Ani
Krzysiowi, Stefankowi, Elżbietce i ich dzieciom
WYDAWNI
Anna M. Komornicka
HISTORIE
NIE Z TEJ
ZIEMI
WYDAWNICTWA RADIA I TELEWIZJI 1987
Opracowanie graficzne JERZY FLISAK
Redaktor Larysa  Misiak
Redaktor  techniczny Katarzyna   Pasternak
Korektor
Elżbieta Kozlowska-Jurczak
© Copyright by Anna M. Komornicka, Warszawa 1987 Illustrations © Copyright by Jerzy Flisak, Warszawa 1987



Wydanie I. Nakład 89 740+260 egz. Objętość 13,03 ark. wyd.,
13,97/Al ark. druk. Papier offset. III ki. 80 g.
Oddano do składania we wrześniu 1986 r.
Podpisano do druku     druk ukończono w listopadzie 1987 r.
ISBN 83-212-0461-9
Cena  zł 300,—
Druk i oprawa: Szczecińskie Zakłady Graficzne,
Szczecin, al. Wojska Polskiego 128
Zam.   nr   1230/11.10./I K-49
Opowiadanie Krzysia
^
?
[I
1
I
I
i
1 m
?????????????
W
I
*s
To  Mama  jest  takim doktorem,  który leczy chore książki? Wszystko zaczęło się od tego pytania, które zadał Stefanek, gdyśmy wrócili z uniwersytetu do domu — rozgorączkowani, przejęci i trochę zmęczeni długim siedzeniem bez ruchu.
—  Tylko ani mru-mru, żebym nie musiała się za was wstydzić! — powiedziała Bunia. — Elżbietka, chociaż najmłodsza z was, na pewno będzie najgrzeczniejsza z całej trójki.
—  Nie wiercić się, nie wygłupiać, bo od razu znajdziecie się za drzwiami i Mamie będzie bardzo przykro — oznajmił dobitnie Tatek.
Cała uroczystość rzeczywiście była długa, ale i bardzo ciekawa. Mama była ubrana w szeroką pelerynę, która nazywa się toga. Podeszła do przykrytego zielonym suknem stołu, za którym stało trzech profesorów, też w togach i w kanciastych, aksamitnych biretach na głowie. Ten w środku, najważniejszy na całym uniwersytecie, pan rektor, miał wspaniały kołnierz z futra gronostaja, a wszyscy trzej mieli ogromne złote naszyjniki w kształcie łańcuchów. Przemawiali i pytali o coś Mamę, Mama im odpowiadała, a potem — blada i wzruszona — czytała ślubowanie z rulonu pergaminu. Wszystkie słowa były po łacinie, więc nic nie zrozumieliśmy. Na sali zgromadziło się dużo ludzi, ale oprócz wujcia Stasia i wujcia Jerzyka, którzy siedzieli za nami, nie znaliśmy nikogo. Jak już się wszystko skończyło, Mama jeszcze została i przyjmowała gratulacje od kolegów, a Bunia i Tatek zabrali nas do domu.
Ja już raz byłem na uniwersytecie. Mama wzięła mnie, by mi pokazać swój zakład (tak powiedziała!) i ogromną bibliotekę z tysiącami książek wzdłuż ścian, ale Stefanek był tu po raz pierwszy.
—  A ja myślałem, że uniwersytet to jest pan, u którego Mama pracuje — powiedział mi, gdyśmy się znaleźli sami w pokoju.
—  Nie, to jest taka szkoła dla tych, którzy już zdali maturę, dla dorosłych — tłumaczyłem mu.
—  Dziś już to wiem. Ale teraz Mama nie będzie już tam chodzić, bo zacznie pracować w szpitalu, w białym fartuchu, jak pan doktor Zalewski. A może i do nas będą przychodzić pacjenci? Jak myślisz, Krzysiek?
—  Głupiś! Nic się nie zmieni. Mama dalej będzie jeź-
6
dzić na uniwersytet, a w domu będzie dalej siedzieć przy biurku zawalonym książkami do późnej nocy.
—  Ale przecież teraz Mama jest doktorem! — upierał się Stefan.
—  To co z tego?
—  A to Mama jest takim doktorem, który leczy chore książki? — zdziwił się Stefan.
—  Co ci się ubzdurało?! Książki nie chorują. Najlepiej sam spytaj Mamy, ona ci wszystko wytłumaczy — odparłem.
Po co mu mówić, że sam nie bardzo rozumiem, co tu ten „doktor" oznacza?
Wieczorem, po wczesnej kolacji, Mama szczęśliwa i uśmiechnięta usiadła sobie między nami, objęła nas mocno i zapytała:
—¦ No co, moi złoci, podobała się wam dzisiejsza uroczystość?
Uściskaliśmy ją wszyscy troje.
—  O tak! Bardzo!
A potem Stefanek zagadnął:
—  A co teraz będzie, Mamusiu? Czy dalej będziesz czytać te wszystkie książki i pisać na maszynie?
—  Naturalnie, Stefanku. I jeszcze więcej niż dotąd!
—  A co jest właściwie w tych twoich książkach? Pełno ich na biurku, na półkach i w szafach! Ja wiem, co to są szkolne podręczniki, bo mam co roku inne od czterech lat...
—  A ja też mam książki... o zwierzętach i różne bajki — przerwała mu Elka.
—  Jak by to wam powiedzieć? — zamyśliła się Mama. — Widzicie, to, co czytam i czego się uczę — bo ja też się uczę, tak jak ty, Krzysiu — to wszystko było napisane bardzo, bardzo dawno temu.
—  Czy jeszcze przed urodzeniem się Pana Jezusa? — spytałem. Bo wiem, że Pan Jezus urodził się 1987 lat temu!
—  O, tak! Paręset lat przedtem.
—  A o czym ci starzy ludzie pisali? — dopytywał się Stefan.
—  O wszystkim. O tym, jak żyją, jak pracują, jak się kłócą i toczą wojny ze swymi sąsiadami — o całym świecie, który ich otacza. O tym, co kochają i czego się boją.
—  Ale to chyba bardzo trudne do czytania. I nie po polsku. My byśmy nic nie zrozumieli! — westchnąłem.
—  Rzeczywiście, te książki były pisane po grecku.
7
—  O, ja wiem, gdzie leży Grecja na moim globusie. Widzisz, Stef, o, tu jest Polska, a tam w dół i na prawo to Grecja — tłumaczyłem.
—  ¦^N^-^ajku. %-abŁ saftifw-róŁssKb "s^ku, ?.?i?.'? Tuzczapierzona. A dokoła mnóstwo wysepek.
Stefan wodził palcem po globusie.
—  Ci starodawni Grecy pisali oczywiście i trudne, jak mówisz, i mądre rzeczy, które was będą ciekawić dopiero jak trochę podrośniecie — powiedziała Mama.
—  Jak tak, to ja wolę bajki — stwierdziła Elka — albo te śliczne historie, które Bunia nam opowiada przed zgaszeniem światła. O stworzeniu świata, o Adamie i Ewie w raju, a wczoraj mówiła nam o potopie i arce Noego, w której było tyle zwierząt...
—  O, widzicie — ożywiła się Mama — moi dawni Grecy też znali mnóstwo takich cudownych legend i wciąż wymyślali nowe.
—  To wtedy i dorośli także lubili bajki? — byłem zaskoczony. — Dziś to dobre dla przedszkolaków. Ja muszę przyznać, że nie lubię żadnych takich fantazji, historii wyssanych z palca. To niepoważne.
Mama spojrzała na mnie przekornie i powiedziała:
—  Posłuchaj, Krzysiu, co ci powiem. Był sobie raz.pewien młody i piękny król, najgenialniejszy wódz i władca, jakiego znała historia, który za wzór i ideał obrał sobie postać z eposu greckiego opiewającego dzieje mitycznych rycerzy i ich wojen, i z tą książeczką nie rozstawał się w dzień ani w nocy... Królem tym był Aleksander Wielki Macedoński — będziesz się o nim uczyć w tym roku — a bohaterem, którego pragnął naśladować, był Achilles, syn bogini morskiej Tetydy... Bo widzicie, moi kochani, tak to już było od początku z greckimi baśniami, że każda epoka, każde pokolenie po dziś dzień odkrywa w nich źródło natchnienia. I nikt nie zdołał jeszcze sięgnąć aż do dna i wyczerpać wszystkich bogactw. Rzeźbiarze wszystkich czasów próbowali oddać w marmurze, drzewie lub brązie wizję idealnych kształtów bogów olimpijskich. Poeci od wieków i wszędzie, także i dziś, i u nas w Polsce, urzeczeni pięknem i czarem tych legend, przywołują w swych wierszach herosów spod Troi i inne cienie Pól Elizejskich, i na nowo każą im kochać i cierpieć, walczyć i umierać na kartach swych książek lub na deskach teatru. Galerie i muzea całego świata pokazują nam płótna przedstawiające sceny z mitologii, czasem całe
cykle obraz bensa. A : utwory mstrt^H tułacli   . nie" czy „1
—  Wszystko to p przekonany klasy, mogę larzem czy i
—  Odpovi i dorośli lud ją? Czy mło udziałem, wów? Kto i woła za Nowymi cię ]
—  Masz; jest mówić starsi, umie i wcale się 1
Mama we
—  I u dor cięż wy też swoją ulubio Kmicica czy aktora czy akt rym przepada,  z;> , i
regO  Życic 7-I i
wyczynami i
więc, z t'
mniałam już
wiednia bliskb
i sława zwyiT
haterem, bo/.)
lei  zwolennil
mięśni nikt tal rożytności baj' telnej, piękne Wracając do 1< musimy panu. nie było jesz. nie wiedziai, dlai pada deszcz lub przyroda dokoła
8
cykle obrazów, na przykład dzieje Achillesa pędzla Ru-bensa. A muzyka? Jakże często słyszymy przez radio utwory instrumentalne, opery i pieśni o dźwięcznych tytułach: „Piękna Helena", „Orfeusz i Eurydyka", „Trojanie" czy „Popołudnie Fauna"... Jest ich mnóstwo.
—  Wszystko to prawda, Mamusiu — byłem wciąż nie przekonany — ale sama powiedz, czy ja, uczeń piątej klasy, mogę mierzyć się z wielkim królem, słynnym malarzem czy innym artystą?
—  Odpowiem ci pytaniem na pytanie. Czy tylko sławni i dorośli ludzie mają marzenia i ideały, które ich pociągają? Czy młodość, która właśnie jest twoim i tylko twoim udziałem, nie przeżywa najgoręcej swych pragnień i zrywów? Kto — jak nie młodzi — mierzy siły na zamiary i woła za Mickiewiczem: „Dalej, bryło, z posad świata! Nowymi cię pchniemy tory"!
—  Masz rację. Coś w tym jest. Ale właśnie nam trudno jest mówić o takich bardzo osobistych sprawach. Wy, starsi, umiecie o tych rzeczach dużo i mądrze mówić, i wcale się tego nie wstydzicie.
Mama westchnęła lekko i pokręciła głową.
—  I u dorosłych różnie z tym bywa, synku. Ale przecież wy też nie kryjecie się z tym, że każdy z was ma swoją ulubioną postać z literatury czy historii, jakiegoś Kmicica czy księcia Józefa Poniatowskiego, że każdy ma aktora czy aktorkę, piosenkarza czy saksofonistę, za którym przepada, czy jakąś sławę sportu, olimpijczyka, którego życie zna w najdrobniejszych szczegółach i którego wyczynami i sukcesami się pasjonuje. Przyglądnijmy się więc, z tego punktu widzenia, postaciom mitycznym. Wspomniałam już Achillesa. Jego nieustraszone męstwo, przepowiednia bliskiej śmierci, pojedynek z trojańskim Hektorem i sława zwycięzcy spod Ilionu uczyniły go wymarzonym bohaterem, bożyszczem młodzieży wszystkich czasów. Z kolei zwolenników sportu, tężyzny fizycznej i mocnych mięśni nikt tak nie zainteresuje jak największy siłacz starożytności bajecznej: Herakles, syn Zeusa i kobiety śmiertelnej, pięknej Alkmeny. Ale to jeszcze nie wszystko. Wracając do legend, które stworzyła wyobraźnia Greków, musimy pamiętać o tym, że w tych pradawnych epokach nie było jeszcze nauki o ziemi, o gwiazdach i słońcu. Nikt nie wiedział, dlaczego raz jest pogoda, a innym razem pada deszcz lub śnieg. Dlaczego co parę miesięcy cała przyroda dokoła się zmienia.
9
—  Przecież to są zwykłe cztery pory roku: wiosna, lato, jesień, zima — powiedział Steian z politowaniem.
—  No tak, dla nas to są zwykłe pory roku, bo znamy różne  nauki,  takie   jak   meteorologia, biologia,  zoologia, botam\Ła, astronomia, lizyna, ??.??? nam te zjawiska -wyjaśniają. Ale dla ludzi przed paru tysiącami lat wszystko to było zagadką, jakimś niepojętym cudem. Wyobraźcie sobie przez chwilę, że oni, tak jak my teraz, patrzą na tę topolę przed oknem. Ma dużo gałęzi obrosłych w zielone liście, które zasłaniają ulicę i prawie wchodzą do pokoju. Jest czerwiec, początek upalnego lata. Gdy powieje wietrzyk, oddychamy z ulgą, a całe drzewo kołysze się, szumi.   Nadstawiamy   ucha   i   słyszymy   ćwierkanie   wróbli i szpaków ukrytych w gęstej zieleni. A co będzie z tym samym drzewem za sześć miesięcy, w grudniu? Usiądziemy sobie tak samo jak teraz, ale okna będą szczelnie zamknięte, z topoli zostanie suchy szkielet pnia i kikuty martwych gałęzi sterczących na tle mroźnego nieba. Ani śladu trawy, liści, zieleni. Wszystko okryte puchem białego śniegu, na którym przysiadły czarne gawrony. Nastroszone z zimna  wróble stukają dzióbkami o parapet okna, szukając okruszków chleba... Co sobie mógł myśleć człowiek z tych odległych czasów, patrząc na takie drzewo i wiedząc z doświadczenia, że znowu za kilka miesięcy, w maju, te same martwe   patyki   puszczą   nowe   malutkie   pączki,   ziemia znowu się zazieleni i liście zaszumią?
—  No tak, rozumiem, że ci starożytni ludzie musieli się strasznie głowić, żeby to sobie wytłumaczyć — przyznałem.
—  Na szczęście — ciągnęła Mama — chociaż ci najstarsi Grecy nie byli „uczeni", mieli jedną wspaniałą cechę: umieli myśleć, zastanawiać się, stawiać sobie pytania — i próbowali na nie odpowiedzieć. A że nie brakło im wyobraźni, więc chcąc sobie te wszystkie dziwy wyjaśnić, stworzyli przeróżne legendy, w których niewidoczne dla oka postacie zaludniały cały świat i kierowały jego losami. Te postacie Grecy nazwali bogami i boginiami.
—  A czy ci bogowie byli całkiem inni niż ludzie?
—  O, tak! Po pierwsze — nigdy nie umierali, po drugie — byli zawsze młodzi, po trzecie — wiedzieli o wszystkim, co było, jest i będzie kiedyś, po czwarte — mieli władzę nad światem i nad ludźmi. A więc raz mogli obdarzać ich szczęściem, zdrowiem, uczynić ich pięknymi, in-
10
nym znów razem mogli zesłać na nich choroby, nieszczęścia, nawet śmierć.
—  I naprawdę nikt tych bogów nigdy nie widział? — dopytywała Elka.
—  Nie. Chociaż czasem ukazywali się komuś w mrokach nocy, a czasem we śnie, albo przybierali postać jakiegoś człowieka, który był daleko, lub nawet takiego, który już nie żył.
—  A jak się nazywali? — spytałem.
—   Królem wszystkich bogów i ludzi był Zeus, który mieszkał na szczycie góry Olimp. Wszyscy musieli go słuchać, bo niesfornych zabijał piorunem. Jego świętym ptakiem był orzeł, a ulubionym drzewem — dąb. Nazywano go „Gromowładny" lub „Gromadzący Chmury". Jego groźna i surowa żona, Hera, która siedziała na złotym tronie, była opiekunką rodzin i kobiet zamężnych. Brat Zeusa, bóg mórz i oceanów Posejdon, trzymał w ręku trójząb. Nazywano go „Wstrząsający Ziemią".
—  Dlaczego ziemią, jeśli panował nad wodami?
—  Dlatego, że Grecy nie wiedzieli, że ziemia jest kulą. Wyobrażali sobie, że ma ona kształt płaskiego talerza, który pływa sobie po bezmiarach wód. A więc gdy Posejdon zapragnął rozpętać straszliwy sztorm na morzu, fale z hukiem wznosiły się i opadały, a ziemia razem z nimi.
•— To ten Posejdon musiał być bardzo groźny dla marynarzy i okrętów! — zauważył Stefanek.
—  Bratem Zeusa i Posejdona był Hades, władca podziemnego królestwa, dokąd schodziły — jak wierzono — duchy zmarłych ludzi. Był posępny, nieubłagany, ale sprawiedliwy.
—  Czy to znaczy, że on był tym samym, co śmierć? — spytałem.
—  Nie. Śmierć była też istotą boską, na usługach Zeusa i Hadesa. Nazywała się Thanatos, a jej bratem był Sen, Hypnos.
—  Sen — bratem Śmierci? — zdziwiła się Elka.
—  No tak — Stefan pokiwał głową — jak ktoś śpi, to wygląda, jakby nie żył: nie rusza się, nie widzi, nie słyszy...
—  A czy Zeus miał tylko braci?
—  Nie. Miał też i siostry: Hestię, boginię ogniska domowego, która opiekowała się nowo narodzonymi dziećmi, i Demeter, wielką boginię, która nauczyła ludzi siać zbo-
11
że, była panią plonów i urodzajów. Ale oprócz tych olimpijskich bóstw i ich licznego potomstwa, była jeszcze cała chmara istot boskich przyjaznych lub nieżyczliwych ludziom, które żyły w głębi mórz i oceanów, zamieszkiwały lądy, źródła i ostępy górskie lub unosiły się w powietrzu. Były to nimfy, driady, oceanidy, satyry, cała rodzina wiatrów, synów Eola... Można by ich długo wyliczać!
Już mi zaczęło świtać!
—  Czy to znaczy, Mamo, że kiedy Grecy nie rozumieli, skąd się biorą jakieś dziwne zjawiska w przyrodzie, to myśleli, że to sprawka któregoś z tych niewidzialnych bogów?
—  Tak, Krzysiu! Tak właśnie było. Weźmy inny przykład. Przed wiekami, tak samo jak dziś, człowiek patrzył raniutko na wschód słońca, potem w ciągu dnia, zadzierając głowę do góry, obserwował, jak słońce przesuwa się po niebie, wreszcie wieczorem zachodzi za góry lub wpada jak czerwona piłka do morza. I co sobie mógł myśleć?
—  Nasz Mikołaj Kopernik zaraz by mu wyjaśnił, jak się to odbywa! — chciałem popisać się przed Stefanem.
—- Ale wtedy ani o Koperniku, ani o obrotach ciał niebieskich nikomu się nie śniło. Wobec tego Grecy wymyślili sobie legendę o bogu słońca Heliosie, który powozi złotym rydwanem zaprzężonym w cztery rumaki, wędrując przez całe niebo od świtu do zmroku.
—  To ten Helios musiał widzieć wszystko, co się dzieje na całej ziemi, gdy patrzył z tak wysoka!
—  Naturalnie, Stefanku. Nic się przed nim nie ukryło, znal wszystkie tajemnice na świecie.
—  A czy ci wszyscy bogowie i boginie byli zawsze dorośli? Czy nie mieli dzieci w naszym wieku? — nieśmiało spytał Stefan, bojąc się, czy nie palnął jakiegoś strasznego głupstwa. Ale Mama ucieszyła się jego pytaniem.
—  Ależ tak. Zdarzają się w świecie bogów również dzieci, zwłaszcza chłopcy, z którymi byście się na pewno zaraz zaprzyjaźnili, bo często to były niezłe ziółka! Choćby syn króla słońca Heliosa, Faeton. Opowiem wam kiedyś o przygodach tego niesfornego chłopca.
—  Mamusiu, a możesz nam o nich wszystkich opowiedzieć? Codziennie jedną taką legendę, dobrze? — prosiliśmy.
—  Codziennie — to nie obiecuję. Ale na pewno raz lub dwa razy w tygodniu zrobimy sobie takie „antyczne
12
wieczory". Cieszę się, że was to interesuje. Może uda mi się kupić książkę, w której moglibyście te legendy sami przeczytać, ale ja też przyrzekam, że będę wam opowiadać po kolei wszystkie najpiękniejsze mity greckie, aż poznacie całą „starożytność bajeczną".
Pani Nałęczowa dotrzymała obietnicy danej dzieciom w dzień swego doktoratu. Mijały wieczory, podczas których Krzyś, Stefanek i Elżbietka, zapominając o „Dobranocce", a czasem i o kolacji, nie zapalając nawet lampy (bo w ciemnościach lepiej się słyszy i widzi!), słuchali opowieści Mamy o wstrząsających przygodach dziewczynki Kory porwanej przez Hadesa i ukrytej w czeluściach jego podziemnego królestwa, o zuchwałych pomysłach Prometeusza, który w przebiegły sposób potrafił podejść Zeusa, ukraść niebianom ogień i przynieść go ludziom, o dziwnych kolejach losu bohaterskiego chłopca Achillesa, syna rycerza i bogini morskiej. Poznali jeszcze wielu innych bogów i herosów, wiele mitycznych potworów. Pękali ze śmiechu, słysząc o fortelach sprytnego Hermesa, boskiego posłańca Nieśmiertelnych, przerażały ich groźne Scylla i Charybda czyhające na żeglarzy, polubili nierozłącznych braci Kastora i Polluksa za ich dozgonną przyjaźń...
Nie przyznawali się do tego nikomu, ale w głębi serca wszyscy troje mieli cichą nadzieję, że może kiedyś uda im się zaskoczyć, podejść któregoś z tych dziwnych osobników, że może mignie im choćby rąbek sukni jakiejś bogini, ukaże się za krzakiem koźle kopytko satyra lub dojdzie ich uszu rżenie centaura. A może przynajmniej uda im się podsłuchać jakiś urywek rozmowy lub szeptem wydany rozkaz z ust tych istot nieśmiertelnych... I tak, niepostrzeżenie, świat mitów greckich coraz głębiej przenikał życie, myśli i zabawy małych Nałęczów: na wycieczce statkiem, gdy byli nad morzem, Krzyś byłby przysiągł, że słyszał z dala śpiew syren, Elżbietce śniły się leśne nimfy, a Stefanek zaklinał się, że widział, jak mały, pokryty złotym runem baranek dołączył do stada owiec na ostatniej kwaterze wójtowickich łąk, hen, na skraju lasu. Chłopcom nieraz zdawało się, że wyczuwają obecność tych niewidocznych, ale tak bliskich im istot, co więcej, że oni sami biorą udział w ich nadzwyczajnych perypetiach. Dorośli nie zdawali sobie z tego sprawy. Może tylko ich matka domyślała się czegoś, ale nie zdradzała się przed nikim ze swymi przypuszczeniami.
13
Możecie sobie zatem wyobrazić szaloną radość Krzysia, gdy 20 listopada, w dzień swoich urodzin, pośród innych prezentów przyniesionych tradycyjnie na tacy znalazł dużą książkę oprawioną w błyszczący papier. Na okładce widniał tytuł „Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian", autor: Jan Parandowski.
— Jeden z najznakomitszych polskich pisarzy, którego moja Mama znała osobiście — przechwalał się później kolegom w szkole.


1Vj iestety,  zaraz po swych urodzinach Krzyś się roz-
-L ^ chorował. Pani Nałęczowa po daremnych próbach zamówienia na rano wizyty w przychodni swego ośrodka — epidemia grypy szaleje, lekarze zabiegani, mają po uszy roboty — postanowiła zadzwonić do spółdzielni lekarskiej.
— Halo? Halo? Czy to 28-35-35? „Eskulap"?... Jak to pomyłka?... Co, numer zastrzeżony? Nie rozumiem! No, tak. Es-ku-lap. A, dzień dobry, panie doktorze. Prosimy bardzo o wizytę specjalisty laryngologa do chorego dziecka. Jedenaście lat. Skarży się na silny ból gardła. Temperatura powyżej 38 stopni... Adres? Ulica Grzybowska 58. Pierwsze piętro, na lewo. Dziękuję... Możliwie jak najszybciej. Do widzenia.
Odetchnęła z u/gą.
—  No co, dodzwoniłaś się? Przyjdzie ktoś? — spytał pan Nałęcz, wychodząc z pokoju chłopców.
—  Tak. Sekretarka jakaś nierozgarnięta, nie mogła zrozumieć, o co mi chodzi. Ale potem mówiłam z samym lekarzem i obiecał, że niedługo tu będzie.
—  To dobrze. Niepokoję się o Krzysztofa. Może to angina? Nawet do gardła nie mogłem mu zajrzeć, tak go boli. Już lepiej poczekajmy na lekarza.
—  Mam nadzieję, że to tylko grypa. Wczoraj na urodzinach musiał się przegrzać, wciąż wybiegał na klatkę schodową witać kolegów, a tam o tyle chłodniej niż w mieszkaniu.
—  Zauważyłem, że wieczorem miał ceglaste wypieki, ale myślałem, że to z wrażenia. Wiesz, Anno, nigdy nie przypuszczałem, że tak będzie szalał z radości! Miałaś świetny pomysł dając mu tę książkę.
Pani Nałęczowa zaśmiała się.
—  Rzeczywiście. Wyobraź sobie, że wieczorem dwa razy musiałam mu gasić światło. Byłby ją czytał do północy! Chodźmy na chwilę do niego. Potem ja zostanę, a ty idź spokojnie do biura. Zadzwonię do ciebie natychmiast po wizycie lekarza.
Oboje przeszli do pokoju chłopców, gdzie Krzyś leżał przykryty kołdrą po czubek nosa. Przy łóżku, na nocnym stoliku, stała szklanka z kompotem, obok butelka syropu wykrztuśnego i termometr.
—  Zaraz przyjdzie pan doktor, Krzysiu, i wszystko będzie dobrze. Pewnie ci jakieś płukanie przepisze. Jak tam gardło?
16
—  Boli... strasznie boli, Tatku — wystękał chłopiec przez zaciśnięte zęby.
—  Może napiłbyś się chłodnego kompociku? Nie jest za słodki.
Mama zbliżyła się do łóżka.
—  Nie, nie mogę. Wolałbym jajko na miękko, może bym je jakoś przełknął.
Pani Nałęczowa już kierowała się do kuchni, ale mąż ją zatrzymał.
—  Lepiej nie. Poczekajmy na diagnozę lekarza. I zostaw mu zasłonięte firanki, żeby go światło nie raziło. No, na mnie już najwyższy czas.
Wyszli do przedpokoju. Kiedy tylko umilkły ich kroki, Krzyś ziewnął głośno i odrzucił energicznie kołdrę. Zaczął rozglądać się dokoła, szukając czegoś. Już miał wyskoczyć z łóżka, gdy uchyliły się drzwi i ukazała się w nich głowa Stefanka.
—  Pssst... Krzysztof! Nie śpisz?
—  Nie. Podejdź bliżej. Ale brat się nie ruszył.
—  Mama nie pozwoliła mi wchodzić do ciebie, żebym się nie zaraził. Powiedz tylko, jesteś bardzo chory?
—  E! Tak sobie. Posłuchaj! Nic ci się nie stanie, jak mi tylko podasz tę książkę, która leży na oknie. Widzisz ją?
Stefan wsunął się na palcach, wziął grubą książkę i położył ją na nocnym stoliku. W tej samej chwili zegar w przedpokoju zaczął wybijać godziny.
—  O, już dziesiąta! — z zadowoleniem stwierdził Krzyś. — Matma się skończyła. Zaraz będzie lekcja polskiego. Będą dukać wiersz zadany na dziś... A ja leżę tu sobie jak król...
Stefan stał ciągle w uchylonych drzwiach.
—  Szkoda, że nie możemy się bawić razem. No, ale jak Mama nie pozwala — to zwiewaj! — rzekł niecierpliwie Krzyś, chcąc się wyraźnie pozbyć brata. Stefanek miał zawiedzioną minę.
—  Tak mi się nudzi samemu. Dziś mam szkołę po południu. Bunia wyszła z Elką do miasta, Mama czeka na pana doktora. — Ciężko westchnąwszy, Stefan wyszedł z pokoju.
Krzysztof przeczekał, aż drzwi się za nim zamknęły, porwał książkę i zaczął pośpiesznie przewracać kartki, mrucząc pod nosem:
—  Gdzie ja skończyłem? To o nimfach już było... tak,
2 — Historie nie z tej ziemi
17
teraz ten rozdział o greckim bogu medycyny. Oj, ktoś puka!
Szybko rzucił książkę pod łóżko, a termometr schował pod poduszkę. Czyżby się przesłyszał? Nie! Znowu dało się słyszeć lekkie stukanie, potem ktoś nacisnął klamkę i w drzwiach stanął starszy pan z siwiejącą bródką. Za nim bezszelestnie wsunęła się do pokoju pielęgniarka w białym fartuchu, z czepeczkiem na czarnych włosach.
—  Dzień dobry, Krzysztof. Jestem doktor Eskulap, a to jest siostra Hygieja, moja córka — powiedział lekarz głębokim basem.
Krzyś był zaskoczony i zmieszany. Nie spodziewał się takiej wizyty. Oby tylko ta siostra nie chciała mu robić zastrzyku! To byłoby dno! Odpowiedział jednak grzecznie:
—  Dzień dobry, panie doktorze. Dzień dobry, siostro. Mama chyba nie słyszała, jak państwo weszli. Pewnie zmywa naczynia w kuchni.
Doktor podniósł rękę.
—  Nie będziemy fatygować twej Mamy. Ja sam z siostrą dam sobie świetnie radę. Rodzice bardzo martwią się twą chorobą.
Krzysztof postanowił za wszelką cenę udobruchać, a raczej przekabacić surowego jegomościa.
—  Czy mam pokazać język? Aaa!
—  Nie potrzeba. Wystarczy, jak ci spojrzę w oczy, dotknę czoła, osłucham i zadam parę pytań.
Doktor mówił poważnie, bez cienia uśmiechu, tak że Krzyś — zazwyczaj rezolutny i wygadany — czuł się coraz bardziej nieswojo. Wolałby, żeby Mama była obecna przy tym badaniu, ale nie śmiał sprzeciwiać się lekarzowi.
—  Nie wiem, gdzie się podział termometr, proszę siostry, ale rano miałem wysoką gorączkę — próbował nadrabiać miną.
Nagle wrzasnął na całe gardło:
—  Ojej! Co to jest? Ratunku! To wąż!
Istotnie, na szyi doktora pojawił się długi wąż, zwisający w splotach na tle białego fartucha. Lekarz zmarszczył brwi.
—  Nie bój się. Nie słyszałeś nigdy o stetoskopie?
Mimo przerażenia, które ogarnęło Krzysztofa na ów niesamowity widok, nie mógł się powstrzymać, by nie popisać się swymi wiadomościami.
—  Wiem, to słuchawki. Taka długa gumowa rurka. Jed-
18
nym końcem dotyka się chorego, a inne dwa końce pan doktor wkłada sobie do uszu. Ale...
—  Ten wąż to mój współpracownik. Razem badamy i leczymy chorych. Jest bardzo mądry i nigdy się nie myli w rozpoznaniu choroby.
Ale Krzyś wcale nie czuł się uspokojony, zwłaszcza że wąż zaczął z sykiem zwijać i rozwijać swe sploty.
—  Ja się boję! Czego on ode mnie chce? On mr.ie ugryzie!
Doktor nie zwracał jednak uwagi na jęki chłopca. Ujął lekko węża tuż przy głowie i zbliżył się do łóżka.
—  Niech on mnie nie dotyka! Ja zawołam Mamę! — krzyczał chłopiec.
—  Cicho! Natychmiast się uspokój — groźnie rzekł doktor. — To święty, stuletni wąż. Nic ci złego nie zrobi. Jesteś taki duży, a nie wiesz, że wąz" to symbol wiedzy i sztuki lekarskiej!
Krzyś potrząsnął głową.
—  Nie wiedziałem o tym. A, teraz rozumiem, dlaczego nad drzwiami naszej apteki jest wyrzeźbiony wąż okręcony dokoła laski. Zawsze dziwiłem się, co wąż ma wspólnego z lekarstwami.
—  No widzisz, przynajmniej jesteś spostrzegawczy. Ale czas już przystąpić do zbadania pacjenta.
—  Daj, pomogę ci rozpiąć kurtkę od piżamy — łagodnie odezwała się Hygieja.
Trochę uspokojony Krzyś bez sprzeciwu wypełniał polecenia lekarza, który ostukiwał go miarowo, najpierw klatkę piersiową, potem plecy. Wąż przez cały czas przenikliwie syczał.
—  Sss oddychaj! Sss nie oddychaj! Sss...
—  Skończone. Możesz się położyć i pozapinać guziki — oznajmił tajemniczy doktor.
—  Co mu jest, ojcze? — spytała pielęgniarka.
—  To, co przypuszczaliśmy. Teraz, Krzysztof, patrz mi w oczy i odpowiadaj na pytania.
Pod świdrującym wzrokiem doktora chłopiec poczuł się bardzo niepewnie, ale rzekł nadrabiając miną:
—  Gardło zaczęło mnie boleć wczoraj... Lekarz uniósł rękę, by mu przerwać.
—  Chyba wyraźnie powiedziałem. Masz odpowiadać na pytania. A więc... czy odrobiłeś wczoraj oba zadania, które zadała wam nauczycielka matematyki?
19
Krzyś przez chwilę aż zaniemówił z wrażenia, a potem spuścił głowę i wyszeptał:
—  Nie.
—  No, to powiedz z pamięci pierwsze dwie strofki zadanego na dziś wiersza Kazimiery Iłłakowiczówny.
—  Nie pamiętam, jak się zaczyna... — wybełkotał Krzyś.
Niespodziewanie przyszła mu z pomocą Hygieja.
—  Mogę ci podpowiedzieć. „Pożółkły liście wszędzie..." Krzyś przełknął z trudem ślinę i zaczął wolno dukać:
—  Pożółkły... liście....wszędzie...
Zapanowało głuche milczenie. Doktor patrzył na niego surowo.
—  No, a co dalej?
—  Dalej... zapomniałem... — wyszeptał chłopiec.
Czuł, jak łzy upokorzenia napływają mu do oczu. Ale starszy pan był nieubłagany.
—  Zapomniałeś tej strofki czy może „zapomniałeś" się nauczyć wiersza?
Na nic były wszelkie wymówki i tłumaczenia. Ten niesamowity doktor wszystko wiedział. W takiej sytuacji nie pozostało Krzysztofowi nic innego, jak milczeć. Ale Eskulap nie poprzestał na tym.
—  Czy ci nie wstyd, chłopcze? A z rysunków, o ile wiem, mieliście namalować obrazek „Widok z mego okna", prawda?
—  Tak, panie doktorze — ledwo dosłyszalnym szeptem odparł Krzysztof.
—  Gdzie jest ten rysunek? Pewnie w twoim tornistrze? A może w bloku rysunkowym? Wiem, że ty ładnie rysujesz.
—  JVJe mam go. 7VJe narysowałem.
—  A dlaczegóż to, jeśli można wiedzieć? — pastwił się lekarz.
Krzysztof nie wytrzymał i wybuchnął:
—  Przecież jestem chory. Bardzo chory. Proszę spytać Mamy!
Doktor poważnie pokiwał głową i zwrócił się do pielęgniarki:
—  Tak, tak, siostro Hygiejo. Nasz pacjent jest bardzo chory. Stwierdzam nawet objawy aż kilku chorób: „złośliwe udawanie", „ostry zanik pamięci", „ataki próżniactwa i lenistwa". To nie żarty. A więc w rozpoznaniu choroby napiszemy... Siostro, proszę wyjąć kartę choroby pacjenta.
Pielęgniarka posłusznie przysiadła na krzesełku przy biurku chłopców, wyjęła z torby blok drukowanych formularzy, wzięła długopis do ręki i spojrzała na lekarza.
—  Jestem gotowa. Słucham.
Ten, przymrużywszy oczy, wolno i dobitnie dyktował:
—  „Simulatio vitiosa", „memoriae infirmitas acuta", „ignavia fugaąue laboris"...
—  Sssymulant... Sssymuluje... Sssymulant — zasyczał niespodziewanie pomocnik Eskulapa.
Krzysiowi włosy z jeżyły się na głowie.
—  Co ten wąż syczał? Co to wszystko znaczy? Ja nie rozumiem po wężowemu! Tyle okropnych chorób? Przecież mnie nic nie boli!
Ale nikt na niego nie zwracał uwagi. Pielęgniarka kończyła notować, a lekarz kiwał głową w zamyśleniu.
—  Chodzi o to, by te niedomagania nie przekształciły się w stan chroniczny, bo wówczas może to być niebezpieczne.
Nie pozostawało nic innego, jak dać za wygraną i do wszystkiego się przyznać.
—  Proszę siostry, panie doktorze! Ja tylko udawałem. Nic mi nie jest.
—  Uspokój się, mały. Skarżyłeś się rodzicom na silny ból gardła, miałeś wysoką temperaturę, dreszcze... — z głęboką troską w głosie mówił lekarz.
—  Bo ja rozgrzałem termometr o kaloryfer, gdy nikt nie patrzył. Przysięgam! — żałośnie tłumaczył Krzyś.
Hygieja spojrzała na niego poważnie.
—  Mów sobie teraz, co chcesz, ale twoja Mama była bardzo niespokojna i telefonowała do doktora Eskulapa. Czy wezwiemy karetkę pogotowia?
—  Ale ja nie chcę do szpitala! Jestem zdrów jak ryba! Z kim będzie się bawić moje młodsze rodzeństwo, jak mnie nie będzie w domu? I rodzicom będzie smutno beze mnie!
Czuł się bezradny. Jak ich przekonać?!
—  Dziś rano jednak nie pomyślałeś o tym, że ich zmartwisz, kiedy udawałeś z lenistwa, że cię gardło boli! — rzekła z wyrzutem siostra.
Krzyś, wyczuwając w niej litościwą duszę, złożył błagalnie ręce.
—  To wcale nie z lenistwa, proszę siostry. Przecież ja lubię szkołę, nie mam nigdy dwój, a i trójki rzadko. Tylko wczoraj przed pójściem do szkoły dostałem taką   cu-
21
downa książkę. Po powrocie do domu, ledwo zacząłem ją czytać, przyszli moi koledzy, bawiliśmy się do wieczora... i nie odrobiłem lekcji...
—  To żadna wymówka — wtrącił doktor — po wyjściu kolegów mogłeś się zabrać do nauki.
—  Mogłem — zawahał się Krzyś — ale jak wziąłem tę książkę do ręki, to zapomniałem o całym świecie, a cóż dopiero o matmie czy o wierszu!
—  Gdybyś był sumiennym uczniem — nie ustępował lekarz — to nawet dziś rano mogłeś wcześniej wstać i odrobić zadania. A ty się wylegujesz i w dodatku udajesz obłożnie chorego. To niedopuszczalne!
—  Pan doktor tak mówi, bo nie czytaliście państwo tej książki! Jest sto razy ciekawsza od książek o kowbojach, kosmonautach i od wszystkich komiksów.
—  Zaciekawiasz mnie. Cóż to takiego? — już trochę łaskawiej zainteresował się Eskulap.
Krzyś opuścił rękę pod łóżko i wyciągnął spod pantofli książkę. Doktor wziął ją do ręki i głośno przeczytał:
—  Jan Parandowski. „Mitologia". Słyszysz, Hygiejo? Oboje spojrzeli znacząco na siebie.
—  To są takie wspaniałe historie o bogach, boginiach, bohaterach, satyrach i nimfach. Przygody nie z tej ziemi! Mówię panu. Mogę ją nawet państwu pożyczyć, jak tylko skończę czytać.
Spojrzał zdumiony, bo ojciec i córka wybuchnęli głośnym śmiechem.
—  Dziękujemy ci, Krzysiu. My znamy te historie dość dobrze, chociaż nie czytaliśmy twojej książki.
Ale chłopiec już gorączkowo wertował kartki.
—  O, dotąd wczoraj doczytałem. I musiałem przerwać w najciekawszym miejscu, właśnie tu — pokazał palcem — gdzie jest napisane o medycynie i bogach lekarzach. Byłem już mocno śpiący, ale jeszcze chciałem skończyć ten rozdział, cóż, kiedy Mama zgasiła mi lampę przed nosem.
Pan doktor jednak miał wciąż wątpliwości.
—  To wszystko, co mówisz, nie tłumaczy jeszcze, dlaczego wymyśliłeś sobie chorobę gardła.
Krzyś spojrzał na niego zdziwiony.
—  To chyba jasne! Właśnie dlatego, że chciałem czytać „Mitologię". Dziś rano, jak się obudziłem i pomyślałem sobie, że dopiero po południu dorwę się do niej, postanowiłem nie pójść do szkoły... Miałbym wtedy cały dzień na
22
czytanie!  I dlatego udawałem, że jestem chory. Inaczej Mama nigdy by mi nie pozwoliła zostać w domu. Poczciwa Hygieja zwróciła się do doktora.
—  Przyznasz, ojcze, że to już trochę lepszy powód niż zwykłe lenistwo.
—  Ale kłamstwo pozostaje zawsze kłamstwem! — odparł surowo Eskulap.
Tymczasem Krzyś widząc, że nie grozi mu już ani karetka, ani szpital, nabrał pewności siebie i zaczął ciekawie przypatrywać się swym gościom. Ich wizyta i całe zachowanie były bardzo dziwne.
—  Panie doktorze — spytał — a skąd pan wiedział, co mieliśmy na dziś zadane w szkole? Czy pan jest może Djcem któregoś z kolegów z piątej b?
—  Nie, Krzysiu. Oprócz Hygiei mam jeszcze dwóch synów i obaj są już lekarzami.
—  Ho, ho! Cała rodzina! A czy ojciec pana doktora też studiował medycynę?
—  O, nie. Mój ojciec, Apollo, zajmował się muzyką i poezją, a moja matka Koronis umarła zaraz po moim urodzeniu.
Krzysztof patrzył na nich w zamyśleniu. Ktoś mu chyba o nich opowiadał, ale kto? Nie pamiętał.
—  To tylko tata pana wychowywał?
—  No, nie tylko. Najpierw miałem ukochaną nianię, kozę Amalteję, i wiernego psa. Potem, gdy dorosłem i bytem w twoim wieku, zaopiekował się mną pewien cen-iaur, Chejron, pół człowiek, a pół koń. On to właśnie nauczył mnie medycyny. Bardzo przywiązałem się do niego. Był mądry i szlachetny.
—  Chciałbym mieć takiego Chejrona w naszej klasie jako wychowawcę! On na pewno nie kazałby nam ślęczeć nad rachunkami.
—  Mój czcigodny nauczyciel znał się na wielu rzeczach. Udzielał lekcji muzyki, łowiectwa, sztuki wojennej, dobrego wychowania i manier. Ale przede wszystkim :nał się wspaniale na leczeniu chorych. Musiałem rozpoznać każdą dolegliwość, nawet najbardziej ukrytą, znać wszystkie zioła i dzikie jagody, z których sporządza się wywary lub maści, aby przynosić ulgę w cierpieniu i móc izdrowić każdego, nawet na progu śmierci.
—  Nie uwierzysz, Krzysiu — wtrąciła się Hygieja — lakich wspaniałych czynów dokonywał mój ojciec. Parę
23
razy dosłownie wrócił życie ludziom, których już uznano za martwych.
—  Ale jakim sposobem? Przecież tego nikt nie potrafi.
—  Zastrzyknął im krew Gorgony.
—  Gorgony? Zaraz, zaraz. Mama mówiła nam o Gor-gonie. Czy to ta potworna maszkara z jadowitymi wężami na głowie? Ale ja myślałem, że to tylko bajka...
—  Ale najważniejszą rzeczą, którą zawdzięczam Chej-ronowi — ciągnął Eskulap — jest to, Krzysiu, że nauczył mnie rozpoznawać bezbłędnie prawdziwą chorobę od udanej...
Spojrzał znacząco na leżącego chłopca. Krzyś usiadł szybko na łóżku.
—  Panie doktorze, siostro, proszę mi przebaczyć. To był pierwszy i ostatni raz. Słowo harcerza.
Eskulap kiwnął dobrotliwie głową, Hygieja się uśmiechnęła.
—  Dobrze, że wstydzisz się i żałujesz swego postępku. Tu masz receptą, oddaj ją Mamie i stosuj sią do mycia zaleceń, dobrze?
—¦ Wszystko zrobię, co pan doktor każe. Obiecuję. Ale proszę jeszcze nie odchodzić.  Tak bym chciał, żeby mi pan doktor opowiedział coś o sobie, o szpitalu,  w którym pan i siostra pracują. Jak dorosnę; to też chcę być lekarzem.
Doktor się zamyślił.
—  Nie mam takiego zwykłego szpitala. I leczę trochę inaczej niż moi koledzy, których spotkałeś.
—  Od razu to poznałem! Pan doktor jest zupełnie inny niż lekarze z naszego ośrodka.
—  Widzisz, Krzysiu — wtrąciła się Hygieja — doktor Eskulap leczy chorych najczęściej wtedy, gdy śpią.
—  To znaczy, że pan doktor jest chirurgiem i operuje pacjentów pod narkozą, rozumiem. Oni wtedy są nieprzytomni, nic nie czują i śpią.
—  Nie, nie — zaprzeczył żywo lekarz. — Nie przeprowadzam żadnych operacji. Moje metody leczenia są bezbolesne i nie wymagają noża. Mam takie domy, „przybytki", gdzie gromadzą się ludzie, którym coś dolega. Przychodzą wieczorem, oczyszczają się z drogi, kąpią i potem układają się do snu na posłaniach, skórach i kocach. Wtedy zsyłam im wróżebne sny lub ukazuję im się sam i mówię, na co chorują i jak mają się leczyć. Moje święte węże
24
uwijają się dokoła śpiących chorych i  pomagają mi w pracy.
—  To strasznie dziwne! A czy chorzy, gdy się obudzą, zawsze pamiętają, co im się śniło?
—  Oczywiście. Od tego zależy cała kuracja. Krzyś miał jednak wątpliwości.
—  Ale kto by tam wierzył w sny! Czasem śnią się takie głupstwa!
—  Widzisz — cierpliwie wyjaśniał doktor ¦— sny, w których ja się ukazuję, mają tę właściwość, że pacjent nie zdaje sobie sprawy, że to był sen. Jest przekonany, że to wszystko mu się naprawdę przydarzyło, na jawie. No, ale czas na mnie. Nie zapomnij oddać Mamie receptę. Do widzenia i pamiętaj o twej obietnicy.
—  Do widzenia, panie doktorze. Do widzenia, siostro. Bardzo dziękuję za wizytę i... przepraszam za wszystko.
Odprowadzał oboje wzrokiem aż do drzwi. W progu doktor odwrócił się jeszcze i rzekł:
—  I czytaj uważnie tę książkę, która ci się tak podoba.
Zniknęli. Krzyś sięgnął po „Mitologię", otworzył w zaznaczonym miejscu i oczy jego padły na następujące zdanie: „Chejron był to mądry starzec, który miał postać pół konia i pół człowieka. Takie istoty Grecy nazywali Centaurami..." Wstrzymał oddech z przejęcia, ale w tej chwili drzwi od jego pokoju skrzypnęły i ukazała się w nich pani Nałęczowa.
—  Widzę, że zdrzemnąłeś się. To dobrze, synku. Naprawdę nie wiem, co sobie myślą w tej spółdzielni. Minęło czterdzieści minut od mego telefonu. To oburzające!
—  Ależ, Mamusiu, pan doktor już u mnie był. I wcale nie spałem. Czuję się zdrów jak ryba. Zaraz wstaję. Muszę przecież odrobić zaległe lekcje. I była bardzo miła siostra pielęgniarka. To rodzona córka tego doktora.
Pani Nałęczowa patrzyła na niego zdumiona.
—  Co ty wygadujesz? Cały czas pilnowałam dzwonka i drzwi wejściowych!
—  Ale naprawdę, Mamo. Doktor Eskulap dopiero co stąd wyszedł. Zbadał mnie, osłuchał. A zamiast słuchawek miał na szyi... No, nigdy nie zgadniesz... Żywego, syczącego węża!
„Co się z nim dzieje — przeraziła się matka. — Bredzi jak w malignie. Co teraz robić?"
—  Gdzie termometr? Zaraz zadzwonię do Tatusia. Proszę cię, leż spokojnie. Nie ma mowy o wstawaniu.
25
?
—  Mamusiu, nie bój się, błagam. Naprawdę nic mi nie jest. Nawet zastrzyku mi nie dali, a lekarz pytał tylko o wiersz z polskiego i o rysunek.
Pani Nałęczowa już go nie słuchała. Chodziła nerwowo po pokoju, powtarzając cicho: „Mój Boże! A tu doktora ani śladu!" Zbierało jej się na płacz.
—  Nie ruszaj się, leż cichutko. Będę jeszcze reklamować w „Eskulapie". Może nie mogą nas znaleźć albo pomylili adres.
Krzyś nie mógł już dłużej patrzeć na rozpacz matki i postanowił przyznać się do wszystkiego.
—  Mamo, ja ci już wszystko powiem, tylko nie płacz. Widzisz, ja tylko udawałem, że mnie boli gardło...
I opowiedział jej to, co przed chwilą Eskulapowi. Matka słuchała go oszołomiona i nie wiedziała sama, co ma myśleć. Niewykluczone, że Krzyś mógł symulować całą chorobę, ale co to za historia z tajemniczym lekarzem i pielęgniarką? Mówił o nich tak przekonująco!
—  Doktor Eskulap? Przyśniło ci się wszystko czy co?
—  Nic podobnego) — zaperzy) się Krzyś. — Aw se-kundy nie spałem. Oni oboje ledwo stąd wyszli. Może są jeszcze na ulicy przed domem. Nie wierzysz mi? O, najlepszy dowód to jego recepta! Położył ją chyba na nocnym stoliku.
—  Pierwsza rzecz, odsłonię firanki. Tak tu ciemno, że nic nie widzę — odrzekła matka. — No, rzeczywiście, na obłożnie chorego nie wyglądasz. Pokaż tę receptę. Gdzie ona jest?
Krzysztof wyskoczył z łóżka.
—  Była tu, koło szklanki z kompotem. Ale jej nie ma! Gdzież on ją położył? Musiała chyba spaść pod łóżko. A może jest gdzieś na kołdrze? Najpierw pan doktor dyktował siostrze Hygiei rozpoznanie choroby po polsku, a potem po łacinie. Później pisał sam swoje wskazania. Na własne oczy widziałem! Chyba że ją wziął do przedpokoju...
Pani Nałęczowa patrzyła uważnie na syna. Po namyśle z przesadną powagą powiedziała:
—  Bardzo możliwe. Pójdę zobaczyć. — I wyszła. Krzyś nerwowo przetrząsnął całą pościel, zrzucił nawet
kołdrę na ziemię, wreszcie zniechęcony opadł na poduszki. Ale już Mama stanęła w drzwiach, trzymając w ręku jakąś kartkę papieru.
—  Tak, to chyba ta recepta. Ale niewyraźne pismo! —
26
Zaczęła powoli czytać: — „Przyznać się rodzicom do udawania choroby. Przeprosić i obiecać, że to się nigdy nie powtórzy. Żeby im wynagrodzić zmartwienie, co dzień rano zbiegnąć do sklepu po mleko. Do końca roku nie mieć ani jednej nie odrobionej lekcji". Pieczątka i podpis: „Doktor Eskulap".
Złożyła papier i schowała go do kieszeni.
—  No widzisz, Mamusiu, że mówiłem prawdę. To typowa dla niego recepta!
—  A więc to tak! Krzysiu, jak mogłeś coś takiego zrobić! — Mama popatrzyła na niego z wyrzutem.
Krzysztof jednym susem znalazł się koło niej, zarzucił jej ręce na szyję, zaczął ją ściskać, całować, sam bliski płaczu.
—  Mamusiu, już obiecuję poprawę. Jak cię kocham. I wszystko, co doktor przepisał, sumiennie wypełnię. Nie wiem, co mnie podkusiło! Ale mi nie zabieraj „Mitologii", błagam. I zadzwoń do Tatka, żeby go uspokoić.
—  No dobrze już, dobrze — pogłaskała go po głowie.
—  Tylko proszę cię, ani słowa Stefanowi. Jak by to wyglądało! Starszy brat daje taki przykład! Może i jemu by się odechciało chodzić do szkoły.
—  W porządku. Niech to zostanie między nami, starszymi. Ale pamiętaj. A teraz marsz do łazienki. Umyj się, ubierz i siadaj do odrabiania lekcji. Jak będziesz umiał wszystko na piątkę, to pozwolę ci czytać książkę, która tyle zamieszania zrobiła w naszym domu.
Po chwili, słysząc plusk wody w łazience, matka wyszła do przedpokoju, podniosła słuchawkę telefonu i wykręciła numer.
—  Halo? Julek?.. Tak, wiem, że czekasz. Ale już się nie martw. Małemu nic nie jest. Wyobraź sobie, że wymyślił całą chorobę, by móc zostać w domu i czytać... „Mitologię"!... Nie, ani śladu gorączki. Sam przyznał się do wszystkiego i jest bardzo skruszony... Doktor? Do tej pory nie przyszedł! Zaraz zadzwonię, żeby go odwołać. Czekaj, jeszcze ci coś powiem. Cichutko, żeby nie usłyszał. Otóż Krzyś tak sobie nabił głowę greckimi mitami, że gdy się zdrzemnął po naszym wyjściu z pokoju, przyśniło mu się, że Eskulap we własnej osobie przyszedł go zbadać. I że to on właśnie odkrył jego całe oszustwo! Rzeczywiście, niesamowita historia... Tak, już zaraz weźmie się do nauki. Z trudem udało mi się zachować powagę, gdy
27
mu niby to czytałem — a właściwie wymyślałem naprędce — pedagogiczne wskazania z rzekomej recepty doktora Eskulapa!... Masz rację, ja też myślę, że nauczka nie pójdzie w las. No i w rezultacie „Mitologia" do czegoś się przydała. Do widzenia, kochanie.




