwych pytań pani Adeliny. Wszystko wypadło jak 
najlepiej dla nas, a przede wszystkim dla Bedego.
  




Nieznajomi
Nareszcie!   
  Mamy już za sobą Goodyear. Budynki miasteczka zostały 
kilka mil na południowym zachodzie. Udajemy się do La 
Junta zakończyć ostatecznie sprawę Bedego. Zakończyć 
pomyślnie, takie jest nasze niezłomne zamierzenie. Lecz od 
zamierzenia do wykonania droga niekiedy bywa bardzo 
długa. I to mnie niepokoi. Karol jak dotąd jakoś nic nie 
wymyślił i doprawdy nie wiem, w jaki sposób zamierza 
postąpić z Fredem Clarkiem, gdy przekroczymy progi saloonu 
„Pod Złotą Sową"?
  Zabraliśmy list Clarka jako dowód, że przybywamy z 
polecenia adresata, lecz to niczego jeszcze nie załatwia. Jadę 
więc nieco markotny i jakoś wcale mi nie-spieszno do La 
Junta.
  Dokoła bezdrzewna płaszczyzna, raz porosła trawą, kiedy 
indziej krzewami szałwi lub naga, spalona słońcem, 
ciemnoczerwonej barwy gleba. „Pstrągowa" rzeczka już nam 
nie towarzyszy. Karol oświadczył, że wędrówka jej biegiem 
zaprowadziłaby nas zbyt daleko na wschód, a La Junta, jak 
mu wiadomo, leży bardziej na północy, nad górną Arkansas. 
Co prawda, nigdy nie był w La Junta, lecz koryto Arkansasu 
musi nam przeciąć drogę, a skoro do niego dotrzemy, reszta 
— to fraszka.
  

  Ktoś inny pewnie parsknąłby śmiechem na taką 
przechwałkę, ja — nie. Zbyt dobrze znałem Karola i jego 
zdumiewający instynkt w szukaniu właściwego kierunku. 
Zaleta, którą zdobywa się latami wędrówek po bezdrożach. 
Orientowanie się w terenie, oznaczanie godzin dnia i nocy 
według położenia słońca i gwiazd — to były podstawowe 
umiejętności wszystkich prawdziwych westmanów, a Karol 
był właśnie jednym z nich. Nawet uczył mnie odczytywania 
„zegara przyrody", lecz czego nauczył w lecie, zapominałem 
zimą wśród miejskich murów. Jeszcze za dnia, zwłaszcza gdy 
był słoneczny, orientowałem się jako tako w godzinach, gorzej 
wypadało to wśród mrocznych leśnych ostępów, jeszcze 
gorzej w nocy. Co prawda wiedziałem, że gdy stanie się 
twarzą ku Gwieździe Północnej, zwanej również Polarną, a 
Wielka Niedźwiedzica (lub Wielki Wóz, jak kto woli) 
znajdować się będzie na północnym zachodzie — zegarek 
wskaże godzinę dziesiątą wieczór. Gdy Wielka Niedźwiedzica 
przesunie się na południe i zabłyśnie dokładnie na zachód od 
Gwiazdy — oznacza to północ. Natomiast o godzinie drugiej 
po północy Niedźwiedzica przesunie się ku południowemu 
zachodowi, a o czwartej nad ranem — ku południowi. Łatwo 
to zapamiętać, znacznie trudniej odczytać z najbardziej nawet 
rozgwieżdżonego nieba. A cóż dopiero, gdy pokryte jest 
chmurami! Lecz wówczas najdoskonalszy nawet znawca 
nieba nic nie poradzi.
  Ja orientowałem się nieco, pełen dumy z tego powodu, aż 
do chwili, w której Karol przeegzaminował mnie z moich 
umiejętności. Pierwsza próba wypadła fatalnie, lecz i przy 
następnych zawsze myliłem się, mniej więcej o godzinę. 
Dziesiąta wieczór stawała się dla mnie jedenastą i odwrotnie 
— często jedenastą uznawałem za środek nocy. Wiedziałem, 
że w dawnych latach, a nawet później, już w okresie 
przepędów bydła, wędrowcy, jadący z południa na północ, 
przed udaniem się na spoczynek ustawiali dyszel wozu lub po 
prostu pochylony ku Gwieździe drąg, aby wytyczyć swą 
dzienną drogę. Taki mądry to i ja byłem, lecz poza tym 
wolałem posługiwać się własnym zegarkiem.
  A teraz wracam do bardziej interesującego tematu — do 
woreczka żwiru. Postąpiliśmy tak, jak Karol zaproponował. 
Odbiór depozytu z banku nie zajął nam wiele czasu. Pękaty, 
oplatany sznurem pakunek, zalakowany na wszystkich 
rogach i w samym środku, został ukradkiem przeniesiony do 
naszego pokoju w „Lucky Saloon". Dlaczego ukradkiem, 
skoro zależało nam na tym, aby Harper właśnie dowiedział 
się, że Bede przekazuje nam swe złoto?
  Ba, owszem, zależało, ale nie w taki sposób, aby sprawa 
stała się powszechnie znana. Mieliśmy pobyć w Goodyear 
jeszcze jedną dobę, a złodziejów nigdzie nie brak. I chociaż 
złodziej nie obłowiłby się naszym skarbem, gdyby rozgadał, co 
kryje wnętrze woreczka, kariera Bedego w Goodyear byłaby 
raz na zawsze skończona, a my dwaj (Karol i ja) 
uzyskalibyśmy mało pochlebną opinię przyjaciół oszusta, czyli 
— współ-oszustów. Oto dlaczego na myśl, iż ktokolwiek 
niepowołany mógłby odkryć tajemnicę pakunku, zimne ciarki 
przebiegały mi po krzyżu. Karol wykazał większe 
opanowanie, jednak długo zastanawialiśmy się po powrocie z 
banku, gdzie na kilkanaście godzin ukryć kompromitujący 
skarb.
  Bede zaproponował, że przechowa woreczek we własnej 
szafie, ukryty między różnymi rupieciami, był to pomysł 
najgorszy z najgorszych, bo jeśli kto szukałby złota, to przede 
wszystkim u jego właściciela.
  — Chodźmy do Harpera — zaproponowałem. — Za 
jednym zamachem załatwimy dwie sprawy: zabezpieczymy 
woreczek, bo karczmarz na pewno rozporządza solidnym 
schowkiem, a równocześnie trafi się okazja poinformowania 
go o twej pożyczce.
I tak też postąpiliśmy.
  Harper usłyszawszy, o co chodzi, zdziwił się. Gdy jednak 
Karol wyjaśnił mu przyczynę, dla której Bede odebrał złoto z 
depozytu, nie zmartwił się ani trochę, wprost przeciwnie — 
życzył powodzenia w zamierzonym skupie skór. Wynika z 
tego, że nie przewidywał zamiaru ponownego użycia skarbu 
do rozbudowania wspólnego interesu handlowego. 
(Nawiasem powiedziawszy, bardzo byłem ciekaw, jak Bede 
wytłumaczy się swemu wspólnikowi, gdy tamten zauważy, że 
Karol nie zwraca długu? Coś tam będzie musiał wymyślić).
  Opuszczaliśmy Goodyear z woreczkiem bezpiecznie 
umieszczonym w juku Karolowego siodła. Gdy dotarliśmy w 
odludne miejsce i przebywali raz jeszcze pstrągową rzeczkę, 
mój przyjaciel zatrzymał konia w samym środku płytkiego 
nurtu, wyciągnął woreczek, myśliwskim nożem rozpruł go i 
całą zawartość wysypał do wody. Uczyniwszy to — trzymał 
nadal w dłoni płócienną szmatę, jakby się zastanawiał, co ma 
z nią począć.
  —	Nie — powiedział w końcu — lepiej tego tutaj nie 
zostawiać. Lakowe pieczęcie zbyt rzucają się w oczy.
—	Daj mnie — zaproponowałem.
—	I co z tym zrobisz?
—	Zawiozę do Milwaukee, na pamiątkę. 
Roześmiał się i wręczył mi zawiniątko. Mam je po dziś 
dzień, razem z listem Clarka.
  A więc pozbyliśmy się oszukańczego pakunku, który tak 
ważną rolę odegrał w życiowej karierze Bedego. Zaiste, 
rzecz nie do wiary, że kilka garści kamyków potrafiło 
zapewnić Harperowi kredyt na budowę młyna, a Bedemu 
najpierw stworzyć dach nad głową, a  później   
współuczestnictwo  i   współudział   w  dochodach. Jednak 
wiara w bogactwo, jakie rzekomo zawierał woreczek, 
nikomu nie wyrządziła szkody i chyba przejdzie do legendy 
wśród mieszkańców Goodyear, bo jestem pewien, iż Bede 
nigdy nie zdradzi, jak wyglądała prawda.
  Nad wieczorem, posuwając się przez bezludne, 
bezdrzewne i nieco ponure pustkowie, natrafiliśmy nie-
oczekiwanie na prawdziwą oazę zieleni: okrągłe jeziorko, 
częściowo zarośnięte szuwarami, otoczone koliskiem 
krzaków, nad którymi nawet wybujały pnie dwu sosen. Był to 
zaiste dziw nad dziwy, lecz dla nas — wspaniały skład opału 
w postaci stosu uschłych gałęzi, których zapewne dotąd nikt 
nie zbierał. Świeża trawa porastała najbliższe sąsiedztwo 
jeziorka — nasze konie mogły się posilić. Oczywiście, tu 
rozbiliśmy obozowisko. Nim mrok zapadł i pochłodniało, 
siedzieliśmy przy wesołym ogniu popijając chleb i boczek 
pachnącą kawą, a później ćmiąc fajeczki. Spętane 
wierzchowce tupotały cicho w naszym pobliżu, dalekie głosy 
kujotów niosły się po równinie z wolna pogrążającej się w 
ciemnościach i nocnym odpoczynku.
  Poczęliśmy mościć sobie legowiska. Ogień przygasł, a 
równocześnie na niebie zajaśniał księżyc i uczyniło się widno 
prawie jak w dzień. I wówczas się zaczęło. Co? Ruszyły na 
nas całe pułki, nie! — armie drobnych, boleśnie kłujących 
owadów. Chmury moskitów wyleciały jak spod ziemi. 
Próbowaliśmy różnych sposobów, aby je przegnać. Niewiele 
pomógł dym z polewanego wodą ogniska ani zapalone fajki. 
Owinąłem się szczelnie kocem, zarzuciłem go sobie na głowę, 
lecz pod tak grubym okryciem trudno było oddychać. Gdy 
więc wpadłem w drzemkę, odruchowo odsuwałem rąbek 
koca. To wystarczało. Budziłem się natychmiast pod 
wpływem bólu od ukłuć tysięcy drobnych szpileczek, z 
twarzą prawie mokrą od krwi, gdy dłonią ścierałem 
zdradliwych napastników. Karol podobnie walczył ze 
skrzydlatymi rojami. O śnie nie było mowy. Czuwaliśmy do 
świtu nad kopcącym ogniskiem, oganiali witkami nasze konie, 
których ogony okazały się niewystarczającą bronią. Z 
pierwszą zorzą moskity znikły. Mieliśmy popuchnięte twarze, 
szyje, napięstki rąk. Zleliśmy chłodną wodą nasze 
nieszczęśliwe czworonogi, postanawiając przedłużyć tu swój 
pobyt o kilka godzin, aby nieco odespać niespokojną noc i 
dopiero po dziesiątej rozpoczęła się nasza dalsza podróż.
  Przewidujący Karol zaopatrzył się w skórzany worek na 
wodę i napełniał go przy każdej okazji. Uczynił to również 
przed opuszczeniem moskitowego jeziorka. Dobrze jest 
jechać przy boku towarzysza pamiętającego o sprawach, na 
które mieszkaniec miasta nawet uwagi nie zwraca, 
przywykły do ich codziennej obecności. Na przykład — 
woda. Odkręcasz kran i płynie nieprzerwanym strumieniem. 
Jednak na prerii nie ma kranów ani pomp, ani nawet studzien. 
Nie wysychające rzeki płyną w dość znacznych odległo-
ściach jedna od drugiej. Natomiast spośród przypadkowo 
napotykanych innych zbiorników — malutkich stawów lub 
gliniastych dziur — sporo zawiera wodę, w której rozpuściły 
się alkaliczne, trujące związki zawarte w glebie. Już sam 
smak takiego płynu stanowi ostrzeżenie. Żadne zwierzę go 
nie tknie, chociaż zdarzały się wypadki, iż nękane 
pragnieniem stada domowego bydła korzystały z takich 
wodopojów, co zwykle kończyło się tragicznie. Natknęliśmy 
się na tego rodzaju zbiornik o wodzie gorzko-słonej, od 
którego nasze konie, mimo upału i parogodzinnej jazdy, 
odwracały głowy. W drugiej połowie dnia poratowała nas 
część zawartości bukłaka. Niestety, do wieczora nie ukazał 
się na naszym szlaku nawet ślad wilgoci. Na wieczorny 
posiłek wydzieliliśmy sobie po pół kubka wody, koniom 
oczywiście więcej, tak że worek został prawie całkowicie 
opróżniony. Rankiem mój towarzysz wydzielił mnie i sobie po 
ćwierć kubka, resztę dał koniom bo, jak wiadomo, w takich 
warunkach podróży dbać należy przede wszystkim o zwierzę. 
Kto nie przestrzega tej zasady, często traci swego 
czworonoga i... ginie. Piesza wędrówka po bezwodnych i 
pustych przestrzeniach nawet dla zahartowanego westmana 
jest wysiłkiem, któremu rzadko kto potrafi podołać.
  Co oznacza pragnienie, miałem możność przekonać się 
niejeden raz, zwłaszcza podczas włóczęgi po południowych 
obszarach kraju. Dlatego nie lękałem się chwilowego braku 
płynu, którego nic nie potrafi zastąpić. Gdy słońce osiągnęło 
szczyt nieba, spocona koszula przylepiła mi się do pleców, w 
gardle zaschło, a język z trudem poruszał się w ustach. Nie 
oznaczało to zresztą zbyt wielkiego niebezpieczeństwa. 
Sytuacja staje się groźna dopiero wtedy, gdy ciało przestaje 
wydzielać pot — sygnał odwodnienia organizmu. Tym razem 
nie pisano nam zaznać większej udręki. Gdzieś około drugiej 
konie poczęły parskać i bez przynaglania przyspieszyły biegu. 
Spojrzeliśmy na siebie w milczeniu, lecz z uśmiechem — 
zwierzęta poczuły wilgoć. Taki przedziwny węch (czy 
instynkt?) — wielokrotnie ratował jeźdźców. Z jak dużej 
odległości potrafi zwierzę wyczuć wodę? Różni różnie na ten 
temat się wypowiadali. Ja słyszałem o stadzie bydła 
pędzonego przez wschodnie tereny Nowego Meksyku, że 
poczuło wilgoć rzeki Pecos na dziesięć mil przed jej 
osiągnięciem.
  Pozwoliliśmy naszym wierzchowcom biec aż do chwili, w 
której ujrzeliśmy błyszczące szyny linii kolejowej, ciągnące 
się ze wschodu na zachód, za nimi — spłacheć 
szmaragdowej łąki, a jeszcze dalej — srebrny nurt rzeki. 
Szyny spoczywały na nasypie, więc zeskoczyliśmy z siodeł i 
konie, chociaż wciąż rwały się do pędu, przeprowadziliśmy 
przez tory.
  

