Jack London

Opowieści z Południa

Przełożyli: Tadeusz Jan Dehnel, Zygmunt Glinka, Kazimierz Piotrowski, 
Krystyna Tarnowska, Bronisław Zieliński
SZERYF KONY
The Sheriff of Kona
Trudno nie zakochać się w tym klimacie. To niepodobieństwo — powiedział Cudworth 
wysłuchawszy mego panegiryku. Pod adresem okolic Kony. — Osiemnaście lat temu 
wylądowałem tu po raz pierwszy jako młodzik świeżo po uniwersytecie i 
zamieszkałem na 
stałe. Od tego czasu rozstaję się z Koną tylko na krótko. Jeżeli masz pan na 
ziemi jakieś 
ulubione miejsce, strzeż się, nie marudź u nas, bo przekonasz się, że Kona 
stanie ci się 
droższa.
Skończyliśmy właśnie kolację podaną na przestronnej werandzie — lanai — po 
północnej 
stronie domu. Słusznie, weranda miała północną wystawę, ale zastanawianie się 
nad taką lub 
inną wystawą w podobnie uroczym klimacie nie ma właściwie sensu.
Zgaszono świece. Smukły, biało ubrany Japończyk zjawił się jak duch w smudze 
księżycowego blasku. Wręczył nam cygara i roztopił się w mrokach nie 
oświetlonego domu. 
Przez zasłonę bananów i drzew lehua spojrzałem w dół na gąszcz krzewów quava i 
leżące o 
tysiąc stóp niżej spokojne morze.
Przed tygodniem zszedłem z małego przybrzeżnego parowca i zamieszkałem u 
Cudwortha. 
Od tej chwili wiatr nie pofałdował ani razu zwierciadlanej tafli wodnej. Prawda, 
zdarzał się 
powiew, ale był to zawsze najłagodniejszy z zefirów, jakie wiać mogą pośród wysp 
wiecznego lata — nie wiatr, lecz westchnienie, długie, balsamiczne westchnienie 
świata 
pogrążonego w słodkiej drzemce.
— Kraina marzeń — powiedziałem.
— Gdzie dni nie różnią się od siebie. Każdy jest wizerunkiem raju — dodał 
Cudworth. — 
Nigdy nic się nie dzieje. Ani za gorąco, ani za zimno; zawsze tak właśnie, jak 
trzeba. Czy pan 
spostrzegł, że ląd i morze oddychają regularnie, na zmianę?
Tak, zauważyłem to rozkoszne, rytmiczne oddychanie.
Każdego rana lekki powiew od morza powstawał jak gdyby niedaleko brzegu i z 
wolna 
przybliżał się coraz bardziej, nadpływał ku ziemi łagodnymi, wonnymi falami 
ozonu. Igrał 
nad wodą, subtelnie cieniował jej powierzchnię, a tu i ówdzie rysował 
niezliczone lustrzane 
pasy ciszy — ruchliwe, żywe, zmieniające kształty od kapryśnych pocałunków 
wietrzyka. 
Każdego wieczora powiew ów zamierał w niebiańskiej ciszy, a tchnienie lądu 
delikatne 
torowało sobie drogę pośród drzew kawowych i araukarii.
— Kraina wiecznej ciszy — powiedziałem. — Czy dmie tu kiedy tak naprawdę? — 
Rozumie pan, o co mi chodzi?
Cudworth zaprzeczył ruchem głowy i wskazał ręką ku wschodowi.
— Jak może dąć za taką barierą?
Olbrzymie masywy górskie, Mauna Kea i Mauna Loa, sterczały tam niby wieże 
przesłaniające połowę wygwieżdżonego nieba. Dwie i pół mili nad nami wznosiły 
głowy 
białe od śniegów, których nie roztapiało podzwrotnikowe słońce.
— Trzymam zakład, że o trzydzieści mil stąd dmucha teraz czterdzieści mil na 
godzinę.
Uśmiechnąłem się niedowierzająco.
Cudworth podszedł do umieszczonego na lanai aparatu telefonicznego. Wzywał 
kolejno 
Waimeę, Kohalę i Hamakuę.
Urywki rozmów dowodziły, że wieją tam wichry.
— Zamiata w tę i w tamtą, hę?… Od kiedy?… Co, dopiero od tygodnia?… Halo, Abe… 
To ty?… Aha, aha… Uparłeś się sadzić kawę na wybrzeżu koło Hamakui… Rozwieś 
lepiej 
wiatrochrony… Ha! Szkoda, że nie możesz zobaczyć moich drzewek… Szkoda!
— Prawie huragan — zwrócił się do mnie odłożywszy słuchawkę. — Zawsze nabijam 
się 
z Abego i jego kawy. Ma pięćset akrów plantacji. Czyni cuda, by uchronić ją od 
wiatru, nie 
mam jednak pojęcia, jak utrzymuje korzenie w ziemi. Czy tam dmucha. Pewnie! Po 
stronie 
Hamakui dmucha nieustannie. Z Kohali dowiedziałem się o jakimś szkunerze, który 
ze 
zwiniętymi żaglami miotał się w cieśninie między Hawai i Manui. Psia pogoda!
— Nie do wiary — bąknąłem. — Czy żaden boczny podmuch nigdy tutaj nie zbłądził?
— Nigdy! Nasz wietrzyk jest zjawiskiem zupełnie odosobnionym, bo rodzi się po 
tej 
stronie Mauna Kea i Mauna Loa. Widzi pan, ziemia stygnie prędzej niż woda i 
dlatego w 
nocy ląd oddycha w kierunku morza. Za dnia ziemia jest cieplejsza niż woda i 
dzieje się 
odwrotnie. Niech pan posłucha! Właśnie ciągnie powiew od lądu, górski wiatr.
Istotnie, słychać było, że się zbliża, szemrze cicho pośród drzew kawowych, 
porusza 
korony araukarii, wzdycha między laskami trzciny cukrowej. Na werandzie panowała 
jeszcze 
absolutna cisza. , niebawem jednak nadpłynął, dał się odczuć ów górski wiatr — 
subtelnie 
balsamiczny, przesycony korzennymi woniami i chłodny, rozkosznie, jedwabiście 
chłodny, 
upajający niby studzone wino — chłodny tak, jak potrafi być tylko górski powiew 
na tym 
rajskim wybrzeżu.
— Dziwi się pan, że osiemnaście lat temu Kona podbiła moje serce? — podjął 
gospodarz. 
— Za nic nie mógłbym stąd wyjechać. To byłoby straszne. Umarłbym chyba. Ale 
znałem 
człowieka, który tak samo kochał Konę. Sądzę nawet, że mocniej, bo urodził się 
tutaj, na tym 
rajskim wybrzeżu. To był niezwykły człowiek, najbliższy mój przyjaciel, więcej 
niż brat. 
Cóż, rozstał się z Koną i nie umarł.
— Miłość — zapytałem. — Kobieta?
Cudworth pokręcił głową.
— I nie powróci nigdy, chociaż sercem zostanie w Kailua.
Paliłem bez słowa. Czekałem.
— Kochał się już… we własnej żonie. Miał także troje dzieci; uwielbiał je. Są 
teraz w 
Honolulu. Syn, idzie na uniwersytet.
— Może jakaś zbrodnia? — zapytałem po chwili, trochę już zniecierpliwiony.
Cudworth znów pokręcił głową.
— Nie popełnił przestępstwa i nikt mu go nie zarzucał. Był synem Kony.
— Uparł się pan sypać paradoksami — powiedziałem.
— Może się tak wydawać — przyznał. — W tym właśnie tkwi całe piekło.
Przez czas pewien spoglądał na mnie bystro, później nagle podjął opowieść.
— Był trędowaty. Nie, nie urodził się z tym. Nikt się z tym nie rodzi. Zaraził 
się. Ten 
człowiek… Cóż, nie będę robił tajemnicy… Nazywał się Lyte Gregory. Każdy 
kamaina* zna 
jego historię. Był czystej krwi Amerykaninem, ale zbudowanym tak, jak dawni 
wodzowie 
hawajscy. Mierzył sześć stóp i trzy cale. Bez ubrania ważył dwieście dwadzieścia 
funtów, w 
czym każda uncja to kości i mięśnie. Silniejszego mężczyzny nie widziałem w 
życiu. Był 
kolosem, atletą, półbogiem. Był moim przyjacielem. Serce i duszę miał równie 
wielkie, 
równie wspaniałe jak ciało.
Ciekawe, co by pan uczynił, gdyby pan spostrzegł, że najbliższy przyjaciel, 
brat, ześlizguje 
się po stromym zboczu przepaści, że jest coraz niżej i niżej. A pan nie jest w 
stanie mu 
pomóc. W takiej właśnie znalazłem się sytuacji. Nie było rady! U Boga Ojca, cóż 
mogłem 
robić, człowieku? Złowróżbne, nieomylne piętno tej ohydy plamiło czoło 
przyjaciela. Nikt 
tego nie widział, tylko ja, dlatego zapewne, że bardzo kochałem Lyte’a. Nie 
miałem zaufania 
do własnych oczu. To było zbyt potworne, zbyt nieprawdopodobne.
A przecież było! Na jego czole, na uszach. Oglądałem, obserwowałem miesiącami 
słabą 
— och! — prawie niedostrzegalną opuchliznę muszli usznych. Wbrew rozsądkowi 
podsycałem w sobie resztki nadziei. Później czoło nad obydwiema brwiami 
pociemniało mu 
tak lekko, jak gdyby od promieni słońca. Sądziłbym niewątpliwie, że ta 
opalenizna, gdyby nie 
ledwie dostrzegalny połysk; rozumie pan, zdawać się mogło, iż na powierzchni 
skóry nikłe 
światełko zapala się na sekundę i zaraz gaśnie. Próbowałem wierzyć, że to 
opalenizna, ale nie 
mogłem. Wiedziałem swoje! Nikt oprócz mnie nic nie zauważył. Oprócz mnie i 
Stephena 
Kaluny, lecz o tym dowiedziałem się znacznie później. Ale ja patrzyłem od 
początku, jak 
nadciąga piekielna, niewymownie groźna zmora.
Nie chciałem myśleć o przyszłości. Bałem się. Nie mogłem! Po nocach płakałem z 
rozpaczy.
Lyte Gregory był moim przyjacielem. Razem łowiliśmy rekiny w zatoce Niihau. 
Razem 
tropili dzikie bydło na stokach Mauna Kea i Mauna Loa. Ujeżdżaliśmy konie i 
cechowali 
młode byczki w Carter Ranch. Polowaliśmy na kozy koło Haleakala, Lyte uczył mnie 
nurkować i pływać, aż wreszcie prawie mu dorównałem, chociaż on w wodzie radził 
sobie 
lepiej od przeciętnego tubylca. Sam nieraz widywałem, jak szedł w głąb 
piętnaście sążni* i 
wytrzymywał pod wodą dwie minuty. Był stworem ziemnowodnym, a zarazem górskim. 
Wspinał się na urwiska dostępne jedynie kozom. Nie bał się niczego. Kiedy 
rozbiła się 
„Luga”, przepłynął trzydzieści mil po wzburzonym oceanie. Trwało to trzydzieści 
sześć 
godzin. O, Lyte potrafi torować sobie drogę pośród grzywaczy, które pana albo 
mnie 
zgniotłyby na galaretę. Niezwykły, wspaniały człowiek!
Półbóg! Razem przebyliśmy rewolucję, obydwaj po stronie romantycznych 
lojalistów. 
Dostał dwie kule, a później wyrok śmierci. Ale był za wielkim człowiekiem, żeby 
republikanie mogli go zabić. Śmiał się z nich. Rychło wrócili mu honor, ba! 
mianowali 
szeryfem Kony. Był to człowiek nieskomplikowany, chłopiec, co nigdy nie dorasta. 
Mózg 
miał zdrowy, wolny od szarpaniny i zboczeń przy procesach myślowych. Szedł do 
celu prostą 
drogą, a dostrzegał tylko jasne cele.
Oczywiście był sangwinikiem. Nie znałem nigdy człowieka równie ufnego, równie 
szczęśliwego, zadowolonego ze świata.
Nie pozostało nic, czego mógłby pragnąć. Życie nie miało wobec niego długów: 
wszystko 
wypłaciło z góry, gotówką na stół! Czy mógł marzyć o czymś więcej, niż to 
wspaniałe ciało, 
żelazne siły, zdumiewająca odporność na zwykłe niedomagania ludzkie, niż cudowna 
świeżość ducha? Pod względem zalet cielesnych był doskonałością. Nie chorował 
nigdy w 
życiu. Nie miał pojęcia, co to ból głowy. Kiedy cierpiałem na tę dolegliwość, 
Lyte gapił się 
na mnie z podziwem i zmuszał do śmiechu niezręcznymi objawami współczucia. Nie 
rozumiał czegoś takiego, jak ból głowy. Nie mógł zrozumieć. Powiedziałem, że był 
sangwinikiem. Cóż dziwnego! Jaki mógł być przy swej niezwykłej żywotności i 
nadludzkim 
zdrowiu?
Opowiem pewne wydarzenie na dowód, jak bardzo Lyte wierzył w swą pomyślną 
gwiazdę 
i że ta wiara była uzasadniona. Był jeszcze młodzikiem (niedawno go poznałem), 
kiedy 
zasiadł w Wailuku do pokera. W partii brał udział gruby Niemiec nazwiskiem 
Schultz, który 
grał brutalnie, narzucał własną wolę. Dopisywało mu szczęście i był zupełnie 
nieznośny w 
chwili, gdy Lyte Gregory wziął karty do ręki. Po pierwszym rozdaniu Schultz 
otworzył w 
ciemno, Lyte wyszedł podobnie jak inni partnerzy, lecz Schultz przebił i 
wystraszył 
wszystkich — wszystkich z wyjątkiem Lyte’a.
Lyte’owi nie podobał się ton Niemca, przebił więc z kolei.
Schultz odpowiedział pięknym za nadobne, a Lyte znów nie pozostał dłużny. Trwało 
to 
dosyć długo. Stawki były duże. A wie pan, co Lyte dostał do ręki? Parę króli i 
trzy treflowe 
blotki! To nie był poker. Lyte nie stawiał na karty. Stawiał na swój optymizm. 
Nie wiedział, 
co ma Schultz, ale przebijał, przebijał, aż wreszcie zaszantażował Niemca.
Pomyśl pan tylko! Para króli zmusza faceta z asową trójką do kapitulacji, do 
obejrzenia 
kart przed zrzuceniem.
Otóż Schultz poprosił o dwie karty. Rozdawał inny Niemiec, przyjaciel Schultza. 
Lyte 
dowiedział się wówczas, że przeciwnik ma trójkę. I jak postąpił? Jak pan by 
postąpił na jego 
miejscu? Naturalnie zrzuciłby pan trzy blotki, zostawił króle. Ale to nie dla 
Lyte’a! On 
stawiał przecie na swój optymizm! Odrzucił króle, zastawił trzy małe trefle i 
dobrał dwie 
karty. Nawet nie zerknął na nie! Spojrzał przez stół na Schultza i postawił 
grubo. Niemiec bez 
wahania odpowiedział jeszcze wyżej. Miał przecież w ręku trzy asy, wiedział 
więc, że dostał 
Lyte’a, bo oceniał go również na trójkę — z konieczności na niższą trójkę. 
Biedny Schultz!
Rozumował najzupełniej słusznie. Miał rację. Popełnił tylko jeden błąd: zdawało 
mu się, 
że partner stawia na kartę.
Przebijali kolejno mniej więcej przez pięć minut. Na koniec pewność siebie 
Schultza 
zaczęła topnieć. Przez cały czas Lyte nie spojrzał na kupione dwie karty i 
partner o tym nie 
wiedział. Wyraźnie widziałem, jak Niemiec zastanowił się, ożywił i znowu rzucił 
stawkę. 
Niedługo jednak wytrzymał napięcie nerwowe.
„Daj pan spokój, Gregory — odezwał się wreszcie. — Od początku jestem wygrany. 
Nie 
chcę więcej pańskich pieniędzy. Mam…”
„Mniejsza o to, co pan ma — przerwał mu Lyte. — Nie wie pan, co mnie się 
dostało. No, 
chyba pora zajrzeć”.
Zerknął w karty i przebił Niemca o sto dolarów. Znowu jeden i drugi zaczęli 
stawiać raz 
po raz. Na koniec Schultz osłabł, zamknął pulę i położył na stole trzy asy. Lyte 
rzucił swoje 
pięć kart. Wszystkie były czarne. Kupił dwa trefle! Wie pan, że prawie wykończył 
Schultza 
jako pokerzystę. Niemiec nigdy nie odzyskał formy. Utracił całą butę. Był od 
tego czasu mało 
zdecydowany, trochę płochliwy.
„Jak mogłeś tak postąpić? — spytałem później przyjaciela. — Schultz prosił o 
dwie karty. 
Wiedziałeś już wtedy, że przegrana pewna. A zresztą, nie spojrzałeś nawet na to, 
co sam 
kupiłeś”.
„Wcale nie musiałem patrzeć — odpowiedział mi Lyte. — Od początku wiedziałem, że 
to 
dwa trefle. Powinienem kupić dwa trefle i kwita! Myślisz, że dałbym się pobić 
temu grubemu 
szwabowi? To było niemożliwe. Nie zwykłem w taki sposób dostawać w skórę. Po 
prostu 
musiałem wygrać. Co chcesz? Gdybym nie miał w garści pięciu trefli, zobaczyłbyś 
we mnie 
człowieka najbardziej zdziwionego na świecie”.
Oto cały Lyte! Teraz chyba ocenia pan właściwie jego niezmierny optymizm. Jeżeli 
wziął 
się do czegoś, musiał bez trudu i kłopotu zyskać powodzenie. Usprawiedliwienie 
znajdował w 
takim choćby wydarzeniu i w dziesięciu tysiącach innych. Po prostu szczęściło mu 
się, 
wiodło. Dlatego się nie bał. Głęboko wierzył, że nic złego nie może go spotkać, 
bo nie 
spotkało dotychczas. Kiedy zatonęła „Luga”, a on przepłynął te trzydzieści mil — 
spędził w 
wodzie dwie noce i dzień. Przez cały ten okropny okres czasu ani razu nie 
stracił nadziei, 
bodaj na chwilę nie zwątpił w ocalenie. Był pewien, że trafi w końcu do jakiegoś 
lądu. Sam 
mi to mówił; a wiedziałem, że mówi prawdę.
Taki był Lyte Gregory. Różnił się od przeciętnych, ułomnych ludzi. Należał do 
odmiennej 
rasy istot wyższych, odpornych na pospolite cierpienie i niedole. Zdobywał 
wszystko, co 
zechciał. Żonę sprzątnął sprzed nosa dwunastu rywalom. Młoda piękność z rodziny 
Carutherów ustatkowała się rychło. Lyte znalazł w niej towarzyszkę życia 
najlepszą pod 
słońcem. Zapragnął syna. Syn się urodził. Zapragnął córki i drugiego syna. I oni 
przyszli na 
świat. Dzieci były takie właśnie, jak potrzeba: bez śladu wad i braków. Klatki 
piersiowe miały 
niby miechy. Odziedziczyły całą siłę i zdrowie ojca.
Później przyszło TO. Na Gregorym spoczęło potworne piętno. Obserwowałem je przez 
rok. Pękało mi serce. Ale on nie zdawał sobie z tego sprawy; nikt nie 
podejrzewał niczego — 
nikt z wyjątkiem przeklętego hapa–haole (to znaczy półkrwi tubylca) Stephena 
Kaluny. On 
wiedział, lecz ja nie domyślałem się tego. Aha! Wiedział również doktor 
Strowbridge. Był 
lekarzem rządowym. Miał wzrok uczulony na objawy trądu. Widzi pan, do jego 
obowiązków, 
między innymi, należało badanie podejrzanych i kierowanie ich na punkt zborny w 
Honolulu. 
Stephen Kaluna miał także oko wyczulone na trąd. Choroba panoszyła się w jego 
rodzinie, 
której czterech czy pięciu przedstawicieli przebywało już na Molokai.*
Cała historia wybuchła z racji siostry Stephena Kaluny. Była podejrzana, lecz 
zanim trafiła 
w ręce doktora Strowbridge’a, brat ukrył ją w bezpiecznym miejscu. Lyte, jako 
szeryf Kony, 
powinien odnaleźć zgubę. Wchodziło to w zakres jego obowiązków.
W ów pamiętny wieczór wybraliśmy się wszyscy do Hilo, do baru Neda Austina. 
Zastaliśmy tam Stephena Kalunę. Siedział bez towarzystwa, bardzo zły i pijany. 
Lyte śmiał 
się właśnie z jakiegoś dowcipu; huczał gromkim, radosnym śmiechem wielkiego 
dziecka. 
Kaluna ze wstrętem splunął na podłogę. Lyte dostrzegł to, podobnie jak inni, 
zlekceważył 
jednak zaczepkę. Kaluna szukał pretekstu do burdy. Za osobistą krzywdę uważał 
fakt, że Lyte 
próbuje odnaleźć jego siostrę. Na rozmaite sposoby dawał wyraz niezadowoleniu. 
Ze 
spotkania z szeryfem, ten wszakże nie zwracał nań uwagi. Zdawało mi się, że Lyte 
żałował 
trochę awanturnika, najbardziej przykrym obowiązkiem jego urzędu było właśnie 
wyłapywanie trędowatych. Niemiła sprawa wchodzić do cudzego domu, porywać matkę, 
ojca 
lub dziecko i wysyłać biedaka na dożywotnie zesłanie na Molokai, chociaż nie 
zrobił przecie 
nic złego. Oczywiście, było to konieczne ze względu na dobro społeczeństwa. 
Jestem 
przekonany, że Lyte pierwszy aresztowałby własnego ojca, gdyby ów był 
podejrzany.
Wreszcie Kaluna wybuchnął: „Słuchaj, Gregory, myślisz pan, że capniesz 
Kalaniweo, ale 
jej nie capniesz”.
Ta podejrzana o trąd siostra miała na imię Kalaniweo. Kiedy padło jego nazwisko, 
Lyte 
spojrzał na Kalunę, ale nie odpowiedział. Kaluna był już wściekły. Przez cały 
czas 
doprowadzał się do szaleństwa. „Więcej ci powiem — wrzasnął. — Sam trafisz na 
Molokai, 
zanim wyprawisz tam Kalaniweo. Zaraz ci powiem, coś za jeden. Nie wolno ci 
przebywać w 
towarzystwie przyzwoitych ludzi. Strasznie dziś pyskujesz o swoich obowiązkach. 
Może nie? 
Moc trędowatych wysyłasz na nnookai, a dobrze wiesz, że tam i twoje miejsce”.
Widywałem już Lyte’a w gniewie, nigdy jednak nie był tak zły jak wtedy. Widzi 
pan, u 
nas nie dowcipkuje się na temat trądu. Lyte skoczył jednym susem na Kalunę, 
porwał go za 
gardło, zwlókł z krzesła i zaczął tarmosić, tak, że słychać było szczękanie 
zębów. „Co ci do 
łba przyszło? — wołał. — Gadaj zaraz, bo wyduszę z ciebie prawdę!”
Widzi pan, na Zachodzie są pewne sprawy, o których na wszelki wypadek trzeba 
mówić z 
uśmiechem. Tak samo u nas, ludzi z wysp. Taką sprawą jest przede wszystkim trąd. 
Mniejsza 
o to, jaki był Kaluna. W każdym razie nie był tchórzem. Kiedy Lyte zwolnił nieco 
uścisk na 
jego gardle, odpowiedział bez wahania: „Powiem ci zaraz, co mi przyszło do łba. 
Sam jesteś 
trędowaty.”
W tej chwili szeryf odepchnął w bok Kalunę, bez wysiłku rzucił go na krzesło. 
Później 
wybuchnął serdecznym, szczerym śmiechem. Ale śmiał się samotnie; gdy to 
zauważył, 
rozejrzał się dokoła po naszych twarzach. Przysunąłem się doń tymczasem, 
próbowałem 
namówić, żeby wyszedł. Nie zwracał na mnie uwagi. Jak urzeczony, patrzył na 
Kalunę, który 
nerwowo, niespokojnie wodził ręką po szyi, jak gdyby chciał pozbyć się śladu 
zakażonych 
palców, co dusiły go za gardło. Było to wyraźnie odruchowe; nie demonstracyjne.
Lyte odwrócił się ku nam. Z wolna przenosił wzrok z jednej twarzy na drugą. 
„Wielki 
Boże! Chłopcy… Wielki Boże!” Właściwie nie powiedział tego, wykrztusił ochrypłym 
szeptem przerażenia i niezmiennej grozy. Strach grał mu w krtani, a przekonany 
jestem, iż 
Lyte Gregory nigdy przedtem nie doświadczył strachu. Wkrótce jednak odzyskał 
władzę jego 
niezmierny optymizm. Lyte roześmiał się znowu.
„Dobry kawał… — powiedział. — Mniejsza o to, kto wpadł na taki pomysł. Za dużo 
wypiłem i w pierwszej chwili naprawdę strach mnie obleciał. Ale, chłopcy, nie 
róbcie tego 
więcej nigdy nikomu. Sprawa jest zbyt poważna. W tej pierwszej chwili umarłem 
tysiąc razy. 
Możecie mi wierzyć. Pomyślałem o żonie i o szkrabach, i…”
Głos odmówił mu posłuszeństwa. Lyte stropił się, zasępił — spojrzał znów z ukosa 
na 
Kalunę, który nadal wodził ręką po szyi.
„John” — odezwał się przyjaciel przenosząc wzrok na mnie.
Pogodny ton jego głębokiego głosu zadźwięczał mi w uszach. Nie mogłem zdobyć się 
na 
odpowiedź. Z trudem przełykałem ślinę, a ponadto zdawałem sobie sprawę, że mam 
taki 
wyraz twarzy, jakiego mieć nie powinienem.
„John” — powtórzył zbliżając się o krok. Przemówił do mnie trwożliwie, a ze 
wszystkich 
koszmarnych potworności najbardziej przerażający był bodaj akcent trwogi w 
ustach Lyte’a 
Gregory’ego.
„John, John, co to wszystko ma znaczyć? — ciągnął coraz bardziej nieśmiało. — 
Przecież 
to kawał, prawda? John, oto moja ręka! Gdybym był trędowaty, nie podawałbym ci 
chyba 
ręki? A może naprawdę jestem trędowaty? Co, Johnie?”
Wyciągnął do mnie rękę. Ach! Przez wszystkie moce niebieskie i piekielne, nie 
dbałem już 
o nic! Był moim przyjacielem. Uścisnąłem mu dłoń, choć serce omal mi nie pękło, 
kiedym 
zobaczył, jak twarz mu pojaśniała.
„Tak, Lyte, to był kawał — powiedziałem. — Umówiliśmy się zawczasu. Ale masz 
rację. 
Sprawa jest zbyt poważna. Nigdy już nie spłatamy podobnego figla”
Nie roześmiał się tym razem. Uśmiechnął się tylko jak człowiek zbudzony z 
okropnego 
snu, lecz dręczony jeszcze przez senne zjawy.
„No, więc wszystko w porządku — odezwał się po chwili. — Nie płatajcie więcej 
podobnych figlów. Ja teraz stawiam. Cóż, przyznaję otwarcie, moi drodzy, że na 
moment 
zaleliście mi sadła za skórę. Popatrzcie tylko, jakem się spocił!”
Westchnął z ulgą i ocierając czoło postąpił kilka kroków w stronę lady.
„To żaden kawał” — rzucił szorstko Kaluna.
Spojrzałem nań krwiożerczym wzrokiem — poczułem nagle chęć mordu. Nie śmiałem 
jednak odezwać się ani uderzyć.
Przyśpieszyłbym tylko katastrofę, a nie straciłem jeszcze szaleńczej nadziei, że 
uda się 
jakoś zapobiec złu.
„To żaden kawał! — powtórzył Kaluna. — Słuchaj, Lyte Gregory! Jesteś trędowaty! 
Nie 
wolno ci dotknąć ręką skóry porządnego człowieka, czystej skóry porządnego 
człowieka. 
Rozumiesz?”
Gregory rozgorzał znowu: „Wystarczy chyba tych kawałów! Daj spokój! Powtarzam 
ci, 
daj spokój, Kaluna, bo jak nie, zarobisz lanie.
„Najpierw poddaj się badaniu bakteriologicznemu — odpowiedział Kaluna — a 
później 
możesz mi sprawić lanie, ba! możesz mnie zatłuc na śmierć, jeżeli będziesz miał 
ochotę. 
Człowieku! Spójrzże w to lustro! Na własne oczy zobaczysz coś, co wszyscy widzą. 
Zaczyna 
ci się robić lwia twarz. Przypatrz się, jak ci skóra ciemnieje nad oczami”.
Lyte nie mógł oderwać wzroku od lustra. Ręce mu drżały.
„Nic nie widzę — odezwał się wreszcie i zwrócił twarz w stronę hapa–haole. — 
Masz złe 
serce, Kaluno. Nie wstyd mi przyznać się, że przeraziłeś mnie tak, jak nikomu 
nie wolno 
straszyć drugiego człowieka. Trzymam cię za słowo! Zaraz wyjaśnię całą sprawę. 
Idę prosto 
do doktora Strowbridge’a. Ale miej się na baczności, kiedy wrócę!”
Nie patrząc na nas ruszył w kierunku drzwi. „Poczekaj tutaj, Johnie” powiedział 
i ruchem 
ręki zatrzymał mnie, gdy chciałem mu towarzyszyć.
Staliśmy w barze, niby gromadka upiorów.
„Mówiłem prawdę — odezwał się Kaluna. — Sami to chyba widzicie”.
Wszystkie spojrzenia zwróciły się w jego stronę. Skinąłem głową. Harry Burnley 
podniósł 
szklankę i opuścił, nie tknąwszy jej wargami, Połowę zawartości wylał na ladę. 
Usta drżały 
mu jak małemu dziecku, które zaczyna płakać. Ned Austin czynił wiele hałasu 
przerzucając 
lód w lodówce. Nie szukał niczego. Sądzę, że nie wiedział, co w tej chwili robi. 
Wszyscy 
milczeli. Usta Harry’ego Burnleya drżały coraz mocniej. Nagle Harry zrobił 
okropną, 
zawziętą minę i pięścią grzmotnął Kalunę w twarz — raz, drugi, trzeci. Nie 
próbowaliśmy 
oderwać napastnika od ofiary, nie przejmowaliśmy się wcale. Burnley mógł go 
nawet zabić w 
naszych oczach. Lanie było okropne, nas jednak to nie obchodziło. Nie 
przypominam sobie, 
kiedy właściwie Harry dał za wygraną i pozwolił Kalunie odpełznąć w jakiś kąt. 
Podobnie jak 
inni, byłem zbyt oszołomiony.
Doktor Strowbridge wszystko mi później opowiedział. Pracował w nocy nad 
raportem, 
kiedy Lyte zgłosił się do ambulatorium. Lyte zdążył odzyskać swój zwykły, 
optymizm. 
Przyszedł na nieco chwiejących się nogach, — trochę jeszcze zły na Kalunę, lecz 
najzupełniej 
pewny swego. „Cóż mogłem zrobić? — mówił mi doktor. — Wiedziałem, że ma trąd. Od 
miesięcy to obserwowałem. Nie śmiałem wyrzec słowa. Nie śmiałem powiedzieć: tak. 
Wcale 
mi nie wstyd, że wybuchnąłem płaczem. Lyte błagał o badanie bakteriologiczne. 