Minęła jesień i nadeszła zima. Lodowaty wicher hulał po ulicach, lekki mrozik szczypał w policzki. Niestety, śniegu jeszcze nie było. Obaj chłopcy marzyli już o łyżwach i nartach, Elżbietka o saneczkach. Każdej zimy hasali w Ogrodzie Saskim, a jeśli było więcej czasu, to wybierali się z rodzicami do Lasku Bielańskiego. Ale w tym roku wszystko układało się na opak. Śniegu ani na lekarstwo, a co gorsza Mama była często zmęczona, miała kłopoty z oddychaniem, podwyższoną temperaturę. Tatek nieraz podwoził ją na badania do przychodni. Dzieci od paru tygodni nie były na żadnym poranku w kinie czy w teatrze.
Wreszcie okazało się, że Mama jest chora, musi leżeć w łóżku i pod żadnym pozorem nie wolno do niej wchodzić. Tatek tego dnia w ogóle nie poszedł do pracy, co się jeszcze nigdy nie zdarzyło. Zaprzyjaźniony doktor podejrzewał zapalenie płuc i wezwał kolegę na konsylium. Zdecydowali, że na razie nie ma potrzeby przewozić chorej do szpitala, jeśli będzie miała zapewnioną fachową opiekę. Zaraz więc zjawiła się pielęgniarka, która zasiadła kołkiem przy Mamie. Gruba jejmość w zielonkawym fartuchu wpadała co chwila to do kuchni, to do łazienki, przepędzając chłopców z kąta w kąt. Elżbietkę już wcześnie rano wyekspediowano na kilka dni do rodziców jej przyjaciółki.
—  Rządzi się jak szara gęś — skarżył się Stefan Krzysiowi, gdy ten wrócił ze szkoły.
Po południu zadzwonił do drzwi jakiś nieznajomy pan (jeszcze inny doktor?) i Tatek wprowadził go zaraz do Mamy. Potem wybiegł i złajał chłopców, którzy z nudów zaczęli się bawić piłką.
—  Ile razy mam wam powtarzać, że macie być cicho! Krzysztof! Z górą jedenaście lat chłopak, a nie może zająć się młodszym bratem. Wiesz przecież, że Mama potrzebuje bezwzględnego spokoju.
I już go nie było. Bunia usiłowała podsuwać im jakieś gry, ale widać było, że myślami jest w pokoju Mamy. Miała podejrzanie szkliste oczy, co chwila wycierała nos, wszystko leciało jej z rąk.
—  Stefanku, weź album albo moją szkatułkę z fotografiami. Tylko nie hałasujcie. Cichutko jak myszki. Och, Boże! — westchnęła.
—  Dobrze, Buniu, ale czy można do Mamusi? Nawet na dzień dobry nie byłem u Mamy, a teraz już wieczór!
Pr: Ojciec mykając mknięte Stefan ci -We tam z
Krzyś ściśnięte g -Nie' — Jes Bunia m Co  to umrzeć! -?< jest i d ją, by się
-A Stefan, ni stąd, taki dziv Tatek wj Krzysz
na ::
-Sina noc
Otwo „?i??? swój; z kapt wręczy'
30
Usłyszał go pan Nałęcz i powiedział stanowczo:
—  Nie. Nie można. Pan doktor nie pozwala tam wchodzić.
—  Tylko raz Mamusię uściskam i zaraz wyjdę. Na pewno się nie zarażę — upierał się Stefan.
Tym razem Krzyś, o dziwo, nie poparł jego prośby.
—  Nie nudź, stary. Nie wolno i już. Chodź, będziemy oglądać te stare fotografie. To nie lada gratka! Wiesz, że zwykle Bunia nie pozwala nam dotykać tych pamiątek z jej młodości.
Tatek pogłaskał syna po głowie i w tej chwili ukazała się w drzwiach twarz „szarej gęsi".
—  Proszę pana, pan doktor chce z panem mówić.
Ojciec drgnął nerwowo, szybko wszedł do sypialni, zamykając za sobą drzwi. Chłopcy wpatrywali się w zamknięte drzwi, smutni i dziwnie przygnębieni. Wreszcie Stefan ciężko westchnął i odsunął na bok szkatułkę Buni.
—  Wcale mi się nie chce oglądać tych staroci. Co oni tam z Mamą robią? Powiedz, Krzysiek. Ja się boję...
Krzyś nie wiedział, jak uspokoić brata, bo sam miał ściśnięte gardło.
—  Nie bój się, Stef. Mamusia na pewno będzie zdrowa.
—  Jesteś pewny? Bo wiesz... dziś rano słyszałem, jak Bunia mówiła do Tatka: „Kiedy nastąpi przesilenie?!" Co to znaczy? Krzysiek, przecież Mama nie może... umrzeć!
—  Nie pleć głupstw — przeraził się Krzyś. — U Mamy jest i doktor, i siostra ze szpitala. Oni już dobrze dopilnują, by się Mamusi nic złego nie stało.
—  A dlaczego Bunia wciąż wzdycha? — upierał się Stefan. — Tatek albo gniewa się o byle co, albo znowu ni stąd, ni zowąd głaszcze mnie i całuje! I w ogóle jest taki dziwny. Ja nawet dziś rano zębów nie myłem, bo Tatek wyrzucił mnie z łazienki.
Krzysztof nie bardzo wiedział, co odpowiedzieć bratu, na szczęście wybawiła go Bunia, która podeszła do dzieci.
—  Słuchajcie, chłopcy. Ubierzcie się ciepło, pójdziecie na noc do cioci Basi.
Otworzyła komodę i zaczęła wyjmować różne zimowe „ciepliki", jak je nazywała. Krzyś bez słowa wciągnął swój gruby kombinezon, a Bunia podała Stefanowi płaszcz z kapturem i rękawiczki. Gdy już byli gotowi do wyjścia, wręczyła  starszemu  wnukowi  plastikową torbę.
—  Tu  macie  piżamy,  kapcie  i  szczoteczki  do  zębów.
31
Nie zgub tej torby, Krzysiu. Ciocia o tej porze na pewno jest w domu. Powiesz, że was do niej posyłam. Ona już będzie wiedzieć. Zjecie kolację z Tomkiem i pójdziecie spać. Tylko zachowujcie się spokojnie, żeby cioci nie robić kłopotu. Krzyś, mogę liczyć na ciebie, prawda?
—  Naturalnie, Buniu. Możesz być spokojna. Ja wszystko cioci wytłumaczę.
—  Ale   co   z   Mamusią?   —   Stefankowi   zatrzęsła   się broda.
—  Mamusia prosiła, żeby was obu mocno uściskać na dobranoc.
—  Ale jutro rano już na pewno pójdziemy do Mamy, prawda, Buniu?
—  Tak, tak, Stefanku. Włóż czapkę, Krzysiu, jest za zimno, żeby chodzić z gołą głową. Daj, Stefanku, zapnę ci ten guzik pod szyją. Idźcie prosto, nigdzie się nie zatrzymujcie po drodze. To trzy domy stąd.
—  Wiemy, wiemy — zapewniali ją chłopcy. Wyszli  na  słabo  oświetloną  klatkę  schodową.   Krzyś, i
Ś4j\&do«vj svj<^ odpowiedzialności, z namaszczeniem grał Ł rolę opiekuna.
—  Uwaga, Stef, trzymaj się poręczy. Bramę na dolej musimy razem popchnąć, bo jest bardzo ciężka.
Stefan potulnie spełniał polecenia brata. Po chwili zna-j leźli się na ulicy. Zaczął prószyć śnieg. Stefan mocniej ścisnął Krzysia za rękę.
—  Wiesz, Krzysiek, cieszę się, że będziemy nocować u Tomka, ale dziś wolałbym być w domu. Ciągle myślą o Mamie. Jak Tatek raz wychodził z sypialni, to słyszałem, jak jęczała. Ja nie chcę, żeby Mamę coś bolało!
—  Ja też nie chcę. Ale co my możemy poradzić? Na-    w'dać wet Tatek chodzi jak struty. Wiesz, pomyślałem sobie, że jak dorosnę, to zostanę lekarzem. Wtedy nikt mnie nie będzie wysyłał z domu! I sam będę leczył Mamę, Bunię i wszystkich. No, ale najpierw trzeba zdać maturę, a po-   piętrz tern długo studiować medycynę.
Rozmawiali przyciszonym głosem, tupiąc nogami i strząsając z butów coraz grubszą warstwę mokrego śniegu,   i
—  To już chyba tutaj? Czy jeszcze jeden dom dalej? -   będzie upewniał się Stefan.
Zadarli obaj głowy.                                                                domu, ii
—  Nie mogę dojrzeć numeru,  ale to musi być tu -   o mnie. powiedział Krzyś. — Pierwsze piętro.  Czekaj,  przytrzy-   nąłgj mam bramę. No, smaruj naprzód.
Stara ??? ?? wysoko mdłe świa
— Ja za przed drzu Wspiął
mieszkania Czekali. W — Spróbuj Stefan dzv trzy razy.
-  Czy,
—  Może i Spojr. -Co i - No
chała, Chyba -Ale
-Też obcym i
Zrobiło
nie 1
nąć nas: - A
32
3 - Historie i
Siara kamienica miała wąskie i strome schody, na któ-re ??^???? ™^»*??5???\». \^ s\s5x\x\. ????????. ????????. yl\x<ł'<&3.
—  Ja zadzwonię! Ja! — zawołał Stefan, gdy stanęli przed drzwiami cioci.
Wspiął się na palce i nacisnął guzik. Gdzieś w głębi mieszkania odezwał się przytłumiony dźwięk dzwonka. Czekali. W domu panowała głucha cisza.
—  Spróbuj jeszcze raz — ponaglił brata Krzyś. Stefan dzwonił, długo trzymając palec ha guziku. Dwa,
trzy razy. Potem przytknął ucho do drzwi.
—  Czy nikogo nie ma?
—  Może ciocia poszła z Tomkiem do kina? Spojrzeli na siebie.
—  Co my teraz zrobimy? — żałośnie spytał Stefan.
—  No cóż, ja mógłbym pojechać do mego kolegi Michała, ale co z tobą? Tam dla nas dwóch nie ma miejsca. Chyba wrócimy do domu...
—  Ale w domu nikt nas nie chce! Może tu poczekamy?
—  Też pomysł! Nie zostaniemy w nocy na schodach w obcym domu! Daj mi rękę. Wracamy.
Zrobiło się zupełnie ciemno. Śnieg sypał tak gęsty, że nie było widać na pięć kroków.
—  Musimy iść tuż przy ścianach domów, żeby nie minąć naszej bramy — komenderował Krzysztof.
—  A Tatek nie będzie się gniewał? — pytał niepewnie Stefanek, przystając.
—  Powiemy, że nikogo nie było. Siła wyższa. No chodź, już nie marudź. Uważaj, żebyś się nie potknął. Nic nie widać w tej zamieci.
Znaleźli się w końcu na klatce schodowej. Stefan znów się zatrzymał.
—  Poczekaj, Krzysiek. A może przysiądziemy tu, na pół-ńętrze? Pewnie doktor będzie wychodził od Mamy, to coś posłyszymy.
—  Wiesz, to jest dobra myśl. Jak lekarz będzie scho-Iził, to ja go zaczepię i sam się spytam o Mamę. On nie >ędzie mnie traktować jak przedszkolaka. Więcej się od liego dowiemy niż od Tatka czy Buni. Tu, w naszym omu, jest ciepło. Ja usiądę przy poręczy, a ty oprzyj się
mnie. Rozepnij trochę płaszcz. Już tak późno... — Ziewał głośno. — Staraj się zdrzemnąć, ja będę czuwał. Zastygli bez ruchu, przytuleni do siebie. Po chwili sły-
- Historie nie z tej ziemi
33

chać było głębokie, miarowe oddechy. Nagle Krzyś drgnął i położył rękę na kolanie brata.
— Pssst, Stef! Słyszysz? Coś tam szeleści. Chyba ktoś idzie po schodach.
Istotnie, jakieś szmery dochodziły ich z ciemnej czeluści klatki schodowej.
—  Jakby jakieś skrzydła... może to nietoperz? — zaniepokoił się Stefan. — Nie mogę nic dojrzeć. Takie ciemności!
Ledwo to powiedział, gdy zamajaczyła im przed oczami wysoka postać w długiej po kostki szacie. Wynurzyła się jakby spoza balustrady i stanęła obok stopnia, na którym przysiedli chłopcy.
—  Widzisz tego pana? — Stefan dotykał wargami ucha brata. — Skąd on się wziął?
Tajemniczy nieznajomy pochylił się lekko ku nim i rzekł głosem dziwnym, jakby z innego świata:
—  Co wy tu robicie, chłopcy? — Zwrócił się do Stefanka: — Dzieci w twoim wieku, mój mały, już dawno leżą w łóżkach.
Mówił łagodnie i tak miło, że nawet Stefanek nie czuł już śladu trwogi.
—  U nas w domu jest takie zamieszanie, że nikt nas nie potrzebuje! — wyznał.
A Krzyś dodał rzeczowo:
—  Nasza Mama jest chora i wszyscy są nią zajęci.
—  Ale może pan mógłby coś pomóc Mamusi — przerwał mu Stefan. — Czy pan przyszedł na konsylium? Pan jest doktorem? Bo Krzyś, jak będzie duży, to też chce...
—  Nie nudź pana głupstwami — zniecierpliwił się Krzysztof. — Może naprawdę pan mógłby nam coś poradzić.
—  Nie jestem właściwie lekarzem, choć nieraz pomagam im w pracy — odrzekł nieznajomy swym melodyjnym głosem i umilkł.
Chłopcy wpatrywali się z nadzieją w majaczącą przed nimi postać.
—  Chciałbym coś dla was zrobić, ale to ryzykowna sprawa.
—  Proszę mówić, zrobimy wszystko, co pan każe — błagalnie wyszeptał Krzyś.
—  Ja się niczego nie boję. Ani smoków, ani wężów, ani ciemności! — dorzucił z zapałem Stefanek.
Zwias, -A dzi< -Zł
twoja i i nie stuch
Krzy całował
-Dobn wolę być l nie kwejc
-Oh
chce.
Kuszyli. | jomy, myślić skich.
34
—  Znam kogoś, kto trzyma w swych rękach los życia ludzkiego...
—  Niech pan nas do tego kogoś zaprowadzi! — prosili chłopcy.
—  To nie jest „on", ale one... Trzy stare kobiety, trzy Parki.
—  O, to dobrze — ucieszył się Stefan. — Wszystkie starsze panie są bardzo dobre i kochane, tak jak nasza Bunia.
—  One przędą nić życia ludzkiego — dodał nieznajomy. Dzieci zamyśliły się, nie bardzo wiedząc, co na to powiedzieć.
—  A, to są krawcowe — domyślił się Stefanek. — Zaraz, zaraz, przecież obok naszego domu, w tej starej kamienicy, mieszkają na poddaszu trzy staruszki, które szyją i tkają. Wojtek mi o nich opowiadał.
—  Nie przerywaj panu bzdurami — żachnął się Krzyś. — Jak można do nich trafić?
—  Mógłbym was tam zaprowadzić, aż pod drzwi, ale dalej już musicie sami sobie radzić.
Krzyś aż klasnął w ręce z radości.
—  Już coś na miejscu obmyślimy. No, nie traćmy czasu. Każda minuta droga.
Cień uśmiechu przemknął po twarzy nieznajomego. Podniósł do góry wskazujący palec.
—  Dobrze. Ale z góry was uprzedzam, abyście sobie za dużo nie obiecywali. To zażarte i nieustępliwe staruchy. Zwłaszcza jedna z nich.
—  A czy to bardzo daleko? Mój brat nie ma jeszcze dziesięciu lat...
—- Zwariowałeś? — oburzył się Stefan. — Mama jest twoja i moja, i razem będziemy ją ratować. Niech go pan nie słucha.
Krzysiowi zrobiło się głupio, więc na przeproszenie pocałował brata w policzek.
—  Dobrze, już dobrze. Przecież wiesz, że ja także wolę być razem z tobą niż sam. Żebyś mi tylko po drodze nie kwękał, że cię bolą nogi albo że jesteś śpiący!
—  Obiecuję, że ani nie pisnę. A spać mi się wcale nie chce.
Ruszyli. Przodem szedł, a raczej płynnie sunął nieznajomy, za nim schodziły dzieci. Krzysztof postanowił obmyślić cały plan działania, tak jak w akcjach harcerskich. Zachodził w głowę, jak podejść do tych dziwnych
35
staruszek. Czy do trzech naraz? Czy lepiej do każdej z osobna? Nieznajomy, jakby odgadując jego wątpliwości, odezwał się:
—  Na ich litość nie macie co liczyć. Najgorsza z nich to Atropos, to znaczy „Nieodwracalna". Cienkie to i chu-derlawe, a złe jak osa.
Krzyś zmarszczył się. Gdzieś już słyszał to dziwne imię, ale gdzie? Nie mógł sobie przypomnieć. Byli już na dole. Ciężka brama jakby sama otworzyła się przed nimi na oścież. Znaleźli się znów na ulicy. Skręcili w lewo i po paru krokach, brnąc w kopnym śniegu, stanęli przed wielkimi drzwiami przyległej kamienicy.
—  A co, nie mówiłem?! — wykrzyknął Stefan. — To właśnie w tym domu...
Ale Krzyś nie słuchał brata. Zrównał się z ich przewodnikiem, bo koniecznie chciał się czegoś więcej dowiedzieć o tych kobietach.
—  Są to trzy siostry, trzy Parki albo Mojry. Nazywają się Kloto, Lachezis i Atropos.
—  Ach, teraz mi zaświtało — Krzyś stuknął się w czoło. — Ale przecież to strasznie dawne dzieje!
Nieznajomy pokiwał głową.
—  Oczywiście, że dawne. Parki są tak stare, że same nie pamiętają, ile mają lat. Otóż jedna, Kloto, przędzie lnianą nitkę z kołowrotka na wrzeciono, druga, Lachezis, mierzy nić drewnianym łokciem, a gdy już odmierzy długość życia człowieka, wtedy trzecia siostra, Atropos, przecina ją swymi nożycami.
—  A ja zawsze myślałem — nie mógł wyjść ze zdumienia Krzyś — że to tylko taka grecka legenda!
—  W nocy i w moim towarzystwie — rzekł dziwny pan — nie ma różnicy między prawdą a legendą.
Wspinali się coraz wyżej po stromych schodach. Stefan sapał głośno, pocił się w grubym płaszczu, ale zacisnął zęby i ani razu nie jęknął. Żeby choć na chwilkę przystanąć i złapać oddech!
—  Dlaczego one są takie złe? Co mamy zrobić, żeby Atropos nie ważyła się dotknąć nożycami nici życia Mamusi? — dopytywał z niepokojem Krzyś.
—  Ja skoczę i wyrwę jej z łapy te wstrętne nożyca! Stefan aż drżał z oburzenia. Ale nieznajomy pokręcił
przecząco głową.
—  To na nic. Ona jest przecież nieodwracalna! Tu trze-
36
ba użyć podstępu. Ale cicho, sza. Już ostatnie piętro i jesteśmy na poddaszu.
Wstrzymując oddech, na palcach dzieci posuwały się stopień za stopniem. Serce waliło jak młotem. Oby tylko któryś ze schodów nie zaskrzypiał!
— Jesteśmy na miejscu — ledwo dosłyszalnym szeptem rzekł nieznajomy. — Mamy szczęście, bo drzwi są uchylone.
Krzyś podsunął się bliziutko w nadziei, że ułyszy i dojrzy, co się dzieje po drugiej stronie koślawych drzwi. Zastygli w milczeniu. Z izdebki dobiegał monotonny turkot i co pewien czas głuche stąpnięcie nogą. Jakieś chrapliwe głosy coś mruczały czy nuciły... Cała trójka zamieniła się w słuch. Do uszu ich zaczęły docierać poszczególne słowa dziwacznej piosenki.



Słaba jest siła człowieka
i troski jego daremne.
W krótkim życiu, cóż go czeka?
Tylko cierpień ciężkie brzemię!
Nieunikniona śmierć chwyci
dobrych i złych bez różnicy!
Na tle warkotu kołowrotka drżące, starcze głosy brzmiały niesamowicie. Teraz już tylko jeden świszczący głos podjął refren:
Wij się, wij, wrzeciono... coraz słabsza nić... jeszcze jedna chwilka... zaraz pęknie nić...
Nagle dał się słyszeć złowrogi chichot, a potem przeraźliwy, świdrujący w uszach zgrzyt: rzzz, rzzz, rzzz — ciach, ciach, ciach.
Stefan z przerażenia otworzył usta, ale Krzyś błyskawicznie zatkał mu je rękawiczką.
— Uspokój się! Nie możemy się zdradzić. To Atropos ostrzy nożyce.
Podsunęli się jeszcze bliżej. Na schodach panowały egipskie ciemności, więc nie było obawy, że ktoś z pokoju ich zobaczy. W izdebce paliła się lampka czy świeczka, chybotliwy płomyk ślizgał się po przeciwległej ścianie pokrytej pajęczynami. Chłopcy wyciągnęli szyje i włosy zjeżyły im się na głowie.

37
W malutkiej, niskiej izbie znajdowały się trzy okropnie brzydkie wiedźmy. Istne baby-jagi w długich, szarych sukniach. Wszędzie na podłodze walały się strzępki tkanin, kłębki duże i małe, i pasma różnokolorowych nici. Jedna gruba pokraka siedziała przy kołowrotku. Kołowrotek obracał się wypuszczając nić, która tym samym rytmem obwijała się wokoło wrzeciona. Babsko co pewien czas uderzało pedał płaską jak u ropuchy, ohydną stopą. Wiedzieli od razu, że to Kloto. Jej siostra Lachezis była równie szpetna, miała kaprawe oczy i obrzydliwą, zwisającą niemal na szyję dolną wargę, którą śliniła trzymaną w palcach nitkę, żeby ją naciągnąć. Potem chwytała kijek leżący obok i mierzyła nić, mrucząc coś pod nosem. Trzecia, przeraźliwie chuda, sama skóra i kości, Atropos, stała na uboczu pod ścianą i jedną ręką trzymała szeroko rozwarte, olbrzymie nożyce, a drugą przesuwała osełką po ich ostrzach — raz po jednym, raz po drugim. Uszy puchły od przeraźliwego zgrzytu. Była tak przejęta swą pracą, że nie zwracała uwagi na siostry. Piekielny hałas napawał ją widoczną rozkoszą, oczy jej błyszczały jak u wilkołaka, co chwila wybuchała diabelskim rechotem.
Stefan patrzył jak urzeczony, nogi uginały się pod nim, palcami wpił się w ramię Krzysia. Tymczasem Kloto i Lachezis zaczęły coś mamrotać do siebie, patrząc spode łba na Atropos. Chłopcy nadstawili uszu.
—  Wiesz, siostruniu, ja to najbardziej lubię prząść, gdy mam długą, grubą nić. Moje wrzeciono wartko się obraca I wesoło turkocze kołowrotek. Ale spójrz, jak mam taką chudzinę, niteczkę jak włosek... to mi praca brzydnie! I wiesz, Lachezis, już nie mogę znieść tego przeraźliwego ostrzenia nożyc. Głowa mi pęka. Cała izba mi wiruje przed oczami.
—  Tak, masz rację, Kloto. — Lachezis wydęła jeszcze bardziej wargę i ściszyła głos. — Ja też mam jej dość. Musimy spełniać nasz obowiązek, ale żeby z taką radością przecinać te nieszczęsne nici... Powiem ci, że mnie samej niewyraźnie się robi, gdy odmierzam ostatnie metry... o, choćby tej niteczki...
Urwała, bo Atropos odrzuciła swe nożyce i podeszła do nich z wściekłym wyrazem twarzy.
—  Co tam szepczecie w tajemnicy przede mną? Pewnie znowu wam żal tych głupich ludzi! Bierzcie przykład ze mnie. Ja się nigdy nie skarżę. Wiedział nasz Gromowładny Zeus, komu powierzyć te piękne nożyce.
38
Wzięła z powrotem nożyce do rąk i uniosła je wysoko, aż pod belki stropu, rozdziawiając oba ostrza. Zamachnęła się: ciach! ciach! ciach!
—  O, już któraś z tych jednodniowych nędznych istot wypuszcza ostatnie tchnienie. Jeden ruch moich nożyc i trrrach! — nić życia zerwana, raz na zawsze. Nieodwracalnie!
Zaniosła się ohydnym śmiechem, ukazując nagie dziąsła z jednym jedynym zębem pośrodku. Potem w szalonym tańcu zaczęła wirować po izbie, wzbijając tumany kurzu.
Przerażeni chłopcy nie mogli już znieść tego widoku: zamknęli oczy.
—  Okrutna jesteś, siostro Atropos. Cóż ci winna choćby ta młoda kobieta, której nić już się kończy. Jeszcze parę godzin, a osieroci męża i troje dzieci... Nitka sama mi się rwie w palcach.
—  Tak, Kloto, jeszcze tylko kilkanaście metrów mi zostało.
Krzyś zacisnął pięści aż do bólu. Przecież one mówią o Mamie! Ostatnia chwila, żeby działać. Odciągnął Stefana od drzwi i przymknął je. Czy chce, czy nie chce, nieznajomy musi im pomóc.
—  Proszę pana — wyszeptał — przecież to niemożliwe, by nikt na świecie nie miał władzy nad Parkami.
—  Owszem, słyszeliście, że król bogów i ludzi, Zeus, mógłby zmienić ich zamiary, ale ja nie mam dostępu do tak wysokich progów. Od czasu, gdy kiedyś na prośbę jego żony, boskiej Hery, odważyłem się go uśpić... wolę schodzić mu z drogi. Tylko mojej matce zawdzięczam, że nie strącił mnie wówczas do najgłębszej przepaści.
—  Nie rozumiem. To pan potrafił uśpić samego Zeusa?
—  No tak — z pobłażaniem w głosie rzekł nieznajomy — przecież to mój zawód. Czy wciąż, Krzysiu, nie domyślasz się, kim jestem? Nazywam się Hypnos.
—  Bardzo dziwne nazwisko. Wcale nie brzmi po polsku — zdziwił się Stefan.
—  Po polsku, jeśli chcecie, nazywam się Sen, a moja matka, którą też bardzo kocham, nazywa się Noc.
—  No, teraz wreszcie rozumiem — odetchnął z ulgą Krzyś. — Ale pan jest jednak trochę lekarzem. Nasza Bunia zawsze powtarza, że „sen to najlepszy lekarz".
—  Staram się łagodzić różne smutki i cierpienia...
—  Och, ja tak lubię, jak mi się coś ładnego śni. Pałace z tortu i bitej śmietany... — przerwał zachwycony Stefan.
39
— I ty chcesz uchodzić za dużego chłopca, Stef! Torty ci w głowie, a tu życie naszej Mamy wisi na włosku. Panie Hypnosie, kochany panie Hypnosie, pan musi ją uratować!
—  Ja sam nie mogę jej pomóc — westchnął ciężko Hypnos — moja „kuracja" trwa krótko, a jej grozi wieczny sen... Ale nie zostawię was samych. Musimy razem coś obmyślić.
—  Czy nikt nie pokrzyżował nigdy planów Parek? Nikomu nie udało się... nabić je w butelkę? Jedyny sposób — to jakoś je przechytrzyć! — gorączkował się Krzyś.
—  Poczekaj, chłopcze. Rzeczywiście, był ktoś, kto sobie zdrowo z nich zakpił. To bóg olimpijski Apollo, syn Zeusa. Otóż miał on wśród ludzi przyjaciela, króla Adme-ta, któremu Lachezis odmierzyła już ostatnie .centymetry życia, a Atropos rozwarła swe nożyce. Otóż Apollo wtargnął do ich izby...
—  Z napiętym łukiem i strzałami — nie wytrzymał Krzyś.
—  Nic podobnego! One nie boją się ani łuku, ani strzał. Apollo przyniósł im wielką flachę wspaniałego starego wina... Staruchy nie oparły się pokusie, wyżłopały cały słodki trunek i dalejże w pląsy, tany, śpiewki, aż wrzeciono, łokieć i nożyce poszły w zapomnienie.
—  A czy ten król Admet uniknął śmierci? — gorączkowo pytał Krzysztof. — Bo to przecież najważniejsze!
—  Tak, ale nie na długo, bo Parki w końcu wytrzeźwiały i zawstydzone tym gorliwiej zabrały się do pracy. Ale ów Admet miał szczęście, bo słodka i dobra Alkestis, jego żona, zgodziła się umrzeć za niego. I jej to nić życia przecięły nożyce Nieodwracalnej — zakończył swe opowiadanie Hypnos.
—  Ja też bym chciał umrzeć zamiast Mamy! — zawołał Stefan.
Krzysiowi zrobiło się miękko  na  sercu.  Objął mocno
brata.
—  Nie mów takich rzeczy. Nam chodzi o to, zęby tak ocyganić te babska, by nikt nie musiał umierać. Musimy wymyślić coś jeszcze skuteczniejszego niż Apollo... Ale, a]e _ stuknął się w czoło palcem — jeśli pan uśpił samego króla bogów, to przecież może pan uśpić i Parki! Przyszedł mi do głowy pewien fortel godny Zagłoby. Musi pan nam pomóc. Przecież pan też kocha swoją mamę.
40
Hypnos spojrzał w zadumie na chłopców, którzy uczepili się jego płaszcza. Jak umieją kochać te ludzkie dzieci...
—  No dobrze już, dobrze. Ale nie szarp mej szaty, Ste-fanku, bo mi gwiazdy poobrywasz. Zgoda. Uśpię je, ale na krótko.
Krzysztof odetchnął z ulgą.
—  Świetnie! To mi wystarczy. Chciałbym pana za to uściskać!
—  Nie radzę — zaśmiał się Sen. — Wasze zamiary spełzłyby na niczym, bo posnęlibyście jak susły. Poczekajcie, zrobię się niewidzialny i wejdę na ich poddasze. Dotknę ich powiek i dla pewności zostawię im bukiet maków. To kwiaty, które też sprowadzają sen.
Zniknął im z oczu. Dzieci odczekały chwilę, potem podeszły na palcach pod drzwi izdebki. Nie było słychać kołowrotka, umilkł zgrzyt potwornych nożyc. Krzyś nie wytrzymał i zajrzał do środka, pociągając za sobą Stefana. Twarz mu się rozjaśniła. Kloto siedziała na swym zydel-ku słaniając się na obie strony i coś mamrotała:
—  Siostruniu Lachezis... ale jestem zmęczona! Głowa mi opada... co się ze mną dzieje?
—  Klotuniu, łokieć mi wypadł z ręki... O, nie mam siły go podnieść...
Zasnęły. W głębi izby Atropos zataczała się jak pijana, choć broniła się zażarcie przed obezwładniającą ją sennością.
—  Na czarne cienie śmierci! Co się stało? Jakie ciężkie są moje nożyce... Już nie mogę ich podżwignąc... ręce mi mdleją...
Dreszcz grozy przeszedł chłopców, gdy rozległ się donośny huk upadających nożyc. Zapanowała cisza. Trzy wiedźmy spały nieprzytomnie, chrapiąc i świszcząc przez nos i rozchylone usta: Kloto zawisła skulona nad wrzecionem, Lachezis leżała jak długa rozciągnięta na posadzce, Atropos sapała głucho z nosem wciśniętym w górę kolorowych pasem. Chłopcy wsunęli się do środka. Nie ma chwili do stracenia. Stefan już trzymał wrzeciono, a Krzyś delikatnie uchwycił w palce koniuszek zwisającej cieniutkiej nitki. Żeby mu się tylko ręce nie zatrzęsły!
—  Podaj mi teraz jakieś grube pasmo. Tam w kącie są największe kłębki — zwrócił się do brata.
Stefan zaczął przebierać w stosie kłębków i podał największy. Krzyś odszukał koniec nowej nici i związał ją z niteczką z wrzeciona. Raz, dwa, trzy razy. Mocno, żeby
41
się nie rozluźniło. Nagle zesztywnieli ze strachu. Na szczęście to tylko Atropos mruknęła przez sen „ciach! trrrach!" i zachrapała w najlepsze. Ale po chwili i Kloto zaczęła się kręcić i postękiwać. Chłopcy wysunęli się z izdebki i stanęli tuż za drzwiami. Parki zaczęły przeciągać się i ziewać, przychodząc z wolna do siebie. Pierwsza obudziła się Atropos. Spojrzała oszołomiona na siostry. — "KAotol Lachezisi Na boginie! Co się z wami dzieje? Świat się kończy! Śpią jak zabite!
—  O... jakie boskie uczucie senności — westchnęła Kloto, nie otwierając jeszcze oczu.
—  Poskarżę się na was ojcu Zeusowi. Ładnie spełniacie jego polecenia. Już on się z wami rozprawi! — odgrażała się Atropos.
—  Nie masz co ujadać na nas — ocknęła się na dobre Lachezis — spójrz tylko, gdzie leżą twoje nożyce. Wśród nici i pajęczyn!
Atropos wpatrywała się ze zgrozą w ukochane nożyce,
— ?? ?????? ???] JakJeś bóstwo nas prześladuje. Ktoś musiał  tu  wtargnąć...  O,  widzicie,  siostry,  te  czerwone kwiaty na podłodze?
—  Skąd one się wzięły? A na nich leży mój łokieć -— zdziwiła się Lachezis.
—  Ileż splątanych nici wala się po ziemi. Muszę z tym zrobić porządek — powiedziała Kloto. A potem sama do siebie dodała cicho: — Mogłabym przysiąc, że ta nić z kołowrotka już się ledwo zwijała, cały kłębek był na ukończeniu, a ta tutaj jest gruba, mocna... Chyba mi się to przyśniło!
Atropos podniosła swe nożyce i zaczęła je czyścić i polerować miękką szmatką.
—  Przecież żadna z nas nie tknęła kropli wina, jak wówczas, gdy Apollo tak nas niegodziwie podszedł — mówiła wzburzona. — Jeszcze dziś gorąco mi się robi ze wstydu na to wspomnienie.
—  Ale co to było za wino! — z rozrzewnieniem westchnęła Kloto. — Nigdy tego nie zapomnę.
Lachezis z podejrzliwą miną zaczęła obchodzić wszystkie kąty w poszukiwaniu śladów po złoczyńcy. Nie zdążyła jednak podejść do drzwi, gdy na schodach rozległ się szybki tupot nóg.
—  Prędzej, Stefan, uciekajmy, bo jak nas złapią...
—  Nie bójcie się, dzieci!  Nie dościgną was.  Ze mną
42
włos wam z głowy nie spadnie — dobiegł ich uspokajający głos Hypnosa. A potem: — Żegnajcie, kochani.
Głos Hypnosa odbijał się dziwnym echem po całej klatce schodowej, ale chłopcy nie słyszeli go. Biegli na złamanie karku trzy piętra w dół, trzymając się za ręce. Już byli na dole, przy bramie. Ledwo łapali oddech. Ufff! Są na ulicy. Tu już im nic nie grozi.
—  To istny cud, żeśmy nóg nie połamali pędząc po schodach po ciemku! Ale gdzie się podział Hypnos?
—  Był jeszcze z nami na schodach i coś chyba mówił, ale nie dosłyszałem, bo takeśmy gnali... Ale wiesz, Krzysiek, trochę nieładnie postąpiliśmy z nim. Żaden z nas mu nawet nie podziękował, a gdyby nie on...
—  Może go jeszcze spotkamy. Och, jak to dobrze, żeśmy się wydostali! Ale gorąco było. Należy ci się medal, Stef! Dzielnie się spisałeś. Widzę, że ci już powieki same opadają. I to bez czarów pana Hypnosa! — zaśmiał się Krzyś.
—  Nie udawaj, że ci się nie chce spać. Dobrze, że to już tak blisko.
—  Posłuchaj, Stefan. Mamie już przecież nic nie grozi. Pewnie zasnęła zmęczona. I Bunia, i Tatek też już z pewnością śpią. Jak zadzwonimy, to obudzimy cały dom. Przysiądźmy tu na schodach — już taki nasz los dzisiejszej nocy — i zdrzemnijmy się. Tyle już wytrzymaliśmy, to jeszcze trochę nam nie zaszkodzi. Jak myślisz?
—  Niech ci będzie. Oprę się o ciebie i podniosę sobie kołnierz — zgodził się Stefan i głowa natychmiast opadła mu na ramię brata.
W mieszkaniu rodziców nikt jeszcze nie spał. Pan Nałęcz właśnie pomógł lekarzowi zdjąć płaszcz z wieszaka w przedpokoju i żegnał go, ściskając mu mocno dłoń. Doktor uśmiechał się dobrotliwie.
—  Do widzenia państwu. Wpadnę jutro rano. Ale mogą państwo spać spokojnie po tak ciężkim dniu. Już po kryzysie. Gorączka opadła. I żona pana śpi. Siostra posiedzi jeszcze przy chorej.
—  Już druga — powiedziała babka, patrząc na zegar w przedpokoju. — Nie mamy słów, by panu doktorowi podziękować. Zaraz panu poświecę na schodach, bo na noc wyłączają światło... A cóż to takiego? Moje biedactwa! Patrz, Julku, nasi chłopcy śpią w najlepsze na schodach.
—  Skąd się tu wzięli? Czyżby Basi nie było w domu? Krzyś, Stefan! Obudźcie się i chodźcie do domu!
43
Ale dzieci po przeżytych emocjach spały snem sprawiedliwego.
—  Atropos, ulituj się nad Mamą! — zawołał Krzyś przez sen.
—  Przynieś maki! Gdzie są maki? — wymamrotał Stefan.
—  Oni jeszcze śpią. Obudźcie się, dzieci — potrząsnął nimi ojciec. — Mamusia już czuje się lepiej i śpi.
Stefanek zaczął ziewać, a Krzyś, rozespany, mrugał powiekami nie bardzo wiedząc, co się z nim dzieje i gdzie się znajduje. Wreszcie ocknęli się i Stefan triumfalnie obwieścił Buni:
—  My wiemy o Mamusi, bo przecież zamieniliśmy nici Parkom.
—  A Hypnos przyleciał i pomógł nam je uśpić — dorzucił Krzyś, przecierając oczy.
Dorośli spojrzeli na siebie z niepokojem.
—  Chyba mają gorączkę. Musieli się przeziębić. Pół nocy na schodach! — przeraziła się babka.
Ale pan Nałęcz dotknął ich czoła i rąk i uspokoił ją.
—  Nic im nie jest. Są rozespani i tyle. Stefan, hop, wezmę cię na barana, a ty, Krzysiu, daj mi rękę. Idziemy spać.
I ruszył przodem. Za nim szła Bunia.
—  Wiecie, chłopcy, mieliśmy wielkie szczęście trafić na tak zacnego lekarza. Cały dzień i pół nocy siedział przy Mamie, no i uratował ją. — Głos jej się załamał.
—  Ależ Buniu, to myśmy z Krzysiem uratowali Mamusię przy pomocy pana Hypnosa. Żaden doktor nie pomoże, gdy Atropos ostrzy swe nożyce — tłumaczył w przedpokoju Stefanek.
—  Co za głupstwa pleciesz, dziecko. Jeszcześ się dobrze nie obudził!
—  Stefan, daj spokój. My wiemy swoje, ale Bunia tego nie może zrozumieć — szepnął Krzyś do ucha bratu. — Mamie opowiemy wszystko i ona na pewno nam uwierzy. Przecież mamy zawsze wierzą swoim dzieciom.