—	Trzymaj, Janie, trzymaj mocno — ostrzegł Karol.
  Odgadłem, o co mu chodzi: nie wolno puścić zwierząt do 
wody samopas. Na początek należy dać odmierzoną porcję 
życiodajnego płynu, a dopiero po jakiejś półgodzinie dalej 
poić. Zwierzęciu cierpiącemu na pragnienie od dłuższego 
czasu, wodę należy dozować, w przeciwnym wypadku — 
padnie. Wysuszony organizm, a przede wszystkim serce — 
nie wytrzymają. To samo zresztą dotyczy człowieka. Lecz 
wracam do sprawy.
  Niełatwo utrzymać wyrywającego się wierzchowca, gdy 
czuje lub widzi rzekę. Dłoń mi ścierpła i mimo wysiłku 
zbliżaliśmy się (ja i wierzchowiec) krok po kroku do 
szumiącego nurtu. Doprawdy nie wiem, jak dałbym sobie 
radę z upartym zwierzęciem, gdybym niespodziewanie nie 
zauważył, prosto przed sobą, w połowie drogi do rzeki, dwu 
zrośniętych z sobą sosen. Tam chytrze podprowadziłem 
wierzchowca, błyskawicznie zdjąłem linkę wiszącą u łęku 
siodła, pętlę zarzuciłem na szyję zwierzęcia, a drugi koniec 
oplatałem wokół pnia. Pętla zacisnęła się, gdy poczuwszy luz 
w cuglach koń skoczył do przodu. Omal nie padł na przednie 
kolana, ale zaraz się podniósł chrapiąc i drżąc na całym ciele. 
Odwróciłem się. W samą porę. Za mną Karol zmagał się ze 
swym rumakiem, który walił kopytami w ziemię i usiłował 
stanąć dęba. We dwu zdołaliśmy opanować koński bunt i 
drugie zwierzę również uwiązać u pnia. Teraz należało je 
napoić. Po raz pierwszy pożałowałem, że nie mieliśmy kocioł-
ka, mój znakomity czajnik nie nadawał się do takich celów. 
Chyba w tym momencie straciłem głowę, bo sięgnąłem po 
patelnię.  Bądź co bądź to też naczynie.
  —	Co robisz?! — wrzasnął Karol. — Przecież mamy 
worek!
  Roześmiałem się. Pognaliśmy do rzeki, napełnili bukłak i 
wrócili również biegiem. Konie wyskoczyły na
  

całą długość linek, chrapiąc i kładąc uszy po sobie. Oba 
rwały się do wody i gdy pierwszy wepchnął wreszcie łeb do 
worka, drugi chwycił bukłak zębami i gdyby nie Karol, na 
pewno rozszarpałby skórę. Pognaliśmy do rzeki po raz drugi, 
by zaspokoić przynajmniej pierwsze pragnienie naszych 
wierzchowców.
  Dopiero teraz, nieźle zmęczeni, sami zaczęliśmy pić 
chciwie wodę wprost z Arkansasu, a potem ciężko dysząc, 
odwróciliśmy się na wznak. Upał zelżał, bo słońce wisiało już 
nad horyzontem, lecz rozgrzana ziemia jeszcze 
promieniowała ciepłem niczym stygnący piec.
  —	To Arkansas — niepotrzebnie stwierdził Karol. — Już 
nam nie zabraknie wody do samego La Junta. Cały czas 
będziemy jechać wzdłuż rzeki. Te szyny biegną na zachód do 
Pueblo, na wschód — do Hutchinson, już w Kansas. Jasne, 
że ruszymy na wschód.
  —	Bardzo ładnie — potwierdziłem i usiadłem. — Karolu, 
dom! — krzyknąłem.
Natychmiast się podniósł.
  —	Rzeczywiście! Gdzież się dotąd podziewały nasze 
oczy? Ale to świetnie. Oszczędzi nam pitraszenia przy 
ognisku.
  Budynek stał między torami a rzeką, nie dalej niż pół mili 
od nas. Nie spieszyliśmy się. Dopiero po godzinie szczypiące 
dotąd trawę konie zostały zaprowadzone do wodopoju. 
Odeszły parskając i machając ogonami na znak pełnego 
zadowolenia.
  — Mam nadzieję, że nie ma tu moskitów — zauważyłem.
  —	Trzy razy obozowałem nad Arkansasem i nigdy nie 
dostrzegłem nawet komara.
  —	Bodaj było to prawdą — westchnąłem. — Jeszcze 
swędzą mnie policzki po tej makabrycznej nocy. Jedziemy?
—	Jedziemy.


  Wskoczyliśmy, na siodła. Domek, do którego zmierzaliśmy, 
wydawał się tym mniejszy, im mniejsza dzieliła nas od niego 
odległość. Zjawisko sprzeczne zgoła z zasadami optyki. 
Pewnie wynikło z tego, że dom wznosił się na wyniosłym 
płaskowzgórzu, podczas gdy my znajdowaliśmy się na nizinie, 
stopniowo dźwigającej się ponad koryto Arkansasu. W miarę 
jak ją przebywaliśmy, imponująca budowla jakby zapadała się 
coraz niżej, wreszcie przypominała już tylko sporą... psią 
budę. Lecz to również okazało się złudzeniem.
  Przed nami wyrósł długi rząd kołków wbitych w ziemię, 
między którymi rozciągały się dwa pasma drutów   
kolczastych.   Karol   zatrzymał   wierzchowca.
  — Wkrótce cały kraj zostanie zapaskudzony tym 
świństwem — zauważył gniewnie.
  Jak każdy westman nie znosił sztucznych przeszkód, 
zmuszających do nadkładania drogi, a niekiedy wręcz 
uniemożliwiających dalszą jazdę. Drut kolczasty był — jak 
słyszałem — wynalazkiem niejakiego Józefa Gid-dena i od 
roku 1874 stosowano go coraz częściej. Początkowo drutu 
używali farmerzy, by chronić pola uprawne przed stadami 
bydła pędzonego z południa na północ. Później wielkie 
przedsiębiorstwa hodowlane poczęły w ten sam sposób 
ogradzać pastwiska, a nawet zbiorniki wody, niekiedy jedyne 
na całe okolicę. Trafiało się, że druty kolczaste możnych 
sąsiadów blokowały przejazd farmerskim wozom. Do walki z 
tym oczywistym bezprawiem wystąpili właśnie ci drobni 
farmerzy, ranczerzy oraz wszyscy, którzy uznawali i 
praktykowali niczym nie skrępowaną swobodę wędrówki dla 
jeźdźca i jego konia. Zaczęto niszczyć pale, przecinać druty.
  Opowiadano mi, że gdy przed kilku laty pewien hodowca 
bydła w Teksasie, R. A. Davis, ogrodził poczwórnym 
pasmem drutów swe tysiącakrowe pastwisko, w dwa dni 
później stwierdził, że nieznani spraw-
  

cy poprzecinali druty w trzech i pół tysiąca miejscach. 
Dziennik „Galveston News" (w Teksasie) w roku 1883 
doniósł, iż druty kolczaste, rozpięte na długości dwudziestu mil 
na granicy posiadłości przedsiębiorstwa hodowlanego „Hickey 
Pasture Company", zostały całkowicie zniszczone, ponieważ 
uniemożliwiały sąsiadom korzystanie z jedynego źródła wody 
na tym terenie.
  Nie mieliśmy zamiaru naśladować rozgoryczonych 
farmerów. Po prostu objechaliśmy przeszkodę aż do miejsca, 
gdzie znajdowała się furtka.
— Hej!  Jest  tam  kto?  —  zawołał Karol, zgodnie z 
wymaganiami przepisów grzeczności obowiązującymi 
na Dzikim Zachodzie. Kto bowiem bez opowiedzenia się 
wkracza na teren stanowiący prywatną własność osadnika, 
może się spotkać z grubiaństwem, niekiedy z... kulą. 
Natomiast gość, który poprosi o pozwolenie wejścia do 
zagrody, zawsze przyjęty będzie z otwartymi ramionami, 
kimkolwiek by był, jeśli oczywiście nie okaże wrogich 
zamiarów. Gościnność stanowi bowiem niepisane prawo 
Zachodu i kto go nie przestrzega, zyskuje złą sławę w całej 
okolicy, a ludzie stronią od niego. Bolesna to kara. Farmy leżą 
na ogół w odległości dwudziestu, trzydziestu, a nawet więcej 
mil jedna od drugiej, każda więc nowa ludzka twarz to za-
powiedź miłych chwil rozrywki w monotonnym życiu wśród 
pustkowi. A cóż dopiero gdy ranczer czy rolnik jest 
człowiekiem samotnym i może rozmawiać co najwyżej ze 
swym koniem lub psem. Ciężkie schorzenia nerwowe 
nierzadko bywają konsekwencją takiego trybu życia.
— Hej! — powtórzył Karol. — Jest tam kto?
  Odczekaliśmy chwilę, zeskoczyli z siodeł i wprowadzili 
zwierzęta w obręb ogrodzenia, przed sam dom. Zbyt wielkie 
to jednak słowo dla określenia budowli, przed którą 
stanęliśmy. Był to solidny barak, coś w rodzaju obronnego 
blokhauzu wzniesionego z nie okorowanych bali drzewnych. 
Od prawdziwego blokhauzu różnił się tym, że zamiast 
strzelnic posiadał okna, a w oknach szyby, i że nad dachem 
sterczał komin, nie metalowa rura od przenośnego piecyka. 
Drzwi, sporządzone z nie heblowanych desek, były zawarte. 
Na tych drzwiach ujrzałem białą kartkę przybitą gwoździami.
  „Witaj, gościu! Nie zapomnij sprzątnąć po sobie, a przed 
odjazdem nakarm kury. Będę za dwa dni".
  Brakowało podpisu i daty, lecz papier był świeży. 
Gospodarz musiał wyjechać przed niewielu godzinami.
  

Uśmiechnąłem się na tak eleganckie zaproszenie, pchnąłem 
drzwi i weszliśmy.
  Wbrew zewnętrznym, nieco odstręczającym pozorom 
wnętrze przedstawiało się schludnie i wesoło. Podłoga z 
desek czystych i równiutko ułożonych, normalny piec, co 
prawda wzniesiony z cegieł, nie z kafli, za to nakryty żelazną 
płytą z fajerkami, stół, ława, krzesła i metalowe łóżko pod 
ścianą — wszystko sprawiało wrażenie przedmiotów 
nowych, niezbyt dawno nabytych w którymś tam z 
miasteczkowych magazynów. Nad piecem, na hakach 
wbitych w belkę, wisiały dwa metalowe kociołki i patelnia, 
tak wypucowane, że lśniły niczym srebrne.
—	Gospodyni kocha czystość — zauważyłem.
  —	Gospodarz — sprzeciwił się Karol. — Ten dom jest 
własnością kawalera lub wdowca, który mieszka tu 
samotnie. Niech cię nie wprowadza w błąd czystość. Nie 
wszyscy mężczyźni są flejtuchami, jak nie wszystkie kobiety 
przepadają za szorowaniem podłóg i naczyń kuchennych.
  —	No proszę — zauważyłem ironicznie — jaki to znawca 
z ciebie. A ja jestem pewien, że gospodaruje tu młode 
małżeństwo na dorobku. Dlatego mają jedno łóżko.
Parsknął śmiechem.
  —	Mogę udowodnić, że się mylisz. Po pierwsze, napisano: 
„będę za dwa dni", a nie: „będziemy".
  —	Zgoda — odparłem — lecz kury! Jakiż mężczyzna 
troszczy się o kury?
  —	Zabawny jesteś, Janie, i wyłazi z ciebie niepoprawny 
mieszczuch. O kury troszczy się każdy farmer, samotny 
również. Po drugie: gdyby tu mieszkało małżeństwo, jedno z 
nich najpewniej zostałoby, by pilnować gospodarstwa.
  —	Żona mogła zachorować — wyraziłem wątpliwość — 
albo spodziewa się dziecka.
  

   - W takim przypadku autor napisu nie zapewniałby, że 
wróci za dwa dni. Poza tym... brak daty.
—	I cóż z tego?
  T— Ano to, że kobiety są zazwyczaj bardziej dokładne, 
zwłaszcza w szczegółach, i gdyby tu mieszkała kobieta, nie 
zapomniałaby o dacie.
  Spojrzałem na Karola. Przypomniała mi się moja 
pedantyczna gospodyni w Milwaukee.
  —	Przekonałeś mnie — rzekłem. — Ten argument jest 
nie do odparcia.
  —	No, widzisz. Właściwe wnioski sprowadzają nas na 
właściwe tropy.
  —	Proszę, proszę! Jaki filozof z ciebie! Ale popatrz, pełna 
sterta drewienek. Ciekawe, z jakiego to lasu zaopatruje się 
w opał nasz gospodarz?
  —	Mniejsza z tym. Rozpal ogień, marzę o kawie. Zobacz, 
czy nie ma tu gdzie chleba. Suchary nieco mi zbrzydły. Ja 
pójdę zbadać obejście.
—	Po co?
  —	Ostrożność nie zaszkodzi — powiedział już na progu.
  Rozpaliłem ogień, wziąłem puste wiadro i również 
opuściłem chatę. Przed domem, co już poprzednio za-
uważyłem, znajdowała się studnia. Zaczepiłem kabłąk kubła 
o zakrzywiony hak, przybity na końcu długiego drąga i 
zaczerpnąłem wody. Wróciłem, nalałem wody do kociołka, 
który postawiłem na płycie pieca i do potężnej miednicy 
umieszczonej na wysokim stołku. Obok zauważyłem mydło i 
ręcznik. Ściągnąłem kurtę, kamizelkę, koszulę i umyłem się 
do pasa. Znowu zerknąłem na ręcznik. Był biały jak śnieg, 
chyba nigdy nie używany. Zawahałem się. Lecz skoro 
gospodarz powiesił nowiutki ręcznik, liczył widać na to, że 
skorzysta z niego nieznany gość... Potem wychlusnąłem 
przez okno pełną mydlin wodę — jestem pewien, że 
gospodarz postępował w ten sam sposób. Gdzie jednak 
wyrzucał śmiecie? Podwórko za domem wyglądało tak samo 
schludnie jak wnętrze izby, jak spłacheć ziemi przed domem.
  Zachęcony przez Karola, rozpocząłem poszukiwanie 
żywności. Znalazłem w szafce pół bochenka chleba do-
mowego wypieku (farmer musiał być chyba geniuszem 
albo... byłym piekarzem) wprawdzie nieco czerstwego, lecz 
na pewno smaczniejszego od sucharów. Odkryłem również 
spory worek pszenicy (pewnie dla kur) i również spory — 
fasoli. Postanowiłem ugotować zupę fasolową. Pierwszy raz 
w życiu. Uznałem jednak, że z dodatkiem naszego boczku 
okaże się daniem znakomitym. Podczas naszych wędrówek 
nie gotowaliśmy zup — zbyt wiele z tym kłopotu. Teraz 
trafiła się świetna okazja. Napełniłem wodą drugi kociołek, 
wrzuciłem kilka garści fasoli. Potem siadłem za stołem i za-
paliłem fajkę.
  Karol wrócił, zajrzał do obu garnków i pokiwał głową z 
aprobatą.
  —	Za domem jest kurnik — poinformował. — Kury 
również. Aż dziwne, że nie znalazłem strzępków piór. 
Czyżby w okolicy nie było lisów i kujotów? Jest również 
stajenka. Farmer ma dwa konie i wóz. Pewnie 
pojechał na zakupy.
— Zaprowadziłeś wierzchowce do stajni? 
Uśmiechnął się ironicznie.
  —	A gdyby tak nagle zniknęły, podczas gdy my tu sobie 
gwarzymy? Wolę je mieć na oku.
—	Przez całą noc?
  —	Będziemy spali w stajni, razem z końmi. A do tej zupy 
przydałby się kawałek boczku.
Począł myszkować w szafce z prowiantami.
  —	Chleb, mąka, kasza, fasola — wyliczał. — Niewiele 
tego. O, pszenica! Jak będziesz szedł po boczek, 
nakarm przy okazji ptactwo. Jutro możemy o tym zapomnieć. 
Przypilnuję ognia.
  

  Nasypałem parę garści  ziarna  do swego kapelusza i 
wyszedłem. Za domem, od strony rzeki, wznosiły się 
dwie budowle: jedna większa — zapewne stajnia, druga 
malutka, otoczona drewnianym płotkiem, za którym gdakały   
śnieżnobiałe   kokoszki,   a   wspaniały   kogut, z ogonem jak 
wachlarz, dumnie kroczył wzdłuż ogrodzenia. Opróżniłem 
zawartość kapelusza, a gdy ptactwo rzuciło się hurmem na 
pokarm, uchyliłem furteczki i wkroczyłem do środka. Niski 
kurnik z pochyłym daszkiem zajmował jedną trzecią całej 
przestrzeni. Ukląkłem i zajrzałem do wnętrza. Na grzędach  
było pusto, lecz na ziemi, na rozłożonym sianie,  ujrzałem trzy 
bielutkie jajka. Zgarnąłem je, płosząc odętą kokosz siedzącą w 
rogu. Dostrzegłem dalsze cztery jaja, a w chwilę później 
jeszcze dwa. Wszystkie włożyłem do kapelusza i stanąłem na 
progu domu dumny jak paw.
  —	Przyniosłeś boczek? — zapytał Karol pochylony nad 
garnkami.
—	Zaraz przyniosę, ale popatrz! 
Odwrócił się i gwizdnął.
  —	Ho, ho, spisałeś się, Janie. Jajecznica będzie na drugie 
danie.
  Zupa wypadła znakomicie, jajecznica świetnie, kawa 
wspaniale. Wydało mi się, że nawet w „Lucky Saloon" nie 
jadałem nic podobnie smacznego. Ba, ale też od rana nie 
miałem nic w ustach, a i śniadanie z niedostatku wody 
wypadło gorzej niż skromnie.
  Jeszcze było widno, gdy wyszorowaliśmy naczynia 
piaskiem i wypłukali wodą tak, że błyszczały nie gorzej niż 
przed użyciem. Farmer, gdy wróci, powinien być 
zadowolony.
— Otóż i on! — zawołałem stając na progu chaty.
  Z południa, poprzez nagą płaszczyznę, zbliżał się ku nam 
samotny jeździec. Karol spojrzał i pokręcił głową.
  