Raz po raz 
powtarzał: „Wytnij kawałek skóry, doktorze. Zrób analizę. Wytnij kawałek skóry!”
Płacz doktora Strowbridge’a musiał jednak przekonać Gregory’ego. Następnego 
ranka 
parowiec „Claudine” odpływał do Honolulu. Przychwyciliśmy Lyte’a, kiedy wchodził 
na 
pokład. Widzi pan, wybierał się do Honolulu, by się stawić do dyspozycji Urzędu 
Zdrowia. 
Nie mogliśmy sobie z nim poradzić. Zbyt wiele ludzi wysłał na Molokai, by samemu 
zwlekać. Doradzaliśmy Japonię, ale on nie chciał nawet słuchać. „Muszę przyjąć 
właściwe 
lekarstwo, moi drodzy” — powtarzał raz po raz i nie mówił nic więcej. Opętała go 
ta jedna 
myśl.
Z punktu zbornego w Honolulu zlikwidował swoje sprawy i odpłynął na Molokai. Źle 
mu 
się tam wiodło. Lekarz osiadły w kolonii trędowatych pisał do nas, że Lyte 
wygląda jak 
własny cień. Rozumie pan, tęsknił do żony i dzieci, martwił się o nie. Wiedział 
oczywiście, że 
są pod naszą opieką, ale i tak cierpiał. Kiedy upłynęło mniej więcej sześć 
miesięcy, wybrałem 
się na Molokai. Siedziałem po jednej stronie grubej, lustrzanej szyby — Lyte po 
drugiej. 
Patrzyliśmy na siebie przez szkło, a rozmawialiśmy przy pomocy czegoś w rodzaju 
tuby. Cóż, 
sprawa była beznadziejna. Lyte postanowił zostać. Przekonywałem go uparcie. 
Trwało to 
cztery śmiertelnie długie godziny. Wreszcie wyczerpałem się do cna, no i 
parowiec zaczął na 
mnie gwizdać.
Ale przyjaciele Lyte’a nie mogli znieść takiej sytuacji. W trzy miesiące po 
mojej wizycie 
na Molokai zakontraktowaliśmy szkuner „Halcyon”. Trudnił się przemytem opium, a 
żeglował jak wszyscy diabli! Jego szyprem był Amerykanin pochodzenia 
skandynawskiego. 
Przezwaliśmy go Wikingiem. Za pieniądze zrobiłby wszystko, a postaraliśmy się, 
aby podróż 
do Chin mu się opłaciła. Wiking wypłynął z San Francisco, a w kilka dni później 
wyruszyliśmy na morze jachtem Landhouse’a. Była to ledwie pięciotonowa łajba, 
ale 
pognaliśmy ją pod wiatr całe pięćdziesiąt mil, i to w czasie północno–
wschodniego pasatu. 
Choroba morska? Jak żyję, na to nie cierpiałem. Z dala od lądu spotkaliśmy 
„Halcyona”. 
Burnley i ja przesiedliśmy się na szkuner.
Pożeglowaliśmy w stronę Molokai i dotarliśmy tam koło jedenastej w nocy. Szkuner 
manewrował na redzie, a my w czasie przypływu przybiliśmy szalupą do wybrzeża, 
niedaleko 
Kalawao, wioski, gdzie — wie pan — umarł ksiądz Damien. Nasz Wiking był całkiem 
do 
rzeczy. Z dwoma rewolwerami za pasem śmiało szedł naprzód. We trójkę 
przebrnęliśmy w 
poprzek półwysep Kalaupapa, ze dwie mile drogi. Proszę sobie wyobrazić głuchą, 
ciemną noc 
i poszukiwanie człowieka w osiedlu, gdzie mieszka ponad tysiąc trędowatych. 
Widzi pan, 
gdyby podniesiono alarm, byłby z nami koniec. Teren był nam zupełnie obcy i 
ciemno choć 
oko wykol. Psy trędowatych obskakiwały nas, szczekały. Wreszcie zgubiliśmy 
drogę.
Wiking uratował sytuację. Poprowadził nas do pierwszego, stojącego na uboczu 
domku. 
Zamknęliśmy drzwi od środka i zapalili światło. Trędowatych było sześciu. 
Obudzili się, a ja 
przemówiłem do nich w tubylczym narzeczu. Pytałem o kokuę. Kokua znaczy 
dosłownie 
„pomocnik”. W danym przypadku to krajowiec, który jest zdrów, lecz mieszka w 
leprozorium*, a Urząd Zdrowia płaci mu za doglądanie trędowatych, opatrywanie 
ich ran i 
rozmaite funkcje w tym rodzaju. Pozostaliśmy w domku pilnując jego lokatorów; 
jednego z 
nich Wiking zabrał na poszukiwanie kokui, którego znalazł wkrótce i przypędził 
pod groźbą 
rewolweru. Kokua zachował się przyzwoicie. Mnie i Burnleya poprowadził do 
siedziby 
Lyte’a. Wiking tymczasem został na straży w domku sześciu trędowatych. Nasz 
przyjaciel 
mieszkał sam.
„Spodziewałem się, że przyjedziecie, moi drodzy — powiedział na powitanie. — Nie 
dotykaj mnie, John. Cóż tam słychać u Neda, Charleya i całej naszej paczki? 
Mniejsza zresztą 
o to. Zdążycie powiedzieć wszystko później. Jestem gotów do podróży. Ha! 
Wytrzymałem 
tutaj dziewięć miesięcy. Gdzie macie łódź?”
Wróciliśmy do tamtego domku, żeby zabrać Wikinga. Ale rozpoczął się już alarm. W 
oknach migotały światła, drzwi trzaskały. Umówiliśmy się z góry, że strzelać 
będziemy tylko 
w ostatecznej potrzebie, toteż kiedy nas zatrzymywano, radziliśmy sobie 
pięściami i kolbami 
rewolwerów. Jakiś drab chwycił mnie, oplótł rękami. Nie mogłem się wyzwolić, 
chociaż 
dwukrotnie grzmotnąłem go w twarz pięścią. Szamotaliśmy się przez chwilę, potem 
runęliśmy walcząc na ziemi. Bliski byłem ostatecznej klęski, kiedy nadbiegł ktoś 
drugi z 
latarnią. Ujrzałem wtedy twarz mego przeciwnika! Ach, jak opisać tę ohydę? Nie 
była to 
właściwie twarz, lecz zgniłe lub gnijące szczątki — żywa padlina bez nosa, bez 
ust, z jednym 
uchem opuchłym, poszarpanym, zwisającym aż do ramienia. Uległem panice. Jednym 
chwytem potwór przygarnął mnie do siebie i okropne ucho musnęło mój policzek. 
Wówczas 
postradałem chyba zmysły. Było to zbyt przerażające. Rewolwerem zacząłem tłuc 
napastnika. 
Nie mam pojęcia, jakim sposobem w chwili, kiedy odskakiwałem już od niego, 
uczepił się 
mnie zębami. Cały bok dłoni miałem w tych wstrętnych, bezwargich ustach. Kolbą 
rewolweru 
gruchnąłem go potężnie pomiędzy oczy. Chwyt zębów zelżał.
Cudworth wyciągnął do mnie rękę, a że księżyc świecił jasno, zobaczyłem blizny 
podobne 
do tych, jakie zostają po ukąszeniu przez psa.
— Nie bał się pan? — zapytałem.
— Bałem się. Czekałem siedem lat. Widzi pan, aż tak długo trwa okres 
inkubacyjny. 
Czekałem tutaj, w Konie, ale trąd nie przyszedł. Cóż, w ciągu tych siedmiu lat 
nie było dnia, 
nie było nocy wolnej od strachu…
Głos mu się załamał. Cudworth spojrzał w dół, na skąpane w księżycowym blasku 
morze, 
a później przeniósł wzrok ku strzelającym w niebo śnieżnym szczytom.
— Nie mogłem znieść myśli, że może stracę to wszystko, że nigdy nie zobaczę 
Kony. 
Siedem lat! Nie zaraziłem się jakoś… Ale dlatego właśnie zostałem starym 
kawalerem. 
Byłem zaręczony. Nie odważyłem się jednak na małżeństwo, gdyż dręczyła mnie 
niepewność. Narzeczona nie mogła tego pojąć. Wyjechała do Stanów, wyszła za mąż. 
Nigdy 
jej później nie widziałem.
Kiedy pozbyłem się nareszcie trędowatego policjanta, usłyszałem tętent i łomot 
kopyt, jak 
gdyby szarżowała kawaleria. To był nasz Wiking. Wystraszył się zgiełku i nie 
marnując czasu 
kazał tym, poczciwym trędowatym, których pilnował, osiodłać dla nas cztery 
konie. Byliśmy 
gotowi do drogi. Lyte położył aż trzech kokuów, a wspólnymi siłami wyrwaliśmy 
Burnleya 
dwójce napastników. Cała osada była tymczasem w ruchu, a kiedy umykaliśmy 
cwałem, ktoś 
(zapewne Jack McVeigh, administrator Molokai) otworzył ogień z winchestera.
To była jazda! Konie, siodła i uździenice trędowatych, ciemno choć oko wykol, 
gwiżdżące 
nad głową pociski i droga wcale nie najlepsza. Na domiar złego wierzchowiec 
Wikinga był 
mułem, a sam Viking nie miał pojęcia o hipice! Ale dotarliśmy jakoś do szalupy 
kiedyśmy 
odbijali od brzegu, słychać było tętent koni cwałujących dół stokiem wzgórz na 
półwyspie 
Kalaupapa.
Jedzie pan do Szanghaju. Niech pan odszuka Lyte’a Gregory’ego, pracuje tam w 
niemieckiej firmie. Niech pan zaprosi go na obiad, nie żałuje wina, da mu 
wszystko najlepsze. 
Tylko proszę mu nie pozwolić za nic płacić. Ja czekam na rachunek. Lyte 
potrzebuje 
pieniędzy dla żony i dzieci, które mieszkają teraz w Honolulu. Wiem o wszystkim. 
Wysyła 
rodzinie lwią część zarobków, a sam żyje niczym pustelnik. Niech mu pan opowie o 
Konie. 
Tutaj przecie zostawił serce. Niech mu pan opowie o Konie tyle, ile pan 
powiedzieć potrafi.
Przełożył Tadeusz Jan Dehnel
TRĘDOWATY KOOLAU
Koolau the Leper
Dlatego, że jesteśmy chorzy, odbierają nam wolność. Byliśmy posłuszni prawu. Nie 
zrobiliśmy nic złego. A jednak chcieliby wsadzić nas do więzienia. Molokai to 
więzienie. O 
tym wiecie. Siostrę tego tu, Niuliego, posłali do Molokai przed siedmiu laty. 
Odtąd już jej nie 
widział. I nigdy nie zobaczy. Będzie musiała tam siedzieć do śmierci. To nie 
stało się z jej 
woli. Ani z woli Niuliego. Stało się z woli białych, którzy rządzą tym krajem. A 
kimże są ci 
biali?
My wiemy. Wiemy o tym od naszych ojców i dziadów. Biali przyszli tu jak baranki, 
przemawiali łagodnie. Musieli przemawiać łagodnie, bo my byliśmy liczni i silni, 
i wszystkie 
wyspy do nas należały. Jak powiadam, przemawiali do nas łagodnie. Byli to ludzie 
dwojakiego rodzaju. Jedni prosili nas o pozwolenie, o najłaskawsze pozwolenie 
głoszenia 
nam słowa bożego. Drudzy prosili nas o pozwolenie, o najłaskawsze pozwolenie 
handlowania 
z nami. Taki był początek. Dzisiaj wszystkie wyspy należą do nich, cała ziemia, 
całe bydło — 
wszystko jest ich. Ci, którzy krzewili słowo boże, i ci, którzy krzewili rum, 
połączyli się i stali 
wielkimi panami. Żyją niczym królowie w domach o wielu izbach i mają bez liku 
służby, 
która ich obsługuje. Ci, co nie mieli nic, mają teraz wszystko, a jeśli ty czy 
ja, czy 
którykolwiek kanaka jest głodny, drwią z nas i powiadają: ,,To czemu nie 
pracujesz? Przecież 
są plantacje?”
Koolau przerwał. Podniósł ręką i sękatymi, poskręcanymi palcami poprawił wieniec 
gorejących hibiskusów, który opasywał jego czarne włosy. Księżyc oblewał srebrem 
całą tę 
scenę. Była to noc pokoju, choć ci, co siedzieli dokoła słuchając jego słów, 
mieli wszelkie 
znamiona ludzi okaleczonych w bitwie. Twarze ich były drapieżne, U jednego ziała 
pustka na 
miejscu nosa, u innego sterczący kikut wskazywał, że ręka przegniła i odpadła. 
Tych 
trzydzieścioro mężczyzn i kobiet znajdowało się poza nawiasem życia, albowiem 
naznaczono 
ich piętnem bestii.
Siedzieli wśród wonnej, świetlistej nocy, przystrojeni w girlandy kwiatów, usta 
ich 
wydawały dzikie dźwięki, a krtanie chrypiały uznaniem dla przemówienia Koolau. 
Istoty te 
były niegdyś mężczyznami i kobietami. Ale teraz już nimi nie były. Stały się 
potworami — z 
twarzy i postaci groteskowymi karykaturami wszystkiego co ludzkie. Ohydnie 
okaleczeni i 
zniekształceni, wyglądali jak stwory przez całe tysiąclecia dręczone w piekle. 
Ich ręce — 
jeżeli je mieli — przypominały szpony harpii. Twarze były poczwarnymi 
dziwolągami, 
zmiażdżonymi i potłuczonymi przez jakiegoś oszalałego boga igrającego z machiną 
życia. Tu 
i ówdzie ich rysy zdawały się na wpół starte przez tego oszalałego boga, a 
jednej z kobiet 
ciekły piekące łzy z dwóch potwornych jam, w których niegdyś znajdowały się 
oczy. Jedni 
wili się w boleściach i jęczeli z głębi piersi. Inni zanosili się kaszlem, który 
brzmiał niby 
rozdzieranie płótna. Dwaj byli niespełna rozumu i przypominali jakieś ogromne, 
pokraczne 
małpy — przy nich nawet małpa wydawała się aniołem. Wykrzywiali się i bełkotali 
siedząc w 
świetle księżyca pod zwisającymi kiściami złocistego kwiecia. Jeden, którego 
rozdęta muszla 
uszna chwiała się nad ramieniem jak wachlarz, zerwał przepyszny, 
pomarańczowoszkarłatny 
kwiat i ozdobił nim to potworne ucho kołyszące się przy lada poruszeniu.
Koolau był królem tych ludzi. Tu było jego państwo — ten tonący w kwiatach jar 
pod 
urwistymi nawisami i głazami, spomiędzy których dolatywało beczenie dzikich kóz. 
Z trzech 
stron piętrzyły się ponure ściany, zdobne w fantastyczne festony podzwrotnikowej 
roślinności, podziurawione otworami jaskiń — skalnych siedzib poddanych Koolau. 
Z 
czwartej strony jar opadał w potężną przepaść; hen, w dole, widniały wierzchołki 
pomniejszych skał i turni, a u ich podnóża pieniły się i huczały fale Oceanu 
Spokojnego. W 
dobrą pogodę łódź mogła wylądować na skalistym pobrzeżu u wejścia do doliny 
Kalalau — 
ale na to trzeba było bardzo pięknej pogody. Mający dużo zimnej krwi mieszkaniec 
gór 
mógłby wspiąć się z brzegu aż do doliny Kalalau, do owej kotlinki między 
szczytami, gdzie 
sprawował rządy Koolau — lecz człowiek taki musiałby mieć bardzo zimną krew i na 
dodatek znać ścieżki dzikich kóz. Rzeczą niewiarygodną było to, że owa masa 
ludzkiego 
śmiecia, która składała się na poddanych Koolau, zdołała nieprzebytymi ścieżkami 
dowlec 
swą beznadziejną nędzę do tak niedostępnego miejsca.
— Bracia! — zaczął Koolau, ale jedna ze strojących małpie grymasy maszkar wydała 
dziki, obłędny wrzask, odczekał więc, aż ów przejmujący chichot odbił się echem 
od 
skalnych ścian i uleciał daleko w martwą noc.
— Bracia, czy to nie dziwne? Nasz był ten kraj, a oto patrzcie — już do nas nie 
należy. 
Cóż dali nam w zamian ci krzewiciele słowa bożego i rumu? Czy którykolwiek z was 
dostał 
choćby dolara, choćby jednego dolara za tę ziemię? A jednak jest ona teraz ich 
własnością i 
powiadają nam, że możemy pracować na ziemi, na ich ziemi, i że to, co trudem 
naszym 
wytworzymy, też będzie do nich należało. A przecie za dawnych czasów nie 
musieliśmy 
pracować. Co więcej, kiedy zachorujemy, odbierają nam wolność.
— Kto tutaj przywlókł chorobę, Koolau? — spytał Kiloliana, chudy, żylasty 
mężczyzna o 
twarzy tak dalece przypominającej roześmianego fauna, że patrząc nań, mimo woli 
szukało 
się wzrokiem rozszczepionych kopyt. Jakoż istotnie stopy miał rozszczepione, 
lecz od 
olbrzymich wrzodów i sinych ran w miejscach, gdzie wygniło ciało. A jednak 
Kiloliana był z 
nich wszystkich najśmielszy do górskiej wspinaczki, znał każdą ścieżkę dzikich 
kóz i on to 
właśnie wskazał Koolau oraz jego nieszczęsnym poddanym drogę do kryjówek w 
dolinie 
Kalalau.
— Tak, to słuszne pytanie — odparł Koolau. — Ponieważ nie chcieliśmy obrabiać 
całych 
mil trzciny cukrowej, rosnącej tam, gdzie niegdyś pasły się nasze konie, 
sprowadzili zza 
morza chińskich niewolników. A z nimi przyszła ta chińska zaraza, na którą teraz 
cierpimy i 
która sprawia, że chcą nas zamknąć na Molokai. Urodziliśmy się na Kauai. 
Bywaliśmy na 
innych wyspach, jedni tu, drudzy tam, na Oahu, Maui, Hawajach, w Honolulu. A 
jednak 
zawsze wracaliśmy na Kauai. Dlaczego wracaliśmy? Musi być jakiś powód. Bo 
kochamy 
Kauai. Tu przyszliśmy na świat. Tutaj żyliśmy i tutaj pomrzemy… chyba… chyba że 
znajdą 
się między nami słabe serca. Takich nie chcemy. Tacy w sam raz nadają się do 
Molokai. A 
jeśli są między nami, niech tutaj nie zostają. Jutro wylądują na brzegu 
żołnierze. Niech ci, co 
mają serca słabe, idą z nimi. Szybko ich poślą na Molokai. A my zostaniemy i 
będziemy 
walczyć. Ale wiedzcie, że nie zginiemy. Mamy karabiny. Znacie te wąskie ścieżki, 
po których 
ludzie muszą pełzać jeden za drugim. Ja, Koolau, który dawniej pasałem krowy na 
Niihau, 
potrafię sam jeden bronić takiej ścieżki przed tysiącem ludzi. A oto tam siedzi 
Kapalei, który 
niegdyś był sędzią nad innymi i człowiekiem czcigodnym, a teraz jest ściganym 
szczurem jak 
każdy z nas. Wysłuchajcie go, bo jest mądry.
Kapalei wstał. Był niegdyś sędzią. Chodził do collegeu w Punahou. Zasiadał do 
stołu z 
panami i wodzami, z dostojnymi przedstawicielami obcych mocarstw, które chroniły 
interesy 
kupców i misjonarzy. Taki był dawniej Kapalei. Ale teraz, jak powiedział Koolau, 
był 
ściganym szczurem, istotą wyrzuconą poza nawias prawa, i ugrzązł tak głęboko w 
bagnie 
ludzkiej potworności, że znajdował się zarówno ponad prawem, jak i poniżej 
niego. Twarz 
jego zatraciła rysy — zostały w niej tylko ziejące jamy i oczy bez powiek, 
gorejące pod 
bezwłosymi łukami brwi.
— Nie wdawajmy się w awantury — zaczął. — Chcemy, żeby nas zostawili w spokoju. 
Ale jeżeli nas nie zostawią, sami za to zapłacą. Jak widzicie, nie mam już 
palców. — Podniósł 
kikuty dłoni i pokazał je wszystkim dookoła. — Ale został mi knykieć jednego 
palca i ten 
potrafi nacisnąć cyngiel równie pewnie, jak dawniej jego utracony sąsiad. 
Kochamy Kauai. 
Żyjmy tu, umierajmy tu, ale nie idźmy do więzienia na Molokai. Nie nasza wina, 
że jesteśmy 
chorzy. Nie zgrzeszyliśmy niczym. Ludzie, którzy krzewili słowo boże i rum, 
przywlekli tu 
zarazę wraz z niewolnikami—kulisami, którzy pracują na zrabowanej ziemi. Niegdyś 
byłem 
sędzią. Znam prawo i sprawiedliwość i to wam powiadam, że niesprawiedliwie jest 
rabować 
cudzą ziemię, zarażać człowieka chińską chorobą, a potem zamykać go do końca 
życia w 
więzieniu.
— Życie jest krótkie, a dni są pełne cierpienia — rzekł Koolau. — Pijmy, tańczmy 
i 
weselmy się, jak możemy.
Z jednego ze skalnych zakamarków wydobyto tykwy i puszczono je w obieg. Były 
napełnione palącym odwarem z korzeni rośliny ti. Kiedy ów płynny ogień jął 
krążyć im w 
żyłach i uderzać do głowy, zapomnieli o myśli, że niegdyś byli mężczyznami i 
kobietami, bo 
stali się nimi znowu. Kobieta płacząca żrącymi łzami, które ciekły z pustych 
oczodołów, 
tętniła teraz życiem, trącała struny ukulele i wyrzucała z siebie barbarzyńskie 
wezwanie 
miłosne, takie, jakie mogło dobywać się z mrocznych kniei pierwotnego świata. 
Powietrze 
drgało od jej natrętnego, uwodzicielskiego krzyku. Na macie tańczył Kiloliana w 
rytm jej 
pieśni. Było to całkowicie przejrzyste — w każdym jego ruchu tańczyła miłość, 
toteż po 
chwili znalazła się obok niego na macie inna kobieta, której ciężkie biodra i 
obfite piersi 
zadawały kłam przeżartej chorobą twarzy. Był to taniec żywych trupów, bo w ich 
rozpadających się ciałach życie wciąż jeszcze kochało i tęskniło. Kobieta o 
niewidzących 
oczach, z których ciekły łzy, wciąż zawodziła miłosną pieśń, tamci ciągle 
tańczyli miłosny 
taniec pośród upalnej nocy, a tykwy ciągle krążyły, aż wreszcie w mózgach 
ludzkich poczęły 
się lęgnąć pełzające larwy wspomnień i pożądania. Obok pierwszej kobiety zaczęła 
tańczyć 
na macie szczupła dziewczyna, której twarz była piękna i nienaruszona, gdy 
tymczasem 
powykręcane ręce, wznoszące się i opadające na przemian, świadczyły o 
spustoszeniach, 
jakie poczyniła choroba. A dwa półgłupki, bełkocząc dziwnie, ruszyły w tany na 
uboczu, 
groteskowe, nieprawdopodobne, przedrzeźniające miłość, tak jak ich samych 
przedrzeźniało 
życie.
Ale miłosna pieśń kobiety urwała się w pół tonu, ręce trzymające tykwy opadły, 
tancerze 
znieruchomieli; wszyscy wpatrzyli się w przepaść nad morzem, gdzie nagle 
zapłonęła rakieta 
niby blada zjawa w księżycowej poświacie.
— To żołnierze — powiedział Koolau. — Juro będzie walka. Trzeba się przespać i 
przygotować.
Trędowaci usłuchali rozkazu i odpełzli do swych legowisk w skałach; pozostał 
tylko 
Koolau, który siedział nieruchomo w promieniach księżyca, z karabinem w poprzek 
kolan, i 
spoglądał daleko w dół, ku szalupom, co lądowały na brzegu.
Koniec doliny Kalalau był miejscem dobrze wybranym na schronienie. Oprócz 
Kiloliany, 
który znał ścieżki wiodące w górę po urwistej ścianie skalnej, nikt nie mógł 
przedostać się do 
jaru inaczej jak po grani wąskiej niczym ostrze noża. Przejście to miało sto 
jardów długości. 
Szerokie było w najlepszym razie zaledwie na dwanaście cali. Po obu jego 
stronach ziała 
przepaść. Jedno pośliznięcie — i człowiek zlatywał w prawo lub w lewo, gdzie go 
czekała 
śmierć. Natomiast przeszedłszy na drugą stronę dostawał się do ziemskiego raju. 
Morze 
roślinności obmywało tu wszystko dokoła rozlewając się zielonymi falami od 
jednej ściany 
skalnej do drugiej, ściekało z krawędzi urwisk wielkimi kaskadami pnączy, 
chlustało w liczne 
rozpadliny pianą paproci i orchidei. Przez wiele miesięcy swych rządów Koolau i 
jego ludzie 
zmagali się z tym roślinnym morzem. Wszystko dławiącą dżunglę wraz z jej orgią 
kwitnienia 
odegnali od dziko rosnących palm bananowych, drzew pomarańczy i mango. Na małych 
polankach rosły dzikie aksamitowce, na skalnych tarasach, pokrytych nawianą 
glebą, pieniły 
się taro i melony, a w każdym otwartym miejscu, do którego przenikało słońce, 
stały drzewa 
papai, uginające się pod brzemieniem złocistych owoców.
Koolau wyparto do tej kryjówki z nadbrzeżnej doliny. Gdyby z kolei miano go 
wyprzeć i 
stąd, znał pośród kłębowiska turni wewnętrznego masywu takie wąwozy, do których 
mógł 
zaprowadzić swoich poddanych i żyć tam z nimi dalej. Teraz leżał z karabinem u 
boku i 
poprzez wikłaninę listowia przyglądał się żołnierzom na brzegu. Zauważył, że 
przywieźli 
spore działka, na których słońce połyskiwało niczym w lusterku. Wąziutką grań 
miał wprost 
przed sobą. Na ścieżce, która do niej wiodła, dostrzegł pełzające pod górę 
drobne figurki 
ludzkie. Poznał, że to nie żołnierze, a policjanci. Dopiero gdyby tym się nie 
powiodło, miało 
przystąpić do walki wojsko.
Czule pogładził powykręcaną dłonią lufę karabinu i sprawdził, czy celownik nie 
jest 
zanieczyszczony. Nauczył się strzelać polując na wyspie Niihau, gdzie jego 
strzelecka 
biegłość pozostawiła trwałe wspomnienie. W miarę jak małe ludzkie kropeczki 
zbliżały się 
coraz bardziej i rosły w oczach, oceniał odległość, odchylenie, które mógł dawać 
wiatr 
wiejący prostopadle do linii strzału oraz możliwości przeniesienia kulą celu 
znajdującego się 
o tyle niżej od jego stanowiska. Nie strzelał jednak. Nie zdradził swej 
obecności do chwili, 
gdy dotarli do owego wąskiego przejścia. Nie pokazał się, tylko zagadał z 
gąszczu.
— Czego tu szukacie? — zapytał.
— Trędowatego Koolau — odparł człowiek dowodzący tubylczymi policjantami, 
błękitnooki Amerykanin.
— Zawracajcie — powiedział Koolau.
Znał tamtego j był to ów wiceszeryf, który przepędził go z Niihau, poprzez Kauai 
aż do 
doliny Kalalau, a stamtąd do wąwozu.
— Kto jesteś? — zapytał szeryf.
— Jestem Koolau, trędowaty — brzmiała odpowiedź.
— To wychodź. Szukamy ciebie. Za dostarczenie cię żywego lub umarłego wyznaczono 
tysiąc dolarów nagrody. Nie uciekniesz. Koolau roześmiał się głośno w gęstwinie.
— Wychodź! — rozkazał szeryf, ale odpowiedziało mu milczenie.
Zaczął naradzać się z policjantami i Koolau spostrzegł, że szykują się do 
natarcia.
— Koolau! — zawołał szeryf. — Koolau, idę po ciebie!
— To najpierw rozejrzyj się dobrze dokoła, popatrz na słońce, morze i niebo, bo 
będziesz 
je oglądał po raz ostatni.
— W porządku, Koolau — rzekł uspokajająco szeryf. — Wiem, że strzelasz bez 
pudła. Ale 
mnie nie zastrzelisz. Nigdy nie zrobiłem ci żadnej krzywdy.
Koolau mruknął coś w gęstwinie.
— No przecież mówię, że nigdy nie zrobiłem ci krzywdy, prawda? — powtórzył 
szeryf.
— Robisz mi krzywdę, chcąc wsadzić mnie do więzienia — brzmiała odpowiedź. — I 
robisz mi krzywdę, kiedy próbujesz zasłużyć na te tysiąc dolarów, które 
wyznaczono za moją 
głowę. Jeżeli chcesz żyć, nie ruszaj się z miejsca.
— Muszę cię dostać. Bardzo mi przykro, ale to mój obowiązek.
— Zginiesz, nim przejdziesz.
Szeryf nie był tchórzem, ale zawahał się. Rzucił okiem w przepaść po obu 
stronach oraz na 
wąską grań, którą musiałby przebyć. Potem zaś powziął decyzję.
— Koolau! — zawołał.
W gąszczu panowało milczenie.
— Koolau, nie strzelaj! Idę!
Szeryf obrócił się, wydał jakieś rozkazy policjantom i ruszył w swą 
niebezpieczną drogę. 
Posuwał się naprzód powoli. Przypominało to chodzenie po linie. Mógł trzymać się 
co 
najwyżej powietrza. Wulkaniczna skala kruszyła się pod jego stopami, a jej 
grudki spadały z 
obu stron w przepaść. Słońce paliło i twarz miał mokrą od potu. Posuwał się 
jednak dalej, aż 
dotarł do połowy drogi.
— Stój! — rozkazał Koolau z zarośli. — Jeszcze jeden krok, a strzelam.
Szeryf zatrzymał się i stanął nad pustką, z trudem utrzymując równowagę. Był 
blady, ale w 
jego oczach malowała się determinacja. Zanim przemówił, zwilżył językiem suche 
wargi.
— Koolau, ty mnie nie zastrzelisz. Wiem, że tego nie zrobisz.
Znów ruszył przed siebie. Uderzenie kuli okręciło go o pół obrotu. Na twarzy 
miał wyraz 
żałosnego zdziwienia, gdy zachwiał się przed upadkiem. Próbował uratować się 
padając w 
poprzek grani, ale w tej chwili zaskoczyła go śmierć. W następnym momencie grań 
była już 
pusta. Wtedy pięciu policjantów, jeden za drugim, rzuciło się na nią ze 
wspaniałą 
determinacją. Jednocześnie reszta oddziałku otworzyła ogień na zarośla. Było to 
czyste 
szaleństwo. Koolau pięć razy pociągnął za cyngiel, tak szybko, że strzały zlały 
się w jeden 
grzechot. Odczołgał się w bok i przypadłszy do ziemi pod kulami, które z 
jękliwym świstem 
kąsały krzaki, wyjrzał na grań. Czterech policjantów runęło w dół śladem 
szeryfa. Piąty, 
jeszcze żywy, leżał przewieszony przez krawędź. Po drugiej stronie ci, którzy 
ocaleli, 
przerwali ogień. Na nagiej skale nie mieli żadnych szans. Zanim by spełzli w 
dół, Koolau 
mógł wystrzelać ich do nogi. Ale nie strzelał; po krótkiej naradzie jeden z nich 
ściągnął biały 
podkoszulek i pomachał nim jak flagą. Wraz z drugim podsunął się po grani ku 
rannemu 
koledze. Koolau nie ruszał się, tylko obserwował, a tamci wycofali się zwolna i 
przemienili w 
ciemne kropeczki schodząc w niższą dolinę.