Rok szkolny minął jak z bicza strzelił. W rodzinie Nałęczów układało się wszystko pomyślnie. Krzysztof przeszedł do szóstej klasy z bardzo dobrym świadectwem; nad matematyką, co prawda, musiał się solidnie napocić, ale w rezultacie dostał upragnioną czwórkę. Stefanek był już w końcu czerwca uczniem piątej klasy i w ostatni dzień nauki przyniósł z dumą do domu same piątki.
— Tak zwane nudne świadectwo: wszystkie stopnie jednakowe — żartował uradowany ojciec.
W nagrodę za rzetelną pracę w szkole chłopcy mieli obiecane wspaniałe wakacje w lipcu: pierwszy samodzielny pobyt na Mazurach w leśniczówce brata pani Nałęczo-wej, u którego cała rodzina spędziła już niejedno lato. Chłopcy przepadali za wujem Stanisławem, bo nigdy nie traktował ich jak małe dzieci, choć twardo przestrzegał dyscypliny. Poza tym wiedział wszystko o zwierzętach leśnych i wodnych, rozpoznawał bezbłędnie głosy ptaków i umiał je naśladować. Był z natury cichy i małomówny, ale — nagabywany przez ciekawskich siostrzeńców — potrafił fascynować ich długimi opowieściami o życiu mieszkańców jezior i lasów. Nie cierpiał miasta, czuł się zagubiony w plątaninie ulic, zduszony wśród wysokich gmachów, które zasłaniały mu niebo. Jego szczupła, trochę niezdarna sylwetka w odwiecznej zielonoszarej pelerynie i nieodłączna fajka w ustach nie pasowały do miejskiego bruku. Kiedyś Krzyś przezwał go „Duchem Puszczy" i tak już zostało.
I oto teraz rodzice postanowili, że obaj chłopcy pojadą sami i spędzą cały miesiąc u Ducha Puszczy. Elżbietka, zapalona harcerka, pojechała na obóz w Sudety, mama zbierała materiały po archiwach do nowej książki i została w Warszawie, a Tatka wydelegowało biuro projektów na dwa miesiące za granicę.
Bilety, dwa wielkie plecaki wypchane bielizną i butami, keks upieczony przez Bunię (w jej rodzinnych stronach ten przysmak nazywano cwibakiem), w którym było więcej rodzynków, fig i orzechów niż ciasta, wyborowy tytoń fajkowy dla wuja Stanisława — wszystko było gotowe. Ostatnie uściski i polecenia dorosłych, chusteczka powiewająca na peronie... Ruszyli, uszczęśliwieni, z nadzieją na wielką przygodę. Na małej stacyjce oczekiwał ich Duch Puszczy ze swą linijką, do której była zaprzężona ich dobra znajoma, bułana klacz, Pszenica. Miała ona już
46
swoje lata, ale pod troskliwą opieką wuja cieszyła się doskonałym zdrowiem i szparko kłusowała.
Natychmiast po przyjeździe na miejsce wuj Stanisław zaprowadził chłopców do pokoiku na pięterku, który mieli odtąd zajmować. Wybielone ściany obwieszone były, jak w całej leśniczówce, trofeami myśliwskimi wuja: jelenimi rogami i szablami dzika, przy czym każde trofeum miało swoją pasjonującą historię, na deskach podłogi leżały skóry dzicze. Na umeblowanie ich królestwa składały się dwa polowe łóżka, stolik, trzy krzesełka, na zydlu w kącie pokoju ogromna porcelanowa miednica w kwiaty (jeszcze przedwojenna, którą wuj uratował ze swego domu) i takiż staroświecki dzban z wodą postawiony na ziemi. Na gwoździu wisiały ręczniki-rańtuchy z grubego szarego płótna z czerwonym haftem po obu brzegach.
Następnie Duch Puszczy odbył z nimi ważną konferencję u siebie w gabinecie.
— Będziemy tu żyć we trójkę, bez tak zwanej kobiecej ręki, do której jesteście przyzwyczajeni — zaczął prosto z mostu. — Każdy z nas będzie miał swoje obowiązki, które ma skrupulatnie wypełniać, wedle ustalonego programu i rozkładu czasu. Wszelkie sytuacje wyjątkowe będą mi meldowane zawczasu. Śniadania i kolacje każdy robi sobie sam i je, kiedy mu się podoba. Obiady jemy wspólnie, chyba że będę musiał wyjechać na dzień lub dwa — wtedy zostajecie sami na gospodarstwie. Spiżarnia, biblioteka, apteczka domowa, komoda z przyborami do szycia, prania i porządków są do waszej dyspozycji. Mojego biurka i szafki z bronią myśliwską nie wolno nikomu ruszać pod żadnym pozorem. To jedyny owoc zakazany — jak w biblijnym raju. Ostrożnie z radiem, żebyście go nie popsuli. Ten znakomity i potężny odbiornik to jedyny, jak wiecie, nasz kontakt z szerokim światem. Poza tym — hulaj dusza! Jesteście na wakacjach. Wiem, że dobrze pływacie, ale obiecałem waszym rodzicom, że wchodzicie do wody tylko blisko brzegów jeziora, oczywiście w miejscach dozwolonych! Łodzią czy kajakiem wyruszamy razem, to jest zawsze w moim szanownym towarzystwie. Nie zapuszczajcie się zbytnio w las, zwłaszcza w rewiry, których nie znacie. Zresztą, przygotowałem wam bardzo szczegółową mapę, niemal sztabówkę, całej okolicy. Krzysztof, miej ją zawsze przy sobie, gdy wychodzicie z leśniczówki.
Wuj Stanisław wyjął z kieszeni fajkę i zaczął nabijać
47






ją tytoniem. Krzyś tymczasem rozwinął mapkę i gorączkowo przebiegał oczami jeden jej odcinek.
—  Jest? — spytał szeptem Stefan.
Krzyś bez słowa potrząsnął przecząco głową i złożył papier we czworo.
—  Aha, jeszcze jedno — przypomniał sobie leśnik. — W żadnym wypadku niech Stefan nie chodzi sam do lasu. Najlepiej, żebyście byli zawsze razem, kiedy jesteście poza domem. Zrozumiano?
—  Oczywiście, wujaszku. Przyrzekłem rodzicom, że będę opiekował się Stefanem. Między nami jest sztama, więc nie ma sprawy.
—  Są jakieś pytania? Nie widzę. Nie słyszę. A więc w porządku. Pamiętajcie, w razie najmniejszej wątpliwości czy gdyby któremu z was coś dolegało — jak w dym do mnie. Odmaszerować! Darzbór! — życzył im powodzenia starym zawołaniem leśników i myśliwych, uśmiechając się dobrotliwie.
Po dwóch dniach buszowania w leśnych ostępach i wzdłuż jeziora chłopcy odnaleźli już wszystkie znajome zakątki i odkrywali wciąż nowe. W tydzień po ich przyjeździe wuj Stanisław otrzymał wezwanie na naradę w zarządzie lasów, która miała się odbyć w mieście wojewódzkim. Zapowiedział więc chłopcom, że nie będzie go dwa lub może trzy dni i że zapewne wróci ze swym przyjacielem panem Słonecznym, leśnikiem z nadgranicznej leśniczówki. Jedzenia w spiżarni jest w bród, Pszenica zostanie w gościnie u zawiadowcy stacji, a psa Madeja bierze ze sobą. Przerzucił starą, skórzaną torbę przez ramię, wskoczył na linijkę, świsnął w powietrzu batem i klacz ruszyła z kopyta żwawym kłusem. Była ósma rano.
Stefan spojrzał na brata.
—   Co robimy? Nie będziemy przecież obierać ziemniaków i gotować obiadów!
—  Oczywiście, że nie. Proponuję, byśmy zrobili sobie stertę kanapek z bryndzą, kiełbasą i smalcem. Cały dzień spędzimy nad Jeziorkiem Niesamowitym. Co ty na to?
—  Świetnie! Ty kraj chleb, a ja się wezmę do smarowania kromek na ganku. Weźmy też parę kiszonych ogórków, gdyby się nam pić zachciało. Lecę po plecak na górę. Będziemy go nieść na zmianę.
—  Dobra! Posłuchajmy jeszcze prognozy pogody. To dobrze, że nasz pustelnik złamał się i sprawił sobie radio. Wyniosę je też na ganek, byśmy nie tracili czasu. Dom
48
zamkniemy na cztery spusty — i klucze do dziupli, w wiadomym miejscu.
W godzinę później byli już nad brzegiem ulubionego jeziorka. Miało ono kształt rozległego oka ukrytego na polance otoczonej gęstymi krzewami, wśród których sterczały wysokie dęby i sosny. Żadna ścieżka nie prowadziła do tego zielonego zakątka. W mgnieniu oka Stefan zrzucił z siebie ubranie i skoczył do wody. Wynurzył się jednak natychmiast, prychając jak źrebak.
—  Ależ mróz! Rany Julek! To nasze jeziorko jest lodowate nawet w taki upał jak dziś.
Wygramolił się na brzeg i padł na wznak w mięciutką trawę.
—  Przecież właśnie dlatego nazwaliśmy je „Niesamowite". Pamiętasz, Stefan, jak je odkryliśmy?
—  O, tak. Zawsze miało tę swoją niezwykłą, ciemnozieloną wodę, bez jednej rzęsy czy wodorostu. I te dziwne, pieniące się wiry. Wiesz co, Krzysiek, czasem myślę, że nikt oprócz nas nie wie o jego istnieniu. Widziałem, jak szukałeś go na mapie! Nawet Duch Puszczy, który schodził tu wszystkie ścieżki i zna każde drzewo, nie zaznaczył tego jeziorka.
—  A pamiętasz, jak byliśmy tu pierwszy raz, tę kobietę z dzieckiem nad wodą? Ona też zna to jeziorko.
—  Prawda! — przypomniał sobie Stefan. — Kąpali się tu. Ja nawet jakoś niewyraźnie się wtedy czułem... Ona wyglądała tak dziwnie z tymi ogromnymi, rozplecionymi warkoczami, które ociekały wodą zupełnie jak wodorosty!
—  A ja już chciałem krzyczeć, bo myślałem, że ona utopi chłopca! Zanurzyła go całego głową w dół i trzymała tylko za jedną nogę, właściwie za samą piętę.
—  A on, biedak, krztusił się i darł w niebogłosy. Chciała go pewnie nauczyć pływać, ale nie miała pojęcia, jak się do tego zabrać. Kobiety rzadko kiedy nadają się na instruktorów czy trenerów sportowych!
—  Ciekaw jestem, co się z nim stało? — zastanawiał się Krzysztof. — Wyglądał na równego koleżkę. Zapomniałem, jak on się nazywał...
—  Czekaj, czekaj... mam na końcu języka. Jak ta pani mówiła do niego?
Zamilkli, usiłując sobie przypomnieć jego imię. Nagle w ciszy upalnego popołudnia doszły ich uszu dźwięki radia, zrazu słabe, potem coraz wyrazistsze, parę taktów muzyki i monotonny głos spikera:
4 — Historie nie z tej ziemi
49

—  Minęła godzina dwunasta. A oto prognoza pogody na dzień dzisiejszy. Niebo bezchmurne. Temperatura maksymalna do dwudziestu ośmiu stopni Celsjusza. Miejscami, zwłaszcza na północnym wschodzie kraju, porywiste wiatry.
Chłopcy drgnęli i wstrzymali oddech, bo raptem do głosu spikera wdarło się głuche wycie wiatru, który przewalał się nad wierzchołkami drzew z łoskotem i świstem. Skoczyli na równe nogi. Huk wichru to wznosił się, to opadał, a w cichnącym poszumie odzywał się wysoki, niesamowity głos. Raz był donośny i wyraźny, potem cichł jak zamierające echo, aby znowu przybrać na sile.
—  Tu Boreasz, wiatr z północy! Tu Boreasz! Nadajemy komunikat o zaginionym. Uwaga, uwaga! Zaginął chłopiec, lat czternaście. Oto jego rysopis: włosy rudoblond, wzrost średni, oczy duże, błękitne, ubrany był...
—  Znowu fala zanika. Nic nie słychać — szepnął Krzyś.
Ale już po chwili tajemniczy głos ciągnął dalej:
—  Ktokolwiek wiedziałby o losie zaginionego, proszony jest o natychmiastowe skontaktowanie się z matką chłopca, Tetydą, lub z najbliższym...
—  Psia kostka! — złościł się Stefan. — Znowu głos ucieka!
Udało im się jeszcze posłyszeć ostatnie zdanie, wnet zagłuszone potwornym rykiem wiatru.
—  Chłopiec nazywa się Achilles...
Zapanowała cisza. Bracia patrzyli na siebie jak urzeczeni.
—  Słyszałeś, Stef? To przecież był właśnie on, Achilles, tu nad jeziorkiem. Że też mi takie imię wyleciało z głowy!
—  Zaginął! No pomyśl, a wyglądał na bystrego i obla-tanego. Biedna ta jego matka!
Nagle Stefan chwycił Krzysia za rękę.
—  Słuchaj, bracie, a może go porwali?
—  Całkiem możliwe! Ale kto i dokąd?! Nic o nim nie wiemy.
—  Krzysiek, a gdybyśmy tak spróbowali go poszukać? Poznam go od razu! Mamy bite dwa dni do powrotu wuja.
Krzysztof kiwnął głową. Myśl była dobra. Mieli mapę całej okolicy, kompas i jedzenie. Trzeba tylko szczegółowo ułożyć plan działania. Nic na łapu-capu. Rozłożyli się na miękkim mchu w cieniu rozłożystego dębu.
—  A tu jak na złość taki skwar, że myśli się kleją
50
i powieki same opadają — zamruczał rozleniwionym głosem Stefan.
Krzyś ziewnął głośno i też przymknął oczy, starając się skupić i przemyśleć całe przedsięwzięcie. Ale je wnet otworzył i aż usiadł z wrażenia. Przed nimi stali dwaj wysocy mężczyźni, dziwacznie ubrani, w błyszczącej zbroi. Każdy z nich miał tarczę w jednej, a włócznię w drugiej ręce. Starszy odezwał się głębokim basem:
—  A może my moglibyśmy wam pomóc? Na te słowa ocknął się i Stefan.
—  Kto to? Kim panowie są? — patrzył z niedowierzaniem, przecierając oczy.
—  Słyszeliśmy, że chcecie ruszyć na poszukiwanie Achillesa. Otóż my również go szukamy, więc może się do nas przyłączycie?
Chłopców zamurowało. Jak rozmawiać z tymi rycerzami? Skąd się wzięli przy Jeziorku Niesamowitym? Wreszcie Krzyś wydukał:
—  Proszę pana... Panie generale, my...
Obcy, widząc jego zakłopotanie, uśmiechnął się dobrotliwie.
—  Mówcie do mnie po imieniu. Nazywam się Odyseusz, a to jest mój druh Diomedes. Jestem, co prawda, królem, ale tym się nie przejmujcie.
Chłopcy patrzyli niepewnie to na nich, to na siebie. W głowie wirowało im od natłoku myśli. Nigdy nie zetknęli się z tak ważnymi osobistościami. O takich czyta się w książkach lub uczy w szkole! Ale już drugi nieznajomy, młodszy i żwawszy w ruchach, odezwał się zdecydowanym głosem:
—  No, chłopcy! Raz, dwa! Ubierajcie się, bo czeka nas daleka droga.
—  Daleka? — Stefan spojrzał z lękiem na brata.
—  Nasz chyży okręt śmiga jak jaskółka nad wodnym odmętem — starał się dodać im otuchy starszy rycerz — ale, bądź co bądź, stąd na wyspę Skyros to szmat drogi.
Chłopcy jeszcze się ociągali. Nigdy nie słyszeli o takiej wyspie! Nie było jej chyba na mapie wuja Stanisława. Ale jak oprzeć się prośbie, a właściwie rozkazowi tych dziwnych przybyszów... Stefan powoli wciągnął dżinsy i zbliżył się do Krzysia.
—  Jak myślisz, Krzysiek? Jechać z nimi? — wyszeptał.
—  No pewnie! Nieprędko trafi nam się taka gratka!
—  Jakoś mam pietra mimo wszystko...
51






—  Zwariowałeś, Stef? Co oni sobie pomyślą? Żeśmy tchórze albo maminsynki! — I dodał głośno: — Jesteśmy gotowi. A nie zapomnij plecaka!
Diomedes szedł przodem, za nim sunęli chłopcy, Ody-seusz zamykał pochód. Szli przez dłuższy czas — godzinę? dwie? — ale nie czuli zmęczenia. Gęste zarośla wydawały się same rozstępować przed nimi. Słychać było miarowy chód, trzask gałązek pod stopami, szczęk broni i chwilami świergot ptaków. Nagle las skończył się i oczom ich ukazało się olbrzymie jezioro, wielkie jak morze, zlewające się z niebem na widnokręgu. Chłopcy stanęli jak wryci, wpatrując się z zachwytem w błękitną wodę. Ale uwagę ich przykuł przede wszystkim okręt ze śnieżnobiałym żaglem, kołyszący się w niewielkiej odległości od brzegu.
—  Spójrz, Stefan! Ten okręt jest chyba jeszcze piękniejszy niż nasz „Dar Młodzieży"! Dziwnie zbudowany, jak wielka łódź z trzema rzędami burt na wiosła. Nigdy takiego nie widziałem!
Odyseusz nie dał im jednak czasu na dłuższe przyglądanie się ślicznemu żaglowcowi. Miał poważną minę i widać spieszno mu było ruszyć w drogę.
—  Nie marudźcie, chłopcy, tylko wskakujcie szybko na pokład. Dla was to nowość, ale ja przyznaję, że już mi bokiem ta wędrówka wyłazi! A wszystko po to, by odnaleźć głupiego smarkacza.
—  Cóż poradzić na upór bogów. Od niego uzależnili nasze zwycięstwo pod Troją! — dorzucił Diomedes.
Chłopcy poczuli się nieswojo. Ci dwaj cudzoziemcy mieli jakieś tajemnicze plany, z którymi się nie zdradzali. Ale nie wypadało pytać. Jeszcze się wygłupią! Skoro raz zdecydowali się na tę eskapadę, trzeba konsekwentnie dać się ponieść biegowi wypadków. Sami z czasem wywęszą, o co tu chodzi. Krzysztof pomógł bratu wdrapać się z kładki na pomost. Wioślarze, opaleni i półnadzy, odcu-mowywali okręt, wyciągając z wody i zwijając na pokładzie grubą linę, na której końcu ukazała się potężna kotwica z brązu. Po chwili zniknęli w czeluściach żaglowca. Nieruchome dotąd wiosła zaczęły miarowo zanurzać się w wodzie i wynurzać przy głuchym nawoływaniu pracujących w głębi okrętu ludzi.
—  Ru-pa-paj! Ru-pa-paj! Ru-pa-paj!
Krzyś, zafascynowany, nie mógł oderwać oczu od spienionych białych smug, które wytryskiwały po obu stronach żaglowca,  przecinając  jak brzytwą niebieską taflę

mówiąc odpowied '_ ków. Jeden podeszli ten Ody stanowił
Pan o
Wioślarz niego
chłopcy nikt nie i batem
Chłopcy
— To oburzył
52
wody. Ojciec nieraz go chwalił, że umie trzymać rytm podczas wiosłowania. A nuż i tu pozwolą mu przez chwilę popróbować swych sił?
—  Panie... Odyseuszu! Czy mógłbym trochę powiosło-wać? Mam wprawę z jezior i ze spływu kajakowego.
Ale rycerz wzruszył tylko ramionami.
—  Co za pomysł! Należycie obaj do wyprawy. Jesteście pod moją władzą i opieką, a zachciewa ci się mieszać z hołotą niewolników! To nie towarzystwo dla wolno urodzonych obywateli. Możecie sobie obejść i oglądnąć mój okręt. To jest triera, bo ma trzy kondygnacje. W waszym wieku i ja nie mogłem usiedzieć długo na jednym miejscu. No idźcie już, idźcie.
Chłopcy, zadowoleni, że choć tyle wskórali, obeszli wolno pokład dokoła, podziwiając smukły kształt dziwacznej łodzi żaglowej. Stefana rozśmieszyło wymalowane olbrzymie oko po obu stronach dzioba, ale Krzyś pamiętał rysunek greckiego okrętu z podręcznika historii: takie oczy miały odstraszać złe duchy od łodzi i załogi. Zeszli schodkami w dół. Na każdej z kondygnacji siedzieli na ławach wioślarze, po dwóch przy wiośle, które wystawało przez okrągły otwór w burcie na zewnątrz. Mogli im się teraz bliżej przypatrzyć. Ludzie ci byli wychudzeni, obdarci, pot spływał im po plecach i karku. Panował tu półmrok i zaduch nie do zniesienia. Stefan grzecznie przywitał się, mówiąc „Dzień dobry panom", ale nie usłyszał żadnej odpowiedzi. Trudno było odgadnąć wiek tych nieszczęśników. Jeden wydawał się młodszy od innych i gdy chłopcy podeszli do niego, usłyszeli, że cicho jęczy. „Niech sobie ten Odyseusz mówi, co chce, pomogę im trochę" — postanowił Krzyś.
—  Proszę pana, proszę mnie puścić na swoje miejsce. Pan odpocznie, a potem się znowu zmienimy.
Wioślarz, nie wypuszczając wiosła z ręki, spojrzał na niego dziwnie tępym, smutnym wzrokiem i rzekł cicho:
—  Sam nie wiesz, co mówisz! Skądeście się tu wzięli, chłopcy? Wasze miejsce na górze, z rycerzami. Tu do nas nikt nie schodzi prócz dozorcy, który nam daje jeść, pić i batem po grzbiecie.
Chłopcy słuchali go przerażeni.
—  To straszne, co pan mówi! Jak on śmie was bić? — oburzył się Krzysztof.
—  Zresztą, nie mógłbym się stąd ruszyć. Nie widzicie,
53
że obaj z mym towarzyszem jesteśmy przykuci do siebie i do burty?
Rzeczywiście, ciężki łańcuch, zaczepiony do burty, oplatał i wgryzał się w przeguby rąk obu wioślarzy.
—  To potworne! Za co wy tak cierpicie? — dopytywał Stefan.
—- Za nic! Jesteśmy po prostu niewolnikami i należymy do załogi triery króla Odyseusza. Teraz, gdy płyniemy z wiatrem, nie jest tak ciężko, tylko że ręka mi krwawi...
Chłopcy chcieli się czegoś więcej dowiedzieć o władcy, który pozwalał na tak nieludzkie traktowanie swych poddanych, ale już po drabiniastych schodkach schodził dozorca, krzycząc na całe gardło:
—  Dalej, szybko, lenie zatracone! Spać się wam zachciało czy marzyć o ptasim mleku? Zaraz was nauczę gorliwości!
Rozległ się świst bata. Krzyś chwycił Stefana za rękę i obaj wzięli nogi za pas, byle nie spotkać się z tym okrutnym typem. Jeszcze by sami mogli oberwać. Odetchnęli z ulgą, znalazłszy się na pokładzie. Słońce, leciutki zefirek nadymający żagiel, błękitne, jasne niebo — inny świat, w którym trudno było uwierzyć, że istnieje tamten, straszny i ponury, o parę metrów niżej.
Odyseusz zbliżył się do nich z poważnym wyrazem twarzy.
—  Właśnie rozglądałem się za wami. Musimy odbyć ważną naradę, zanim wylądujemy na Skyros. Niejedno jest do omówienia, a jeśli Posejdon, władca mórz, będzie w dobrym humorze i nie odmieni pomyślnego wiatru, to tylko patrzeć, jak ukażą się na horyzoncie brzegi siedziby króla Dolopów, Likomedesa.
—  Kto to jest ten Likomedes?
—  Zaraz wam opowiem wszystko od początku. Siądźcie tu koło mnie. Ty, Diomedesie, po mej prawicy, wy z tej strony, i słuchajcie uważnie. Otóż nie wiemy, gdzie się podziewa młody Achilles. Zjeździliśmy już wiele krain, miast i wysp — wszystko jak dotąd na próżno. Wygląda na to, że jest dobrze strzeżony, bo nie sposób czegokolwiek się dowiedzieć. Wpadł jak kamień w wodę. Rozumiecie zatem, że tylko sprytem i chytrością możemy coś i uzyskać.
—  Nikt nie potrafi tego lepiej od ciebie, królu Itaki — wtrącił Diomedes z uśmiechem. Ale Odyseusz dał znak ręką, by mu nie przerywać.
— A zatem, mnijcie ani sto* &rzątnę się ko Uśmy do nie, ?, Grecy, ja baczycie, mówiąc śmierteinie Stefan
że przecież
gościnności,
w dom",
by nie pr
przyznawał
nie można
porywacza:
i  działać
głową.
—  A więc i nie na trójk ani słowa imienia Ac które nie
—  Może Odyseuszu
ność i dyskri czym polega
Stefan, szych, nie •
—  I nam nam się tak ]
—  No, ja swych pięknych cił Diomedes, i zmarszczy) « swego druha, co
—  Nic podob ładnie z waszej ze mną w zgo dobędę, ale biad Teraz idźcie na wasze oczy najs_ jeśli tylko Helios'] mieniami.
54
—  A zatem, gdy wylądujemy na Skyros, nie wspo-nnijcie ani słowem o celu naszych odwiedzin. Ja już za-:rzątnę się koło Likomedesa i wmówię mu, że wstąpi-iśmy do niego przejazdem, by mu złożyć uszanowanie. ??, Grecy, jak nikt przestrzegamy praw gościnności i zo-laczycie, że król przyjmie nas z otwartymi rękami. Nie tiówiąc już o jego licznych córkach, które na pewno miertelnie się nudzą na tej samotnej wyspie.
Stefan już otworzył usta, by wtrącić swoje trzy grosze, e przecież to Polacy są znani na całym świecie ze swej ościnności, nawet mają przysłowie „Gość w dom, Bóg 1 dom", ale Krzyś położył mu rękę na ramieniu prosząc, iy nie przeszkadzał w ważnej naradzie. Sam w pełni rzyznawał rację Odyseuszowi. W tak delikatnej sprawie ie można grać w otwarte karty. Należy uśpić czujność orywacza i jego wspólników, którzy ukrywają Achillesa,
działać metodą zaskoczenia. Kiwnął więc potakująco łową.
—  A więc umawiamy się. — Odyseusz spojrzał poważ-ie na trójkę swych słuchaczy. — Nikt z nas nie piśnie ni słowa o celu naszej podróży i nawet nie wymówi nienia Achillesa. Nie jesteście dziećmi ani dziewczętami, tóre nie potrafią utrzymać języka za zębami, prawda?
—  Może pan na nas polegać jak na Zawiszy, panie )dyseuszu — zapewnił Krzyś. — Wiemy, co to ostroż-ość i dyskrecja. Czytałem niejeden kryminał i wiem, na zym polega praca detektywa.
Stefan, który poczuł się odsunięty od rozmowy star-zych, nie wytrzymał.
—  I nam strasznie zależy, by odnaleźć Achillesa, który am się tak podobał. I bardzo nam żal jego mamy!
—  No, ja nie dałbym głowy, że Tetyda nie maczała wych pięknych paluszków w zniknięciu synalka — wtrą-ił Diomedes,  ale Odyseusz syknął przez zaciśnięte usta
zmarszczył się z niezadowolenia, patrząc znacząco na ivego druha, co nie uszło uwagi Krzysia.
—  Nic podobnego! Co ty wygadujesz? No, chłopcy, to idnie z waszej strony i cieszę się, że się rozumiemy. Kto = mną w zgodzie — tego i ja z najgorszej opresji wy-obędę, ale biada temu, kto mnie nie usłucha lub zdradzi! 'eraz idźcie na prora, to jest na dziób okrętu. Ręczę, że rasze oczy najszybciej dostrzegą brzegi krainy Dolopów, ;śli tylko Helios poświeci nam jeszcze trochę swymi pro-lieniami,
55
Chłopcom nie trzeba było dwa razy tego polecenia powtarzać. Po chwili stali już na ostrym dziobie triery, bacznie wpatrując się w horyzont. Odyseusz tymczasem surowo skarcił Diomedesa za niebaczne odezwanie się w obecności chłopców.
— Dwa razy pomyśl, zanim z jakimś głupstwem wystrzelisz, mój poczciwcze. Te wyrostki to jeszcze dzieci, po co wtajemniczać je w nasze podejrzenia. Przecież myśl, że oddadzą tego smarkacza stroskanej matce, jest dla nich największą zachętą w poszukiwaniach. Trzeba to wykorzystać. Poza tym pamiętaj, że na dworze Likomedesa z twoim męstwem czy moim sprytem możemy nic nie wskórać. Oczy i uszy rówieśników Achillesa mogą wtedy okazać się bezcenne.
Diomedes przyjął ulegle naganę i zgodnie potaknął wodzowi, choć — znając na wskroś Odyseusza — nie wierzył, by cokolwiek na ziemi mogło oprzeć się jego przenikliwości. Bogowie obdarzyli go nieprzeciętnym umysłem, który lubował się w sztuczkach i fortelach, i nie było dla niego rzeczy nieosiągalnych.
W dali, w promieniach zachodzącego słońca, poczęły wyłaniać się z morza zarysy lądu. Obaj rycerze zamyślili się głęboko, wpatrując się w majaczące na horyzoncie kontury. Obu gnębiło to samo pytanie: czy i tę wyspę opuszczą jak inne dotąd, przeżywając kolejne rozczarowanie, czy też bogini losu, wszechwładna Tyche, uśmiechnie się do nich i wprost ze Skyros udadzą się wraz z Achillesem pod mury Troi na białoskrzydłym okręcie?
I oto już są na prawdziwym królewskim dworze! Krzysztof i Stefan w najśmielszych marzeniach nie oczekiwali, że spotka ich taka fantastyczna przygoda. Leżeli cicho w niewielkim pokoju w przeznaczonej dla mężczyzn części pałacu, zwanej andronitis. Byli zbyt podnieceni wszystkim, co ich spotkało, by czuć senność lub znużenie. Przed ich oczami, jak w kalejdoskopie, przewijały się sceny pełne wrażeń i emocji z tego niezwykłego dnia: od spotkania tajemniczych rycerzy nad Jeziorkiem Niesamowitym aż do wylądowania na wyspie i przyjęcia zgotowanego im przez króla Likomedesa i jego domowników.
Powitanie było iście królewskie i odbyło się z wielką pompą. Odyseusz odpowiedział władcy Skyros jeszcze bardziej kunsztowną mową. Tak mądrego i pięknego przemówienia chłopcy w życiu swoim nie słyszeli! Były tam wyrazy czci i dziękczynienia dla bogów,  zwłaszcza
poko
zwa
dla Zeusa, opiekuni
cinności, dla Herffl
stwom domowym ?
o sławie, która otaa
nad jego męstwem,
Wspomniał również-
równał do Cha
— i do zwie\
Po tych ce
nych gości do
Ale chłopcy,
przestronnym
stali wezwani
przedziela
kobiecej,
wielką aulę
łych kolumn.
Zanim zywają deipno py. Krzyś i Sfc naśladowali inn jom panującym i  wytarli ręczni] widok   zastav próżno jednak wszyscy jed chleba zamias trawy różniły i by,  różne pli pory, soczev sałatkę z ra przypiął się jak te, które nicznej podró
—  Czy te jadają osobno?
—  Skąd mam Same stare pie
Tymczasem wu podano Podczaszy mie to jest olbrzy sali, gdy nag niewieścich i
56
dla Zeusa, opiekuna tych, którzy przestrzegają praw gościnności, dla Hermesa, patrona podróżnych, pokłon bóstwom domowym rodu Likomedesa. Mówca nie zapomniał o sławie, która otacza króla Dolopów, rozwodził się szeroko nad jego męstwem, rozumem, kulturą umysłu i ducha. Wspomniał również o jego córkach, których urodę przyrównał do Charyt •— bogiń, które uosabiały wdzięk i urok — i do zwiewnych nimf.
Po tych ceremoniach dworzanie zaprowadzili zdrożonych gości do ich sypialni, by mogli odpocząć po podróży. Ale chłopcy, nie czując zmęczenia, woleli bawić się na przestronnym dziedzińcu pałacowym. Potem wszyscy zostali wezwani do środkowej sali pałacu, parastas, która przedziela pokoje przeznaczone dla mężczyzn od części kobiecej, zwanej gynajkonitis. Sala ta wychodziła na wielką aulę pod gołym niebem otoczoną rzędami smukłych kolumn.
Zanim zasiedli do wieczornej uczty — którą Grecy nazywają deipnon — służba zdjęła im sandały i umyła stopy. Krzyś i Stefan, choć bardzo tym zażenowani, ulegle naśladowali innych, byle w niczym nie uchybić zwyczajom panującym na dworze. Umyli ręce w srebrnej misie i wytarli ręcznikiem podanym im przez niewolnika. Na widok zastawionego stołu paczuli wilczy apetyt. Na próżno jednak rozglądali się za nożem czy widelcem — wszyscy jedli palcami, wycierając je potem kawałkiem chleba zamiast serwetką! Na szczęście nie wszystkie potrawy różniły się od tych, które znali z domu. Mięso i ryby, różne placki, kasze w pikantnych sosach, cebulki, pory, soczewica. Krzyś pałaszował w najlepsze kolorową sałatkę z raków, krabów, małży i krewetek, a Stefan przypiął się do oliwek zielonych i granatowych, takich jak te, które Mama kiedyś przywiozła im z jakiejś zagranicznej podróży. W całej sali nie było ani jednej kobiety.
—  Czy te królewny w ogóle się nie pokażą? A może jadają osobno? ¦— spytał Stefan siedzącego obok brata.
—  Skąd mam wiedzieć? Byłoby weselej, gdyby tu były. Same stare pierniki na tej kolacji...
Tymczasem służba kończyła już zbierać ze stołu. Znowu podano misy z wonną, różaną wodą do umycia rąk. Podczaszy mieszał wino pół na pół z wodą w kraterze, to jest olbrzymim glinianym dzbanie stojącym w rogu sali, gdy nagle otwarły się drzwi prowadzące do komnat niewieścich i długim szeregiem weszły córki królewskie.
57
Onieśmielone widokiem obcych, z włosami opadającymi
w puklach na kark i ramiona, w krótkich chitonach, suk-niacń z białego lnu, na które lekko spływał na płecy hi-mation, opończa z kolorowej wzorzystej tkaniny, szły posuwistym krokiem prosto do honorowego miejsca na końcu stołu, gdzie siedział król. Uśmiech pojawił się na marsowych obliczach dworzan, oczy zabłysły zachwytem. Było ich osiem czy dziesięć, trudno policzyć, bo zbiły się w ciasną grupkę przy ojcu, niczym stadko ptasząt szukające rodzicielskiej opieki.
— Moje córki nie biorą zazwyczaj udziału w posiłkach, gdy mamy zaszczyt gościć cudzoziemców, ale w drodze wyjątku, na ich prośbę i na twoją, przesławny królu Itaki, pozwoliłem im dziś towarzyszyć nam w drugiej części biesiady, zwłaszcza że są wśród nas młodzi przyjaciele, którym my tu wydajemy się z pewnością zgrzybiali i mało zabawni. Moje panny zadbają, by nikomu z was nie zabrakło wina, tego boskiego napoju Dionizosa, i będą zabawiać swych rówieśników z odległej krainy.
Śliczne dziewczęta rozpierzchły się wśród gości, roznosząc kubki, do których niewolnicy nalewali wino wprost z krateru. Gdy wszyscy już mieli przed sobą srebrne pucharki, król uczcił ofiarną modlitwą dobre bóstwo domowe, a dziewczynki zanuciły pieśń-pean ku jego czci. Najstarsza, którą nazywano Dejdameja, mogła mieć siedemnaście lat, a najmłodsza nie więcej niż osiem.
Podano deser: brunatne, czerwone i złote owoce, białe i żółtawe sery ułożone na zielonych, pachnących liściach, ciastka słone i słodkie.
Nasyciwszy głód, chłopcy zaczęli przyglądać się bacznie całemu otoczeniu. A było co podziwiać! Zastawa stołowa ¦wzbudziła ich podziw, misy i czary różnych, rozmiarów, puchary większe i mniejsze, misternie kute w srebrze, pokryte płaskorzeźbami, naczynka wypalane z gliny, malowane w cudaczne wzory, meandry, zygzaki i kwiaty. Pod ścianami płonęły wysokie łuczywa, a na stole tu i ówdzie stały płaskie kaganki z chybotliwym płomykiem. Cała sala zdawała się tańczyć w jakiejś czarodziejskiej grze świateł i tajemniczych cieni.
Z tego oszołomienia wyrwały chłopców śmiechy i wesołe głosy panien domu, które chciały bliżej im się przypatrzyć i nawiązać z nimi znajomość. Już po chwili dwie z nich przysiadły po obu stronach chłopców, a jedna, ze złotorudą czupryną, usadowiła się między Krzysiem
58
a Stefanem i coraz to podsuwała im figi z miodem, ciastka z rodzynkami i serem... palce lizać! Posypały się pytania, żarty, sala aż dźwięczała od wybuchów śmiechu. Gdy Likomedes dał znak, by młodzież udała się na spoczynek, rozległo się z wielu ust żałosne westchnienie.:
—  Już? Tak wcześnie?
Nie było jednak żadnej dyskusji. Dziewczynki posmutniały, ale posłusznie powstały, po czym — wdzięcznie dygnąwszy ojcu i gościom — ustawiły się rzędem i na palcach wysunęły się z sali. Jedna, ta rudowłosa, nie wytrzymała. Już w drzwiach rzuciła chłopcom szelmowskie spojrzenie i kiwnąwszy ręką szepnęła:
—  Do jutra. Cześć!
Dejdameja spojrzała na nią surowo.
—  Pyrra! Zachowuj się jak przystało córce królewskiej. Zniknęły. Za przykładem Likomedesa Odyseusz wydał
chłopcom podobne polecenie. Usłuchali — o dziwo — bez szemrania. Teraz, gdy już dziewczęta odeszły, pilno im było znaleźć się we dwóch w zaciszu sypialni, by móc podzielić się wrażeniami.
—  To ci dopiero heca, Krzysiek. A jeszcze tam, w lesie, trochę mnie strach obleciał przed tą wyprawą. Ależ byłem głupi!
—  Daj, otulę cię tym pledem. Jaki on ciepły! A leciutki jak piórko! — zachwycił się Krzysztof. — Przydałby się taki kocyk na obóz harcerski. Wiesz, jedna z tych dziewcząt mówiła, że one same wszystko przędą i tkają. Te ich śliczne chitony i himationy są ich własnej roboty.
—  A ja nie mogłem się najeść ich smakowitego sernika, który mi Pyrra wciąż nakładała. Zawsze myślałem, że najlepszy na świecie jest ten, który u nas się robi na Wielkanoc. Gdyby tak zdobyć przepis dla Buni! — rozmarzył się Stefan.
—  A która ci się najbardziej podobała z tych... króle-wien? Bo mnie Pyrra. Czy wiesz, że po naszemu to znaczy „Ognista", właściwie „Ruda"?
—  Mnie też, wprawdzie nie lubię rudzielców, ale jej z tą fryzurą afro jest do twarzy. I naturę ma żywą jak ogień: patrzy ci się prosto w oczy, głośno się śmieje, je za dwie. Jej siostry takie nieśmiałe, wciąż się czerwienią, mrugają rzęsami, skubią rąbek sukni.
—  Tak. Ona też nas chyba polubiła. Tamte młodsze to trochę śnięte ryby. Ale posłuchaj, bracie, musimy się poważnie zastanowić, co powinniśmy zrobić. Teraz mamy
59
jedyną okazję, żeby swobodnie porozmawiać. Odyseusz jest dla nas miły, troszczy się o nas, ale zauważyłeś — oka z nas nie spuszcza, jakby nam nie dowierzał.
—  Głupi! — oburzył się Stefan. — Jak harcerz da słowo, że dotrzyma sekretu — to mucha nie siądzie! Byleby cała rzecz była sprawiedliwa. A tu chodzi o dobro naszego koleżki i wyrwanie go z rąk porywaczy. Sprawa czysta jak złoto.
Nagle Krzysiowi nowa myśl zaświtała w głowie.
—  Poczekaj. Niech tam sobie dorośli myszkują, ile chcą, a my spróbujmy na własną rękę pójść na zwiady i zasięgnąć języka. Co ty na to?
Stefanowi aż oczy się zaświeciły. Ma się rozumieć! To by była heca, gdyby właśnie oni znaleźli Achillesa!
—  A więc postanowione. Proponuję, aby teraz, korzystając z ciemności, zrobić pierwsze rozpoznanie. Moglibyśmy wymknąć się z pałacu i trochę przewąchać teren bez świadków. Nie jesteś śpiący?
W odpowiedzi Stefan zeskoczył z posłania. Wyszli na dziedziniec z kolumnadą, przebiegli całą aulę pod ścianami, by nikt ich nie spostrzegł, i wsunęli się w wąskie przejście prowadzące do drzwi frontowych pałacu. Zbiegli w mig po kilku marmurowych stopniach i skręcili w bok ścieżką prowadzącą do morza. Tafla wody lśniła w oddali w mglistej poświacie gwiazd, szum fal dochodził ich uszu. Jeszcze tylko pasmo krzewów dzieliło ich od brzegu. Nagle zatrzymali się. Na tle monotonnego plusku fal bijących o nadbrzeże dał się słyszeć jęk, a potem bolesne zawodzenie. Wytężyli słuch. Doszły ich słowa śpiewne i pełne smutku.
Dziecię, czemu płaczesz? Jakiż ból przeszył twe serce? Powiedz mi i nic nie ukrywaj przede mną...
Chłopcom ścisnęło się gardło. Podsunęli się bliżej, tam gdzie kępka krzaków dochodziła do samego urwistego brzegu.
— Ciszej, Stefan! Gramolisz się jak niedźwiedź!
Wreszcie znaleźli sobie dobrą kryjówkę w piaszczystym grajdołku za krzakiem. Wysunęli głowy. Ktoś siedział nad brzegiem wody, bokiem do nich i płakał głośno. O parę metrów dalej wynurzyła się z morza druga postać. Zza chmur wyjrzał księżyc i zrobiło się jasno jak w dzień. W wodzie po pas stała młoda kobieta z długimi, rozpuszczonymi włosami, które okrywały ją jak płaszczem.
60
—  Też sobie wybrała porę na kąpiel! — wyszeptał Stefan wprost do ucha Krzysia, ale umilkł, bo dziewczyna siedząca na brzegu zawołała żałośnie:
—  Ach, mamo, mamo! Już nie mogę tak dłużej! Wiesz, że cię kocham i nie chcę ci sprawiać przykrości, ale już naprawdę nie wytrzymam!
Kobieta w morzu odrzuciła opadające jej na twarz włosy i spytała:
—  O co ci chodzi? Czy ci ktoś dokucza? Król? Dworzanie? A może dziewczęta?
—  Nie, skądże! Wszyscy są dla mnie bardzo dobrzy, ale nudzę się piekielnie. Przecież tych pannic nie interesuje nic oprócz szmatek, krosien i plotek!
—  Ale tu masz bezpieczne schronienie, kochanie. A one cię przecież kochają.
—  Wiem, wiem. Jak siostrę! Lecz co mi z tego? Ja naprawdę oszaleję! Pomyśl, wczoraj wieczorem przybiła na wyspę grupa rycerzy. Król Odyseusz i inni. Ale to jeszcze nic. Wyobraź sobie, że jest tam dwóch chłopców, starszy chyba w moim wieku. Patrzyłem wczoraj, jak się gonili i mocowali w auli przed ucztą, podczas gdy ja musiałem tkać na krosnach i śpiewać słodkie piosenki prząśniczek z innymi siostrami. Chciałem prasnąć motowidłem o ziemię i popędzić do nich na dziedziniec. Gdyby nie wstyd, to mówię ci, mamo, że rozpłakałbym się głośno — tak jak to teraz robię.
Kobieta w wodzie załamała ręce gestem rozpaczy.
—  Moje dziecko! Moje biedne dziecko!
—  Czy wiesz, że jeden z chłopców miał w kieszeni procę? Nie wytrzymałem i w czasie uczty, gdy on się objadał słodyczami, wyciągnąłem mu ją z kieszeni. Spójrz, teraz to mój największy skarb.
Matka nie słuchała go jednak i wciąż szlochała, aż Krzysztofowi i Stefanowi krajało się serce.
—  Biada mi, biada! O, ja nieszczęsna! Na nic moje starania! Czemuż poślubiłam twego ojca? Czemuż cię urodziłam, dziecko moje najdroższe?
—  Mamusiu, błagam, nie płacz. Nie mogę patrzeć na twe łzy. Przecież nic się jeszcze nie stało.
Ale nic nie było w stanie pocieszyć zrozpaczonej kobiety.
—  Ty głuptasie! Nic się nie stało? Nie znasz Odyseu-sza. To szczwany lis, bez skrupułów i czci, kłamca uro-
61
dzony. Gdy raz jego stopa dotknęła tej ziemi, już nic cię nie uratuje!
Tajemniczy chłopak w dziewczęcej sukni nie tracił nadziei.
— Mamo, przesadzasz. Jeśli ja się niczym nie zdradzę ani król słowa nie piśnie, a przecież oprócz nas dwóch nikt nie wie, że jedna z dziesięciu córek królewskich to w rzeczywistości...
Urwał, gdyż nagle dało się słyszeć donośne kichanie. Jedno, drugie, trzecie. To Stefan, któremu nocny ziąb dał się we znaki, kichał jak z moździerza, mimo iż Krzysztof zatykał mu usta.
—  Biada nam! — jęknęła żałośnie matka. — Ktoś nas podsłuchał. To szpiedzy Odyseusza! Uciekaj, dziecko, i pamiętaj: jeśli mnie kochasz, wytrzymaj jeszcze tę ostatnią próbę.
Nieznajoma odwróciła się od brzegu i zanurzyła się w wodę.
—  Bądź spokojna, mamo. Dam sobie radę!
Chłopiec zerwał się na równe nogi i jednym susem znalazł się przy kępce krzaków.
—  Jest tu kto? Odezwij się, tchórzu!
Tego było za wiele. Obaj chłopcy wyskoczyli z gęstwiny, wołając z oburzeniem:
—  O, to sobie wypraszamy! Jak śmiesz? Nieznajomy chłopak patrzył na nich, nie wierząc oczom.
To przecież ci dwaj z załogi Odyseusza. Skąd się tu wzięli? Serce wezbrało mu goryczą.
—  Nigdy nie myślałem, że wy będziecie przeciw mnie, z mymi wrogami!
Chłopcy patrzyli zdumieni. Pyrra? Cóż ona tu robi o tej porze?
—  Posłuchaj, możesz nam zaufać — odezwał się wreszcie Krzysztof. — Rozumiem, że masz jakąś tajemnicę. Nie mogliśmy wszystkiego dosłyszeć, bo morze tak szumi. Przecież jesteśmy twymi przyjaciółmi, Pyrra. Od razu nam się wczoraj spodobałaś. No, daj rękę na zgodę.
—  Wierzę wam. Ja też was polubiłem. No i sam nie jestem wobec was bez winy. — Zaśmiał się. — Masz tu, Stefan, swoją procę.
—  Ach, tak! Świsnęłaś mi ją, gdy się opychałem sernikiem. To nauczka, że zwiadowca nie powinien być łakomy. Ale proszę cię, powiedz nam coś o sobie, bo chyba jesteś w jakichś niewąskich tarapatach...
62
Usiedli we trójkę na trawie, objąwszy się ramionami, bo chłód był przenikliwy.
—  Opowiem wam wszystko, nie mam wyboru, ale przed świtem muszę być z powrotem w sypialni, by siostry nie zauważyły mojej nieobecności.
—  No, to zaczynaj — ponaglił Pyrrę Krzysztof. — Najpierw: kto ty naprawdę jesteś? Bo coś mi tu nie gra, a ten niedorajda Stefan musiał akurat kichnąć w najbardziej nieodpowiednim momencie!
—  Nie moja wina, że dostałem kataru od leżenia na rosie — bronił się Stefan.
—  Nie poznajecie mnie, naprawdę? Przecież jestem Achilles! Już się kiedyś widzieliśmy, dawno temu.
Krzyś aż klasnął w ręce. Że też mu to od razu do głowy nie przyszło! Jasne, że to chłopiec z Jeziorka Niesamowitego. A ta pani to jego mama, która go wtedy kąpała.
—  Dokąd popłynęła twoja mama? — zatroszczył się Stefan. — Dostanie zapalenia płuc, przecież woda jest lodowata!
Achilles uspokoił ich: Tetyda mieszka w morzu i po prostu wróciła do siebie. Smutno mu tylko, gdy widzi, jak ona płacze, a teraz to rzeczywiście sprawa żle wygląda, jeśli ten Odyseusz jest taki szczwany. Chłopcy wciąż jednak nic nie rozumieli. Chcieli wszystko o nim wiedzieć: gdzie się urodził, jakich ma rodziców i skąd się tu wziął?
—  Ojcem moim jest Peleus, król Ftyi w Tesalii. Mamę widzieliście przed chwilą, nazywa się Tetyda, jest córką Okeanosa i siostrą pięćdziesięciu Nereid, które żyją w głębinach morza. Ma ona postać ludzką, lecz jest nieśmiertelna, zna moc czarów i zaklęć. Podobno sam Zeus się w niej kochał, ale może to plotka. Poza tym — westchnął — jest najpiękniejszą, najbardziej czułą i kochającą matką.
—  Wszystko to jest bardzo dziwne. Ale co ty tu robisz na Skyros? — chciał wiedzieć Stefan.
—  Poczekaj, wszystko po kolei — mitygował go Achilles. — Otóż po moim urodzeniu wyrocznia, to znaczy taka przepowiednia, orzekła, że albo umrę młodo, ale za to imię moje będzie sławne na wieki, albo dożyję późnej starości, lecz pies z kulawą nogą nie będzie o mnie słyszał. Ot, taki zwykły starzec narzekający na reumatyzm i na ciężkie czasy. Brrr!
63
—  A dlaczego nie  jesteś nieśmiertelny tak jak twoja mama? — zdziwił się Stefan.
—  Bo mój ojciec jest zwykłym człowiekiem. Nie myślcie, że mama nie stawała na głowie, żeby mnie ustrzec przed śmiercią. Biedactwo, jakich sztuk i sztuczek się chwytała! Przypalała mnie podobno w świętym ogniu, kąpała w wodach Styksu, która ma tę właściwość, że chroni ciało ludzkie przed ranami i śmiercią. Zanurzała mnie w niej całego, trzymając tylko za piętę. I to jest jedyne moje słabe miejsce!
—  Stefan, kapujesz teraz? Nasze Jeziorko Niesamowite, pamiętasz?
—  Jednym słowem, moja kochana Tetyda robiła wszystko, co było w jej mocy, jednak ze słabym skutkiem. No i teraz chce mnie za wszelką cenę ustrzec przed rychłą śmiercią, ale też, niestety, przed blaskiem chwały.
—  Boję się, że nasza mama postąpiłaby tak samo. No nie, Stef?
—  Moja matka ma tylko mnie jednego. Jeśli umrę, to będzie przez całą wieczność płakać i rozpaczać. I to jest właśnie powód,  dla którego zgodziłem się grać tę idiotyczną komedię i żyć w przebraniu dziewczęcym na tym dworze. Mama miała nadzieję, że tu nikt nie będzie mnie szukał. Cóż, wydało się, boście mnie znaleźli i jestem w waszych rękach.
—  Jak możesz tak mówić! — oburzył się Krzyś. — Obietnica dana Odyseuszowi już nas nie obowiązuje, bo to on nas oszukał zapewniając, że chce cię oddać twojej mamie. Jesteśmy duszą i ciałem z tobą, Achillesie.
—  A moją procę możesz sobie zatrzymać — dodał Stefan. — Tylko schowaj ją dobrze.
—  Dziękuję wam. Nie zawiodłem się na was. Widzicie, tak naprawdę to na skrzydłach bym poleciał z Odyseu-szem, bo on mnie po to wszędzie szuka, aby zabrać do greckiej armii. Wyrusza ona pod wodzą Agamemnona, syna Atreusa, by zdobyć święte Ilion, przesławną warownię Trojan. Właśnie błagałem dziś matkę, żeby mnie puściła na tę wyprawę... Na Zeusa! Zrzucić wreszcie te obmierzłe suknie, chwycić miecz, włócznię, wdziać zbroję! Ale to tylko marzenie. Widzieliście, jak rozpaczała. Nie mogę się zdobyć na zadanie jej tego ciosu! Z ojcem nigdy się jakoś nie rozumieli. Może dlatego, że śmiertelny człowiek to nie to samo, co wiecznie żyjąca istota boska.
Krzyś pokiwał głową ze zrozumieniem.
64
—  Musiał mieć niewąski kompleks niższości ten twój tata. Nasz wychowawca opowiadał nam o takich zjawiskach i przestrzegał przed nimi.
Achilles ożywił się.
—  To i wy macie wychowawcę? Ale chyba nie jest lepszy od mojego starego Chejrona!
Chłopcy byli zdziwieni. To Achilles też chodził do szkoły? Miał lekcje tak jak oni w Warszawie?
—  Nie, to nie była prawdziwa szkoła. Chociaż można powiedzieć, że Chejron dawał mi szkołę co się zowie! — ciągnął swe wspomnienia Achilles. — Otóż, jak miałem sześć lat, mama już na dobre wróciła do swego morza i tata oddał mnie w góry Pelion pod opiekę Chejronowi. To było życie, mówię wam. Swoboda, puszcza pełna dzikich zwierząt...
—  Czekaj, chwileczkę. Czy ten Chejron to nie był centaur, pół koń, a pół człowiek? — spytał Krzyś. — Tak samo nazywał się nauczyciel, o którym opowiadał mi kiedyś doktor Eskulap. Ten Chejron nauczył go sztuki leczenia.
—  Naturalnie, to ten sam kochany Chejron. On miał wielu sławnych pupilów. Mnie nauczył jeszcze innych rzeczy, na przykład: polować na grubego zwierza, gonić jelenie i kozice górskie, tropić lisy w norach, łowić ryby w strumieniach. Musiałem umieć odnaleźć najlżejszy ślad zwierzyny, szyć z łuku na wielką odległość i trafiać do celu przez gęstwę liści, rozpoznawać śpiew, jajka i pisklęta każdego ptaka. Chejron nauczył mnie osobiście jazdy konnej, to znaczy najpierw jeździłem na jego grzbiecie, potem na najdzikszych rumakach. Zapoznał mnie też ze sztuką rycerską, z musztrą, uczył skoków, wspinania się po stromych ścianach przepaści i na najwyższe wierzchołki drzew. Dzięki niemu znam się na wszystkich ziołach, korzeniach, grzybach i jagodach. Wiem, które są trujące, a które mogą uleczyć człowieka i zwierzę, nawet z najcięższej choroby.
Krzyś aż westchnął z zazdrości. To szczęściarz z tego Achillesa. Im na wakacjach nie jest tak dobrze jak jemu w ciągu roku szkolnego.
—  Czasami, bywało, psia pogoda na dworze, więc wieczorem siadywaliśmy obaj w jego zacisznej jaskini obitej skórami zwierząt. Wtedy Chejron udzielał mi innych nauk. Mówił o tym, jak sprawiedliwie postępować w życiu, jak gardzić rzeczami, które tylko nam zysk przyno-
5 — Historia nie z tej ziemi
65
Szą, a innym wyrządzają krzywdę, jak należy czcić bogów Olimpu i wszystkie inne dobre bóstwa leśne, rzeczne i podziemne. Czasami znów deklamowaliśmy razem wiersze, a on grał na swej miodostrunnej lirze... To były niezapomniane chwile.
—  W głowie mi się to wszystko nie mieści — zdumiewał się Stefan. — A co robiłeś poza nauką?
—  To, co każdy chłopak w moim wieku: spałem, jadłem, bawiłem się. O, jedzenie w górskich ostępach Pelion sto razy lepiej mi smakowało niż te mdłe potrawy z tutejszej kuchni królewskiej.
—  A co takiego jedliście z Chejronem? Kto gotował obiady? — dopytywali chłopcy.
—  Gotował obiady?! Wszystko prawie jedliśmy na surowo! Plastry miodu, owoce leśne, mleko dzikich kozic, szpik niedźwiedzia czy krew kozła przed spaniem. Zdarzało się, że piekliśmy na rożnie udziec jelenia lub łosia, ale już serce, nerki i wątrobę lwa to musiałem zaraz po
/owacfi ?? /n/ejscu pa/aszować.
Stefan słuchał z obrzydzeniem, krzywiąc się niemiłosiernie.
—  Daj spokój, ja bym się nie przyzwyczaił do takiego żarcia.
Krzyś natomiast, zachwycony, poparł nowego przyjaciela.
—  Widzicie go, paniczyk! Chcesz, by Achilles w dziewiczej puszczy jadł „szproty w oleju" z Delikatesów! A poza tym wiesz, jak Mama się gniewa, gdy mówisz „żarcie" na jedzenie!
—  O, bardzo cię przepraszam — zaperzył się Stefanek — ale jeśli ociekające posoką flaki lwa czy szpik wydarty z kości niedźwiedzia to jest „jedzenie", takie z obrusem, nożem i widelcem — to ja jestem klops!
Byliby jeszcze dłużej gawędzili i przekomarzali się, gdyby nie to, że na wschodzie niebo zaczęło już szarzeć, potem błękitnieć i tylko było patrzeć, jak różanopalca Jutrzenka otworzy bramy niebios... Najwyższy czas, by pseudo-Pyrra znalazła się w pałacowym gynajkonitis, a i nasi chłopcy nie chcieli ryzykować, że podstępny król Itaki dostrzeże ich nieobecność. Żegnali się więc z żalem, obiecując sobie sztamę na śmierć i życie. Może następnego wieczoru również uda im się spotkać w tym samym ustronnym miejscu. Przed rozstaniem Achilles spoważniał, obrócił się twarzą na wschód, uniósł obie dłonie w
66
geście modlitewnym i zadeklamował melodyjnym zaśpie-wem:
O Zeusie, Ojcze Zeusie! Tyś panem na niebiosach! Ty widzisz ludzkich czynów bieg, i złych, i sprawiedliwych. Ty strzeżesz dzikie zwierzęta, by mogły bezpiecznie żyć
wedle twych boskich praw...
'
Chłopcy słuchali w nabożnym milczeniu. Gdy przerwał, spojrzeli nań pytająco.
— To początek hymnu do Zeusa, który wraz z Chej-ronem śpiewaliśmy zawsze przed świtem — wyjaśnił im Achilles. — Żegnajcie!
Minęło kilka dni i greccy rycerze mieli już opuścić gościnną wyspę Dolopów, gdyż i tutaj poszukiwania ich okazały się bezowocne. Białoskrzydła triera kołysała się na wodzie gotowa do drogi, wioślarze zażywali ostatniego wypoczynku przed trudami dalszej podróży. Diomedes stracił już wszelką nadzieję i namawiał Odyseusza, aby zrezygnował z wędrówki i powrócił do króla Agamem-nona. Nic nie wskazywało na to, by ktoś na tym dworze wiedział o losach syna Tetydy i Peleusa. Podchwytliwe rozmowy z dworzanami, służbą pałacową czy przejezdnymi kupcami nie dały żadnego rezultatu. Chłopcy, jak widać, też okazali się bezużyteczni, bawili się we dwójkę w pobliżu pałacu lub zwiedzali okolicę. I oni mieli chyba dość pobytu wśród samych dorosłych, bo córki królewskie, poza pierwszym wieczorem, w dzień ich przybycia, nie opuściły komnat ani przyległych ogrodów niewieścich, tak że możliwość uzyskania od nich i ich służebnic jakiegoś drobnego nawet dowodu spaliła na panewce.
Odyseusz chodził zamyślony i ponury, ale jak zwykle nic nie można było wyczytać z jego twarzy pokrytej bujnym zarostem. Oczywiście, na zewnątrz obaj rycerze nie dawali poznać po sobie rozczarowania, jakie ich tu spotkało, i ochoczo przyjęli zaproszenie na ucztę pożegnalną, którą miał dla nich urządzić król.
Właśnie dobiegały końca przygotowania do tej biesiady, której przepychem Likomedes chciał raz jeszcze olśnić cudzoziemców. I chłopcom było w to graj, że raz jeszcze zakosztują zamorskich smakołyków, jedzenie bowiem na. co dzień było skromne i jednostajne. Cieszyli się też, że zobaczą Pyrrę-Achillesa — wciąż w przebraniu dziewczy-
67
ny — z którym po kryjomu spotykali się w zaroślach nad morzem każdej nocy. Polubili go ogromnie, jakby był ich przyjacielem od lat, i ze ściśniętym sercem myśleli o tym, że za kilka godzin rozstaną się z nim, zapewne na zawsze.
Czas mijał, noc już zapadła i uczta miała się ku końcowi. Napełniano i wychylano puchary, dźwięk fletów i liry cieszył uszy biesiadników, którzy rozparci na wygodnych siedzeniach zaczynali już odczuwać senność, a chłopcy na próżno wypatrywali, kiedy otworzą się drzwi od gynajko-nitis i ukażą się dziewczęta. Byli, co prawda, umówieni ze swym przyjacielem tam gdzie zawsze, gdy tylko wszyscy ułożą się do snu, ale nie mieli pewności, czy w tę ostatnią noc uda im się wymknąć niepostrzeżenie, czy przed wyjazdem Odyseusz nie będzie miał dla nich specjalnych poleceń. A chodziło przecież o to, by zachować ostrożność do ostatniej chwili i przechytrzyć najchytrzej-szego z Greków.
Krzyś i Stefan stracili już nadzieję, że ujrzą swe rówieśniczki, gdy nagle Odyseusz podniósł się z krzesła okrytego puszystą, barwną tkaniną, oparł obie dłonie na stole i wodząc wzrokiem po obecnych, odezwał się w te słowa:
—  Wszystko, co miłe, zbyt szybko się kończy.' Toteż i my — wierzajcie, zacni mieszkańcy Skyros — z żalem opuszczamy waszą piękną i bogatą wyspę. Bogom niebieskim niech będą dzięki za to, że skierowali nasz czarno-drążony okręt ku waszym brzegom. A tobie, królu Liko-medesie, wdzięczni jesteśmy za gościnę i wielkoduszne przyjęcie znużonych wędrowców.
Przerwał i pogłaskał swą czarną brodę, w której prześwitywały siwe pasma włosów.
—  Nie chcę jednak nagimi tylko słowy moją podziękę wyrażać. Zanim więc morska fala nas uniesie, pozwól, szlachetny władco Dolopów, bym mógł osobiście pożegnać twe córki, które chyba do kwiatów czy gwiazd porównać by trzeba, i wręczyć im kilka drobnych upominków radujących oczy i serca dziewczęce.
Zamilkł i spojrzał bacznie na Likomedesa. Ten, zaskoczony prośbą, wahał się w milczeniu, nie wiedząc, co odpowiedzieć. Nieobca mu była sława, która otaczała Ody-seusza, męża wielce obrotnego i przemyślnego, i wiedział, że powierzony jego pieczy syn Tetydy nie będzie bezpieczny aż do momentu, gdy żagiel greckiego wodza zniknie na widnokręgu. Z drugiej strony, jakże wytłumaczyć
68
odmowę tak miło i dwornie proszącego króla Itaki, który wszak tylko pragnie pożegnać i obdarować jego córki? O, jego dzierlatki nie darowałyby mu tego!
—  Wprawiasz mnie w zakłopotanie, przezacny gościu... — rozpoczął niepewnie, ale Odyseusz wpadł mu w słowo.
—  Wiem, wiem, co chcesz powiedzieć, czcigodny królu. Nie myśl, że nie podziwialiśmy obaj z Diomedesem twej ojcowskiej mądrości, która każe ci chować twe córy w surowym odosobnieniu, z dala od pokus i pospolitości gminu. Nic tak nie przystoi dziewczęciu jak skromność i wstyd-liwość. Ale zrób wyjątek dla starego rycerza, stęsknionego za domem i rodziną, którą zostawił na Itace. Pozwól choć przez chwilę nacieszyć wzrok widokiem młodych twarzy, pozwól wywołać na ich różanych liczkach uśmiech radości. Pokornie cię proszę, królu, o tę łaskę.
Posłyszawszy te słowa Likomedes wiedział, że nie ma prawa się dłużej wahać.
—  Twa prośba, synu szlachetnego Laertesa, jest dla mnie zaszczytem i rozkazem. Niech jej się stanie zadość. — Zaklaskał w dłonie. — Służba! Skoczcie mi zaraz do piastunki Anitę. Niech każe królewnom odświętnie się przyodziać i sprowadzi je tu, aby godnie pożegnały miłych gości.
W oczekiwaniu na zjawienie się panien rozmowa ożywiła się. Niewolnicy zbierali resztki jedzenia, czarki i miski ze stołu, fletnistki ponownie podniosły do ust swe podobne do fujarek aulosy, inne niewolnice wtórowały ich grze swymi śpiewnymi głosami. Odyseusz, korzystając z gwaru panującego na sali, pochylił się w kierunku siedzącego obok Diomedesa i odezwał się szeptem:
—  Nachyl głowę, mój drogi. Ale nie rób takiej tajemniczej miny, niech myślą, że omawiamy szczegóły jutrzejszej wyprawy. Posłuchaj, to nasza ostatnia szansa. Wytęż oczy i słuch, niech nic nie ujdzie twej uwagi. Bądź gotów na moje najlżejsze skinienie. Nie, chłopcom nie trzeba nic mówić. To był z mej strony błąd, przyznaję, że liczyłem na ich pomoc, ale to głupi smarkacze, tylko figle i gonitwy im w głowie. Mój syn Telemach jest młodszy, a gdzież im do niego! Zaraz widać, że to barbarzyńcy, bez kropli krwi helleńskiej. Uwaga! Likomedes bacznie się nam przygląda... Nie, nie sądzę, Diomedesie — powiedział donośnym głosem — by groziła nam niepogoda. Wieje łagodny zefir, mewy wysoko latają...
69
Krzyś i Stefan, którzy już nie mogli usiedzieć przy stole i kręcili się jak frygi pośród niewolników usługujących panom, nie zauważeni przez greckich rycerzy podsłuchali częściowo to, co Odyseusz mówił na ucho swemu druhowi. Toteż, chociaż ucieszyli się, że wnet ujrzą ognistowłosą Pyrrę i jej rzekome siostry, zrozumieli, że wraz z ich przybyciem Achillesowi grozi niebezpieczeństwo, gdyż Odyseusz niechybnie knuje jakąś zasadzkę. Wsunęli się w kąt sali, gdzie panował półmrok, by się naradzić, co robić.
—  Oby tylko Achilles niczym się nie zdradził! W krytycznym momencie musimy odwrócić od niego uwagę. Może, niby przez nieuwagę, strącę tę malowaną amforę z winem na posadzkę? — zaproponował Stefan.
¦— Nie! Najważniejsze to przestrzec go, zanim tu wejdą — gorączkował się Krzyś.
—  Za późno! Patrz, już idą!
Rozmowy ucichły, tylko muzyka dźwięcznie przygrywała w takt lekkich kroków stąpających dziewcząt. Rozległy się — tak jak pierwszego wieczoru — westchnienia i szepty zachwytu.
—  Jakie dorodne! Krew z mlekiem! Szczęśliwy ten nasz król!
Gdy wszystkie ustawiły się kręgiem w pobliżu miejsca, które zajmował Likomedes, ten tak się do nich odezwał:
—  Wezwałem was tu, dzieci moje, na prośbę szlachetnego króla Odyseusza, który chce was pożegnać. Witałyście naszych dostojnych gości, gdy ich nawa przybiła do naszej ojczyzny, pokłońcie się im i teraz, życząc szczęśliwej drogi i opieki bóstw.
Zamilkł, a one stały spłonione, ze wzrokiem utkwionym w marmurową posadzkę.
—  Oczy chyba przymrużyć nam trzeba — Odyseusz powstał i wyprostował się w całej swej okazałości — taki blask młodości i piękna bije od twoich panien, Likomede-sie. Jakby wiosna w całej swej krasie zawitała w progi tej sali. Ale nie będę się wam długo naprzykrzał, śliczne dzieweczki, ani odrywał od zabaw i zajęć. Czy moglibyśmy, królu — zwrócił się do pana domu — przejść do auli? Tam jest przestronniej.
Zrobił kilka kroków w kąt sali i wyciągnął pękaty, skórzany wór zawiązany u góry rzemieniem. Zarzucił go sobie na ramię i wszyscy za nim przeszli na dziedziniec z kolumnadą.
70
—  Przezacna dłoń mej wiernej żony Penelopy przygotowała mi tę sakwę — rzekł, próbując rozsupłać węzeł — gdy opuszczałem rodzinną Itakę. Leżała ona na dnie okrętu, nikomu nieprzydatna. Dziś pozwólcie, piękne królewny, że wydobędę to, co się w niej kryje, a wy wybierzcie sobie, co tylko się wam spodoba. No, wreszcie węzeł puścił! Zobaczymy, co tam leży na wierzchu?
Powoli i z namaszczeniem zaczął sięgać w czeluście przepastnego wora i wydobywać najróżniejsze przedmioty, od których oczy dziewcząt zalśniły gorączkowym blaskiem. Jakież skarby kryły się w skórzanej sakwie: motki jedwabistych nici do haftu, misterne wyszywanki, czółenko tkackie z kości dzikiego zwierza oprawne w złoto, śnieżny peplos — narzutka cienka jak mgiełka, przetykana srebrną nitką jak światłem miesiąca. Potem żeglarz wyciągnął długi szal farbowany purpurą frygijską, kilka lśniących szpil-fibul do spinania fałdów sukni na ramieniu, ciżemki ozdobione perłami, nausznice, puzderka egipskie, pachnidła...
Dziewczęta, jak urzeczone, podeszły bliżej i już po chwili, oszołomione widokiem tych skarbów, zaczęły jedna przez drugą dotykać, głaskać, przymierzać i wąchać coraz to nowe prezenty, które podawał im Odyseusz. Goście uśmiechali się, patrząc na ich radość, słuchając wybuchów śmiechu i okrzyków zachwytu:
—  Co za cudny naszyjnik!
—  Na boginie, marzyłam o takiej bransolecie!
—  Co jest w tym flakoniku?
—  Spójrz, Dejdamejo, lusterko takie srebrzyste i wszystko w nim widać jak żywe!
—  Powącham tylko mirrę!
—  Nigdy nie widziałam tak pięknego haftu!
—  Na Afrodytę, co za wonny olejek! Uważaj, niezgra-bo, już kilka kropel wylałaś!
—  O nie, moja miła, dwóch broszek nie potrzebujesz! Odstąp mi jedną, a ja ci dam ten staniczek.
—  Czy to wszystko dla nas, królu Odyseuszu?
—  Naturalnie, piękna królewno Dejdamejo — zapewnił dziewczynę Odyseusz. — Szczęśliwy jestem, że mogłem wam sprawić tyle przyjemności. Ale to jeszcze nie wszystko.
Wór zdawał się nie mieć dna. Chłopcy tymczasem próbowali wypatrzyć, czy nie mignie im w tłumie rozświer-gotanych dziewcząt ognista czupryna Pyrry. Wreszcie doj-