  —	Mylisz się. Farmer wyruszył wozem z parą koni. 
Lepiej chwyć za strzelbę, Janie. Nie wiemy, kogo nam tu los 
zsyła.
  Uwzględniłem tę radę. Tamten galopował prosto na nas, 
później gwałtownie zmienił kierunek, prawdopodobnie trafił 
na druty, potem znowu-pojechał prosto. Zwolnił biegu, zdołał 
przecisnąć się przez furtkę, otworzywszy ją kopnięciem buta 
i zatrzymał się tuż przed nami. Zachowywał się bardzo 
bezceremonialnie i bardzo by się naraził na gniew farmera, 
chyba że był jego dobrym znajomym.
—	Gdzie jest gospodarz? — zawołał. 
Głos miał donośny.
  —	Nie ma gospodarza? Widzę kartkę na drzwiach, 
pewnie wyjechał, lecz pozwolicie, że również skorzystam z 
gościny, bo chyba nie jesteście przyjaciółmi farmera, raczej 
wędrowcami szukającymi noclegu, nie mylę się, a jeśli się 
mylę, możecie sprostować...
  Gadał tak bez sekundy przerwy, a mnie dosłownie zatkało. 
Jeśli ten człowiek potrafi pisać (a wyglądał na takiego), na 
pewno nigdy nie używał kropek. Bezstronnie muszę dodać, iż 
w tej galopującej czy też kłusującej wymowie nie tkwiło nic 
przykrego, była grzeczna, tylko nieco zbyt... wartka. 
Najpierw ogłuszyła mnie, później zaczęła bawić, jednak 
powstrzymałem się od śmiechu, byłaby to obraza.
  Przybysz, nie przerywając wodospadu słów, zeskoczył z 
siodła, zdjął kapelusz, otrzepał go o własne spodnie, rękawem 
kurtki starł kurz z piersi i ramion. Widać dbał o schludność 
swego odzienia.
  —	Wolno chyba wejść do środka, o proszę (utkwił wzrok 
w kartce) „witaj, gościu, nie zapomnij sprzątnąć po sobie..." 
terę fere kuku, muszę chwilkę spocząć na ławie, siodło już mi 
całkowicie zbrzydło, miesiąc w drodze, a wy?
—	Krócej — odparłem.


  Wkroczył do izby pierwszy i ciężko osunął się na krzesło. 
Pociągnął nosem.
  —	Pachnie — zauważył — piec jeszcze ciepły, to znaczy, 
że jedliście, nic nie zostało?
  —	Bardzo nam przykro — odparłem półżartem. — W 
spiżarce jest nieco zapasów.
  Nieznajomy nadal tkwił w krześle, spoglądał na nas bystro, 
i uśmiechał się. Miał czarne włosy, krótko obcięte, jakby 
przed kilku dniami odwiedził zakład fryzjerski. Co tu robił, 
czego szukał? Ba, byłoby niegrzecznością pytać, 
pogwałceniem niepisanych, lecz ostro przestrzeganych 
przepisów zachowania się na ziemiach Dalekiego Zachodu. 
Tylko nieświadomy rzeczy greenhorn pyta spotkanego 
wędrowca, skąd i dokąd jedzie. Lecz naraża się wtedy na 
odpowiedź, która nie jest żadną informacją, a kpiną lub 
grubiaństwem, w zależności od tego, w jakim usposobieniu 
znajduje się zapytywany. Nie miałem zamiaru naśladować 
greenhor-nów.
  Po sekundach ciszy przybysz znowu zalał nas potokiem 
wymowy.
  —	Pierwszy raz jestem tutaj, a wy przede mną, ale chyba 
starczy miejsca na trzech w tej izbie, a może 
wybieracie stajnię, jest tu stajenka...
—	Wolimy stajnię — wpadł mu w słowo Karol. 
Odezwał się nareszcie, wyglądał na bardzo niezadowolonego.
  —	To świetnie, zostanę w chałupie, jest łóżko, prześpię się 
znakomicie, kawał drogi mam za sobą, jadę 
z Dodge City, pozwolicie, że napoję konia...
Podniósł się i wyszedł.
—	Coś takiego! — mruknąłem. 
Karol tylko machnął ręką.
—	Chodźmy do stajenki, Janie, zapada zmrok. Opuściliśmy 
izbę. Nieznajomy ciągnął wiadro z głębi studni.


  —	Już — zdziwił się. — A tak się nam przyjemnie gadało.
  Albo kpił z nas, albo brakowało mu jednej klepki w głowie.
—	Kiedy odjeżdżacie?
  —	Rankiem — odparłem ujmując wierzchowca za cugle.
  —	To dobrej nocy i nie przerywajcie sobie snu na dźwięk 
kopyt, może stąd wyruszę wcześniej, właściwie nie miałem 
zamiaru tu pozostać, lecz wydaje się, że mój wierzchowiec 
nadwerężył ścięgno.
  —	Do zobaczenia — odparłem, żeby wreszcie przerwać 
ten monolog.
  Miałem nadzieję, że się więcej nie zobaczymy. Jakże się 
myliłem!
  Powiedliśmy zwierzęta za kurniczy wybieg, przy którym 
wznosiła się stajenka.
  Słońce już tylko czerwonym rąbkiem wisiało nad 
horyzontem i mrok ogarnął pół nieba.
  Wprowadziliśmy wierzchowca poprzez dwuskrzydłowe 
drzwi. Pachniało sianem i słomą. Wnętrze było tak samo 
czysto wysprzątane jak izba w domu. Gdy wzrok mój oswoił 
się z ciemnością, dostrzegłem dwa boksy, dwa żłoby, a poza 
nimi sporo miejsca, pewnie przeznaczonego dla wozu. 
Zdjęliśmy uprząż, napełnili żłoby sianem, którego wielki stos 
spoczywał pod ścianą, potem zająłem się moszczeniem 
legowiska na noc. Karol natomiast z dziwnym 
zainteresowaniem oglądał drzwi, minę miał przy tym nieco 
frasobliwą.
—	O co chodzi? — zapytałem.
  —	O to, iż brama zamyka się tylko z zewnątrz. Wolałbym, 
aby żaden nocny gość nie wtargnął tu, gdy będziemy spali.
—	Jaki gość? Ten zabawny wędrowiec?
—	Nie podoba mi się ten zabawny wędrowiec.
—	Z powodu galopującej mowy?


—	Ten facet łże jak z nut. W jakim celu?
  —	A to coś nowego! — wykrzyknąłem. — Z czego 
taki wniosek?
  —	Z tego, że on już tu był, może nawet niejeden 
raz, a zapewnia, że po raz pierwszy.
—	Jak na to wpadłeś?
  —	Zastanów się chwilkę. Przypuśćmy, że przybywasz 
do znajomej zagrody i dostrzegasz przed nią dwu 
obcych ci ludzi, czy nie zapytasz o gospodarza?
—	Oczywiście, że zapytam.
  —	Tak  właśnie  uczynił  ten  przybysz.  Lecz gdyby nie  
znał  farmera,  jego  pytanie   brzmiałoby  zupełnie 
inaczej, na przykład „który z was jest gospodarzem?", I chyba 
jasne?
Zastanowiłem się chwilę.
  —	Coś w tym jest — odparłem — jednak widząc nas 
przy komach mógł odgadnąć, że przybyliśmy, jak on, przed 
chwilą, jako goście.
  —	Tak?   No, to przypomnę ci jego dalsze słowa: „chyba 
nie jesteście znajomymi farmera?" Skąd taka I pewność? 
Tylko z tego, że nie pierwszy raz tu zawitał i miał już okazję 
poznać wszystkich znajomków roiriika.
  —	O, przepraszam — zaprotestowałem. — On powiedział 
„chyba", a „chyba" to tylko przypuszczenie, nie pewność. Nie 
przekonałeś mnie, Karolu.
  —	Czy przekonałem, czy nie, wolę jakoś zabaryka-
dować wejście. Jak tego, u licha, dokonać? Podeprzeć 
drągami nie mogę, bo otwierają się na zewnątrz.
  —	Hm... — mruknąłem i podszedłem do uchylonych 
wrót.
Znakomity pomysł zaświtał w mej głowie.
—	Masz drąg?
—	Pod ścianą leży ich kilka.
—	Daj mi.
Przyniósł cztery, różnej grubości.  Zamknąłem obie połowy 
bramy. Nie przylegały ściśle do futryn, między zawiasami 
widniała pionowa szpara. Wepchnąłem w nią drąg. 
Podobnie postąpiłem z drugą połową wejścia.
—	No — zaproponowałem — spróbuj.
  Karol pchnął wrota, ustąpiły tylko malutki kawałek. Moje 
kliny tkwiące między futrynami zdały egzamin.
  —	Znakomicie! — pochwalił mnie Karol. — Najwyżej 
szczur się przeciśnie.
  Położyliśmy się na sianie. Było miękko, ciepło, zacisznie. 
Ani się spostrzegłem, jak zasnąłem. Obudził mnie łomot, ktoś 
walił pięścią w deski. Wyciągnąłem rękę i chwyciłem za 
ramię Karola.
  —	Nie śpię — powiedział szeptem, a głośno zapytał: — 
Kto tam?
  Pomyślałem, że to farmer wrócił, lecz głos, który 
odpowiedział na pytanie Karola, wyprowadził mnie z błędu.
  —	Przepraszam, nie mogę sobie dać rady, w izbie 
ciemno jak w norze borsuka, czy nie wiecie, gdzie jest 
lampa, bo mój wierzchowiec chyba naprawdę okulał...
  —	Co za niedołęga! — mruknąłem wściekły, że wy-
rwano mnie ze snu.
Karol podniósł się:
  —	Idę! — zawołał, a do mnie: — Nie śpij i trzymaj broń 
pod ręką.
  Gdy wyszedł, siadłem na progu z winczesterem. Sierp 
księżyca błyszczał na niebie, gwiazdy mrugały. Przy takim 
oświetleniu nawet we wnętrzu chaty nie mogło być 
całkowicie ciemno. Nasz nieznajomy nie był człowiekiem 
zaradnym.
  Poszukałem fajki, wydobyłem kopciuch, nakładłem tytoniu 
i zapaliłem uważając pilnie, by żadna iskierka nie padła w 
głąb stajni.
  Czas mijał, ciągnąłem dym z cybucha, aż wreszcie 
przeszła mi senność. Wśród ciszy panującej dokoła nagle 
wydało mi się, że słyszę rżenie konia. Prawdopodobnie był 
to koń nieznajomego, więc nie fatygowałem się, by 
sprawdzić.
  Minuta goniła minutę, a ja ćmiłem fajkę niecierpliwiąc się, 
że Karol nie wraca. Skończyłem palenie, wyczyściłem 
główkę fajki, wstałem trzymając broń w garści. Skrzypiący 
odgłos kroków dobiegł mych uszu. Zza węgła wyjrzała 
sylwetka ludzka.
  —	To ja. Pański przyjaciel pana prosi, bo we dwu nie 
możemy dać sobie rady...
—	Z czym? — zdumiałem się.
—	Chodźmy, szkoda czasu.
  Nie była to żadna odpowiedź, lecz skoro Karol mnie 
wzywa... Obeszliśmy dom, w oknach było ciemno. Nie 
znaleźli lampy?
—	Zechce pan wejść...
  Pchnąłem drzwi. Trudno mi opisać dokładnie to, co się ze 
mną stało, gdy przekroczyłem próg izby. Zarzucono mi coś na 
głowę, wytrącając równocześnie broń z dłoni. To „coś" 
musiało być wielkim workiem, bo opadło na mnie, sięgając 
niżej pasa, unieruchamiając obie ręce. Nie zdążyłem 
krzyknąć, tak mnie zaskoczył ten napad. Czułem, jak mnie 
oplatają sznurem czy też rzemieniem. Później zostałem 
uniesiony przez kilka par rąk i położony (przyznać muszę, 
dość delikatnie) na podłodze. Wszystko to rozegrało się w 
zupełnej ciszy.
  —	Co to znaczy?! — wrzasnąłem uczuwszy pod plecami 
twarde deski.
  —	Nic a nic — odparł znajomy głos. — Nie trzeba się 
niepokoić, nic wam się nie stanie ani waszym koniom, po 
prostu... godzina unieruchomienia i odpoczynku nikomu 
jeszcze nie zaszkodziła, proszę nie krzyczeć, nie pomoże...
Usłyszałem, jak ktoś się roześmiał.
  —	Ciii. Bez hałasu — zganił go ten sam głos — dajcie im 
pooddychać...
  

  O co chodziło, zaraz się przekonałem. Na wysokości nosa 
poczułem czyjeś palce, a później duszna, cuchnąca tkanina 
worka została rozpruta. Odetchnąłem pełną piersią i 
wytrzeszczyłem oczy. W izbie było ciemno, jeśli nie brać pod 
uwagę księżycowego blasku. W tym blasku zdołałem 
dostrzec czterech ludzi. Jednym z nich był nasz nowy 
znajomek, pozostała trójka, co było wystarczająco podejrzane, 
miała twarze zasłonięte chustkami do wysokości oczu i 
kapelusze mocno wciśnięte na czoło. Po prostu — bandyci.
  Na kogo tu czyhali? Na nieobecnego farmera? Nie wydało 
mi się to prawdopodobne. Przecież gadatliwy jegomość 
dowiedział się, iż odjeżdżamy jutro rano, a farmer zawiadomił 
o swej dwudniowej nieobecności, po cóż więc nas 
zatrzymywał? Widać w grę musiał wchodzić ktoś inny, lub 
coś innego. A może w tej chacie ukryto pieniądze? 
Odrzuciłem i to podejrzenie. Po pierwsze dlatego, że skromny 
rolnik nie mógł posiadać sumy mogącej zadowolić aż czterech 
ludzi, po drugie — że farmer pojechał po zakupy, a więc 
zabrał z sobą swe oszczędności.
  A oto, co nastąpiło dalej: mimo że zostałem skrępowany 
jak niemowlę w beciku, jeszcze dodatkowo związano mi nogi 
w kostkach. Na tym nie koniec. Któryś z drabów chwycił 
mnie za nos, a gdy otworzyłem usta, wpakował w nie gruby 
gałgan. Teraz potrafiłem co najwyżej chrząkać, a oddychanie 
przychodziło z trudem.
  — Tylko na chwilę — zagadnął znajomy głos — na małą 
godzinkę, może dwie, najpewniejszy, chociaż może przykry 
sposób zapewnienia ciszy, pański przyjaciel cały i zdrowy 
spoczywa wygodniej, bo na łóżku, niestety, jest tu tylko jedno 
łóżko, był pierwszy, a kto pierwszy, ten lepszy, do zobaczenia 
i nie próbujcie żadnych głupstw, idziemy!
Gadanina  urwała  się  raptownie. Usłyszałem tupot nóg, 
drzwi trzasnęły, gdzieś tam, na zewnątrz, 
zatętniły kopyta i ogarnęła mnie cisza. Leżałem nieruchomo, 
ale po chwili zacząłem pracować... językiem. Chciałem 
wypchnąć szmatę z ust. Powodowała drętwienie szczęk i 
ohydnie cuchnęła. Męczyłem się, krztusiłem i robiłem 
przerwy, aby złapać oddech. Minuty upływały za minutami, a 
moje wysiłki nie dawały żadnego rezultatu. Usłyszałem, jak 
coś poruszyło się na łóżku. Pewnie Karol usiłował się 
oswobodzić.
  Księżyc przepłynął po niebie i teraz zaglądał prosto w 
okna. Srebrny pas legł na podłodze, w izbie pojaśniało. W 
tym blasku zauważyłem skrawek gałgana wystający z moich 
szeroko rozwartych ust.
  Odpoczywałem rozmyślając równocześnie, w jaki sposób 
pozbyć się knebla. Gdybym tak potrafił wystający strzępek 
zaczepić o coś, na przykład o gwóźdź. Lecz jak tu szukać 
wystających z podłogi gwoździ? Wstać nie mogłem, co 
najwyżej potoczyć się jak źle ociosany bal. Z lekkim 
wysiłkiem odwróciłem się na piersi. W tej pozycji, kręcąc 
głową i szyją, zamiotłem deskę zwisającym z ust skrawkiem 
materiału. Nie zaczepił o nic. Znowu przewróciłem się na 
wznak i jeszcze raz na piersi. Ruch głową, w prawo, w lewo. 
Skrawek materiału ślizga się bezszelestnie. Próbuję po raz 
trzeci. Natrafiłem na lekki opór, czuję, jak materiał zaczepia 
się o jakąś drzazgę w podłodze. Odchylam głowę, aż mi kark 
drętwieje. Dostrzegam w blasku księżyca, że zwisający 
skrawek napręża się, wydłuża cal po calu, pomagam językiem 
wypchnąć kłąb. Udało się!
  Leżę chwilę bez ruchu i głęboko oddycham. Co za ulga!
  — Karolu — odzywam się nieco bełkotliwym głosem, 
język mam zdrętwiały.
  W odpowiedzi słyszę coś w rodzaju chrząkania. Mój 
przyjaciel nie zdołał pozbyć się knebla.
  