W dwie godziny później Koolau śledził z innego gąszczu oddziałek policjantów 
usiłujących wdrapać się doń z przeciwległej strony. Widział dzikie kozy, 
zmykające przed 
nimi w miarę jak pięli się coraz .—wyżej i wyżej. W końcu zwątpił w słuszność 
swojej oceny 
i posłał po Kilolianę, który przyczołgał się do niego.
— Nie, tam nie ma drogi — oświadczył Kiloliana.
— A kozy? — zapytał Koolau.
— Przechodzą z sąsiedniej doliny, ale nie mogą dostać się do tej. Nie ma drogi. 
Ci ludzie 
nie są mądrzejsi od kóz. Spadną i skręcą karki. Popatrzmy.
— Odważni są — rzekł Koołau. — Patrzmy.
Leżeli obok siebie wśród kielichów powoju, a nad nimi zwisały żółte kwiaty hau; 
śledzili 
ludzkie kropeczki, aż wreszcie stało się to, czego oczekiwali: trzej policjanci 
osunęli się, 
stoczyli, ześliznęli, przelecieli nad krawędzią urwiska i runęli pół tysiąca 
stóp w dół.
Kiloliana zachichotał.
— Już nie będą nas niepokoić — rzekł.
— Mają działka — odparł Koolau. — Żołnierze jeszcze nie przemówili.
Było senne popołudnie i większość trędowatych chrapała w zakamarkach skalnych. 
Koolau drzemał u wejścia do swojej jaskini trzymając na kolanach świeżo 
wyczyszczony, 
przygotowany karabin. Dziewczyna z powykręcaną ręką leżała niżej w gęstwinie 
obserwując 
przejście przez grań. Nagle Koolau wyrwała z drzemki detonacja na brzegu. W 
następnej 
chwili potworny huk rozdarł powietrze. Ten straszny odgłos przeraził go. Było to 
tak, jak 
gdyby bogowie chwycili w garście niebieskie sklepienie i rozrywali je, niczym 
kobieta, która 
drze prześcieradło z bawełnianego płótna. Ale ten odgłos był przepotężny i 
zbliżał się 
błyskawicznie. Koolau z niepokojem podniósł oczy, jakby spodziewał się, że go 
dostrzeże. A 
potem, wyżej na wzgórzach, pękł granat fontanną czarnego dymu. Roztrzaskał 
skałę, której 
okruchy posypały się do stóp wzniesienia.
Koolau przesunął dłonią po spoconym czole. Był straszliwie wstrząśnięty. Nigdy 
nie 
zetknął się z ogniem działowym i było to bardziej przerażające, niż mógł sobie 
wyobrazić.
— Jeden — powiedział Kapahei, któremu nagle przyszło do głowy liczyć pociski.
Drugi i trzeci granat przeleciał z wyciem nad skalną ścianą i rozerwał się 
gdzieś daleko. 
Kapahei systematycznie prowadził rachunek. Trędowaci stłoczyli się na otwartej 
przestrzeni 
przed jaskiniami. Zrazu się przerazili, lecz potem, widząc, iż pociski 
przelatują górą, 
odzyskali spokój i zaczęli podziwiać to widowisko. Oba półgłupki wrzeszczały z 
uciechy 
podskakując dziko za każdym rozdzierającym powietrze granatem. Koolau zaczął 
odzyskiwać 
pewność siebie. Granaty nie wyrządzały żadnych szkód. Najwyraźniej nie można 
było 
posyłać tak wielkich pocisków na odległość tak znaczną równie celnie, jak kule z 
karabinu.
Ale sytuacja niebawem się zmieniła. Granaty zaczęły padać coraz bliżej. Jeden 
rozerwał 
się w gąszczach przy grani. Koolau przypomniał sobie leżącą tam na straży 
dziewczynę i 
zbiegł zobaczyć, co się z nią stało. Gdy wpełznął w zarośla, dym jeszcze się z 
nich wznosił. 
Koolau ogarnęło zdumienie. Gałęzie były potrzaskane i połamane. Tam, gdzie 
leżała 
dziewczyna, widniał lej w ziemi. Sama dziewczyna była rozerwana na szczątki. 
Granat 
wybuchnął wprost na niej. Wyjrzawszy, aby się upewnić, czy żołnierze nie próbują 
przejść 
przez grań, Koolau zawrócił pędem do pieczar. Przez cały czas wyły, jęczały, 
świstały obok 
niego granaty, a cała dolina huczała echem wybuchów. Gdy znalazł się nie opodal 
pieczar, 
zobaczył obu półgłupków, którzy wytańcowywali trzymając się za ręce kikutami 
palców. 
Koolau biegnąc ujrzał fontannę czarnego dymu wystrzelającą przy nich z ziemi. 
Eksplozja 
odrzuciła ich na boki. Jeden legł bez mchu, ale drugi zaczął się czołgać na 
rękach ku jaskini. 
Nogi wlokły się za nim bezwładnie, z ciała chlustała krew. Cały był w niej 
skąpany, a 
czołgając się skomlał jak mały psiak. Reszta trędowatych, z wyjątkiem Kapahei, 
zbiegła do 
pieczar.
— Siedemnaście — powiedział Kapahei. — Osiemnaście — dodał.
Ostatni granat wpadł do jednej z jaskiń. Wybuch wypłoszył ludzi ze wszystkich 
pozostałych. Z tej jednak nikt nie wychodził. Koolau wczołgał się do środka 
poprzez gryzący, 
cierpki dym. Leżały tu cztery straszliwie zmasakrowane trupy. Jednym z nich była 
niewidoma 
kobieta, której łzy do tej chwili nie przestały płynąć.
Wycofawszy się na zewnątrz Koolau stwierdził, że jego ludzi ogarnęła panika, i 
że już 
zaczynają wspinać się po koziej ścieżce, która wychodziła z wąwozu biegnąc 
pomiędzy 
licznymi wierzchołkami i rozpadlinami. Raniony półgłupek skowycząc cicho wlókł 
się z tyłu 
po ziemi pomagając sobie rękoma. Ale na pierwszej stromiźnie zabrakło mu sił i 
spadł.
— Lepiej byłoby go dobić — powiedział Koolau do Kapahei, który wciąż siedział na 
tym 
samym miejscu.
— Dwadzieścia dwa — odparł Kapahei. — Owszem, mądrze byłoby go dobić. 
Dwadzieścia trzy… dwadzieścia cztery.
Półgłupek zawył przenikliwie, gdy ujrzał wymierzony w siebie karabin. Koolau 
zawahał 
się i opuścił broń.
— Niełatwo to zrobić — powiedział.
— Głupi jesteś, dwadzieścia sześć, dwadzieścia siedem — rzekł Kapahei. — Ja ci 
pokażę.
Wstał i chwyciwszy ciężki złom skalny zbliżył się do rannego. Kiedy podniósł 
rękę do 
ciosu, granat rozerwał się wprost na nim, zwalniając go od konieczności 
dokonania owego 
dzieła i zarazem kładąc kres jego obliczeniom.
Koolau pozostał sam w jarze. Patrzał, jak reszta jego ludzi przerzuca swoje 
kalekie ciała 
przez krawędź wierzchołka i znika mu z oczu. Potem zawrócił i zszedł do zarośli, 
w których 
zginęła dziewczyna. Ogień działowy wciąż trwał, ale Koolau pozostał na miejscu, 
gdyż 
daleko w dole widział wspinających się żołnierzy. Granat rozerwał się o 
dwadzieścia stóp od 
niego. Koolau, rozpłaszczony na ziemi, usłyszał świst przelatujących w górze 
odłamków. 
Opadł nań deszcz kwiatów hau. Podniósł głowę, zerknął na ścieżkę i westchnął. 
Bał się 
ogromnie. Nie przejąłby się strzałami karabinowymi, ale ten ogień armatni był 
obrzydliwy. 
Ilekroć zawył w pobliżu przelatujący granat, Koolau drżał i przypadał do ziemi, 
lecz za 
każdym razem znowu podnosił głowę, ażeby obserwować ścieżkę.
Wreszcie pociski przestały padać. Wyrozumował sobie, iż to dlatego, że żołnierze 
byli 
teraz bliżej. Posuwali się gęsiego po ścieżce; Koolau zaczął ich liczyć, ale 
wkrótce stracił 
rachubę. W każdym razie było ich około stu, a wszyscy przyszli po trędowatego 
Koolau. 
Uczuł przypływ dumy. Policjanci i żołnierze, zbrojni w działka i karabiny, 
przyszli po niego, 
a on był tylko sam jeden, i to kaleka, szczątek ludzki. Tysiąc dolarów 
wyznaczyli za niego, 
żywego czy umarłego. Koolau nigdy w życiu nie miał tyle pieniędzy. Ta myśl była 
gorzka. 
Kapahei miał słuszność. On, Koolau, nie zrobił nic złego. Ponieważ haole 
potrzebowali siły 
roboczej do uprawiania zrabowanej ziemi, więc sprowadzili chińskich kulisów, a z 
nimi 
przyszła choroba. A teraz, dlatego że się nią zaraził, wart był tysiąc dolarów — 
ale nie jako 
on sam. Tyle pieniędzy warte było jego bezwartościowe ścierwo, przegniłe od 
trądu albo 
zmiażdżone wybuchającym pociskiem.
Kiedy żołnierze dotarli do wąskiej jak ostrze noża grani, Koolau chciał ich 
przestrzec. Ale 
wzrok jego padł na szczątki zamordowanej dziewczyny, więc zmilczał. Gdy sześciu 
żołnierzy 
weszło na grań, otworzył ogień. I nie przestał strzelać, gdy tam nie został już 
nikt. 
Opróżniwszy magazynek, naładował go i znów wystrzelał do ostatniego naboju. 
Strzelał 
dalej. Wszystkie krzywdy gorzały mu w pamięci, ogarnęła go mściwa furia. Wzdłuż 
całej 
ścieżki strzelali żołnierze, a choć leżeli płasko na ziemi i usiłowali kryć się 
za płytkimi 
nierównościami gruntu, przecie dla niego stanowili wyraźne cele. Dokoła 
świszczały i 
łomotały kule, a od czasu do czasu rykoszet przeszywał ostrym jękiem powietrze. 
Jedna z kul 
wyorała mu bruzdę na skórze czaszki, druga oparzyła łopatkę nie naruszając 
ciała.
Była to masakra dokonywana przez jednego człowieka. Żołnierze zaczęli się 
wycofywać 
odciągając rannych kolegów. Kiedy Koolau do nich mierzył, poczuł swąd 
przypalonego 
mięsa. Zrazu rozejrzał się, a potem odkrył, że zapach pochodzi z jego własnych 
dłoni. 
Przyczyną był rozgrzany metal lufy. Trąd zniszczył większość nerwów w rękach 
Koolau. 
Choć ciało miał przypalone i czuł jego woń, przecie nie doświadczał żadnego 
bólu.
Leżał w gęstwinie i uśmiechał się, gdy wtem przypomniał sobie działka. Bez 
wątpienia 
zaczną z nich strzelać znowu, tym razem prosto w te zarośla, z których im zadał 
takie straty. 
Ledwie zdążył się ukryć za małym występem skalnym, gdzie jak zauważył, nie 
padały 
granaty, gdy bombardowanie zaczęło się od nowa. Liczył pociski. Sześćdziesiąt 
wybuchło 
jeszcze w wąwozie, nim działka zamilkły. Niewielka przestrzeń była tak usiana 
lejami, iż 
wydawało się niepodobieństwem, by mogła tam ocaleć jakakolwiek żywa istota. Tak 
widać 
uważali żołnierze, bo znów zaczęli piąć się po ścieżce w promieniach palącego, 
popołudniowego słońca, I znowu rozgorzała walka o grań, i raz jeszcze żołnierze 
wycofali się 
na brzeg morza.
Przez dwa następne dni Koolau pilnował przejścia, jakkolwiek żołnierze 
zadowalali się 
teraz posyłaniem granatów na jego kryjówkę. Potem Pahau, trędowaty chłopiec, 
przyszedł 
nad krawędź ściany wąwozu i krzyknął do Koolau, że Kilolianę przygniotła 
osuwająca się 
skała, kiedy polował na kozy, aby dostarczyć ludziom mięsa, i że kobiety są 
wystraszone i nie 
wiedzą, co robić. Koolau przywołał chłopca do siebie i postawił go z wolnym 
karabinem na 
straży u przejścia.
Ludzi zastał upadłych na duchu. Większość była zbyt niedołężna, by zaopatrzyć 
się w 
pożywienie w tak nie sprzyjających warunkach, toteż wszyscy przymierali głodem. 
Wybrał 
dwie kobiety oraz mężczyznę, których nie zżarła jeszcze choroba, i posłał ich do 
wąwozu po 
żywność i maty. Resztę zaczął pocieszać i pokrzepiać, aż w końcu nawet 
najsłabszy wziął się 
do pomocy przy budowaniu prymitywnych schronów.
Ale ci, których posłał po żywność, nie wrócili, sam więc znów ruszył do wąwozu. 
Kiedy 
ukazał się na skraju skalnej ściany, zagrzechotało kilka karabinów. Jedna kula 
rozdarła 
Koolau ciało na ramieniu, a odprysk skały, w którą trzasnęła druga, rozciął mu 
policzek. W 
chwili gdy to się stało, odskoczył i spostrzegł, że wąwóz zaroił się od 
żołnierzy. Zdradzili go 
właśni ludzie. Ogień armatni był zbyt straszliwy, wybrali przeto więzienie na 
Molokai.
Koolau cofnął się i zdjął jeden z ciężkich pasów z nabojami. Leżąc między 
głazami 
odczekał, aż głowa i ramiona pierwszego żołnierza ukazały mu się wyraźnie i 
dopiero wtedy 
nacisnął spust. Powtórzyło się to dwukrotnie, a potem, po dłuższej chwili, nad 
krawędzią 
skalnej ściany ukazała się miast głowy i ramion biała flaga.
— Czego chcecie? — zapytał.
— Ciebie, jeżeli jesteś trędowatym Koolau — doleciała go odpowiedź.
Koolau zapomniał, gdzie jest, zapomniał o wszystkim leżąc tam i podziwiając 
niesamowity upór tych haole, którzy musieli postawić na swoim, choćby się niebo 
waliło. 
Tak, chcieli narzucić swą wolę wszystkiemu i wszystkim, nawet gdyby przyszło im 
zginąć. 
Nie mógł się oprzeć podziwowi dla nich, dla tej woli silniejszej niż życie, 
naginającej do 
siebie wszystko. Był przeświadczony o beznadziejności swej walki. Nie sposób 
było oprzeć 
się straszliwej woli haołe. Choćby ich ubił tysiąc, powstaliby niczym piaski z 
dna morza i 
uderzyli na niego, coraz liczniejsi i liczniejsi. Nigdy nie wiedzieli, kiedy są 
pokonani. To było 
ich wadą i ich zaletą. Tego właśnie brakowało ludziom jego rasy. Teraz pojmował, 
jakim 
sposobem podbiła ten kraj garść głosicieli Boga i głosicieli Rumu. Stało się tak 
dlatego, że…
— No, co masz do powiedzenia? Pójdziesz ze mną?
Był to głos niewidocznego człowieka, który trzymał białą flagę. Jak każdy haole 
zdążał 
prosto do obranego celu.
— Pogadajmy — odpowiedział Koolau.
Ukazała się głowa, potem ramiona tamtego, a wreszcie całe ciało. Był 
niebieskookim, 
dwudziestopięcioletnim młodzieńcem o gładkiej twarzy, wyglądał szczupło i 
zgrabnie w 
mundurze kapitana. Podszedł bliżej, przystanął i usiadł o kilkanaście stóp od 
Koolau.
— Dzielny z ciebie chłop — powiedział z podziwem Koolau. — Mógłbym cię zabić jak 
muchę.
— Wcale nie — odparł tamten.
— A to dlaczego?
— Bo jesteś człowiekiem, Koolau, choć złym. Znam twoją historią. Zabijasz 
uczciwie.
Koolau mruknął coś, ale w głębi duszy czuł, że sprawiło mu to przyjemność.
— Coście zrobili z moimi ludźmi? — zapytał. — Z chłopcem, dwiema kobietami i 
mężczyzną?
— Poddali się, a ja teraz przychodzę, ażebyś ty zrobił to samo.
Koolau roześmiał się z powątpiewaniem.
— Jestem człowiekiem wolnym — oświadczył. — Nikomu nie uczyniłem nic złego. Chcę 
tylko jednego: żeby mnie zostawiono w spokoju. Żyłem wolny i umrę wolny. Nie 
poddam się 
nigdy.
— W takim razie twoi ludzie są mądrzejsi od ciebie — odparł młody kapitan. — 
Patrz: 
właśnie idą.
Koolau obrócił się i popatrzył na zbliżającą się resztę swojej gromady. Stękając 
i 
wzdychając nadciągał upiorny orszak wlokąc mimo niego swą nędzę. Dane było 
Koolau 
pokosztować jeszcze głębszej goryczy, gdyż przechodzący poczęli obrzucać go 
złorzeczeniami i wymysłami; dysząca jędza, która zamykała pochód, przystanęła i 
wyciągnąwszy wynędzniałe ręce o szponach harpii, potrząsając swą wyszczerzoną, 
trupią 
czaszką cisnęła w niego przekleństwo. Po jednym opuszczali się przez krawędź 
ściany i 
oddawali w ręce ukrytym żołnierzom.
— Możesz już odejść — powiedział Koolau do kapitana. — Ja się nigdy nie poddam. 
To 
moje ostatnie słowo. Do widzenia.
Kapitan zsunął się po pochyłości do swoich żołnierzy. W następnej chwili, nie 
pokazując 
już flagi, podniósł czapkę nasadzoną na pochwę szabli, a Koolau zaraz przeszył 
ją kulą. Tego 
popołudnia ostrzeliwali go znad morza granatami, a gdy wycofał się wyżej, w 
niedostępne 
rozpadliny, ruszyli za nim żołnierze.
Przez sześć tygodni tropili go z jednego rozdołu do drugiego, poprzez 
wulkaniczne 
urwiska, po ścieżkach dzikich kóz. Kiedy się skrył w lantanowej dżungli, 
utworzyli linię 
naganki i pędzili go niczym królika poprzez gąszcze lantany i krzewy guava. Ale 
on wciąż 
kołował, zawracał i wymykał im się. Nie—sposób było go dopaść. Gdy go zbyt mocno 
nacisnęli, niechybny karabin powstrzymywał ich w miejscu i musieli znosić swych 
rannych 
ścieżkami na brzeg morza. Czasem sami otwierali ogień, kiedy brunatne ciało 
mignęło im na 
chwilę w gąszczach. Raz pięciu żołnierzy zdybało go na otwartej ścieżce między 
rozdołami. 
Opróżnili weń magazynki karabinów, gdy kulejąc piął się po karkołomnej drodze. 
Później 
znaleźli w tym miejscu ślady krwi świadczące o tym, że został ranny. Po upływie 
sześciu 
tygodni dali za wygraną. Żołnierze i policjanci wrócili do Honolulu, a Koolau 
pozostał panem 
doliny Kalalau; od czasu do czasu zapuszczali się tam za nim łowcy głów, ale 
jedynie po to, 
by ponieść klęskę.
W dwa lata później Koolau po raz ostatni wczołgał się w gęstwinę i położył wśród 
liści ti 
oraz kwiecia dzikiego imbiru. Żył wolny i wolny umierał. Zaczął siąpić 
drobniutki deszcz i 
Koolau otulił kocem swoje powykręcane, wynędzniałe ciało. Miał na sobie 
nieprzemakalną 
kurtę. Na piersiach ułożył mauzera i przez chwilę czule ocierał z lufy krople 
wilgoci. Jego 
ręka nie miała już palców które mogłyby pociągnąć za cyngiel.
Przymknął oczy, albowiem po osłabieniu całego ciała i wirującym zamęcie w mózgu 
poznał, że zbliża się śmierć. Wzorem dzikiego zwierza wpełznął w kryjówkę, aby 
tam 
sczeznąć. Na wpół przytomny, otumaniony i majaczący cofnął się myślami do swej 
młodości 
na Niihau. W miarę jak uciekało z niego życie, a szmer deszczu zacierał mu się w 
uszach, 
doznał złudzenia, że znowu układa konie, że dzikie źrebce ze związanymi pod 
brzuchem 
strzemionami stają dęba i koziołkują pod nim albo też gnają jak oszalałe po 
zagrodzie 
wypędzając luzaków poza bariery. W następnej chwili, w sposób pozornie 
naturalny, ujrzał 
siebie ścigającego po górskich pastwiskach bawoły, chwytającego je na powróz i 
sprowadzającego pojmane zwierzęta do dolin. Znów szczypał go w oczy i drażnił 
nozdrza pot 
i pył koński.
Przeżywał na nowo całą swą jurną, krwistą młodość aż do chwili, gdy przenikliwa 
męka 
konania wyrwała go z owych marzeń. Podniósł poczwarne dłonie i przyjrzał im się 
ze 
zdumieniem. Jak to? Dlaczego? Czemu ta dzika młodość przeobraziła się w coś 
podobnego? 
A potem przypomniał sobie wszystko i znów na krótką chwilę stał się trędowatym 
Koolau. 
Powieki zatrzepotały słabo i przymknęły się, w uszach ucichł szmer dżdżu. 
Przeciągły 
dreszcz wstrząsnął ciałem, lecz i on ustał. Koolau uniósł głowę, ale opadła na 
powrót. Wtedy 
oczy jego rozchyliły się i nie zamknęły więcej. Ostatnia myśl pobiegła ku 
mauzerowi — 
przycisnął go do piersi złożonymi dłońmi pozbawionymi palców.
Przełożył Bronisław Zieliński
NA KOBIERCU MAKALOA
On the Makaloa Mat
W przeciwieństwie do kobiet większości ras południowych Hawajki starzeją się 
ładnie i z 
wiekiem szlachetnieją. Chociaż niewiasta siedząca pod drzewem hau nie uciekała 
się do 
pomocy szminki czy innych chytrych prób ukrycia tego, co czas spustoszył, 
sędzia, właściwy 
do orzekania w takich sprawach, wszędzie na świecie prócz Hawai nie dałby jej 
więcej niż lat 
pięćdziesiąt. Ale jej dzieci i wnuki wiedziały i wiedział Roscoe Scandwell, 
który był jej 
mężem od lat czterdziestu, że ma sześćdziesiąt cztery lata i w dniu dwudziestym 
drugim 
czerwca skończy sześćdziesiąt pięć. Nie wyglądała jednak na to, choć do czytania 
wkładała 
okulary, zdejmowała je zaś, gdy jej wzrok miał powędrować ku gromadce dzieci 
bawiących 
się na trawniku.
Kobieta żyła w warunkach wspaniałych, tak wspaniałych jak starodawne drzewo hau 
wielkości domu, pod którym siedziała niczym w domu, tyle przestronnej wygody 
zapewniały 
sprzęty ustawione w jego cieniu; w warunkach tak wspaniałych jak trawnik, 
którego zielony 
kobierzec, po cenie szacunkowej dwustu dolarów za stopę, rozpościerał się w 
kierunku lądu 
aż do bungalowu, nie mniej godnego, wspaniałego i kosztownego. W kierunku 
przeciwnym, 
widoczny spoza zasłony palm kokosowych stustopowej wysokości, był ocean za 
grzbietem 
raf ciemnoniebieski i ku horyzontowi przechodzący w niebieski z odcieniem 
indygo, w 
lagunie lśniący jedwabistą gamą jaspisu, szmaragdu i turmalinu.
A był to tylko jeden z sześciu domów Marty Scandwell. Jej dom w mieście, w 
odległym o 
kilka mil Honolulu, położony przy ulicy Nuuanu między pierwszą a drugą fontanną, 
należałoby raczej nazwać pałacem. Całe zastępy gości znały wygodę i rozkoszną 
atmosferę 
domu Marty na szczycie Tantalusa, domu wśród pagórków wulkanicznych, domu mauka 
(podgórskiego) i domu makai (nadmorskiego) na wielkiej wyspie Hawai. Jednakże 
dom na 
Waikiki nie ustępował tamtym ani pod względem piękności, ani dostojeństwa czy 
luksusu. 
Dwaj japońscy pomocnicy ogrodnika strzygli hibiskusy, trzeci ze znajomością 
rzeczy 
pielęgnował długi żywopłot z cereusów, które miały niedługo obsypać się kwiatami 
w swym 
tajemniczym nocnym kwitnieniu. Japoński służący w nieskazitelnie białym ubraniu 
niósł tacę 
z przyborami do herbaty, za nim szła japońska pokojówka w stroju narodowym, 
śliczna jak 
barwny motyl i podobna do trzepoczącego skrzydłami motyla, tak niecierpliwie 
pragnęła 
usłużyć swej pani. Druga japońska pokojówka, z naręczem włochatych ręczników, 
śpieszyła 
przez trawnik w prawo, ku kabinom nadmorskim, skąd zaczynały wychodzić dzieci w 
kostiumach kąpielowych. Dalej, w cieniu palm nad brzegiem oceanu, dwie chińskie 
niańki w 
ślicznych ludowych strojach — białych jiszon i prostych spodniach, z czarnymi 
warkoczykami spadającymi na plecy, pilnowały dwóch niemowląt w wózkach.
A wszystko to — służba, niańki, wnuczęta — należało do Marty Scandwell. Podobnie 
jak 
do niej należał koloryt skóry wnuków —nie pozostawiająca cienia wątpliwości 
barwa 
hawajska, powstała pod działaniem hawajskiego słońca. Dzieci były zaledwie w 
jednej ósmej 
lub jednej szesnastej Hawajczykami, czyli że siedem ósmych lub piętnaście 
szesnastych białej 
krwi, która przepływała pod ich skórą, nie zdołało jednak zatrzeć odrobiny 
złotawego 
polinezyjskiego brązu. Mimo to tylko wytrawny obserwator mógłby zauważyć, że 
baraszkujące dzieci nie są białymi czystej krwi. Roscoe Scandwell, dziadek, był 
w stu 
procentach biały. Marta była biała w trzech czwartych, ich liczne córki i 
synowie — w 
siedmiu ósmych; wnuki miały albo piętnaście szesnastych białej krwi, albo siedem 
ósmych, w 
przypadku gdy ich ojcowie czy matki posiadające siedem ósmych białej krwi weszli 
w 
związki z podobnymi mieszkańcami. Szczep był po obu stronach dobry. Roscoe 
wywodził się 
w prostej linii z purytanów Nowej Anglii. Marta w linii nie mniej prostej —z 
królewskiego 
rodu Hawai, którego genealogię sławiono w hawajskich meles na tysiąc lat przed 
przyjęciem 
pisma.
W oddali zatrzymał się samochód i wysiadła z niego kobieta, której można by dać 
lat 
najwyżej sześćdziesiąt. Szła przez trawnik lekkim krokiem dobrze pielęgnowanej 
kobiety 
czterdziestoletniej, rzeczywistości miała jednak lat sześćdziesiąt osiem. Marta 
wstała i 
przywitała ją z hawajską serdecznością — objęła, pocałowała w usta, przy czym 
twarze i 
nawet ciała obu kobiet wyrażały szczerość i bezmiar niefałszowanego afektu. 
Powtarzały się 
w kółko okrzyki: „siostra Bella” i „siostra Marta”, przeplatane bezładnymi 
pytaniami o siebie 
wzajem i o stryja Tego, brata Tamtego i ciotkę Jeszcze Inną, aż wreszcie, gdy 
minęło 
pierwsze wzruszenie, kobiety — z oczami zwilgotniałymi ze wzruszenia — usiadły 
spoglądając na siebie ponad filiżankami z herbatą. Na pozór mogłoby się zdawać, 
że ich 
rozstanie trwało lata. W rzeczywistości tylko dwa miesiące dzieliły je od 
ostatniego widzenia, 
jedna zaś miała lat sześćdziesiąt cztery, druga sześćdziesiąt osiem. Ale 
wszystko wyjaśniał 
fakt, że obie miały w piersi jedną czwartą gorącego słońcem i gorącego miłością 
serca Hawai.
Dzieci otoczyły ciotkę Bellę ze wszystkich stron, jak fale przypływu, i zostały 
przez nią 
szczodrze wycałowane i wyściskane, po czym w towarzystwie opiekunek odeszły na 
plażę.
— Postanowiłam na kilka dni pojechać nad morze. Pasat właśnie przestał wiać — 
wyjaśniła Marta.
— Jesteś tu już dwa tygodnie. — Bella uśmiechnęła się czule do młodszej siostry. 
— 
Powiedział mi o tym brat Edward. Przyszedł na pokład i koniecznie chciał mnie 
zawieźć 
wpierw do Ludwika i Doroty, żebym zobaczyła ich pierwszego syna. Zupełnie 
oszalał na 
punkcie tego wnuka.
— Litości — zawołała Marta. — Nigdy bym nie przypuszczała, że to tak długo.
— A gdzie Anna? I Małgorzata? — spytała Bella.
Marta wzruszyła rozłożystymi ramionami. Gestem tym wyraziła bezgraniczną i 
wszystko 
przebaczającą miłość do dwóch samowolnych i bardzo macierzyńskich córek, które 
na to 
popołudnie pozostawiły dzieci pod jej opieką.
— Małgorzata jest na zebraniu Koła Pracy Społecznej. Zamierzają wysadzić obie 
strony 
Alei Kalakaua drzewami i krzewami hibiskusa — odparła. — Anna ściera właśnie na 
drogach 
opony wartości osiemdziesięciu dolarów po to, żeby zebrać siedemdziesiąt pięć 
dolarów na 
Brytyjski Czerwony Krzyż. Dzisiaj jest ich dzień zbiórki.
— Roscoe musi być bardzo dumny — powiedziała Bella i natychmiast zauważyła błysk 
dumy w oczach siostry. — Dowiedziałam się w San Francisco o pierwszej 
dywidendzie 
wypłaconej przez Ho–o–la. Pamiętasz, jak dla dzieci biednej Abbie kupiłam tych 
akcji za 
tysiąc dolarów, po siedemdziesiąt pięć centów sztuka? I jak powiedziałam, że je 
sprzedam, 
jeżeli cena skoczy do dziesięciu dolarów?
— Wszyscy się wtedy z ciebie śmieli, i z każdego, kto je kupował — przytaknęła 
Marta. 
— Ale Roscoe wiedział, co robi. Dziś są notowane po dwadzieścia cztery dolary.
— Sprzedałam mój pakiet telegraficznie, ze statku, po równo dwadzieścia — 
ciągnęła 
Bella. — I teraz Abbie sprawia sobie suknie jak szalona. Jedzie z May i Tootsie 
do Paryża.
— A Karol?
— Och, nie ma obawy, Karol skończy naturalnie swój Yale*.
— Co i tak było murowane, a o czym ty wiesz najlepiej. — Marta zaatakowała 
siostrę, w 
sposób uroczy posługując się dwudziestowiecznym żargonem.