71
rżeli swego przyjaciela, który ze znudzoną miną stał oparty o kolumnę, pogardliwie patrząc na szalejące ze szczęścia królewny. Na Krzysia i Stefana nikt nie zwracał uwagi, więc przystanęli z boku, obserwując wszystko dokoła.
—  Wiesz, Stefan, bardzo mi się to nie podoba. Odyseusz zanadto odstawia wujaszka z Ameryki.
—  Istny święty Mikołaj — przytaknął Stefan. — A te głupie sroki, jak zobaczą fatałaszki — umarł w butach! Ale patrz, co on tam jeszcze wyciąga z wora?
Rzeczywiście, Odyseusz — zapuściwszy głęboko ramię na dno sakwy — wydobył miecz, hełm z żelaza, pancerz i długą włócznię. Odrzucił to wszystko na bok, z miną jakby zdziwioną, mrucząc do siebie:
—  Cóż mi tu naładowali? Komu to potrzebne?! Chłopcy nie spuszczali z niego wzroku. Mieli niejasne
przeczucie, że coś tu się złego gotuje, że każdy gest i słowo Greka mają jakiś ukryty cel. Nagle znikł im z oczu. Przy pustym już worze stał tylko Diomedes, który zwijał go w ciasny tłumok. Odyseusz jakby się pod ziemię zapadł. Nie mieli czasu rozejrzeć się za nim, bo nagle rozległ się przeraźliwy dźwięk surmy bojowej, potem tupot nóg i okrzyki trwogi, pisk przerażonych dziewcząt. Zaraz dały się słyszeć nawoływania i gromkie rozkazy:
—  Na Zeusa! Alarm bojowy!
—  Do broni! Do broni!
—  Nieprzyjaciel w grodzie!
Dziewczęta rozpierzchły się, chroniąc się do swych komnat i unosząc każda jakieś świecidełko. Czy wszystkie? Nie! Jedna z nich rzuciła się jak błyskawica na porzuconą przy kolumnie zbroję, szybko zrzuciła z siebie himation, przypięła pancerz, wcisnęła hełm na niesforne rude loki, chwyciła w prawą dłoń miecz, w lewą włócznię. Z jej ust wyrwał się okrzyk:
—  Za mną! Na wroga! Do broni!
Ale już ciężka dłoń opadła na ramię młodzieniaszka.
—  A tuś mi, bratku! Trzymaj go, Diomedesie! Mamy naszą zgubę!
Twarz Odyseusza promieniała. Jego przebiegłość odniosła raz jeszcze zwycięstwo. Młody rycerzyk żachnął się, oburzony:
—  Teraz nie pora na żadne sztuczki ani osobiste porachunki. Wrogowie wdarli się na Skyros. Kto za mną?
¦— Niepotrzebnie się podniecasz, mały lewku! — uspokajał go Odyseusz. — Nie ma żadnej wojny ani żadnego
72

>
wroga. Wszystko to był fortel, aby cię odnaleźć. To ja, ukryty za kolumną, skorzystałem z zamieszania i zadąłem w spiżową surmę. Żadne niebezpieczeństwo nie grozi tej lazurowej wysepce.
Krzysiowi łzy wściekłości napłynęły do oczu. A to wstrętny chytrus! Mają go! Wszystko przepadło. Chciał się rzucić z pięściami na greckiego króla, ale — o dziwo — sam Achilles powstrzymał jego zapędy, kładąc mu rękę na ramieniu. W jednej chwili raz jeszcze zmienił swą postać: nie było śladu ślicznej i energicznej Pyrry, nie było też zapalczywego wyrostka, z którym spotykali się po nocach. Przed nim stał młody rycerz, poważnym i dorosłym wyglądem imponujący tym, którzy go otaczali. Powiódł okiem po dworzanach, uśmiechnął się wyrozumiale do dziewcząt, które już zdążyły powrócić, i rzekł spokojnie:
—  Stało się. Daruj mi, mamo. Widać sędziwa starość nie była mi sądzona. Wyruszam z wami pod Troję.
—  Pyrro, siostrzyczko! Co ty mówisz? Co się z tobą dzieje?
—  Nie ma żadnej Pyrry. Jest Achilles, syn króla Pe-leusa i boskiej Tetydy.
¦— Niech żyje szybkonogi Achilles! — zawołali zgodnym chórem Krzyś i Stefan.
—  A tak! Szybkonogi, żebyście wiedzieli — roześmiał się Achilles. — Może chcecie spróbować? Wyzywam was na wyścig do brzegu morza i z powrotem.
—  Dobra! Zobaczymy, czy nie straciłeś kondycji, ślęcząc przy krosnach i wrzecionie — przyjął wyzwanie Krzysztof.
Na stopniach pałacu stanęła najstarsza córka króla Dej-dameja i tęsknym wzrokiem wodziła za pięknym, rudowłosym chłopcem. Z ust jej popłynęła rzewna piosenka:
Pędzi boski Achilles, młodzieniec wiatronogi... Jak oszczep wypuszczony, wielkie stawia kroki albo jak lekkim skrzydłem wzniesion pod obłoki orzeł lotny, król ptaków, zdobycz swoją pędzi — tak on chyżo się rzuca i sił swych nie szczędzi...
Chłopcy puścili się galopem za pędzącym przyjacielem. Nie dadzą mu się! Przecież Krzyś jest najlepszym biegaczem w swej klasie! Przez chwilę na tle zieleni migała im złota czupryna, ale już zniknęła z oczu. Ścieżka, którą dobrze znali, wydawała im się dziwnie długa. Już dawno
73
powinno ukazać się morze, a tu ani śladu wody, ani naj-lżejszego szumu bijących o brzeg fal.
—  Krzysiek, gdzie my jesteśmy? — sapał jak miech kowalski Stefan.
—  Nie rozumiem. Skąd te wysokie drzewa? O, tam wreszcie błyszczy woda — ucieszył się Krzysztof.
—  Ależ to nie jest morze u brzegów Skyros! Spójrz, to nasze Jeziorko Niesamowite! W głowie mi się kręci. To ci heca!
—  ? zamiast jechać z Achillesem pod Troję, jesteśmy z powrotem na Mazurach! Uff! Siadam! Nie mogę złapać tchu!
Opadli na trawę, dysząc głośno.
—  Ale ten Achilles — to równy chłopak! — stwierdził Krzysztof.
Na szczęście obaj chłopcy nie wiedzieli, że ich nowy przyjaciel zginął pod murami Troi, ugodzony w piętę śmiercionośną strzałą.
—  I nawet ta jego dzika matka trochę przypomina mi naszą Mamę, choć Mama nie mieszka na dnie morza i nie nosi warkoczy do kostek.
—  Jedynie to dobre w tym wszystkim — zauważył Krzysztof — że przynajmniej tylko jedna matka będzie niepokoić się o syna, a nie dwie! Ciiicho! Słyszysz?
Gdzieś z głębi lasu rozległ się znajomy dźwięk hejnału, dudniące kroki trębacza z wieży mariackiej, a potem głos spikera, raz głośny, to znów zanikający.
—  Uwaga! Uwaga! Nadajemy komunikat o zaginionych. Zeszłej soboty wyszło z leśniczówki Nadwolica na Mazurach dwóch braci Nałęczów, dwunastoletni Krzysztof i jedenastoletni Stefan, i dotąd nie powrócili. Ubrani byli w... — głos zaczął zanikać. — Ktokolwiek wiedziałby coś o losie zaginionych chłopców, proszony jest o natychmiastowe skontaktowanie się z inżynierem Stanisławem Grzy-małowskim, leśniczówka Nadwolica, województwo suwalskie, albo z matką Anną Nałęczowa, Warszawa, ulica Grzybowska 58, telefon 20-33-30, lub z najbliższym posterunkiem Milicji Obywatelskiej...
—  O rany! Stefan, słyszałeś? Nogi za pas i do leśniczówki!
—  Biedna Mama! Musi szaleć z niepokoju. A Duch Puszczy spuści nam lanie co się zowie. Gazu, bracie! Biedna nasza Tetyda!
74
Gwiazdka Ikara
Jesienią w rodzinie naszych przyjaciół zaszły wielkie J zmiany. Inżynier Nałęcz miał ostatnio rewelacyjne osiągnięcia w swej pracy zawodowej — dwa jego wynalazki zostały opatentowane i wprowadzone do produkcji w Fabryce Urządzeń Komunikacyjnych na Okęciu — toteż rozpoczął się istny przetarg zakładów przemysłowych na terenie całej Polski, aby zdobyć jego współpracę. I oto dyrekcja fabryki samolotów w Mielcu zaproponowała mu na  pół  roku  stanowisko  naczelnego projektanta.  Oferta była   ciekawa  pod  wieloma   względami:   dobre   warunki pracy, możliwość korzystania z najbardziej nowoczesnego sprzętu technicznego, zapewnione śliczne mieszkanie dla całej   rodziny,  niemal  na  wsi,   załatwiono  też  przyjęcie dzieci na pierwsze półrocze do miejscowej szkoły. Pani Nałęczowej  udało się uzyskać z uniwersytetu urlop naukowy, który miała poświęcić na pisanie książki o greckiej liryce. Ukochana Bunia pomagała swym domownikom w nowym mieście z równym zapałem i sercem, jak to robiła w Warszawie.
Zmiana szkoły z warszawskiej na mielecką nie okazała się bynajmniej niekorzystna. Poziom nauki był wysoki, a koledzy i koleżanki przyjęli naszą trójkę nie jak intruzów, lecz jak miłych rówieśników ze stolicy. Stefan, Krzysztof i Elka uczyli się dobrze, razem szli o siódmej rano do szkoły, wracali również we trójkę.
Krzysztof wybił się wnet na czoło klasy. Wszystko niby układało się dla niego idealnie: koledzy lubili go i podziwiali, nauczyciele mogli liczyć na jego talenty organizacyjne w pracy społecznej, sąsiedzi chwalili jego uczynność. Tak, ten niespodziewany pobyt w Mielcu byłby dla niego bardzo udany, gdyby nie jeden zasadniczy minus. Oto do klasy Krzysztofa w miesiąc po rozpoczęciu się roku szkolnego przybył jeszcze jeden „nowy", który, może bezwiednie, zaczął niepostrzeżenie usuwać w cień ambitnego warszawiaka. Ujmujący w zachowaniu, prędko podbił serca nauczycieli i kolegów. Prócz tego otaczał Ikara — bo takie dziwne imię nosił ów chłopak — nimb tajemniczości, co w środowisku młodzieżowym nie jest bez znaczenia. Nic o nim dokładnie nie wiedziano. Do Mielca przywiózł go ojciec, który, po odbyciu poufnej rozmowy z dyrektorem i zapisaniu syna do szkoły, wynajął mu pokoik na stancji u pani Jarząbkowej, tuż obok domku zajmowanego przez Nałęczów. Potem wyjechał i więcej go nie widziano. Ikar, z natury pogodny i ko-
76
leżeński, pochmurniał, gdy ktokolwiek usiłował go wypytywać o sprawy rodzinne. Toteż jego rówieśnicy — wyczuwając, że jest to dla niego temat raczej przykry — wystrzegali się wszelkiej niedyskrecji. Ponadto wszystko wskazywało na to, że nie miał matki.
Krzyś początkowo bardzo chciał zaopiekować się, a właściwie wziąć pod swą kuratelę tajemniczego koleżkę: wprowadzać go w sprawy szkoły, bronić przed ewentualną niechęcią innych chłopców. Kiedy okazało się, że „nowy" wcale tego nie potrzebuje, że wszyscy wprost na wyścigi ubiegają się o jego względy, co więcej, że uczy się świetnie, ma doskonałą pamięć i znakomicie daje sobie radę w obcym środowisku — odsunął się od niego i... powiedzmy otwarcie, przestał go lubić. Dziwicie się? Nie było w szkole dziedziny, w której by ów Ikar czymś się nie wyróżnił! A w domu? Pani Jarząbkowa, która często wpadała do Nałęczów, wychwalała pod niebiosa swego lokatora: to naprawił jej żelazko, to pralkę uruchomił, która miała już iść na szmelc. Do lampy stojącej na stole w pokoju nauczycielskim, którą przykrywała stara i obstrzępiona apaszka, sam zrobił śliczny abażur. Namalował na nim skaczące delfiny i skrzydlate ryby, czym wzbudził podziw wszystkich. A wczoraj Elka, jego rodzona siostra, dla której Krzyś był dotychczas wyrocznią i ideałem, pokazała mu piejąc z zachwytu lalkę poruszającą rękami, nogami i głową, w pięknej sukience, z prawdziwymi złotymi lokami. To Ikar zrobił tę lalkę i podarował ją Elce na urodziny. Tego było już za wiele! Fala goryczy zalewała mu serce.
Nie można powiedzieć, że Krzysztof nie walczył z uczuciem zazdrości, że się go sam przed sobą nie wstydził. Zresztą, narastało ono stopniowo i nie od razu zdał sobie z niego w pełni sprawę. W skrytości serca uczciwie przyznawał, że ów „nowy" wcale się nie przechwalał, nie wykorzystywał swej przewagi, że — co więcej — był zawsze wobec niego miły, jakby mu zależało na jego przyjaźni. Cóż, kiedy ambicją Krzysztofa było zawsze być tym „najlepszym", a tu czuł się zdystansowany. I — co gorsza — gdzieś tam w zakamarkach sumienia sam przyznawał pierwszeństwo Ikarowi.
Z racji swych zamiłowań Krzyś był oczywiście duszą Kółka Antycznego, do którego należeli uczniowie, a nawet i licealiści z kilku szkół mieleckich. Tu im imponował swymi wiadomościami z literatury i kultury starożytnej,
77
gdyż w szkole ledwo trochę liznęli historii Grecji i Rzymu. Parę miesięcy temu ktoś z Zarządu Kółka zaproponował kandydaturę Ikara. Krzyś, ukrywając swą niechęć, musiał zgodzić się z życzeniem ogółu. „Jeszcze tu brakowało nam tego gwiazdora!" — pomyślał ze złością. Ale, o dziwo, sprzeciw przyszedł z całkiem niespodziewanej strony. Sam Ikar odmówił zapisania się do Kółka i dopiero po długich naleganiach ze strony kolegów dał się uprosić. Podkreślił jednak, że go to nie interesuje i że nie obiecuje czynnego udziału. Rzeczywiście, siedział milczący na cotygodniowych zebraniach, choć widać było, że słucha uważnie tego, co inni mówią lub czytają.
W czwartek o 16.30 odbywało się kolejne zebranie. Na tablicy przewodniczący Kółka, młody nauczyciel  łaciny, napisał wielkimi literami OWIDIUSZ, METAMORFOZY. Młodzi poTozsiadali się jorzy stolikach, bez wyznaczonych miejsc, bo atmosfera takich spotkań była swobodna. Czekano, aż profesor Wierzbicki zagai zebranie.
— Słuchajcie, moi drodzy. Niestety, wyznaczono mi równocześnie posiedzenie Rady Pedagogicznej i nie mogę uczestniczyć w dzisiejszym zgromadzeniu. Proponuję, by któryś z was odczytał głośno, w polskim przekładzie, jeden mit z „Przemian" Owidiusza. Potem sobie podyskutujecie na ten temat, dobrze?
Nie bardzo wiedzieli, na co się zdecydować, zwłaszcza że większość miała mgliste pojęcie na temat starożytnych legend. Krzysztof wziął inicjatywę w swoje ręce. Otworzył książkę i czytał głośno tytuły spisu treści piętnastu ksiąg „Metamorfoz", wybierając najbardziej efektowne mity.
—  „Deukalion i Pyrra", „Faeton", „Porwanie Europy", „Perseusz i Andromeda", „Niobe", „Muzy na Helikonie", „Dedal i Ikar"...
—  O tak! Przeczytajmy o Dedalu i Ikarze — odezwały się liczne głosy. — To wygląda ciekawie.
—  W porządku — zgodził się Krzysztof. — Kto zechce czytać? No, na ochotnika!
—  Jak o Ikarze — to już obowiązkowo powinien czytać Ikar, no nie?
—  Nie! Nie będę. Dziękuję. Niech Krzysztof czyta albo Władek — wykręcał się chłopak, patrząc błagalnie na kolegów.
Dziewczyny uparły się jednak:
—  Nie wymawiaj się. Ty świetnie deklamujesz, a jak
78
już ktoś tak dziwnie się nazywa i ma w zamierzchłych czasach swego imiennika — to musi nam o nim opowiedzieć.
—  Ale naprawdę nie mogę... — Chłopiec miał minę jak z krzyża zdjęty.
—  Nie ma żadnych „ale". Należysz do naszego Kółka czy nie? My się nigdy nie wykręcamy, gdy większość coś zdecyduje. No, jazda.
Ikar wstał i drżącymi rękami wziął książkę od Krzysztofa. Zaczął ją wertować. Zniecierpliwiony Krzysztof wyrwał mu książkę i podsunął już otwartą na właściwym miejscu.
—  Masz tu, strona 65. No, nie zachowuj się jak prima-donna!
Ikar ciężko westchnął i zaczął czytać.
A na Krecie, po długiej rozłące ze swymi, Dedal uczuł tęsknotę do ojczystej ziemi. Lecz wstrzymuje go morze i Minosa rządy. „Niechaj zamknie przede mną i morza i lądy
—  rzekł Dedal — niebo dla mnie wolne pozostanie. Ma on ziemię, lecz powietrza nie wziął w posiadanie". Bystrym umysłem swoim naturę poprawia
i nowe kunszty tworzy: pióra w rząd ustawia,
małe od dołu, wyższe po niższych, koleją,
tak jak na wsi z trzcin chłopi flet robić umieją.
Ze środka je nićmi, w końcu lepkim woskiem spina
i na wzór skrzydeł ptaka lekko je wygina...
Na ojca swego dzieła patrzył Ikar mały,
bawił się nimi, nie wiedząc, że go zgubić miały.
To raz śmiejąc się, piórka latające goni,
to wosk przygotowany w małej gniecie dłoni...
Chłopiec czytał z coraz większym wysiłkiem, zacinając się, przerywając, by zaczerpnąć tchu, na przemian bladł i czerwieniał, grube krople potu pokazały się na jego czole. Koledzy patrzyli na niego zdziwieni, nie rozumiejąc, co mu się stało. Trącali się łokciami, któraś z dziewcząt szeptała coś na ucho koleżance. Nagle Ikar osunął się na ziemię, książka wypadła mu z ręki, zakrył twarz dłońmi. Wyskoczyli z ławek i rzucili się ku niemu, zwłaszcza dziewczyny.
—  Ikar! Co ci jest? Czy cię coś boli? Słabo ci? Chłopiec    uniósł    głowę,    zażenowany,    próbował    się
uśmiechnąć, ale nie zdołał, więc tylko wyszeptał:
79
—  Nie gniewajcie się na mnie. Ja naprawdę nie mogę...
—  Słuchaj, stary. Trzeba było od razu mówić, że się źle czujesz! Myśmy tak nalegali, bo sądziliśmy, że się tylko wymigujesz. Ty chyba masz gorączkę!
Tylko Krzysztof stał na uboczu i przypatrywał się ironicznie całej scenie. Wreszcie Ikar wykrztusił:
—  Nic mi nie jest. To głupstwo. Jestem zmęczony. Zostawcie mnie, proszę. Pójdę do domu. — I wybiegł, tłumiąc płacz.
Patrzyli za nim, markotni.
—  Trzeba go było odprowadzić. A nuż gdzieś zemdleje po drodze! — niepokoiły się dziewczęta.
—  Nic mu nie będzie. Po prostu chce być interesujący. Rano na lekcjach był zdrów jak ryba. Ot, zwykła zgrywa! — Krzysztof wzruszył ramionami. Ale go zakrzy-czano.
—  Wstydziłbyś się tak mówić. Nie lubisz go i tyle. To jasne, że on nie udaje i coś mu jest.
W tej chwili rozległ się dzwonek, oznajmiający koniec lekcji drugiej zmiany. Członkowie Kółka też się poderwali ze swych miejsc. Nie było sensu ciągnąć dłużej zebrania, na które już nikt nie miał ochoty. Zbierali się do wyjścia. Któryś z kolegów wziął Krzysia pod ramię.
—  Krzysiek, idziesz?
—  Nie. Poczekam tu na Stefana i Elkę. Są jeszcze w świetlicy. Tobie, Jurek, radzę odwiedzić chorego pupila albo skoczyć po doktora — uśmiechnął się złośliwie.
Tamten spojrzał na niego z oburzeniem, potem wzruszył ramionami i odszedł. Krzyś, naburmuszony i zły na siebie i na cały świat, ruszył korytarzem do drzwi świetlicy. Ale Stefan i Elka byli już na dziedzińcu i biegli teraz do niego.
—  A, jesteście już! No, to idziemy. — Spojrzał na zegarek. — Jeszcze jest wcześnie, chodźmy przez las, okrężną drogą.
Stefan, który posłyszał, że coś dziwnego zdarzyło się na zebraniu Kółka Antycznego, chciał się czegoś bliższego dowiedzieć.
—  Nic takiego. To Ikar urządził przedstawienie — wyjaśnił Krzysztof. — Omal nie zemdlał!
—  Nic dziwnego, październik, a taki upał. U nas w klasie Maryni Wysoczańskiej też się słabo zrobiło — wtrąciła Elka.
—  Ale twoja Marynia to chuchro, a Ikar jest wyspor-
80
towany i mocny jak tur, mimo swych niebieskich oczu i złotych loków. To jakaś niejasna historia — pokręcił głową Stefan.
—  Właśnie, te jego dziewczyńskie miny i sposób bycia bokiem mi już wyłażą — mruknął Krzyś.
Elka wzięła w obronę nowego sąsiada:
—  Po prostu nie jest ordynarny, jak niektórzy chłopcy. A ty się wciąż do niego przyczepiasz!
—  E, bo mam już dość i budy, i nauki tutaj, i kolegów! — wyładowywał swą złość Krzysztof.
—  No wiesz! Pierwszy uczeń w klasie, chluba szkoły i jeszcze mu źle! — oburzał się Stefan.
—  Byłem pierwszym uczniem. Dziś już wszyscy o tym zapomnieli.
—  Czyżbyś był zazdrosny o Ikara? — zdziwiła się Elka.
—  Głupia jesteś! Ten wasz Ikar ani mnie ziębi, ani grzeje. Wiem jedno: wszyscy zwariowaliście na jego punkcie. Wziął się tu ni stąd, ni zowąd i tyle szumu wokół niego!
—  A mnie jest go żal. Pomyślcie, ani rodziny, ani własnego domu. Nikogo tu nie znał, kiedy przyjechał. Pewnie, dziś ma wielu przyjaciół, bo sam jest dobry i równy kolega, ale on na pewno musi tęsknić, choćby za swym tatą — użaliła się nad Ikarem Elka.
—  Masz rację — przytaknął je] Stefan. — Ikar bardzo kocha swego ojca. Ale nie rozumiem, jak on mógł syna tak długo zostawić samego.
—  No właśnie! Stefan, a czy ci się to nie wydaje podejrzane? — ożywił się Krzysztof. — W ogóle, czyście zauważyli, że jak go tylko zagadnąć o jego przeszłość, to albo zagaduje, albo milknie, jakby wody nabrał w usta.
—  A wiesz, on mi raz coś napomknął, że urodził się na jakiejś wyspie koło Grecji. I tam chyba umarła jego mama.
—  A ja ci mówię, Elka, że to bujda na resorach! Gdzie mu do Grecji? Chyba że jest synem emigranta. Ja osobiście wyczuwam, że on ma jakąś niezbyt chwalebną tajemnicę — upierał się Krzyś. — Przez cały czas pobytu w Mielcu nie dostał ani jednego Ustu! Mam dobre informacje. Pani Jarząbkowa mówiła o tym Mamie.
—  Biedny Ikar — westchnęła Elka. — Władek Solarz, który ma stryja we Francji, wciąż dostaje od niego takie śliczne widokówki, a ten nigdy nic.
6 — Historia nie z tej ziemi
81
—  Wątpię, czy Ikar w ogóle wie, gdzie się jego ojczulek podziewa i co robi — z przekąsem rzeki Krzyś.
—  Przecież mówił raz, że jego ojciec jest inżynierem czy architektem i że ma zamówienia na całym świecie — nie dawała za wygraną Elka.
—  A wy to wierzycie ślepo każdej bujdzie, którą wam powie. Ale musicie przyznać, że on nie jest jak każdy z nas. Choćby te jego spacery po nocach, które podobno ojciec kazał mu odbywać dla zdrowia.
—  A nawet jeśli ma jakąś tajemnicę, to mu nie wolno? — poparł siostrę Stefan. — Wiem jedno, że na pewno żadnego świństwa by nie zrobił. I chyba nie możesz zaprzeczyć, że jest bardzo uczynny dla wszystkich. I ma
złote ręce. Ten zamek, który zrobił do drzwi garażu Ja-rząbków, jest fantastyczny. Albo studnia koło szkoły! Naciskasz guzik i wiadro samo podjeżdża do góry. Kto z nas to potrafi?
—  No, to co? Czyście się na mnie oboje uwzięli? — żachnął się Krzysztof. — O niczym innym mówić nie umiecie. Zresztą, jestem sprawiedliwy: nigdy nie twierdziłem, że Ikar jest głupi lub niedojda, choć czasem, jak coś powie, to jakby z księżyca spadł. Ale to, że on coś ukrywa — to głowę bym dał.
—  Tu się z tobą zgadzam. A widziałeś jego rysunki, nie te zadane na lekcji, ale takie, które sam sobie bazgrze? Kiedyś chciałam go niby nastraszyć i cichutko podczołga-łam się, gdy siedział na trawie i rysował. Zajrzałam do jego bloku, a tam same potwory, straszydła, pies z trzema głowami, jakieś skrzydlate maszkary! Jak Ikar zobaczył mnie, zaczerwienił się i podarł całą kartkę.
—  To dziwne, bo ja znowu podniosłem kiedyś kawałek papieru, który mu wypadł z torby, ale nic tam niesamowitego nie było. Przeciwnie. Jakieś obliczenia, pomiary, rysunki geometryczne. Wcale nie z naszego podręcznika. Na lekcji rysunków jest całkiem przeciętny. Raz mu się tylko samolot naprawdę udał — przyznał Krzysztof.
—  Samolot? Na rysunkach? — zdziwił się Stefan.
—  Tak. Mieliśmy narysować coś dowolnego, z pamięci. Pan go pochwalił, i słusznie. Chociaż nigdy nie zauważyłem, żeby się interesował lotnictwem. A tu, w Mielcu, byłoby to normalne... O, mówimy o samolotach, a patrzcie, dokąd zaszliśmy. Pod samą fabrykę.
Zaczęło się ściemniać, upał przestał dokuczać i dzieci odetchnęły z ulgą. Przysiedli na trawie. Mama z Bunią
82

miały pójść odwiedzić chorą nauczycielkę, więc nieprędko wrócą do domu. Wpatrywali się w ogromne zabudowania, hale i hangary fabryki. Kiedyś ojciec pokazał ją chłopcom; musieli mieć specjalne przepustki, bo cały teren to tajemnica państwowa. Siedzieli na wprost największej hali, tam gdzie składa się wszystkie części samolotów. Wielka brama i rzędy małych zakratowanych okienek, od parteru aż po dach. Nadchodziła noc i Krzysztof już miał dać znak do powrotu, gdy nagle w jednym z okienek stojącej na uboczu hali coś zamigotało, zgasło i znowu się zaświeciło. Krzyś, dostrzegłszy tajemnicze światełko, cały się sprężył. Chwycił Stefana za ramię.
—  Stef! Popatrz tam, trzecie okno od lewej, na górze.
Czy mu się przywidziało? A może był to ostatni, spóźniony odblask słońca? Nie, to niemożliwe! A może samochód, przejeżdżając drogą, skierował w tę stronę reflektor i światło odbiło się w szybie? Nie! Znowu błysk i ciemno. Jakby ktoś papierosa palił w hangarze. Chłopcy poczuli, jak skóra im cierpnie z wrażenia. Ktoś musiał wtargnąć na teren fabryki!
—  Tak. Nie ulega wątpliwości. Chodzi po hali z latarką elektryczną. O, coś złego się tu święci — zawyrokował Krzyś.
—  Pobiegnę zaglądnąć do środka — zaproponowała Elka.
—  Zwariowałaś? Chcesz go spłoszyć? — powstrzymał ją Krzysztof.
—  Kogo?
—  Czy ja wiem? Złodzieja, a może szpiega? Wy sobie chyba nie zdajecie sprawy, czym to pachnie! Ktoś zakradł się do strzeżonej jak oko w głowie hali fabryki.
—  E, naczytałeś się kryminałów i wszędzie wietrzysz szpiegów! — powątpiewał Stefan. — Zresztą, ta hala nie należy już do terenu fabryki.
—  Głupiś jak but. Jak nie chcecie mi pomóc, to marsz do domu spać. Już ja sobie poradzę sam.
Krzysztof był zły, że mu nie wierzą i nie chcą go słuchać. Ale Stefanowi i Elce zabawa w detektywów była w to graj, więc starali się udobruchać brata. Przecież tylko żartowali!
Chybotliwy płomyk poruszał się w różne strony, widać było jakieś cienie za szybą. Krzysztof poderwał się na nogi, Elka i Stefan za nim. Dał znak ręką, by podeszli
83
bliżej ściany. Skradali się na palcach, choć trawa głuszyła ich kroki.
—  Psst! To okienko jest nie domknięte.
Krzyś wspiął się na palce i leciutko rozchylił je szerzej. Rozległ się dziwny śmiech, jakby ktoś uderzał o siebie szkiełka, a potem przytłumione stukanie. Stefan próbował wywindować Krzysia na plecach w górę, by ten zajrzał do środka. Niestety, było zbyt ciemno, a wewnętrzne okienko pokrywała taka warstwa kurzu, że Krzysztof nic nie mógł dojrzeć.
—  Starajmy się podsłuchać, co się tam dzieje. Może zorientujemy się, co to za ptaszki i czego tam szukają — wyszeptał Stefan.
Znieruchomieli z policzkami przylepionymi do ściany tuż pod oknem.
Zajrzyjmy, co się tam dzieje. Rzeczywiście, ciemno, że oko wykol. W hali majaczy kontur samolotu: skrzydło, kadłub, śmigło. Tuż przy nim skulona postać coś majstruje, piłuje, zmienia narzędzia, bierze jedno, odkłada drugie, przykręca śruby. Jedyne światło to migocący punkcik o niewyraźnych kształtach, który po kolei oświetla różne miejsca, ręce pracującego człowieka, potem szerokim, świetlistym łukiem osiada na czubku przekrzywionego skrzydła. Jest w ciągłym ruchu, ale gdy wreszcie wzrok przyzwyczai się do ciemności, widzimy, że to mała gwiazdka. To ona śmieje się i mówi szklanym głosikiem, jak mała dziewczynka lub jak dzwoneczek.
—  Nie złość się, Ikarku. Trudno, ale nie mogę usiedzieć na jednym miejscu, a ty byś chciał, żebym bez ruchu wpatrywała się w twoje żelastwa.
Na mgnienie oka promyk jej pada na twarz człowieka przy samolocie. To Ikar. Oczy mu błyszczą, cały jest pochłonięty tym, co robi.
—  Ależ zrozum, moja Gwiazdko, muszę się spieszyć. Niby wszystko gotowe, ale wciąż coś trzeba poprawić, ulepszyć, skontrolować. O, tu poświeć mi, przy tej lotce. Coś mi się w niej nie podoba.
Światełko rozjaśniło wskazane przez chłopca miejsce, ale wnet Gwiazdka frunęła wysoko, zataczając świetliste koła.
—  Przestań się wiercić! — upomniał ją Ikar. — Sama mówiłaś, że niebo ci się znudziło i chcesz mi pomóc.
—  Mój   złoty!   Odpocznijmy  trochę.   Tyleśmy  się   dziś