  —	Karolu — powtórzyłem półgłosem — spróbuj stoczyć 
się z łóżka.
  Bezkształtny kłąb worka i rzemieni drgnął. Mego 
przyjaciela spętano w taki sam sposób, jak i mnie. Łóżko 
skrzypnęło, Karol upadł na deski podłogi. Teraz ja obróciłem 
się trzy razy, aż głowa moja znalazła się tuż przy kolanach 
Karola. Źle. Zgiąłem nogi, wsparłem się obcasami, usiłując w 
ten sposób posunąć się w kierunku głowy mego towarzysza 
niedoli. Deski były gładkie, obcasy obsuwały się po drzewie, a 
szorstki worek stawiał opór. Jednak powolutku zmierzałem do 
celu. Jak to długo trwało? Chyba z pół godziny. Wreszcie 
moja głowa zrównała się z głową Karola.
—	Odwróć się — rozkazałem. — Doskonale.
  Ujrzałem biały kłąb sterczący z szeroko rozdziawionych 
ust. Szarpnąłem zań zębami i wyciągnąłem płótno.
—	Jak się czujesz? — zagadnąłem.
  —	Ohydnie — odetchnął ciężko. — Lecz teraz już 
znacznie lepiej. Próbowałeś się uwolnić?
—	Nic z tego, a ty?
—	Czuję się jak niemowlę w powijakach.
—	Wymyśl coś, Karolu. Sądzisz, że oni tu wrócą?
  —	Prawdopodobnie, lecz kiedy? Jednak, trzeba przyznać, 
obeszli się z nami dość łagodnie. Paskudnie wpadliśmy. 
Będzie lepiej, jeśli nikomu nie wspomnisz o tej haniebnej 
przygodzie.
Roześmiałem się cicho.
—	Na pewno — przyrzekłem — lecz co teraz? 
Milczał przez chwilę.
  —	Jest pewien sposób na rzemienie, bo ze sznurem, rzecz 
byłaby nie do przeprowadzenia.
—	Nie rozumiem.
—	Rzemień można przegryźć. Spróbuję.
  Gdzieś zza okna dobiegł mych uszu charakterystyczny 
stukot.
  

—	Pociąg — zauważyłem.
  —	Mniejsza z tym. Przysuń się nieco, Janie. Tak, żebym 
mógł oprzeć głowę na twoim brzuchu. W tym miejscu 
rzemień wydaje mi się najcieńszy.
  Spełniłem jego prośbę. Daleki turkot wagonów powoli 
ucichł, lecz jeszcze nie umilkł całkowicie, gdy ozwał się 
donośny gwizd parowozu. Nie było w tym nic dziwnego, więc 
nie zwróciłem na to uwagi, a Karol począł obrabiać zębami 
mój rzemień. Nie bardzo mu to szło, lecz była to jedyna droga 
wiodąca do wolności.  Przerwanie rzemienia natychmiast 
mnie uwalniało, bowiem zostałem okręcony jednym 
rzemieniem, a tylko kostki nóg skrępowano mi oddzielnie.
  Gdzieś w głębinach nocy ozwał się gromki głos wystrzału, 
po sekundzie ciszy — następny i jeszcze następny, aż na 
koniec pojedyncze huki zlały się w jedną nieustającą palbę.
  —- Co to jest? — Karol przerwał swą żmudną robotę. I 
zaraz sam sobie odpowiedział: — Napad na pociąg. Robota 
tego gadatliwego herszta i jego bandy. Napręż pęta, może 
lepiej mi pójdzie. Tfu! Ta skóra ma wstrętny smak.
  Spróbowałem, a on na nowo zabrał się do dzieła. 
Tymczasem grzmiało i huczało, jakby przy torach rozgrywała 
się regularna bitwa, nie dalej niż o pół mili od nas. Dokonano 
skoku na pociąg, to było pewne, lecz atakujący musieli 
natrafić na niespodziewany opór.
  Cała ta pukanina trwała chyba z piętnaście minut, później 
ozwało się już tylko kilka pojedynczych strzałów i nagle 
wszystko ucichło. Triumfowali zwycięzcy, lecz kim oni byli? 
Obsadą pociągu czy grupą napastników?
—	Jak tam, Karolu? — zdenerwowałem się.
  —	Fu! Najadłem się nieco worka. Rzemień trochę puścił, 
ale szczęka mnie rozbolała. Muszę odpocząć.
—	Obawiam się, że nie zdążysz, zanim tamci wrócą.


—	Jacy tamci?
—	Bandyci.
—	Nie wrócą.
—	Skąd taka pewność?
  —	Zauważyłeś, jakie było natężenie strzałów? Ilu mogło 
być napastników? Widzieliśmy w izbie czterech, przypuśćmy, 
że jeszcze czterech stało na zewnątrz domu, razem ośmiu. A 
palba huczała tak, jakby strzelało pół setki ludzi. 
Przypuszczam, iż tym pociągiem jechał oddział wojska, jaką 
więc szansę mogli mieć napastnicy?
  —	Napastników mogło być równie dobrze ośmiu, jak 
osiemdziesięciu.
  —	Nie. Niejeden raz słyszałem o napadach na pociągi i 
nigdy liczba atakujących nie przekraczała tuzina. Większa 
gromada ludzi zawsze musi zwrócić uwagę w tak bezludnych 
stronach i wzbudzi podejrzenie. Sądzę, że oni obrali tę chatę 
za punkt zborny, że wiedzieli o nieobecności farmera. Czy 
słyszałeś rżenie koni i tupot licznych stóp? Bo ja nie. Ani 
wówczas gdy zarzucono mi na głowę ten piekielny worek, 
ani wówczas gdy odchodzili.
  —	To prawda — przyznałem — tylko jeden koń zarżał, 
lecz mogli zwierzęta trzymać gdzieś dalej.
  Karol nic nie odpowiedział. Na nowo jął się przegryzania 
moich więzów. Przerwał tę czynność bardzo szybko.
—	Ktoś tu idzie — szepnął.
  Natężyłem słuch. Karol się nie mylił. Wyraźne skrzypienie 
piachu pod podeszwami butów. Tych butów musiało być 
więcej niż jedna para. Odgłos kroków zbliżał się. Ucichł na 
chwilę, pisnęły drzwi. W ich czarnym obramowaniu ujrzałem 
migotliwe światło latarki.
—	Jest tu kto? — zapytał gruby głos.
—	Jesteśmy — odparłem za nas dwu.


  —	Nie ruszać się — rozkazał ten sam glos. — Rączki do 
góry! Dom jest otoczony.
  —	Nie możemy się ruszać — zauważył Karol lekko 
kpiącym tonem — a o rękach do góry... mowy nie ma.
—	Co takiego? Poświećcie.
  Latarka wzniosła się. Nieco blasku padło na podłogę i na 
ściany. Zauważyłem trzech mężczyzn: dwu w wojskowych 
mundurach, jednego w kolejarskim szynelu. To on właśnie 
świecił latarką.
  —- O... — zdziwił się gruby głos. — Farmerzy? Kto was 
tak urządził?
  —	Do licha! — oburzył się Karol. — Uwolnijcie nas 
wreszcie! Na rozmowę potem będzie czas.
  Latarka zbliżyła się do mnie na odległość cala, dwie głowy 
pochyliły się.
  —	Związani na amen — stwierdził kolejarz. — To żaden 
z tamtych. Naprawdę są związani.
  —	Nie, na żarty... — mruknąłem czując, że mnie gniew 
ponosi. Ci ludzie uważali nas za bandytów.
  —	Spokojnie, spokojnie! Sprawdzimy. Harry! Obejrzyj ich 
— rozkazał gruby głos.
  Zostałem obrócony na piersi i znowu na wznak. Podobnie 
postąpiono z Karolem.
  -— Niemożliwe, aby powiązali się wzajemnie, panie 
poruczniku.
—	W porządku. Uwolnij ich.
  Myśliwskim nożem rozcięto rzemienie. Podniosłem się i o 
mało natychmiast nie runąłem z powrotem, tak mi zdrętwiały 
nogi.
  —	Usiądźmy — zaproponowałem — ledwie potrafię stać.
  —	Nie mamy czasu na pogawędkę. Który z was jest 
właścicielem farmy?
—	Żaden — odparłem.
—	Więc goście? A gdzie farmer?


  — Wyjechał — wyjaśnił Karol — zostawił kartkę na 
drzwiach, że wróci za dwa dni.
—	Aha, nie zauważyłem. Znacie gospodarza?
—	Nie znamy.
—	Rozumiem, przygodna wizyta. Kto was związał? 
Karol opowiedział krótko o naszym paskudnym wypadku.
—	Poznalibyście napastników?
  —	Nosili chusty na twarzach — wyjaśniłem. — Tylko ten 
gadający herszt nie był zamaskowany. Tamci nawet ust nie 
otworzyli.

 —	Spotkaliście go dawniej? 
— Nigdy.
—	Dokąd jedziecie?
  Pytania padały szybko, jedno za drugim, zupełnie jak w 
śledztwie. No, ale trudno było się dziwić.
  —	Do La Junta — tym razem odpowiedział Karol. — 
Lecz, co się wydarzyło?
  —	Napad na pociąg. Nieudany. Jechałem z oddziałem 
żołnierzy i tak gościnnie przyjęliśmy tę bandę, że czterech 
leży obok toru i nigdy już się nie podniesie. Trzech zdołało 
uciec, pewnie ranni, lecz nimi niech się zajmie szeryf. 
Przypuszczaliśmy, że schronili się do tej chałupy, jednak to 
pomyłka...
  —	I nam się tak wydaje — zauważyłem nieco złośliwie.
  Oficer (bo to on nas cały czas przesłuchiwał) nie 
zareagował na moje powiedzenie.
  —	Jeśli wędrujecie do La Junta, możecie zabrać się 
pociągiem.
—	Mamy konie — odparłem.
—	Gdzie one?
—	W stajni.
  —	Harry — rozkazał oficer — sprawdź. Tylko biegiem! 
Straciliśmy mnóstwo czasu. Paskudna historia — zwrócił się 
do nas — mam trzech ludzi rannych, a w całym pociągu nie 
znalazł się nawet sanitariusz, nie mówiąc już o lekarzu.
—	Tu jest lekarz — spokojnie zauważył Karol.
—	Tu? Gdzie?
Mój przyjaciel bez słowa wskazał na mnie palcem.
—	Pan jest lekarzem?
—	Nawet chirurgiem — wzruszyłem ramionami.
  —	Przepraszam... ale raczej nie zdarza się na prerii 
spotkać lekarza.
—	A jednak się zdarzyło — mruknął Karol.


  Odni
osłem 
wrażen
ie, że i 
jemu 
postać 
oficera 
me 
wydała 
się 
sympat
yczną.
  —	W
ybaczci
e, 
panowi
e (nagle 
staliśmy 
się 
„pana-
mi"!), 
przepra
szam 
jeszcze 
raz, 
doktorz
e, 
gdyby 
pan 
zechciał 
pofatyg
ować 
się...
—	O
czywi
ście 
— 
odpar
łem.
  Nie 
podobał 
mi się 
ten 
prostac
ki 
oficere
k, nie 
po-
dobało 
mi się i 
to, że 
tak 
nagle 
zmienił 
ton 
dowie-
dziawsz
y się, 
kim 
jestem, 
jednak 
nie 
miałem 
prawa 
odmówi
ć. 
Trzasn
ęły 
drzwi.
—- 
No i 
jak 
tam, 
Harr
y?
—	D
wa 
konie, 
panie 
poruc
zniku, 
siodła 
równi
eż. 
Odet
chnął
em z 
ulgą.
—	C
hodź
my 
— 
zapro
pono
wałe
m. — 
A ty, 
Karol
u? — 
Zosta
nę 
pilno
wać 
wierz
chow
ców.
  —
	S
łusznie 
— 
przytak
nął 
oficer. 
— 
Harry, 
poczek
aj tu, 
póki 
doktor 
nie 
wróci. 
No, w 
drogę.
  Wysz
liśmy 
we 
trójkę. 
Wiódł 
nas 
kolejarz
, 
świecą
c 
latarką, 
a oficer 
zamyka
ł ten 
krótki 
pochód. 
Księżyc 
nadal 
błyszcz
ał na 
niebie, 
więc 
bez 
trudu 
zdołaliś
my 
ominąć 
kolczast
e 
przeszk
ody. Na 
nasypie 
migotał
y żółto 
okna 
wagonó
w, a 
znad 
komina 
parowo
zu 
wystrze
lał raz 
po raz 
snop 
wiśnio
wych 
iskier. 
Piękna 
sceneri
a do 
ponurej 
przygod
y.
—	K
to 
tam? 
— 
zabrz
miał z 
ciem
ności 
głos.
  —	S
woi! — 
odkrzyk
nął 
oficer. 
— 
Pozwoli 
pan, 
dok-
torze, 
bardziej 
w lewo, 
żołnierz
e 
zajmują 
pierwsz
y wa-
gon po 
poczto
wym. 
Tamci 
dranie 
zatrzym
ali nas 
roz-
paliwsz
y 
ognisko 
na 
torach, 
ale 
dostali 
nauczk
ę. 
Tędy, 
tędy.
  Wdar
liśmy 
się na 
nasyp i 
ruszyli 
wzdłuż 
wagonó
w. We 
wszystk
ich 
okna 
zostały 
opuszcz
one, ale 
tu i 
ówdzie 
wychyl
ały się 
głowy 
pasażer
ów. 
Przy 
szynach 
grupki 
osób 
głośno 
dyskuto
wały. 
Mimo 
kiepskie
go 
oświetle
nia 
rozpozn
ałem 
wśród 
nich 
kilka 
kolejars
kich 
płasz-
czy i 
sporo 
najrozm
aitszego 
kroju 
ubrań 
podróżn
ych. W 
miarę 
jak 
przecho
dziliśmy
, 
rozmow
y 
milkły. 
Czułem, 
że oczy 
wszystk
ich 
zwracaj
ą się ku 
naszej 
trójce, a 
najpew
niej ku 
mnie. 
Ciekaw
e, za 
kogo 
mnie 
brano? 
Za 
tropiciel
a 
śladów, 
za 
szeryfa, 
a może 
za po-
dejrzan
ego o 
współud
ział w 
napadzi
e?
  —	P
anie 
poruczn
iku, 
można 
ruszać? 
Jesteśm
y bar-
dzo 
spóźnie
ni.
  —	Je
szcze 
nie. 
Sprowa
dziłem 
lekarza. 
Myślę, 
że za 
jakieś 
piętnaśc
ie 
minut, 
lecz nie 
wcześni
ej niż 
dam 
znak. 
To 
kierown
ik 
pociągu 
— 
wyjaśnił 
półgłose
m. — 
Niecier
pliwi 
się. 
Tutaj, 
doktorz
e.
  Chw
yciłem 
za 
poręcz 
schodkó
w i 
wspiąłe
m się 
na 
platfor
mę. We 
wnętrzu 
wagonu
, dość 
widnym
, kilku-
nastu 
żołnierz
y 
obsiadło 
ławki, a 
kilku 
stało 
pochylo
nych, w 
najodleg
lejszym 
krańcu 
wozu. 
Rozstąp
ili się na 
nasz 
widok. 
Tam 
właśnie 
spoczy
wali 
ranni. 
Było ich 
trzech, 
tak, jak 
wspomi
nał 
oficer.
—
	G
dzie 
aptec
zka? 
— 
zapyt
ałem.
  Okaz
ało się, 
że nie 
posiadal
i 
żadnych 
środkó
w opa-
trunkow
ych. 
Poprosił
em 
poruczn
ika, aby 
wysłał 
któ-
regoś 
ze 
swych 
podwła
dnych 
do 
chaty 
po moją 
aptecz-
kę 
podręcz
ną. 
Wynikła 
z tego 
pewna 
zwłoka. 
Na 
szczę-
ście 
rany 
okazały 
się 
raczej 
powierz
chowne
j natury: 
przestrz
elone 
przedra
mię, 
lecz 
kula nie 
naruszył
a kości, 
drobny 
postrzał 
w lewe 
udo 
oraz — 
co 
mogło 
być 
najniebe
zpieczni
ejsze — 
otarcie 
skóry 
na 
skroni. 
Gdyby 
kąt 
padania 
pocisku 
zmienił 
się o 
ułamek 
cala, 
moja 
pomoc 
na nic 
by się 
zdała.
  Zdjął
em 
szmaty, 
jakimi 
obwiąza
no rany, 
a gdy 
od-
chodziłe
m, moi 
przypad
kowi 
pacjenci
, 
prawidł
owo 
obandaż
owani, 
wygląd
ali tak, 
jakby 
przed 
chwilą 
opuścili 
wojsko
wy 
lazaret. 
Jeszcze 
raz 
okazało 
się, 
wbrew 
prawdo
podobie
ństwu, 
że i na 
prerii 
lekarz 
może 
znaleźć 
pacjent
ów.
  —
	D
oktorze 
— 
zwrócił 
się do 
mnie 
oficer 
— w 
jaki 
sposób 
mógłby
m się 
panu 
odwdzi
ęczyć?
  