Bella przyznała się do grzesznego zamiaru opłacenia kosztu studiów 
uniwersyteckich syna 
swej szkolnej przyjaciółki. Po czym dodała, zadowolona z siebie:
— Ale zawsze przyjemniej, że zrobią to za mnie Ho–o–la–a. Chociaż w pewnym 
sensie 
jest to zasługa Roscoe, ponieważ kupując akcje zaufałam jego zdaniu. — 
Rozejrzała się 
uważnie, obejmując wzrokiem nie tylko piękno, wygodę i spokój, które tutaj 
panowały, lecz 
także ogrom piękna, wygody i spokoju, jakie one roztaczały wokół siebie w oazach 
podobnych do tej, rozsianych po wyspie.
— Wszyscy nasi mężowie dali nam dobrobyt stworzony z tego, cośmy im wniosły.
— I szczęście… — zaczęła Marta, lecz urwała z podejrzaną raptownością.
— I szczęście… wszystkim prócz siostry Belli — dokończyła Bella przebaczając jej 
nietakt.
— Straszna sprawa to twoje małżeństwo — wyszeptała Marta tkliwie, z 
bezgranicznym 
współczuciem. — Byłaś taka młoda. Stryj Robert nie powinien był cię zmuszać.
— Miałam zaledwie dziewiętnaście lat — przytaknęła Bella. — Ale nie można winić 
o nic 
George’a Castnera. Zresztą pomyśl, co on dla mnie zrobił jeszcze zza grobu. 
Stryj Robert 
postąpił mądrze. Wiedział, że George ma zdolność przewidywania, że jest 
dalekowzroczny, 
energiczny i wytrwały. Poznał się — a było to pięćdziesiąt lat temu — na 
wartości praw 
wodnych Nahala, których wtedy nikt nie doceniał. Ludzie myśleli, że George 
walczy o kupno 
pastwisk, a on walczył o przyszłość wody. Sama wiesz najlepiej, jak mu się 
powiodło. 
Niekiedy bliska jestem uczucia wstydu na myśl o moich dochodach. Nie. Nie z winy 
George’a nasze małżeństwo nie ułożyło się szczęśliwie. Gdyby żył, mogłabym być z 
nim 
szczęśliwa aż po dziś dzień. Wiem o tym. — W zamyśleniu potrząsnęła głową. — 
Nie, nie 
była to jego wina. Ani niczyja. Nawet nie moja. Jeżeli w ogóle można kogoś winić 
— tu 
uśmiech tęskny ciepły pozbawił żądła słowa, które miała wypowiedzieć — jeżeli 
można w 
ogóle kogoś winić, to tylko stryja Johna.
— Stryja Johna! — zawołała Marta ze zdumieniem. — Gdybym miała wybrać między 
jednym a drugim, powiedziałabym, że to stryj Robert zawinił. Ale stryj John!
Uśmiech Belli dowodził, że jest pewna swego.
— Przecież to stryj Robert zmusił cię do małżeństwa z George’em Castnerem — 
nalegała 
Marta.
— Słusznie — przytaknęła Bella. — Ale nie idzie tu o męża, tylko o konia. 
Chciałam 
pożyczyć konia od stryja Johna i stryj pozwolił. Tak się to wszystko zaczęło.
Zapadła cisza nabrzmiała uczuciem, zagadkowa, a gdy zbliżyły się płynące od 
strony plaży 
głosiki dzieci i łagodne upomnienia azjatyckich służących, Martę Scandwell 
przebiegł dreszcz 
nagle powziętego śmiałego postanowienia. Kazała dzieciom odejść.
— Uciekajcie, maleństwa, uciekajcie. Babcia chce porozmawiać z ciocią Bellą.
Cienkie, słodkie dyszkanty dziecięcych głosów odpłynęły na kraniec trawnika. 
Marta z 
dociekliwością idącą z głębi serca przejęła się smutnym liniom, które tajona 
boleść przez pół 
wieku rzeźbiła na twarzy siostry. Obserwowała te linie od lat blisko 
pięćdziesięciu. Teraz 
przemogła delikatność hawajskiej natury, aby po raz pierwszy od tylu lat 
przełamać 
milczenie.
— Bello… — zaczęła. — Nie wiedzieliśmy nic. Samaś nigdy o tym nie wspominała. 
Ale 
zastanawialiśmy się, och, jakże często…
— I nigdy nie pytaliście o nic — wyszeptała Bella z wdzięcznością.
— Za to pytam się teraz… nareszcie. Nadszedł zmierzch naszego życia. Posłuchaj 
ich 
głosów! Czasem odczuwam przerażenie na myśl, że to są wnuki, moje wnuki, że 
jestem ich 
babką — ja, która zaledwie wczoraj byłam silną, zdrową, beztroską dziewczyną 
dosiadającą 
konia, pływającą w pienistych falach oceanu, zbierającą opihis podczas odpływu, 
przekomarzającą się z wielbicielami. Teraz, na progu starości, zapomnijmy o 
wszystkim 
prócz tego, że cię kocham, siostro, i że ty mnie kochasz.
Oczy obu kobiet zalśniły łzami. Bella wyraźnie pragnęła mówić.
— Przypuszczaliśmy, że zawinił George Castner — ciągnęła Marta. — I domyślaliśmy 
się 
szczegółów. Zimny był z niego człowiek, ty byłaś gorącą Hawajką. Musiał być 
chyba 
okrutny. Zdaniem brata Walcotta bił cię i…
— Nie, nie! — przerwała Bella. — George Castner nie był nigdy brutalny, nie był 
zwierzęciem. Czasem żałowałam, że nie jest. Nigdy mnie nie uderzył. Nigdy nie 
podniósł na 
mnie ręki, nigdy nie podniósł głosu. Nigdy… siostro, czy mi uwierzysz? Och, 
proszę, uwierz 
mi… nigdy nie kłóciliśmy się, nie wpadali w gniew. Ale jego dom… nasz dom w 
Nahala był 
szary. Nie znalazłabyś w nim barw innych niż szare, posępne, zimne, a ja 
przecież jaśniałam 
wszystkimi kolorami słońca i ziemi, krwi i hawajskiej rasy. Bardzo mi było zimno 
w Nahala, 
szaro i zimno z tym moim szarym, zimnym mężem. Wiesz przecież, Marto, że on był 
szary. 
Szary jak Emerson na portretach, które widywałyśmy w szkole. Skórę miał szarą. 
Słońce, 
powietrze, godziny spędzone w siodle nie zdołały przybrązowić mu skóry. A 
wewnątrz był 
tak szary jak na zewnątrz.
Miałam zaledwie dziewiętnaście lat, kiedy stryj Robert powziął za mnie 
postanowienie. 
Jakże mogłam wiedzieć? Stryj Robert rozmawiał ze mną, tłumaczył, jak to ziemia 
hawajska 
przechodzi stopniowo w ręce haolów (białych). Wodzowie hawajscy wypuszczali z 
rąk 
własność hawajską. Majątki kobiet ze znakomitych rodów, które wychodziły za mąż 
za 
haolów, rozrastały się zdumiewająco pod zarządem ich białych mężów. Stryj Robert 
dał mi za 
przykład dziadka Rogera Wiltona, który wziął za babką Wilton tę biedną ziemię 
mauka i 
dokupił grunty, i założył hodowlę Kilohana…
— Która już wtedy ustępowała tylko hodowli Parkerów — przerwała dumnie Marta.
— Stryj Robert powiedział, że gdyby nasz ojciec był tak przewidujący jak nasz 
dziadek, 
Kilohana powiększyłaby się o połowę ówczesnej własności Parkerów, dzięki czemu 
znalazłaby się na pierwszym miejscu. Mówił też, że nigdy, przenigdy wołowe mięso 
nie 
potanieje. I dodał, że przyszłością Hawai jest cukier. Było to pięćdziesiąt lat 
temu i czas 
pokazał, ile słuszności miał stryj Roybert. Powiedział mi jeszcze, że młody 
haole, George 
Castner, jest przewidujący i zajdzie daleko, że w domu jest nas dużo dziewcząt, 
a grunty 
Kilohana powinny z prawa przejść na chłopców, i że jeśli wyjdę za George’a, będę 
miała 
zapewnioną piękną przyszłość.
Miałam tylko dziewiętnaście lat. Dopiero co wróciłam do domu po skończeniu 
Królewskiej Szkoły Głównej… bo działo się to, nim nasze dziewczęta zaczęły 
jeździć na 
studia do Stanów. Ty, siostro Marto, należałaś do pierwszych, które otrzymały 
wykształcenie 
na amerykańskim kontynencie. Cóż mogłam wiedzieć o miłości i mężczyznach, co 
mogłam 
wiedzieć o małżeństwie? Wszystkie kobiety wychodziły za mąż. Było to ich celem w 
życiu. 
Matka, babka… jak daleko sięgnąć wstecz, wszystkie miały mężów. Moim celem w 
życiu 
było wyjść za mąż za George’a Castnera. Tak rzekł stryj Robert w swojej 
mądrości, a ja 
wiedziałam, że był mądry. Zamieszkałam więc z George’em w szarym domu w Nahala.
Pamiętasz ten dom. Ani jednego drzewa, tylko pagórki porosłe trawą, za nimi 
wysokie 
góry, w dole ocean — i wiatry. Wiatry Waimera i Nahala, oba u nas wiały, a także 
wiatr kona. 
Ale niewiele bym sobie z nich robiła, podobnie jak niewieleśmy sobie z nich 
robili w 
Kilohana czy w Mana, gdyby Nahala nie była taka szara i gdyby nie był szary mój 
mąż, 
George. Mieszkaliśmy tam sami. George zarządzał Nahalą dla Glennów, którzy 
wrócili do 
Szkocji. Otrzymywał tysiąc osiemset dolarów rocznie, a ponadto mięso, konie, 
kowbojów do 
służby i mieszkanie w domu na ranczy…
— W tamtych czasach była to wysoka płaca — wtrąciła Marta.
— Dla George’a Castnera, za usługi, jakie oddawał, pensja była bardzo licha — 
broniła go 
Bella. — Żyłam z nim trzy lata. Nie zdarzyło się ani razu, żeby rankiem wstał z 
łóżka później 
niż o wpół do piątej. Całą duszą był oddany chlebodawcom.. Skrupulatnie uczciwy 
w 
rozliczeniach, poświęcił im pełną miarkę — albo i więcej — swego czasu i 
energii. Może to 
właśnie powiększało szarzyznę naszego życia. Ale posłuchaj, Marto. Z tysiąca 
ośmiuset 
dolarów odkładał co roku tysiąc sześćset. Pomyśl tylko! Żyliśmy we dwoje za 
dwieście 
dolarów rocznie. Na szczęście nie pił ani nie palił. Musiało nam to starczyć 
także na odzienie. 
Sama szyłam wszystkie swoje suknie. Możesz je sobie wyobrazić. Kowboje rąbali 
drzewo na 
opał, poza tym całą robotę ja wykonywałam. Gotowałam, piekłam, szorowałam…
— Ty, która od dzieciństwa nie wiedziałaś, co to za życie bez służby! — rzekła 
Marta 
współczująco. — W Kilohana mieliśmy jej całe zastępy.
— Och, najgorsza była ta licha, naga, dokuczliwa bieda! —wykrzyknęła Bella. — Na 
jak 
długo, na jak bardzo długo musiał mi starczyć funt kawy! Szczotka wycierała się 
do drewna, 
zanim George kupił nową! I ta wołowina! Pieczeń wołowa i wołowina suszona, rano, 
wieczór 
i w południe! I owsianka! Nigdy potem nie wzięłam do ust owsianki ani żadnej 
innej kaszy 
podawanej na śniadanie.
Nagle Bella wstała i odeszła kilka kroków. Przez chwilę spoglądała niewidzącymi 
oczami 
na bogactwo barw rafy koralowej, usiłując odzyskać równowagę. A gdy wróciła do 
Marty, w 
postawie jej było znowu dostojeństwo, swobodna pewność siebie, wdzięk, których 
nie 
pozbawi kobiety hawajskiej żadne krzyżowanie ras. Bardzo haole była Bella 
Castner, cerę 
miała jasną i piękną. A jednak gdy wracała na miejsce, podniesiona wysoko głowa, 
spokojne 
spojrzenie podłużnych brązowych oczu pod królewskimi łukami brwi, łagodny zarys 
warg, 
które po latach sześćdziesięciu ośmiu wciąż świadczyć mogły o słodyczy dawnych 
pocałunków — wszystko to czyniło z niej istny wizerunek Hawajki ze znakomitego, 
prastarego rodu, nie zatarty mimo obfitości białej krwi. Wyższa była niż jej 
siostra Marta i 
chyba bardziej majestatyczna.
— Wiesz, wszyscy nas znali z ubogiej kuchni — zaśmiała się Bella pogodnie. — 
Odległość z Nahala do najbliższego osiedla ludzkiego wynosiła wiele mil. 
Niekiedy 
zapóźnieni podróżni albo tacy, których złapała w drodze burza, zajeżdżali do nas 
na noc. 
Wiesz, Marto, jaka była wtedy — i jest nadal — obfitość wszystkiego na wielkich 
ranczach. 
Jakże ludzie się z nas śmiali! „Więc co z tego? — zapytywał George. — Oni żyją 
chwilą 
obecną, dniem dzisiejszym. Za dwadzieścia lat, Bello, przyjdzie kolej na nas. 
Oni będą 
dokładnie tym, czym są dzisiaj. Będą jedli nam z ręki. Trzeba będzie ich wtedy 
żywić, będą 
tego potrzebowali. A wtenczas my ich nakarmimy do syta, bo będziemy bogaci… aż 
ci się 
boję powiedzieć, jak bardzo bogaci. Ale wiem, co wiem, a ty musisz mi zaufać”.
George miał rację. W dwadzieścia lat później — chociaż on tego nie dożył — mój 
dochód 
wzrósł do tysiąca dolarów miesięcznie. Ach, nawet nie wiem, ile wynosi obecnie! 
Ale wtedy 
miałam zaledwie dziewiętnaście lat, mówiłam więc George’owi: „Dzisiaj! Dzisiaj! 
Przecież 
my żyjemy dzisiaj. Za dwadzieścia lat może już nas nie będzie na świecie. 
Potrzebna mi nowa 
szczotka. I jest w sprzedaży tani gatunek kawy, tylko o dwa centy na funcie 
droższy od tego 
okropieństwa, które pijemy. Dlaczego nie mogę smażyć jajek na maśle — dzisiaj? 
Tak bardzo 
pragnęłabym mieć chociaż jeden nowy obrus. A nasza pościel! Wstyd mi, kiedy 
ścielę łóżka 
gościom, chociaż Bóg świadkiem, że nieczęsto odważają się u nas zatrzymać”.
„Cierpliwości, Bello — odpowiadał George. — Niedługo, najwyżej za kilka lat, ci 
którzy 
teraz niechętnie siadają u naszego stołu czy sypiają w naszej pościeli, dumni 
będą, gdy ich do 
siebie zaprosimy… ci, którzy tego dożyją. Pamiętasz, jak to było ze Stevensem, 
kiedy umarł 
w zeszłym roku? Żył szeroko, wesoło, przyjaciel wszystkich, tylko wróg siebie 
samego. 
Ludzie w Kohala musieli go pochować na swój koszt, bo nie zostawił nic prócz 
długów. 
Przekonasz się, innych czeka to samo. Weź na przykład twojego brata Hala. W tym 
tempie 
nie pożyje dłużej niż pięć lat, a ponadto łamie serce swoim stryjom. Albo taki 
książę Lilolilo. 
Przelatuje koło mnie jak burza, za nim na koniach z pół setki silnych kanaków, 
którym na 
lepsze by wyszło, gdyby wzięli się do pracy i pomyśleli o przyszłości, bo książę 
Lilolilo 
nigdy nie zostanie królem Hawai. Nie dożyje tego.”
George miał rację. Brat Hal umarł. Umarł też książę Lilolilo. Ale George nie we 
wszystkim miał rację. On, który nie pił ani nie palił, nigdy nie nadużywał siły 
ramienia w 
miłosnym uścisku ani nie tracił sekundy czasu na dotyk warg w pocałunku dłuższym 
niż 
najbardziej przelotne muśnięcie, który wstawał zawsze przed pianiem koguta i 
zasypiał, 
zanim wypaliła się jedna dziesiąta nafty w lampie, który nigdy nie myślał o 
śmierci, umarł 
przed bratem Halem i księciem Lilolilo.
„Bądź cierpliwa, Bello — mówił stryj Robert. — George Castner jest człowiekiem z 
przyszłością. Dobry zrobiłem dla ciebie wybór. Twoje obecne utrapienia są 
utrapieniami na 
drodze do ziemi obiecanej. Hawajczycy nie będą zawsze rządzili Hawajami. Tak jak 
pozwolili, aby bogactwo wymknęło im się z rąk, tak też wypuszczą z rąk władzę. 
Władza i 
ziemia zawsze idą w parze. Nadejdą wielkie zmiany, wybuchną rewolucje — nikt nie 
wie, ile 
i jakiego rodzaju. Ale jedno jest pewne: w końcu haole zdobędą ziemię i władzę. 
A wtedy ty 
zostaniesz pierwszą damą Hawai, co tak jest niewątpliwe jak to, że George 
Castner zostanie 
wielkorządcą Hawai. Tak zapisane jest w księgach. Dzieje się tak, wszędzie tam, 
gdzie haole 
wiodą spór z ustępliwszymi rasami. Ja, twój stryj Robert, który jestem pół 
Hawajczykiem i 
pół białym, wiem, co mówię. Cierpliwości, Bello, cierpliwości”.
„Kochana Bello” — mówił stryj John. A ja wiedziałam, że w sercu ma dla mnie 
czułość. 
Bogu dzięki, nigdy nie radził, żebym była cierpliwa. Wiedział. Był bardzo mądry. 
Ludzki i 
pełen serca, dlatego mądrzejszy niż stryj Robert i George Castner, którzy 
poszukiwali rzeczy 
materialnych, nie ducha, którzy woleli wpisywać pozycje do księgi głównej niż 
zliczać 
uderzenia serca przy sercu, którzy woleli sumować długie kolumny cyfr niż 
wspominać 
uściski czy pieszczotę spojrzenia, słowa, dotyku. „Kochana Bello” — mówił stryj 
John. Stryj 
John wiedział. Słyszeliśmy wszyscy o jego miłości do księżniczki Naomi. Był 
wiernym 
kochankiem. Kochał tylko ten jeden jedyny raz. Ludzie mówili, że po jej śmierci 
zdziwaczał. 
To prawda. Miał tylko tę jedną miłość w życiu. Pamiętasz jego pokoik w domu w 
Kilohana, 
którego progu nie wolno nam było przekraczać? Przekonaliśmy się dopiero po 
śmierci stryja 
Johna, że było to miejsce poświęcone jej pamięci. „Kochana Bello” — mówił tylko 
i nie 
dodawał nic więcej, ale ja wiedziałam, że on wie.
A miałam zaledwie dziewiętnaście lat i krew miałam gorącą od hawajskiego słońca, 
mimo 
że w trzech czwartych byłam biała. I nie znałam w życiu nic prócz wspaniałości 
dzieciństwa 
spędzonego w Kilohana, prócz wykształcenia zdobytego w Królewskiej Szkole 
Głównej w 
Honolulu, prócz mojego szarego męża w Nahala z jego szarymi kazaniami, 
stosującego w 
praktyce nakazy trzeźwości i oszczędności, i prócz dwóch bezdzietnych stryjów, z 
których 
jeden odznaczał się chłodną zdolnością przewidywania, drugi miał złamane serce i 
był 
zatopionym w marzeniach kochankiem zmarłej księżniczki.
Wyobraź sobie ten szary dom! Ja, która znałam beztroskę, uciechy, dźwięczącą 
śmiechem 
radość życia w Kilohana i u Parkerów w starym Mana, i w Puuwaawaa! Pamiętasz 
przecież. 
Żyliśmy w tamtych czasach w feudalnym przepychu. Czy uwierzysz, czy zdołasz mi 
uwierzyć, Marto, że moja maszyna do szycia w Nahala była jedną z tych, które 
pierwsi 
misjonarze przywieźli na Wyspy? Taki maleńki, zwariowany przyrząd z kółkiem 
poruszanym 
ręką!
Robert i John dali George’owi za mnie w posagu każdy po pięć tysięcy dolarów. 
Ale 
George prosił, żeby to zostało tajemnicą. Tylko my czworo wiedzieliśmy o tej 
sumie. I 
podczas gdy ja szyłam sobie na mojej zwariowanej maszynie tanie holoki, on 
kupował ziemię 
— wiesz, te grunty w górnym Nahalu — kawałek po kawałku, przy czym każdą 
transakcję 
poprzedzały najzaciętsze targi prowadzone z miną człowieka w skrajnej nędzy. 
Dzisiaj sam 
kanał Nahala przynosi mi czterdzieści tysięcy na rok.
Ale czy było warto? Cierpiałam niedostatek. Ach, gdyby choć raz oszalały z 
miłości 
George zgniótł mnie w uścisku swych ramion! Gdyby choć raz poświęcił mi pięć 
minut z 
czasu przeznaczonego na własną pracę czy obowiązki względem chlebodawców! 
Niekiedy 
miałam ochotę krzyczeć albo chlusnąć mu w twarz tę wieczną owsiankę z miski, 
albo cisnąć 
o ziemię maszynę do szycia i zatańczyć na niej hula — tylko po to, żeby on 
wybuchnął, żeby 
wpadł w gniew, żeby stał się ludzki, brutalny, żeby był wreszcie człowiekiem, a 
nie szarym, 
zimnym półbogiem.
Tragiczny wyraz prędko znikł z twarzy Belli. Roześmiała się szczerze na 
wspomnienie 
czegoś wesołego.
— Kiedy wpadałam w taki nastrój, George przypatrywał mi się z powagą, z powagą 
badał 
mi puls i oglądał język, z powagą odmierzał porcję oleju rycynowego, z powagą 
kazał mi się 
kłaść wcześniej do łóżka, obkładał mnie gorącymi fajerkami i zapewniał, że rano 
poczuję się 
lepiej. Wcześnie do łóżka! Nasze najdłuższe, szaleńcze wprost wieczory kończyły 
się o 
dziewiątej! Zazwyczaj szliśmy spać o ósmej. Oszczędność nafty. W Nahala nie 
jadaliśmy 
obiadów. Pamiętasz ten długi stół w Kilohana, przy którym podawano obiady? Ale 
my z 
George’em jadaliśmy tylko kolacje. A potem on siadał po jednej stronie stołu, 
tuż przy 
lampie, i przez godzinę czytał stare, pożyczone pisma, a ja siadałam po drugiej 
stronie i 
cerowałam jego skarpetki i bieliznę. Nosił zawsze takie tandetne, liche rzeczy. 
A kiedy on 
kładł się spać, ja także szłam do łóżka. Byłoby to marnotrawstwo nafty, gdyby 
tylko jedno 
miało z niej korzystać. George przygotowywał się do spania zawsze w ten sam 
sposób: 
nakręcał zegarek, zapisywał do dziennika stan pogody w tym dniu, zdejmował buty 
— 
niezmiennie najpierw prawy, potem lewy — i ustawiał je jeden obok drugiego na 
podłodze w 
nogach łóżka, po swojej stronie.
Nie znałam nigdy tak czystego człowieka. Nigdy po raz drugi nie wkładał tej 
samej 
bielizny. Ja robiłam pranie. Był aż boleśnie czysty. Golił się dwa razy 
dziennie. Używał do 
mycia dwa razy więcej wody niż kanakowie. Pracował za dwóch haole. I pierwszy 
dostrzegł 
przyszłość wód Nahala.
— I dał ci bogactwo, ale nie dał szczęścia — wtrąciła Marta.
— Czym jest właściwie bogactwo, siostro Marto? Mój nowy pierce–arrow przyjechał 
ze 
mną na statku. Trzeci w ciągu dwóch lat. Ale czymże są wszystkie samochody i 
wszystkie 
bogactwa świata w porównaniu z kochankiem — z tym jedynym kochankiem, 
towarzyszem, 
z którym chce się żyć, pracować u jego boku, cierpieć, weselić się, z tym 
jedynym 
mężczyzną, mężem, kochankiem…
Głos Belli rozpłynął się w ciszy. Siostry siedziały milcząc, podczas gdy przez 
trawnik 
kuśtykała ku nim staruszka z kijem w ręku, zdeformowana, skurczona, pochylona 
pod 
ciężarem stuletniego życia. Jej oczy — a raczej szparki obwiedzione zwiędłą 
skórą — były 
bystre niczym oczy ichneumona. Przysiadła najpierw u stóp Belli i w czystej 
hawajskiej 
mowie mamrotała śpiewnie bezzębnymi wargami mele, pochwalną pieśń na cześć Belli 
i jej 
przodków, dodając zaimprowizowane powitanie na Hawajach, dokąd Bella wróciła 
przez 
wielkie morze z dalekiej Kalifornii. Podczas gdy stara kobieta mamrotała swą 
pieśń, jej 
zręczne palce masowały obciągnięte jedwabnymi pończochami nogi Belli, od kostki, 
poprzez 
łydkę, do kolana i uda.
Oczy obu sióstr jaśniały wilgotnym blaskiem, gdy stara służąca z kolei 
powtarzała swoje 
mele i masowała nogi Marty, i potem, gdy rozmawiały z nią w starodawnej mowie i 
zadawały 
odwieczne pytania o zdrowie i wiek, i pra–prawnuków. Ona masowała je, kiedy były 
jeszcze 
dziećmi w wielkim domu w Kilohana, podobnie jak przez niezliczone pokolenia 
kobiety z jej 
rodu masowały kobiety z ich rodu. Gdy ta krótka wizyta dobiegła końca, Marta 
odprowadziła 
staruszkę przez trawnik do bungalowu, gdzie włożyła jej do ręki pieniądze i 
nakazała 
dumnym, pięknym japońskim pokojówkom podać zniszczonej przez wiek Hawajce poi, 
które 
robi się z korzeni lilii wodnej, iamaka, czyli rybę surową, tłuczone orzechy 
kukui i wreszcie 
limu, potrawę z morskich wodorostów, miękką nawet dla kogoś bezzębnego, lekką i 
aromatyczną. Objawiały się tu starodawne więzy feudalne, wierność poddanego dla 
pana i 
odpowiedzialność, do jakiej poczuwał się pan względem poddanego. Marta, która ze 
swoją 
anglosaską krwią była biała w trzech czwartych, pozostała Hawajką pełnej krwi w 
tym, że 
pamiętała i zachowywała niemal zapomniane zwyczaje dawnych dni.
Gdy Marta wracała przez trawnik pod drzewo hau, Bella podziwiała wzrokiem 
wzruszającą autentyczność jej postaci, jej rysy. Pocałowała ją serdecznie. Marta 
była 
odrobinę niższa od Belli, ale tylko odrobinę, i sylwetkę miała może mniej 
majestatyczną, za 
to o proporcjach pięknych, szlachetnych, o kształtach raczej złagodzonych niż 
wyostrzonych 
przez wiek; jej ciało polinezyjskiej naczelniczki rodu zachwycało żywością pod 
fałdami na 
wpół obcisłej, pięknie układającej się w ruchu, czarnej jedwabnej holoku, 
obszytej czarną 
koronką i droższej niż najdroższy paryski model.
Gdy siostry podjęły przerwaną rozmowę, obserwator zdołałby zauważyć zdumiewające 
podobieństwo ich czystych, prostych profilów, szerokich kości policzkowych, 
wysokich czół, 
bogactwa stalowych włosów, ślicznych ust, których kształt wyrzeźbiły 
dziesięciolecia 
świadomej, wysublimowanej dumy, i pięknych, cienkich łuków brwi nad równie 
pięknymi, 
podłużnymi oczami. Ręce obu kobiet, prawie nie zmienione i nie zniekształcone 
przez wiek, 
zachwycały smukłością długich zwężonych ku końcowi palców, miłośnie wymasowanych 
i 
ukształtowanych w dzieciństwie przez stare Hawajki podobne tej, która właśnie 
jadła poi, 
iamaka i limu.
— Żyłam tak przez rok — podjęła Bella — i czy wiesz, Marto, stopniowo wszystko 
zaczęło się układać. Przywiązywałam się po trochu do George’a, mojego męża. 
Kobiety już 
są takie. Przynajmniej ja byłam taka. Bo George był dobry, sprawiedliwy. Miał 
wszystkie 
odwieczne, rzetelne cnoty purytanina. Zaczęłam więc przywiązywać się do niego, 
lubić go… 
nawet chyba kochać. I gdyby stryj John nie pożyczył mi tego konia, na pewno 
szczerze bym 
George’a pokochała i do końca żyła z nim szczęśliwie… Naturalnie byłoby to życie 
bez 
uniesień…
Widzisz, nie znałam mężczyzn innych, ciekawszych, lepszych. Zaczęłam z radością 
spoglądać na niego ponad stołem, gdy czytał w krótkiej przerwie między kolacją a 
spaniem, z 
radością łowiłam uchem i wsłuchiwałam się w stukot kopyt jego konia, gdy 
wieczorem 
wracał do domu po całodziennym objeździe ranczy. A jego skąpe pochwały były 
prawdziwymi pochwałami i przenikały mnie dreszczem szczęścia. Tak, Marto, 
rumieniłam się 
słuchając jego pedantycznych, sprawiedliwych pochwał za rzecz zrobioną dobrze 
czy 
słusznie.
I wszystko by się ułożyło, żylibyśmy zgodnie przez resztę naszego życia, gdyby 
George 
nie musiał wsiąść na statek i pojechać do Honolulu. W interesach. Miał jechać na 
dwa 
tygodnie lub dłużej, najpierw w sprawach Glennów, potem w swoich własnych, żeby 
zakupić 
nową ziemię w górze Nahala. Czy wiesz, że kupił ogromny szmat dzikiej i 
pagórkowatej 
ziemi — bezwartościowej, gdyby nie woda — a także sam dział wodny, po śmiesznej 
cenie 
pięć i dziesięć centów za akr?
Powiedział wtedy, że potrzebna mi odmiana. Chciałam pojechać z nim do Honolulu. 
Ale 
wziąwszy pod uwagę wydatki, zdecydował, że pojadę do Kilohana. Mój pobyt w domu 
nie 
tylko nic nie kosztował, ale co więcej, dawał oszczędności w wydatkach na 
skromne 
pożywienie dla mnie w Nahala, dzięki czemu George mógł kupić więcej ziemi. A w 
Kilohana 
stryj John zgodził się pożyczyć mi konia.
Och, przez pierwsze dni czułam się w domu jak w raju. Początkowo wprost trudno 
mi było 
uwierzyć, że na świecie istnieje tyle jedzenia. Marnotrawstwo w kuchni 
przygnębiało mnie. 
Dopatrywałam się go na każdym kroku, tak wzięłam sobie do serca nauki George’a. 
Ach, w 
pomieszczeniach kuchennych krewni i powinowaci służby jadali lepiej niż myśmy 
się 
kiedykolwiek żywili z George’em. Pamiętasz, jak to było u nas w Kilohana i jak 
było u 
Parkerów — młody wół bity do każdego posiłku i ryby słodkowodne przynoszone 
przez 
gońców z jeziora Waipio i Kiholo, i wszystkie najlepsze i najrzadsze przysmaki 
sezonu…
I miłość, miłość okazywana tak, jak myśmy ją umieli okazywać w rodzinie! Wiesz, 
co dla 
nas znaczył stryj John. A poza nim był brat Walcott i brat Edward, i wszystkie 
młodsze 
siostry prócz ciebie i Sally, bo byłyście w szkole, i ciotka Elżbieta, i ciotka 
Janet z mężem i 
dziećmi, którzy właśnie przyjechali w odwiedziny. Ach, to nieustanne obejmowanie 
się i 
nieustanne pieszczoty, wszystko, za czym tęskniłam przez pełne znoju dwanaście 
miesięcy. 