84
napracowali. Pobawmy się w coś! Może w chowanego... A kuku! Gdzie jestem?
Błyszczący „zajączek" wirował w zawrotnych susach po suficie i nagle wylądował we włosach chłopca.
—  Masz ci los! Teraz mnie łaskoczesz w ucho. Ach, co ja z tobą mam! — westchnął chłopiec. — Kiedy zaczniesz się zachowywać jak dorosła gwiazda z dobrego domu?
—  Też masz wymagania! Mam ledwo paręset milionów lat, a chcesz, bym już przybierała pozy planetarnych ma-tron! Cóż to za staroświeckie kwoki, zanudzające wszystkich morałami. Dziękuję za przyjemność!
—  Ty figlarko! Wiesz dobrze, że nie o to mi chodzi.
—  Ikarku, czy ci nigdy nie przyszło na myśl, że może wolałabym mrugać wieczorami na zakochanych w parku albo przysiąść na listku jaśminu i słuchać, jak słowik śpiewa na cześć moich promiennych oczu...
—  Patrzcie ją! Promienne oczy! Nie wiedziałem, że jesteś taką kokietką. Ale mówiąc poważnie: tak ci źle było tu ze mną, moja Gwiazdko?
<V
iU       IU      tJV,      lilllLf)     J1AWJU      VJ   VViaŁiUIVW,
— Nie, tego nie powiedziałam. Ale widzisz, czasem mi                              ?      \^?
trochę smutno, jak widzę, że dla ciebie jestem tylko ot,
,*
jednym z potrzebnych ci narzędzi... jak te obcążki albo                      'w
to dłutko... — Gwiazdka oświetliła jasno oba narzędzia.                                    /J
— O, nie mów tak! Co bym robił bez ciebie? Żadna la-
tarka mi ciebie nie zastąpi.                                                                 A ^L\
^ ^
* U
—  No właśnie! Żadna latarka... Jestem tylko taką naj-                 y% lepszą lampką w twojej  pracy — użaliła się nad sobą Gwiazdka.
—  Powiedz raczej — w moim marzeniu, w moim szczęściu! — Chłopiec opuścił ręce, podniósł głowę i zapatrzył się przed siebie w zadumie. — Ale nie tylko to. Dzięki tobie, maleńka, nie czułem się tak bardzo samotny przez ten cały czas. Mogłem dzielić się z tobą tym, co mi               0 *? leży na sercu... Ach, ty nie wiesz, co to jest uczucie sa-                 ^ Q motnośń!                                                                                                      ??
Gwkzdka westchnęła głęboko i odezwała się dziewczę-              \^         0
cym, b. rdzo ludzkim głosem:
—  J& nie wiem?! To ty nie masz pojęcia, co to jest samotno.ić gwiazd oddalonych jedna od drugiej o niezliczone setki lat świeilnych! Tylko te z Drogi Mlecznej nie Ji ^f mogą uskarżać się na brak towarzystwa, za to kłócą się tak, że aż się po niebie rozlega. Ale reszta — i te wielkie, potężne, i te małe, nieważne, takie jak ja — jest zawsze samotna.
•

85
Ikar podniósł obie ręce w kierunku Gwiazdki, jakby ją chciał uściskać czy prosić o przebaczenie.
—  Wybacz! Wstyd mi, ale zawsze byłem taki zajęty moją robotą, na którą musiałem czekać cały długi dzień, że nigdy nie pomyślałem o tym, co się dzieje w twoim srebrnym serduszku... Sfrunęłaś tu do mnie pierwszego wieczoru, gdy się tu zakradłem, i razem zaczęliśmy pracować. Wydawało mi się to takie normalne. Przepraszam cię za mój egoizm. Teraz już rozumiem.
Gwiazdka znowu westchnęła cichutko.
—  E, jeszcze wielu rzeczy nie rozumiesz, ale już nic nie mów i nie tłumacz się. Wystarczy mi, że choć trochę ci pomogłam. To może głupie ze strony gwiazdy, ale lubię łudzi. Cóż, oni nie mogą mnie zrozumieć ani zaprzyjaźnić się ze mną, podczas gdy ty...
Ikar przerwał jej.
—  O tak, możesz być pewna, że masz we mnie przyjaciela. Bardzo cię lubię, moja Gwiazdko, i nigdy cię nie zapomnę, gdy stąd odlecę.
Szklane echo, a może cichutki głosik spod sufitu powtórzył:
—  Gdy stąd odlecisz...
—  Moja droga, musimy jeszcze trochę popracować. Nie czas teraz na trele-morele, jak mówią' moi koledzy. Oj, znowu mrugasz rzęsami i nic nie widzę! Popatrz tu bliżej, czy mi się wydaje, czy ta śrubka jest jakaś wilgotna, jakby spadła na nią kropla deszczu. Dach jest przecież szczelny. Całe szczęście, że spostrzegłem to w porę. Mogła jak nic zardzewieć. No, do roboty!
W hangarze zapanowała cisza. Tymczasem po drugiej stronie, na zewnątrz budynku, trójka dzieci oderwała się wreszcie od ściany; przykucnęli obok siebie, szalenie podnieceni. Nie mieli pojęcia, co to za dziwna dziewczyna znajduje się wewnątrz hali. Chwilami niedokładnie dochodziły ich uszu wypowiedziane tam słowa, jedno nie ulegało żadnej wątpliwości: tym, kto zakradł się po kryjomu do fabryki, był ich kolega — Ikar.
—  Słyszeliście? — triumfował Krzysztof. — Kto teraz górą? No i co z waszym uwielbianym Ikarem? „Samotne spacery dla zdrowia". Alem się uśmiał!
—  A ja nie wierzę, nie wierzę. To niemożliwe — upierała się Elka.
—  To znaczy, że własnym uszom nie wierzysz, tak? Mało ci tego, cośmy się dowiedzieli przed chwilą? Pod-
86
patruje, szpieguje i sam chce skonstruować samolot według naszego modelu.
—  Przyznaję, że brzydko to wygląda — zgodził się Stefan — ale kim jest ta jego wspólniczka? Chyba żadna z naszych dziewcząt. Ma taki dziwny głos... raz się śmieje, potem znowu mówi smutne rzeczy. To wszystko jest bez sensu.
—  Bez sensu jest to, co ty mówisz. Elka jest jeszcze mała, ale ty! Bajdurzyć, kto jest smutny, a kto nie — w takiej sytuacji! Nie zapominajcie, że ja jeden nie dałem się zwieść niewinnym minkom tego typka. Trzeba działać, i to szybko. Przejmuję inicjatywę w swoje ręce, zgoda?
Kiwnęli głowami.
—  Po pierwsze: wedle wszelkiego prawdopodobieństwa jest ich tam tylko dwoje. Ikar i ta półgłupia dziewczynka. Nas jest troje, więc mamy przewagę. Po drugie: jak się tam dostać, aby ich obezwładnić? Przez okno nie ma mowy, nawet Elka nie prześliznęłaby się przez kratę. Zostają drzwi. Są one zawsze zamknięte na różne klucze i kłódki, ale oni też musieli jakoś się tam dostać. Decydujemy się zatem na drzwi. Punkt trzeci: co zrobimy, kiedy już ich schwycimy?
—  Trzeba ich jakoś związać. Mam zawsze przy sobie mocny szpagat, a Elka może dać skakankę.
—  W porządku, Stef. To nam wystarczy. Potem ja zostanę z Elką na straży, a ty polecisz na posterunek milicji. Niech się tam oboje tłumaczą. My spełniliśmy nasz... obywatelski obowiązek.
Ale młodszy brat riąiał wątpliwości.
—  Ja bym miał tak^ą propozycję: kiedy już ich skrępujemy i unieszkodliwimy, powinniśmy pozwolić Ikarowi, aby wyjaśnił swe postępowanie. Zobaczymy, co ma na swoje usprawiedliwienie. \Bądź co bądź to nasz szkolny kolega.                                   \
—  Może twój, bo ja nigdy nie uważałem go za prawdziwego kolegę — oburzył się Krzysztof. — Ale rób, jak chcesz. Jeśli ten chłopak ma\cień ambicji, to się chyba pod ziemię zapadnie ze wstydu. No, to wszystko jasne.
Posuwali się gęsiego pod ścianą w kierunku głównej bramy. W pewnej chwili Elka chwyciła Stefana za rękę i szepnęła mu do ucha tak, by Krzyś nie słyszał:
—  Stefan, a jeśli on jest niewinny?
—  Zaraz wszystkiego się dowiemy. Ja też byłbym w
87
ogień  za  niego   skoczył.   Zęby  nas  tak  podle  zawieść... Krzyś   odwrócił   siei   syknął   w   ich   stronę,   nakazując milczenie.
—  Chcecie wszystko zawalić? Stef, spróbujmy razem otworzyć drzwi. Zamknięte. Nie taki on głupi. Musiał się zamknąć od wewnątrz. Nie! Spójrzcie! Kłódki zatrzaśnięte, ani drgną. I sztaba też zasunięta. Jak to możliwe?
—  Może jest jakieś inne wejście, o którym nie wiemy — powiedział Stefan.
—  Nie, jestem pewien, że jest tylko jedno. A cudów nie ma. Żaden Ikar nie potrafi wejść do środka hali i z zewnątrz zamknąć za sobą kłódki.
-—• Chłopcy! Coś się rusza pod drzwiami! — pisnęła Elka.
Rzeczywiście, dało się słyszeć szuranie i jakieś metaliczne dźwięki. Nagle, ku zdumieniu całej trójki, sztaba sama zaczęła się przesuwać w bok, a potężne kłódki jak pod dotknięciem różdżki czarodziejskiej zaczęły się otwierać.
—  Rany Julek! Co się dzieje? Szybko, co robimy? — gorączkował się Krzyś. — Jak otworzą, rzucamy się na nich!
Rozległ się zgrzyt klucza, skrzypienie zawiasów i głuchy trzask otwierającej się bramy. Chłopcy już czaili się do skoku. Kiedy na progu ukazał się Ikar, nie zdążył im się nawet przyjrzeć, bo obaj runęli na niego i powalili go na ziemię. Ikar zrazu próbował stawiać opór, ale wnet dał za wygraną i legł nieruchomy, jakby już wiedział, że nie ma żadnej szansy. Szepnął cicho do siebie:
—  Wszystko przepadło!
Chłopcy tymczasem, sapiąc po odbytej walce, krępowali go szpagatem: ręce, nogi w kostkach, potem raz jeszcze kolana.
Wciągnęli go z powrotem do hangaru. Krzysia rozpierała duma.
—  A to ciapa, nawet się nie broni!
Stefan nie bardzo wiedział, jak się zachować. Wolał nie patrzeć w twarz Ikarowi, który leżał z zamkniętymi oczami. Elka tymczasem rozglądała się po hali, starając się coś wypatrzyć w mroku.
—  Gdzie jest ta dziewczynka?
—  Poszukamy jej. Ależ tu egipskie ciemności! Gdyby nie ten kaganek, tam na skrzydle samolotu, nic by widać nie było. Elka, stój przy drzwiach i pilnuj, żeby się nie
88
wymknęła  — komenderował  Krzysztof.  —  Musiała  się schować gdzieś głębiej.
Leżący apatycznie chłopiec otworzył oczy i nagle twarz mu się rozjaśniła.
—  Stefan! Krzyś! Ach, to wy! Co za szczęście. I ty, Elka! A ja już myślałem, że jestem zgubiony.
—  I nie pomyliłeś się. Widzisz tu nie swoich kolegów, ale karzącą rękę sprawiedliwości! — zawołał Krzyś, upajając się własnymi słowami. — I pomyśleć, że z takim łobuzem siedziałem w jednej klasie!
Ikar spojrzał na niego zdziwiony i rozżalony, potem przeniósł wzrok na Stefana i Elkę, ale oboje odwrócili głowy.
—  O co wam chodzi? Co złego wam zrobiłem?
—  Dość gadania — przerwał mu ostro Krzyś. — Gdzie jest twoja wspólniczka? Mów, bo i tak ją znajdziemy.
Ikar cicho zawołał:
—  Gwiazdko, zamknij oczy, to cię nie znajdą. Mniejsza o mnie, ale ciebie nie dam skrzywdzić.
Zrobiło się całkiem ciemno i gdzieś z góry dał się słyszeć cieniutki głosik:
—  Niech tylko spróbują, głupi smarkacze! Ładnych masz przyjaciół!
Dzieci rozglądały się zdumione, nie mogąc zgadnąć, skąd dobiega ów głos. Elka była raczej rozbawiona, Krzyś — wściekły.
—  Bezczelna smarkula! Na razie dajmy jej spokój. I tak się nam nie wymknie. Potem się z nią porachujemy. — Podszedł do leżącego Ikara. — Nie waż się ruszać. Odbędziemy teraz nad tobą sąd koleżeński. Robię to na prośbę Stefana, niech więc on cię przepytuje. Ja bym się w ogóle z tobą nie patyczkował. Zresztą, nie będę się wcale odzywał.
Stefan przysiadł na fabrycznym zydlu obok związanego chłopca. Po chwili wahania, wciąż nie patrząc mu w oczy, zaczął:
—  Wiesz, Ikar, jak bardzo lubiliśmy cię i jak ci wszyscy ufaliśmy...
—  Prawie wszyscy — wtrącił Krzyś. — On dobrze wie, że ja nie należałem do jego świty, choć posądzaliście mnie o zazdrość.
—  I ja was lubię — zwrócił się Ikar do Stefana i Elki. — W czym zawiodłem wasze zaufanie?
89
—  Jeszcze się pytasz? — rzekł Stefan poważnie. — Zakradasz się tu po nocy jak złodziej...
—  I jesteś nim — znowu nie wytrzymał Krzysztof. — Nawet gorzej, bo to kradzież tajemnicy państwowej!
Ikar spojrzał na nich, wzruszył lekko ramionami i już otwierał usta, ale Stefan nie dał mu dojść do słowa:
—  Powiedz, po co ci te wiadomości o konstrukcji samolotów? Dla kogo budujesz tę maszynę?
—  Dla kogo? Dla siebie!
—  Znowu kłamie! — oburzył się Krzysztof. — Po co ci prawdziwy samolot? Przecież nie jesteś pilotem.
Ikar nie zwracał jednak na niego uwagi. Poczuł bezsilną rozpacz.
—  Po co mi samolot? Na wszystkich bo^ów niebieskich i podziemnych, po co mi samolot? Po to, żeby wreszcie wzlecieć ku słońcu, żeby już nigdy nie wrócić ani na ziemię, ani do Hadesu.
—  Co on bredzi? — zdumiała się Elka. Krzysia ogarnęła złość.
—  Odpowiadasz po ludzku czy nie? Komu przekazujesz swój materiał szpiegowski? Na czyjej jesteś służbie? Ty szpiclu zamorski! O, źle się wybrałeś, bo Polak za ojczyznę chętnie odda życie i potrafi ukrócić tego, kto przeciw niej coś knuje.
Z mrocznej czeluści hali odezwał się znów szklany głosik:
—  Ikar, proszę cię, powiedz im wszystko. Przecież ludziom trzeba wszystko łopatą wbijać do głowy.
Elka, słysząc głos tajemniczej dziewczynki, do której od razu poczuła sympatię, poparła jej prośbę:
—  Ikarze, ja też cię proszę. Powiedz nam całą prawdę. My wiemy, że ty masz jakąś tajemnicę. I wiedz, że mimo wszystko ja ci ufam.
—  No dobrze, skoro i ty, i Gwiazdka mnie o to prosicie. A ty, Krzysztof, nie myśl, że uląkłem się twych śmiesznych pogróżek. Gdybym chciał, to w tej chwili byłbym daleko stąd.
—  Tylko spróbuj się ruszyć, a pożałujesz — warknął Krzyś.
—  Wcale nie myślę uciekać. Winienem wytłumaczenie Elce i Stefanowi, bo wierzę w ich przyjaźń i nie chcę jej utracić. Na tobie już mi dziś nie zależy, tak jak na wszelkich stworzeniach, które nie mają w swym sercu miejsca dla nikogo prócz samych siebie. Ale pokażę ci, jak się
90
boję choćby tych „mocarnych" więzów, któreście mi nałożyli.
Ikar bez cienia wysiłku strzepnął z siebie wszystkie sznury, które opadły jak luźne nitki, i stanął na równe nogi. Krzyś chciał go pochwycić, ale opuścił ręce widząc, że chłopiec nie ma zamiaru uciekać. Mieli tak głupie miny, że Ikar uśmiechnął się, a niewidoczna Gwiazdka wybuchnęła perlistym śmiechem.  Zawtórowała jej  Elka.
—  Popatrzcie — powiedziała — znowu pokazało się światełko, ale tym razem na kadłubie samolotu. To chyba jakiś robaczek świętojański.
Dźwięczny śmieszek rozległ się ponownie.
—  Cha, cha, cha! Robaczek! Niezupełnie, bo on grzebie się w ziemi, a ja latam po niebie. Jakie śmieszne są te ludzkie dzieci.
Tymczasem Ikar wziął Stefana i Elkę za rękę i podszedł z nimi do biegnącej wzdłuż ścian ławki.
—  Siądźmy sobie tu i mówcie, co chcecie wiedzieć. Daję wam słowo, że powiem najczystszą prawdę. Zresztą, nigdy wam właściwie nie kłamałem, tyle tylko, że nie wyjawiłem wam mojej tajemnicy.
—  Więc powiedz po kolei, skąd się wziąłeś, kim naprawdę jest twój ojciec, co tu robiłeś...
Stefan i Elka wpatrywali się w niego jak w obraz, tylko Krzyś, nadąsany, stał oparty o drzwi z drwiącym wyrazem twarzy.
—  To długa historia, ale tak się składa, że dziś mogę wam ją już opowiedzieć. Otóż urodziłem się na Krecie, wyspie leżącej na południu Grecji. Panował tam wówczas król Minos.
Krzysia znowu poniosło.
—  Chyba król Liliput na lilipuciej wyspie! Przecież Kreta należy do Grecji, więc skądże tam mają swojego króla?
—  Ale dawniej było inaczej — upierał się Ikar.
—  Coś się tu nie zgadza, Ikar — poparł brata Stefan. — Dwanaście lat temu, kiedy się urodziłeś...
—  Na Zeusa, zrozumcie jedną rzecz — zdenerwował się chłopiec — jak mówię „dawniej", to myślę pięćdziesiąt wieków temu, a nie dwanaście lat!
—  Czy chcesz nam wmówić, że żyłeś na tej swojej Krecie trzy tysiące lat przed narodzeniem Chrystusa? — z niedowierzaniem spytał Stefan.





—  Tłumaczyłem ci, Stefan, najpierw chciał z nas zrobić durniów, a teraz udaje wariata — dowodził Krzysztof.
Tu na ratunek ulubionemu koledze przyszła Elka. Wprawdzie równie mało jak jej bracia rozumiała, o co tu chodzi, ale zła była na Krzysia, że za wszelką cenę chce pogrążyć Ikara.
—  Krzysiek, zapowiedziałeś, że się słowem nie odezwiesz, a bez przerwy wtrącasz swoje trzy grosze. Pozwól mu spokojnie mówić.
—  Elka, Stefan, błagam was. Musicie mi uwierzyć, choć wydaje się to wam nieprawdopodobne. Mówię prawdę, tak jak kocham mego tatę. Otóż on właśnie był Ateńczy-kiem, a mama pochodziła z Krety, tu się poznali i pobrali. Król Minos niczego im nie skąpił, bo tak mu zależało na tatusiu. Żałuję, że nie znacie mego ojca! Drugiego takiego nie ma na całym świecie.
Tym razem wtrąciła się Elka, zapomniawszy, że dopiero co zabraniała braciom przerywać opowieść Ikara.
—  Ale kim naprawdę jest pan Ikar? Chłopiec wybuchnął śmiechem.
—  Jaki pan Ikar? Mój ojciec nazywa się Dedal. Chłopcy zawołali jednocześnie: — Dedal?!
—  No pewnie. U nas nie dziedziczy się nazwiska ojca jak u was i każdy ma tylko swoje imię. Choć dla mnie nie było większej radości, niż gdy ludzie na całej wyspie mówili: „Patrzcie na tego szkraba, to Ikar, syn Dedala".
Chłopcy nie wierzyli własnym uszom. Powoli coś zaczęło świtać im w głowie. Stefan pamiętał przecież legendę grecką, którą kiedyś opowiadała im Mama, a Krzysztof nie dalej jak parę godzin temu czytał wiersze łacińskiego poety Owidiusza o Dedalu i Ikarze...
—  Więc to ty?!
—  Naturalnie. To historia mego taty i moja. I dziwiliście się, że byłem taki wstrząśnięty, że gardło mi się ściskało i ledwo mogłem coś wykrztusić, a tu trzeba było głośno czytać o tym strasznym wypadku.
—  Bzdura! Nigdy w to nie uwierzę! — trwał przy swoim zdaniu Krzysztof.
—  To nie wierz. — Elka spojrzała z oburzeniem na brata. — A ty mów po kolei, bo inaczej nic nie zrozumiemy. Więc powiedziałeś, że pan Dedal był na posadzie u tego króla Minosa.
—  Tak by to można nazwać. Tatuś słynął jako budowniczy, wynalazca, rzeźbiarz, artysta. Nie było rzeczy, któ-
92
rej nie potrafiłby wymyślić i zrobić. Miał czarodziejskie ręce.
—  To po nim masz te zdolności i umiesz tyle rzeczy! Ale co, na przykład, twój tata zbudował? — Stefan zupełnie zapomniał, że przesłuchuje złoczyńcę na sądzie koleżeńskim.
—  Tomy można by o tym pisać. Budował pałace, ale jakie! Były wyposażone we wszystko, począwszy od mozaiki na marmurowej posadzce sali balowej, a skończywszy na łazienkach z bieżącą wodą, zimną i ciepłą, i z rurą, przez którą gorąca para natychmiast suszyła cię, gdyś wyszedł z wanny. Dalej, świątynie o złotych dachach, ogromny labirynt, z którego korytarzy nikt nie mógł już wyjść... Nie tylko ludzie, ale bogowie i boginie ubiegali się o jego arcydzieła. Słyszeliście może o maczudze Heraklesa, dzięki której ów bohater pokonał najstraszliwsze potwory? To również dzieło Dedala! A miecz czarnoksięski, który miał tę właściwość, że zwyciężał w walce i na łowach? On też wyszedł spod jego ręki. Poza tym mówiłem wam, że był wynalazcą. Kiedyś, na przykład, obserwował szkielet ryby objedzonej przez mrówki... i po kilku dniach w jego warsztacie leżała pierwsza na świecie piła do drzewa! On razem ze swym kuzynem wymyślił koło garncarskie i cyrkiel, którego do dziś używacie w szkole. Teraz coś dla ciebie, Elka. Nie zgadłabyś, co najbardziej zachwycało ludzi. Nie gmachy i świątynie, ale właśnie małe cacka i cudeńka. Nie masz pojęcia, jak wspaniałe byty Je§° laleczki! Ruszały się jak żywe, stroiły miny, podnosiły brwi, śmiały się, siadały i chodziły. A jak były ubrane! Bo Dedal umiał również świetnie szyć. Córki króla Minosa po prostu uwielbiały tatę. A dorośli nie mogli się nadziwić jego posągom i figurom. Nazywali je „chodzące" albo „uciekające", bo rzeczywiście tak wyglądały, jakby nagle zastygły w bezruchu. Dawniej rzeźby wyglądały inaczej: sztywne posągi z równo opadającymi po bokach rękami i prostymi nogami, stojące zawsze na baczność.
—  To wszystko jest jak piękna bajka — zamyślił się Stefan — ale jaki to ma związek z samolotami?
—  Darujcie, znowu odbiegłem od tematu. To tak zawsze, gdy mówię o moim ojcu. Otóż, jak powiedziałem, król Minos był dumny z Dedala i nie chciał słyszeć o tym, by go od siebie wypuścić. Póki moja mama żyła, tatuś nie wspominał o wyjeździe, ale gdy umarła, wciąż powra-
93
cał myślą do swych Aten. Koniecznie chciał tam wrócić. I wtedy wyszła na jaw wstrętna natura Minosa. Po prostu zabronił nam ruszyć się z wyspy. Wszystkie okręty były strzeżone i dokładnie kontrolowane, tak że szpilki byś nie przemycił, a co dopiero dwóch ludzi!
—  Podły człowiek! — oburzyła się Elka. — Nie miał prawa was więzić!
—  Ach, Elka, przecież byliśmy w jego rękach. Tatuś osiwiał ze zgryzoty, źle sypiał i niknął w oczach. Mnie tam źle nie było, nie tęskniłem za Atenami, których nie znałem, ale za to namiętnie marzyłem o podróżach. A wiecie, co najbardziej mnie pociągało? Nie morskie wyprawy, nie zwiedzanie obcych lądów i krain, dość już miałem morza, na które patrzyłem od urodzenia, a teraz ono trzymało nas w niewoli... Co mnie nieprzytomnie kusiło — to było niebo!
—  Jak to niebo? — nie mógł zrozumieć Stefan.
—  No tak. Patrzyliśmy z ojcem na lecące mewy, łabędzie i na długie szeregi innych, nieznanych ptaków, które przelatywały nad nami jesienią na południe, a wiosną na północ. Wolne, swobodne stworzenia! A my, dwunożne, niby najmądrzejsze istoty, musieliśmy tylko pełzać po ziemi jak robactwo.
—  A nie mogliście po kryjomu zbudować jakiegoś jachtu albo tratwy? — spytał Stefan.
—  Mowy o tym nie było. Drzew na Krecie niewiele, wszystko wyliczone, szło na potrzeby dworu. Król dobrze wiedział, że tata potrafi wszystko zrobić, a więc i materiał, i narzędzia były pod nadzorem szpiegów królewskich.
—  Aha, rozumiem — domyśliła się Elka. — Kiedy patrzyliście na te ptaki, przyszło wam do głowy, by zbudować samolot...
—  Właściwie to nie o takich aeroplanach myśleliśmy. Po prostu sami chcieliśmy, tak jak stoimy, ulecieć w powietrze. Tata studiował nocami anatomię ptaków, mieliśmy małe muzeum w domu z wypchanym ptactwem i szkieletami wszelkiego rodzaju. Poza tym obserwował je żywe w klatkach, ich ruchy, lot, obyczaje. Nie budziło to niczyich podejrzeń. „Ot, nowa mania genialnego Deda-la" — tak zapewne myślano. Tymczasem uszyliśmy z tatą taki dres z pierza i puchu, a do łopatek przykleiliśmy sobie woskiem skrzydła łabędzie.
—  No, mów dalej, co dalej? — gorączkowali się Stefan i Elka.

—  Otóż pewnej nocy, tuż przed świtem, włożyliśmy na siebie ten ptasi strój i ulecieliśmy w powietrze. Pamiętam, jakiś wieśniak wychodzący w pole padł na twarz, biorąc nas za bóstwa, rybacy na brzegu wznosili ku nam dłonie, modląc się o pomyślny połów.
—  A nie bałeś się, że wpadniesz do morza? — dopytywała Elka.
—  Tata mnie dokładnie pouczył, by zawsze trzymać się środka powietrza. Nie za nisko, bo wtedy morska wilgoć i mgła osiada na piórach i ciągnie je w dół, i nie za wysoko, bo wówczas kombinezon i skrzydła, które są zlepione woskiem...
—  Jasne! Słońce zaraz by je stopiło! — krzyknął Stefan.
—  Tak się stało, niestety. Dedal leciał równiutko, wpatrzony w dalekie horyzonty, w poszukiwaniu ziemi, ja rwałem byle wyżej. Do słońca. Nie macie pojęcia, co to za fantastyczne uczucie! Mkniesz sobie w bezkresną przestrzeń, przed tobą błękit nieba, pod tobą ciemnieje granatowe morze, a w górze, coraz większe i większe, ogromne złote słońce!
Aż zachłysnął się wspomnieniem tych przeżyć.
—  Rozumiem cię, Ikar. I zazdroszczę ci.
—  Posłuchaj dalej, Stefan. A więc lecimy, lecimy i nagle czuję, że coś dziwnego się dzieje z mymi skrzydłami. Zakręciło mi się w głowie, spojrzałem w dół i zobaczyłem, jak odpadło mi lewe skrzydło. Nie wiem, kiedy odleciało drugie, bo w tej samej chwili runąłem głową w dół, słysząc tylko rozdzierający krzyk ojca: Ikar! Ikar!
Urwał. Siedzieli dłuższy czas w milczeniu.
—  Ale przecież ktoś cię uratował. Może jakaś złota rybka albo syrenka, jak u Andersena! — zawołała Elka.
—  Nic podobnego. Utonąłem, a zrozpaczony tata wystawił mi nagrobek na pierwszej wysepce, do której doleciał. Złożył na nim parę moich skrzydeł, które fala uniosła i wyrzuciła na brzeg, wyrył też piękny napis w marmurze.
—  No, to jakim sposobem żyjesz i jesteś tu z nami? — spytała Elka.
—  Po zatonięciu przez długie wieki przebywałem w podziemiach, gdzie gromadzą się cienie umarłych. Króluje nad nimi Hades, brat króla bogów Zeusa. Ojciec, gdy umarł, też się tam znalazł. W tym państwie wiecznego spokoju, gdzie wszyscy przechadzają się po łąkach kwia-
95
tów i wiodą bezczynne życie, on ciężko pracował przez tysiące lat. Chciał przekupić podarkami bóstwa podziemne, żeby pozwoliły mi powrócić na ziemię. Każde z nich otrzymało jakieś cacko roboty tatusia, nawet Cerber, to straszne psisko strzegące wrót Hadesu.
—  O Cerberze tośmy słyszeli — pochwalił się Stefan. — Ma aż trzy głowy i bardzo lubi placki z miodem.
—  Właśnie. Cerber otrzymał złotą obrożę z wyrytym swoim monogramem... No, krótko mówiąc, spełniło się wreszcie moje marzenie. Tam, w królestwie Persefony i Hadesa, śledziłem wszystko, co tu ludzie wymyślają w dziedzinie lotnictwa. Słyszałem o balonach, sterowcach, samolotach, helikopterach, odrzutowcach, rakietach. Ostatnio nawet o lotniach, ale to zbyt kruchy aparat dla moich celów. A dziś, dziś sam mam takie cudo i polecę nim prosto na słońce. Już się dziś go nie boję, gdy mam skrzydła odporne na najwyższą temperaturę, a nie pszczeli wosk!
—  Ikar, to szaleństwo! Zastanów się — przekonywał Stefan. — Do tej pory raz tylko ludzka stopa dotknęła powierzchni księżyca! Porywasz się z motyką na słońce!
—  Moi drodzy, ja marzę o czymś nieskończenie wspanialszym. Nie możecie sobie wyobrazić, czym dla mnie był pobyt w podziemiach krainy śmierci. Mrok, brak ruchu, światła, przestrzeni. Nuda i niewola. Nie chcę już nigdy ciemności ani nocy. Kocham słońce. Polecę na słońce albo spalę się.
—  I dlatego przybyłeś tu, do Mielca, żeby przypatrzyć się naszej fabryce? — domyśliła się Elka.
—  Nareszcie zaczynają coś rozumieć — odezwał się szklany głosik z głębi hangaru. — Lepiej późno niż nigdy!
—  Ikar, jest jeszcze coś, czego nie wiemy. Kto ty jesteś, niewidzialna dziewczynko?
—  Jeszcze się pytasz, Elka? Nie widzisz mnie? Jestem Gwiazdką. Spójrz, usiądę na twym warkoczu. Ty mi się najbardziej podobasz, mała czarnuszko!
—  Patrzcie państwo! Gwiazda! Prawdziwa gwiazda. A jaka śliczna! — zachwycił się Stefan.
—  Dziękuję ci. Ty też jesteś miły.
—  Gwiazdka, która mówi! W głowie mi się nie mieści... — dziwowała się Elka.
—  I ja oczom i uszom nie wierzę — odezwał się nagle Krzysztof.
Oczy wszystkich zwróciły się na niego. Ale ciekawość Elki nie była jeszcze zaspokojona.
96
—  Jak się nazywa ta gwiazdka?
—  Nazywam się po prostu Gwiazdka. Tylko bardzo sławne i piękne gwiazdy mają specjalne imiona.
—  Na przykład Wenus, tak?
—  Masz mnie z kim porównywać, Stefanku! Z taką pięknością! A zarozumiała jak nikt na niebie!
—  Ale ja chcę, żebyś ty też miała swoje specjalne imię. — upierała się Elka. — Będziemy cię nazywać „Gwiazdką Ikara", dobrze?
Rozległ się uszczęśliwiony śmiech Gwiazdki, która zaczęła wesoło tańczyć nad ich głowami.
—  Dobrze, dobrze! Jaka jesteś kochana, moja dziewczynko.
Stefan również się rozpogodził. To wszystko było niepojęte, ale nie ulegało wątpliwości, że Ikar nie jest ani złodziejem, ani szpiegiem. Krzysztof znalazł się w trudnym położeniu. Właściwie zgadzał się z rodzeństwem, lecz jakieś resztki urażonej dumy czy podejrzeń jeszcze w nim tkwiły.
—  A ja chciałbym coś sprawdzić... Powiedz nam, Ikar, coś po grecku.
—  Bardzo chętnie, ale co? O, na przykład przysłowie, które mi tata nieraz powtarzał: „Pathon de kai nśpios egno", co znaczy mniej więcej: „Cierpienie i głupca uczyni mądrym".
—  To trochę jak nasze: „Mądry Polak po szkodzie". Posypały się pytania. Jak się mówi po grecku „ptak"?
„Ornis". A „żaba"? „Batrachos". I greckie żaby kumkały tak samo jak polskie: „Bre-ke-ke-keks! Bre-ke-ke-keks! Koaks! Koaks!" Wszyscy się roześmieli.
—  Z tego wynika, że nasze mieleckie żabki zachowały starożytny język do dziś — żartowała Elka.
Ikar pierwszy raz od początku całej rozmowy spojrzał na Krzysia.
—  Dla ciebie, Krzysztof, mam inne greckie przysłowie: „Lithon hepseis", co znaczy „Kamień prędzej upieczesz...", nim cię przekonam. A wam — zwrócił się do Stefana i Elki — dziękuję, że mi wierzycie. Żebyście wiedzieli, ile razy język mnie świerzbiał, by się wam ze wszystkiego zwierzyć, ale nie mogłem przed czasem... Grunt, żeście się na mnie nie zawiedli, prawda?
Stefan wyciągnął do Ikara rękę.
—  A więc, sztama jak dawniej.
Ikar uścisnął ją mocno. Wszyscy znów popatrzyli pyta-
7 — Historie nie z te]  ziemi
97
jąco na Krzysztofa, który stał oparty o drzwi. Po chwili odchrząknął, jakby go coś ściskało za gardło, a potem powiedział wolno i dobitnie:
—  Ikar, a jak się mówi po grecku: „Strasznie cię przepraszam i nie gniewaj się, stary!"
Ikar poderwał się na równe nogi i chwycił go w ramiona.
—  Krzysiek, naprawdę? I ty chcesz być moim przyjacielem? Na Zeusa! To najpiękniejsza godzina, jaką u was przeżyłem.
—  Widzisz, oni mieli rację, że byłem o ciebie zazdrosny — przyznał Krzysztof. — Ale zawsze cię skrycie podziwiałem i chciałem naśladować we wszystkim. Gdybym znał twoje przygody i nieszczęścia, nigdy bym tak podle wobec ciebie nie postąpił.
—  W porządku. Nie mówmy o tym więcej. Dziś nie chcę myśleć o niczym przykrym. Zyskałem nowego przyjaciela  i  ukończyłem  swoją  cudowną  latającą  maszynę!
Ze skrzydła samolotu w hangarze dało się słyszeć ciche pochlipywanie.
—  Gwiazdko moja, nie pociągaj nosem, bo to nieładnie, i ciesz się razem z nami!
—  Mam się cieszyć z tego, że wnet odlecisz na zawsze! — głosik rozszlochał się na dobre.
Tymczasem dzieci, chcąc za wszelką cenę wynagrodzić Ikarowi krzywdę, którą mogły mu nieopatrznie wyrządzić, gorliwie proponowały swą pomoc.
—  Doskonale! — ucieszył się Ikar. — Właśnie przed waszym przyjściem głowiliśmy się z Gwiazdką, jak wytoczyć całą maszynę przed hangar.
—  Rozkazuj! Co mamy robić?
Otwarli jeszcze szerzej bramę, przy której stanęła Elka, a chłopcy wsunęli się do wewnątrz. Ikar był już w kabinie pilota. Po chwili wielki samolot począł kołować na rozległym placu. Ikar wyskoczył z kabiny i stanął przy dzieciach. Spojrzał na niebo.
—  Różanopalca Eos, bogini jutrzenki, mocuje się już z wrotami niebios i wnet otworzy je dla ognistych rumaków króla Heliosa. Zacznie się dzień, na który czekałem tyle tysięcy lat!
Dzieci posmutniały. Będzie im bardzo brakować tego wspaniałego kolegi i w szkole, i w domu. Mógłby im jeszcze tyle fantastycznych rzeczy opowiedzieć!
— Naprawdę, Ikarze, musisz lecieć już dziś? — Stefan
położył  rękę  na  ramieniu  przyjaciela. — Dopiero teraz poznaliśmy cię naprawdę, a ty już nas opuszczasz!
—  A co ja mam mówić? •— szepnęła żałośnie Gwiazdka. — Wy nie zdążyliście jeszcze pokochać prawdziwego Ikara, to wam będzie lżej...
Ikar myślami był już daleko.
—  Co tam szepczesz, Gwiazdko? Nie zatrzymujcie mnie, moi kochani. Jak słońce wzejdzie, to może nas tu kto przyłapać. Poświeć mi po raz ostatni, Gwiazdeczko, tu, na stopnie drabinki. Ależ Gwiazdko, co się z tobą dzieje? Tak słabo świecisz, że nic nie widzę. Co? Ty płaczesz?
Gwiazdka szlochała w głos.
—  Nie jedź, Ikarze, nie zostawiaj mnie samej!
—  Ależ, głuptasku! Nie mogę cię wziąć ze sobą. Wolno mi ryzykować moje własne życie, ale nigdy drugiej istoty. Już tak jest, że droga Ikara jest zawsze samotna. Czas na mnie. Żegnajcie, kochani! Żegnaj, Gwiazdko Ikara!
Ostry warkot zapuszczanego silnika zagłuszył ostatnie słowa.
—  Nie zapominaj o nas! Podnieś kołnierz, bo tam w górze mogą być przeciągi! — upominała przyjaciela Elka.
Samolot wzniósł się niemal pionowo, jak odrzutowiec. Dzieci zastygły z zadartymi głowami. Wydało im się, że pilot machał białą chusteczką. Gwiazdka poderwała się i poszybowała w górę w ślad za samolotem. Przez moment było ją widać hen w dali, aż rozpłynęła się w powietrzu. Na tle różowego nieba i wynurzającej się kuli słońca widzieli sylwetkę samolotu, który im był mniejszy, tym bardziej stawał się podobny do ptaka o rozchylonych w locie skrzydłach. Przymknęli oczy, bo promienie zaczęły już razić. Spojrzeli na siebie pytającym wzrokiem, w milczeniu, pełni złych przeczuć.
A może jednak doleci?
49


