Wzruszyłem ramionami.
  —	W żaden. Przecież tylko spełniłem swój lekarski 
obowiązek.
—	Może potrzebuje pan żywności? 
Podziękowałem.
  —	To chociaż proszę mi powiedzieć, co pan robi w tych 
bezludnych stronach.
  Wyjaśniłem, że odpoczywam wraz z przyjacielem na 
myśliwskiej wycieczce.
  —	Ach tak. Gdyby więc znalazł się pan w okolicach 
Grand Junction, proszę mnie odwiedzić. Odwożę żołnierzy do 
Kansas City i zaraz" wracam.
  Znowu podziękowałem. Grand Junctio leżało na dalekim 
zachodzie Kolorado, od którego dzieliły nas trudne do 
przebycia pasma górskie.
  —	Jestem porucznikiem trzeciego batalionu, 117 pułku 
strzelców, moje nazwisko: Karmer.
Uścisnął mi dłoń i sprowadził ze schodów wagonu.
  —	A tamci? — zapytałem zatrzymując się na nasypie.
  —	Tamci? Ach, myśli pan o napastnikach. Kazałem ich 
ciała umieścić w wozie towarowym, niech się im przyjrzy 
szeryf w La Junta, może kogoś pozna.
—	Można tam wejść?
—	Oczywiście, lecz im już nic nie pomoże. 
Zaprowadził mnie na koniec pociągu. Sprawdziłem, oficer 
się nie mylił. Dodam jeszcze, iż wśród zabitych 
nie znalazłem oblicza gadatliwego jegomościa, który nas tak 
pięknie urządził. Ano, zdołał zbiec. Bezstronnie muszę 
przyznać, że gdyby nie porucznik Karmer, długo leżelibyśmy 
na podłodze chaty. Przegryzienie rzemienia to niełatwa 
sprawa.
Przed rozstaniem się zapytałem jeszcze:
—	Czego tu oni szukali?
  —	Skrzynek z pieniędzmi wiezionych w pocztowym 
wagonie.
  

  Wróciłem do zagrody. Karol wraz z żołnierzem sterczeli 
na progu stajenki.
  —	Wszystko załatwione — poinformowałem — a na was 
czeka porucznik.
  Ruszył natychmiast w kierunku torów, tak szybko, jakby 
się za nim preria paliła. Pewnie bal się, że pociąg odjedzie 
bez niego. Minęło jeszcze kilkanaście minut, nim usłyszeliśmy 
gwizd parowozu i turkot kół po szynach.
—	Och — westchnąłem — która to godzina? 
Karol popatrzał w niebo.
—	Dobrze po północy — stwierdził.
—	No, to jeszcze zdążymy się wyspać.
—	Wątpię. —i 
Dlaczego?
—	Musimy natychmiast opuścić to miejsce.

  —	Spodziewasz się drugiego napadu? — zażartowałem.
  —	Kto wie? Skoro kilku bandytów zdołało uciec, mogą 
kręcić się po okolicy. A jeśli zapragną powetować sobie na 
.nas nieudany rabunek pociągu? Konie już osiodłałem, włóż 
swą apteczkę do juku i ruszajmy.
—	Niech to licho... —- mruknąłem.
  Ostrożność Karola była uzasadniona, więc wyprowadziłem 
wierzchowca ze stajni.
  Opuściliśmy gościnny farmerski dom, który zbiegiem 
okoliczności okazał się dla nas tak niegościnny, i zagłębili w 
mrok nocy.
  Marna to była jazda, raczej — włóczęga, bo chociaż 
księżyc rzucał nieco światła na ziemię, roztropność 
nakazywała ograniczenie szybkości. Wróg każdego jeźdźca 
— piesek preriowy — kopał swe nory w najróżniejszych 
stronach tego kraju. Stanowiły one pułapkę dla końskich nóg.
  Powolna wędrówka przeciągnęła się do drugiej nad 
ranem. Dopiero wówczas Karol zgodził się na postój
  

na skrawku lądu oblewanego z trzech stron przez wody 
Arkansasu. Kiepski to był postój, kiepskie obozowisko, bo 
mój towarzysz nie zgodził się na rozpalenie ogniska, a od 
rzeki dmuchało wilgocią i chłodem. Z trudem doczekałem 
świtu i pierwszych blasków zorzy.





La Junta
  Do La Junta dotarliśmy nad wieczorem. Nie będę opisywał 
miasteczka o zabudowie typowej dla wszystkich osiedli 
miejskich Dalekiego Zachodu. Jednakowe domy, jednakowe 
ulice i podobne typy ludzkie łatwo było w tamtych latach 
napotkać wszędzie na terenie olbrzymiego kraju, 
ograniczonego na wschodzie doliną Missisipi, a na zachodzie 
grzbietami Gór Skalistych.
  Gdzie znajduje się saloon „Pod Złotą Sową", powiedział 
nam pierwszy napotkany przechodzień, a trafić nie było 
trudno. Słońce zachodziło czerwono i wszystkie domy, domki, 
baraki i budy polśniewały różowo, co kryło szpetotę brudnych 
ścian i rzadko kiedy mytych szyb w oknach.
  „Złota Sowa", mimo iż zmierzch przyozdobił ją wesołym 
kolorem, już na pierwszy rzut oka nie wytrzymywała 
porównania ze wspaniałością „Lucky Saloon".
  „Złota Sowa" była piętrową, wąską budowlą, z równie 
wąskim malutkim ganeczkiem, u stropu którego wisiała 
latarnia, z jedną jedyną świecą rozsiewającą mdły blask 
dokoła. We wnętrzu było widniej dzięki naftowym lampom, 
lecz właśnie ich światło demaskowało cały prymityw 
wyposażenia: zamiast krzeseł i stolików — nie malowane 
ławy i stoły, zamiast lśniącego niklem bufetu — zbity z desek 
szynkwas.
  

  Zatrzymaliśmy się zaraz za progiem. Kilku gości obsiadło 
ławy, kilku innych tkwiło przy szynkwasie.
  —	Okropna nora — szepnąłem. — Chodźmy poszukać 
przyjemniejszego lokalu. O Clarka można się zapytać równie 
dobrze jutro rano.
  —	Chyba masz rację. Wątpię, czy tu są pokoje do spania, 
a stajni na pewno nie ma. Ten Clark musiał być w wielkiej 
potrzebie, skoro przyjął pracę w tak obskurnej knajpie.
  Niewiele brakowało, a wyszlibyśmy na ulicę, jednak 
właśnie zabrakło kilkunastu sekund.
  Nie wiem skąd się ten człowiek przed nami ukazał tak 
nagle, jakby wyskoczył spod podłogi. Nosił biały kitel 
sięgający kolan. Nietrudno było odgadnąć, że to ktoś z 
personelu.
  —	Proszę bardzo, proszę bardzo — zagadał. — Mnóstwo 
miejsca, znakomite potrawy i napoje. Szybka 
obsługa. Siadajcie, panowie, a za chwilkę sami się 
przekonacie.
  Ani mi na myśl przyszło posłuchać zaproszenia, lecz Karol 
jakby się zawahał. Popatrzał na nieznajomego, nieznajomy 
popatrzał na mego towarzysza, podskoczył i wrzasnął:
—	Karol! Co tu robisz? Co za spotkanie?!
—	Derek Carty! Oczom nie wierzę.
—	Ten sam, ten sam. Witaj, stary druhu!
         Objął Karola ramionami i mocno go uściskał. Wydało mi 
się, że Karol nie jest zbytnio uradowany nieoczekiwanym 
spotkaniem.
  —	Prędzej spodziewałbym się ujrzeć tu żywą złotą sowę 
niż ciebie — powiedział uwalniając się z objęć Carty'ego.
—	Ale ujrzałeś. I teraz nigdzie nie pójdziesz.
  —	Musimy umieścić konie w stajni — szepnąłem — a 
tu...
Człowiek w kitlu miał pewnie znakomity słuch.


  —	Jest stajnia! — wykrzyknął. — Trzymam w niej muła, 
innych nie przyjmuję, ale dla ciebie, Karolu, 
wszystko! Siadajcie — wskazał pustą ławę. — Wrócę za 
chwilę.
To powiedziawszy odszedł, a my usiedliśmy.
  —	Kto to jest? — zapytałem. — Widzę, że łączą was 
zażyłe stosunki.
—	To jest, jeśli się nie mylę, właściciel saloonu.
  —	Prawdopodobnie. Skąd go znasz? Przecież nigdy nie 
byłeś w La Junta.
  —	Nigdy, lecz moja znajomość z tym człowiekiem 
wywodzi się z zupełnie innej miejscowości i sięga odległych 
lat. Pytasz, kto to jest? Trochę złodziej koni, trochę szuler, a 
poza tym... nic o nim więcej nie wiem. Zdumiewa mnie, iż 
został karczmarzem, i nie potrafię odgadnąć, w jaki sposób do 
tego doszedł.
  —	No, to powinszować znajomości — zauważyłem 
zgryźliwie, lecz Karol ani nie oburzył się, ani nie obrócił w 
żart moich słów.
  —	Masz krótką pamięć, Janie — odparł poważnym 
tonem. Opowiadałem ci dość dokładnie o moim pobycie w 
Czarnych Górach. Wówczas jeszcze nie znaliśmy się. Och, 
jak ten czas leci, niczym na skrzydłach huraganu. Ileż to lat 
minęło? Czternaście czy piętnaście? Zabawne, lecz nie 
jestem tego pewien.
—	Widać i ciebie pamięć zawodzi..
  —	W liczbach nigdy nie byłem mocny, mniejsza z tym. 
Derek Carty uratował mi życie, to raz. Wybawił z nie byle 
jakiego kłopotu, to dwa. A przydarzyło się to w 
miejscowości... w miejscowości — zamyślił się chwilę — w 
Blowy Garden, gdzieś w okolicach Północnej Platte, w 
Nebrasco. Zostałem posądzony o napad na pociąg i rabunek 
złota. Bagatela! Miałem istotnie sporo złota przy sobie i 
gdyby nie Derek Carty... Kimkolwiek byłby teraz, nie 
podniosę na niego nawet palca, a twoja złośliwość, Janie, jest 
akurat nie w porę.
  

  Tak skarcony, nie rzekłem ani słowa w swej obronie. 
Gdzieś tam w zakamarkach mego mózgu odemknęła się 
właściwa komórka pamięci.
  —	Derek Carty — szepnąłem — istotnie opowiadałeś o 
nim. To się wydarzyło na rok przed klęską Cu-stera. 
Spotkałeś go później?
  —	Nigdy. Ostatni raz właśnie w Błowy Garden. Mam 
nadzieję, że stara znajomość ułatwi nam zasięgnięcie 
informacji o Clarku, Carty niczego przede mną nie ukryje. 
Ale oto i on.
  —	Już, już, Karolu! Wszystko załatwione, konie w stajni.
—	A siodła i broń?
  —	Nie martw się, wszystko przeniesiono do moich 
własnych apartamentów.
  —	Pięknie, lecz czy przypadkiem nie pomyliłeś 
wierzchowców?
  —	Jakże mogłem pomylić, skoro tylko dwa zostały 
uwiązane u wrót mej posiadłości? A teraz chodźcie ze mną. 
W tej izbie nie jest tak bardzo przyjemnie.
—	Mój   przyjaciel  —  przedstawił  mnie  Karol.
  —	Przyjaciele naszych przyjaciół są naszymi przyjaciółmi 
— stwierdził sentencjonalnie.
Nie byłem zachwycony tym wyróżnieniem.
—	Poprowadzę was.
  Ruszył pierwszy, my za nim. Przeszliśmy wzdłuż salę, 
minęli jakąś sionkę i dopiero za nią Carty uchylił drzwi.
—	Sprezentuję was mojej żonie — oświadczył.
  Jak zauważyłem, wyrażał się chwilami nieco pompa-
tycznie, lecz żartobliwym tonem, jak człowiek, który
  

świetnie zdaje sobie sprawę z komizmu takiego sposobu 
mówienia. Zanotowałem mu to na plus.
  —	Ho, ho! — zdziwił się Karol. — Widzę, żeś się 
ustatkował.
  —	Ba, przecież jestem właścicielem „Złotej Sowy". 
Wejdźcie, proszę. Elso, oto zapowiedziani goście.
  Pani domu okazała się niską, szczupłą osóbką o ka-
sztanowatych włosach, brązowych oczach, twarzy okrągłej i 
świeżej niczym jabłko przed chwilą zerwane z gałęzi i o 
niesłychanie — jak się później okazało — żywym 
usposobieniu.
  —	Witajcie, panowie — powiedziała dźwięcznym gło-
sikiem. — Derek nie zdążył mi wszystkiego wytłumaczyć, 
lecz z którymś z panów podobno przeżył wiele przygód.
—	To ze mną — przyznał się Karol.
  —	Ach, jakże się cieszę! Więc pan jest tym sławnym 
myśliwym i odkrywcą złotych żył, pogromcą bandytów i 
opiekunem słabych!
—	Ależ... — zaprotestował Karol.
  —	Nie zaprzeczaj — wtrącił się Carty, a zwracając się do 
żony: — Karol zawsze był człowiekiem skromnym i widać 
takim pozostał.
  —	Tym większa moja radość. W La Junta życie upływa 
nieco monotonnie i każdy gość z dalekiego świata jest prawie 
jak złoto, którego szukaliście w Czarnych Górach.
  Uśmiechnąłem się. Ciekawe, co Carty naplótł swej żonie?
  —	Przepraszam cię, moja droga — wtrącił się karczmarz 
— muszę rzec słówko memu przyjacielowi.
  Powiódł Karola w kąt i coś mu tam naszeptał, po czym 
całą czwórką wkroczyliśmy do następnego pokoju, gdzie 
powitał nas stół nakryty obrusem, zastawiony talerzami i 
mnóstwem półmisków. Kiedyż to pani Elsa zdążyła 
przygotować, skoro nie minęło jeszcze dwadzieścia minut od 
naszego przybycia pod dach „Złotej Sowy"?
  Gdy siadaliśmy do stołu, Carty poinformował nas, że 
„apartament" gościnny już czeka i że nas sam do niego 
zaprowadzi w odpowiedniej chwili. To rzekłszy, z niezwykłą 
wprawą napełnił szklaneczki złotawym płynem.
  — Wasze zdrowie, przyjaciele. A teraz wybaczcie, że 
was na chwilę opuszczę, interesy zawodowe wymagają mej 
obecności na sali.
  Zostaliśmy we trójkę, co w niczym nie umniejszyło 
przyjemności biesiadowania. Pani Elsa — jak to się 
potocznie określa — dwoiła się i troiła, a chłopak, wyrostek 
zjawiał się kilka razy, aby zmieniać talerze i przynosić wciąż 
nowe potrawy (nawiasem powiedziawszy, zauważyłem, że 
w każdym saloonie znajduje się zawsze jakiś chłopiec do 
posług, widać taka już jest specyfika tych przedsiębiorstw 
gastronomicznych). Nim po. raz trzeci zmieniono talerze, 
byłem najedzony po dziurki w nosie. Na szczęście strumień 
dań wysechł i mogłem zaprzestać powtarzania słowa 
„dziękuję" przy każdym podsuwanym przez gospodynię 
półmisku. Co do Karola... użył sobie za wszystkie czasy.
  —	Jak to ładnie ze strony panów, że przybyliście 
odwiedzić Derka.
  —	Żeby rzec prawdę — odparł Karol — są to nie 
zamierzone odwiedziny, po prostu nieoczekiwane spot-' 
kanie. Nie miałem pojęcia, że pani mąż osiedlił się tutaj. 
Rozstaliśmy się tak dawno.
  —	Wiem, wiem, Derek mi mówił. Więc to przypadek, że 
zawitał pan do La Junta?
  —	No, niezupełnie. Przybyliśmy do La Junta w 
określonym celu, szukając właśnie saloonu „Pod Złotą 
Sową", ale nie przypuszczałem, że jego właścicielem jest 
ktoś, z kim przeżyłem sporo wesołych i smutnych chwil i 
któremu zawdzięczam to, że nadal żyję.
  —	Ach tak — uradowała się — Derek mi mówił. — A 
pan? — zwróciła się do mnie. — Również bawił 
w Czarnych Górach?
Zaprzeczyłem.
  —	W tamtych czasach jeszcze nie znałem mego to-
warzysza. Nasze spotkanie wydarzyło się w innych 
okolicznościach i w zupełnie innym miejscu.
—	W szpitalu — wtrącił Karol. — W Milwaukee.
—	Razem chorowaliście?
  —	Och, nie. To tylko ja chorowałem, on mnie kurował. To 
jest, proszę pani, lekarz.
  —	Lekarz! — wykrzyknęła i aż klasnęła w dłonie. — 
Przybył pan tu do pacjenta?
Wyprowadziłem ją z błędu.
  —	Nie, bawimy w tych stronach, żeby poznać kraj i 
trochę popolować.
  Karol znowu włączył się do rozmowy i nawet opowiedział 
o początkach naszej znajomości i o wspólnych wyprawach w 
nieznane tereny.
  —	Ależ to cudownie! — ucieszyła się znowu. — Móc tak 
spacerować po kraju.
  —	No, trudno to nazwać spacerem — zaprotestowałem. 
— Niekiedy podczas takich wędrówek przydarzały się nam 
niezbyt miłe spotkania i dość ryzykowne przygody. Ma to 
jednak swój urok, dodaje smaku, jak sól, pieprz czy ocet użyte 
do potraw.
  Karol zerknął w mą stronę, przymrużywszy lewe oko. 
Miałem nadzieję, że gospodyni tego nie zauważyła, bowiem 
wszystko, co przed chwilą powiedziałem, było czystym 
samochwalstwem, lecz któż jest od niego całkowicie wolny? 
Jeszcze teraz ciarki przechodziły mi po plecach na 
wspomnienie samotnej chaty, gadatliwego herszta bandy i 
worka, w który mnie ubrano. Pięknie dziękuję za taką sól, 
pieprz czy ocet!
  