Byłam tego spragniona. Byłam jak niedobitek z zatopionej łodzi, który upada a 
piach 
wybrzeża chłepce słodką wodę w pienistych źródełkach u korzeni palm.
I oni przyjechali konno z Kawaihae, gdzie zeszli na ląd z królewskiego jachtu, 
wspaniała, 
tłumna kawalkada. Jechali parami, w girlandach kwiatów, młodzi, szczęśliwi, 
weseli, na 
koniach z ranczy Parkerów. Było ich trzydzieścioro, a z nimi setka kowbojów z 
ranczy i tyleż 
samo ich własnych sług — królewski dwór w objeździe. Mówię naturalnie o 
objeździe 
księżniczki Lihue, rozpalonej gorączką umierającej, o czym wszyscyśmy wiedzieli, 
na 
straszne suchoty. Ale towarzyszyli księżniczce jej siostrzeńcy, książę Lilolilo, 
witany 
wszędzie jako przyszły władca, i młodsi jego bracia, Kahekili i Kamalau. Była 
tam także Ella 
Higginsworth, która utrzymywała — i słusznie — że w żyłach jej płynie krew po 
przodkach 
Kauai tak znakomita, jaką nie może się poszczycić panująca rodzina. Była Dora 
Niles i Emily 
Lowcroft… ach, po cóż wyliczać je wszystkie! Z Ellą Higginsworth dzieliłam pokój 
w 
Królewskiej Szkole Głównej. Orszak odpoczywał u nas przez godzinę. Nie 
częstowaliśmy ich 
luau, bo luau czekało u Parkerów; podawaliśmy tylko piwo i mocniejsze napoje dla 
mężczyzn, dla kobiet lemoniadę, pomarańcze i orzeźwiające arbuzy.
Obejmowałyśmy się i ściskały z Ellą i z księżniczką, która mnie pamiętała, i z 
innymi 
dziewczętami i kobietami. Ella przemówiła za mną do księżniczki i księżniczka 
sama mnie 
zaprosiła na objazd. Miałam przyłączyć się do nich w Mana, skąd wyruszali za dwa 
dni. 
Uderzyło mi to wszystko do głowy, byłam jak szalona — ja, po roku niewoli w 
szarej Nahala. 
Wciąż jeszcze miałam dziewiętnaście lat i właśnie za tydzień kończyłam 
dwadzieścia.
Nie przeczuwałam tego, co miało nastąpić. Tak byłam zajęta kobietami, że nie 
zwróciłam 
uwagi na Lilolilo. Widziałam go tylko z daleka, wysoki i krzepki górował 
postacią nad 
innymi mężczyznami. Nigdy jeszcze nie uczestniczyłam w książęcym objeździe. 
Widywałam 
świtę, gdy podejmowano ją w Kilohana i Mana, ale byłam za młoda na objazd, a 
potem 
przyszła szkoła i małżeństwo. Wiedziałam, co mnie czeka — dwa tygodnie w raju i 
pustka 
przez następne dwanaście miesięcy w Nahala.
Poprosiłam stryja Johna, żeby mi pożyczył wierzchowca, to jest naturalnie trzy 
wierzchowce, bo musiałam zabrać ze sobą kowboja do posług i luzaka. Nie było 
wtedy dróg 
ani samochodów. Ach, Marto, ten mój wierzchowiec! Nazywał się Hilo. Nie 
pamiętasz go. 
Byłaś wtedy w szkole, a zanim wróciłaś w następnym roku, Hilo skręcił kark i 
zabił jeźdźca 
podczas łowienia dzikich stad. Słyszałaś na pewno… taki młody oficer 
amerykańskiej 
marynarki.
— Porucznik Bowsfield — przytaknęła Marta.
— Hilo! Byłam pierwszą kobietą, która go dosiadła. Miał trzy lata, prawie 
cztery, dopiero 
niedawno ujeżdżony. Sierść miał tak czarną i tak wspaniale żywą, że zapalające 
się w niej 
błyski otaczały go niczym pancerz z roziskrzonego srebra. Był najroślejszym 
wierzchowcem 
na ranczy, potomkiem Królewskiego Pioruna i dzikiej klaczy, złapanym zaledwie 
przed kilku 
tygodniami. Nigdy nie widziałam tak pięknego konia. Miał krągły, mocno wiązany 
tułów 
wierzchowca stworzonego do górskich jazd, pierś szeroką, wypukłą, a do tego 
rasowy łeb i 
szyję smukłą, lecz mocną, i uszy wrażliwe — nie za małe, bo to by dowodziło 
krnąbrności, 
ani nie za duże, bo to wskazywałoby na muli upór. Nogi i kopyta też miał piękne, 
bez skazy 
— pewne i mocne, o pęcinie długiej i sprężystej, dzięki czemu był dla jeźdźca 
cudem 
wygody.
— Pamiętam, jak książę Lilolilo mówił stryjowi Johnowi, że jesteś najlepiej 
jeżdżącą 
konno niewiastą na Hawajach — wtrąciła Marta. — Było to w dwa lata później, 
kiedy 
wróciłam już ze szkoły do domu, a ty wciąż mieszkałaś w Nahala.
— Lilolilo tak powiedział! — wykrzyknęła Bella. Światło zabłysło nagle w jej 
podłużnych, brązowych oczach, gdy przerzuciła w myślach most ponad przestrzenią 
lat do 
kochanka nieżyjącego już bez mała pół wieku. Z delikatną skromnością, wrodzoną 
wszystkim 
kobietom hawajskim, pokryła spontaniczny wybuch uczucia panegirykiem na cześć 
Hilo.
— Och, kiedy galopował ze mną pod górę lub w dół po trawiastych stokach, było to 
jak 
cudowny bieg z przeszkodami, bo w długich susach nie dotykał prawie trawy — 
skakał jak 
jeleń, jak foksterier, jak królik. I brykał, i tańczył, i hulał! Był 
wierzchowcem godnym 
generała, godnym Napoleona lub Kitchenera. A oczu nie miał wcale dzikich, tylko 
takie… 
takie łobuzerskie, inteligentne, jakby cieszył się z jakiego żartu i miał ochotę 
śmiać się albo 
go powtórzyć. Poprosiłam więc stryja Johna, żeby mi pożyczył Hilo. Stryj John 
spojrzał na 
mnie, jak wpatrywałam się w niego, a chociaż nic nie powiedział, czułam, że jego 
serce mówi 
„droga Bello”, i wiedziałam też, że gdy patrzy na mnie, przed oczyma staje mu 
obraz 
księżniczki Naomi. Stryj John przyrzekł dać mi Hilo. I tak się zaczęło.
Ale stryj nalegał, żebym wpierw sama wypróbowała wierzchowca. Był trudny, 
wspaniały i 
trudny. Nie był jednak przewrotny, złośliwy. Wymykał mi się wciąż, ale ani razu 
nie dałam 
mu tego poznać. Nie bałam się go i to mi pomogło wyczuć jego nastrój, dzięki 
czemu 
odpędziłam od niego wszelką myśl, że ma nade mną przewagę.
Zastanawiałam się często, czy stryj John przewidywał to, co miało nastąpić. 
Wiem, że gdy 
jechałam do Mana, aby połączyć się z orszakiem księżniczki, myśl taka nawet nie 
powstała 
mi w głowie. Ach, radosne były to dni! Pamiętasz, z jakim przepychem podejmowali 
gości 
starzy Parkerowie. Polowanie z włócznią na dziki, polowania ze strzelbą na stada 
dzikiego 
bydła, objeżdżanie i cechowanie koni. W pomieszczeniach dla służby tłok, kowboje 
zjechali 
się ze wszystkich stron. I przybyły dziewczęta z Waimea i z Waipio, z Konokaa i 
Paauilo — 
widzę je dotąd, jak siedzą w długich rzędach na szczycie murku otaczającego 
zagrodę do 
ujeżdżania koni i przygotowują leis dla kowbojów, swoich kochanków. I te noce, 
wonne 
noce, śpiew mele w powietrzu, tańczenie hula i pary miłosne przechadzające się 
pod 
drzewami wielkich ogrodów Mana…
— I książę… — Bella umilkła. Przez długą chwilę jej wciąż piękne, drobne zęby 
wgryzały 
się głęboko w dolną wargę, a niewidzące oczy błądziły po dalekim szafirze 
horyzontu, 
podczas gdy starała się odzyskać panowanie nad sobą. Kiedy napięcie minęło, 
przeniosła 
wzrok na siostrę.
— Był księciem, Marto. Widziałaś go w Kilohana, gdy wróciłaś z seminarium. Mógł 
zachwycić oczy każdej kobiety… tak. I każdego mężczyzny. Miał lat dwadzieścia 
pięć, wiek 
świetnej, męskiej dojrzałości, a był wspaniały i królewski nie tylko ciałem, ale 
i duchem. 
Jakkolwiek szalonym rozrywkom się oddawał, jakkolwiek zuchwałym i dzikim 
zabawom, nie 
zapominał nigdy, że pochodzi z rodziny królewskiej i że wszyscy jego przodkowie 
byli 
władcami — aż do tego pierwszego i wysławianego w genealogiach, który przeprawił 
się na 
podwójnych czółnach na Tahiti i Raiate i z powrotem. Był pełen wdzięku, 
czarujący, dobry, 
uczynny, przyjacielski, ale także surowy, szorstki, groźny, kiedy zbyt go 
podrażniono. Trudno 
mi to wyrazić słowami. Był mężczyzną, mężczyzną w każdym calu i księciem w 
każdym 
calu, z domieszką swawoli chłopięcej i z domieszką żelaza, która uczyniłaby go 
dobrym i 
silnym władcą Hawajów —gdyby zasiadł na tronie.
Widzę go jeszcze takim, jakim ujrzałam go wtedy, tamtego pierwszego dnia, kiedy 
dotknęłam jego ręki i rozmawiałam z nim… zaledwie kilka nieśmiałych słów 
wypowiedzianych przez kobietę od roku poślubioną szaremu haole w szarej Nahala. 
Było to 
przed pół wiekiem — pamiętasz, Marto, że nasi młodzi mężczyźni nosili wtedy 
białe buty i 
spodnie, białe jedwabne koszule i oszałamiająco barwne hiszpańskie szarfy 
wiązane w pasie 
— i przez pół wieku ten jego obraz nie zbladł w mojej pamięci. Lilolilo stał 
pośrodku 
gromadki osób na trawniku, a ja szłam z Ellą Higginsworth, która miała mnie 
przedstawić. 
Właśnie w tym momencie księżniczka Lihue rzuciła Elli jakąś żartobliwą uwagę i 
Ella 
przystanęła, aby jej odpowiedzieć, mnie pozostawiwszy o krok wysuniętą naprzód.
Jego wzrok zatrzymał się na mnie przypadkiem, gdy stałam tak samotna, zmieszana 
i 
onieśmielona. Och, jakże wyraźnie go widzę, z głową odrzuconą nieco do tyłu, w 
pozie 
wyniosłej, swobodnej, władczej, a tak jednocześnie beztroskiej i tak dla niego 
charakterystycznej. Nasze oczy spotkały się. Pochylił ku mnie głowę czy też 
raczej ją 
wyprostował. I nie wiem, co się wtedy stało. Czy to on mi rozkazał? Czy ja go 
posłuchałam? 
Nie wiem. Wiem tylko, że wyglądałam pięknie, z włosami przybranymi wonnym maile, 
odziana we wspaniałe holoku, które stryj John mi pożyczył z sanktuarium 
księżniczki Naomi; 
i wiem również, że zaczęłam iść ku niemu poprzez trawnik Mana i że on ruszył 
mnie 
naprzeciw. Szliśmy tak ku sobie poprzez trawnik, sami, jak gdybyśmy szli ku 
sobie przez 
karty księgi życia.
Czy byłam bardzo piękna, siostro Marto, kiedy byłam młoda? Nie wiem. Nie wiem. 
Ale w 
tej chwili jedynej, kiedy wraz z nim zbliżała się do mnie i przenikała mi serce 
cała jego uroda, 
cała majestatyczna męskość, zbudziło się we mnie nagle poczucie własnego piękna… 
Jakże 
mam to wyrazić? Było to tak, jak gdyby w nim zrodzona doskonałość przeniesiona 
została we 
mnie i mnie udoskonaliła.
Czy byłam piękna, bardzo piękna, siostro Marto, kiedy miałam dziewiętnaście lat, 
niespełna dwadzieścia?
Marta, sześćdziesięcioczteroletnia Marta, spojrzała na Bellę, która miała lat 
sześćdziesiąt 
osiem, i szczerze przytaknęła. A w duchu wyraziła podziw dla tego, co w tej 
chwili widziała: 
szyja Belli, wciąż pełna i kształtna, dłuższa niż szyja przeciętnej Hawajki, 
istna kolumna 
majestatycznie podpierająca jej królewską głowę; twarz i wysokich kościach 
policzkowych, o 
szlachetnym czole; włosy gęste, wysoko upięte, połyskujące srebrną patyną lat, 
wciąż w 
lokach, kontrastujące ostro z czystą linią cienkich, czarnych brwi i głębokich, 
brązowych 
oczu. Wzrok Marty, w skromnym onieśmieleniu na widok tego, co ujrzała, przesunął 
się w 
dół, poprzez wspaniały zarys piersi i szlachetne, czyste linie ciała aż ku 
stopom obciągniętym 
w jedwab, obutym w pantofelki na wysokich obcasach — małym, kształtnym, o łuku 
niemal 
hiszpańskim i doskonale foremnym podbiciu.
— Kiedy jest się młodym w czas jednej jedynej młodości! — zaśmiała się Bella. — 
Lilolilo był księciem. Nauczyłam się na pamięć jego rysów i wszystkich zmian, 
jakim 
podlegały… potem, podczas naszych bajkowych dni i nocy nad wodami rozśpiewanych 
jezior, nad oceanem szemrzącym sennie w pienistych zalewach i na górskich 
ścieżkach. 
Poznałam jego piękne, śmiałe oczy i czarne, proste brwi, poznałam nos, który 
ponad wszelką 
wątpliwość zdradzał rasę Kamehameha, i każdą najmniejszą, najdrobniejszą linię w 
pięknym 
zarysie jego warg. Nie ma ust piękniejszych nad usta Hawajczyka, Marto.
Jego ciało… Był królem między atletami, od wijących się niesfornie włosów aż po 
kostki 
nóg mocnych jak zbrązowiała stal. Wczoraj nazwano przy mnie jednego z wnuków 
Wilderów 
„księciem Harvardu”. Litości! Czym by nazwali, czym by mogli nazwać mojego 
Lilolilo, 
gdyby stanął obok tego chłopca Wilderów i całej jego drużyny z Harvardu!
Bella umilkła i oddychała głęboko, zaciskając jednocześnie piękne, małe dłonie 
spoczywające na rozłożystym, obciągniętym jedwabiem podołku. I gdy przeżywała 
tak od 
nowa dni spędzone ze swym księciem, przez skórę jej twarzy przebił się delikatny 
rumieniec i 
ciepłem rozświetlił oczy.
— No więc… zgadłaś, Marto? — spytała Bella z zuchwałym wzruszeniem ramion, 
spoglądając siostrze prosto w oczy. — Wyruszyliśmy z rozbawionej Mana i 
rozpoczęliśmy 
radosny objazd —ścieżkami zastygłej lawy do Kiholo, gdzie pływaliśmy i łowili 
ryby, 
ucztowali i spali leżąc na gorącym piasku pod palmami. Dalej do Puuwaawaa; gdzie 
znowu 
polowanie na dziki z włóczniami i łowienie stad na lasso, i łowy na dzikie 
barany z górskich 
pastwisk. Potem jeszcze dalej przez ziemię Kona, dalej na mauka, do pałacu 
królewskiego w 
Kailua, dalej kąpiel w wodach Keauho, dalej nad zatoką Kealakekua, do Napoopoo, 
do 
Honaunau. I wszędzie ludzi wychodzący na drogę z rękami pełnymi darów — kwiaty i 
owoce, ryby i mięsiwo. Serca ich były przepełnione miłością i pieśnią, głowy 
pochylone w 
ukłonie należnym członkom królewskiego rodu, na ustach mieli okrzyki radosnego 
zdumienia 
lub śpiewne mele o dawnych i niezapomnianych dniach.
Co byś na moim miejscu zrobiła, siostro Marto? Wiesz, jacy my jesteśmy, my… 
Hawajczycy. Wiesz, jacy byliśmy przed pół wiekiem. Lilolilo był zachwycający. Ja 
— 
niebaczna na wszystko. Lilolilo mógł sam zbudzić w każdej kobiecie zuchwalstwo. 
Ja byłam 
zuchwała podwójnie, bo szara, zimna Nahala pobudzała mnie do szaleństwa. 
Wiedziałam. Nie 
łudziłam się ani przez chwilę. Nie miałam nadziei. W tamtych czasach o rozwodzie 
nikomu 
się nawet nie śniło. Żona George’a Castnera nie mogła zostać królową Hawai , 
nawet gdyby 
tak prędko nie wybuchły zapowiedziane przez stryja Roberta rewolucje i gdyby 
Lilolilo został 
królem. Ale ja nie myślałam o tronie. Jedyne królestwo, jakiego mogłam pragnąć, 
to życie u 
boku Lilolilo jako jego żona i towarzyszka. Nie zrobiłam tego błędu. Nie 
sięgałam po rzecz 
niemożliwą i nie snułam złudnych marzeń.
Samo powietrze wokół nas było przepojone miłością. A Lilolilo był 
najprawdziwszym 
kochankiem. Przyozdabiał mnie wciąż nowymi lei, jego gońcy przynosili dla mnie 
lei z 
dalekich ogrodów różanych Mana… pewnie je pamiętasz… pięćdziesiąt mil po 
ścieżkach 
zastygłej lawy i przez pastwiska, ale w swych posłaniach z kory bananowej tak 
były świeże i 
lśniące od rosy, jak w chwili zrywania. Miały jard długości, a ich maleńkie 
różowe pączki 
wyglądały niczym nawleczone na nić neapolitańskie korale. Podczas luau, podczas 
nigdy nie 
kończących się luau kazał mi siadać na swoim kobiercu Makaloa, na książęcym 
kobiercu, 
który był tabu dla wszystkich innych śmiertelników, chyba że sam Lilolilo sobie 
tego życzył 
lub raczył zezwolić, aby ktoś na nim usiadł. I zanurzałam palce w jego własnej 
pa wai holoi 
(miseczce do płukania palców), gdzie w ciepłej wodzie pływały płatki wonnych 
kwiatów. I 
niebaczna na to, że wszyscy widzą tę bezgraniczną łaskawość, sięgałam do jego pa 
paakai po 
szczypty czerwonej soli, po limu, po tarte orzechy kukui i pieprz chili i do 
jego ipu kai 
(miseczka na sos rybny) z drzewa kou, z której sam wielki Kamehameha jadał 
podczas wielu 
podobnych objazdów. I to samo było ze wszystkimi najrzadszymi przysmakami, 
przeznaczonymi tylko dla niego i księżniczki — z nelu i ake, z palu i alaala. 
Jego kahili 
wachlowały mi ciało, jego służba była moją służbą i on był mój. A ja od stóp 
szczęśliwa aż po 
włosy przybrane kwiatami byłam kobietą kochaną.
Ponownie drobne zęby Belli przygryzły dolną wargę, ponownie spojrzała pustym 
wzrokiem ku morzu — i ponownie zdołała zapanować nad sobą i swymi wspomnieniami.
— Jechaliśmy dalej i dalej, przez Kona, przez Kau, z Hoopuloa i Kapua do Honuapo 
i 
Punaluu — całe życie zamknięte w dwóch krótkich tygodniach. Kwiat kwitnie tylko 
raz. To 
był mój czas kwitnienia. Lilolilo u mego boku, ja na wspaniałym Hilo — królowa 
nie Hawai, 
lecz Lilolilo i miłości. Mówił, że jestem kruchą bańką piękna i barwy na czarnym 
grzbiecie 
lewiatana, że jestem delikatną kroplą rosy na dymiącym grzbiecie strumienia 
lawy, tęczą 
mknącą na chmurach burzowych…
Bella ponownie umilkła.
— Nie będę ci powtarzała, co mi jeszcze mówił — rzekła z powagą. — Powiem tylko, 
że 
to, co mówił, było samym płomieniem miłości i samą istotą piękna, i że układał 
dla mnie hula 
o naszych nocach pod rozgwieżdżonym niebem i śpiewał je w obecności wszystkich, 
gdy 
podczas uczt leżeliśmy na matach, ja na jego kobiercu Makaloa…
I dalej jechaliśmy do Kilauea.. sen tak prędko dobiegł końca. Wrzuciliśmy 
naturalnie do 
krateru bulgocącej lawy naszą ofiarę dla Pele, bogini ognia — lei z kwiatów 
maile, ryby, 
twarde poi owinięte w wilgotne liście ti. I znowu dalej przez starodawną Puna, 
ucztowaliśmy, 
śpiewali, tańczyli w Kohoualea, w Kamaili i Opihikao, pływaliśmy w słodkich 
jeziorach 
Kalapana. I w końcu dotarliśmy do Hilo nad brzegiem oceanu.
Tu nadszedł koniec. Nigdyśmy o tym nie mówili. Był to koniec uznany przez nas 
oboje 
bez słów. Jacht czekał już. Spóźniliśmy się o wiele dni. Honolulu wzywało do 
powrotu, wieść 
głosiła, że król jest coraz bardziej pupule (pomieszany), że misjonarze 
katoliccy i 
protestanccy knują spiski, że zapowiadają się kłopoty z Francją. I podobnie jak 
przed dwoma 
tygodniami wylądowali w Kawaihae roześmiani, rozśpiewani i przystrojeni 
kwiatami, tak też 
wyjeżdżali. Wesołe było to rozstanie, towarzyszyły mu śmiech i igraszki, tysiące 
ostatnich 
poleceń, upomnień i żartów. Kotwicę podniesiono przy wtórze pieśni książęcych 
śpiewaków 
zebranych na górnym pokładzie, a wtedy my, w dużych czółnach i welbotach, 
ujrzeliśmy, jak 
pierwszy podmuch wiatru wydyma żagle i jak powiększa się przestrzeń między nami.
Podczas tego podniecenia i zamieszania Lilolilo, który musiał żegnać się z wielu 
i z wielu 
wymieniać żartobliwe słowa, stanął przy burcie, pochylił się i spojrzał mi 
prosto w twarz. Na 
głowie miał moje lei z kwiatów ilima, przeze mnie uplecione i przeze mnie 
włożone. I nagle 
ci na jachcie zaczęli rzucać do łodzi lei, każde swojemu wybrańcowi czy 
wybrance. Nie 
oczekiwałam niczego, nie miałam nadziei. A choć łudziłam się cząstką gorąco 
pragnącego 
serca, wiedziałam jednak, że moja wesoła i dumna twarz nie zdradza nic. Lilolilo 
uczynił to, 
co musiał uczynić. Od początku wiedziałam, że tak postąpi. Patrząc mi wciąż 
szczerze i 
uczciwie w oczy, zdjął z głowy moje piękne lei z kwiatów ilima i rozerwał je na 
dwoje. 
Widziałam, że jego wargi poruszają się i bezdźwięcznie wypowiadają jedno jedyne 
słowo: 
„pau”. Koniec. Spoglądając wciąż na mnie rozerwał lei jeszcze raz na pół i 
rzucił drobne 
ułamki nie mnie, tylko w morze, w powiększającą się między nami przestrzeń. Pau. 
Był to 
koniec…
Bella długo błądziła pustym wzrokiem po linii horyzontu. Marta nie śmiała na 
głos 
wyrazić współczucia, które łzami napełniło jej oczy.
— Tego jeszcze dnia ruszyłam w drogę powrotną. Jechałam starą, trudną ścieżką 
wzdłuż 
wybrzeża Hamakua — podjęła Bella głosem początkowo osobliwie suchym i szorstkim. 
— 
Pierwszy dzień nie był bardzo ciężki. Opanowała mnie drętwota. Tak byłam 
przepełniona 
cudownością tego, o czym miałam zapomnieć, iż nie zdawałam sobie jeszcze sprawy, 
że 
muszę o tym zapomnieć. Noc spędziłam w Laupahoehoe. Wiesz, przypuszczałam, że 
nie 
zmrużę oka. A tymczasem zmęczona konną jazdą, wciąż odrętwiała, spałam całą noc 
jak 
nieżywa.
Ach, ale ten dzień następny w podmuchach wichury i ulewnym deszczu! Wiatr dął, 
deszcz 
zacinał. Ścieżka była nie do przebycia. Konie co chwila się potykały. Początkowo 
kowboj, 
którego stryj John pożyczył mi razem z końmi, sprzeciwiał się i protestował, 
potem 
zrezygnowany jechał za mną potrząsając bezustannie głową i mamrocząc pod nosem, 
że 
jestem pupule. Luzaka zostawiliśmy w Kukuihaele. Ścieżkę Błotną przebyliśmy 
wpław jak 
rzekę błota. W Waimea kowboj musiał zmienić konia. Ale mój Hilo trzymał się 
dzielnie. Od 
świtu do północy siedziałam w siodle, aż wreszcie w Kilohana stryj John zdjął 
mnie z konia, 
wniósł do domu, obudził kobiety, kazał im rozebrać mnie i wymasować, poił mnie 
grzanym 
winem palmowym, które sprowadziło sen i zapomnienie. Wiem, że musiałam mówić 
przez 
sen, bredzić. Stryj John zapewne wszystkiego się domyślił. Ale nigdy nie 
powiedział o tym 
nikomu ani słowa, nawet mnie. Jakiekolwiek miał domysły, zamknął je w uświęconym 
pokoju księżniczki Naomi.
Pozostały mi niejasne strzępy wspomnień tamtego dnia — rozpaczliwy, oszalały 
bunt 
przeciwko losowi… włosy rozpuszczone, rozwiane na wietrze, ociekające wodą… 
nieprzerwane strumienie łez mieszające się ze strumieniami ulewy… namiętne 
wybuchy żalu 
do świata złego i przewrotnego… bicie rękami w łęk siodła… szorstkie słowa 
rzucane 
kowbojowi. Pamiętam, jak kłułam ostrogami boki biednego, wspaniałego Hilo. 
Prosto z serca 
wydzierała mi się modlitwa, aby rozwścieczony koń stanął dęba i zwalił się na 
mnie, i 
zmiażdżył moje ciało, na zawsze je oszpecił albo zrzucił mnie z siodła poza 
ścieżkę, skąd 
stoczyłabym się w dół palis (przepaści). Wtedy przy moim imieniu zostałoby 
wypisane pau 
tak nieodwołalne, jak nieodwołalne było pau na wargach Lilolilo, gdy darł lei z 
kwiatów 
ilima. I wrzucał je do morza…
George, mój mąż przebywał w Honolulu dłużej, niż zamierzał. Kiedy wrócił do 
Nahale, 
czekałam już na niego. Objął mnie z namaszczeniem, pocałował przelotnie W usta, 
z powagą 
obejrzał mój język, postawił diagnozę i posłał do łóżka z gorącymi fajerkami i 
porcją oleju 
rycynowego. Weszłam z powrotem w szare życie Nahala, jakbym weszła w mechanizm 
zegara i stała się jednym z jego kółek czy zębów, obracających się z 
nieuchronną, bezlitosną 
regularnością. George wstawał z łóżka co dzień o czwartej trzydzieści, a o 
piątej siedział już 
na koniu. I piliśmy wciąż tę ohydną tanią kawę, jedliśmy tę wieczną owsiankę i 
na zmianę 
świeżą wołowinę i suszoną, świeżą wołowinę i suszoną. Gotowałam, piekłam, 
szorowałam. 
Kręciłam kółko zwariowanej maszyny do szycia i robiłam sobie tanie holoku. Co 
wieczór, 
przez bezkresną wieczność dwóch jeszcze lat, siadywałam naprzeciw niego po 
drugiej stronie 
stołu i do godziny ósmej cerowałam tanie skarpetki i tandetną bieliznę, podczas 
gdy on czytał 
pisma sprzed roku, bo był zbyt skąpy, żeby je zaprenumerować. A potem 
przychodziła pora 
spania — naftę trzeba przecież oszczędzać. — I George nakręcał zegarek, 
zapisywał stan 
pogody w dzienniku, zdejmował buty, wpierw prawy, potem lewy, i ustawiał jeden 
obok 
drugiego w nogach łóżka, po swojej stronie.
Ale teraz George nie stawał mi się coraz bliższy, jak wtedy, zanim księżniczka 
Lihue 
zaprosiła mnie na objazd i zanim stryj John pożyczył mi konia. Bo widzisz, 
Marto, tamto by 
się nie zdarzyło, gdyby stryj John mi odmówił. Ale poznałam miłość i poznałam 
Lilolilo. 
Jakie wic widoki mógł mieć. Teraz George na zdobycie mojej miłości i mojego 
szacunku? 
Przez następne dwa lata w Nahala byłam umarłą kobietą, która w jakiś sposób 
poruszała się i 
mówiła, piekła, szorowała, cerowała skarpetki i oszczędzała nafty… Doktorzy 
powiedzieli, że 
zaziębił się przez tę tandetną bieliznę, kiedy podczas nawałnic zimowych 
wyprawiał się wciąż 
do górskich źródeł Nahala.
A jak umarł, nie odczułam smutku. Mój smutek trwał już nazbyt długo. Nie 
odczułam 
także radości. Radość moja umarła nad brzegiem oceanu, kiedy Lilolilo rzucił do 
morza lei z 
kwiatów ilima. Lilolilo umarł w miesiąc po George’u. Nie widziałam go już nigdy, 
odkąd 
rozstaliśmy się w Hilo. Och, niejednego miałam potem wielbiciela. Ale byłam jak 
stryj John. 
Kochać mogłam tylko raz. Stryj John miał w Kilohana miejsce poświęcone swojej 
Naomi, ja 
przez pięćdziesiąt lat miałam w sercu miejsce poświęcone memu Lilolilo. Jesteś, 
siostro 
Marto, pierwszą osobą, której pozwoliłam wejść do tego miejsca…
Samochód objechał półkole podjazdu i stanął. Wysiadł z niego mąż Marty i zaczął 
iść ku 
nim przez trawnik. Roscoe Scandwell —prosty jak trzcina, smukły, siwowłosy, o 
pełnej 
wdzięku żołnierskiej postawie — należał do „Wielkiej Piątki”, która dzięki 
powiązaniom 
interesów rozstrzygała o losach Hawai. Chociaż pochodził z Nowej Anglii i był 
czystej krwi 
białym, pocałował Bellę — z całego serca, objąwszy ją ramionami po hawajsku. 
Jego bystry 
wzrok powiedział mu, że miały tu miejsce kobiece zwierzenia; ale mimo śladów 
głęboko 
przeżywanych wzruszeń Roscoe dostrzegł, że opromieniony dojrzałą mądrością 
zapanował 
między kobietami łagodny, cichy spokój.
— Elisie przyjeżdża z maleństwami. Dostałem od nich depeszę wysłaną ze statku — 
oznajmił pocałowawszy żonę na przywitanie.