Pobyt w Mielcu upłynął miło i pożytecznie, ale rodzina Nałęczów cieszyła się z powrotu w domowe pielesze. Nasza trójka, powitana okrzykami radości przez kolegów i przyjaciół w szkole, zabrała się z zapałem do lekcji. W wolnych chwilach wypuszczali się na Stare Miasto, przebiegali wszystkie ulubione zakątki ulic i parków, by sprawdzić, czy i co się zmieniło w czasie ich nieobecności. Po tych sześciu miesiącach Warszawa wydała im się jeszcze bliższa, piękniejsza, jedyna na świecie!
Szybko mijały dni i tygodnie, zbliżał się koniec roku. A tu czekała ich jeszcze przyjemna niespodzianka. Oto ich brat cioteczny Władek zdał właśnie egzamin do liceum i z tej okazji urządzał potańcówkę dla swych kolegów i koleżanek. Nie żadną duszną, tłoczną, ogłuszającą wrzawą dyskotekę, którą znali, ale prawdziwy, staroświecki bal! Choć trójka Nałęczów była dużo młodsza, kuzyni byli tak ze sobą zżyci, że świeżo upieczony licealista nie wyobrażał sobie takiej fety bez nich. Krzysztof został nawet wciągnięty do komitetu organizacyjnego, a Stefan i Elka mieli być gośćmi.
Willa państwa Grzymalowskich, rodziców Władka, była położona na dalekim skraju Saskiej Kępy, za Wałem Miedzeszyńskim, prawie na wsi. Zbudował ją na swej działce mąż cioci Reni, architekt zasłużony w odbudowie stolicy. Teraz została oddana do dyspozycji młodych na całą dobę. Młodzież zajęła się przygotowaniem jedzenia i kaset magnetofonowych. Dodatkową porcelanę stołową załatwiły trzy dziewczyny z klasy Władka. Goście złożyli uroczystą obietnicę, że po balu sami posprzątają i zrobią porządek na sto dwa.
Największe emocje przeżywała dziesięcioletnia Elka, która ostatnio wyrosła na chudego, wysokiego podlotka, zwanego powszechnie przez koleżanki, a nawet i w domu — „Szparagiem". Po szkole miała wpaść do swej przyjaciółki Oli, mieszkającej na Saskiej Kępie przy ulicy Czeskiej, a potem spotkać się z braćmi w oznaczonym miejscu za Wałem Miedzeszyńskim. Stefan miał dziś popołudniowe zajęcia w szkole, nie wracał więc już do domu, a Krzysztof zamierzał tam do nich dołączyć.
Niestety, u Oli nie było nikogo. Na drzwiach Elka przeczytała przyczepioną kartkę:
„Elka! Muszę iść po Michałka do przedszkola, bo Mama na delegacji. Nie wiem, kiedy wrócę. Przepraszam. Ola".
Nie było po co czekać, toteż dziewczynka wybrała się
102
w drogę. Dzień był śliczny, słoneczny, z lekkim wietrzykiem i nawet tak długi spacer był przyjemnością. Szła powoli wzdłuż Francuskiej, przyglądając się wystawom sklepowym. Na umówione z chłopcami miejsce przyszła grubo przed czasem, zboczyła więc z drogi na ścieżkę, gdzie rosło kilka drzew i kępka krzewów, i przysiadła w cieniu na trawie. Wyjęła z kieszeni kanapkę, której nie zdążyła zjeść na przerwie. Było spokojnie i cicho, jak na głuchej wsi. Słońce zaczęło przypiekać, więc wsunęła się jeszcze głębiej między zarośla.
Po chwili usłyszała poszczekiwanie psa i czyjś głos. Nie rozumiała jeszcze słów, ale wyglądało to na prawdziwą rozmowę. Gdy pies milkł, człowiek pytał o coś czy wyjaśniał. Rozchyliła gałązki i starała się coś dojrzeć, nie zdradzając swej obecności. Drogą szedł mężczyzna średniego wzrostu, dziwacznie ubrany. Na głowie miał wciśnięty kapelusz z fioletowego filcu, z szerokim rondem, przypominający kształtem kowbojskie sombrero, dobrze jej znane z westernów. Dwie tasiemki opadające przy uszach były luźno związane pod brodą. Mimo upału okryty był szeroką peleryną, na bosych nogach miał śmieszne wąskie pantofle z ostrymi szpicami i resztkami futerka czy pierza dokoła pięt. Niósł przewieszony przez ramię na wytartym rzemieniu pękaty worek z wypłowiałego płótna nieokreślonego koloru, na którym widniały naszyte jakieś gwiazdy i półksiężyce. Pod pachą trzymał cieniutką laseczkę omotaną szarymi wstążkami. Dokoła niego skakał duży pies, który poszczekiwał i przekomarzał się z dziwnym jegomościem.
—  Przecież to Kruczek Władka! — uśmiechnęła się Elka. — Co on tu robi z tym humorystycznym autostopowiczem?
Tymczasem tajemnicza para również skręciła na ścieżkę i zbliżała się do krzaków, w których przycupnęła Elka. Byleby jej nie dojrzeli! Nieznajomy podsunął rękę pod pysk psa i zwrócił jego łeb ku sobie.
—  Cóż się tak dziwisz? Masz rację. Jestem nietutejszy. A pójdziesz! Chcesz mi wyrwać resztkę piórek z moich ciżemek? Przestań mnie obwąchiwać i zanudzać pytaniami. Chodź, odpoczniemy tu chwilę. Usiądę w cieniu tych zarośli. No, a ty powiedz mi, jak się nazywasz?
W odpowiedzi na te słowa pies zaszczekał krótko i wykonał śmieszny ukłon, zamiatając ogonem trawę przed stopami nieznajomego,
103
—  Kruczek? To znaczy młody kruk. Będę więc nazywał cię z grecka: „Koraks".
—  Hau? — odezwał się pies tonem wyraźnie pytającym.
—  Jak to się dzieje, że rozumiem, co mówisz? My, niebianie, znamy mowę wszystkich stworzeń śmiertelnych, dwunogich, czworonogich, stunogich, jakich tylko chcesz!
Pies podskoczył w górę z radości, unosząc przednie łapy.
—  Ja też się cieszę, że cię poznałem. Już mi się ta samotna włóczęga mocno dłużyła, a nie chciałem używać żadnych „boskich" sztuczek, by przenosić się z miejsca na miejsce. A nuż ktoś by zauważył i cały mój misterny plan spaliłby na panewce.
—  Wrrr! Hau? — Kruczek zastrzygł uszami i przechylił głowę w bok, wpatrując się w podróżnego.
—  Widzę, że jesteś ciekawski. To dobrze, ja też posiadam tę zaletę. Tylko ludzie mogli być tak niemądrzy, by wymyślić przysłowie: „Ciekawość — pierwszy stopień do piekła". Bzdura! Ileż to spraw i sprawek załatwiłem tylko dlatego, że byłem ciekawy, dociekliwy i sprytny. Tobie mogę spokojnie się zwierzać, bo z konieczności jesteś dyskretnym kompanem. Aż dziw, że jeszcze się nie znalazł człowiek, który by rozumiał mowę zwierząt. Ale wierzę, że i tak umiałbyś trzymać język za twymi ostrymi kłami. Posłuchaj więc, co wymyśliłem. Otóż obecnie na Olimpie skonać można z nudów. Ja w każdym razie mam tego życia powyżej dziurek od nosa. Muszę się czasem rozerwać. Nasz „stary" — mam tu na myśli mego ojca Zeusa — mimo swej wiecznej młodości mocno stetryczał w ostatnich stuleciach, brak mu polotu i nowych pomysłów. Dawno już sobie nie upatrzył i nie sprowadził na Olimp żadnej ziemskiej ślicznotki. A swoją drogą, wszyscy tam na górze już na pamięć znamy jego sztuczki, na ziemi zaś nie ma przed kim się popisywać.
Pies pokręcił pyskiem i warknął, jakby domagał się bliższych wyjaśnień. Nieznajomy spojrzał na niego niezadowolony.
—  Cierpliwości! Nie przerywaj mi, chłopcze. Zaraz ci wytłumaczę. Otóż może zauważyłeś, że teraz ludzie sami uważają się za bogów i wkraczają coraz zuchwałej w różne dziedziny naszego królestwa. Któraż z dzisiejszych dziewcząt zaniesie przed świtem gołębicę w ofierze Afrodycie,  prosząc boginię o szczęście w miłości? Jakiż mąż
104
stanu przed wypowiedzeniem wojny sąsiadom będzie palił ofiarę ze stu wołów o złoconych rogach, błagając wszechwładnego Zeusa, by ich tłuste udżce i dymy ofiarne wyjednały mu zwycięstwo? Gdzie dziękczynne dary za pomyślne znaki z lotu ptaków lub z wnętrzności baranich? Gdzie wieńce kwiatów, owoce, nowalijki, za którymi przepadały nasze boginie? Opustoszały święte gaje, w ruinach stoją nasze świątynie, gdzie zamiast po wyrocznię Apollina, zbiega się hałastra zamorskich cudaków ze szkiełkami, kasetkami i jajkami na twardo, których skorupki zalegają nasze przybytki! A tam, w głębi świętych budowli, nie słychać już modlitewnych hymnów, ale ochrypły głos przewodnika, który wybija się nad niesforną tłuszczą śmiertelników i płoszy ostatnie echa wieszczego głosu znającej przyszłość wróżki Sybilli! Tak, mój chłopcze, niewesołe jest dziś życie olimpijskich bogów.
W tym miejscu Kruczek, jakby znudzony tą górnolotną tyradą, zaszczekał: raz długo, dwa razy krótko i znów przeciągle długo. „Niczym alfabet Morse'a" ¦— pomyślała Elka. Ale dziwny wędrowiec już spieszył psu z odpowiedzią.
—  W jakiej misji przysłał mnie tu tata? Otóż cały dowcip w tym, że nikt mnie nie posyłał i jestem tu absolutnie incognito.
Krótkie warknięcie i pies tupnął prawą łapą. Podróżny pogłaskał go po karku.
—  Przepraszam. Zapomniałem, że nie znasz łaciny. Chciałem powiedzieć, że jestem tu na ziemi zupełnie prywatnie, bez niczyjej wiedzy. Otóż obijają się czasem o niebo różne plotki i pogłoski z ziemi, które, jak się domyślasz, łowię chciwym uchem. A więc ostatnio słyszałem, że w tym kraju bardzo się nami interesują. Chcą znać nasz rodowód, różne koleje naszych losów, ciekawią ich też nasze kłótnie i grzeszki. Podobno nawet dzieci w szkołach czytają to, co kiedyś pisali o nas greccy, a potem rzymscy poeci. Duża tam fantazji i wymysłów, a nierzadko nieźle nas obsmarowali. Ale bo czegóż można wymagać od tych jednodniowych istot ludzkich!
Pies znowu począł szczekać, bijąc niecierpliwie ogonem o kępkę stokrotek, przy której siedzieli.
—  No, nie nudź, już dobrze. Muszę się wreszcie wygadać, przecież od tak dawna nie miałem do kogo ust otworzyć. Ale przechodzę do sedna sprawy. A więc z jednej strony chciałem się trochę rozerwać, a z drugiej —¦
105
skombinować przy okazji mały handelek. Trzeba zawsze łączyć przyjemne z pożytecznym. Spójrz na mnie. Czy uwierzysz, że zawsze uchodziłem za wzór elegancji, za swiatowca o wybrednym smaku, za znawcę salonowego savoir vivre'u, toalet, obyczajów i kurtuazji? Żaden z niebian nie mógł się poszczycić takim krojem kapelusza jak mój pśtasos, moje złote ciżemki z puszkiem śnieżnobiałych skrzydełek rwały oczy niebianek, a peleryna w znaki zodiaku zawróciła w głowie niejednej bogini, nie mówiąc już o muzach czy kochliwych nimfach. No, a teraz... wyglądam jak zwykły obieżyświat!
Uprzejmy Kruczek bąknął coś przez zęby, jakby mu zaprzeczał, że nie jest aż tak źle.
—  Bardzo jesteś uprzejmy, ale ja trzeźwo patrzę prawdzie w oczy. Mój kapelusz wypłowiał na słońcu i słocie i stracił fason, peleryna wygląda jak psu z gardła wyjęta... o, przepraszam cię, ale tak się potocznie mówi... przemaka przy pierwszej kropli deszczu jak stary łach. A ciżmy! Zelówki zdarte, nosy powyginane... szkoda gadać. Jednym słowem — muszę sobie skombinować nową garderobę.
—  Pfffr! Hauuu?
Teraz nawet Elka, do której tylko piąte przez dziesiąte dochodziło z tej niesamowitej rozmowy, zrozumiała, o co Kruczek chciał się zapytać.
—  Jak? To całkiem proste. Nie od parady jestem opiekunem kupców i rzemieślników, a nawet złodziejaszków. Maleńki handelek zamienny i piękny Hermes znów będzie
„arbiter elegantiarum" — przepraszam cię, znawcą wytwornych manier i strojów niebiańskiego światka. Ale co to? Ktoś idzie ku nam.
Elka wyjrzała z krzaków: drogą wzdłuż wiślanego wału nadchodzili jej bracia, rozmawiając z ożywieniem. Nie wiedziała, co robić. Wybiec im naprzeciw czy jeszcze pozostać w ukryciu czekając, jak się wypadki same potoczą? Byle nie spłoszyć tego zabawnego jegomościa! Aż paliła ją ciekawość, by go poznać bliżej.
—  Ty to jesteś szczęśliwy, Krzysiek. Zawsze najlepszy w klasie. Za dwa lata ani się obejrzysz, jak już będziesz w liceum.
—  A ty myślisz, że egzamin do liceum to pies? Jakby w  odpowiedzi na  słowa  Krzysztofa  rozległ  się
krótki, chrapliwy skowyt. Spojrzeli w stronę zarośli.
—  O, popatrz, kto wyszedł na nasze spotkanie — ucie-
106
szył się Stefan. — Kruczek Władka! Ktoś tam siedzi za rowem, w cieniu. Jakiś znużony wędrowiec. O, Kruczek łasi się do niego.
Krzyś wzruszył pogardliwie ramionami.
—  To takie głupie psisko, że będzie się łasić nawet do hycla.
Nie mógł zapomnieć, że kiedyś, gdy dorwał się do śliwek w sadzie wujostwa Grzymałowskich, Kruczek podarł mu portki, biorąc go za złodzieja. Pies jakby wyczuł niechęć chłopca, warknął cicho, ale nieznajomy pogłaskał go po łbie, szepcząc mu do nastroszonego ucha:
—  Spokój, Koraks, co będziesz się przejmował ludzkim gadaniem, i to takiego szczeniaka!
Ale pies wcale się nie udobruchał, a ostatnia uwaga wyraźnie go rozeźliła. Elka tymczasem, mając dość długiego siedzenia w zielonej kryjówce, wyskoczyła na ścieżkę i podbiegła do chłopców.
—  Elka! Cześć! Skąd się tu wzięłaś? Długo czekasz?
—  Nie! Ale wy też jesteście przed czasem. Mamy być u wujostwa dopiero na piątą.
—  Ojej, a mnie kiszki marsza grają — skarżył się Stefan. — Zapomniałem rano wziąć drugie śniadanie do szkoły. Nic wam nie zostało?
Usłyszawszy to pytanie podróżny, który przypatrywał się bacznie całej trójce, zwrócił się do nich z miłym uśmiechem:
—  Może pozwolicie się poczęstować, młodzieńcy, a i ty, dzieweczko. Nie zauważyłem, że odpoczywałaś tak blisko nas. Proszę bardzo. Mam w tej torbie kilka niezłych jabłek.
—  Dziękujemy panu. O, świetnie. Ale musimy się panu przedstawić. To są moi bracia: Krzysztof i Stefan, a ja jestem Elżbieta, Elka. Ale pan chyba nietutejszy, prawda? Inaczej pan ubrany i trochę inaczej pan mówi niż w tych stronach. A co jest w tym dużym worku?
—  Elka, wstydziłabyś się! — oburzył się Stefan. — Ona jest dopiero w czwartej klasie i dlatego taka wścibska — usprawiedliwił siostrę przed nieznajomym.
Ale on wcale nie był zgorszony zachowaniem się dziewczynki.
—  Właśnie mówiłem do Koraksa, że lubię ciekawskich, którzy chcą wszystko wiedzieć. Powiem wam, co chcecie, ale najpierw coś zjedzcie.
Podciągnął do siebie sakwę i wziął się do rozsupływa-
107
nia rzemyka. Stefan rzucił się z pomocą. Na samym wierzchu leżały wspaniałe, czerwono-złote, pachnące jabłka. Nigdy takich nie widzieli.
—  Co to za gatunek? Idaredy? Lobo? — dziwili się.
—  Nie, to jabłka hesperyjskie. Mam ich właśnie trzy. Weźcie każde po jednym, bardzo proszę. Zaraz zaspokoicie głód i pragnienie. Nie, nie! To dla was, ja jadam tylko ambrozję — to taki słodki piernik — i popijam nektarem.
Elka zrozumiała, że to jakaś specjalna dieta, więc spytała troskliwie:
—  Czy to lekarz panu przepisał? Ciocia Renia choruje na wątrobę i wciąż je tylko twarożek i kaszki. A co panu dolega?
—  Nic specjalnego, moja dziewuszko. Ale ten system odżywiania zapewnia mi wieczną młodość i nieśmier... to jest, bardzo długie życie.
Elka zamyśliła się.
—  Jakie to dziwne! Dorośli chcą być zawsze „wiecznie młodzi", a my, młodzi, nie możemy doczekać się dorosłości...
Stefan tymczasem, zajęty bardziej przyziemnymi sprawami, pałaszował swoje jabłko.
—  Znakomite! — chwalił. — I jaki ma połysk. Skąd pan je ma? To na pewno zagraniczny transport, może z Jaffy?
Nieznajomy uśmiechnął się.
—  Tak. Te jabłonie rosną bardzo daleko, bo aż w Hes-perii.
Krzyś nie był zbyt obkuty w geografii. Wprawdzie obiła mu się o uszy ta nazwa, ale wolał nie przyznawać się do swej niewiedzy. Może okrężną drogą dowie się coś o tej krainie.
—  A pan tam był?
—  Nie, znajomy mi przywiózł.
—  Ciekawych pan ma znajomych. A jak on się nazywa? — dopytywała Elka.
—  Na pewno nie tak ciekawych jak ty — strofował ją Stefan. — Zasypujesz pana pytaniami, to niegrzecznie.
—  Nazywamy go Heraklesem — wyjaśnił nieznajomy.
—  Dobre przezwisko! — uznała Elka. — U nas też tak się mówi o różnych osiłkach, kulturystach i sportowcach. Ach, ci to objeżdżą całą kulę ziemską!
—  Mego przyjaciela też można by tak określić. To mocarz niespotykany — zgodził się podróżny.
108
—  U nas mówi się — pięściarz. A w jakiej wadze on się potyka? Koguciej? Półciężkiej? Ciężkiej? — dopytywał tym razem Stefan.
—  O, najcięższej! Żaden przeciwnik jeszcze mu się nie oparł. Ani słynny Likaon z Tracji, który chciał mu odebrać hesperyjskie jabłka — te, co właśnie jecie — ani olbrzym Alkioneus z Koryntu.
—  Wszystkich znokautował?
—  Zresztą, on walczy nie tylko z ludźmi. Żadne dzikie i najsroższe zwierzę nie da mu rady.
Krzysiowi aż oczy zabłysły.
—  To i na grubego zwierza ten pana znajomy poluje? A gdzie? Safari w Afryce? Na słonie i lwy?
—  Jakbyś zgadł, młodzieńcze. Lwa z Nemei własnymi rękami zadusił, dziką łanię w górach żywcem złowił, ujarzmił strasznego byka na Krecie, a starego odyńca wypłoszył ze śnieżnych ostępów i skrępowanego zarzucił sobie na plecy! Już nie wspominam o hydrze lernejskiej, która miała podobno pięć, sześć, dziewięć, a niektórzy mówią, że sto głów wężowych!
Kruczek zaszczekał z niedowierzaniem, a Krzyś szepnął Stefanowi na ucho:
—  Coś się owemu „Herkulesowi" troiło w oczach chyba... Wszyscy myśliwi łżą jak najęci. Niech mu będzie i hydra!
Nieznajomy dosłyszał albo domyślił się, o czym tak szepczą, bo machnął ręką i rzekł:
—  Widzę, że ani Koraks, ani wy nie bardzo mi wierzycie, ale gdybyście zobaczyli na własne oczy mego znajomego — to natychmiast wasze wątpliwości by prysły.
—  Ależ nie, proszę pana — zapewniła go Elka, przestraszona, że obrażony podróżny gotów sobie odejść, zanim dowiedzą się, kim jest. — Nie, my się tylko dziwimy. A co tam jeszcze jest w tym worze, jeśU wolno spytać?
—  Zaraz ci powiem. Widzicie, jestem wędrowcem z dalekich i „wysokich" stron i wybrałem się do waszego kraju, by rozglądnąć się za nowym przyodziewkiem. A że nie mam waszych pieniędzy, wziąłem parę rzeczy, które może uda mi się wymienić.
—  A można by zobaczyć? — poprosiła Elka. — A nuż uda nam się w czymś panu pomóc. Krzysiek, czy my mamy coś ładnego i stosownego dla pana?
—  Nie znacie mojego gustu. Na przykład twoje nakrycie głowy, młody człowieku — zwrócił się nieznajomy do
109
Stefana   —   od   pierwszej   chwili   zwróciło   moją   uwagę.
—   Moja szkolna czapka? — zdumiał się Stefan. — Dziś takie czapki wyszły już trochę z mody, dlatego jest prawie jak nowa.
Podróżny nie dał się zbić z tropu.
—¦ To drobiazg. Moje otoczenie nie pozna się na tym, a ręczę, że gdy ją sobie nałożę na bakier, to wszystkie szelmutki z Drogi Mlecznej, ile ich tam jest, będą się odwracać za mną.
—  Jaki pan pocieszny!
Elka wybuchnęła śmiechem i szybko zasłoniła sobie usta ręką, podczas gdy Krzyś przybrał surową minę.
—  Elka, jesteś niemożliwa! Tak się nie mówi do nieznajomych.
—  Nie szkodzi — łagodził podróżny. — Cenię szczerość. A poza tym nie jesteśmy już nieznajomymi.
—  Przepraszam pana, tak mi się wypsnęło — sumito-wała się dziewczynka. — Wie pan, my mamy dziś wieczorem potańcówkę u naszych wujostwa. A czy można by jeszcze zobaczyć, co pan ma w tym worze?
—  Rozkaz, moja piękna. Kiedy podróżny otworzył sakwę, Stefan wydał okrzyk
radości:
—  Fujarka, słowo daję! Tylko dłuższa niż mój flet i z jakiegoś dziwnego, różowego drzewa. Czy mogę ją tylko wziąć do ręki? Ale leciutka! Proszę pana — zacinał się z zażenowania — jeśli naprawdę moja czapka podoba się panu...
—  Zrobione. Fujarka jest twoja, a mój wysłużony pśtasos może powędrować do rowu. Daj mi przymierzyć ten figlarny kapelusik.
Nieznajomy odrzucił swoje nakrycie głowy i włożył czapkę Stefana, przekręcił ją na ucho, wysunął jeden kosmyk włosów, stuknął w denko.
—  No co? Do twarzy mi w nim? — zapytał.
—  Świetnie! Kapitalnie! Jak ulał! — Elka aż zaklaskała w ręce. Tylko pies to piszczał, to ujadał z szyderczym wyrazem na kosmatym pysku.
—  Nie drwij ze mnie, chłopcze, bo cię przepędzę — zagroził mu nieznajomy. — Odkąd to znasz się na elegancji i modzie? Twoje wypsiałe futerko jest popstrzone w łaty we wszystkich kolorach tęczy!
Elka patrzyła zdumiona.
—  Kto ma takie futerko? Do jakiego chłopca pan mówi?
110
—  Nic takiego. To ten młody kruk, Koraks, próbuje mędrkować. W moich stronach do służących i niewolników mówi się „chłopcze". A każdy pies jest zawsze tylko sługą ludzi lub bogów. A tobie, jasnowłosy młodzieńcze, radzę spróbować zagrać dopiero jak znajdziesz się w lesie, nad rzeką.
Stefan spojrzał zdziwiony, bo właśnie chciał przytknąć do ust śliczną fujarkę, ale na życzenie wędrowca opuścił ją.
—  Dlaczego? Czy tam lepsza akustyka i echo się roznosi?
—  Nic ci nie powiem, to moja niespodzianka. Sam się przekonasz.
Stefan chciał jednak dowiedzieć się czegoś bliższego o prezencie, który właśnie otrzymał.
—  Czy pan ją sam zrobił, czy też gdzieś kupił?
—  Nie. Fujarka należała do Orfeusza, ale on już nie żyje. Skończył tragicznie... Jakie boskie tony potrafił z niej wydobyć!
Krzyś zmarszczył czoło. Orfeusz, Orfeusz? Skąd zna to imię? Elka tymczasem chciała dalej myszkować w bagażu nieznajomego.
—  Co tam się jeszcze kryje? O, jakieś czarne pudło. Chyba skrzypce albo jakieś staroświeckie puzdro na kosztowności? — paplała rozgorączkowana.
—  Nie, to wygląda jak futerał na cyrkle i przyrządy kreślarskie. Wuj Jerzy ma taki sam — zawyrokował Krzysztof.
—  Żadne z was nie zgadło — roześmiał się wesoło właściciel czarnego pudła. — A ty, Koraks, co o tym myślisz?
Pies obwąchał dziwny przedmiot, coś przymilnie bąknął i oblizał się łakomie.
—- Nie, mój drogi! Nawet najsmakowitszych kości nie nosiłbym na własnym grzbiecie. Widzę, że muszę otworzyć i zaspokoić waszą ciekawość. Zawiasy już lekko zardzewiały.
Nieznajomy podważył wieko i wyjął leżący na błękitnej, safianowej poduszce srebrny zygzak w kształcie błyskawicy.
—  Co to takiego? Jakiś szyld czy reklama? A może to jest herb albo znak tajnego bractwa? — dopytywali się obaj chłopcy.
Podróżny, udając obojętność, wydął pogardliwie wargi.
111
—  Nie, to zwyczajny piorun Zeusa.
—  Cóż to za poetycka nazwa — zdumiał się Krzyś. — A do czego służy ten przyrząd?
—  Ma on swoją ciekawą historię. Raz rozdzielił walczących ze sobą braci, innym razem spalił piękną dziewczynę Semele, jeszcze kiedy indziej zniszczył zuchwałego Salmoneusa, który śmiał małpować samego Gromowładnego. Setki razy śmiertelnie poraził wrogów swego pana.
—  To rzeczywiście jakiś cudowny „piorun". I dobrze go nazwano. Czytałem niejedno o królu bogów i ludzi, Zeusie — chwalił się Krzyś — nawet umiałem coś na pamięć na ten temat. Jak to było...?
Już Jutrzenka w szkarłatne przybrana odzienie siała złote po całym okręgu promienie, gdy ojciec nieśmiertelnych, co piorunem włada, na wierzchołku Olimpu radę bogów składa...
Tajemniczy podróżny z uszczęśliwioną miną słuchał popisów Krzysztofa.
—  A co, Koraks, nie mówiłem?! Ci ludzie, chociaż nie znają greki, przemawiają językiem Homera! Moje najwyższe uznanie, panie Krzysztofie. Chłopcze, skocz i ułam gdzieś gałązkę lauru, bym mógł tego młodzieńca uwieńczyć.
—- U nas laury nie rosną, proszę pana. My uczymy się historii starożytnej, a w liceum także łaciny. Nasza Mama to mówi po starogrecku jak sam Homer, a ja potrafię wyliczyć wszystkich bogów greckich — z zapałem mówił Stefan.
—  No, no, proszę! Bardzo jestem ciekaw.
Dzieci, na wyrywki, jedno przez drugie, zaczęły wykrzykiwać:
—  Zeus, Hera, Hestia, Posejdon, Hades, Demeter, Afrodyta, Ares, Hefajstos... Widzi pan, jak dobrze ich znamy!
—  Czy nie zapomnieliście nikogo? — spytał nieznajomy z miną dziwnie osowiałą.
—  Zaraz, zaraz... Oczywiście — przyznał Krzyś — przecież nie wymieniliśmy jeszcze mego ulubieńca, Hermesa, który od urodzenia płatał figle. To najsympatyczniejszy facet w całej mitologii! Na pewno pan słyszał o nim.
—  Coś niecoś — bąknął podróżny z fałszywą skromnością, ale aż zaczerwienił się z radości.
—  On wcale nie nazywał się Hermes, tylko Merkury, jeśli mówicie o tym, który jako niemowlę ukradł stado
112
krów swemu przyrodniemu bratu Apollinowi — upierała się Elka. — Wiem na pewno! Merkury jest opiekunem rzemieślników i handlarzy, dlatego audycja radiowa, w której mówią o tym, co w jakim sklepie można kupić, nazywa się „Spod znaku Merkurego". Mama mi o tym opowiadała.
Krzysztof już chciał się kłócić i zakładać z siostrą, której się wszystko myli, ale na szczęście do dyskusji wmieszał się nieznajomy:
—  Zaraz was pogodzę. Hermes i Merkury to jedna i ta sama osoba. Grecy nadali mu jedno imię, a później Rzymianie — drugie, właśnie Merkury. Oboje więc macie rację. A wiedzcie, że ÓW Hermes to inteligencja nieprzeciętna. Sam Zeus korzysta z jego rad i pomocy w najtrudniejszych sprawach. To urodzony dyplomata i jedyny w całym tym niebiańskim gronie, który ma poczucie humoru. Przy tym wdzięcznej postawy, elegant, cała płeć piękna szaleje za nim.
Kruczek, który już od dłuższej chwili wiercił się niecierpliwie, teraz zaczął tarzać się po trawie, jakby go pchły obsiadły, i wydawał dziwne odgłosy, przypominające zanoszenie się od śmiechu. Nieznajomy przestał mówić i spojrzał na niego z oburzeniem.
—  Bezczelny jesteś, chłopcze! Widać, że masz gminne wychowanie i że zanadto spoufaliłem cię moją łaskawością.
Krzysztof nie słuchał, co mówią inni — nie mógł oderwać oczu od leżącej na dnie pudła błyskawicy, która skrzyła się i rzucała srebrzysto-złote błyski. Wreszcie nie wytrzymał:
—  A co będzie z tym piorunem Zeusa? Czy też byłby pan skłonny go opylić? Ja bym chętnie reflektował, ale cóż mógłbym dać w zamian?
Podróżny dokonał już wyboru: dotknął kurtki w nie-biesko-białe pasy, którą Krzyś miał przewieszoną przez ramię.
—  Wiesz, ten himation jest całkiem do rzeczy...
—  Moja wiatrówka? Naprawdę podoba się panu? Doskonale, muszę tylko odpruć tarczę szkolną.
—  Nie trzeba. —¦ Podróżny powstrzymał go ruchem ręki. — To doda jej uroku, wygląda tak tajemniczo. Moi towarzysze będą w głowę zachodzić, co oznacza ten numer i te litery. O, z jaką radością pozbędę się mej starej
8 — Historie nie z tej ziemi
113
peleryny! Leć na cztery Eolowe wiatry!  Mam teraz coś lepszego, prawdziwą wiatrówkę!
—  Czy nie szkoda jej wyrzucać, proszę pana? — spytała zawsze praktyczna Elka. — Ta podpinka jest tylko troszkę podniszczona, ale to musiał być kiedyś śliczny złoty „miś".
—  Miś? Pierwszy raz słyszę! To jest złote runo, które jeszcze chwyciłem przed odlotem z domu. Dawno temu było o nie mnóstwo awantur, ale dziś już je mole podjadły!
Odrzucił precz pelerynę, która sama uniosła się w górę, niczym jakiś ptak albo latawiec, zawirowała nad ich głowami i poszybowała wysoko. Gdy zniknęła im z oczu, nieznajomy był już ubrany w wiatrówkę Krzysia i mocował się z eklerem. Stefan nie wypuszczał z ręki swego skarbu, a Krzyś pakował pudło z „piorunem" do torby. Tylko Elka posmutniała.
—  Dla mnie to na pewno pan nic nie ma... Ale i ja nie mam nic do wymiany.
Ale szarmancki podróżny popatrzył na nią łaskawie.
—  Z damami się nie handluje. Damom robi się prezenty. Oto, „piękna Heleno", podarunek dla ciebie.
Wydobył z dna worka mały, złoty owoc i podał dziewczynce.
—  O, jakie złote jabłko! Całkiem inne niż te z... Hes-perii. Nie zjem go, to będzie pamiątka od pana. — Obracała w rękach szklisty owoc, wąchała go i przyglądała mu się uważnie. — O, coś tu jest na nim wydrapane. Jakieś obce litery. Po jakiemu to jest i co to znaczy?
—  To jest też moja niespodzianka dla ciebie, Elżbietko. Sama się niebawem przekonasz. To nie jest zwykłe, smaczne jabłuszko. Kiedyś, dawno temu, było ono nagrodą „dla najpiękniejszej" i dlatego nazywa się „kallisteion". I ja w tej historii maczałem palce, choć ta nagroda okazała się dość niefortunna i wywowała wiele zazdrości i kłótni...
—  Gdzie mi tam do najpiękniejszej — szepnęła Elka. — W klasie nazywają mnie Szparagiem... Tylko czym ja bym mogła panu zrobić przyjemność? — Zastanowiła się chwilę. Twarz jej się rozjaśniła. — Już wiem! Te tasiemki, które okręcają pana pałeczkę, są bardzo wybrudzone i strzępią się na końcach. Dam panu moje dwie wstążki z warkoczy, są nowiutkie.
114
Wzięła do ręki laseczkę, odczepiła z niej wełniane tasiemki, a potem rozplotła swe grube, czarne warkocze, wyciągnęła z nich wstążki i okręciła nimi ową dziwną różdżkę, zawiązawszy je u góry w kokardkę. Spojrzała pytająco na nieznajomego. Uśmiechał się dobrodusznie.
—  Dziękuję ci, dzieweczko. Bardzo jesteś milutka. Mój kaduceusz wygląda jak berło królewskie z tymi purpurowymi wstęgami. No, ale czas na mnie, nie będę już was zatrzymywać. Koraks, idziesz ze mną?
Pies zaskomlał pokornie i pokręcił przecząco kosmatym łbem.
—  Rozumiem, stęskniłeś się za swym państwem... Czemu po prostu nie powiesz, że i za pełną miską? Żegnajcie, przyjaciele, żegnaj, chłopcze.
—  Do widzenia! Szkoda, że się już rozstajemy, tyle ciekawych rzeczy pan opowiadał. Bardzośmy pana polubili, choć jest pan typem nie z tej ziemi!
Chłopców aż zamurowało. Ta Elka jest naprawdę nieobliczalna!
—  Oszalałaś?! — oburzył się na siostrę Krzysztof. — Niech pan się nie gniewa, ona już taka jest, że plecie, co jej ślina na język przyniesie.
Tymczasem nieznajomy śmiał się do rozpuku.
—  Wcale się nie gniewam, wręcz przeciwnie. Wszystko, co ta mała powie, trafia w sedno. Typ nie z tej ziemi! Aha — przypomniał sobie — jeszcze jedno: nie opowiadajcie nikomu, żeście mnie spotkali. Moja rodzinka nic nie wie o mojej eskapadzie, a szpiegów i tak mają aż za wielu. Żegnajcie.
—  Szczęśliwej drogi! — odkrzyknął Krzyś, gotując się io wymarszu. — Daj, Elka, twoje jabłko, schowam nasze ??? prezenty do torby, żeby się nie zgubiły. A takiego Eaceta — to jak żyję nie spotkałem. Patrz, Stefan, jak pomyka w twoim kaszkiecie i mojej wiatrówce. Jakby ziemi nie dotykał stopami... Już go nie widać.
—  A myśmy nawet nie spytali go, jak się nazywa — westchnęła Elka.
—  Nie wiem, czyby nam powiedział — powątpiewał Krzysztof. — Założę się, że on coś ukrywa i ma jakąś ;ajemnicę. Ale dziwak z niego. Te jego przemowy do kruczka... boki zrywać! A głupie psisko jakby go na-irawdę rozumiało!
Stefan spojrzał na zegarek.
115
—  Mamy jeszcze czas, dopiero czwarta, a za kwadrans będziemy na miejscu. Skręćmy głębiej w las, nad rzeczkę. Wypróbuję moją fujarkę.
Słońce stało jeszcze wysoko na niebie. Kilkaset kroków dalej ciągnął się niewielki lasek, przez który płynęła rzeczka. Znali dobrze to miejsce z pikników, które tam urządzali z Władkiem i jego kolegami. Mieli nawet swą ulubioną polankę, na której rosły konwalie. Aż trudno uwierzyć, że ten zakątek znajduje się na terenie Warszawy. Rzeczułka tworzyła małe rozlewisko z rzęsą, szmaragdowym mchem i żółtymi oczkami kaczeńców po brzegach. Było cicho i sennie.
Stefan przysiadł na sterczącym w trawie pniaku ściętego drzewa, Krzyś i Elka położyli się na ziemi nagrzanej od promieni słonecznych. Rozległ się dźwięk fujarki. Zrazu nieśmiałe i urywane nutki wnet zaczęły zlewać się w silniejsze i głębsze tony, melodia zataczała coraz szersze kręgi, jakby grała nie jedna, prosta fujarka, ale cały zespół instrumentów i głosów. Rozszumiały się liście, za-kołysały gałęzie, cichy świergot ptaków przemienił się w perliste trele, które biły w niebo, niewidoczne żaby kumkały, wybijając takt swym basowym „brekekekeks--koaks-koaks", a wiatr — dyrygent — to wzmagał, to uciszał dźwięki muzyki, wygrywając coraz to inne przedziwne melodie. Dzieci zamarły w bezruchu bojąc się, że najmniejsze drgnienie może spłoszyć ten niesamowity nastrój. Cały las zdawał się grać i śpiewać. Nagle Elka trąciła łokciem brata.
—  To ta zaczarowana fujarka! Spójrz na Stefana! Gra jak urzeczony, o świecie bożym zapomniał.
Słońce raptem zniknęło i polanka zaroiła się od drzew i krzewów, które zbliżały się do grającego chłopca. Nie było widać, w jaki sposób się poruszają, lecz rosły coraz bliżej i bliżej, aż otoczyły ścięty pniak zwartym kołem. Konwalie i kaczeńce tuliły się do stóp chłopca, wyciągając ku niemu kwietne główki na długich łodyżkach. Mniej odważna brać skrzydlata mniejszych i większych ptaszków, ćwierkając i trzepocąc skrzydełkami, sfruwała z gałązki na gałąź, coraz bliżej, jakby gnana jakąś przemożną siłą. A Stefan grał z przymkniętymi powiekami, pogrążony w zachwycie. Uśmiechał się do siebie nie widząc, co się dzieje dokoła. Nagle wśród tej oszałamiającej muzyki dały się słyszeć tony jakiejś dziwnej skargi.
—  Orfeuszu! Orfeuszu! Gdzie jesteś?
116
Echo podjęło to smutne wołanie i cały las zakołysał się od szlochu. Elkę obleciał strach.
—  Krzysiek, obudź się! Ja się boję. Potrząśnij Stefanem i uciekajmy. To wszystko jest niesamowite! — wołała głośno, żeby zagłuszyć i te czary, i własny lęk.
Stefan ocknął się i odjął od ust fujarkę. Spojrzał nieprzytomnie na rodzeństwo.
—  Co? Dlaczego nie dajecie mi grać? Ta fujarka to cudo! Nawet nie wiem, co grałem. To ona gra i śpiewa. Nigdy czegoś takiego nie przeżyłem...
—  A widziałeś, co się tutaj działo? — mówiła Elka z błyszczącymi oczyma. — Spójrz, cały las przyszedł słuchać twej muzyki, drzewa, kwiaty, ptaki, nawet żaby... Teraz już wszystko jest po dawnemu i słońce świeci jak przedtem... Wszystko ucichło.
Krzyś pierwszy otrząsnął się z tego dziwnego nastroju.
—  Bredzicie oboje! To ty jesteś taki zdolny, bracie, że umiesz tak piękną melodię wyczarować ze zwykłej fujarki. Przyznaję, że sam dałem się porwać tej muzyce, a może zdrzemnąłem się przez chwilkę? Po prostu jakiś obłok przeszedł przez słońce i zaciemnił polankę... A ty, Elka, jesteś jak Ania z Zielonego Wzgórza, wszędzie widzisz duchy, cuda, elfy. No, a teraz w drogę. Musimy dobrze wyciągać nogi, by się nie spóźnić do wujostwa.
Ruszyli ostro, chłopcy przodem, Elka za nimi. Im jednak byli bliżej celu, tym dziewczynka szła wolniej, zostawała w tyle. Ogarnęła ją trema jak przed egzaminem albo jakimś występem w szkole. Nigdy przecież nie była na żadnej tanecznej zabawie! Krzyś znał kolegów i koleżanki Władka, ona — nikogo. Bała się zwłaszcza dziewcząt. Będą na pewno wystrojone, może nawet w suknie do ziemi, będą miały wystrzałowe fryzury i ozdoby. Władek zapowiedział, że żadnych granatowych spódnic i białych bluzek, tylko własne kreacje. Jak wobec nich wypadnie ona, uczennica z podstawówki, w niebieskiej bawełnianej sukience i w zwykłych letnich sandałkach? Nawet warkoczy nie może po ludzku zapleść, bo swoje nowe wstążki ofiarowała przed chwilą. To prawda, jest wysoka, może zgrabna, ale chudy szparag — nic więcej. Tyle że umie dobrze tańczyć, bo nawet Stefan, który ją uczył, nie mógł się jej nachwalić. Tak, całe szczęście, że jest z braćmi, ich obecność doda jej otuchy i jeśli już nikt inny, to choć oni czasem z nią zatańczą. W najgorszym razie ukryje się gdzieś w głębi domu albo będzie
117
pomagać cioci w kuchni. Otrząsnęła się z czarnych myśli i podbiegła, by zrównać się z chłopcami.
Gdy otwarli furtkę ogrodu i weszli na stopnie tarasu, doszedł ich gwar głosów. Niemal wszyscy byli już obecni. Większość dziewczyn miała wymyślne stroje, pantofelki na cieniutkich szpilkach, modne ozdoby, a fryzury najprzedziwniejsze: od afro do topielic. Elka, stojąc za braćmi, patrzyła onieśmielona. Miała jedno pragnienie: zawrócić na pięcie i dać drapaka. Ale już dostrzegł ich Władek.
—  No, nareszcie, ostatni maruderzy! Mama już się o was pytała. Najpierw coś przekąsimy, żeby nabrać sił do tańca. Czekają nas niespodzianki, a o dziesiątej walc z kotylionami. Zdobyłem kasety super, zobaczycie. Zaraz zajmiemy się Elką — wziął ją pod ramię i uśmiechnął się — żeby nie zabrakło kawalerów naszej najmłodszej pannie domu.
Stała na progu pokoju z rumieńcami na twarzy, nerwowo skubiąc mankiet rękawa.
—  Pójdę na górę przyczesać się — szepnęła; podeszła do Krzysia i wyciągnęła mu coś z torby.
Chłopcy tymczasem witali się z resztą gości. Atmosfera była uroczysta i podniecająca. Koleżanki i koledzy Władka spotykali się po raz pierwszy poza szkołą już jako licealiści. Duży salon willi słynnego warszawskiego architekta był urządzony ze znawstwem i smakiem. Otwarte okna wychodziły na ogród pełen jaśminów, parkiet posadzki lśnił jak lustro. Pod ścianą stały niskie, wygodne fotele i pufy, w jednym rogu salonu stał fortepian, w drugim — olbrzymia komoda, która dziś służyła za bufet i uginała się od półmisków, stert talerzy, sztućców, szklanek. Baterię butelek z różnokolorowymi sokami i coca-colą ustawiono osobno na stoliku o jednej nóżce. Obok królowały radio stereo i magnetofon.
Dziewczęta, zbite w gromadkę, szeptały i chichotały.
—  Widzieliście, przedszkole na naszym balu! — mruknęła zjadliwie rudowłosa pannica, wystrojona w obcisłą suknię z czarnego aksamitu.
—  Magda, przecież to siostra Krzysztofa. Co ci przeszkadza ten biedny Szparag?
—  Ale tu fajnie! Chciałabym tak mieszkać na co dzień!
—  Kiedy zaczniemy tańczyć? Już się doczekać nie mogę!
Chłopcy interesowali się książkami na regałach ciągną-
cych się wzdłuż trzech ścian pokoju. W przeciwieństwie do roztrajkotanych koleżanek, ich zażenowanie objawiało się małomównością.
—  Słuchajcie — zawołał Władek — nie dajcie się prosić! Tu jest bufet, tam napoje. Niech każdy weźmie talerz, sztućce, serwetkę i nabiera to, na co ma ochotę. Obowiązuje samoobsługa. Na stojąco, na siedząco — jak kto woli. Na szefów orkiestry tanecznej mianuję Wojtka i Helenkę. Pod waszą opieką będzie cała strona muzyczna, musicie więc dozować i wybierać kasety tak, by każdy znalazł to, co najbardziej lubi. Dziewcząt i chłopców jest tyle samo, więc nikt nie będzie podpierał ścian.
Zabawa zaczęła się rozkręcać i humory były szampańskie. Nie minęło pół godziny, a cały salon huczał i trząsł się od tańczących, skaczących i wirujących par.
Krzyś rozglądał się za Elką. Nigdzie jej nie było. Czyżby zaszyła się w jakiś kąt na górze i wstydzi się zejść? Już chciał skoczyć na zwiady, gdyż właśnie kończyła się kaseta i tańczący zwolnili obroty, kiedy nagle oczy wszystkich zwróciły się na szczyt schodów. Ukazała się na nich nieznana, śliczna dziewczyna. Czarne włosy miała ułożone wysoko w grube, podłużne pasma, przy czym jedno z nich jako długi zakręcony kosmyk opadało znad ucha zasłaniając część twarzy, a z boku nad czołem zdobiła fryzurę wpleciona malutka gałązka jaśminu — trzy kwiatki i dwa listki. Szczególną uwagę zwracały fiołkowe oczy, czarne brwi i długie, ciemne rzęsy. Na szyi — jako jedyna biżuteria — skrzył się srebrny łańcuszek. Smukłość jej sylwetki podkreślała zwiewna, błękitno-srebrna suknia. Na nogach miała białe, wiązane sandałki, prawie niewidoczne, odnosiło się więc wrażenie, że jest bosa. Lewą ręką trzymała się poręczy, prawą zaś zaciskała w pięść, jakby trzymała w niej jakiś cenny talizman. Muzyka umilkła na dobre, bo nawet Wojtek dyżurujący przy magnetofonie zapomniał o swych obowiązkach i zapatrzył się w uroczą dziewczynę. Nagle ktoś zawołał:
—  Przecież to Elka Nałęcz!
Paru chłopców rzuciło się w jej stronę, zanim zdążyła dotknąć stopą posadzki.
—  Elka, zatańczysz?
—  Nie, ja byłem pierwszy!
—  Elżbieta, zatańcz ze mną. Obiecałem Krzysiowi, że będę się tobą opiekował.
Następna kaseta poszła w ruch i znów salon ożył. Nie-
119
bieska suknia Elki migała po pokoju,  dziewczynka zdawała się nie tańczyć, lecz fruwać w powietrzu.
—  Odbijanego/ Teraz moja kolej/
—  Już dość, Michał! Nie możesz tylko ty jeden z nią tańczyć.
—  Kto by przypuszczał, że Krzysztof ma taką siostrę!
—  Taki maluch, a tańczy jak złoto! Lekka jak pajęczyna...
Dziewczęta były mniej zachwycone pojawieniem się niespodziewanej konkurentki. Oto w jednej chwili ich chłopcy przestali je dostrzegać, wlepiając oczy tylko w tę podfruwajkę.
—  Nogi jak badyle, a wszystkim w głowie zawróciła! Spójrz, Magda, aż trzech tańczy wokół niej, a my stoimy jak głupie!
—  Powariowali czy co?
A co czuła sama Elka? Wydawało jej się, że cały salon, muzyka, tańce — to jest sen, sen z bajki. Nigdy nie czuła się taka szczęśliwa. Chciało jej się śmiać i płakać z radości. A tak się bała, że się zbłaźni. Jacy wszyscy są dobrzy, mili, kochani!
Punktualnie o dziesiątej pojawili się oficjalnie rodzice Władka, którzy — po przywitaniu gości o piątej — pozostawali dyskretnie w innej części domu. Pani Teresa była w eleganckiej jasnopopielatej sukni, z perełkami na szyi, jej mąż — w ciemnym garniturze. Nastała cisza, pan domu klasnął w ręce i oznajmił:
—  Przystępujemy do wyboru królowej balu. Wszystkie obecne dziewczyny są kandydatkami. Głosowanie tajne. Władek rozda kartki wszystkim kolegom, którzy są proszeni, by napisali imię lub imię i nazwisko najpiękniejszej dzisiejszego wieczoru. Potem, Władku, zbierzesz wszystkie kartki i komisja w składzie trzyosobowym odczyta je. Panna, która otrzyma największą liczbę głosów, zostanie królową balu i poprowadzi walca kotylionowego z partnerem, którego sama sobie wybierze.
Jeden po drugim chłopcy podchodzili do Władka, brali kartkę, szukali długopisów po kieszeniach, a potem pisali z tajemniczym uśmiechem imię dziewczyny. Złożony papierek wrzucali do koszyka, z którym Władek obchodził salon. Przeliczono kartki. Zgadzało się.. Wojtek i Ewa zasiedli przy stoliku na uboczu, pod wiszącą na ścianie lampką. Oczy dziewcząt były wlepione w rękę Władka,
120
który rozprostowywał karteluszki i układał na blacie stolika. Trzy, pięć, siedem... Stos rósł szybko.
—  No, słuchamy — rzekł uroczyście ojciec Władka. — Jaki jest werdykt? Która z panien dostała najwięcej głosów, która została uznana za najpiękniejszą?
Władek był wyraźnie zażenowany. Spojrzał na ojca, potem na kolegów, jakby sam sobie nie dowierzał. Wszyscy byli zdziwieni jego zachowaniem: przecież głosowanie odbyło się przepisowo. Wreszcie Władek wzruszył ramionami, wziął stos kartek i zaczął czytać:
—  Elka Nałęcz, Elżbieta Nałęcz, Elka Nałęcz, Elka, Elka, Elka...
Odłożył ostatni papierek na kupkę. Innych imion nie było. Zapanowało milczenie. I nagle Krzysztof zaczął klaskać, za nim jak jeden mąż poszli wszyscy koledzy, potem — chcąc nie chcąc — i dziewczęta.
A co czuła główna bohaterka? Nie mogła uwierzyć w to, co widzi i słyszy. Poczucie, że wszystko jest nierealne, że przebiega w dziedzinie czystej fantazji — pogłębiło się jeszcze. Dlaczego została aż tak wyróżniona? Miała niejasne poczucie winy wobec tych ślicznych licealistek. Wszak była tylko intruzem, który wdarł się w ich grono, a teraz w dodatku sprawiła im przykrość i gorzki zawód. Każda z nich była ładniejsza od niej, co do tego nie miała żadnych wątpliwości... Schyliła nisko głowę i zakryła twarz rękami.
Sytuację uratował pan domu, którego zresztą wynik głosowania zdumiał nie mniej niż innych. Podszedł do Elki i objął ją ramieniem.
—  Oto niespodziewanie Elżbieta, nasz beniaminek, została królową dzisiejszego balu i otrzymała tytuł „najpiękniejszej". Brawo! Cieszymy się i mamy nadzieję, że jej ten tytuł nie przewróci w głowie. Rozumiem również, że był to w pewnym sensie elegancki gest tutejszych młodych ludzi wobec siostrzenicy gospodarzy. Bo jestem przekonany, że każdy z was ma w sercu swoją własną królową balu, tu obecną.
Dziewczęta odetchnęły z ulgą. Oczywiście! To było wytłumaczenie tej niepojętej „zdrady" ich chłopców. Po prostu zachowali się jak dżentelmeni. Elka podniosła głowę i spojrzała na wuja z wdzięcznością.
—  A teraz zapowiedziany walc z kotylionami. Tym razem panny będą prosić panów do tańca. Każda z was- ma
121
parę identycznych kotylionów, jeden zatrzymuje dla sie« bie, drugi wpina w klapę partnerowi, którego sobie wybrała. Wyjątek jest jeden: królowa balu wybiera pierwsza i ze swym partnerem zatańczy walca dokoła salonu. Oto twój kotylion, Elżbietko. — I pan domu wręczył dziewczynce gałązkę jaśminu ze srebrną koroną na wstążce.
Elkę przeszedł dreszcz, raz jeszcze wszystkie oczy wpatrywały się w nią, chłopców z nadzieją, dziewcząt — z niepokojem. Rozejrzała się po sali, było cicho jak makiem siał.
Nie wypuszczając z ręki czarodziejskiego jabłka, podeszła do jasnowłosego chłopca i spytała nieśmiało:
—  Stefanku, chcesz zatańczyć ze mną?
Rozległa się burza oklasków. Dziewczęta klaskały najgłośniej i najdłużej. Śmiały się i wołały:
—  Brawo,   Elka!
—  Niech żyje królowa balu!
—  Pierwsza para: Elka i Stefan!
Okrzyki ich zagłuszyły pierwsze takty muzyki, które niespodziewanie popłynęły z głębi salonu. To pani Teresa siedziała przy fortepianie i grała z zapamiętaniem walca Straussa „Nad pięknym, modrym Dunajem". Stefan, uradowany i dumny, skłonił się głęboko przed siostrą. ¦
—  Jej Królewska Mość pozwoli?
Objął ją mocno ramieniem i zaczął tańczyć wokół całego salonu. Gdy zrobili już całe koło, Władek dał znak.
—  Panie proszą panów do walca. A nie pogubcie kotylionów. Ani partnerów!
—  Wiesz, Elka — zwierzał się Stefan siostrze do ucha — byłem pewny, że tylko ja jeden na ciebie głosuję. Okazało się, że inni chłopcy też tak myśleli. Ale nie wyobrażaj sobie, że zrobiłem to z litości czy z tak zwanych braterskich uczuć. Ty wyglądasz naprawdę szałowo!
—  A wiesz, Stef, co mi przyniosło szczęście? Rozchyliła  zaciśniętą  pięść,  którą  trzymała  opartą w
tańcu na ramieniu brata.
—  Jabłko dla najpiękniejszej! — Stefanowi oczy zaokrągliły się ze zdziwienia. — To jasne! I moja fujarka, i twoje jabłko to są zaczarowane przedmioty. Ach, żeby wiedzieć, kim był ów nieznajomy!
Ostry dźwięk telefonu wdarł się w romantyczną melodię walca. Władek skoczył do przedpokoju.
—  Halo? Ciocia Anna? Naturalnie, że są. I świetnie się
122
bawią. Tak, zaraz poproszę Krzysztofa. Krzysiek! Mama cię woła. — Oddał słuchawkę kuzynowi.
—  Dzień dobry, Mamusiu. O, tak. Na sto dwa. Co?... Ale Mamo, zabawa trwa do północy. Wszyscy na pewno zostaną do końca! Ostatni autobus... wiem, jest o jedenastej piętnaście. Ale to już za pół godziny!
Pani Nałęczowa była jednak nieubłagana.
—  Posłuchaj mnie. Reszta twoich kolegów mieszka w sąsiedztwie, mogą wrócić na piechotę. Od piątej do jedenastej to chyba dosyć wybalowaliście się. Jeśli nie pojedziecie tym autobusem, to będziecie musieli zanocować u wujostwa, a tego chcę za wszelką cenę uniknąć. Oni już dość mieli zamieszania przez ostatnie dwa dni i chcą wreszcie odpocząć. Nie można przeciągać struny. Wyjdźcie zaraz po jedenastej, przed północą będziecie już w domu. Jeszcze gdybyś był sam, ale Stefan jest młodszy od ciebie, a Elka to jeszcze dziecko. Aha, powiedz, jak tam nasz Szparag? Czy nie czuje się jak Kopciuszek?
Krzyś, mimo że było mu ciężko na sercu, roześmiał się głośno.
—  Kopciuszek? Żartujesz! Elka została królową balu! Wszyscy chłopcy ją sobie wyrywają. Ale, Mamusiu — próbował raz jeszcze — błagam cię, pozwól nam zostać do końca. Pamiętasz, zeszłej zimy, jak nas zaskoczyła zamieć, to wszyscy nocowaliśmy u wujostwa.
—  Synku, zrozum mnie i nie upieraj się. Wtedy była wyjątkowa sytuacja. Nawet i dziś, gdyby wam groziła burza czy fatalna pogoda, to też zgodziłabym się, abyście zostali. Nie można być sobkiem i myśleć tylko o własnej przyjemności. Zresztą, to naprawdę kwestia tylko jednej godziny. No, kończę, Krzysztof, i czekam tu na was przed dwunastą.
Odwiesiła słuchawkę. W czasie rozmowy Elka i Stefan dołączyli do brata wiedząc, o czym będzie rozmawiał. Mieli nadzieję, że Mama da się w końcu ubłagać. Krzyś potrząsnął jednak głową i westchnął głęboko.
—  Wszystko na nic. Słyszeliście, co mówiłem. Musimy wyjść za... — spojrzał na zegarek — no, najpóźniej za czterdzieści minut. Niestety, nie ma żadnej szansy na „wyjątkową sytuację", jak to Mama określiła, i o burzy z piorunami nie możemy nawet marzyć.
Na te słowa Stefan i Elka spojrzeli na siebie i złapali równocześnie odchodzącego brata za rękaw marynarki.
—  Coś ty powiedział, Krzysiek? Burza z piorunami? —
123
upewnił się Stefan. — A od czego masz piorun Zeusa, zapomniałeś o nim? Mbja fujarka przywołała zwierzęta, drzewa i kwiaty swą magiczną grą...
—  A moje jabłko dla najpiękniejszej uczyniło mnie królową balu —- wtrąciła rozgorączkowana Elka, pokazując mu trzymany w dłoni talizman. — Krzysiu, spróbujmy! A nuż się uda!
Krzysztof wzruszył ramionami.
—  Jak chcecie, choć to dziecinada. Ale rzeczywiście spróbować nie zaszkodzi. Czekajcie, skoczę po to pudło. Tylko żeby nas nikt nie podpatrzył. Dopiero by nas wyśmiali, że wierzymy w czarną magię!
Po chwili wybiegli w trójkę na dwór, okrążyli dom i krętymi schodkami obrośniętymi dzikim winem weszli od ogrodu na balkon. Noc była cicha, rozgwieżdżona, pachnąca odurzająco jaśminem. Krzysztof otworzył futerał i ostrożnie wyjął lśniącą błyskawicę. Rozejrzawszy się, czy nie ma nikogo w pobliżu, uniósł magiczny znak w górę i zawołał:
Z rozkazu Zeusa Gromowładnego wzywam was, burze i nawałnice, ulewy, deszcze, błyskawice, wichry i pioruny...
Nie dokończył, bo nagle rozległ się potworny łoskot, jak wystrzał z karabinu, potem głuchy grzmot zaczął przewalać się po niebie. Ze wschodu zerwał się wiatr, pędząc kłębowisko chmur na zachód, gdzie już inne czarne obłoki gnały na ich spotkanie. Świetliste zygzaki rozrywały mroki nocy, raz po raz słychać było ogłuszający huk piorunu. Lunęły potoki deszczu. Gdzieś na górze trzasnęła okiennica i szkło posypało się na kamienną posadzkę balkonu.
—  Zamykać okna! Oberwanie chmury! — usłyszeli głos wuja Jurka.
Przemoczeni w mgnieniu oka do nitki, zbiegali w dół oślizgłymi schodkami, po których szerokim strumieniem spływała woda. Dobiegli do drzwi wejściowych, ociekając deszczem.
—  No, jesteście, chwała Bogu! — z ulgą w głosie powiedziała ciocia Renia. — Już się zamartwiałam, żeście wyszli do autobusu. Jak wy wyglądacie! Idźcie zaraz do pokoju Władka i przebierzcie się. Dla Elki znajdę coś z mojej garderoby. Żebyście się tylko nie przeziębili! Potem wracajcie, jeszcze godzina do dwunastej i szkoda
124
przerywać tak miłą zabawę. Ależ ta burza •— to naprawdę grom z jasnego nieba!
Dzieci spojrzały po sobie, wreszcie Elka niepewnie spytała:
—  A co powie Mama?
—  Wszystko gra! — zapewnił ją triumfalnie Krzysztof. — Właśnie zdarzyła się taka „wyjątkowa sytuacja", która pozwala nam zostać do końca balu. Prawda, ciociu?
—  Ależ naturalnie, moi drodzy. Nie wypuścimy was w taką ulewę. Bawcie się spokojnie dalej. Jak najgorsza burza przeleci, to sama zadzwonię do Mamy, aby się nie niepokoiła i nie czekała na was. Chłopcy potem prześpią się w małym pokoju gościnnym obok pokoju Władka, a Elce pościelę w salonie na kanapie. Wrócicie do domu przedpołudniowym autobusem. Jutro niedziela, trzeba się dobrze wyspać po tylu wrażeniach.
Po skończeniu balu zaraz po północy jeszcze przez pół godziny wszyscy byli zajęci porządkowaniem salonu: czyszczono posadzkę, rozłożono dywan, przyniesiono kanapę i fotele, które były wystawione do przyległego pokoju, by zrobić miejsce dla tańczących. O dziwo, nawałnica przeszła równie nagle, jak się rozpętała. Droga wiodąca od willi była jeszcze rozmokła i rowy pełne wody, ale już przy głównej szosie — ani śladu ulewy. Wszyscy goście, poza rodzeństwem Nałęczów, rozeszli się do domów.
Przed udaniem się na spoczynek cała trójka podziękowała gorąco wujostwu i Władkowi za cudowny wieczór. Gdy znaleźli się sami, Krzysztof rzekł do rodzeństwa:
—  Słuchajcie, wszystko pięknie-ładnie, ale Mama ma rację i nie możemy nadużywać dobroci cioci i wuja. Moim zdaniem, powinniśmy zniknąć rano, nie zostając na śniadaniu. Niespodziewane trzy osoby, i to z naszymi apetytami, w dzisiejszych czasach ogólnej bryndzy aprowiza-cyjnej — to nie fraszka dla pani domu. Proponuję zatem, abyśmy cichutko wyszli i złapali autobus o ósmej dwadzieścia. Po dziewiątej będziemy już w domu. Co wy na to?
Stefan i Elka przytaknęli mu natychmiast i cała trójka poszła spać.
Rano, jak było umówione, Krzyś urządził pobudkę i obudził Elkę w salonie. Wzięli prysznic w łazience, pozbierali wysuszone już ubrania i o ósmej byli gotowi do wymarszu.
125
—  Jeszcze mamy dziesięć minut — powiedział Krzyś — nie ma sensu wystawać na przystanku, posłuchajmy wiadomości.
Krzyś włączył radio i rozsiadł się na fotelu w salonie, rodzeństwo poszło za jego przyKładem.
—  Tu Warszawa, program drugi — odezwała się znajoma spikerka. — Minęła godzina ósma. Nadajemy wiadomości...
—  Uwaga! Uwaga! Najpierw nadamy komunikat specjalny — przerwał jej tubalny głos. — Poszukuje się osobnika nazwiskiem Hermes. Jest on podejrzany o przywłaszczenie sobie cennych eksponatów Działu Starożytności Muzeum Narodowego. Oskarżony pełnił tam funkcję gońca, a ostatnio także strażnika zbiorów i magazynu. Istnieje przypuszczenie, że część tych przedmiotów, których wartość jest niebotyczna, została przez wyżej wymienionego osobnika odsprzedana naiwnym obywatelom stolicy. Podajemy rysopis złoczyńcy: wzrost średni, włosy ciemne, kręcone, rysy ostre. Ubrany był w podniszczoną szarozieloną pelerynę, ciżmy złotawego koloru, na głowie nosił kapelusz z szerokim rondem typu petasos. Znaki szczególne: skrzydełka u pięt, w ręku laseczka, tak zwany kaduceusz. Zarządza się ostre pogotowie akcji pod kryptonimem „Iris". Ostrzegamy mieszkańców, że lotne patrole wyruszyły na miasto i będą legitymować podejrzanych o ukrywanie sprawcy przestępstwa. Niewidoczne aparaty podsłuchowe firmy „Echo" rejestrują każdą podejrzaną rozmowę. Wszelkie informacje prosimy kierować do Urzędu Śledczego do Spraw Karnych na ręce inspektora Zeusa, ulica Olimpijska 1.
Krzyś wyłączył radio i zerwał się z fotela.
—  No, teraz wszystko jasne. Ów Hermes to nasz znajomy „dobroczyńca". Zwyczajny złodziej, a my wymieniliśmy z nim kradzione mienie. Ojej, śpieszmy się, bo z tego wszystkiego spóźnimy się na autobus. Zastanowimy się w domu, co robić dalej.
Dobiegli szybko do przystanku. Spora grupa ludzi czekała już na autobus, więc dołączyli do nich.
—  Ja nie oddam mojej fujarki, choćby mnie żywcem przypiekali — wyszeptał Stefan do Elki.
—- I ja nie myślę rozstawać się z moim czarodziejskim jabłuszkiem!
O dziwo, zawsze zasadniczy Krzysztof też w tym wypadku miał wątpliwości:
126
—  Przyznaję, że i mnie byłoby żal zwrócić władzom mój piorun Zeusa! Mógłby nam się nieraz przydać w opresji, tak jak wczoraj. Już nie mówiąc o tym, że straciłem dobrą wiatrówkę.
Nagle zamilkł i uszczypnął w łokieć Stefana. Tuż za nim stał mężczyzna w czarnych okularach na haczykowatym nosie, ze szpicbródką i bacznie im się przypatrywał. Przeczucie nie omyliło Krzysia, bo ów jegomość zbliżył się do nich i z ugrzecznioną miną zapytał:
—  Przepraszam, ale przypadkiem dosłyszałem waszą rozmowę. Czy istotnie wiecie coś o skradzionych eksponatach? Mówcie śmiało, bo samego złodziejaszka już mamy. Złakomił się na greckie wino w Delikatesach, a że nie miał pieniędzy, próbował je zwędzić i wpakować do tej idiotycznej kurtki, w którą był przebrany. Moi ludzie zaraz go schwytali. Nie stawiał oporu, ale pary z ust puścić nie chce, co się stało z kilkoma bezcennymi przedmiotami, których brak w jego sakwie.
—  Myśmy sobie tylko tak rozmawiali... — bąknął niepewnie Stefan.
Inspektor nie dał się jednak wywieść w pole.
—  Moi drodzy, mogę wam słowo w słowo powtórzyć waszą rozmowę, więc nie upierajcie się. Kradzione nie tuczy. — Otworzył grubą teczkę, którą miał pod pachą. — To chyba twoja kurtka, Krzysztofie, a ta czapka to pewnie twoja, chłopcze.
Stefana ogarnęła szewska pasja.
—  Wypraszam sobie! „Chłopcze" mówi się tylko do sług, a ja nie jestem pana służącym!
Szpicbródką roześmiał się szyderczo.
—  O, widzę, że nauka mego synalka nie poszła w las. Mniejsza o to. Zwróciłem wam waszą własność, ale jeśli chcecie, mogę wam jeszcze spuścić deszcz złota, bylebyście oddali mi mój piorun, fujarkę Orfeusza i złote jabłko dla najpiękniejszej.
Krzysztof uznał widać, że sprawa przegrana, ale uniósł się ambicją:
—  Żadnego złota nam nie potrzeba. Niech pan je sobie zatrzyma. Oto pudło z piorunem Zeusa. — Rozpiął zawieszoną przez ramię torbę i wyciągnął czarny futerał. — Stefan, nie marudź już i oddaj panu inspektorowi tę fujarkę...
W tej chwili nadjechał autobus i wszyscy pośpiesznie rzucili się do drzwi, zwłaszcza że pojazd był naładowany
127
po brzegi. Pierwsza, długim szczupakiem, wskoczyła Elka, trzymając w zaciśniętej dłoni jabłko. Niech sobie chłopcy robią, co chcą, ona nie odda swego skarbu. Chyba że sam Hermes ją o to poprosi, ale nie ten paskudny typ, który go aresztował! Autobus ruszył, zostawiając na przystanku kilka osób, wśród nich i szpicbródkę, który był tak zaaferowany pakowaniem odnalezionej zguby do teczki, że nie spostrzegł, kiedy drzwi zatrzasnęły mu się przed nosem. Elka szukała wzrokiem braci w zatłoczonym autobusie. Widziała kątem oka, że Stefan zdążył wejść, ale gdzie Krzyś? Jest! Wsiadł w ostatniej chwili od przodu, dociskając niemiłosiernie stojących przy kierowcy pasażerów. Ufff! Udało się, ale czuł się spłaszczony jak naleśnik.
Jak było umówione, za mostem Poniatowskiego mieli przesiąść się do autobusu 102. Szczęście, które dotąd sprzyjało Elce, tu ją opuściło. Okazało się, że 102 wyminął ich autobus, tak że tylko chłopcy zdążyli się do niego przesiąść, a Elka dobiegła do drzwi, gdy autobus już ruszał.
—  Prędko, daj rękę! — wrzasnął Krzysztof i wychylił się cały na zewnątrz w kierunku biegnącej dziewczynki, tarasując sobą automatyczne drzwi.
W ostatniej chwili Elka chwyciła brata za rękę, ale wówczas jabłko wysunęło jej się z dłoni i potoczyło daleko na chodnik. Krzyś, nie wiedząc o tym, wciągnął ją przemocą do środka. Drzwi zatrzasnęły się i autobus ruszył. Elce łzy puściły się z oczu. Spłaszczywszy nos o szybę, zdążyła tylko dojrzeć, że stara kobieta siedząca na ławce chwyciła toczący się owoc i podniosła go do ust.
—  Nie martw się, Elżbietka — szepnął Krzyś, gdy mu bez słów pokazała pustą rękę — już tak widać było sądzone, że każde z nas raz tylko skorzysta z tych cudownych darów Hermesa. Dobre i to, no nie? Nie płacz! A jak chcesz wiedzieć, to dla mnie ty zawsze będziesz tą najpiękniejszą, z jabłkiem czy bez.
Dziewczynka oparła głowę o ramię brata.
—  Kochany jesteś. — I uśmiechnęła się przez łzy. Okazało się jednak, że nie był to koniec ich przygód.
Kiedy wysiedli z autobusu, nagle zajechała im drogę taksówka, a z niej wyskoczył... szpicbródka we własnej osobie.
—  O, nie sądźcie, że ze mną można wygrać! Nie wiedziałem, że jesteś taka sprytna, moja panno. Proszę po raz
ostatni o informację, co się stało z jabłkiem, które ci ten niecny osobnik ofiarował.
Elka roześmiała się wesoło. Teraz nie miała już nic do stracenia.
—  Za późno, za późno, mój panie!
—  Co to znaczy? Gdzie jabłko? Ja muszę mieć to jabłko! — Oczy szpicbródki ciskały błyskawice, nos mu się jeszcze bardziej zakrzywił, usta zacisnął w grymasie bezsilnej wściekłości. — Nie przeżyłbym, gdyby drugi raz rozpętała się podobna awantura jak w lesie Idy. Muszę je odzyskać.
Elka śmiała się wciąż beztrosko.
—  Nic nie poradzę, nie mam go już. Wypadło mi z ręki na przystanku, naprzeciw Muzeum Narodowego. Widziałam, że jakaś starowina podniosła je i zaczęła jeść...
Szpicbródka zbladł jak ściana, ręce zaczęły mu się trząść.
—  Taxi, taxi! — wrzeszczał opętańczo. — Na czarne wody Styksu! Co ja pocznę? „Zaczęła jeść..." Taxi!
Cała trójka zanosiła się od śmiechu, patrząc na dzikie susy inspektora. Wreszcie nadjechały aż dwie taksówki i szpicbródka wskoczył do pierwszej, wymachując rękami. Krzyś był tak podniecony i zaciekawiony dziwacznym zachowaniem się szpicbródki, że pociągnął za sobą rodzeństwo i cała trójka wpakowała się do drugiego samochodu.
—  Do Muzeum Narodowego! — zawołał Krzyś. -— Trzymajmy się pana kolegi, tego przed nami.
Na światłach zrównali się z taksówką wiozącą szpic-bródkę. Oba samochody minęły rondo i zatrzymały się niemal równocześnie. Wyskoczyli natychmiast i stanęli na chodniku, rozglądając się wokół. Szpicbródka już tam był i nerwowo przepatrywał okolicę, ale nigdzie nie było widać żadnej starowiny. Paru mężczyzn stało na przystanku, kiosk z gazetami był zamknięty, a na ławeczce siedziała śliczna, młoda dziewczyna ze złotymi lokami opadającymi na ramiona i z rozmarzonym wyrazem twarzy.
—  Ale babka! — gwizdnął cicho Krzyś. — Pewnie czeka na swego chłopca. Ale chyba przyjechaliśmy tu niepotrzebnie, ani śladu twojej staruszki, Elka.
Tymczasem i szpicbródka zauważył ową piękność. Przysiadł się do niej, jakby zapomniał, po co tu przyjechał. Dziewczyna nie zwracała na niego najmniejszej uwagi, on zaś mruczał do siebie:
9 — Historie nie  2  tej  ziemi
129
—  Gdzie ona mogła się podziać? Taka stara nie uszła daleko. Może zagadnę tę ślicznotkę. Fiu, fiu, to mi specjał. Dawno tak urodziwego buziaka nie widziałem! Nie ma to jak ziemianki! Muszę ją zaczepić...
Podniósł się z ławki, stanął naprzeciw dziewczyny i skłonił się głęboko.
—  Nie wiem, czyś bóstwem, czy panną śmiertelną... Dziewczyna drgnęła,  jak obudzona  ze  snu,  otworzyła
szeroko usta i powiedziała starczym, skrzekliwym głosem, zaciągając z wiejska:
—  A cóż to za cudak wyrósł spod ziemi? Nie rozumiem was, panoczku. Powiedzta, czego chceta.
Chłopcy wytrzeszczyli oczy, a Elka zatkała ręką usta, by nie parsknąć śmiechem. Urocza, młodziutka, elegancka panna przemawiająca zrzędliwym głosem starej wieśniaczki! Ale szpicbródka, nie zrażony, pytał dalej:
—r Czy panienka nie widziała starej baby, która tu przed chwilą stała na chodniku?
Dziewczyna spojrzała na niego z oburzeniem.
—  To, że ktoś już stary, to nie powód, by mu ubliżać, panoczku. I was będzie kiedyś w nogach strzykać, i ręce wam jak szpony wykrzywi, tak jak mnie. — Nagle spojrzała na swe śliczne, zadbane paluszki. — Wszyscy święci! To przecież nie moje ręce! Co się ze mną stało? A te pończoszki jak pajęczynka na moich żylakach. — Wysunęła przed siebie smukłe nogi w modnych pantofelkach. — O Boże! Co ja mówię, jakie żylaki! A gdzie moja chusta w kratę? I moja połatana spódnica? Jaka suknia jedwabista, nowiuśka! Kto mnie tak przebrał na miastową damę? Olaboga! To ci cudeńka!
Naszym chłopcom zaczęło już coś świtać w głowie, a szpicbródka, słuchając uważnie słów ślicznotki, wyzbył się resztek wątpliwości. Nie ma co szukać starej wieśniaczki ani czarodziejskiego jabłka. Spełniło ono swą rolę po raz ostatni.
— Moja panno — rzekł stanowczo — widzę, co się tu stało. Nie traćmy czasu na dłuższe rozhowory. Biorę pannę do siebie. Po prawdzie to już stęskniłem się za nowym młodziutkim buziakiem i nawet mi twoje gminne biadolenie nie wadzi. Dalej, moja cudna! Eol, Zefir, skocz no tu który! Podwiejcie mi tę dziewuszkę na Olimp.
Jeszcze nie skończył mówić, gdy już potężny podmuch wiatru zawirował dokoła ławki. Podniósł się tuman kurzu,
130
tak że przez chwilę nic nie było widać. Dzieci dosłyszały tylko przerażony głos wołający gdzieś z góry.
— Ratunku! Lecę! Jezusiczku, za jakie grzechy mnie to spotyka? Ratunku!
Gdy otworzyli oczy zaprószone kurzem, nie było na ławce starej wieśniaczki, która przybrała postać „najpiękniejszej", zjadłszy czarodziejskie jabłko rzucone kiedyś przez Eris, boginię niezgody, między piękne niebianki. Nie było też inspektora-szpicbródki. Nadjechał natomiast autobus 102, do którego — tym razem bez żadnych kłopotów — wskoczyła nasza trójka po raz drugi tego ranka.
/