  —	Ach — westchnęła — chciałabym kiedyś powędrować 
przez prerię w towarzystwie prawdziwych westmanów, 
takich jak wy obaj!
  —	Na pewno pani pojedzie — pocieszył ją Karol. — 
Derek ma głowę nie od parady i na pewno coś wymyśli. 
Może zorganizuje wycieczkę w liczniejszym towarzystwie.
  —	Podróżować w gromadzie? To żadna przyjemność.
  —	Za to chroni przed nieprzewidzianymi wypadkami — 
stwierdziłem.
—	Indianie? — zainteresowała się.
  —	Ci nie są najgorsi — wyjaśnił Karol. — Przeważnie 
siedzą w rezerwatach. Za to nie brak bladych twarzy 
okrutnych i nienasyconych w chciwości.
—	Kogo ma pan na myśli?
  —	Między innymi takich właśnie drabów, z którymi 
zetknęliśmy się nie dalej jak wczoraj.
  —	Przygoda? Lecz wyszliście z niej cało. Chyba się nie 
mylę?
—	Wyszliśmy cało dzięki przypadkowi.
—	O, proszę opowiedzieć.
  Karol, na przekór temu, o co prosił mnie jeszcze w chacie, 
aby nie chwalić się ośmieszającą nas wpadką, teraz szeroko 
się nad nią rozwiódł. (Gdy w parę godzin później 
przypomniałem mu o tym, odparł, że ani Derek Carty, ani 
jego żona nie należą do ludzi, przed którymi powinniśmy się 
wstydzić, na pewno nikomu nie potworzą, zresztą La Junta 
jest taką dziurą...)
  Warto było przypatrzeć się słuchaczce. Ileż wrażeń 
odczytałem na jej twarzy, jak żywo reagowała na opis 
groźnych chwil, jakie przeżyliśmy, mimo że Karol wcale nie 
dramatyzował zdarzeń, opowiadał raczej żartobliwym tonem. 
Właśnie skończył, gdy zjawił się Carty.


  —	Słyszałeś, Derek? Wczoraj napadnięto na pociąg. To 
niesłychane! Panowie byli świadkami.
  —	Byliście świadkami? — zdumiał się karczmarz. — 
Przed chwilą jeden z gości opowiadał mi o tym wydarzeniu, 
lecz że był po kilku szklaneczkach, nie bardzo dałem mu 
wiarę. Gadaj, Karolu, bo ze skóry wyskoczę!
  Nalał nam whisky, a mój przyjaciel, chcąc nie chcąc, 
musiał powtórzyć wszystko, od samego początku do 
samiuteńkiego końca. Nie obeszło się przy tym bez 
przerywań karczmarza, w rodzaju:
  —	Wpakowali was do worków? I ciebie, Karolu, 
pierwszego? Świetny kawał! Jakże mogłeś tak nie.-ostrożnie 
pchać się do ciemnej izby?
  —	Nie widzę w tym nic świetnego — pokiwał głową 
Karol. — Czy tobie zawsze wszystko się udawało? 
Chociażby tam, w Dakocie?
Carty spoważniał.
  —	Oczywiście, nie wszystko, lecz ja nie z tego się śmieję, 
lecz z radości, że wszystko dobiegło szczęśliwego końca. 
Niepotrzebnie się chmurzysz. Powiadasz, że widzieliście 
twarz herszta, nie zawiadomisz o tym szeryfa? Rysopis to 
rzecz ważna.
  —	I bardzo często wprowadzająca w błąd. Zastanowię 
się.
  Karol skończył opowiadanie, a ja dodałem kilka słów o 
swej wizycie w pociągu.
—	Jest pan policjantem? — zainteresował się Carty.
  —	Ależ Derek! — oburzyła się pani Elsa. — To lekarz!
  —	Lekarz? Ho, ho! Czyżbyś, Karolu, aż tak bardzo dbał o 
swe zdrowie?
  Roześmieliśmy się, a Karol wyjaśnił, jak sprawa istotnie 
wygląda.
  —	No, to co innego. Przyznam, że pierwszy raz spotykam 
lekarza uganiającego się po preriach. Lecz co
  

z tobą działo się, Karolu, odkąd rozstaliśmy się w Blowy 
Garden? Zniknąłeś wówczas bardzo tajemniczo.
  —	Widzisz... doszła mych uszu wiadomość o karawanie 
osadniczej, więc nie tracąc chwili czasu pognałem na jej 
spotkanie.
—	I spotkałeś?
  —	I spotkałem. A później przez kilka lat byłem farmerem 
na własnej zagrodzie.
  —	Patrzcie państwo! No, no... I nadal gospodarujesz?
  (Pomyślałem, że z tą osadniczą karawaną było nieco 
inaczej. Wiedziałem jednak, że „prawdziwej prawdy" Karol 
nie mógł Carty’emu zdradzić.)
  —	Już nie gospodaruję. Po trzech latach suszy sprzedałem 
ziemię, aby przedzierzgnąć się w trapera, i wcale tego nie 
żałuję.
  —	Handlujesz skórami? Niezły to interes, lecz teraz nie 
pora na nie.
  —	Wiem o tym. W te okolice przyjechaliśmy, aby się 
nieco powałęsać, a przy okazji zapolować na antylopy.
  —	No, to masz mnóstwo czasu. Chyba posiedzicie u mnie 
kilka dni?
—	Może tak, może nie. To zależy.
—	Od czego? Cóżeś taki tajemniczy?
—	Słuchaj, czy u ciebie pracuje Fred Clark?
—	Znasz go?
—	Nigdy nie widziałem.
—	Owszem, pracuje u mnie.
—	Co to za człowiek?
  —	Mnie się nie podoba — wtrąciła pani Elsa. — Czuję w 
nim jakiś fałsz.
  —	Przesadzasz, moja droga. Clark przybył do mnie przed 
pół rokiem, może nieco wcześniej. Szukał jakiegokolwiek 
zatrudnienia. Zlitowałem się nad nim i przyjąłem. Pytasz, co 
to za człowiek? Bardzo przeciętny,
  

niczym się nie wyróżnia. Obsługuje gości, jak umie, stara się. 
Jedno, co mam mu do zarzucenia: zbytni pociąg do wódki i do 
kart.
  Stłumiłem uśmiech. Z tego, co mi Karol opowiadał, Derek 
Car ty sam był karciarzem! No, ale mógł się zmienić.
  —	Więc Clark jest kelnerem — stwierdził mój przyjaciel. 
— Czy znajdował się na sali, kiedyśmy przybyli?
—	Nie. Nie ma go od dwu dni.
—	Co to znaczy?
  —	Prosił o trzydniowy urlop, chciał odwiedzić ciotkę. 
Podobno mieszka w okolicy. Powinien jutro wrócić, a jak nie 
wróci, płakać po nim nie będę.
  O mało nie podskoczyłem na krześle na taką wiadomość. 
Czyżby Clark pojechał do Goodyear? Mimo że obiecywał 
zjawić się dopiero za dwa tygodnie? Karol musiał rozumować 
podobnie, bo powiedział do karczmarza:
  —	Jeśli jutro Clark się nie zjawi, opuszczamy La Junta.
  —	Cóż to za dowcip? — zaniepokoił się Carty. — 
Pragniesz sprawić mi przykrość?
—	Na pewno nie. Może zresztą jeszcze tu wrócimy...
—	Rozumiem. Ścigacie Clarka.
  —	No... niezupełnie. Pragniemy z nim porozmawiać.
—	Przecież go nie znasz?
  —	Nie znam, lecz Clark szantażuje naszego znajomka i 
może mu narobić sporo kłopotów.
—	Czyżby ten znajomek coś przeskrobał?
  —	Nic takiego, czym mógłby zainteresować się szeryf lub 
sędzia.
  —	Nie chodzi tu o kobietę? — chytrze zagadnął 
karczmarz.
—	Teraz jesteś bliższy prawdy.   Clark potrafi zepsuć 
pięknie zapowiadające się małżeństwo, ale proszę, nie pytaj 
więcej, nie jest to tylko moja tajemnica. I nie mów Clarkowi, 
że mamy do niego interes.
  —	Będę milczał jak głaz. Dla ciebie, Karolu, wszystko!
  Po takim przyrzeczeniu zmieniliśmy temat rozmowy. Carty 
coś niecoś opowiedział o sobie. Wynikło z tego, że dopiero od 
trzech lat jest właścicielem saloonu, a od dwu lat mężem pani 
Elsy. Zaoszczędził okrągłe sumkę jako wędrowny agent 
handlowy kilku przedsiębiorstw i kupił podupadły zakład od 
poprzedniego posiadacza, który zapragnął wycofać się z inte-
resu ze względu na podeszły wiek. Brzmiało to praw-
dopodobnie, lecz nie bardzo dawałem temu wiarę, mając w 
pamięci dawne wyczyny Carty'ego.
  —	Jeśli wolno zapytać — zagadnął nieoczekiwanie — czy 
nie jesteście zmęczeni?
  Nie odpowiedziałem, udając zucha, jednak Karol nie 
krępował się. Przyznał, że ostatnią noc raczej przeleżeliśmy, 
przejechali i przegadali.
  —	Tak też sobie myślałem. Zaprowadzę was do pokoju.
  Rzekliśmy „dobranoc" pani Elsie i udali się za go-
spodarzem.
  —	Nad saloonem mam dwie sypialnie — poinformował 
— lecz to nie dla was. Tam sypia po kilka osób. Na 
szczęście jest tu wolny pokój gościnny dla domowych 
przyjaciół. Spójrzcie! — otworzył któreś tam drzwi. — Jak 
wam się podoba?
—	Piękny — odparł Karol.
—	No, to dobrej nocy.
To powiedziawszy odszedł.
  Pokój, jaki otrzymaliśmy, na pewno nie grzeszył 
pięknością, lecz był czysty i schludny. Posiadał dwa świeżo 
zasłane łóżka, okrągły stół, firanki w oknie oraz
  

miednicę i wiadro z wodą. Naftowa lampa na stole mżyła 
dokoła żółtym światłem. Czegóż nam więcej było potrzeba?
  —	Karolu — zagadnąłem — co ci Carty naszeptał tam w 
kącie?
  —	Prosił, abym raczej nie opowiadał o naszych spo-
tkaniach w Czarnych Górach, do czego się zastosowałem. 
Przypuszczam, że naplótł swej żonie o różnych przygodach, 
które nigdy się nie wydarzyły, i lękał się, że mimo woli 
zdemaskuję jego kłamstwa.
  Szybko znalazłem się pod pledami, na miękkim materacu, z 
głową na poduszce. Karol dmuchnął w klosz lampy, ogarnęła 
nas ciemność, a po niej — sen.
  Nadeszła więc teraz odpowiednia pora wyjaśnić, w jaki 
sposób doszło do znajomości, a nawet zażyłości między 
Karolem a Derkiem Carty.
  Stara to historia, lecz przez to wcale nie mniej interesująca. 
Zaczęła się na gdzieś koło roku 1874, żeby głębiej nie sięgać 
w przeszłość. Wówczas Karol Gordon pracował na farmie 
Jamesa Bootha, piętnaście mil od Chicago. Był kowbojem, 
raczej nietypowym kowbojem, jako że podówczas olbrzymia 
większość ludzi tego zawodu nie umiała ani czytać, ani pisać. 
Za to Karol Gordon zaraził się, nie wiadomo kiedy i od kogo, 
szlachetnym zwyczajem czytania książek. W godzinach 
wolnych od pracy, wbrew nawykom współtowarzyszy 
spędzających sporo czasu w saloonach chicagowskich 
przedmieść, Karol siadał na konia i gnał do centrum miasta, 
gdzie kupował książki. Początkowo — jak popadło. Stąd 
narodziła się zabawna mieszanina dobrych i złych utworów, 
pochłanianych przez żarliwego czytelnika w cieniu samotnego 
wiązu, gdzie mu nikt nie przeszkadzał. Do uszu pana Bootha 
doszły wieści o niecodziennych zwyczajach jego pracownika, 
a ponieważ farmer znał ongiś nie żyjącego już ojca Karola, 
słabiutkie więzy znajomości skłoniły go do większego za-
  

interesowania się chłopcem. Tu należy zauważyć, iż James 
Booth nie należał do grupy tych prymitywnych, 
nieokrzesanych rolników i hodowców, którzy poza własną 
ziemią niczego nie dostrzegają, a których cała mądrość 
sprowadza się do umiejętnej uprawy roli i troski o stada 
krów.
  James Booth przewędrował kawałek świata, lubił drukowane 
nowinki, a przede wszystkim chciał róż- I nić się od owych 
ciemnych jak tabaka w rogu sąsiadów. Marzył w cichości 
serca, że nadejdzie dzień, w którym ta jego odmienność 
zostanie w pełni oceniona przez współobywateli, a on doczeka 
się stanowiska sędziego lub jakiejś innej obieralnej godności.
  Wezwał do siebie Karola, przejrzał nabyte i przeczytane 
książki, rozdzielił je na dwie nierówne kupki. Jedną bardzo 
pochwalił, drugą polecił Karolowi wrzucić do ognia, jako 
bezwartościowe piśmidła, zaśmiecające — jak to określił — 
serce i głowę czytelnika. Karol nie od razu pojął, na czym 
polega różnica między „dobrą" a „złą" książką, ale kilka uwag, 
jakie na ten temat wypowiedział farmer, zapamiętał bardzo do-
kładnie. Na tym sprawa się nie zakończyła. Booth udzielił 
Gordonowi prawa korzystania ze swej biblioteki, wcale 
okazałej, i od ręki wybrał kilkanaście tomów, grubych i 
cienkich, które — jak twierdził — I należy poznać. Czy ten 
wybór był słuszny? Na pewno daleki od ideału. Niemniej James 
Booth znał się na rzeczy znacznie lepiej od młodego kowboja.
  Karol zabrał się energicznie do lektury. Najbardziej 
spodobały mu się powieści traktujące o życiu pierwszych 
białych osadników Północnej Ameryki. „Pięcioksiąg Sokolego 
Oka" — słynny cykl napisany przez J. F. Coopera — 
dosłownie pochłonął, chociaż miejscami narracja wydała mu 
się rozwlekła i nudna. Ale później trafił na powieści z czasów 
nowszych, te lepsze spośród wielkiej gromady książek 
opisujących prerie
  

i Dziki Zachód. Powoli zaczął rozróżniać. Coraz częściej 
wykrywał fałsz lub wręcz niepodobieństwa świadczące 
chyba, że autorzy mówią o tym, o czym sami niewiele 
wiedzą. Z czytania takich książek: złych i dobrych, 
ciekawych i nudnych, wyrosła tęsknota za nie zbadanymi 
ziemiami, za innymi ludźmi, za przygodą.
  W roku 1874 rozeszła się wieść o odkryciu złota w 
Czarnych Górach w odległej Południowej Dakocie. To 
zdecydowało. Mimo przestróg Bootha Karol Gordon 
wyruszył w nieznane.
  Piękny, majowy poranek 1875 roku powitał Karola na 
stacji kolejowej w Cheyenne, mieście leżącym na samiutkim 
południowym krańcu terytorium Wyoming. Tu kończyła się 
podróż koleją dla tych wszystkich, którzy wędrowali na 
północ. Skończyła się dla Karola, bo i on tam dążył. Stąd ku 
Czarnym Górom można było dotrzeć już tylko na końskim 
grzbiecie, dyliżansem, własnym wozem lub na piechotę. 
Karol konia nie posiadał, nie miał również pieniędzy na jego 
kupno. Jako typowy greenhorn nabył przed wyprawą piękne 
traperskie ubranie, torbę, winczester i w kieszeni pozostało 
mu niewiele dolarów, zaledwie wystarczyło na opłacenie 
noclegu, skromnego posiłku i na podróż dyliżansem do Custer 
City, w samym sercu Czarnych Gór. Lecz amatorów podróży 
dyliżansem było zbyt wielu, aby mógł ich pomieścić jeden 
wehikuł, a na następny należało czekać cztery do pięciu dni. 
Przez ten czas mieszkać i żywić się w Cheyenne. I tak oto 
Karol znalazł się w paskudnym położeniu. Na szczęście los 
mu sprzyjał. Spotkał w Cheyenne wędrującą ku północy 
własnym wozem rodzinę Heartów: dziadka, syna z żoną, 
wnuka. Z przypadkowej rozmowy wynikło, że chętnie 
widzieliby w swym towarzystwie jeszcze jedną dobrą 
strzelbę, jako że droga do Custer City nie była bezpieczna. 
Trafiali się na niej
  