— Zatrzymają się u nas kilka dni i pojadą potem dalej do Maui.
— Zamierzałam umieścić cię w pokoju różowym — planowała na głos Marta Scandwell. 
— Ale myślę, że lepiej będzie umieścić tam Elsie z dziećmi i niańkami, więc ty 
dostaniesz 
pokój królowej Emmy.
— Mieszkałam tam ostatnim razem i przyznaję, że go wolę — powiedziała Bella.
Roscoe Scandwell wiedział wszystko o hawajskiej miłości i hawajskim sposobie 
okazywania miłości. Wysoki, smukły, wytworny między dwiema postaciami kobiet o 
szlachetnych proporcjach, opasał ramionami ich pełne kibicie i poprowadził je do 
domu.
Przełożyła Krystyna Tarnowska
DOM MAPUHIEGO
The House of Mapuhi
Mimo ociężałości swojej sylwetki „Aorai” manewrowała bez trudu na lekkim wietrze 
i 
kapitan podprowadził ją blisko do atolu, zanim zatrzymał statek tuż przed wirami 
przybrzeżnej kipieli. Atol Hikueru spoczywał płasko na morzu. Był to krąg 
miałkiego piasku 
koralowego, który miał sto jardów szerokości, dwadzieścia mil w obwodzie, a 
wynurzał się 
nad powierzchnię o trzy do pięciu stóp. Na dnie olbrzymiej szklistej laguny 
znajdowało się 
wiele muszli perłowych i z pokładu szkunera można było dojrzeć, poprzez wąski 
pierścień 
atolu, zajętych swą pracą nurków.
Jednakże laguna nie miała wejścia odpowiedniego choćby dla handlowego szkunera. 
Przez 
kręty i płytki kanał mogły się przy pomyślnej bryzie przedostać kutry, natomiast 
szkunery 
stawały na zewnątrz i wysyłały tylko pomniejsze łodzie.
,,Aorai” spuściła zgrabnie szalupę, do której wskoczyło pół tuzina śniadych 
marynarzy 
odzianych tylko w szkarłatne przepaski biodrowe. Chwycili za wiosła. Na rufie 
łodzi, opodal 
rudla, stał młody człowiek w białym tropikalnym ubraniu znamionującym 
Europejczyka. Ale 
nie był stuprocentowym Europejczykiem. Złociste dziedzictwo Polinezji objawiało 
się w 
słonecznej pozłocie jego jasnej skóry, rzucało złote blaski i lśnienia poprzez 
migotliwy błękit 
oczu. Był to Raoul, Aleksander Raoul, najmłodszy syn Marie Raoul, bogatej pół–
Kreolki, 
właścicielki sześciu handlowych szkunerów podobnych do „Aorai”.
Szalupa przecięła wir kłębiący się tuż u wejścia i prując zbełtane piany 
przypływu, 
torowała sobie drogę do zwierciadlanego zacisza laguny.
Młody Raoul wyskoczył na biały piasek i uściskał dłoń rosłego krajowca. Ów miał 
wspaniały tors i ramiona, lecz kikut prawej ręki, z wystającą na kilka cali 
zbielałą już kością, 
świadczył o spotkaniu z rekinem, które położyło kres karierze nurka i uczyniło 
zeń pochlebcę 
i intryganta ubiegającego się o drobne łaski.
— Słyszałeś, Alek? — brzmiały jego pierwsze słowa. — Mapuhi znalazł perłę — ale 
jaką 
perłę! Nigdy nie wyłowiono podobnej na Hikueru ani na wszystkich Paumotach, ani 
na całym 
świecie. Odkup ją od niego. Ma ją jeszcze. I pamiętaj, że ja pierwszy 
powiedziałem ci o tym. 
Mapuhi jest głupi i możesz ją dostać tanio. Masz trochę tytoniu?
Raoul skierował swe kroki prosto przez plażę, w stronę chaty stojącej pod 
drzewem 
pandanowym. Był konwojentem na szkunerze swojej matki i miał za zadanie 
przetrząsnąć 
całe Paumoty w poszukiwaniu zasobów kopry*, muszli i pereł, w które obfitowały.
Był jeszcze młodym konwojentem; dopiero po raz drugi wyruszył w tym charakterze 
i 
gryzł się potajemnie swym brakiem doświadczenia w ocenianiu pereł. Kiedy 
jednakże 
Mapuhi pokazał mu perłę, Raoulowi udało się opanować pierwsze wrażenie i 
zachować na 
twarzy niedbały, kupiecki wyraz. Albowiem na widok perły doświadczył wstrząsu. 
Była 
wielka jak gołębie jajo, doskonale kulista, a w jej białości opalizowały 
promiennie wszystkie 
dookolne barwy. Ta perła była żywa. Nigdy nie widział nic podobnego. Kiedy 
Mapuhi 
opuścił mu ją na dłoń, Raoula zdumiał jej ciężar. Świadczył on że perła jest 
dobra. Obejrzał ją 
starannie przez kieszonkową lupę. Była bez jednej plamki czy skazy. Jej czystość 
jakby się 
roztapiała w powietrzu, perła, rzekłbyś, ulatywała mu z dłoni.
W cieniu wydawała się miękko świetlista, błyszczała niby łagodny księżyc. Była 
tak 
przezroczyście biała, że kiedy ją wpuścił do szklanki z wodą, odnalazł ją nie 
bez trudu. Tak 
prosto i szybko osunęła się na dno, iż wiedział, że jej waga jest wyśmienita.
— No, a co chcesz za nią? — spytał z udaną obojętnością.
— Chcę… — zaczął Mapuhi, a za nim, tuż przy jego ciemnym obliczu, smagłe twarze 
dwóch kobiet i dziewczyny przytakiwały jego żądaniom. Wszystkie pochylone były 
do 
przodu, ożywiało je hamowane podniecenie, oczy ich chciwie błyszczały.
— Chcę dom — mówił Mapuhi. — Musi mieć dach z blachy cynkowej i ośmiokątny zegar 
z wagami. Musi być długi na sześć sążni, z gankiem dokoła. W środku musi mieć 
duży pokój, 
a w nim okrągły stół i ośmiokątny zegar na ścianie. Muszą tam być cztery 
sypialnie, po dwie 
z każdej strony dużego pokoju, a w każdej sypialni musi być łóżko żelazne, dwa 
krzesła i 
umywalnia. A na tyłach musi być kuchnia, dobra kuchnia, z garnkami i patelniami, 
i piecem. 
A ty musisz zbudować ten dom na mojej wyspie, która jest Fakarava.
— I to wszystko? — zapytał z niedowierzaniem Raoul.
— Musi być maszyna do szycia — ozwała się Tefara, żona Mapuhiego.
— Nie zapominaj o ośmiokątnym zegarze z wagami — dorzuciła Nauri, jego matka.
— Tak, to wszystko — rzekł Mapuhi.
Młody Raoul roześmiał się. Śmiał się długo, serdecznie. Lecz śmiejąc się 
rozwiązywał 
skrycie pamięciowe zadanie arytmetyczne. Nigdy w życiu nie budował domu i jego 
pojęcia o 
budownictwie były mgliste. Śmiejąc się obliczał koszt podróży na Tahiti po 
materiały, koszt 
samych materiałów, drogi powrotnej na Fakaravę, wyładunku i wreszcie budowy 
domu. 
Wyniosłoby to jakieś cztery tysiące francuskich talarów, z pewną marżą na 
wszelki wypadek; 
cztery tysiące francuskich talarów równały się dwudziestu tysiącom franków. To 
było 
niemożliwe. Gdzież mógł się dowiedzieć, jaka jest wartość podobnej perły? 
Dwadzieścia 
tysięcy franków to była masa pieniędzy — i na dobitkę pieniędzy jego matki.
— Mapuhi — powiedział — jesteś wielkim głupcem. Oznacz cenę w pieniądzach.
Ale Mapuhi potrząsnął głową, a trzy głowy powtórzyły za nim ten ruch.
— Ja chcę mieć dom — powiedział. — Musi być długi na sześć sążni, z gankiem 
dokoła…
— Tak, tak — przerwał mu Raoul. — Już słyszałem o tym twoim domu, ale nic z 
tego. 
Dam ci tysiąc talarów chilijskich.
Cztery głowy dały społem milczący znak przeczenia.
— I sto talarów chilijskich w towarach.
— Ja chcę dom… — zaczął Mapuhi.
— Na co ci dom? — zapytał Raoul. — Pierwszy huragan zmiecie go precz. Powinieneś 
o 
tym pamiętać. Kapitan Raffy mówi, że właśnie zanosi się na huragan.
— Nie na Fakaravie — odrzekł Mapuhi. — Tam ląd jest o wiele wyższy. Na tej 
wyspie, 
owszem. Każdy huragan może zmieść Hikueru. Ale ja będę miał dom na Fakaravie. 
Musi być 
długi na sześć sążni, z gankiem dokoła…
I Raoul znowu słuchał opowieści o domu. Strawił kilka godzin na próbach wybicia 
Mapuhiemu z głowy tej obsesji, jednakże matka i żona oraz córka, Ngakura, 
umacniały 
Mapuhiego w owym postanowieniu. Raoul, słuchając po raz dwudziesty szczegółowego 
opisu 
upragnionego domu, spostrzegł poprzez otwarte drzwi, że na plaży wylądowała 
druga szalupa 
z jego szkunera. Majtkowie nie wypuszczali z rąk wioseł, co wskazywało, że 
spieszno im 
wracać. Pierwszy oficer „Aorai” wyskoczył na brzeg, zamienił parę słów z 
jednorękim 
tubylcem i szybkim krokiem poszedł ku Raoulowi. Dzień nagle poszarzał, kiedy 
szkwał 
zasnuł tarczę słońca. Poprzez lagunę Raoul mógł dostrzec zbliżającą się po 
wodzie 
złowróżbną pręgę wiatru.
— Kapitan Raffy powiada, żebyś pan stąd zwiewał czym prędzej — rzekł na 
powitanie 
oficer. — Jeżeli są tu jakieś muszle, może uda nam się zabrać je później; takie 
jest jego 
zdanie. Barometr spadł do dwudziestu dziewięciu siedemdziesiąt.
Podmuch wiatru uderzył w rosnące przy chacie drzewo pandanowe i przedarł się 
przez 
sąsiednie palmy, strącając kilka dojrzałych orzechów kokosowych, które z głuchym 
dudnieniem spadły na ziemię. A potem z oddali nadleciał deszcz, zbliżając się 
wraz z szumem 
wiei, od której zakurzyły się pofałdowane w skiby wody laguny. Gdy rozległ się 
ostry 
grzechot pierwszych kropel o liście, Raoul zerwał się na równe nogi.
— Tysiąc talarów chilijskich na stół, Mapuhi! — powiedział. — I dwieście w 
towarach.
— Ja chcę dom… — zaczął tamten.
— Mapuhi! — wrzasnął Raoul starając się przekrzyczeć wichurę. — Jesteś głupcem!
Wypadł z chaty i razem z oficerem począł brnąć przez plażę w stronę łodzi. Nie 
mogli jej 
dojrzeć. Podzwrotnikowa ulewa przesłoniła wszystko dokoła; widzieli tylko piasek 
pod 
stopami i rozeźlone, małe fale laguny, które kąsały i rwały brzeg. Z owego 
potoku wynurzyła 
się jakaś postać. Był to Huru–Huru, jednoręki krajowiec.
— Dostałeś perłę?! — krzyknął Raoulowi w ucho.
— Mapuhi to dureń! — odkrzyknął mu Raoul i w następnej chwili zniknęli sobie z 
oczu 
pośród strumieni wody.
W pół godziny później Huru–Huru, wypatrując z nadmorskiej strony atolu, 
zauważył, że 
obie łodzie już wciągnięto i „Aorai” obraca dziób w stronę pełnego morza. Opodal 
inny 
szkuner, dopiero co przyniesiony z oceanu na skrzydłach szkwału, zatrzymał się 
właśnie i 
spuszczał łódź na wodę. Znał ten statek. Była to „Orohena”, własność Torikiego, 
kupca—
mieszańca, który sam sobie był konwojentem, a teraz zapewne znajdował się na 
rufie szalupy. 
Huru–Huru zachichotał. Wiedział, że Mapuhi jest winien Torikiemu za towary 
dostarczone 
zeszłego roku.
Szkwał przeleciał. Rozgorzało palące słońce, a laguna znów wygładziła się niczym 
zwierciadło. Jednakże powietrze było kleiste jak szlam, a jego brzemię ciążyło 
płucom i 
utrudniało oddychanie.
— Słyszałeś nowiny, Toriki? — zapytał Huru–Huru. — Mapuhi znalazł perłę. Nigdy 
nie 
wyłowiono takiej perły na Hikueru ani gdziekolwiek indziej na Paumotach, ani na 
całym 
świecie. Mapuhi to głupiec. Poza tym jest ci winien pieniądze. Pamiętaj, że ja 
pierwszy ci 
powiedziałem. Masz trochę tytoniu?
I Toriki poszedł do Mapuhiego, do jego chaty z sitowia. Był to mężczyzna o 
władczym 
wejrzeniu, przy tym dość głupi. Obrzucił niedbałym spojrzeniem przecudną perłę — 
patrzał 
tylko przez chwilę — i równie niedbale wpuścił ją do kieszeni.
— Masz szczęście — rzekł. — To ładna perła. Otworzę ci kredyt u siebie.
— Ja chcę dom — zaczął stropiony Mapuhi. — Musi być długi na sześć sążni…
— Gadaj do swojej babci! — uciął kupiec. — Chcesz spłacić długi: ot, czego 
chcesz. 
Byłeś mi dłużny tysiąc dwieście chilijskich talarów. W porządku: niceś mi już 
nie winien. 
Jesteśmy kwita. Poza tym skredytuję ci dwieście chilijskich. Jeżeli po powrocie 
na Tahiti uda 
mi się dobrze sprzedać tę perłę, dam ci kredyt jeszcze na sto — razem na 
trzysta. Ale 
pamiętaj: tylko wtedy, gdy ją dobrze sprzedam. Bo mogę na niej stracić.
Mapuhi, zatroskany, skrzyżował ręce i siedział ze spuszczoną głową. Zrabowano mu 
jego 
perłę. Zamiast domu spłacił dług. Nie miał się czym pochwalić.
— Jesteś głupi — powiedziała Tefara.
— Jesteś głupi — powtórzyła Nauri, jego matka. — Po co mu dałeś perłę do ręki?
— A co miałem zrobić? — bronił się Mapuhi. — Byłem mu winien pieniądze. 
Wiedział, 
że mam perłę. Same słyszałyście, jak prosił, żebym mu ją pokazał. Ja mu nie 
mówiłem. 
Wiedział. Ktoś inny dał mu znać. A ja mu byłem winien pieniądze.
— Mapuhi jest głupi — powtórzyła z kolei Ngakura.
Miała dwanaście lat i niewiele jeszcze rozumiała. Mapuhi pofolgował sobie dając 
jej w 
ucho kuksańca, od którego aż się zatoczyła. Tefara i Nauri wybuchnęły płaczem, a 
potem jęły 
znów zasypywać go wymówkami, jak to mają w zwyczaju kobiety.
Huru–Huru, czatując na plaży, ujrzał trzeci szkuner, który zatrzymał się u 
wejścia na 
lagunę, i spuścił łódź. Był to ,,Hira”, słusznie tak zwany, albowiem należał do 
niemieckiego 
Żyda nazwiskiem Levy, największego handlarza pereł, Hira zaś był to tahitiański 
bóg 
rybaków i złodziei.
— Słyszałeś już nowiny? — zapytał Huru–Huru, gdy Levy, otyły mężczyzna o 
ciężkich, 
asymetrycznych rysach wysiadł na plaży. — Mapuhi znalazł perłę. Nigdy nie było 
takiej perły 
na Hikueru ani na całych Paumotach, ani na całym świecie. Mapuhi jest głupi. 
Sprzedał ją 
Torikiemu za tysiąc czterysta chilijskich; podsłuchiwałem pod drzwiami, więc 
wiem. Toriki 
też jest głupi. Możesz ją tanio od niego odkupić. Pamiętaj, że to ja ci pierwszy 
powiedziałem. 
Masz trochę tytoniu?
— Gdzie jest Toriki?
— Pije absynt w domu kapitana Lyncha. Siedzi tam od godziny.
I oto kiedy Levy z Torikim popijali absynt spierając się o perłę, Huru–Huru 
podsłuchał, że 
zgodzono się na zdumiewającą cenę dwudziestu pięciu tysięcy franków.
W tym właśnie czasie zarówno „Orohena”, jak ,,Hira” podpłynęły tuż do brzegu i 
poczęły 
raz po raz dawać ognia oraz sygnalizować jak opętane. Trzej mężczyźni wybiegli 
na dwór w 
sam czas, by ujrzeć, jak szkunery robią pośpiesznie zwrot i odpływają od lądu, 
spuszczając 
grot—żagle i kliwry*, w ucieczce przed zajadłym szkwałem, który gnał oba statki 
daleko po 
zbielałych wodach. Wreszcie przesłonił je deszcz.
— Wrócę, jak to się skończy — rzekł Toriki. — Lepiej się stąd wynosić.
— Pewnie barometr znowu spadł — powiedział kapitan Lynch.
Był to siwobrody kapitan okrętu, nazbyt już stary do służby, który doszedł do 
wniosku, że 
jedynym sposobem ułożenia sobie jako tako stosunków z własną astmą jest 
zamieszkanie na 
Hikueru. Wszedł do domu, by spojrzeć na barometr.
— Boże drogi! — usłyszeli jego okrzyk i rzucili się do wnętrza, gdzie razem z 
nim 
wpatrzyli się w tarczę barometru, który wskazywał dwadzieścia dziewięć 
dwadzieścia.
Znów wyszli, tym razem po to, by z niepokojem rozejrzeć się po niebie i morzu. 
Szkwał 
przeleciał, lecz niebo było wciąż zachmurzone. Można było dojrzeć oba szkunery, 
do których 
dołączył się trzeci, wracające pod wszystkimi żaglami. Zmiana kierunku wiatru 
skłoniła je do 
poluźnienia halsów*, ale w pięć minut później, od nagłego podmuchu z przeciwnej 
strony, 
żagle wszystkich trzech statków przylgnęły do masztów, a mężczyźni zebrani na 
brzegu 
dostrzegli, jak liny bo—mów rozluźniają się i opadają.
Huk fal walących o brzeg był donośny, głuchy i złowrogi; rozpoczynała się 
potężna 
chwiejba. W oczach trzech mężczyzn rozdarła niebo straszliwa błyskawica 
rozświetlając 
ponury dzień; grzmot potoczył się dziko dokoła.
Toriki i Levy ruszyli w skok do szalup, przy czym ten drugi podkłusowywał niczym 
wystraszony hipopotam. Kiedy obie ich łodzie wyrwały się z przesmyku, minęły 
wpływającą 
szalupę z „Aorai”. Na rufie, zachęcając wioślarzy do wysiłku, siedział Raoul. 
Nie mógł się 
uwolnić od myśli o perle i zawracał, aby wyrazić zgodę na postawione przez 
Mapuhiego 
warunki.
Wylądował na plaży pośród gromowej nawałnicy, która była tak nieprzenikniona, że 
zderzył się z Huru–Huru, zanim go zdążył zobaczyć.
— Za późno! — wrzasnął Huru–Huru. — Mapuhi sprzedał ją Torikiemu za tysiąc 
czterysta chilijskich, a Toriki odprzedał Levy’emu za dwadzieścia pięć tysięcy 
franków. A 
Levy sprzeda ją we Francji za sto tysięcy. Masz trochę tytoniu?
Raoul poczuł ulgę. Skończyły się zmartwienia z perłą. Nie musiał już się trapić, 
jakkolwiek jej nie dostał. Tyle że nie wierzył temu Huru–Huru. Mapuhi mógł 
sprzedać perłę 
za tysiąc czterysta chilijskich, ale żeby Levy, który znał się na perłach, 
zapłacił dwadzieścia 
pięć tysięcy franków, tego już było za wiele. Raoul postanowił wypytać o to 
kapitana Lyncha, 
lecz kiedy przybył do domu sędziego marynarza, zastał go zapatrzonego w barometr 
szeroko 
rozwartymi oczyma.
— Ile on pokazuje? — zapytał niespokojnie kapitan Lynch. Przetarł okulary i 
znowu 
wpatrzył się w przyrząd.
— Dwadzieścia dziewięć i dziesięć — odczytał Raoul. — Nigdy jeszcze nie 
widziałem, 
żeby opadł tak nisko.
— No pewnie! — żachnął się kapitan. — Pięćdziesiąt lat spędziłem na morzach, 
pływając 
od małego, a też nigdy czegoś podobnego nie widziałem. Słuchaj pan!
Przez chwilę stali bez ruchu, a fale huczały i potrząsały domem. Potem wyszli na 
dwór. 
Szkwał przeminął. O milę ujrzeli pozbawioną wiatru „Aorai”, którą wściekle 
miotały potężne 
bałwany toczące się dostojnym orszakiem z północo–wschodu i wściekle chlaszczące 
o 
koralowy brzeg. Marynarz z załogi szalupy wskazał na ujście przesmyku i pokiwał 
głową. 
Raoul spojrzał w tę stronę i ujrzał biały mąt pian i bryzgów.
— Zdaje się, że dziś przenocuję u pana, kapitanie — rzekł, po czym obrócił się 
do 
marynarza i nakazał mu wciągnąć szalupę na brzeg oraz poszukać schronienia dla 
siebie i 
towarzyszy.
— Równe dwadzieścia dziewięć — oznajmił kapitan Lynch wracając od barometru z 
krzesłem w ręku.
Usiadł i zapatrzył się na wspaniałe widowisko rozgrywające się na morzu. Słońce 
wyszło 
zza chmur wzmagając jeszcze duszność; w powietrzu wciąż panował martwy spokój. 
Fale 
nadal piętrzyły się coraz bardziej.
— W głowę zachodzę, skąd biorą się takie fale! — mruknął z rozdrażnieniem Raoul. 
— 
Nie ma wiatru, a mimo to, spójrz pan tylko… o, patrz na tę, co idzie!
Olbrzymia fala, długa na całe mile, niosąca dziesiątki tysięcy ton wody, runęła 
na wątły 
atol i targnęła nim jak trzęsienie ziemi. Kapitan Lynch drgnął.
— Boże! — wykrzyknął, uniósł się z krzesła i opadł na powrót.
— Ależ nie ma wiatru! — upierał się Raoul. — Rozumiałbym to, gdyby jednocześnie 
wiał 
wiatr.
— Niebawem będziesz pan miał i wiatr, możesz się o to nie martwić — brzmiała 
ponura 
odpowiedź.
Obaj mężczyźni siedzieli w milczeniu. Pot występował im na ciało tysiącami 
drobniutkich 
kropelek, które zbiegały się tworząc pęcherzyki wilgoci, te zaś z kolei łączyły 
się w 
strumyczki i ściekały na ziemię. Z trudem chwytali powietrze, co było 
szczególnie uciążliwe 
dla starego mężczyzny. Jedna z fal wdarła się na plażę, przeszorowała między 
pniami palm 
kokosowych i cofnęła się niemal od stóp obu mężczyzn.
— Grubo ponad najwyższy poziom wody — zauważył kapitan Lynch. — A mieszkam 
tutaj od lat jedenastu. — Spojrzał na zegarek. — Trzecia godzina.
Obok nich przeciągnęli posępnie jakiś mężczyzna i kobieta, za którymi podążała 
bezładna 
ciżba dzieciaków i kundli. Zatrzymali się przed domem i po dłuższej chwili 
wahania usiedli 
na piasku. W kilka minut później przywlokła się z przeciwnej strony inna 
rodzina, której 
członkowie unosili ze sobą najróżnorodniejszy dobytek. Niebawem paręset osób 
wszelkiego 
wieku i płci zebrało się wokół siedziby kapitana. Ten zawołał jedną z 
przybyłych, kobietę z 
niemowlęciem przy piersi, i dowiedział się, że jej dom właśnie zmieciony został 
do laguny.
Punkt ten był najwyższym wzniesieniem na przestrzeni wielu mil, natomiast w 
licznych 
miejscach po lewej i prawej ręce olbrzymie bałwany przerywały już wąski 
pierścień atolu 
wwalając się do laguny. Pierścień ów miał dwadzieścia mil obwodu, lecz nigdzie 
szerokość 
jego nie przekraczała pięćdziesięciu sążni. Sezon poławiania pereł był w pełni i 
krajowcy ze 
wszystkich okolicznych wysp, nawet tak odległych jak Tahiti, zebrali się na 
Hikueru.
— Jest tutaj tysiąc dwieście osób, mężczyzn, kobiet i dzieci — ozwał się kapitan 
Lynch. 
— Ciekawe, ile ich będzie jutro rano.
— Ale dlaczego nie wieje? To chciałbym wiedzieć — powiedział Raoul.
— Nie martw się pan, nie martw; niedługo już przyjdzie bieda.
Właśnie gdy kapitan Lynch wymawiał te słowa, olbrzymia wodna masa runęła na 
atol. 
Morska woda, na trzy cale głęboka, zapieniła się pod ich krzesłami. Stłumiony 
jęk 
przerażenia wydarł się z piersi licznych kobiet. Dzieci załamując rączki 
wpatrywały się w 
ogromne bałwany i krzyczały żałośnie. Koty i kury brodziły wystraszone w wodzie, 
po czym 
jak na komendę uciekły na złamanie karku, szukając schronienia na dachu domu 
kapitana. 
Jakiś tubylec, który niósł w koszyku kilka nowonarodzonych szczeniąt, wdrapał 
się na palmę 
kokosową i uwiązał go na wysokości dwudziestu stóp. Na dole rzucała się w wodzie 
ich 
matka skamląc i poszczekując.
A słońce wciąż świeciło promiennie i martwa cisza wciąż trwała. Obaj 
Europejczycy 
siedzieli i obserwowali morze oraz szaleńczą huśtawkę ,,Aorai”. Kapitan Lynch 
spoglądał, 
póki mógł, na przepotężne góry wody, które się niosły ku niemu. Wreszcie 
zasłonił rękami 
twarz, by więcej nie patrzeć, a potem wszedł do domu.
— Dwadzieścia osiem sześćdziesiąt — powiedział spokojnie, gdy wrócił.
Przez rękę miał przerzucony zwój cienkiej liny, Pociął go na dwusążniowe 
kawałki, jeden 
wręczył Raoulowi, drugi zatrzymał dla siebie, resztę zaś rozdał kobietom 
doradzając, by 
każda wybrała sobie drzewo i wdrapała się na nie.
Lekki powiew przyleciał z północnego wschodu, a Raoul, uczuwszy jego tchnienie 
na 
policzku, doznał jakby otuchy. Widział, że ,,Aorai” nastawia żagle i zaczyna 
odpływać od 
lądu; pożałował, że nie jest tam, na pokładzie. Statek wymknie się w każdym 
razie, natomiast 
co się tyczy atolu… Wdarła się nowa fala i omal nie zwaliła go z nóg; wybrał 
więc sobie 
drzewo. Potem przypomniał sobie o barometrze i pobiegł z powrotem do domu. 
Spotkał 
kapitana Lyncha, który zawrócił w tym samym celu, i obaj weszli razem.
— Dwadzieścia osiem dwadzieścia — powiedział stary marynarz. — Niezłe tu będzie 
piekło… A to co znowu?
Wydało się, że powietrze przepełnił jakiś pęd. Dom zadrżał i zatrząsł się, a 
obaj mężczyźni 
usłyszeli potężny szum. Zadzwoniły szyby w oknach. Dwie pękły i podmuch wleciał 
do 
wnętrza, uderzając w nich, aż się zachwiali. Drzwi naprzeciw trzasnęły tak 
silnie, że wypadł 
zamek. Biała gałka klamki osypała się kawałkami na podłogę. Ściany pokoju wydęły 
się niby 
raptownie napompowany balonik. A potem usłyszeli nowy odgłos przypominający 
grzechot 
karabinów, gdy bryzgi fal poczęły siec ścianę domu. Kapitan Lynch spojrzał na 
zegarek. Była 
godzina czwarta. Nałożył kurtkę z włochatego sukna, zdjął barometr ze ściany i 
wsunął go do 
obszernej kieszeni. Nowa fala zadudniła ciężko o dom, a lekki budyneczek 
pochylił się, 
przekręcił o ćwierć obrotu w posadach i osiadł, przy czym podłoga legła skośnie 
pod kątem 
dziesięciu stopni.
Raoul wyszedł pierwszy. Pochwycił go wiatr, okręcił i popchnął naprzód. Raoul 
zauważył, 
że dmie teraz od wschodu. Z olbrzymim wysiłkiem rzucił się na piasek, skulił i 
przywarł doń 
mocno. Przewalił się przezeń kapitan Lynch porwany wiatrem niczym źdźbło trawy. 
Dwaj 
majtkowie z „Aorai” puścili palmę kokosową, której się uczepili, i przyszli im z 
pomocą, 
brnąc pod wiatr, nachyleni nieprawdopodobnym skosem, walcząc zaciekle o każdy 
cal drogi.
Stary kapitan miał zesztywniałe członki i nie mógł wdrapać się na drzewo, toteż 
marynarze 
związali razem kawałki lin i poczęli stopniowo, po kilka stóp na raz, windować 
Lyncha na 
górę, po czym umocowali go na szczycie palmy, o pięćdziesiąt stóp ponad ziemią. 
Raoul 
okręcił swą linę wokół pnia sąsiedniego drzewa i stał patrząc, co się dzieje.
Wicher był straszliwy. Raoulowi nigdy się nie śniło, że może dąć tak mocno. 
Przetoczył 
się bałwan i zmoczył go do kolan, nim spłynął do laguny. Słońce zniknęło i 
zapanował 
ołowiany półmrok. Raoula zacięło kilka kropel deszczu niesionego przez wiatr. 
Przypominało 
to uderzenie śrutem. Prysk słonej piany chlasnął go w twarz. Był jak trzaśniecie 
ręką. Policzki 
szczypały Raouła, a mimowolne łzy bólu napłynęły mu do piekących oczu.
Kilkuset krajowców wdrapało się na drzewa; kiedy indziej rozśmieszyłyby go te 
grona 
ludzkich owoców, które obsiadły szczyty palm. Był rodem z Tahiti, sam więc też 
zgiął się 
wpół, objął oburącz palmę, wparł stopy w powierzchnię pnia i począł się wspinać. 
Na górze 
zastał już dwie kobiety, dwoje dzieci oraz mężczyznę. Jedna z dziewczynek 
przyciskała do 
piersi kota.
Ze swego napowietrznego schronienia przesłał ręką pozdrowienie kapitanowi 
Lynchowi, a 
ów chwacki patriarcha odpowiedział mu w podobny sposób. Raoula przeraziło niebo. 
Zniżyło 
się znacznie — właściwie wydawało się, że zwisa tuż nad głową — a jego ołowiana 
barwa 
przemieniła się w czerń.
Wielu ludzi pozostało jeszcze na ziemi; skupieni wokoło pni drzew, trzymali się 
ich 
kurczowo. Kilka takich grup modliło się, a w jednej modłami kierował mormoński* 
misjonarz. Do uszu Raoula doleciał przedziwny dźwięk, rytmiczny, zwiewny, niczym 
najdelikatniejszy głos dalekiego świerszcza; trwał ledwie chwilę, lecz w owej 
chwili nasunął 
mu niejasną myśl o niebie i niebiańskiej muzyce. Raoul rozejrzał się i 
spostrzegł u stóp 
innego drzewa sporą gromadę ludzi trzymających się lin i siebie nawzajem. 