1 znowu nadchodziły upragnione wakacje. Krzysztof zakuwał solidnie do ostatnich sprawdzianów. Stefan miał w pierwszym półroczu kłopoty z fizyką, ale w drugim półroczu klasówki udały mu się bezbłędnie, więc nie było obaw co do przejścia do następnej klasy, a na wywiadówce wychowawca nie mógł się dość nachwalić jego uczynności, zdolności organizatorskich i zapału, z jakim włączał się w każdą szkolną inicjatywę. Elka uczyła się jak zawsze bardzo dobrze i ku radości rodziców zaczęła interesować się sportem, a nie tylko książkami i muzyką disco. W połowie lipca cała rodzina miała jechać na Mazury do leśniczówki Ducha Puszczy. Teraz, pod koniec czerwca, urządzali sobie wycieczki z kolegami lub grali w siatkówkę.
Dziś właśnie, w niedzielny ranek, umówili się we czwórkę na wyścigi rowerowe dziesięć kilometrów za Warszawą. Spotkali się punktualnie w oznaczonym miejscu na drodze do Janek: Elka, Stefan i dwóch kolegów z jego klasy, Michał i Mikołaj. Elka niedawno nauczyła się jeździć na rowerze, który dostała od ojca na listopadowe imieniny, i wymyślała najróżniejsze okazje, byle się na nim przejechać. Na mecie, po przejechaniu lasku w Wolicy, miał na nich czekać ich przyjaciel Filip, który pojechał tam raniutko z rodziną na całodzienny piknik. Trasa była sprawdzona poprzedniej niedzieli, Filip miał wziąć stoper, rowery były naoliwione, opony napompowane — wszystko przygotowane na medal. Nie przewidzieli tylko, że będzie aż taki upał. Żar lał się z nieba, koszulki lepiły się chłopcom do pleców, powietrze wydawało się rozpalone do białości, pył wchodził w oczy, uszy i nozdrza.
—  Rany Julek! Ale spiekota! — sapał Mikołaj. Przed nim, kołysząc się w prawo i w lewo, pedałował
Stefan objuczony wielkim chlebakiem, w którym oprócz kanapek znajdowała się gruba książka z „Wypisami" łacińskimi; Filip zapomniał ją zabrać w piątek z Grzybowskiej. Mama jego uprosiła panią Nałęczowa, by go przepytała przed poniedziałkową klasówką. Z boku jechał Michał, a Elka to doganiała ich, to znów zostawała parę metrów w tyle.
—  Ufff! Już naprawdę nie mogę! Żeby choć odrobinę przewiewu! — rzęził Michał.
—  O... już widać las — prychnął Stefan, któremu pot zalewał oczy.
Jechali coraz szybciej w milczeniu.
134
—  Uwaga na zakręt na skraju lasu! Jest silny spadek! — ostrzegł ich Mikołaj, nie zwalniając jazdy.
Wpadli niemal równocześnie w leśną drogę. Nagły zwrot w lewo i raptem... trach! — ogłuszające zderzenie z jakąś ogromną barierą leżącą w poprzek drogi. Koła za-furkotały w powietrzu. Wszystkie gwiazdy w oczach. Jakieś zawrotne salto. Cały świat stanął dęba, ziemia uciekła spod nóg, wirujące pnie drzew, zielone, szare i białe. I cisza. Tylko jedno koło roweru zadarte w górę obraca się z chrzęstem.
Pierwszy ocknął się Stefan.
—  Jak mnie ucho piecze. — Dotknął ostrożnie skóry. — Ale lepkie... to krew... A w bok wbija mi się coś twardego. To... to przecież but Mikołaja.
—  Chłopcy, żyjecie? — dobiegł Stefana przerażony szept Elki gdzieś spośród kępy pokrzyw. Widział tylko różową, podartą na plecach sukienkę wyłaniającą się z chaszczy, potem głowę z króciutką czupryną. Nad okiem dziewczynki pęczniał guz wielkości dojrzałej śliwki.
—  Mikołaj! Miś! Nic ci się nie stało? — Stefan, siedząc na trawie, potrząsnął nogą przyjaciela.
—  Boli! Strasznie boli! — pojękiwał Mikołaj, rozcierając potłuczony i zakrwawiony łokieć.
Opodal z podrapaną i czarną od kurzu twarzą podniósł się Michał. Wszyscy byli półprzytomni, ogłupiali. Mechanicznie otrzepywali ręce, włosy, ubranie i patrzyli na siebie z niedowierzaniem. Mikołaj wciąż leżał i widać było, że walczy ze łzami. Wpadł z całym impetem na leżące drzewo, wyskoczył z siodełka i byłby uderzył się ciemieniem w pień zwalonego dębu, gdyby nie plecak, który na ułamek sekundy wcześniej wykonał tego samego kozła, co jego właściciel, i w ten sposób zamortyzował uderzenie. Cała jego zawartość leżała teraz rozrzucona dokoła. Chleby, bułki, papierowe serwetki walały się po trawie, z pnia drzewa spływała soczystą czerwienią krew pomidora. Otwarta książka z oderwaną okładką tkwiła kantem w kretowinie i podmuch wiatru beztrosko rozwiewał jej po-odrywane kartki.
—  Oj, mamo! — stęknął Mikołaj, usiłując się podnieść.
—  Mamo! — zawtórował mu jęk spod krzaku dzikiej róży rosnącej przy koronie zwalonego dębu.
—  Jak to się stało? W ogóle nie zauważyłem, że droga zatarasowana — kręcił głową apatycznie Michał. — Słu-
135
chaj, Stefan — spojrzał na kolegę — masz krew we włosach i na skroni.
—  To nic. Trochę skóra zdarta. Mieliśmy dzikie szczęście, że tak się to skończyło. Mogliśmy się pozabijać jak nic. Pewnie burza zeszłej nocy zwaliła ten mocarny dąb.
—  Mamo! Mamo!
—  Mikołaj, nie maż się — zniecierpliwił się Stefan. — Przecież nic ci nie jest.
—  Czego się mnie czepiasz? Czy ja coś mówię? — ze złością, głosem nabrzmiałym łzami burknął Mikołaj.
—  Boli! — jęknął ktoś znowu.
Dzieci spojrzały w stronę, skąd dochodził płaczliwy głos. Pod krzewem obsypanym bladoróżowym kwieciem, obok kola rowerowego, ktoś leżał w trawie. Stefan pokusztykał w tym kierunku. Wszystkie oczy zwróciły się ku aiemu.
—  Chodźcie prędko! — zawołał.
Elka, zapomniawszy o sińcach i podartej sukience, podbiegła do brata. Na kępie zielonego mchu leżał chłopiec w wieku Krzysia, może trochę młodszy. Z jego jasnej czupryny nad lewą skronią zostały tylko osmalone kosmyki, łydki drgały mu nerwowo, ramię miał sinoczerwone i spuchnięte, na dłoniach duże bąble. Trząsł się jak w gorączce.
—  Co mu się stało? — szepnęła ze zgrozą Elka.
—  To, co i nam — krzywiąc się jeszcze z bólu, wymamrotał Mikołaj.
—  Ciekaw jestem, jak on się tu znalazł? Nikt przed nami do Wolicy nie jechał — zastanawiał się Stefan.
—  Patrzcie, jest cały pokrwawiony i jakby poparzony — pisnęła Elka.
—  Dobrze, że siebie nie widzisz. Do twarzy ci z tym guzem na czole i czerwonymi pręgami na policzku — uśmiechnął się blado Michał.
Nie ulegało jednak wątpliwości, że nieznajomy chłopiec był bardziej pokiereszowany od naszej czwórki. Elka patrzyła bezradnie na kolegów.
—  Trzeba coś z nim zrobić!
—  Pić! — wy jęczał chłopiec, nie otwierając oczu.
—  Źródełko jest niedaleko. Ja pójdę — ofiarowała się Elka, obciągając sukienkę i poprawiając rzemyki sandałów. — Ale nie mam żadnego naczynka... Zmoczę mu chusteczkę, to sobie choć zwilży usta.
Po chwili ranny chłopiec chciwie wysysał krople wody spieczonymi wargami.
136
—  Co cię boli? — rzeczowo spytał Michał.
—  Wszystko. Najbardziej skóra na ramionach. Dłonie mam jak w ogniu i chyba skręciłem kostkę, bo nie mogę ruszyć nogą — odpowiedział chłopiec, przypatrując się już bardziej przytomnie otaczającym go rówieśnikom.
—  Ja bym mu te bąble posmarował tłuszczem — oświadczył Stefan. — To przynosi ulgę.
Podniósł z trawy kanapkę, zdrapał końcem palca masło i leciutko nakładał je cienką warstwą na czerwone i nabrzmiałe ręce, łydki i ramiona chłopca. Ten syknął dwa razy, ale widać było, że czuje się lepiej i że nieoczekiwani towarzysze niedoli dodali mu otuchy swą obecnością. Usiedli kolo niego, a Michał podsunął mu drugą kanapkę.
—  Może jesteś głodny? Chcesz kawałek chleba z bryndzą?
Chłopcu zaśmiały się oczy.
—  Jeszcze jak! Od wczoraj nie miałem nic w ustach, a to wygląda smakowicie.
Miał białe, zdrowe zęby i — jak się okazało — wilczy apetyt.
—  To jest po prostu świetne! — wykrztusił z pełnymi ustami. — I wcale nie słodkie. Już mi zbrzydła ambrozja, wiecznie mdła i lukrowana.
Michał parsknął śmiechem.
—  To najzwyklejszy chleb. A mama mówi, że ostatnio smakuje jak trociny.
Chłopiec spojrzał zdziwiony i wymówił powoli:
—  Chleb?
Dzieci przyglądały mu się z niepokojem. Musi mieć wysoką gorączkę albo jakiś uraz po wypadku. Chociaż nie wygląda na chorego i pałaszuje zdrowo. Język ich świerzbił, by go zasypać pytaniami, ale nie wiedzieli, od czego zacząć.
—  Ty też jechałeś na rowerze? To chyba twoje koło? Ojej, tyle potrzaskanych szprych! — wyrzuciła z siebie jednym tchem Elka.
—  Nie. Moje koła popękały, a szprychy rozsypały się jak strzały z dziurawego kołczana i tyle je widziałem. — Zacisnął bezwiednie pięści i aż jęknął z bólu. — Ach, te przeklęte bąble na rękach! Lejce były tak ostre i rzemień wgryzał się aż do krwi.
Pokazał im czarne, opuchłe pręgi na wewnętrznej stronie dłoni.
137
—  Lejce? Nie rozumiem. To ty konno tędy jechałeś? — z zazdrością i niedowierzaniem spytał Mikołaj.
—  Nie — mruknął nieznajomy — powoziłem końmi mego ojca.
„To musi być chyba syn któregoś z gospodarzy w Wo-licy" — pomyślał Stefan, głośno zaś zapytał:
—  A gdzie konie i wóz?
Chłopiec wzniósł oczy do góry i machnął ręką.
—  Czy ja wiem? Wóz rozpadł się w drzazgi, a konie...   —  powiedział  takim  tonem,  jakby  miał  się  zaraz
•rozpłakać. — Spadałem tak długo! Potem chyba straciłem przytomność. Pamiętam tylko pod koniec tę wariacką galopadę i susy ponoszącego Flegona. Ależ to bestia! Mówię wam, gorszy niż smok lernejski.
—  Jaki smok? — zdumiał się Michał. — Lernejski?! Chcesz powiedzieć — wawelski...
Chłopiec spojrzał na niego z zażenowaniem.
—  Nie słyszałem o takim. Ale każda okolica ma swoje driady, nimfy i satyry, a więc smoków też może być więcej i nie wszyscy muszą o nich wiedzieć.
—  Dajże spokój! O smoku wawelskim wie każde dziecko w Polsce w najbardziej nawet zabitej deskami wiosce! — krzyknęła Elka.
Chłopiec, rozdrażniony gorączką, słaby i obolały, nachmurzył się i już chciał odwrócić się do nich plecami, ale ciekawość przemogła, zwłaszcza że cała czwórka wydawała mu się życzliwie doń nastawiona.
—  No, nie gniewaj się — łagodziła Elka — przecież nie chciałam ci dokuczyć. Powiedz lepiej, jak się nazywasz? Gdzie mieszkasz? Tu, w Wolicy?
—  Nazywam się Faeton i mieszkam z rodzicami. Na Zeusa! — zawołał żałośnie, jakby mu się coś nagle przypomniało. — To straszne, że mama nie wie, co się ze mną stało. Na pewno myśli, że już pukam do bram Hadesu. Słuchajcie — zwrócił się do nich błagalnie — pomóżcie mi dać jej znać, że żyję. Z pewnością w tej chwili płacze, rozdziera szaty, drapie sobie twarz i wyrywa włosy z rozpaczy.
Dzieci słuchały jak urzeczone. Cóż to za dziwaczny chłopak! Jakim językiem on mówi! Skąd się wziął taki cudak w podwarszawskim lesie?
—  Moja mama, kiedy przed paru laty spadłem z dachu i potłukłem się jak ulęgałka, to zrobiła się blada jak ściana i miała łzy w oczach, ale gdy już byłem zdrów,  to
138
sprawiła mi takie lanie, że aż się sąsiadki zbiegły — rzekł Michał. — Nie śniło jej się jednak rozdzierać sukni ani wyrywać sobie włosów.
—  U nas wszystkie kobiety tak robią, gdy im śmiertelny mąż lub syn umrze. Nie zapomnę jęków i zawodzenia cioci Tetydy po śmierci Achillesa. Twarz to miała tak pooraną paznokciami, jakby się przez kolczaste krzewy przedzierała. Biedna ciocia! A teraz to samo czeka moją kochaną mamę. I to całkiem niepotrzebnie, bo jestem cały i zdrowy. Parę kropel panaceum — to taki lek na wszystkie choroby — i będzie po wszystkim.
—  No, a twój tata? Kim jest? Gdzie pracuje? — pytał Mikołaj, chcąc wreszcie dowiedzieć się czegoś konkretnego.
—  Mój ojciec cały dzień powozi końmi i tylko na noc wraca do domu. Widzi wszystko, co się dzieje na ziemi, nie ma dla niego żadnych tajemnic! Może dlatego wszyscy się go boją, ale ja ani trochę. Mama nawet mówi, że sobie za wiele z nim pozwalam... Teraz widzę, jak wiele było w tym racji. Bo on jest taki dobry, że nie umie mi niczego odmówić.
—  Ach, żeby to mój był taki! — westchnął Michał.
—  Słuchaj, Fa-e-to-nie — rzekł Stefan, wolno wymawiając dziwne imię. — Powiedz nam wszystko po kolei, bo nic nie rozumiemy. Dokładnie i od początku. Podobasz się nam i chcemy ci pomóc, ale nie próbuj strugać wariata, bo to ci się nie uda...
Chłopiec znowu się zasępił, więc Elka czym prędzej wtrąciła się do rozmowy.
—  Może my najpierw powiemy mu, jak się nazywamy, żeby nie czuł się jak na cenzurowanym. To jest mój brat Stefan, a to jego koledzy z klasy, Michał i Mikołaj. Ja jestem Elka. Mieszkamy w Warszawie. A teraz kolej na ciebie.
Chłopiec uniósł się na zdrowym łokciu i popatrzył już weselej na całe bractwo.
—  Zgoda. No więc, mieszkam z rodzicami w dużym pałacu z wysokimi kolumnami. Pełno tam rzeźb ze złota, miedzi i kości słoniowej, a brama cała jest ze srebra...
—  Dość tych fantazji — przerwał mu Michał. — Bardzo ładna ta twoja bajeczka, ale już dawno wyrośliśmy z przedszkola! Jeszcze chwila, a zaczniesz opowiadać o rubinach, szmaragdach i szczerozłotych koronach, w których chodzi cała twoja rodzina!
139
Chłopiec zaczerwienił się jak burak i rzekł zniecierpliwiony:
—  Nie wiem, dlaczego mi nie wierzysz. Przecież wszyscy wiedzą, że to prawda, a pałac króla słońca, Heliosa, widać z daleka. Źle się wybrałeś z kpinami, Michał, bo właśnie tron mego ojca jest wysadzany szmaragdami, a osie wozu trzymają się na rubinowych gwoździach. My nie, lecz Helios stale chodzi w swej koronie ze złotych promieni.
Michał już chciał się wyrwać z kolejną złośliwością, ale Stefan położył mu na ramieniu rękę i szepnął do ucha:
—  Poczekaj, daj mu się wygadać. Czy nie widzisz, że on jest szczery, tylko trochę stuknięty? A może to jeszcze skutki wstrząsu... — Głośno zaś powiedział: — To wszystko, co mówisz, Faetonie, wydaje nam się nadzwyczajne i niezrozumiałe, ale jeszcze wczoraj czytaliśmy na lekcji, że „są rzeczy na niebie i ziemi, o który:h nie śniło się filozofom".
Najbardziej urzeczona słowami nieznajomego była, oczywiście, Elka. Już prawie zapomniała o swych wątpliwościach i gotowa była wszystkiemu uwierzyć. Gdyby tak można było zobaczyć na własne oczy ten pałac!
—  Mów dalej, nie zwracaj na nich uwagi — prosiła, sadowiąc się wygodnie na trawie.
¦— Wszystko wzięło się z tego — ciągnął Faeton zwrócony twarzą do dziewczynki — że tu i ówdzie w domu i u sąsiadów zaczęto przebąkiwać, że nie jestem prawowitym synem moich rodziców, Klimeny i Heliosa. Szeptano sobie na ucho, że uznali mnie oni za swoje dziecko, gdy jeszcze byłem w pieluchach, a moi rodzeni rodzice mnie porzucili. Podsłuchałem raz, jak mówiła o tym nasza kucharka, kiedy zakradłem się do spiżarni po kawałek gorącej jeszcze ambrozji.    .
—  Co to jest ta ambrozja? Już drugi raz o tym mówisz.
—  Nie wiesz? — zdziwił się Faeton. — To takie słodkie ciasto z miodem i różnymi aromatami, obsypane śniegiem cukrowym. Wciąż to jemy, aż do znudzenia, i popijamy nektarem, by wiecznie żyć i być zawsze młodym.
—  A to ci heca! Czy to taki zaczarowany piernik? Bo nektar my tu też mamy. Truskawkowy, śliwkowy — świetny, gdy gorąco w lecie.
—  Nie przeszkadzaj mu, Elka, bo nigdy się niczego nie dowiemy — niecierpliwił się Mikołaj.
—  Postanowiłem wreszcie skończyć z tymi plotkami,
140
zwłaszcza że nie dalej jak wczoraj wpadł do nas niespodziewanie lekko podchmielony Hermes i silił się na głupie żarty. Że niby do nikogo z rodziców nie jestem podobny. Mama ze złości dostała rumieńców i wyrzuciła go za drzwi. Ale rozumiecie, że ja miałem już tego serdecznie dość. Idę więc prosto do ojca, który właśnie siedział w swym purpurowym szlafroku i odpoczywał przed całodzienną jazdą. Jak zawsze w sali tronowej zebrała się cała jego świta: Dnie, Miesiące, Lata i Stulecia — prócz tych, które pełnią swą służbę teraz na ziemi. Trochę nieswojo się czułem, bo jak tu mówić o tak poufnej sprawie przy tylu świadkach. A jak na złość Wiosna, z którą jestem w przyjaźni, bo pierwsza jest do figlów i zabaw, była właśnie tu, u was. Lato jest zarozumiałe i nic, tylko mizdrzy się do luster ściennych, przymierzając wianki z maków i kłosów. Jesień, obwieszona winogronami, jest zawsze leciutko wstawiona i chwieje się na nogach, bo wciąż pociąga młode wino ze stojących amfor. A Zima jest wstrętna, z rozczochranymi kudłami, wszystkich mrozi swym złym humorem... No więc, wchodzę do sali, ale nawet kroku nie mogę zrobić, bo nic nie widzę. Pomyślcie tylko, ojciec ma na głowie koronę z rozżarzonych promieni, długich, ot, jak ta szprycha, na cztery, a może i pięć palaist.
—  Co takiego? — zdumiały się dzieci.
—  Palajste to tyle, co obejmie dłoń. — Chłopiec rozczapierzył szeroko palce, aby im pokazać miarę. ¦— Ojej! Zapomniałem! Ale boli! Na Asklepiosa! — Skrzywił się i zaczął dmuchać na oparzoną rękę.
—  Ta twoja palajste to będzie mniej więcej siedem i pół centymetra — stwierdził zawsze dokładny Mikołaj.
—  To jest niecałe trzy daktyle — wyjaśnił Faeton. Cała czwórka wybuchnęła śmiechem.
—  A to dobre! Jutro na matmie liczę według twoich miar: długość na daktyle, a szerokość na figi! A obwód koła chyba na mandarynki!
—  Dlaczego was to śmieszy? Daktyl to taka jednostka miary: szerokość palca, bo po naszemu, i w ogóle po grecku, „daktylos" znaczy „palec". Ale wracajmy do korony mego ojca, która się tak jarzy, że nikt nie może przystąpić, boby oślepł.
—  Nawet w ciemnych okularach? — spytał przekornie Mikołaj.
141
—  Nie słuchaj go, Faetonie, bo nie skończymy do wieczora — złościł się Michał.
—  Na szczęście tata dojrzał mnie stojącego na progu, zdjął więc rozpaloną koronę i schował do specjalnego pudła. Podbiegłem wtedy do niego i powiedziałem, o co mi idzie. Tata tak się tym wzburzył i przejął, że łzy nabiegły mu do oczu. Zawołał gromkim głosem: „Tyś nie moim synem!? Co za bzdury! Tylko w móżdżkach tych niedo-warzonych półbogów i ćwierćherosów lęgną się podobne wymysły! Cała ta zgraja nie ma nic innego do roboty jak uczty, kłótnie i intrygi. Co za czasy! I to są władcy Olimpu? Naszym boginiom nie wystarczają już do trefienia włosów staromodne rurki przygrzewane na promieniu ani papiloty kręcone na noc, ale całymi dniami wysiadują u fryzjerów niebieskich, których namnożyło się jak robactwa na Mlecznej Drodze, i tam dopiero paplają! To istna kuźnia — nie broni ani arcydzieł sztuki snycerskiej, jak u kuma Hefajstosa, ale plotek!" Widziałem, że ojciec podnieca się coraz bardziej — to jego ostatnia mania: wyrzekanie na próżniactwo i zepsucie Olimpu — i bałem się, że gotów o mnie zapomnieć. Ale trzeba przyznać, że nikt z niebian nie pracuje tak ciężko jak on, i to bez jednego dnia odpoczynku!
—  Wyzysk człowieka przez człowieka... a raczej boga przez boga! — zaśmiał się Stefan.
—  Złapałem ojca za rękę — mówił dalej Faeton — a on przygarnął mnie mocno, nachylił swą czerwoną, ogorzałą twarz i zahuczał na cały pałac: „Patrzcie, niedowiarki, mąciwody, pleciugi! To jest mój jedynak, Faeton, syn złotowłosej Klimeny i króla słońca. A na dowód prawdy mych słów... — zatrzymał się dla większego efektu — Faetonie, synu mój, żądaj ode mnie, czego tylko chcesz. Spełnię każde twe życzenie, choćby najśmielsze". Stałem koło niego na najwyższym stopniu tronu i przyznaję, że rozpierała mnie duma. Wspiąłem się na palce, ale i tak nie sięgałem ojcu nawet do ramienia. W sali zrobił się tłok, bo z całego domostwa i okolicznych zabudowań zbiegli się wszyscy i patrzyli zdumieni na tę scenę. Nawet niewzruszone i śmiertelnie nudne Stulecia wybałuszyły na nas swe rybie oczy i poruszyły się niespokojnie, aż powiało po sali zapaszkiem naftaliny, i otworzyły usta, z których sterczał jeden jedyny, zielony ze starości ząb. Można było skonać ze śmiechu!
142
—  No, ale powiedz wreszcie, o co poprosiłeś ojca — niecierpliwiła się Elka.
—  O, na tę odpowiedź nie potrzebowałem ani sekundy namysłu. Od tylu lat zawsze miałem jedno gorące marzenie: powozić końmi ojca. Ale zanim jeszcze je wypowiedziałem, biedny tata, żeby nadać powagi swej obietnicy, niebacznie zawołał: „Przysięgam i klnę się na bóstwa podziemne i na tajemnicę ich mrocznych siedzib, na święte wody Styksu, że słowa dotrzymam!" Dreszcz przeszedł zebranych. Bo trzeba wam wiedzieć, że to jest najstraszliwsza przysięga, której nawet sam Zeus nie odważyłby się złamać.
—  No i co? Mów dalej! — Elka aż klasnęła w ręce.
—  Wtedy bez zająknienia wypowiedziałem prośbę. Ojciec był przerażony moją zachcianką. Twarz mu skamieniała. Wszystkiego się spodziewał, ale nie tego! Na nic jednak nie zdały się jego tłumaczenia i błagania. Byłem nieustępliwy. „Jesteś za młody, nie masz doświadczenia. Zrozum mnie i bądź rozsądny. Żaden z bogów by się na to nie odważył. Sam władca niebian, Zeus, nigdy nie powoził moją czwórką. Chłopcze, opamiętaj się, póki czas. Żądaj wszystkiego, byle nie tego. Ta jazda to twoja zguba". Zacisnąłem zęby, spuściłem oczy, by nie widzieć jego nieszczęśliwej miny, i stałem bez ruchu. Powtarzałem sobie: „To moja jedyna okazja. Nie ustąpię, choćby ojciec mówił przez całą resztę nocy". Biedny tata po długiej chwili spostrzegł, że jestem głuchy na jego prośby, więc pośród łez i westchnień musiał dać za wygraną. Rzuciłem się na dziedziniec, na który już wytaczano złocisty wóz, przedmiot mych tyloletnich marzeń... Na widok promienistych szprych kół, uprzęży wysadzanej perłami i klejnotami — to mistrzowska robota kulawego Hefajstosa — serce zaczęło mi bić jak oszalałe. Ale nie było czasu na wzruszenia. Punktualna jak zwykle Jutrzenka-Eos mocowała się już z obitymi purpurą wrotami. Na noc zawsze się je szczelnie zamyka, bo różne typy wałęsają się w ciemnościach po niebie. Wreszcie Eos pchnęła je mocno i nagle bezkresne niebo otwarło się przed nami. Różana poświata zaczęła wylewać się na ciemny błękit gasnącej nocy, skąd wśród pląsów i chichotów uciekały ostatnie gwiazdy. Chętnie marudziłyby jeszcze dłużej, bo w dzień nudzą się w ciasnych komnatach pałacu Okeanosa, ale popędzała je srebrzysta gwiazda przedświtu, Lucyfer, która
143
zawsze zamyka pochód. Wtem dało się słyszeć skrzypnięcie drzwi stajennych, a zaraz potem głuchy stuk kopyt. To na rozkaz Tytana Pory Roku, porzuciwszy w sali tronowej wieńce, winne grona i sople lodu,  wyprowadzały i    zaprzęgały    rumaki.    Moje   rumaki!    Ach,   gdybyście mogli zobaczyć tę czwórkę! Pyrois-Ognisty, Eous-Poranny, Aeton-Porywisty i Flegon-Płomienny. Jak stąpały wspaniale, wypoczęte, objedzone ambrozyjskim owsem, którego mają zawsze pełne żłoby, buchające ogniem z rozdętych nozdrzy.  W  mig je zaprzęgnięto i  tylko dźwięczały wędzidła w pyskach, a kruczoczarna sierść lśniła w brzasku wschodzącego   dnia.   Ojciec   z   ponurą   twarzą   dawał   mi ostatnie wskazówki. Słuchałem piąte przez dziesiąte, tak mi było spieszno wskoczyć na rydwan. „Trzymaj się środka.  Nie wznoś się zbyt wysoko, bo podpalisz dachy naszych  pałaców,  i nie  obniżaj   się  zbytnio,  bo zajmie się ogniem   ziemia.   Bicza   nie   tykaj,   kieruj   tylko   cuglami. Uważaj na Flegona, ten najtwardszy w pysku. Pamiętaj, że trudniej konie powstrzymać niż popędzić. A może, synku, dasz się jeszcze przekonać i ja pojadę?" — spytał prawie pokornie. Widać liczył, że w ostatniej chwili strach mnie obleci. Ale już stałem na koźle z lejcami i biczem w  dłoni.  Pomknęliśmy  jak  wicher przez  mgły  i obłoki, ponad szczyty gór. Pierwszy dał mi się we znaki Aeton--Porywisty, który już przed stajnią stawał dęba i rżał niecierpliwie.
—  Rany Julek! A nie kręciło ci się w głowie? — spytała szeptem Elka.
—  Z początku nie. Może te moje smoki nie od razu zorientowały się, że mają innego woźnicę. Potem musiały jednak poczuć, że jestem lżejszy od ojca, bo zaczęły podrzucać rydwanem jak piłką i każdy ciągnął w swoją stronę. Zamiast jechać gładko jak po stole, co śledziłem co dzień z pałacowego parku, wóz Heliosa to wzbijał się stromo w górę, aż powietrze zaczęło dymić i żarzyć się, to znowu leciał w dół na łeb na szyję. Jeszcze się nie bałem, bo byłem zbyt upojony tą niesamowitą przygodą, ale koszulę miałem zlaną potem i włosy jeżyły mi się raz po raz na głowie. Widziałem, jak płoną lasy i łany zbóż, jak ziemia pęka od gorąca, jak schną rzeki i jeziora. Żal mi było przerażonych nimf i leśnych driad, które biegały jak obłąkane z rozwianym włosem. Zdzierałem cugle, ile sił, ale na próżno. Wreszcie postanowiłem użyć bata. Może to powstrzyma konie i przywróci nam równowagę. Zamach-
144
nąłem się i kropnąłem Flegona, aż zaświstało. I teraz dopiero całą czwórkę ogarnęło  szaleństwo.  Rzuciły się na oślep pionowo w górę, jakby im skrzydła wyrosły. Chrupnęły osie, wygiął się dyszel, prysnęły szprychy kół. Znalazłem się nagle tak wysoko, że ujrzałem zdumioną twarz księżycowej ciotki Selene, siostry mego ojca, która właśnie szczotkowała swe srebrzyste włosy przed udaniem się na spoczynek.  Potem zawadziliśmy o  jakąś konstelację, wyrywając gwiazdy z głębokiego snu. Posypał się świetlisty pył tłuczonego szkła i stek obelg i wyzwisk, których nie mógłbym powtórzyć przy Elce. Już w sekundę później   spadaliśmy  korkociągiem  w  przepaść.   Mignęła  mi wynurzająca się z głębin morskich głowa wściekłego Posejdona i ostrze jego trójzębu, którym mi wygrażał. Ludziom śmiertelnym w mgnieniu oka skóra sczerniała na węgiel, tak że w ich twarzach świeciły tylko białka oczu i zęby.  Słyszałem,  jak matka-ziemia  jęczy i skarży się królowi bogów...  Dalej  już mało co pamiętam.  Oślepiający błysk i huk  gromu...  cały  rydwan rozpada się w drzazgi...  Widzę  jeszcze  zad ociekającego pianą  Flegona znikający w obłokach... Piekący ból głowy. Włosy stanęły mi w ogniu i runąłem głową w dół.
Zapanowało milczenie. Chłopiec ciężko oddychał, widać było, że raz jeszcze boleśnie przeżywa swą porażkę.
—  To naprawdę cud, że wyszedłeś żywy z takiej nieludzkiej kraksy — po długiej chwili wymamrotał Mikołaj.
—  Ale co z tobą będzie? — zastanawiał się Stefan. — Weźmiemy go do Warszawy, no nie?
Już widział, jak przedstawia swojej klasie egzotycznego kolegę: „Syn króla słońca, prosto z nieba!" I niech mu kto nie uwierzy! Ma zresztą świadków, Michała i Mikołaja. Ale Faeton potrząsnął smutno głową. Podniecenie wywołane opowiadaniem opadło, poczuł się chory i bardzo słaby.
—  Muszę wracać do mamy. Najlepiej zostawcie mnie samego, a na pewno zjawi się tu jakiś tutejszy satyr leśny czy bogini źródełka, z którego przyniosłaś mi wodę, Elu. Czy wiecie, że w pierwszej chwili, gdy was tu w lesie ujrzałem, wziąłem was za któreś z nich? Ale jesteście inaczej ubrani, wasza mowa nie przypomina swawolnych żartów naszych bóstw leśnych. Nie macie koźlich kopytek, zaraz to zauważyłem. A już żadna nimfa ani driada nie
145
10 — Historie nie z tej ziemi
nosiłaby tak krótko obciętych włosów jak ty — uśmiechnął się blado do Elki.
Dzieciom zrzedły miny. Jakże go zostawić samego w lesie? I nikt w domu się o nim nie dowie!
—  Faetonie, przecież jesteś cały potłuczony. A jeśli kostka w nodze jest złamana albo zwichnięta, to żaden satyr ci nogi nie nastawi ani rentgenem nie prześwietli! ¦— z powagą rzekła Elka, aż chłopcy się roześmiali, bo sama myśl wydała im się zabawna.
—  Nie bójcie się. Oni zawezwą zacnego Asklepiosa, mistrza w sztuce lekarskiej, który na pewno mi pomoże. Wiecie, strasznie się cieszę, że was poznałem. I nie zapomnijcie o mnie.
—  Też coś! Nie zapomina się takich przeżyć jak to dzisiejsze. A ty jesteś naprawdę super! Kto wie, może się jeszcze spotkamy... — westchnął z nadzieją Michał.
—  Już wiem! Gdy wrócę do domu, poproszę tatę — jak się tylko udobrucha — żeby zatroszczył się o wasze wakacje. Już jego głowa w tym, abyście przez całe lato nie mieli deszczu. Będzie wam świecić na bezchmurnym niebie... No, bo mnie już raz na zawsze odeszła ochota do powożenia jego straszliwymi rumakami.
—  Jak chcesz, Faetonie — zgodził się zawiedziony Stefan. — Żegnaj. Musimy już iść, bo Filip pewnie zachodzi w głowę, co się z nami stało. Cześć!
Nagle poczuli, że coś ich oślepia. Zamknęli oczy, by po dłuższej chwili podnieść głowy w górę. Słońce wychyliło się spośród koron drzew i jego promienie padały prostopadle. Wydawało im się, że to jakieś olbrzymie, gorejące oko wpatruje się w nich badawczo. Spuścili głowy, nie mogąc znieść tej natarczywej jasności. Złoto-czarne plamy skakały im przed oczami, przysłaniając wszystko. Elka, która najdłużej usiłowała wpatrywać się w olśniewającą kulę na niebie — a nuż mignie jej któryś z ognistych rumaków Heliosa? — mrugała teraz załzawionymi oczami. Nagle krzyknęła:
—  Chłopcy! Gdzie on jest?
Pod krzakiem róży nie było nikogo. Potrącona gałązka chwiała się jeszcze, a na trawie leżało parę różowych płatków.
—  Gdzież on zniknął? Przecież dopiero co tu leżał. Jeszcze trawa pognieciona — gorączkował się Stefan.
—  Słuchajcie... A może nam się to wszystko zdawało? — wycedził wolno Mikołaj.
146
—  Czekajcie. Coś tu jest. Zostawił nam list! — ucieszyła się Elka.
Rzeczywiście, wbita na ostry cierń różanego krzewu powiewała biała kartka.
—  Bzdury — zaśmiał się Mikołaj — to nie jest żaden list, tylko kartka z książki Filipa. Trzeba ją wkleić do „Wypisów". I tak Filip będzie na nas zły, że mu zniszczyliśmy jego Owidiusza.
—  Mówcie, co chcecie, ale jakim sposobem nie zauważyliśmy jej przedtem? Przecież tu właśnie, pod tą gałązką, leżał Faeton — upierała się Elka.
Michał tymczasem ostrożnie wysunął kartkę spośród cierni i podał ją Mikołajowi.
—  Wygląda raczej żałośnie! — zauważył.
—  To prawda — przyznał Mikołaj — ale w końcu cóż to jest w porównaniu z naszą przygodą?
Mikołaj rozprostował pieczołowicie pomięty papier. Nagle twarz mu się zmieniła. Znieruchomiał, wbijając oczy w naddartą stronicę, którą trzymał w ręku.
—  To niesamowite! Posłuchajcie!
„Pałac królewski Słońca stał na wysmukłych kolumnach w blaskach czystego złota i miedzi lśniącej jak ogień. Wysoki strop pokrywały w krąg rzeźby z kości słoniowej. Srebrne, podwójne wrota skrzyły się światłem promieni..."