Indianie, trafiali biali rozbójnicy rabujący podróżnych. Karol 
został zaproszony do odbycia wspólnej wędrówki.
  Okazało się, że poza mułami ciągnącymi wóz Heartowie 
posiadają dwa konie. Na jednym jechał syn starego Hearta 
— Abel, drugiego wraz z siodłem wypożyczono Karolowi. 
Jeszcze tego samego dnia piątka wędrowców ruszyła w 
podróż.
  Czwartego dnia dotarli do Laramie, byłej faktorii 
handlowej, obecnie fortu obsadzonego wojskową załogą. 
Tam spotkała Karola Gordona przygoda, która raz na zawsze 
zjednała mu serca wszystkich członków rodziny. Jack Heart, 
mały chłopczyk, nie potrafił długo tkwić w jednym miejscu. 
Korzystając, że wszyscy zajęci byli rozbijaniem obozowiska, 
oddalił się od starszych. Trafił na grzechotnika, nie zdając 
sobie sprawy, czym grozi takie spotkanie. Gdyby nie celny 
strzał Karola, padłby ofiarą zabójczego jadu. Karol nie był 
wówczas dobrym strzelcem i gdy później opowiadał mi o tym 
zdarzeniu, przyznał, że trzy razy pociągnął za spust 
winczestera i prawdziwym cudem było, że raz trafił, i to w 
sam środek obrzydliwej głowy gada. Lecz o tym nie wiedzieli 
Heartowie i uznali swego gościa za znakomitego myśliwca, 
którego opatrzność zesłała im w odpowiedniej chwili.
  Tegoż dnia nad wieczorem Karol Gordon spotkał się z 
Derkiem Cartym po raz pierwszy. Carty zawitał do 
obozowiska Heartów, dźwigając upolowaną przez siebie 
antylopę. Przedstawił się i poprosił o miejsce przy ognisku. 
Nie odmówiono mu, tym bardziej że pieczeń z antylopy stała 
się dla wszystkich przyjemną odmianą codziennego posiłku. 
Gdy przyszło do omawiania kolejności nocnych wart (bo ktoś 
musiał pilnować dobytku), Carty nie uchylił się od obowiązku 
i wypełnił go bez zarzutu. Następnego ranka oświadczył, że 
chętnie przyłączyłby się do towarzystwa na pewien czas.
  

Jedna strzelba więcej (Carty posiadał długą broń) była 
przedmiotem nie do pogardzenia w tych dzikich stronach. 
Carty nie miał jednak wierzchowca. Ustalono, że będzie 
jechał w tyle wozu.
  Karol nie okazał zachwytu tą decyzją. Nie istniały powody 
do nieufności, jednak przybysz nie bardzo przypadł mu do 
gustu. Dlaczego? Nie potrafił tego nawet sobie wyjaśnić. Po 
prostu wydało mu się, że w słowach nieznajomego tkwi jakiś 
fałsz.
  Derek Carty opowiadał, że jest myśliwym, a złoto 
Czarnych Gór nic a nic go nie obchodzi. Na uwagę Karola, iż 
w wiosennym sezonie futra upolowanych zwierząt są liche i 
handlarze nie chcą ich nabywać, Carty odparł, że obecnie 
poluje wyłącznie na grzechotniki. Słuchacze roześmieli się 
sądząc, że to żart. Carty z niezmąconą powagą wyjaśnił, że 
skóra grzechotników jest mocna i trwała, bez względu na 
porę roku i nadaje się świetnie do wyrobu nieprzemakalnych 
czapek, pokrowców, a nawet obuwia. Ile było w tym 
wszystkim prawdy — nikt nie wiedział, ani Heartowie, ani 
Karol Gordon.
  Podróżowano przez cały dzień, z krótką południową 
przerwą. Jeszcze daleko było do zmroku, gdy trafili na małe 
jeziorko, a raczej dziurę wypełnioną wodą. Dziadek Heart 
chciał jechać dalej, lecz Carty zaprotestował mówiąc, że od 
tego miejsca rozciąga się kraj pustynny, i radził napełnić 
wszystkie naczynia życiodajnym płynem. Jak się później 
okazało, mówił prawdę.
  Rozbito więc obóz, zjedzono resztę antylopy i ciągnięto 
losy mające wyznaczyć kolejność nocnej warty. Karolowi 
przypadł najwcześniejszy dyżur. Najkrótszy patyczek (bo 
losowano przy pomocy różnej długości patyczków), 
oznaczający wartę przedranną, wyciągnął Carty. (Karol 
twierdził później, że to wcale nie był przypadek, ale jak tego 
dowieść?)
  

  Rankiem Karol obudził się pierwszy. Gdy otworzył oczy, 
stwierdził ze zdumieniem, że słońce swą tarczą już zdążyło 
wyjrzeć zza horyzontu. Jego towarzysze jednak spali nadal. 
Dlaczego Carty ich nie obudził?
  Sprawa wyjaśniła się bardzo szybko. Oto Derek Carty 
zniknął wraz z dwoma końmi, pozostawił tylko muły. Lecz 
dla dwu pozbawionych wierzchowców osób nie było miejsca 
w wozie. Jeden musiałby wędrować pieszo. Karol 
postanowił złapać złodzieja, był dobrym jeźdźcem i wierzył, 
że mu się to uda.
  Na szczęście koniokrad zabrał tylko jedno siodło. Pozostałe 
założono na grzbiet muła. Karol przytroczył do łęku lasso i 
ruszył w drogę. Siad uciekającego — ślad dwu koni — był 
bardzo wyraźny. Po kilku godzinach dopadł Carty’ego, przy 
pomocy lassa ściągnął go z wierzchowca, a następnie zmusił 
do powrotu. W obozowisku powitała go radosnymi okrzykami 
cała rodzina.
  Z koniokradem obeszli się bardzo po ludzku, tyle że go 
dokładnie związano. Co mieli dalej począć z tym 
człowiekiem, nikt nie wiedział. Po długiej naradzie 
zdecydowano się, na wniosek Karola, odstawić Carty'ego do 
Laramie i oddać w ręce szeryfa.
  Tegoż dnia zawitali do nich niespodziewani goście: dwaj 
hodowcy bydła (ojciec i syn) z okolic Cheyenne. Poszukiwali 
niejakiego Derka Carty'ego, który przed paru tygodniami 
został przez nich przyjęty do pracy, a po paru tygodniach 
sprzedał stado bydła przygodnemu handlarzowi i uciekł z 
pieniędzmi. Ruszyli natychmiast w pościg i dopadli złodzieja 
w Goodwill w Nebrasce. Siedział spokojnie w miejscowym 
saloonie i grał w karty. Wcale się nie przeraził na widok 
oszukanych. Wstał od stołu, elegancko przeprosił resztę 
towarzystwa, a przybyłym oświadczył, że musi im coś 
wyjaśnić w cztery oczy. Zabrali go do hotelowego pokoiku. 
Tam Carty wytłumaczył, że sprzedaż bydła była
  

nadzwyczajną okazją, że takiej ceny nie sposób uzyskać, po 
czym pokazał zaskoczonym hodowcom plik banknotów, które 
następnie wręczył poszkodowanym. Na pytanie, czemu tego 
nie uczynił wcześniej, odparł dość mętnie, że w drodze 
powrotnej coś go „napadło" i postanowił odwiedzić Goodwill, 
w którym rzekomo chował się od maleńkości. Naiwni, 
dobroduszni farmerzy uwierzyli. Zanocowano we trójkę we 
wspólnym pokoju, a rankiem okazało się, że Carty uciekł: z 
pieniędzmi i na jednym z farmerskich koni.
  Znowu ruszyli w pogoń i dotarli aż tutaj, ani przez sekundę 
nie przypuszczając, że poszukiwany znajduje się obecnie o 
kilka kroków od nich. Zaprowadzeni przez Karola do miejsca, 
na które ciśnięto Carty'ego, rozpoznali złodziejaszka i zażądali 
zrewidowania go.
  Za zgodą rodziny Heartów Karol dokonał tej operacji. 
Najpierw przetrząśnięto manatki i w jednym z woreczków 
odkryto prawdziwy skarb: grudki rodzimego złota. Na 
pytanie, skąd je ma, Carty z humorem oświadczył, iż wygrał 
w najuczciwszej grze od przypadkowych znajomków. 
Rewizja osobista pozwoliła zajrzeć do portfela. Nie było w 
nim nic poza pokaźną paczką banknotów. Przeliczono: 
wypadło trzysta dwadzieścia dolarów. Ponieważ farmerzy 
oceniali swą stratę na dwieście dolarów, a skradzionego 
konia na trzydzieści dolarów (co Carty uczynił z tym koniem, 
zanim pieszo przybył do Heartów, nie sposób było ustalić, 
najprawdopodobniej sprzedał wraz z uprzężą), stary Heart 
wypłacił żądaną sumę, a resztę schował z powrotem do 
portfela. Portfel umieszczono na nowo w kieszeni 
właściciela. Było to najbardziej uczciwe wyrównanie strat 
osobom poszkodowanym. Jednak farmerów takie 
zakończenie sprawy jeszcze nie zadowoliło. Pragnęli 
doraźnego ukarania złodzieja.
  Warto zauważyć, iż na Dzikim Zachodzie kradzież nawet 
kilku sztuk bydła była traktowana, jako przestępstwo mniej 
szkodliwe od kradzieży jednego tylko konia. Po prostu 
dlatego, że bez krowy można się obejść, lecz zabranie komuś 
wierzchowca często skazywało okradzionego na śmierć z 
głodu lub pragnienia wśród niegościnnych pustkowi.
  Farmerzy domagali się natychmiastowego postawienia 
złodzieja przed sądem preriowym, czyli sądem Lyn-cha, a 
ponieważ wyrok skazujący był przesądzony, Carty'emu 
groziło powieszenie na gałęzi najbliższego drzewa.
  Karol wystąpił w obronie złodzieja. Uczynił to bardzo 
chytrze. Stwierdziwszy na początku, że nikt nie poniósł straty, 
zauważył następnie, że w sądzie preriowym muszą brać 
udział ludzie niezaangażowani. Poszkodowany może być 
tylko świadkiem. Tymczasem zarówno Heartowie, jak obaj 
farmerzy byli właśnie poszkodowanymi. W takiej sytuacji za 
bezstronnego sędziego uchodzić mógł tylko Karol. Lecz sąd 
prerii wymaga co najmniej trzech sędziów.
  Karol gardłował tak długo, aż poparł go stary Heart, a po 
nim jego syn. Farmerzy ustąpili. Zdecydowano, że wezmą ze 
sobą złodzieja do Laramie i tam przekażą go w ręce szeryfa. 
Lecz Karol nie bardzo ufał obcym. Za zgodą Heartów 
również eskortował Carty'ego do Laramie i odjechał dopiero 
wówczas, gdy koniokrada zamknięto w miejscowym 
areszcie. Jest rzeczą pewną, iż Carty słyszał cały spór 
"(bardzo głośną prowadzony) o swą skórę i świetnie pojął, kto 
ocalił go od stryczka. Ten fakt nie pozostał bez znaczenia w 
przyszłości.
  Piątka wędrowców dotarła wreszcie do Custer City, a 
Karol stał się jakby przybranym członkiem rodziny Heartów. 
Postanowiono nie rozłączać się.
  Zajęli wspólnie działkę eksploatacyjną nad małym 
potoczkiem o nazwie French Creek. Grzebanie się w piachu, 
ziemi i żwirze początkowo kiepskie dało wyniki.  Złota  
znaleziono tyle, co kot napłakał.  Lecz
  

nowicjuszami zainteresował się przypadkowo poznany w 
tamtejszym saloonie doświadczony eksplorer, Clive Tess. To 
on, nie wiadomo czym powodowany, wskazał Heartom 
właściwe miejsce poszukiwań, a rezultaty nie dały na siebie 
długo czekać. Gdy pokopali doły na zboczu pagórka, nad 
strumieniem, trafili na prawdziwą złotą żyłę.
  Którejś nocy Karol, obudziwszy się, zauważył, że konie 
czymś się niepokoją. Zaalarmował starego Hearta i z bronią 
w ręku ruszył, by zbadać tego przyczynę. Niespodziewanie 
usłyszał głos strzału. Młodzieńcza ciekawość przywiodła go 
aż na główną ulicę-drogę osiedla. Huk strzelby ponowił się. 
Ulica była pusta i cicha. Wędrując ostrożnie wzdłuż ścian 
baraków, bud i szałasów, Karol natknął się na Tessa. 
Eksplorer został napadnięty, gdy wracał z saloonu. Zbyt 
głośno chwalił się tam swym bogactwem, zbyt wielu 
pokazywał woreczek wypchany nuggetami. I oto pięciu 
mężczyzn zaskoczyło go na pustej drodze. Bronił się oparty 
plecami o ścianę jakiejś budowli lecz nie mógł uciec, było to 
zbyt wielkie ryzyko.
  W chwilę po przybyciu Karola Tess zdołał trafić jednego z 
napastników, lecz sam również odniósł ciężką ranę. Z kolei 
Karol wziął udział w obronie i postrzelił jednego z bandytów, 
chyba śmiertelnie, bo człowiek ten upadł w piach drogi i 
nawet nie usiłował podnieść się.
  Nagle Tess osunął się na ziemię, a Karolowi, który ukląkł 
przy nim, wręczył woreczek z nuggetami.
—	Co mam z tym począć?
  —	Zabierz dla siebie, przyda ci się. Zabierz... mnie już...
—	Co?
  Karol nie otrzymał odpowiedzi. Poczuł pod palcami ciało 
rannego dziwnie zwiotczałe i ogarnął go strach.
  