Zauważył, że ich 
twarze i wargi poruszają się zgodnym rytmem. Nie dobiegły doń żadne słowa, lecz 
Raoul 
wiedział, że śpiewają hymny.
Wicher dął coraz potężniej. Raoul nie umiał rozumowo określić jego siły, 
albowiem ta 
zawierucha dawno już przekroczyła wszystko, co znał z doświadczenia; niemniej 
czuł, że 
dmie coraz mocniej. Nie opodal drzewo wyrwane zostało z korzeniami, strząsając 
brzemię 
uczepionych doń istot ludzkich. Fala przeszorowała przez spłacheć piasku i 
wszyscy ci ludzie 
zniknęli. Stało się to błyskawicznie. Raoul dojrzał brązowe ramię i czarną głowę 
rysującą się 
na tle pienistej bieli laguny. W następnej chwili i to zginęło mu z oczu. Inne 
wyrwane drzewa 
krzyżowały się w powietrzu, niesione jak zapałki. Raoula zdumiewała potęga 
nawałnicy. Jego 
własna palma chwiała się niebezpiecznie; jedna z kobiet poczęła zawodzić 
przyciskając do 
siebie dziewczynkę, która z kolei tuliła do piersi kota.
Mężczyzna, trzymający drugie dziecko, dotknął ramienia Raoula i wskazał przed 
siebie. 
Raoul spojrzał w tę stronę i zobaczył mormoński kościółek toczący się błędnie o 
sto stóp od 
niego. Orkan wyrwał go z posad i wspomagany przez fale, unosił go i gnał w 
stronę laguny. 
Straszliwa ściana wodna chwyciła budynek, okręciła nim i cisnęła na kępę palm 
kokosowych. 
Pęki ludzkich owoców osypały się z drzew niczym dojrzałe orzechy. Ustępująca 
fala ukazała 
ich na ziemi: niektórzy leżeli nieruchomo, inni wili się i skręcali. Dziwnie 
przypominali 
mrówki. Raoul nie był wstrząśnięty. Wzniósł się już ponad potworność. Zauważył 
jako rzecz 
samo przez się zrozumiałą, że następny bałwan oczyścił piasek z ludzkich 
szczątków. Trzeci z 
kolei, przerastający ogromem wszystko, co Raoul dotąd widział, zepchnął 
kościółek do 
laguny, gdzie ten spłynął i zniknął w mroku, na wpół zatopiony, przywodząc na 
myśl arkę 
Noego.
Raoul poszukał wzrokiem domku kapitana Lyncha i ze zdumieniem stwierdził, że i 
on 
zniknął. Nie ma co gadać, wszystko działo się błyskawicznie. Zauważył, że liczni 
ludzie, 
którzy siedzieli na drzewach, poschodzili teraz na ziemię. Wiatr zyskał jeszcze 
na sile. Raoul 
mógł to poznać po własnym drzewie. Już się nie chwiało, nie kłoniło tam i na 
powrót. Trwało 
teraz prawie bez ruchu, przygięte wichrem pod ostrym kątem, i tylko drżało. Ale 
to drżenie 
było przerażające, przypominało wibrację kamertonu czy piły. Jego szybkość 
czyniła je tak 
strasznym. Aczkolwiek korzenie drzewa jeszcze nie puszczały, nie mogło ono długo 
wytrzymać takiego naporu. Coś musiało w nim trzasnąć.
O, jeszcze jedno poszło. Nie widział, jak pękało, ale teraz zobaczył szczątek, 
pień złamany 
przez pół. Nie sposób było wiedzieć, co się dzieje, jeśli się na to wprost nie 
patrzało. Trzask 
drzew i jęki ludzkiej rozpaczy ginęły w potężnej zawierusze. Akurat patrzał w 
stronę kapitana 
Lyncha, kiedy to się stało. Ujrzał, jak pień palmy, przetrącony w połowie, 
rozszczepia się 
bezgłośnie. Korona drzewa, wraz z trzema marynarzami z ,,Aorai” i starym 
kapitanem, 
poszybowała nad laguną. Nie spadła, lecz mknęła przez powietrze niby garść plew. 
Śledził jej 
lot na przestrzeni stu jardów, wreszcie runęła w wodę. Wytężył wzrok i wydało mu 
się, iż 
widzi, jak kapitan Lynch macha mu ręką na pożegnanie.
Raoul nie czekał dłużej. Dotknął ramienia krajowca i dał mu znak, że ma zejść na 
ziemię. 
Ten chciał tak postąpić, lecz jego kobiety były sparaliżowane strachem, więc 
postanowił 
zostać z nimi. Raoul owinął linę dokoła pnia i zsunął się w dół. Słona woda 
chlusnęła mu 
przez głowę. Zatrzymał oddech i rozpaczliwie uczepił się liny. Fala spłynęła i 
Raoul, 
osłonięty pniem drzewa, odetchnął znowu. Umocował pewniej linkę, po czym znów go 
zalała 
fala. Jedna z kobiet zsunęła się do niego, mężczyzna zaś pozostał na górze z 
drugą, dwiema 
dziewczynkami i kotem.
Młody konwojent zauważył już przedtem, że grupki ludzi przywartych do pni innych 
drzew topnieją ustawicznie. Teraz zobaczył z bliska, jak to się dzieje. Musiał 
wytężać 
wszystkie siły, by się utrzymać, natomiast kobieta, która się doń przyłączyła, 
słabła wyraźnie. 
Za każdym wychynięciem z fali ze zdziwieniem stwierdzał, że on sam wciąż jeszcze 
tu jest, a 
w następnej chwili zdumiewał się, że jest i ta kobieta. Wreszcie wynurzył się z 
wody już tylko 
on jeden. Podniósł głowę. Górna część drzewa zniknęła również. Na połowie 
pierwotnej jego 
wysokości drżał rozszczepiony koniec pnia. Raoul był teraz bezpieczny. Korzenie 
wytrzymały, choć drzewo postradało koronę.
Począł wdrapywać się na pień. Osłabł tak, że posuwał się zwolna, a fala za falą 
dosięgała 
go, nim zdołał wydostać się wyżej. Wreszcie przywiązał się do pnia i cały 
zakrzepł 
wewnętrznie, gotując się na spotkanie nocy i niewiadomego losu.
Czuł się bardzo samotny w mroku. Chwilami wydawało mu się, że nadszedł koniec 
świata 
i że jest ostatnim człowiekiem, jaki pozostał przy życiu. Wichura wzmagała się 
ciągle. 
Wzmagała się z godziny na godzinę. Gdzieś około jedenastej, jak sobie obliczył, 
stała się 
wręcz niewiarogodna. Była to jakaś straszliwa potworność, wyjąca furia, zwarta 
ściana, co 
uderzała i przechodziła, ale nie przestawała uderzać i przechodzić — ściana bez 
końca. Miał 
złudzenie, że sam stał się lekki i ulotny, że to on jest w ruchu, że z niepojętą 
szybkością gnany 
jest wskroś bezkresnej masy. Wicher nie był już ruchomym powietrzem. Stał się 
dotykalny 
jak woda czy rtęć. Raoul miał wrażenie, że mógłby chwycić ten wiatr i drzeć go 
na płaty jak 
mięso ubitego wołu, że mógłby uczepić się go, zawisnąć na nim jak człowiek 
trzymający się 
skały.
Wiatr dławił go. Nie sposób było obrócić się ku niemu i oddychać, gdyż wtłaczał 
się w 
usta i nozdrza, rozdymał płuca niczym pęcherze. W takich chwilach wydawało się 
Raoulowi, 
że jego ciało obrzmiewa od wypełniającego je zbitego piachu. Oddychać mógł tylko 
przywierając ustami do pnia. Bezustanny napór wiatru wyczerpywał go. Znużenie 
ogarniało 
ciało i mózg. Nie mógł już patrzeć, nie mógł już myśleć, był półprzytomny. 
Świadomość 
wypełniała mu jedyna myśl: więc to jest huragan. Ta myśl powracała od czasu do 
czasu. Była jak wątły, migocący co chwila płomyk. Ze stanu odrętwienia wracał do 
tego 
jednego: więc to jest huragan. A potem znów zapadał w odrętwienie.
Najwyższe natężenie huraganu trwało od jedenastej wieczorem do trzeciej nad 
ranem, a 
właśnie o jedenastej trzasło drzewo, na którym siedział Mapuhi wraz ze swoimi 
kobietami. 
Mapuhi wypłynął na powierzchnię laguny, trzymając kurczowo swą córkę Ngakurę. 
Jedynie 
wyspiarz z Mórz Południowych mógł przetrzymać podobną udrękę. Drzewo pandanowe, 
którego się uczepił, przetaczało się w pianie i kipieli; tylko trzymając się go 
i wyczekując 
odpowiedniej chwili, kiedy indziej zaś szybko zmieniając uchwyt, był zdolny 
wynurzać 
własną i Ngakury głowę ponad powierzchnię, w odstępach dość krótkich, by nie 
utracić tchu. 
Jednakże i powietrze było właściwie wodą, gdyż wypełniała je kurzawa pian i 
potoki deszczu, 
który siekł pod kątem prostym do pionu.
Do pierścienia piasku po drugiej stronie laguny było dziesięć mil. Tam pnie 
drzew miotane 
przez wodę, belki, szczątki kutrów i domów pozabijały dziewięć dziesiątych 
nieszczęsnych 
istot ludzkich, które ocalały z przeprawy na drugi brzeg. Na wpół utopieni, do 
cna 
wyczerpani, ciśnięci zostali w ów obłędny moździerz żywiołów i roztłuczeni na 
bezkształtne 
mięso. Ale Mapuhi miał szczęście. Dzięki kaprysowi losu przypadła mu w udziale 
ta jedna 
szansa na dziesięć. Wynurzył się na piasek krwawiąc z rozlicznych ran. Ngakura 
miała lewą 
rękę złamaną, zmiażdżone palce prawej dłoni, policzek i czoło rozdarte do kości. 
Mapuhi, 
przytrzymując córkę, uchwycił się jakiegoś pnia, który jeszcze się ostał, i z 
jękiem łykał 
powietrze; wody laguny oblewały go do kolan, chwilami nawet do pasa.
O trzeciej nad ranem stos pacierzowy huraganu pękł. O piątej wiała już tylko 
silna morka. 
O szóstej zaległa martwa cisza i zaświeciło słońce. Morze opadło. Na jeszcze 
zbełtanym 
skraju laguny Mapuhi ujrzał zgruchotane trupy tych, którym nie udało się dotrzeć 
do lądu. 
Tefara i Nauri były niewątpliwie wśród nich. Mapuhi poszedł plażą, oglądając 
zwłoki, i 
natrafił na żonę leżącą do połowy w wodzie. Siadł przy niej i zapłakał wydając 
ochrypłe, 
zwierzęce okrzyki będące wyrazem pierwotnego bólu. Wówczas jego żona poruszyła 
się 
niespokojnie i jęknęła. Przyjrzał się jej uważniej. Była nie tylko żywa, ale 
nawet nie 
skaleczona. Po prostu spała. I jej również przypadła ta jedna szansa na 
dziesięć.
Z tysiąca dwustu krajowców, którzy byli żywi poprzedniego wieczora, zostało 
zaledwie 
trzystu. Misjonarz mormoński i żandarm spisywali ocalałych. W lagunie walały się 
trupy.
Nie ostał się ani jeden dom czy szałas. Na całym atolu nie utrzymał się kamień 
na 
kamieniu. Przetrwała jedna pięćdziesiąta palm kokosowych, a i te były 
potrzaskane, nie został 
na nich ani jeden orzech. Nie było słodkiej wody. Płytkie studzienki, do których 
przesączała 
się woda deszczowa, pełne były soli. Z laguny wyłowiono kilka przemoczonych 
worków 
mąki. Ci, co ocaleli, wykrawali i jedli miazgę ze zwalonych palm kokosowych. Tu 
i ówdzie 
wpełzali do małych jam wygrzebanych w piasku i przykrytych kawałkami blachy 
dachowej.
Misjonarz sporządził prymitywny aparat destylacyjny, lecz nie mógł 
przedestylować wody 
dla trzystu osób. Pod koniec drugiego dnia Raoul kąpiąc się w lagunie zauważył, 
że jego 
pragnienie trochę zelżało. Krzykiem oznajmił tę wieść i po chwili trzystu 
mężczyzn, kobiet i 
dzieci stało już po szyję w lagunie, próbując wchłaniać wodę przez skórę. Ich 
zmarli unosili 
się wokół na powierzchni albo jeszcze leżeli na dnie i wówczas po nich deptano. 
Trzeciego 
dnia ludzie pogrzebali zabitych i zasiedli w oczekiwaniu na statki ratownicze.
Tymczasem Nauri, którą huragan oderwał od rodziny, przeżyła własną burzliwą 
przygodę. 
Uczepiwszy się chropawej deski, która raniła i siniaczyła jej ciało szpikując je 
drzazgami, 
ciśnięta została z atolu prosto w morze i uniesiona na falach. Tutaj pod 
niewiarogodnym 
naporem gór wody wypuściła z rąk deskę. Była już starą kobietą około 
sześćdziesiątki, ale 
urodziła się na Paumotach i całe życie spędziła nad morzem. Gdy tak płynęła w 
ciemnościach, dusząc się, dławiąc, walcząc o każdy haust powietrza, uderzył ją 
mocno w 
ramię orzech kokosowy. W jednej chwili powzięła plan i chwyciła ów orzech. W 
ciągu 
następnej godziny wyłowiła ich jeszcze siedem. Związane razem utworzyły coś w 
rodzaju boi 
ratunkowej, która chroniła Nauri od utonięcia, jednocześnie zagrażając jej 
stłuczeniem na 
miazgę. Nauri była pulchna i na jej ciele łatwo robiły się sińce; miała jednakże 
doświadczenie 
z huraganami i modląc się do swego rekinowego boga o ochronę przed rekinami, 
czekała, 
kiedy wiatr wreszcie ustanie. Ale o trzeciej nad ranem była już tak zamroczona, 
że nie 
wiedziała, co się dzieje. Nie wiedziała też nic i o szóstej, kiedy zapanowała 
owa martwa cisza. 
Nagły wstrząs przywrócił jej świadomość w chwili, gdy woda rzuciła ją na piasek. 
Wryła się 
weń odartymi ze skóry, rozkrwawionymi dłońmi i stopami, wczepiła się zaciekle, 
by nie dać 
się zmyć ustępującej fali i trwała tak, póki nie znalazła się poza zasięgiem 
wody.
Wiedziała, gdzie jest. Ten ląd nie mógł być niczym innym jak małą wysepką 
Takokota. 
Nie miała ona laguny. Nikt na niej nie mieszkał. Wyspa Hikueru znajdowała się o 
piętnaście 
mil. Nauri nie mogła jej dojrzeć, ale wiedziała, że leży ona w kierunku 
południowym.
Mijały dnie, a Nauri żywiła się orzechami kokosowymi, które ją utrzymały na 
powierzchni. Dostarczały jej napoju i pokarmu. Jednakże nie piła tyle, ile jej 
było potrzeba, 
ani nie jadła tyle, ile pragnęła. Ratunek był dosyć wątpliwy. Widziała na 
horyzoncie dymy 
parowców ratowniczych, ale czyż można było spodziewać się, by któryś z nich 
przypłynął na 
tę samotną, nie zamieszkałą wysepkę?
Od samego początku nękały ją trupy. Morze z uporem wyrzucało ciała na jej 
skrawek 
piasku, ona zaś z uporem, póki jej sił starczyło, wrzucała zwłoki na powrót w 
morze, gdzie 
szarpały je i pożerały rekiny. Kiedy zbrakło jej sił, trupy ułożyły się wokół 
plaży w 
koszmarną girlandę. Nauri zaś cofnęła się od nich najdalej, jak mogła, a nie 
było to zbyt 
daleko.
Dziesiątego dnia skończył się ostatni orzech kokosowy i Nauri usychała z 
pragnienia. 
Powlokła się po piasku, szukając orzechów. Przedziwna rzecz: tyle trupów unosiło 
się na 
wodzie, natomiast nie było widać ani jednego orzecha. Przecież w morzu musiało 
pływać 
więcej orzechów niż zwłok! W końcu dała za wygraną i legła zupełnie wyczerpana. 
Przyszedł 
koniec. Nie pozostało nic prócz oczekiwania na śmierć.
Ocknąwszy się z odrętwienia, powoli uświadomiła sobie, że wpatruje się w pasmo 
piaskoworudych włosów na głowie jakiegoś trupa. Morze wyrzuciło ciało w jej 
stronę, a 
potem odciągnęło je z powrotem. Zwłoki przekręciły się i Nauri ujrzała, że nie 
mają twarzy. 
A jednak było coś znajomego w tym paśmie piaskoworudych włosów. Minęła godzina. 
Nauri 
usiłowała rozpoznać trupa. Czekała na śmierć i było dla niej rzeczą małej wagi, 
jakim 
człowiekiem mogła niegdyś być owa potworność.
Jednakże po upływie owej godziny usiadła zwolna i przypatrzyła się ciału. 
Niezwykle 
duży bałwan cisnął je poza zasięg pomniejszych fal. Tak, nie myliła się: to 
pasmo rudych 
włosów mogło należeć tylko do jednego człowieka na Paumotach. Był nim Levy, 
niemiecki 
Żyd, człowiek, który kupił perłę i uwiózł ją na swym statku „Hira”. Jedna rzecz 
była 
oczywista: ,,Hira” zatonął. Handlarza pereł zdradził patron jego statku, bóg 
rybaków i 
złodziei.
Podczołgała się do martwego mężczyzny. Koszulę zdarła zeń woda i Nauri ujrzała 
skórzany pas na pieniądze, okalający jego brzuch. Powstrzymała oddech i 
szarpnęła za 
sprzączki. Ustąpiły łatwiej, niż myślała, więc popełzła spiesznie po piasku, 
wlokąc pas za 
sobą, Rozpinała kolejno jego kieszenie; były puste. Gdzież mógł włożyć tę perłę? 
W ostatniej 
kieszeni znalazła ją — pierwszą i jedyną perłę, jaką Levy zakupił na tej 
wyprawie. Odpełzła 
jeszcze kilka kroków, ażeby uniknąć smrodu wydzielanego przez pas, i obejrzała 
ją. Była to ta 
sama, którą znalazł Mapuhi, którą zrabował mu Toriki. Zważyła perłę na dłoni i 
jęła 
pieszczotliwie turlać ją tam i z powrotem. Nie widziała w niej jednak żadnego 
istotnego 
piękna. Widziała tylko dom, który Mapuhi, Tefara i ona sama wybudowali w myślach 
tak 
pieczołowicie. Ilekroć spojrzała na perłę, oczom jej ukazywał się ów dom ze 
wszystkimi 
szczegółami, aż po ośmiokątny zegar na ścianie. Dla tego warto było żyć.
Oddarła pasek ze swego ahu i uwiązała sobie mocno perłę na szyi. Następnie 
poszła plażą, 
dysząc i stękając; z uporem szukała orzechów kokosowych. Rychło znalazła jeden, 
a potem, 
kiedy się rozejrzała, i drugi. Rozbiła orzech, wypiła jego spleśniały sok, 
wyjadła miąższ aż po 
ostatnią kruszynę. Nieco później znalazła uszkodzoną łódkę wydrążoną w pniu 
drzewnym. 
Nie miała ona wysięgnika*, ale Nauri pełna była najlepszych nadziei i zanim 
dzień się 
skończył, znalazła wysięgnik. Każde znalezisko było dobrą wróżbą. Perła była 
talizmanem.
Późnym popołudniem spostrzegła unoszącą się na wodzie drewnianą skrzynkę. Gdy ją 
wywlokła na brzeg, w skrzynce coś brzękło i okazało się, że wewnątrz jest 
dziesięć puszek 
łososia. Przedziurawiła jedną uderzając nią o krawędź czółna. Wybiwszy otwór 
wypiła cały 
sos. Potem spędziła kilka godzin na wydobywaniu mięsa; tłukła puszkę o czółno i 
wyciskała 
łososia po kawałku.
Osiem następnych dni czekała na ratunek. Tymczasem przytwierdziła wysięgnik do 
czółna, używając do tego wszystkich włókien kokosowych, jakie mogła znaleźć, a 
także 
resztek swojego ahu. Łódka była pęknięta i Nauri nie mogła jej uszczelnić, ale 
włożyła do 
niej czerpak sporządzony z łupiny orzecha kokosowego. Najtrudniej było z 
wiosłem. 
Kawałkiem blachy z puszki ucięła sobie włosy przy samej skórze. Uplotła z nich 
powrósło i 
przywiązała nim deskę ze skrzynki do złamanego kijka od miotły, długiego na trzy 
stopy. 
Zębami udarła z desek kliny, którymi umocniła wiązanie.
Osiemnastego dnia o północy zepchnęła łódkę poprzez przybrzeżne fale i wyruszyła 
w 
drogę powrotną na Hikueru. Była starą kobietą. Na skutek ciężkich przejść 
straciła cały 
tłuszcz, tak że została na niej nieledwie sama skóra i kości, i trochę 
włóknistych mięśni. 
Czółno było spore i trzeba by trzech krzepkich mężczyzn, by nim wiosłować. Ale 
Nauri 
robiła to sama jedna, za pomocą naprędce skleconego wiosła. Na dobitkę łódka 
przeciekała 
fatalnie i Nauri trzecią część czasu poświęcała na usuwanie z niej wody.
Kiedy się zrobił jasny dzień, daremnie szukała wzrokiem Hikueru. W tyle Takokota 
skryła 
się już za krawędzią morskiego horyzontu. Słońce paliło nagie ciało Nauri, 
zmuszając je do 
oddawania całej wilgoci. Zostały jej dwie puszki łososia; w ciągu dnia wybiła w 
nich dziury i 
wysączyła płyn. Nie mogła tracić czasu na wyciąganie mięsa. Trafiła na prąd 
płynący w 
kierunku zachodnim i choć usiłowała posuwać się na południe, znosiło ją ku 
zachodowi.
Wczesnym popołudniem, stanąwszy w czółnie, ujrzała Hikueru. Znikła cała obfitość 
jej 
palm kokosowych. Zaledwie tu i ówdzie, w znacznych odstępach od siebie, mogła 
Nauri 
dostrzec postrzępione kikuty drzew. Widok lądu dodał jej otuchy. Była bliżej, 
niż 
przypuszczała. Prąd znosił ją wciąż na zar chód. Poczęła mu się opierać 
wiosłując dalej. Kliny 
w wiązaniach wiosła obluzowały się, toteż co chwila traciła czas na ich 
wbijanie. A jeszcze to 
czerpanie wody. Z trzech godzin jedną musiała poświęcać na to, by odłożywszy 
wiosło, 
opróżniać czółno. A przez cały ten czas znosiło ją na zachód.
Gdy słońce zachodziło, Hikueru znajdowała się o trzy mile w kierunku południowo–
wschodnim. Była pełnia księżyca; o ósmej dwie mile dzieliły Nauri od lądu, który 
leżał prosto 
na wschód. Zmagała się jeszcze godzinę, lecz ziemia była wciąż równie daleko. 
Nauri dostała 
się w sam środek prądu; łódka była za duża, wiosło nazbyt prymitywne, za wiele 
czasu i sił 
trwoniła na wylewanie wody. Poza tym była ogromnie wyczerpana i słabła coraz 
bardziej. Na 
przekór jej wysiłkom czółno dryfowało na zachód.
Westchnieniem zaniosła modlitwę do swego rekinowego boga, zsunęła się przez 
burtę i 
poczęła płynąć. Woda orzeźwiła ją nieco; czółno szybko zostało w tyle. Po 
upływie godziny 
ląd zbliżył się wyraźnie. A potem przyszedł lęk. Wprost przed oczami Nauri, o 
niecałe 
dwadzieścia stóp od niej, przecięła wodę ogromna płetwa. Nauri popłynęła wprost 
na nią, a 
płetwa zwolna odsunęła się, skręciła w prawo i poczęła zataczać wokół niej krąg. 
Nauri nie 
spuszczała z niej oka i płynęła dalej. Gdy płetwa znikła, Nauri położyła się na 
wodzie twarzą 
do dołu i patrzała. Płetwa ukazała się znowu i Nauri zaczęła płynąć. Potwór był 
leniwy — to 
widziała jasno. Bez wątpienia dobrze się pożywił od czasu huraganu. Nauri 
wiedziała, że 
gdyby był głodny, rzuciłby się na nią bez wahania. Miał piętnaście stóp długości 
i zdawała 
sobie sprawę, że jednym kłapnięciem paszczy mógłby ją rozciąć na dwoje.
Nie miała jednak czasu do stracenia. Czy płynęła, czy nie, prąd i tak rwał od 
wybrzeża. 
Minęło pół godziny i rekin zaczął się rozzuchwalać. Widząc, że Nauri nie jest 
niebezpieczna, 
podsunął się bliżej, zataczał coraz ciaśniejsze koła i bezczelnie łypał na nią 
przepływając 
mimo. Wiedziała doskonale, że wcześniej czy później zbierze się na odwagę i 
zaatakuje. 
Postanowiła sama uczynić pierwszy krok. Obmyśliła sobie czyn zgoła rozpaczliwy. 
Była starą 
kobietą, samotną pośród morza, osłabłą z głodu i utrudzenia, a jednak znalazłszy 
się w 
obliczu owego morskiego tygrysa postanowiła, że musi uprzedzić jego skok 
rzucając się na 
niego.
Płynęła dalej; czekała stosownej chwili. Na koniec rekin przepłynął gnuśnie 
obok, 
zaledwie o osiem stóp. Rzuciła się nagle ku niemu, udając, że atakuje. Rekin 
dziko strzepnął 
ogonem w ucieczce, a jego skóra ostra jak tarka, dotknęła jej ręki i rozharatała 
ją od łokcia do 
ramienia. Zatoczył szybki, poszerzający się krąg i zniknął jej wreszcie z oczu.
W jamie wygrzebanej w piasku i przykrytej kawałkiem blachy dachowej leżeli 
Mapuhi i 
Tefara wiodąc ze sobą dysputę.
— Gdybyś był mnie posłuchał — nastawała Tefara po raz tysiączny — i schował 
perłę, a 
nikomu nie pisnął słowa, miałbyś ją teraz.
— Ale przecież Huru–Huru był przy mnie, kiedy otworzyłem muszlę. Czyż nie 
powtarzałem ci tego wciąż i wciąż bez końca?
— A teraz nie będziemy już mieli domu, Raoul mówił mi dzisiaj, że gdybyś nie 
sprzedał 
perły Torikiemu…
— Nie sprzedałem mu jej. Toriki ją zrabował.
— …że gdybyś nie sprzedał perły, byłby ci dał pięć tysięcy francuskich talarów, 
co wynosi 
dziesięć tysięcy chilijskich.
— Bo rozmawiał ze swoją matką — wyjaśnił Mapuhi. — Ona ma oko do pereł.
— A teraz perła stracona — narzekała Tefara.
— Spłaciłem nią dług Torikiemu. W ten sposób zarobiłem swoje tysiąc dwieście.
— Toriki nie żyje! — krzyknęła. — Nikt nie wie, co się stało z jego szkunerem. 
Rozbił się 
razem z „Aorai” i „Hirą”. Czy Toriki da ci te obiecane trzysta talarów kredytu? 
Nie, bo Toriki 
nie żyje. A gdybyś nie był znalazł perły, czy byłbyś mu dzisiaj winien tysiąc 
dwieście? Nie, 
bo Toriki nie żyje, a nie można płacić nieboszczykom.
— Ale Levy nic nie zapłacił Torikiemu — powiedział Mapuhi. — Dał mu kawałek 
papieru, za który miał dostać pieniądze w Papeete, a teraz Levy nie żyje i już 
nie może 
zapłacić; i Toriki także nie żyje, a papier zginął razem z nim, a perła zginęła 
z Levy’m. Masz 
rację, Tefaro. Straciłem perłę i nic za nią nie dostałem. Ale teraz już śpijmy.
Nagle podniósł dłoń i jął nasłuchiwać. Z zewnątrz doleciał odgłos podobny do 
ciężkiego, 
bolesnego dyszenia. Czyjaś ręka poczęła gmerać koło maty, która służyła za 
drzwi.
— Kto tam? — krzyknął Mapuhi.
— Nauri — dobiegła jego uszu odpowiedź. — Możecie mi powiedzieć, gdzie jest mój 
syn, 
Mapuhi?
Tefara wrzasnęła i uczepiła się ręki męża.
— Upiór! — wybełkotała. — Upiór!
Twarz Mapuhiego stała się przeraźliwie żółta. Przywarł bezwładnie do żony.
— Zacna kobieto — wyjąkał usiłując zmienić głos. — Dobrze znam twego syna. 
Mieszka 
po wschodniej stronie laguny.
Z zewnątrz dobiegło westchnienie. Mapuhi już zaczynał triumfować. Oszukał 
upiora.
— Ale skąd ty przychodzisz, stara kobieto? — zapytał.
— Z morza — brzmiała zgnębiona odpowiedź.
— Wiedziałam! Wiedziałam! — krzyknęła Tefara kołysząc się w miejscu.
— Odkąd to Tefara zlega na spoczynek w obcym domu? — usłyszeli poprzez matę głos 
Nauri.
Mapuhi z przerażeniem i wyrzutem spojrzał na żonę. Zdradził ich jej głos.
— I odkąd mój syn, Mapuhi, wypiera się starej matki? —ciągnął duch.
— Nie, nie… Ja nie… Mapuhi nie wyparł się ciebie! — zawołał. — Ja nie jestem 
Mapuhi. 
Mówię ci, że on mieszka na wschodnim krańcu laguny.
Ngakura siadła na posłaniu i wybuchnęła płaczem. Mata poczęła drgać.
— Co robisz? — zapytał Mapuhi.
— Wchodzę — zabrzmiał głos Nauri.
Brzeg maty uniósł się. Tefara spróbowała dać nurka pod koc, ale Mapuhi trzymał 
się jej. 
Musiał się czegoś przytrzymać. Zmagając się z sobą, drżąc na całym ciele i 
szczękając 
zębami, wpatrywali się wychodzącymi z orbit oczyma w matę, która podnosiła się 
zwolna. 
Ujrzeli Nauri, która ociekając wodą morską, bez ahu, wpełzła do wnętrza. 
Odturlali się w tył i 
poczęli wyrywać sobie koc Ngakury, by zakryć nim głowy.
— Mógłbyś dać starej matce łyk wody — powiedział żałośliwie duch.
— Daj jej łyk wody — rozkazała Tefara drżącym głosem.
— Daj jej łyk wody — Mapuhi przekazał polecenie Ngakurze.
Wspólnymi siłami wypchnęli Ngakurę spod koca. W minutę później Mapuhi zerknął i 
zobaczył, że duch pije. A kiedy zjawa wyciągnęła drżącą rękę i położyła ją na 
dłoni 
Mapuhiego, ten poczuł jej ciężar i nabrał przeświadczenia, że to nie upiór. 
Wówczas wylazł 
spod koca, ciągnąc za sobą Tefarę. W kilka minut później słuchali już opowieści 
Nauri. Kiedy 
zaś wspomniała o Levy’m i opuściła perłę na dłoń Tefary, nawet ta pogodziła się 
z faktem, że 
jej teściowa jest istotą z krwi i kości.