Zbliżała się dwudziesta rocznica ślubu państwa Nałęczów. Nasza trójka na próżno łamała sobie głowę, jak uczcić ten dzień. Krzyś wymyślał coraz to inne prezenty, ale wszystkie były albo bardzo drogie, albo trudno dostępne: piękny album z wydawnictwa „Arkady", lniany obrus z pięknym haftem z Cepelii, komplet płyt z ostatniego Konkursu Chopinowskiego itd. itp. Oszczędności, jakie mogliby uciułać z miesięcznej pensji otrzymywanej od ojca, były niewystarczające. Powinni byli zacząć zbierać pieniądze rok temu, by móc teraz kupić rodzicom coś przyzwoitego, a prosić ciocię Renie czy któregoś z wujów o pożyczenie pewnej sumy uważali za krępujące i poniżej ich godności. Zwrócili się zatem po radę do Buni, zawsze niezawodnej w tego rodzaju sytuacjach: umiała „z niczego" wyczarować prezent, który sprawiał wiele radości solenizantom na różnych rodzinnych uroczystościach. Zagadnęli ją w tej sprawie któregoś wieczora po kolacji, przed pójściem spać.
—  Pomyślę nad tym i jutro może wam coś powiem. Dobranoc. Śpijcie dobrze!
Nazajutrz umówili się z nią — w tajemnicy przed rodzicami— na „naradę wojenną". Wszyscy troje byli szalenie ciekawi, co też im Bunia zaproponuje. Zaraz po powrocie ze szkoły, gdy Mama była jeszcze na uniwersytecie, a Tata w biurze, z minami spiskowców zapukali do pokoiku Buni i już po chwili rozsiedli się dokoła niej: chłopcy po turecku na dywanie, a Elka na ulubionym fotelu na biegunach.
—  Długo myślałam w nocy nad tym, czym moglibyście najbardziej ucieszyć rodziców z okazji ich święta. Otóż uważam, że kupno jakiegoś prezentu nie byłoby z waszej strony na miejscu, przecież wszystkie pieniądze dostajecie od nich. Pamiętam, że kiedy Mama była malutka, to mnie największą przyjemność sprawiało, gdy mi na imieniny coś sama narysowała albo zagrała na fortepianie, zaśpiewała lub zadeklamowała jakiś wierszyk. Wy jesteście już starsi, więc trzeba by wykoncypować coś „doroślejszego". Otóż, przypominam sobie, że zawsze na świętą Annę, to jest na imieniny mojej teściowej, matki Dziadunia, dzieci — a więc wasza Mama, wujowie Staś i Jerzy i ciocia Renia — odgrywali jakieś przedstawienie. Babunia była uszczęśliwiona, my wszyscy też, a „aktorzy", mimo iż poświęcali dużo trudu i pracy na uczenie się ról, mieli wspaniałą zabawę. No, co wy na to?
150
—  Brawo! Cudownie! Bunia zawsze trafia w dziesiątkę! — wołali chłopcy jeden przez drugiego.
—  Poza tym Tata przepada za teatrem, mamy w domu mnóstwo dramatów, tragedii i komedii. Pamiętacie, jak nam czytał „Zemstę" Fredry? Nigdy tego nie zapomnę — zapewnił Krzysztof.
—  Ale czy zdążymy przygotować takie przedstawienie? — martwił się Stefan. — Zostały nam zaledwie cztery tygodnie.
—  Najważniejszy jest wybór sztuki. No, i obsada ról — zawyrokował Krzysztof. — Trzeba by dobrać kilku kolegów, może poprosimy Władka.
Nagle odezwała się milcząca dotąd Elka:
—  Wiecie co, a może sami ułożylibyśmy scenariusz?! To byłby wtedy podwójny prezent dla rodziców — od autorów i aktorów! Ty, Krzysiu, należysz przecież do kółka dramatycznego, to się trochę na tym znasz.
—  Ejże, czy nie przeceniasz moich możliwości, siostrzyczko? — zaśmiał się Krzyś. — O czymże takim potrafilibyśmy napisać sztukę?
—  Nie domyślasz się? Coś, co z kolei dla Mamy byłoby największą przyjemnością...
—  Niech żyje Elka! Oczywiście! Jakąś scenkę z mitu greckiego. Nawet nie potrzeba wielu aktorów ani specjalnych dekoracji. Wszystko może być umowne, jak w antycznym teatrze — entuzjazmował się Krzyś.
Bunia dołączyła się z zapałem do projektu Elki.
—  Służę wam jako szwaczka i garderobiana przy kostiumach i fryzurach. Mogę wam uszyć z prześcieradeł chitony, himationy i peplosy.
—  Na reżysera proponowałbym Krzysztofa. — Stefan spojrzał pytająco na obecnych. Wszyscy skinęli potakujące głowami. — Ale jaką legendę grecką wybierzemy na naszą prapremierę?
—  A może to śliczne opowiadanie o bogini Demeter i o porwaniu Kory, które Mama czytała nam zeszłego tygodnia z hymnu Homerowego „Do Demeter"?
—  Świetnie, Elka! Ten mit nadaje się doskonale na scenariusz — stwierdził Krzysztof. — Można by go zatytułować „Matka i córka". Co wy na to?
—  To będzie dobrze wyglądać na afiszu, który namaluję — zapalił się Stefan. — Ale teraz musimy się zorientować, ile osób występuje w tym micie. Poczekajcie, przyniosę książkę z hymnami.
151
Po chwili wertował już cienki tomik; znalazłszy właściwą stronę, zaczął wymieniać:
— Demeter i Kora-Persefona, Zeus i Hades, dwóch pasterzy, król Celeus i królowa Metaneira, Iris, Hermes i ogrodnik. No i oczywiście Narrator. Razem dwanaście osób. Oczywiście, aktorów może być dużo mniej, bo nie wszyscy równocześnie występują na scenie i możemy się zmieniać.
Tego samego wieczoru, wezwani telefonem „w poufnej sprawie nie cierpiącej zwłoki", zjawili się na ulicy Grzybowskiej Władek, Mikołaj i Michał, przyjaciółka Elki — Żula i Hanka, koleżanka z liceum Władka — członek kółka dramatycznego.
We wszystkie wolne godziny następnych tygodni całe bractwo spotykało się na próbach w domach kolegów, w parku lub nad Wisłą. Omijano Grzybowską, aby państwo Nałęczowie nie domyślili się, co gotuje im młodzież. Wtajemniczona we wszystko Bunia, na dociekliwe pytania swej córki, dlaczego dzieci niemal nie bywają w domu, prosiła ją o cierpliwość mówiąc, że wszystko bierze na siebie.
Nadszedł wreszcie długo oczekiwany dzień. Już o świcie Stefan przybił na drzwiach wejściowych do mieszkania wielki plakat, na którym groźny władca podziemi, powożąc czwórką rumaków, porywa złotowłosą dzieweczkę trzymającą w dłoni bukiet narcyzów. Pod spodem widniała czarnymi literami wypisana obsada: osoby i nazwiska aktorów. Nie zapomniano ani o reżyserze, ani o garderobianej, ani o obsłudze technicznej. Spektakl miał sią zacząć wieczorem, punktualnie o siódmej. Wstęp na salę — tylko za zaproszeniami.
Publiczność właśnie zaczynała się schodzić. Dla jubilatów były przygotowane najlepsze dwa fotele w środku pierwszego rzędu, wysłano też zaproszenia do wujów, ciotek i kuzynów rodziny obojga Nałęczów oraz do rodziców i rodzeństwa aktorów. Rozległ się już ostatni dzwonek. Wszyscy usadowili się na miejscach, przejęci powagą chwili.
Na scenie, która zajmowała jedną trzecią jadalni, pojawia się w szarej opończy Narrator-Krzysztof. Staje w głębi i odwijając gruby rulon papirusu, zaczyna pół czytać, pół mówić.
— Była sobie raz bogini, która miała śliczną córkę. Matka   nazywała   się   Demeter,   a  dziewczynka   — Kora.
152
Bardzo się obie kochały i zawsze były razem.  Ale  jak mówi przysłowie: „małe dzieci — mały kłopot, duże dzieci — duży kłopot". Ani się Demeter obejrzała, a tu z jej Kory wyrosła smukła, złotowłosa panna, która zwracała uwagę każdego, kto na nią spojrzał. Kora istotnie zmieniła  się  zewnętrznie,  ale  wobec matki  była  zawsze czuła i uległa, gotowa spełnić każde jej życzenie. Pewnego dnia zobaczył Korę Hades, bóg podziemnego państwa umarłych, Tartaru. Zobaczył ją i zakochał się w niej bez pamięci od pierwszego wejrzenia. Tak zawsze dzieje się w bajkach, a czasem i w życiu. Ale władca ponurego królestwa, gdzie panuje wieczny mrok, wiedział, że Demeter nigdy nie zgodzi  się  na  jego   małżeństwo  z  Korą.   Udał  się  więc  na Olimp, gdzie nad wszystkimi bogami królował jego rodzony brat, Zeus, i dalejże prosić go o wstawienie się za nim do matki dziewczyny.
W tym momencie za parawanem w głębi pokoju, skąd jedne drzwi prowadzą na korytarz, dają się słyszeć basowe akordy fortepianu, groźne i pompatyczne. To operator dźwięku, Mikołaj, nacisnął odpowiedni klawisz magnetofonu. Gdy muzyka nieco przycicha, a Narrator znika za parawanem, na scenę wkraczają dwaj osobnicy. W roli Zeusa olimpijskiego wystąpił Michał. Na ramionach ma zarzuconą krótką, drucianą koszulkę, tak zwaną egidę, w jednym ręku trzyma piorun w kształcie metalowego zygzaka, a w drugiej wypchanego siedzącego orła. Naprzeciw niego staje Hades-Niewidoczny (Stefan), otulony w czarny, olbrzymi płaszcz-pelerynę, który zakrywa mu głowę, część twarzy i wlecze się za nim po podłodze. Pierwszy odzywa się władca Olimpu:
—  Witaj, bracie Hadesie! Cóż to za ważna sprawa kazała ci opuścić twój mroczny Tartar i zapukać do słonecznych bram Olimpu?
—  Witaj, bracie Zeusie, najpotężniejszy królu bogów i ludzkich stworzeń. Przychodzę do ciebie z wielką prośbą. Ufam, że mnie wysłuchasz i poradzisz.
—  Mów śmiało, o co ci chodzi — mówi Zeus. Odkłada na bok orła i głaszcze swą gęstą brodę.
Hades: Samotność bardzo mi już dokuczyła. W moim państwie brak ręki kobiecej, kobiecego uśmiechu, który by czasem rozjaśnił mroki śmierci. Otóż znalazłem dzieweczkę, której chcę oddać me serce, z którą chcę dzielić moje królowanie. Ona jedna godna jest zasiąść wraz ze
153
mną na tronie Tartaru, panować nad rzeszami smutnych cieni umarłych ludzi i stąpać po fiołkowych kwiatach barwinków i asfodeli Łąk Elizejskich.
Zeus: Zdumiewasz mnie, bracie. Widzę, że ostra strzała Erosa ugodziła w twe kamienne serce — mówisz jak poeta! Ale któraż to wybranka nie zgodziłaby się z radością na przyjęcie takich zaszczytów, którymi chcesz obsypać swą przyszłą małżonkę? Nie zdradziłeś mi jeszcze jej imienia.
Hades: To Kora, córka olimpijskiej bogini Demeter, najsłodsze dziewczę, jakie stąpało po ziemi twego królestwa.
Zeus: Kora? Bracie, czyż nie wiesz, że Demeter nigdy ci jej nie odda, nigdy nie zgodzi się na wieczną rozłąkę z jedyną córką? Jej, wielkiej bogini słonecznego Olimpu, nie wolno schodzić do twego królestwa śmierci.
Hades: Dlatego właśnie przychodzę tu do ciebie, wszechwładny królu. Dla mnie nie ma wyboru. Ona albo żadna. Pomóż mi, bracie.
Zeus: Moja władza nie zezwala mi na wywieranie przymusu na moje boskie rodzeństwo, wiesz o tym. Boleję szczerze nad tobą, ale sam musisz sobie radzić. Wiedz jedno: jako twój brat i jako król bogów nie jestem przeciwny temu zamierzeniu. Ale ostrzegam cię, że z Demeter nie pójdzie ci łatwo.
Hades: Rozumiem cię, Zeusie, i dziękuję, choćby za dobre słowo. Już obmyślę jakiś sposób, który by mi pozwolił zaślubić tę dziewczynę...
Operator światła przekręca kontakt. W pokoju panuje ciemność, w której słychać tylko szybkie kroki schodzących ze sceny aktorów. Operator dźwięku naciska klawisz magnetofonu: płyną słodkie tony fletu. Światło znowu rozbłyska, ale przyćmione, padając gdzieś z boku sceny, na której, tuż przy widowni, siedzi młody chłopiec w stroju pasterza. Na podłodze pokrytej zieloną materią, czyli „dywanem łąk", na tle dwóch krzaków rododendronów, których doniczki starannie ukryto pod warstwą mchu i darni, przyklęka drugi pasterz, Eumolpus. Jest zwrócony twarzą ku wschodowi, a w ręku trzyma drewnianą fujarkę, na której zapamiętale wygrywa rzewną melodię.
Pasterz I: Brr, ale ziąb! Już świt, a Helios skąpi nam swych promieni. Tak wcześnie wygania nas król ojciec ze stadem! Jeszcze bym sobie pospał!
154
Otula się mocniej kożuszkiem, cały skurczony z przenikliwego zimna.
Eumolpus: Ty byś tylko spał i spał. Spójrz, jaka cudna jutrzenka wschodzi! Będę grał na powitanie nowego dnia.
Pasterz I: Jak chcesz, Eumolpusie. Ja się tu wcisnę w te krzaki i otulę kożuchem.
Eumolpus już zamierza rozpocząć swą grę, gdy nagle daje się słyszeć zrazu leciutkie, potem nieco głośniejsze nucenie piosenki. Pasterz, ukryty obok swego towarzysza za krzakiem, szepcze mu coś do ucha.
Eumolpus: Psst! Słyszysz? Ktoś nuci tę samą melodię, którą właśnie grałem.
Pasterz I: Odgarnij gałązkę. Widzisz? Jakaś nimfa w białej sukni z długimi, rozpuszczonymi warkoczami chodzi po łące.
W głębi sceny ukazuje się Kora (Elka) w długiej, białej szacie, z rozpuszczonymi włosami, które jej sięgają do kolan (to misterna robota Buni). Podśpiewuje cichutko, schylając się co chwila i podnosząc coś z trawy.
Eumolpus: Co ona tu robi tak rano? A jaka zwinna, jakby tańczyła, prawie nie dotyka trawy bosymi stopami. O, zrywa narcyze... To obrazek dla malarza albo poety: jej śnieżna szata, bladożółte kwiaty, zielona murawa...
Pasterz I: No, a któż jest poetą i muzykiem w jednej osobie jak nie ty, bracie! Na całym dworze ojca nie ma lepszego pieśniarza od ciebie!
Eumolpus: Ciii. Posłuchajmy, co ona śpiewa. Żeby jej tylko nie spłoszyć!
Kora, która uzbierała już całe naręcze wiotkich, żółtych kwiatów, przygląda się im z lubością i śpiewa:
Chłodny strumień wśród jabłoni,
Róża rzuca cień na trawę,                                  ,
Płatki kwiecia na murawę
Wiatr goni.
Na łące przed słońca wschodeir
Bujne kwiaty wokół rosną,
Ziemia drży i pachnie wiosną
I słodkim miodem.
Eumolpus: Skończyła. Jaka szkoda! Taki ma dźwięczny głosik.
Pasterz I: Wszystko to pięknie, ale ta piosenka, zamiast rozbudzić, jeszcze mnie bardziej do snu ukołysała. Rób,
155
co chcesz, bracie, ale ja owijam się w owczą skórę i jeszcze sobie chrapnę.
Eumolpus: Dobrze. Oprzyj się o mnie. Będę czuwał nad krowami i marzył, patrząc na tę piękną dziewczynę.
Nagle wśród przejmującej ciszy zza ściany rozlega się grzmot, aż wszyscy podskakują na krzesłach, potem dzikie dudnienie, coraz głośniejsze na tle muzyki, której opętańcze tempo przeszywa do szpiku kości i obu pasterzy, i widzów w „teatrze". Pasterze zrywają się na równe nogi.
Eumolpus: Co się dzieje? Czy to burza? Ktoś porywa nasze stado!
Pasterz I: Cicho! Nie ruszaj się, jeśli ci życie miłe. To coś o wiele gorszego. Spójrz między tymi liśćmi i nie wychylaj się.
W głębi sceny, gdzie przechadzała się dziewczyna, jest teraz zupełnie ciemno. Słychać coraz wyraźniej stukot kopyt końskich, trzask bicza, dudnienie kół wozu i dzikie rżenie koni. Pasterze stoją wpatrzeni w jakiś daleki punkt za sceną, niewidoczny dla siedzącej publiczności.
Pasterz I: Na bogów! Skąd się wziął ten gorejący rydwan na skraju łąki? I te rumaki czarne jak noc? Ogień bucha im z pyska i nozdrzy!
Eumolpus: Nie mogę dojrzeć twarzy woźnicy, ma całą głowę w cieniu.
Rozlega się przeraźliwy krzyk dziewczynki:
— Ratunku! Ratunku! Matulu, na pomoc!
Eumolpus: To ona, ten czarny ją porwał! Biegnijmy na pomoc!
Pasterz  I:  Oszalałeś?  Zresztą,  popatrz,  już  za  późno!
Grzmoty, huk, dudnienie i ogłuszająca muzyka wzmagają się tak, że aż uszy puchną. Blaski błyskawic przecinają mrok (to flesze Mikołaja). Nagle zalega cisza. Pasterze stoją nieruchomo, półżywi ze strachu. W głębi nikogo.
Eumolpus: Na wszystkie moce niebieskie i podziemne! Widziałeś? Ziemia się rozpękła i pochłonęła ich.
Pasterz I: Ojej! I po naszej Krasuli ani śladu! Co to będzie?
Eumolpus: Mniejsza o krowę. Ale serce zamiera mi w piersi, jak pomyślę o tej cudnej dzieweczce. Jeszcze słyszę tę jej pogodną piosenkę... widzę jej jasne włosy...
Pasterz I: E, bracie, a czy przypadkiem nam się to wszystko nie przyśniło? — Przeciąga się, aż mu stawy chru-
156
pią w ramionach, i ziewa. — A może to jaki zwid, które złośliwe bóstwo rzuciło nam w oczy, by nas przerazić? Chodź, pójdę na łąkę, zobaczę, czy nie ma jakichś śladów po tej czeluści...
Eumolpus: Ja przeliczę krowy, czy żadnej nie brakuje. — Odchodzi w głąb sceny.
Pasterz I: Żadnych znaków, nawet trawa nie jest podeptana.
Eumolpus, stojąc na poboczu sceny, przygląda się oddalonemu stadu.
Eumolpus: Jedna krowa popędziła aż pod las, ale już zawraca. Inne dziwnie przepłoszone.
Pasterz podnosi kilka zgniecionych kwiatów.
Pasterz I: O, spójrz, znalazłem tu rozsypany bukiet narcyzów, które ona zbierała. Wiesz, wracajmy do domu. Jakoś dziwnie mi. Wyrzucę te kwiaty, żeby nie było następnego nieszczęścia. Narcyz to nie jest zwykły kwiat, podobno wyrósł z krwi zakochanego chłopca i sprowadza śmierć... A może to tylko ludzkie bajania, kto wie?
Eumolpus: Jak chcesz, to wracaj, ja zostanę ze stadem. Przecież i tak nikt nam nie uwierzy, gdy im opowiemy o tym, co się tu zdarzyło. Idź spokojnie. Będę tu dalej grał dla dodania sobie otuchy.
Wyciąga fujarkę zza pazuchy i przytyka do ust. Znowu słychać tę samą melodię, co na początku. Śpiewała ją też Kora. Gaśnie światło. Po chwili w rogu sceny pojawia się Narrator.
Narrator: Minęło dziewięć dni i dziewięć nocy. Demeter w rozpaczy i łzach, nie jedząc i nie pijąc, chodzi z zapaloną żagwią po całej ziemi i szuka Kory. Rozpytuje ludzi, drzewa, ptaki, rzeki i jeziora, czy nie widzieli gdzieś jej córki. Kora zerwała się przed świtem i tylko szepnąwszy matce „zaraz wrócę, tylko ci trochę kwiatów narwę" — wybiegła z izby. I odtąd wszelki słuch o niej zaginął. „Koro, córeczko jedyna, gdzie jesteś?" — zawodzi nieszczęsna matka. Ale nikt nic nie widział, nikt nic nie słyszał, nikt nie wie, co się przydarzyło owego fatalnego poranka. Dziesiątego dnia Demeter, już u kresu sił, usiadła — jak zwykła zbolała i znużona kobieta — na skraju drogi wiodącej do pałacu, na wielkim kamieniu, który później na jej pamiątkę nazwano Kamieniem Smutku. Tam znalazła ją mała Jambe, córka króla tej krainy Ke-leosa i królowej Metaneiry. Widząc skamieniałą z rozpa-
157
czy staruszkę, dziewczynka usiłowała ją rozbawić, wreszcie zaprowadziła do swych rodziców, na dwór królewski. Zbliżała się pora wieczornego posiłku.
Znowu gaśnie światło. Daje się słyszeć przesuwanie mebli, gwar rozmów i szczęk naczyń. Gdy ponownie robi się jasno, publiczność widzi długi stół zastawiony misami i kielichami, który wychodzi gdzieś za parawan. Na przo-dzie siedzi starszy jegomość w koronie na głowie i w purpurowym płaszczu z futrzanym kołnierzem (Mikołaj), obok — królowa w długiej, obszernej sukni (Żula). Przed nimi stoi wysoka postać kobieca w popielatej szacie otulona od stóp do głów czarnym, koronkowym szalem, twarz ma poszarzałą z wycieńczenia i smutku. Król skłania głowę i odzywa się poważnym basem:
—  Witaj, obca i czcigodna staruszko. Na naszym dworze każdy gość jest mile widziany i gościnnym sercem przyjęty. Zajmij miejsce za stołem obok mej małżonki, królowej. Zaraz służba obmyje ci nogi zdrożone długą wędrówką.
Demeter odzywa się cichym, beznadziejnie smutnym, monotonnym głosem:
—  Wdzięczna ci jestem, królu, za dobre słowa, ale nie wiem, czy przysporzę radości waszemu domowi, gdyż serce moje ciężką okryte żałobą.
Królowa: Cierpiący człowiek potrzebuje przyjaznej twarzy lub choćby towarzystwa innych, by oderwać myśli od dręczących trosk. — Królowa Metaneira patrzy ze współczuciem na nieznajomą. — O nic cię pytać nie będziemy, bo tak każą prawa gościnności, i nie chcemy twych ran rozjątrzać. Wypocznij najpierw po trudach i pokrzep się z nami jadłem i winem.
Demeter: Złote masz serce, królowo, oby ci się poszczęściło w dzieciach i wnukach, ale mojemu cierpieniu nic ulżyć nie zdoła.
Król zwraca się do Eumolpusa:
—  Synu mój, gdy my będziemy sycić głód i pragnienie, ty zaśpiewaj nam coś pięknego i poważnego do dźwięków twej złotostrunnej liry. Śpiew i poezja najlepiej potrafią ukoić troski i zmartwienia, są ponadto godnym uczczeniem naszego gościa.
Eumolpus  przysiada  na  przodzie  sceny  na  jedwabnej
poduszce, bierze lirę do ręki i zamyśla się przez chwilę.
Eumolpus: Pozwól mi, muzo, wyśpiewać smutną przy-
158
godę dziewczyny o długich warkoczach, porwaną przez moce piekielne w samą głębię czeluści ziemi. Użycz mi głosu i sił na opłakanie jej losu, a ty sama, muzo moja, dotknij mej liry, bym potrafił wyczarować piękno i grozę, i łzy.
Zaczyna grać tę samą melodię, którą Kora nuciła na łące, gdy paśli stado. Nieszczęśliwa matka odchyla czarny welon z twarzy i rozdzierająco biada nad losem Kory.
Demeter: Ta piosenka... jakże ona ją często śpiewała... Córeczko moja...
Królowa, patrząc niespokojnie na dziwną kobietę, pyta ją z troską w głosie:
—  Czy źle się czujesz, zacna pani? Może wolałabyś już teraz pójść do komory i zażyć krzepiącego snu?
Demeter, opanowując wzruszenie, które ją ogarnęło, mówi:
—  Nie. Dziękuję ci, królowo. Posłucham tej pieśni, którą syn twój nam będzie śpiewał.
Królewski syn, uderzając lekko struny liry, deklamuje melodyjnym głosem:
—  Różanopalca Eos rozwarła już wrota niebieskie i Helios wyruszył w swym słonecznym rydwanie na okręg błękitu. Na zielonej łące budzą się w kroplach rosy blade płatki narcyzów... Jakiż zły duch podszepnął ci, złotowłosa dziewczyno czy nimfo leśna, by zrywać o tej porze kwiaty, w chwili gdy Noc uchodzi przed płomiennymi strzałami słońca... W samej wiośnie młodości porwały cię do krainy wiecznych cieni cztery czarne jak smoła rumaki i mroczny woźnica o zasłoniętym obliczu... Dziewczyno o złotych warkoczach, gdzie jesteś, nieszczęsna?
Nagle Eumolpus urywa pieśń, bo siedząca obok Meta-neiry Demeter podnosi ręce w górę, jakby chciała coś chwycić w powietrzu, a potem pada jak długa na podłogę. Powstaje zamieszanie.  Zza sceny odzywają się głosy:
—  Ratujcie ją! Zemdlała! Wody! Unieście ją trochę! Król klaszcze w ręce i woła:
—  Niech służebne natychmiast zaniosą ją do komnat gościnnych. Biedna staruszka! Widziałem, jak słaniała się ze zmęczenia, ale nie chciała nas urazić i zbyt wcześnie udać się na spoczynek.
Królowa: A może to słowa tej rzewnej pieśni tak ją wzruszyły? Wszak wspominała o stracie, jaką ostatnio poniosła.   Niechże  odpocznie  do  rana.  Sen  to  najlepszy
159
lekarz.  A my  słuchajmy  dalej  twej  rzewnej  opowieści, mój synu.
Gaśnie światło; po chwili, na pustej już scenie, znów pojawia się Narrator.
— Ale Demeter, wstrząśnięta usłyszaną wiadomością, ani myślała odpoczywać. Nie chciała okazać się niewdzięczna wobec dobrych władców, udała więc, że głęboko śpi, ale gdy tylko pozostawiono ją samą, natychmiast wyszła z pałacu i podążyła prosto do Heliosa, boga słońca, który w nocy przebywa w głębinach morza i odpoczywa po całodziennej wędrówce po niebie. Helios niechętnie odpowiadał na jej pytania, ale musiał wyznać, że nie kto inny, tylko sam Hades porwał Korę. Nad nim nieszczęsna matka nie miała mocy, choć domyślała się, że i Zeus był o tym powiadomiony. Jej rozpacz przemieniła się w gniew i chęć zemsty. Jako opiekunka plonów i urodzajów miała ona inny, pośredni sposób odwetu na bogach Olimpu. Rozpoczęła znowu swą wędrówkę po ziemi.
Narrator schodzi ze sceny, na którą zaraz wkracza Demeter odziana w swą żałobną, powłóczystą szatę, na której widać wyhaftowane kielichy białych narcyzów i złote kłosy zboża. To już nie zmartwiała z bólu, pochylona wiekiem staruszka, lecz groźna i potężna bogini. Porusza się powoli, z godnością, wyprostowana, z rękami lekko wyciągniętymi przed siebie. Mówi głębokim, wibrującym głosem, który przejmuje lękiem słuchaczy:
— Słuchajcie mnie, jabłonie, i wy, drzewa w sadach! Ja, Demeter, bogini wszystkiego, co rośnie i żyje na tej ziemi, zabraniam wam kwitnąć i rodzić owoce — dopóki córka moja, Kora, nie wyjdzie z Tartaru!
Zza sceny odzywają się ponure głosy ludzkie, wpadające niekiedy w żałosne zawodzenie. Chór ten tworzą wszyscy aktorzy, z Narratorem i Bunią włącznie. Po każdej ich wypowiedzi słychać kilka taktów melancholijnej, coraz to smutniejszej melodii.
Głosy: Co się stało z naszymi jabłoniami? Kwiaty przestały kwitnąć, zwiędły i opadły. Nie zbierzemy ani jednego owocu tej jesieni! Zeusie! Czym zasłużyliśmy sobie na karę Demeter?!
Gdy głosy milkną, bogini, która słuchając ich opuściła ramiona, teraz je znowu unosi złowróżbnym gestem.
— Słuchajcie mnie, pola i szumiące łany, mnie, bogini plonów i zbóż! Niech kłosy wasze pozostaną puste! Niech
160
ani jedno ziarno nie pójdzie do gumien i spichrzy ludzkich — dopóki córka moja, Kora, nie wyjdzie z Tartaru!
Głosy: Co się stało z naszym zbożem? Czeka nas głód! Nie będzie chleba w tym roku! Zeusie, królu, odwróć karę Demeter od nas nieszczęsnych!
Demeter: Słuchajcie mnie, łąki, pastwiska, cieniste gaje i lasy! Ja, Demeter, bagini roślinności i zieleni, palę trawy i liście żarem ognia. Niech ziemia pozostanie pusta i naga — dopóki córka moja, Kora, nie wyjdzie z Tartaru!
Głosy: Co się stało z naszymi łąkami? Stada krów, trzody owiec i kóz padają z głodu jak muchy! Biada nam, Zeusie! Giniemy!
Jeszcze brzmią ostatnie takty rozszlochanych, gwałtownych akordów muzyki, gdy w głębi sceny ponad zasłoną okrywającą drzwi ukazuje się dziewczęca postać. Widać ją tylko do pasa. Z obu stron jej ramion sterczą dwa białe skrzydła, otulona jest zwiewną, białą gazą, na którą padają różnokolorowe światełka, tak że jej oblicze, szata i skrzydła mienią się i opalizują. Boska wysłanniczka wyciąga rękę w kierunku Demeter.
Iris: Demeter, prześwietna bogini! Król bogów i ludzi Zeus przysyła mnie, Iris-Tęczę, do ciebie z prośbą, byś ulitowała się nad niewinnym rodem ludzkim.
Bogini patrzy na nią lodowatym wzrokiem, mówi dobitnie i wolno:
—  Mam tylko jedno słowo i nigdy go nie zmienię. Dopóki córka moja, Kora, nie wyjdzie z Tartaru — ziemia będzie pusta i naga.
Ciemność zalega scenę. Słychać głos Narratora:
—  Zrozumiał Zeus, że żadnymi prośbami nic nie wskóra. Posyła więc Hermesa, boskiego posłańca Olimpu, do Tartaru, aby rozmówił się z Hadesem. Zstąpmy i my z nim razem do państwa wiecznego mroku.
Narrator milknie, a odzywa się — na tle ponurej muzyki — ujadanie prawdziwego psa (to Władek „zaangażował" swego Kruczka do ważnej roli piekielnego Cerbera o trzech głowach). Na scenie jest troszkę widniej, ale światło jest mocno przyćmione, co stwarza nastrój tajemnicy i grozy. W środku sceny majaczy wielki fotel-tron, na którym siedzi władca podziemia — Hades. Przy drzwiach widać sylwetkę Hermesa w nieodłącznym peta-sosie na głowie, ze skrzydełkami u pięt i kaduceuszem w ręku. Przekomarza się on z niewidocznym, ale dobrze słyszalnym Cerberem: za „kulisami" Michał to podsuwa
161
Kruczkowi kawałek kiełbasy, to chowa ją za siebie, czym wywołuje w odpowiednich chwilach zaciekłe szczekanie.
Hermes: To ja, bóg Hermes! Cóż to, nie poznajesz mnie, Cerberze? Puść mnie do swego pana przez te piekielne wrota. Mam ważne polecenie od samego Zeusa.
Cerber wściekle ujada.
Hermes: Niepotrzebnie się złościsz i toczysz pianę z twoich trzech paszcz. Wiesz dobrze, że i tak musisz mnie przepuścić!
Słychać skrzypienie drzwi i Hermes wkracza na środek sceny. Hades, który siedział ze spuszczoną głową, podnosi zamyślony wzrok na przybysza.
Hades: Witaj, Hermesie! Nie sądzę, byś był zwiastunem dobrej wieści, ale mów, co cię tu do mnie sprowadza.
Hermes: Witaj, Wielki Niewidoczny! Zeus, król bogów i ludzi, śle ci braterskie pozdrowienie i poleca oddać bogini Demeter jej córkę Korę. Pod warunkiem, oczywiście, że dziewczyna, odkąd tu jest, nic nie tknęła ze strawy umarłych. Nie wyobrażasz sobie, Hadesie, co się tam na górze dzieje.
Hades: Wiem o tym dobrze. Nigdy jeszcze plon śmierci nie był u nas tak obfity. Coraz to nowe rzesze umarłych z głodu ludzi tłoczą się do naszych bram, przepływają łodzią przewoźnika Charona.
Hermes: A więc zgadzasz się oddać Korę matce?
Hades: Nie mam wyboru, jeśli taka wola Zeusa. Dziewczyna, odkąd tu jest, nie przestała płakać i zawodzić, nie tknęła skórki chleba ani nie wypiła jednego łyku wina... Tak, śmierć nie ma nad nią władzy. Dalej ją kocham, ale powiem ci, że to, co było mi w niej najmilsze, jej uśmiech, wesołość, beztroska — znikły bezpowrotnie. Nie trzeba mi tu fontanny łez. Ach, gdybyż mogła mnie pokochać! Raz się do mnie uśmiechnąć!
Hermes: Czas nagli, królu, wezwij ją tutaj, proszę.
Hades: Chodźmy do niej. Jest obok, w przyległej komnacie. Łamie swe białe dłonie i wypłakuje fiołkowe oczy.
Obaj idą w głąb sceny pogrążonej do tej pory w ciemności, która teraz rozjaśnia się. Zapłakana Kora stoi przy oknie i śpiewa piosenkę:
Gwiazdo Wieczorna, gdzie jesteś? Ty, która wszystko skupiasz, co Jutrzenka rozprasza... Owce i kozy prowadzisz do domu,
162
a córkę do matki kochanej! Dla mnie ty już nie świecisz, jasna Gwiazdo Wieczorna!
Hades podchodzi do dziewczyny, która aż wzdryga się na jego widok i odsuwa w głąb komnaty.
Hades: Nie mogę dłużej patrzeć na twe łzy, dzieweczko najmilsza! I choć serce rwie mi się na strzępy, postanowiłem cię oddać twej matce. Nie tracę wciąż nadziei, że może kiedyś i ty zatęsknisz do mnie. Wyjdźmy na dziedziniec pałacu. — Klaszcze w ręce. — Słudzy! Wymościć mi wygodny wóz, okryć piękną makatą! Pojedziecie z piękną Korą na ziemię, do Eleuzis. Nie mogę cię tu siłą trzymać, gdyż nikt nie widział, byś jadła cokolwiek z pokarmów umarłych. Należysz więc jeszcze do świata żywych.
Dziewczyna wpatruje się w niego, z radości nie wierząc własnym uszom.
Kora: Dzięki ci, o dzięki, wielki władco Tartaru! Co za szczęście, że mogę wrócić do mamy! Tak strasznie mi smutno bez niej.
Już gotują się do wyjścia, gdy wbiega jakiś człowiek w roboczym kaftanie i mówi, z trudem łapiąc oddech.
Ogrodnik: Królu, to ja, ogrodnik sadów twego podziemnego królestwa. Wysłuchaj mnie, proszę. Przynoszę ważną wiadomość.
Hades: Człowieku, nie przeszkadzaj mi teraz. Nie widzisz, że żegnam piękną Korę?
Ogrodnik: Królu mój, nie pożałujesz, przysięgam. Powiem ci coś na osobności, a jestem pewien, że twe smutne oblicze rozjaśni się zaraz.
Hades: Ależ uparciuch z ciebie. Mów szybko i wracaj do swych sadów.
Ogrodnik nachyla się do ucha Hadesa, coś mu cicho tłumaczy. Tymczasem Kora krząta się żwawo po swej komnacie. Szykuje się do drogi i gawędzi z Hermesem, nie zwracając uwagi na szepczących w kącie pokoju. Widzów dobiegają tylko urywane słowa ogrodnika:
—  Owoc granatu... sam widziałem... klnę się na wody Styksu, że to prawda!
Po chwili uśmiechnięty Hades kładzie mu rękę na ramieniu i mówi z westchnieniem ulgi:
—  Żaden posłaniec bogów nie był mi tak miły jak ty, wierny sługo! No, cóż tam? Czy konie i wóz dla mej ukochanej  gotowe?  Woźnica  na koźle? Żegnaj,  prześliczna,
163
dodam ci jeszcze dla opieki tego tu ogrodnika. No, ruszajcie! Do widzenia, Koro! Do widzenia!
Kora woła już od drzwi, za którymi zaraz zniknie:
—  Żegnaj, królu Hadesie! I nie miej do mnie żalu! Słychać trzask bicza, rżenie koni i stukot powozu. Na
ich tle głośny, powtórzony echem głos Hadesa:
—  Nie żegnaj, ale do widzenia!
Światło powoli gaśnie. Jest chwila przerwy i ciszy.
Następna scena rozgrywa się na równinie Eleuzis, tej samej, na której przedtem synowie królewscy paśli swe stado. Ale zamiast soczystej zieleni trawy i krzewów, ziemia jest wyschnięta, spalona, a z rododendronów pozostały suche badyle. Na Kamieniu Smutku siedzi kobieta otulona czarnym szalem, ze skamieniałą twarzą. Nie podnosi nawet głowy, gdy podchodzi Hermes, dopiero jego głos wyrywa ją z odrętwienia. Hermes mówi pompatycznym tonem, przejęty ważnością swej misji:
—  Dostojna bogini! Z rozkazu Zeusa i za zgodą Hadesa zaraz zjawi się tu córka twoja, Kora. Król bogów i ludzi prosi cię zatem, o pani, byś zdjęła twą klątwę z ziemi, pól, łąk i lasów.
Słychać znowu tętent kopyt, trzask bicza i stukot toczących się kół. Po chwili wbiega na scenę szczęśliwa i roześmiana Kora, rzuca się matce w ramiona.
Kora: Matulu, matulu najdroższa!
Demeter: Dziecko moje jedyne! Jesteś nareszcie! Już się nigdy nie rozłączymy!
Kora: Już nigdy nie wrócę do Tartaru!
Hermes: Zeus zezwolił na powrót twej córki, gdyż przez cały czas swego pobytu w państwie śmierci nie tknęła żadnego pokarmu ani napoju umarłych.
W tym momencie zbliża się ogrodnik, który wszedł za Korą niepostrzeżenie i stał w głębi sceny bez słowa. Obie boginie nie zwracają zrazu na niego uwagi, ale już po pierwszych jego słowach wpatrują się w niego ze zgrozą.
Ogrodnik: Wybacz, boska Koro, ale to nieprawda!. Sam na własne oczy widziałem, jak kiedyś, spacerując po sadzie, zerwałaś słodki owoc granatu i zjadłaś go...
Demeter: Biada nam! Wszystko przepadło! Czy to prawda, córeczko?
Ogrodnik: Klnę się na święte wody rzeki Styksu!
Kora zakrywa twarz dłońmi i szepcze przez łzy:
— Tak. Przypominam sobie, że skosztowałam tego owocu... O, ja nieszczęśliwa!
164
Wielka bogini opanowuje swą żałość. Oczy jej błyszczą złowrogo, marszczy czoło i zagryza wargi.
Demeter: Popamiętacie moją zemstę! Nikt mnie nie zmusi do zdjęcia klątwy z tej ziemi. Jeżeli Kora powróci do Tartaru — ziemia pozostanie pusta i naga.
Echo powtarza jej straszliwą klątwę. Obie kobiety zastygają w bezruchu jak dwa posągi. Po bladej twarzyczce Kory spływają łzy. Wtedy odzywa się Hermes, unosząc w prawej dłoni swój czarodziejski kaduceusz:
—  Posłuchaj mnie, wielka bogini, i ty, piękna Koro! Jeżeli Demeter spełni swą groźbę, wyginie do szczętu cały ród ludzki: matki będą patrzeć na dzieci konające z głodu, cały świat zamieni się w pustynię, nigdzie nie dojrzysz kwiatu ani zieleni liści, umilknie szczebiot ptaków. Mat-ka-ziemia okryje się żałobą. Czy takiej kary żądasz dla niewinnych, o Demeter o słodkim obliczu? Spytaj swej córki, jak Hades ją kocha, jak pragnie spełnić każde jej życzenie. Czyż nie chcesz, by twoja córka została najpotężniejszą królową bezkresnego państwa umarłych? Rozumiem, że bolejesz nad waszą rozłąką, ale zgódź się, by choć na trzy miesiące w roku Kora zstępowała do swego małżonka, by trzy miesiące zasiadała na tronie królestwa Tartaru. Wiedz, że ona nie może już należeć niepodzielnie do tej ziemi, skoro skosztowała owocu umarłych.
W czasie przemowy Hermesa Kora przestaje płakać i wpatruje się z nadzieją w posłańca bogów. Gdy kończy, zwraca się do niego z westchnieniem:
—  Niech się tak stanie, jak radzisz, boski Hermesie. I ty, mateńko, nie opieraj się dłużej. Proszę cię o to ja, która jestem wszystkiemu winna.
Pada do stóp matki i obejmuje ją za kolana. Wzruszona Demeter podnosi ją z ziemi, przytula do siebie, głaszcząc jej złote włosy.
Demeter: Widzę, że nie mam wyboru i muszę się zgodzić. Ale przez ten czas, który Kora spędza w królestwie cieni, ziemia będzie pusta i naga, bo nie ma dla mnie radości, szczęścia i życia, gdy córeczka moja jest daleko ode mnie.
Światło gaśnie już po raz ostatni i na pustej scenie ukazuje się Narrator.
—  Taką oto piękną i wzruszającą legendę wymyślili sobie ludzie dziesiątki wieków temu... I patrząc, jak drzewa tracą liście, zieleń więdnie i obumiera, a ostry wiatr zacina po ogołoconej z barw i woni ziemi, mówili sobie:
165
„O, już Kora żegna się z matką, by zstąpić jako królowa Persefona do swego małżonka Hadesa, do krainy umarłych. A Demeter łzy wylewa i pogrąża się w smutku". Gdy nastawała wiosna i ukazywały się pierwsze pączki listków, pierwsze kwiaty rozkwitały na łące, a ptaki zaczynały śpiewać w gajach, ci sami ludzie mówili z uśmiechem radości: „Kora już wraca z Tartaru do ukochanej matki. Tylko patrzeć, jak ukaże się w wieńcu na głowie, jak rzuci się w ramiona stęsknionej Demeter, by ją powitać po trzymiesięcznej rozłące".
Można by na tym skończyć rozdział o micie, który tłumaczył czteiy pory roku na ziemi, nie mącić poetycznego nastroju czytelnika, ale można by jeszcze dodać, że po przedstawieniu na ulicy Grzybowskiej oklaskom nie było końca, że widownia wywoływała raz po raz aktorów, by złożyć im entuzjastyczne gratulacje za grę, scenariusz, reżyserię. Następnie — ku zdziwieniu i zespołu aktorskiego, i widowni — na scenę wkroczył odświętnie ubrany pan dozorca i wręczył wszystkim aktorom po bukieciku... narcyzów. Kto wpadł na ten pomysł i urządził tak miłą niespodziankę — do dziś nie wiadomo. Przypuszcza się, że garderobiana-Bunia maczała w tym palce, choć ona sama temu energicznie zaprzeczyła.
Dodajmy na koniec, że i Kruczek, za bezbłędne odegranie trudnej i niewdzięcznej roli piekielnego Cerbera, otrzymał nagrodę: zamiast wiązanki kwiatów — upragniony kawał kiełbasy.


I
I
?
I
i ?
Bliaiiaiiaiig
i i
Spis treści
Opowiadanie Krzysia
5
Wizyta
doktora Eskulapa
15
„Wij się, wij
wrzeciono..."
29
Kto
znajdzie
Achillesa?
45
Gwiazdka
Ikara
75
Ostatni figiel
Hermesa
101
Kraksa
Faetona
133
Matka i córka
149

?
I
i
i I I I 1 I 1
i
?
1
M
I I
m
?
•?-