  —	Tess! — zawołał półgłosem, lecz nie uzyskał 
odpowiedzi.
  Wepchnął woreczek do kieszeni, oparł się o ścianę i 
czekał. Minęła chyba minuta, może więcej, gdy znowu 
ozwała się palna broń z przeciwległej strony ulicy. Usłyszał 
chrobot za swymi plecami. Później coś lekko trzasnęło. 
Zerknął za siebie i zobaczył w ścianie podłużny, prostokątny 
otwór.
  —	Nie strzelaj! — ostrzegł szepczący głos, dziwnie 
znajomy. — Chodź do mnie, szybko. Te draby zabiją cię.
—	Kto ty?
—	Chodź, bo zginiesz.
—	A Tess?
—	Zabieraj go. Ranny?
—	On nie żyje.
—	O, do diabła! To był porządny facet.
—	Ktoś ty? — powtórzył Karol pytanie.
—	Zgłupiałeś? Chodźże wreszcie.
  Z ciemności wysunęła się dłoń i chwyciła go za rękaw 
kurty.
—	No, szybciej!
  Karol wkroczył w ciemność. Zbawcza ręka powiodła go 
poprzez nieznane wnętrze, wypełnione nieprzenikliwa 
czernią. Na krańcach tej czerni błysnęło światło księżyca. 
Ujrzał twarz wybawcy.
—	Derek Carty — powiedział zdumiony.
  —	Ten sam. Szybciej! Za chwilę poczną nas ścigać.
  Lecz Karol zawahał się. Zrozumiały odruch. Złodziej koni i 
sprzedawca cudzego bydła nie zasługiwał na zaufanie.
Carty chyba wyczuł, bo powiedział bardzo szybko:
  —	Możesz mnie uważać za złodzieja, ale ani mor 
dercą, ani rabusiem nigdy nie byłem i nie będę. Ru 
szaj, bo ci zdejmą skórę z pleców, a przy okazji i mnie!
  

  Gdzieś z tyłu za nimi trzasnęły sucho dwa strzały. Karol 
przestał się opierać.
  I tak wyglądał początek drugiego spotkania z Derkiem 
Carty. Karol nigdy nie dowiedział się, jakim sposobem 
człowiek osadzony w areszcie w odległej Laramie po dwu 
tygodniach znalazł się w Custer City, natomiast usłyszał, 
czemu zawdzięcza pomoc.
  —	Nie pamiętasz, jakeś gardłował w mej sprawie? 
Tamci farmerzy chcieli mnie powiesić i gdyby nie ty...
  Ta noc — we wspomnieniach Karola —- przedstawiała 
się jak jeden wielki koszmar, z którego usiłował się wyrwać. 
Zapragnął natychmiast wrócić do Heartów, lecz Carty na to 
nie zezwolił.
  —	Będą się szukać, trafią do Heartów, bo i to możliwe. 
Gdzież się wówczas ukryjesz? Ściągniesz tylko 
kłopot na głowy swych przyjaciół.
  Było w tym sporo racji, więc Karol, prawie bezwolny, dał 
się zaprowadzić na jakieś puste podwórko, gdzie stały dwa 
konie. Wskoczyli na siodła i pognali poza ostatnie 
zabudowania Custer City. Carty wywiódł swego towarzysza 
między daleką linię wzgórz, do zielonej, porosłej trawą dolinki. 
Widać świetnie orientował się w terenie. W kilka godzin 
później odjechał do Custer, aby wtajemniczyć Heartów w 
całą historię. I tak rzeczywiście postąpił. Karol dowiedział się 
o tym po paru dniach, gdy odważył się tam wrócić. Nie na 
długo jednak, bowiem jacyś podejrzani osobnicy kręcili się 
wokół obozowiska Heartów, a nawet wypytywali o „młodego 
człowieka", który „miał winczester". Prawdopodobnie tamtej 
nocy, mimo ciemności, potrafili dobrze przypatrzeć się 
Karolowi. Wobec tego postanowił wracać do Laramie. Carty 
gdzieś zniknął.
  Znacznie, znacznie później spotkał go jadącego dyliżansem 
na południe, lecz mimo namów nie przystał na wspólną 
podróż. Tak wyglądało trzecie spotkanie z Cartym.
  

  Czwarte wypadło w Blowy Garden, w Nebrasce. 
Znajdował się tam mały banczek, w którym Karol postanowił 
zamienić na banknoty złoto otrzymane od Tessa. Na 
nieszczęście w okolicy dokonano napadu na pociąg i 
zrabowano spory transport złota. Nieznany przybysz wydał 
się właścicielom banczku osobą wielce podejrzaną. 
Sprowadzili szeryfa. Niewiele brakowało. ą Karol znalazłby 
się w areszcie. I tu, niespodziewanie, znowu wkroczył na 
widownię Derek Carty. Zaiste, stał się dla Karola 
opatrznościowym człowiekiem!
  Co Carty'ego przygnało do Blowy Garden? W jakim I celu tu 
zawitał? Pozostało to tajemnicą. W ogóle Carty i miał 
przedziwną zdolność mówienia o niczym, pomijania zbyt 
dociekliwych pytań i to w sposób, który j zbijał z tropu 
pytającego. Teraz okazało się, iż jest j przyjacielem szeryfa. 
Zaręczył za Karola, a później zaprowadził go do saloonu. Po 
obfitym posiłku zagadnął:
—	Co teraz zamierzasz, Karolu?
  —	Marzę o kawałku ziemi, na której mógłbym 
gospodarować. Już mi się znudziła włóczęga.
Carty zastanowił się chwilę.
—	A wiesz, to dobry pomysł. Pojadę z tobą.
  Karol zdrętwiał na takie słowa.  Ani mu w głowie powstało 
wędrować razem z koniokradem, szulerem i Bóg wie z kim 
jeszcze.
  —	Trzeba mieć nieco centów — odparł wykrętnie. — 
Ziarno na siew, materiał na budowę domu, na
rzędzia rolnicze. No i sama ziemia, wszystko to kosztuje.
—	Nie martw się o mnie.  A może lepiej kupić gotową 
farmę?
  —	Nie. Chcę się przyłączyć do jakiejś karawany 
osadniczej i zagospodarować dziewicze tereny. Tak wy 
padnie taniej, a poza tym liczę, że w gromadzie znajdę 
sąsiedzką pomoc.
  

—	Świetnie! Bardzo mi to odpowiada.
  Karol z coraz większym trudem ukrywał niepokój. 
Stowarzyszenie się z Cartym uważał za największe głupstwo, 
jakie mógłby popełnić. Lecz jak z tego wybrnąć? Ten 
sympatyczny mimo wszystko koniokrad uratował mu życie w 
Custer City, a przed chwilą wybawił z wielkiego kłopotu.
  —	Wyruszamy jutro — mówił Carty. — Najpóźniej 
pojutrze. Wcześniej nie mogę. Mam tu pewne zobowiązania.
—	Zobowiązania? — zdziwił się Karol.
  —	Tak, rewanż. Widzisz... zbiera się tu co wieczór 
gromadka moich znajomych i skracamy nudę grą. Wczoraj 
karta poszła mi nadzwyczajnie, obiecałem, że dam im dzisiaj 
możność odegrania się. Chyba rozumiesz?
  —	Oczywiście, czyś ty w ogóle cokolwiek do nich 
przegrał?
—	No, w sumie to raczej nie...
  —	Rozumiem — odparł Karol i wpadł w jeszcze bardziej 
ponury nastrój, ponieważ już od dawna podejrzewał swego 
towarzysza o niezbyt dżentelmeńskie sposoby gry. Niech 
teraz przyłapią Carty'ego na oszustwie, szeryf zmieni swą 
decyzję i wpakuje Karola za kratki. Jaką bowiem wartość 
przedstawia poręka szulera?
—	No  i co, Karolu, zgadzasz się?
—	To wymaga zastanowienia.
  —	Więc zastanawiaj się. Ja idę do szeryfa. Czekaj tu na 
mnie. Jak będziesz się nudził, zamów cokolwiek na mój 
rachunek. Do zobaczenia!
  Karol odczekał kilka minut, potem zapłacił wszystko co do 
centa, chociaż karczmarz początkowo nie chciał przyjąć 
pieniędzy („Jeszcze się pan Carty na mnie obrazi, jak mu o 
tym powiem"). Opuszczając lokal, za-trzymał się na progu i 
rzucił w stronę właściciela saloonu:
  — Jakby pan Carty mnie szukał, proszę powiedzieć, że 
musiałem szybko opuścić Blowy Garden. Będzie pan 
pamiętał?
  Wziął konia za uzdę i poprowadził go skrajem drogi aż do 
miejsca, gdzie kończyły się ostatnie zabudowania. Wówczas 
przystanął i obejrzał się, cały spocony z wrażenia. Nigdzie 
jednak nie zauważył znajomej sylwetki Carty'ego. Wskoczył 
na siodło i najpierw kłusem, później galopem ruszył na 
południe.
  Tak się zakończyło czwarte spotkanie z Derkiem Carty. 
Któż mógł przewidzieć, że po latach nastąpi piąte?
  Carty musiał dobrze poznać Karola Gordona, skoro tak 
radośnie go powitał i przedstawił swej żonie. Był pewien, iż 
Karol, przez pamięć dawnych wydarzeń w Custer City, nie 
ujawni pewnych szczegółów z jego przeszłości.
  Obudziłem się, gdy promień słońca uderzył w okienną 
szybę, przebił się przez ażurową firankę i padł mi na twarz. 
Siadłem na łóżku wypoczęty i beztroski, póki nie 
przypomniałem sobie, że dziś czeka nas rozmowa z Fredem 
Clarkiem. Natychmiast wyparowała ze mnie cała radość, bo 
wyniki tej rozmowy jakże wątpliwie się przedstawiały.
—	Hej — krzyknąłem — wstawaj. 
Karol podniósł się.
  —	No, Janie — powiedział ziewając — za kilka godzin 
rozstrzygnie się nasza najbliższa przyszłość. Albo 
powędrujemy truchcikiem na wiosenne polowanie, albo 
pognamy galopem na złamanie karku do Goodyear. 
Chciałbym już wiedzieć, co nas czeka.
  

—	Ułożyłeś sobie rozmowę z Clarkiem?
  —	Tak. Jeśli prawda nie znajdzie sobie drogi do jego 
mózgu, spróbuję go nastraszyć. Myślę, że pierwszą rozmowę 
przeprowadzę w cztery oczy.
  —	To znaczy, że mam zniknąć — powiedziałem nie bez 
goryczy.
  —	Nie denerwuj się. Tak będzie lepiej. Za to przy drugiej 
pogawędce staniesz się nieodzowny.
—	To ile tego ma być?
  —	Na dwóch się skończy, a może nawet na jednej? Gdy 
pójdę do Clarka, będziesz mógł swój czas poświęcić pani 
Elsie. Ona bardzo jest spragniona nowin z dalekiego świata, 
tylko nie daj się wciągnąć w rozmowę o przeszłości Derka, 
zbyt wiele o nim wiesz — mrugnął do mnie 
porozumiewawczo.
Ogoliliśmy się, umyli i wyszli z pokoju.
  —	Jestem głodny jak wilk — zauważył mój przyjaciel. — 
Przed tak ważną rozmową muszę dobrze podjeść.
  —	Zazdroszczę ci. Na myśl, że czeka nas może jazda do 
Goodyear, tracę apetyt. Ale chodźmy.
  Nie bardzo wiedzieliśmy, które drzwi mają nas do-
prowadzić do celu, w tym korytarzu znajdowały się aż cztery.
—	To te — pokazałem palcem.
—	Nie, tamte...
  Wówczas uchyliły się zupełnie inne, a na progu stanęła 
Elsa Carty.
  —	O! — krzyknęła wesoło — właśnie szłam po panów. 
Proszę, śniadanie czeka. Najlepsze, jakie potrafiłam 
wymyślić.
Poprowadziła nas prosto do nakrytego stołu.
  —	A gdzie Derek? — zapytał Karol. — W saloonie?
  —	Ach, nie. Przyszedł posłaniec od szeryfa i prosił, żeby 
Derek natychmiast przybył. Jakaś pilna sprawa.
  

Szeryf często radzi się Derka. Bo — dodała z odcieniem 
dumy w głosie — bardzo się tu liczą z opinią mego męża.
  Zabraliśmy się do jedzenia. Karol dał dobry przykład, ale 
mnie jakoś nie szło. Na myśl o Clarku, o Goodyear — każdy 
kęs zamieniał się w kamień. Zbliżała się chwila mająca 
rozstrzygnąć o dalszych losach Bedego. Rzecz dziwna, 
bardzo mnie one obchodziły, zupełnie jakby to dotyczyło mojej 
własnej przyszłości.
  Pani Elsa zabawiała nas rozmową, a czyniła to z 
wrodzonym talentem, i tak interesująco, że na pewien czas 
nawet zapomniałem o dręczących mnie niepokojach. Jednak 
gdy uchyliły się drzwi i do jadalni wkroczył Derek Carty, 
znowu ogarnęły mnie ponure myśli.	
  —	Witajcie! — zawołał. — Jak się czujesz, Karolu? 
A pan, doktorze?
  Odparliśmy, że znakomicie, chociaż z mej strony było to 
kłamstwo.
  —	To świetnie! Dzień zapowiada się pięknie, ani jednej 
chmurki na niebie.
—	Czego chciał od ciebie szeryf?
  Carty pomarkotniał. Zauważyłem to natychmiast. Czyżby 
wyszły na jaw jakieś stare sprawki naszego gospodarza?
—	Ponura historia — odparł siadając za stołem.
—	Co się stało? — zaniepokoiła się pani Elsa.
  —	Nic takiego, co by dotyczyło nas bezpośrednio. 
Opowiem o tym za chwilę. Po co mącić wesołą biesiadę. 
Jedźcie i pijcie.
Rozejrzał się po stole.
  —	Czy nie masz gdzie whisky pod ręką, moja droga?
  —	Tak wcześnie? — zapytała z akcentem nagany w 
głosie.
  

  —	Wyjątkowo — odparł. — Wracam z dość maka-
brycznego widowiska.
—	Derek! Zaraz mów, czego chciał szeryf.
  —	No dobrze, lecz najpierw przynieś whisky i szklaneczki.
Wyszła z pokoju.
  —	A co z Clarkiem? — zagadnął Karol. — Wrócił 
wreszcie?
  —	Ech — odparł karczmarz z wyraźnym ociąganiem — 
wrócił i nie wrócił równocześnie.
Cały zamieniłem się w słuch.
—	Powiedz wyraźnie.
  —	Powiem, że jeśli miałeś zamiar z nim rozmawiać, nic z 
tego nie wyjdzie.
  —	Uciekł! — nie wytrzymałem i aż się zawstydziłem tego 
okrzyku.
Carty przecząco pokręcił głową.
  —	Wyobraźcie sobie, szeryf mnie wezwał do rozpoznania 
zwłok. Tak, tak. Przywieziono tych czterech 
z bandy, jaka napadła na pociąg. Trzech nie znam, lecz w 
czwartym rozpoznałem Freda Clarka. Martwego. Możecie 
sobie wyobrazić, jak mnie to zaskoczyło. Nigdy nie 
podejrzewałem, że z niego był taki niebezpieczny ptaszek. O, 
jesteś, moja droga!
  Napełnił szklaneczki. Wypiliśmy. Jakoś mi to pozwoliło 
wrócić do równowagi.
  Na tym wypada zakończyć historię Bedego i woreczka 
żwiru. Wszystko, co działo się potem, nie ma już żadnego 
związku z tą sprawą. Jednak dla całkowitego wyczerpania 
tematu dodam, że w godzinę później napisałem do Bedego list 
i natychmiast zaniosłem na pocztę.
  Pisząc go wziąłem pod uwagę nienasyconą ciekawość 
pani Adeliny Harper. Kto wie, co jej przyjdzie do głowy? 
Może domagać się będzie, aby Bede głośno odczytał mą 
epistołę? Dlatego zdobyłem się na niezwykły (nie chwaląc 
się!) dyplomatyczny wybieg. Poza pozdrowieniami dla całej 
rodziny Harperów, donosiłem, że bawimy w La Junta, skąd 
ruszamy na polowanie.
  „Niedaleko La Junta — napisałem dalej — dokonano 
napadu na pociąg. Bandyci zostali rozproszeni, czterech 
poległo. Trzech z nich nie rozpoznano, czwartym jest niejaki 
Fred Clark, od pół roku zatrudniony jako kelner w saloonie 
Pod Złotą Sową w La Junta. Wspominam o tym, ponieważ 
jest to chyba ten sam człowiek, którego kiedyś zatrudniał pan 
Harper. Jeszcze raz pozdrawiam Cię, Barry, w imieniu 
Karola Gordona i własnym. Oby ci się jak najlepiej wiodło. 
Kto wie, może kiedyś znowu wpadniemy do Goodyear?"
  Zakończywszy na tym, podpisałem się zamaszyście i 
postawiłem datę. A po chwili namysłu dopisałem jeszcze 
swój adres w Milwaukee. Mam nadzieję, że Bede raz na 
zawsze wybrnął z kłopotów, lecz któż odgadnie przyszłość... 
polubiłem tego człowieka.
  
  
  
  „BodzioKB”