— Rano sprzedasz perłę Raoulowi za pięć tysięcy franków.
— A dom? — zaoponowała Nauri.
— Raoul zbuduje dom — odparła Tefara. — Mówi, że będzie kosztował cztery 
tysiące. 
Prócz tego da tysiąc kredytu, co jest dwa tysiące chilijskich.
— I dom będzie długi na sześć sążni? — spytała Nauri.
— Tak — odrzekł Mapuhi. — Sześć sążni.
— A w środkowym pokoju będzie ośmiokątny zegar?
— Będzie; i okrągły stół też.
— To dajcie mi coś zjeść, bo jestem głodna — powiedziała z zadowoleniem Nauri. — 
A 
potem pójdziemy spać, bo jestem znużona. Jutro pogadamy jeszcze o domu, zanim 
sprzedamy 
perłę. Lepiej będzie wziąć ten tysiąc gotówką. Pieniądze są zawsze lepsze niż 
kredyt, jak się 
chce nabyć towar od kupców.
Przełożył Bronisław Zieliński
STRASZLIWY ARCHIPELAG
The Terrible Solomons
Można powiedzieć bez przesady, iż Archipelag Salomona jest grupą wysp srodze 
upośledzonych.
Niewątpliwie jednak istnieją na świecie miejsca jeszcze gorsze. W każdym razie 
archipelag ten musi się wydawać naprawdę straszliwy żółtodziobowi pozbawionemu 
przyrodzonego daru rozumienia twardego życia i twardych ludzi.
Prawdą jest, że malaria i czerwonka grasują tam ustawicznie, szerzą się wstrętne 
choroby 
skórne, a powietrze przesyca trucizna, która przenika we wszystkie pory, 
zadrapania lub 
skaleczenia i sieje złośliwe czyraki. Prawdą jest, że wielu silnych mężczyzn, 
którym uda się 
nie umrzeć na tych wyspach, wraca ze zrujnowanym zdrowiem do rodzinnych krajów. 
Prawdą jest także, iż tubylcy z Archipelagu Salomona to stado dzikusów wiecznie 
zgłodniałych mięsa ludzkiego i zwariowanych na punkcie zbierania ludzkich głów. 
W ich 
pojęciu najwspanialszym wyczynem sportowym jest zaskoczyć odwróconego plecami 
człowieka i zręcznym ciosem tomahawka przeciąć mu kręgosłup u podstawy czaszki. 
Prawdą 
jest, iż na niektórych wyspach — na przykład na Malaicie — rachunek strat i 
zysków w 
wzajemnych stosunkach między ludźmi oblicza się ilością zabójstw. Zakonserwowane 
głowy 
są obiegowym środkiem wymiany, a głowy białych mają niezwykle wysoką cenę. 
Bardzo 
często kilkanaście wiosek spędza swe trzody i tuczy je miesiąc po miesiącu, 
dopóki jakiś 
waleczny wojownik nie upomni się o nagrodę prezentując głowę białego człowieka, 
świeżo 
ściętą, zbroczoną jeszcze posoką.
Wszystko to jest szczerą prawdą. Są jednak biali, którzy spędzili na Wyspach 
Salomona po 
dwadzieścia lat, a opuściwszy je, cierpią na nostalgię. Człowiek musi być tylko 
ostrożny, no i 
mieć łut szczęścia, żeby żyć długo na tym archipelagu. Musi także być osobnikiem 
właściwego gatunku. Na duszy winien mieć wypalone piętno niepokonanego białego 
człowieka. Musi być niepokonany. Musi mieć wzniosłą pogardę dla drobiazgów, 
niezmierną 
pewność siebie i rasowy egoizm, który rodzi wiarę, że jeden biały jest lepszy od 
tysiąca 
czarnych w każdy powszedni dzień, a przy niedzieli może sobie poradzić nawet z 
dwoma 
tysiącami. Takie właśnie przymioty uczyniły białego człowieka niepokonanym. I 
jeszcze 
jedno: biały, który pragnie być niepokonany, powinien nie tylko gardzić 
podlejszymi nacjami, 
a o sobie mieć bardzo wysokie mniemanie, lecz cierpieć również na brak 
wyobraźni. Nie 
może zbyt dobrze rozumieć instynktów, obyczajów i procesów myślowych ludzi 
czarnych, 
żółtych czy brunatnych, bo nie taką metodą biała rasa wydeptała swój królewski 
gościniec 
dokoła świata.
Bertie Arkwright nie mógł uchodzić za niepokonanego. Był wrażliwy, delikatny, 
posiadał 
zbyt bujną wyobraźnię. Uginał się pod brzemieniem zewnętrznego świata. Zanadto 
dociekliwie studiował otoczenie. Dlatego właśnie Archipelag Salomona był 
ostatnim na 
świecie miejscem, do którego winien wybrać się Bertie Arkwright. Nie wybrał się 
tam zresztą 
na stałe. Uważał, że pięciotygodniowy pobyt pomiędzy rejsami parowców zupełnie 
zaspokoi 
zew pierwotności, którym drgały struny jego duszy. Tak przynajmniej, choć w 
innych 
słowach, Bertie informował turystki z „Makembo”. Turystki wielbiły bohatera, 
same bowiem 
(jako że damy) miały jedynie zeznawać spokoju na pokładzie parowca, który 
przemierzał 
szlaki wodne archipelagu.
„Makembo” wiózł również innego pasażera, lecz na niego turystki nie zwracały 
uwagi. Był 
to mały, zasuszony człeczyna o ogorzałej na mahoń, zwiędłej cerze. Nazwisko, pod 
jakim 
figurował na liście podróżnych, nie miało znaczenia, lecz na jego drugie 
nazwisko — Kapitan 
Malu — zaklinali się tubylcy i od Nowego Hanoweru po Nowe Hebrydy straszyli nim 
nieznośne dzieciaki. Kapitan Malu panował nad dzikimi ludźmi i dzikimi 
obyczajami, a z 
malarii i trudów, z trzasku sniderów i świstu batogów, którymi posługiwali się 
nadzorcy 
robót, wydusił okrągłe pięć milionów pod postacią trepangów*, drzewa 
sandałowego, muszel 
perłowych, szylkretu, orzecha amerykańskiego, kopry, terenów zdatnych pod 
uprawę, faktorii 
i plantacji. Mały palec Kapitana Malu, złamany niegdyś, był bardziej niepokonany 
niż cały 
Arkwright. Ale turystki opierały swe sądy jedynie na pozorach, a Bertie był 
niewątpliwie 
przystojnym mężczyzną.
Młody chwat rozmawiał w palarni z Kapitanem Malu i zwierzył mu się, iż chce 
zobaczyć 
srogie, ociekające krwią życie Archipelagu Salomona. Kapitan Malu przyznał, że 
to zamiar 
chwalebny i ambitny. Ale Bertie zainteresował go dopiero po kilku dniach, kiedy 
zapragnął 
pokazać mu swój pistolet kalibru 44*. Objaśniał działanie automatu i na pokaz 
wsunął 
magazynek do kolby. Następnie szarpnął w tył płaszcz lufy.
— Widzi pan, jaka to prosta historia — mówił. — Tym ruchem ładuje się broń, a 
także 
napina iglicę. Teraz wystarczy nacisnąć cyngiel osiem razy, tak szybko, jak 
chodzi palec. Ale 
bezpiecznik! Właśnie bezpiecznik podoba mi się najbardziej. Działa niezawodnie, 
pod 
gwarancją! — Zręcznie wyciągnął magazynek. — Sam pan chyba widzi, jaka to 
bezpieczna 
sztuka.
Ściskając w ręku pistolet zwrócił wylot lufy w stronę brzucha Kapitana Malu. Ten 
przyglądał się spokojnie, nie odwracał błękitnych oczu.
— Czy nie zechciałby pan celować w jakimś innym kierunku? — poprosił.
— Ależ nic nie grozi! — uspokoił go Bertie. — Wyjąłem magazynek. Rozumie pan, 
broń 
nie jest nabita.
— Broń jest zawsze nabita.
— Ale nie ten pistolet.
— W każdym razie proszę skierować go w inną stronę.
Kapitan Malu mówił cicho, chłodnym, opanowanym tonem, lecz ani na chwilę nie 
oderwał 
wzroku od lufy pistoletu. Wreszcie wylot zwrócił się w bok i linia celowania 
uległa zmianie.
— Zakład o pięć funtów, że broń nie jest naładowana — zaproponował żywo Bertie.
Jego towarzysz pokręcił głową.
— Więc panu dowiodę!
Bertie przyłożył pistolet do własnej skroni i najwidoczniej miał zamiar nacisnąć 
cyngiel.
— Chwileczkę — powiedział spokojnie Kapitan Malu sięgając po pistolet. — Wolę 
najpierw sprawdzić.
Wycelował w morze i nacisnął cyngiel. Huknął strzał. Automat szczęknął sucho i 
gorąca, 
dymiąca łuska stuknęła o deski pokładu. Bertie otworzył usta ze zdumienia.
— Tylko raz pociągnąłem w tył płaszcz lufy, prawda? — wyjaśnił bez przekonania. 
— 
Muszę przyznać, że ze mnie dureń.
Zachichotał słabo i usiadł na leżaku. Krew odpłynęła mu z twarzy, pod oczyma 
wystąpiły 
sine kręgi. Dłonie trzęsły się, nie były w stanie podnieść do ust papierosa. 
Bertie ugiął się pod 
brzemieniem świata zewnętrznego. Zobaczył siebie rozciągniętego na pokładzie 
spryskanym 
przez własny mózg.
— Do… doprawdy.. — wyjąkał. — Doprawdy…
— Piękna broń — orzekł Kapitan Malu zwracając pistolet właścicielowi.
Komisarz kolonii, który wracał na „Makembo” z Sydney, zezwolił, by parowiec 
zawinął 
do Ugi i wysadził na ląd misjonarza. W Ugi zaś stał na redzie kecz „Arla”, 
dowodzony przez 
kapitana Hansena. „Arla” wchodził w skład licznej flotylli Kapitana Malu. Na 
propozycję i 
zaproszenie Kapitana Malu Bertie wstąpił na pokład „Arli”, by jako gość wziąć 
udział w 
czterodniowym rejsie rekrutacyjnym u wybrzeży Malaity. Następnie kecz miał 
dostarczyć 
młodego zucha do plantacji Reminge, należącej również do Kapitana Malu. 
Arkwright 
mógłby tam spędzić tydzień i odpłynąć do Tulagi, siedziby władz kolonijnych, 
gdzie 
pozostałby w gościnie u komisarza. Ponadto Kapitan Malu wysunął dwie dalsze 
propozycje, 
które kończą jego osobistą rolę w naszej opowieści. Adresatem jednej z nich był 
kapitan 
Hansen, drugiej — pan Harriwell, administrator plantacji Reminge. Propozycje nie 
różniły się 
treścią.
Chodziło o to, by pan Bertram Arkwright zobaczył surowe, krwawe życie Wysp 
Salomona. Podobno Kapitan Malu napomknął przy sposobności, że skrzynka szkockiej 
whisky przypadnie temu, kto szczególnie efektownie zaprezentuje gościowi wyżej 
wspomniane surowe i krwawe życie.
— Tak, ze Swartza zawsze był frajer. Zabrał czterech swoich majtków do Tulagi, 
gdzie 
mieli dostać baty… rozumie pan, oficjalną chłostę. Później wracał z nimi 
welbotem*. Wiał 
silny wiatr i łódź fiknęła kozła niedaleko plaży. Tylko Swartz utonął. 
Oczywiście czysty 
przypadek.
— Przypadek? Naprawdę? — zapytał Bertie bez większego zainteresowania, gdyż 
gapił 
się właśnie na stojącego u steru czarnego marynarza.
Ugi zostało za rufą. Kecz „Arla” sunął po spokojnym w lecie morzu w stronę 
porośniętych 
dżunglą wzgórz Malaity. Sternik, który tak przyciągał wzrok Arkwrighta, miał nos 
przekłuty 
wielkim ćwiekiem. Na szyi nosił sznurek guzików od spodni, a w zdobiących uszy 
otworach 
nóż do otwierania puszek, złamaną rączkę szczoteczki do zębów, glinianą fajkę, 
mosiężne 
kółko budzika i kilka pustych gilz winchesterowych. Na piersiach dyndała 
zawieszona na 
długiej lince połówka porcelanowego talerza. Około czterdziestu podobnie 
przystrojonych 
krajowców wałęsało się po pokładzie. Piętnastu z nich należało do załogi. Resztę 
stanowili 
świeżo zwerbowani rekruci.
— Oczywiście był to czysty przypadek — zabrał głos porucznik Jacobs, szczupły, 
ciemnooki mężczyzna, który sprawiał wrażenie raczej profesora niż żeglarza. — 
Johny Bedip 
miał bardzo podobną historię. Wiózł kilku chłopców po laniu, a ci wywrócili mu 
łódź. Ale 
Johny umiał pływać nie gorzej niż oni. Dwóch czarnych utonęło. Chodzą plotki, że 
używał 
bosaka i rewolweru. Oczywiście i to był przypadek.
— Takie przypadki sypią się jak z rękawa — podjął szyper. —Widzi pan ten okaz 
przy 
sterze, panie Arkwright? To ludożerca. Pół roku temu przy pomocy całej załogi 
utopił 
ówczesnego kapitana „Arli”. Zrobili to, drogi panie, na pokładzie, o tam, na 
rufie, przy 
bezanżaglu*.
— Pokład był w ohydnym stanie — dorzucił porucznik.
— Czy mam rozumieć… — zaczął Bertie.
— Tak, tak! To było przypadkowe utonięcie — dokończył kapitan Hansen.
— Ale… ale… na pokładzie?
— Na pokładzie. W zaufaniu pozwolę sobie poinformować pana, że załoga użyła 
siekiery.
— Ta pańska obecna załoga?
Kapitan Hansen skinął głową.
— Dawny szyper zawsze był nieostrożny — wyjaśnił porucznik. — Cóż, odwrócił się 
plecami i zaraz go dostali.
— Widzi pan, jesteśmy tutaj bezradni — poskarżył się Hansen. — W każdym wypadku 
władze bardziej faworyzują czarnych niż białych. Nie może pan wystrzelić 
pierwszy. 
Pierwszy strzał musi pan ustąpić czarnemu, bo inaczej władze nazwą to 
morderstwem, a pan 
powędruje na Fidżi. Dlatego właśnie zdarza się tak wiele przypadkowych utonięć.
Steward oznajmił, że obiad podany. Szyper zszedł z gościem do messy, 
pozostawiając 
swemu pomocnikowi straż na pokładzie.
— Miej no pan na oku tego czarnego szatana Auiki — rzucił pożegnalną przestrogę. 
— Od 
kilku dni nie podoba mi się jego mina.
— Tak jest — odparł porucznik.
Pod koniec obiadu szyper był w połowie opowieści o napadzie na „Scottish 
Chiefs”.
— Tak — mówił — to był najpiękniejszy statek na naszych wodach. Ale stracił 
sztagi* i w 
mgnieniu oka osiadł na rafie. Obskoczyły go pirogi tubylców. Na pokładzie było 
pięciu 
białych i załoga — dwudziestu zuchów z Santa Cruz i Samoa. Tylko supercargo* 
uszedł z 
życiem. Aha! Statek wiózł także sześćdziesięciu rekrutów. Wszyscy zostali kai–
kai. Nie 
rozumie pan? Bardzo przepraszam. Chciałem powiedzieć, że wszyscy zostali 
pożarci. Także 
„James Edwards”, elegancko ożaglowany…
Na pokładzie Jacobs zaklął siarczyście. Odpowiedział mu chór dzikich wrzasków. 
Trzykrotnie wypalił rewolwer. Później coś głośno chlupnęło w wodę. Kapitan 
Hansen skoczył 
na trap i po drodze błyskawicznym ruchem dobył pistoletu. Bertie patrzył jak 
urzeczony. Ale 
był przezorny. Zawahał się, nim wychylił głowę spod daszka nad trapem. Nic się 
jednak nie 
działo. Porucznik drżał ze wzburzenia, w ręku trzymał rewolwer. Raz podskoczył i 
odwrócił 
się gwałtownie, jak gdyby od tyłu zagrażało mu niebezpieczeństwo.
— Jeden z tubylców wypadł za burtę — mówił dziwnym, zdławionym głosem. — Nie 
umiał pływać.
— Który? — zapytał szyper.
— Auiki.
— Ale… proszę panów! Przecież ja.. ja słyszałem strzały… — Bertie drżał z 
podniecenia, 
bo wietrzył przygodę, i to przygodę szczęśliwie zakończoną.
Porucznik zwrócił się gniewnie w jego stronę.
— Łgarstwo — warknął. — Nie było żadnych strzałów. Czarny wypadł za burtę.
Kapitan Hansen mierzył gościa tępym, nieruchomym wzrokiem.
— Zdawało mi się… — zaczął Bertie.
— Strzały? — mówił zadumany szyper. — Strzały? Czy słyszał pan jakieś strzały, 
Jacobs?
— Nic podobnego.
Hansen spojrzał triumfująco na gościa i powiedział:
— Czysty przypadek. Idziemy do messy, panie Arkwright. Skończymy obiad.
Tej nocy gość spał w kajucie kapitańskiej — ciasnej komórce oddzielonej od 
messy. 
Przednią gródź zdobił stojak na broń, a ponadto nad koją wisiały trzy karabiny. 
Pod koją była 
wielka szuflada. Arkwright otworzył ją i zobaczył, iż zawiera amunicję, dynamit 
i kilka 
pudełek spłonek detonujących. Wolał usiąść na ławce po przeciwnej stronie 
kabiny. Na 
małym stoliczku w widocznym miejscu leżał dziennik pokładowy „Arli”. Bertie nie 
wiedział, 
że tę księgę sporządził na jego cześć Kapitan Malu, toteż czytał z 
zainteresowaniem o dwóch 
majtkach, którzy dwudziestego pierwszego września wypadli za burtę i utonęli. 
Ach, dobrze 
rozumiał, co się, za tym kryje, umiał już czytać między wierszami. Dalej 
dowiedział się, że 
welbot „Arli” został ostrzelany z nadbrzeżnej dżungli w Su’u i stracił trzech 
ludzi, że szyper 
przyłapał kucharza, który gotował w kambuzie ludzkie mięso kupione przez załogę 
na 
wybrzeżu Fui; że podczas sygnalizowania przypadkowy wybuch dynamitu zabił 
jednego 
majtka. Bertie czytał o nocnych walkach, o ucieczkach z portów świtem, o 
napadach 
tubylców wśród porośniętych mangrowcami bagien i atakach flotylli piróg w 
zatokach lub 
cieśninach. Z nużącą jednostajnością powtarzał się wciąż ten sam zapis: śmierć z 
powodu 
czerwonki. Bertie przeraził się, gdy odkrył, że dwaj biali, podobnie jak on 
goście kapitana, 
umarli na tę chorobę.
— Wie pan co — powiedział nazajutrz kapitanowi Hansenowi — przejrzałem pański 
dziennik pokładowy.
Szyper przypomniał sobie, że zostawił dziennik na stole, i bardzo się zirytował.
— Wszystkie wypadki czerwonki to, widzi pan, taka sama bujda jak te wasze 
przypadkowe utonięcia — ciągnął młody chwat. — Co właściwie ma oznaczać 
czerwonka?
Hansen zesztywniał zrazu, jak gdyby chciał gniewnie zaprotestować. Wkrótce 
jednak 
poddał się z wdziękiem i wyraził szczery podziw dla bystrości gościa.
— Widzi pan, panie Arkwright, sprawa tak się przedstawia: Wyspy Salomona mają 
opinię 
pod psem. Coraz trudniej zwerbować tutaj białego. Przypuśćmy, że ktoś został 
zabity. Firma 
musiałaby płacić złote góry, żeby odpowiednim człowiekiem zapełnić wolne 
miejsce. Ale 
jeżeli przyczyną śmierci jest choroba, wszystko w porządku. Nowicjuszom, 
niestraszne 
choroby. Żaden nowicjusz nie chce być zamordowany. Kiedy zajmowałem miejsce 
dawnego 
szypra „Arli”, byłem przekonany, że umarł na czerwonkę. No i stało się. 
Podpisałem kontrakt.
— Cóż — wtrącił Jacobs — zbyt często zdarzają się przypadkowe utonięcia. To 
nieładnie 
wygląda. A wszystkiemu winne nasze władze. Białemu nie wolno bronić się przed 
czarnymi.
— Tak. Pamięta pan los „Princess” i tego porucznika, Amerykańca — zabrał znów 
głos 
szyper. — Na pokładzie było pięciu białych, w ich liczbie przedstawiciel władz 
kolonialnych. 
Kapitan, ten agent i supercargo wybrali się na ląd dwoma szalupami. Czarni 
wymordowali ich 
do nogi. Na pokładzie został porucznik, drugi oficer i załoga — mniej więcej 
piętnastu 
chłopców, Samoańczyków i Tongańczyków. Zgraja dzikich uderzyła na nich od 
wybrzeża. 
Porucznik widział na własne oczy, jak drugi oficer i cała załoga zginęli w 
pierwszym 
szturmie. Porwał trzy pasy z amunicją i dwa winchestery i wdrapał się na 
saling*. On jeden 
ocalał, więc trudno go ganić, że wpadł w istną furię. Walił z jednego karabinu, 
aż karabin 
zupełnie się rozgrzał. Później walił z drugiego. Na pokładzie czarno było od 
tubylców. 
Porucznik oczyścił pole. Strzelał, kiedy przeskakiwali burty. Strzelał też, 
kiedy co tchu brali 
się do wioseł. Zaczęli skakać w wodę, ratować się wpław. Porucznik wpadł w 
furię, toteż ubił 
jeszcze kilku. A ile za to dostał?
— Siedem lat na Fidżi — syknął porucznik.
— Władze orzekły, że nie miał prawa strzelać, kiedy napastnicy znaleźli się w 
wodzie — 
dokończył kapitan Hansen.
— Dlatego teraz ludzie umierają na czerwonkę — zakonkludował Jacobs.
— Dziwne, dziwne rzeczy — powiedział Bertie.
Odczuwał gorące pragnienie, by rejs jak najrychlej dobiegł końca.
Po południu wdał się w pogawędkę z czarnym, którego wskazano mu jako ludożercę. 
Dzikus nazywał się Sumasai. Spędził trzy lata na pewnej plantacji w 
Queenslandzie. Znał 
Samoa, Fidżi, a także Sydney. Jako majtek odbywał na szkunerach rekrutacyjnych 
rejsy do 
Nowej Brytanii, Nowej Irlandii, Nowej Gwinei, na Wyspy Admiralicji. Sumasai był 
żartownisiem i pokpiwał z zachowania obecnego szypra. Tak! Zjadł w życiu mnóstwo 
ludzi. 
Ilu? Nie potrafi dokładnie sobie przypomnieć. Byli wśród nich także biali. 
Smakują 
doskonale, jeżeli nie są chorzy. Raz Sumasai zjadł chorego białego człowieka.
— Moja słowo! — zawołał na to wspomnienie. — Ja po ta biała człowiek chora, 
bardzo 
chora. Moja brzuch boli, boli bardzo, bardzo!
Bertie zadrżał i spytał o głowy. Tak! Sumasai przechowuje na lądzie kilkanaście 
głów. Są 
w doskonałym stanie — wysuszone na słońcu, uwędzone w dymie. Jedna należała do 
szypra 
pewnego szkunera. Ma długie bokobrody. Sumasai gotów ją sprzedać za dwa funty. 
Głowy 
czarnych są tańsze: kosztują po funcie. Sumasai ma parę główek dziecięcych. Są w 
gorszym 
stanie. Może je odstąpić po dziesięć szylingów sztuka.
Zakończywszy rozmowę Bertie usiadł na belce nad trapem obok czarnego majtka 
cierpiącego na jakąś ohydną chorobę skórną. Odsunął się śpiesznie i na 
zapytanie, co by to 
być mogło, otrzymał odpowiedź, że trąd. Pobiegł do kabiny i wyszorował się 
antyseptycznym 
mydłem. Do wieczora szorował się wiele razy, bo wszyscy czarni na keczu mieli 
złośliwe 
czyraki takiego lub innego pochodzenia.
„Arla” zarzucił kotwicę w małej zatoczce pośród bagien porosłych mangrowcami. 
Nadburcia przystrojono podwójnymi zasiekami drutu kolczastego. Wyglądało to 
poważnie, a 
kiedy Bertie zobaczył, że od lądu odbijają pirogi pełne dzikusów zbrojnych w 
dziryty, łuki, 
strzały i snidery — goręcej niż dotychczas zapragnął, by rejs skończył się 
wreszcie.
Pierwszego wieczora czarni niechętnie opuszczali pokład.
Kilku postawiło się porucznikowi, kiedy kazał im wracać na ląd.
— Nie martw się pan, zaraz ich przegonię — powiedział kapitan Hansen i zniknął 
pod 
pokładem.
Niebawem wyszedł stamtąd i pokazał gościowi ładunek dynamitu uwieszony na 
haczyku 
od wędki. Czasami się zdarza, że owinięta w papier butelka chlorodyny z 
przyczepionym do 
paczki nieszkodliwym lontem może wystrychnąć kogoś na dudka. Tym razem oszukała 
Arkwrighta. Oszukała też tubylców. Kapitan Hansen zapalił lont i haczyk wetknął 
w 
przepaskę biodrową na plecach jednego z opornych dzikusów, ten zaś zapałał tak 
gwałtowną 
tęsknotą do lądu, że nie przyszło mu na myśl zrzucić opaski. Skoczył w kierunku 
dzioba, a 
lont syczał i dymił za nim czarni ustępowali mu z drogi i jak szaleni skakali 
przez kolczaste 
druty do morza. Bertie skamieniał ze zgrozy. Tak samo skamieniał kapitan Hansen. 
Zapomniał o dwudziestu pięciu rekrutach, którym wypłacił po trzydzieści 
szylingów zaliczki! 
Wszyscy wyskoczyli za burtę wraz z osiadłymi na wyspie krajowcami, a ostatni 
poszedł ich 
śladem nieszczęśnik udekorowany syczącą flaszką chlorodyny.
Bertie nie widział wybuchu butelki, ale przytomny porucznik rzucił za rufę 
prawdziwy 
ładunek dynamitu w chwili, gdy to nie mogło już skrzywdzić nikogo. Wobec tego 
pan 
Arkwright z czystym sumieniem przysiągłby przed każdym sądem morskim, iż w jego 
oczach 
rozszarpało na sztuki czarnego.
Ucieczka dwudziestu pięciu rekrutów kosztowała „Arłę” czterdzieści funtów 
gotowizną, że 
zaś tubylcy zbiegli do dżungli, nie było nadziei na ich odzyskanie. Wobec tego 
szyper i jego 
pomocnik wzięli się do topienia trosk w zimnej herbacie. Zimna herbata była 
nalana do 
butelek po whisky, toteż Bertie nie wiedział, iż piją całkiem nieszkodliwy 
trunek. Widział za 
to, że strasznie się upili i słyszał ich długą, pełną kwiecistych wyrażeń 
kłótnię. Spierali się, 
czemu przypisać śmierć wysadzonemu dynamitem dzikusa: czerwonce czy 
przypadkowemu 
utopieniu. Kiedy posnęli wreszcie i zaczęli chrapać, Bertie — jedyny biały w 
pełni władz 
umysłowych —trwożnie czuwał do rana, bo lękał się napaści z lądu, jak i buntu 
załogi.
Trzy następne dni „Arla” stał na redzie i przez trzy następne wieczory szyper i 
porucznik z 
lubością zapijali zimną herbatę obarczając wachtą gościa. Nie wątpili, że można 
mu ufać, on 
zaś był równie pewien, iż jeśli wyżyje, doniesie Kapitanowi Malu o pijatykach. 
Później kecz 
zarzucił kotwicę u wybrzeża wyspy Guadalcanar, w pobliżu plantacji Reminge. 
Bertie stanął 
na plaży z westchnieniem ulgi i uścisnął dłoń administratora. Pan Harriwell był 
gotów na jego 
przyjęcie.
— Proszę się tylko nie przejmować, że moi koledzy mają trochę rzadkie miny — 
mówił 
poufnie, odciągnąwszy go na bok. — Krążą pogłoski o buncie. Muszę przyznać, że 
zaobserwowałem kilka podejrzanych objawów, ale moim zdaniem to tylko głupia 
gadanina.
— Ilu… ilu czarnych jest na… plantacji? — zapytał Bertie truchlejąc ze strachu.
— W danej chwili zatrudniamy czterystu — odparł beztrosko administrator — ale we 
trzech, oczywiście przy pomocy drogiego pana, szypra i porucznika „Arli”, 
doskonale sobie 
poradzimy.
Bertie odwrócił się, by zawrzeć znajomość z niejakim McTavischem, magazynierem, 
ten 
wszakże prawie nie zwrócił na to uwagi, bo z wielkim zapałem prosił o dymisję.
— Słowo daję, panie Harriwel — mówił — nie mogę zostać dłużej, naprawdę nie 
mogę. 
Jestem żonaty. Knuje się coś złego. Widać to tak wyraźnie, jak nos na pańskiej 
twarzy. 
Będzie bunt czarnych. Powtórzy się masakra z Hohono.
— Co to znaczy „masakra z Hohono”? — zapytał Bertie, kiedy magazynier dał się 
przekonać, iż powinien wytrwać do końca miesiąca.
— Ach, Mc Tavisch mówił o plantacji Hohono na wyspie Ysabel — wyjaśnił 
administrator. — Dzicy zatłukli tam na lądzie pięciu białych, opanowali szkuner, 
zamordowali kapitana i porucznika, a później całą zgrają pożeglowali na Malaitę. 
Od 
początku twierdziłem, że w Hohono biali byli nieostrożni. Nas nie zaskoczą we 
śnie. Bardzo 
proszę, panie Arkwright, niech pan pozwoli dalej i spojrzy, jaki piękny mamy 
widok z 
werandy.
Bertie niewiele widział. Zbyt zajęła go myśl, jak by dostać się do Tulagi, pod 
dach 
komisarza. Jeszcze się nad tym zastanawiał, gdy bardzo blisko, tuż za jego 
plecami huknął 
karabinowy wystrzał.
W tej samej chwili pan Harriwell wciągnął go do sieni tak gwałtownie, że omal 
nie 
zwichnął mu ręki.
— Ach, drogi panie! O włos się panu nie oberwało — mówił administrator obmacując 
gościa, by sprawdzić, czy nie jest ranny. — Nie potrafię wyrazić, jak mi 
przykro. Ale skąd 
mogło mi przyjść do głowy coś podobnego? W biały dzień!
Bertie pobladł.
— Poprzedniego administratora sprzątnęli właśnie w taki sposób — dorzucił swoje 
McTavish. — Cóż to był za sympatyczny facet! Obryzgał mózgiem całą werandę. 
Zauważył 
pan chyba ciemną plamę między schodkami a wejściem do domu…
— Bertie dojrzał do wypicia cocktailu, który pan Harriwell wymieszał dlań i 
przyprawił. 
Nim jednak zdążył umoczyć usta, wszedł do pokoju jegomość w bryczesach i 
owijaczach.
— Co znowu? — zapytał administrator spojrzawszy na twarz nowo przybyłego. — 
Rzeka 
wystąpiła z brzegów?
— Niech diabli porwą rzekę! Chodzi o czarnych. Jeden wyskoczył z gąszczu trzciny 
cukrowej i wygarnął do mnie. Był nie dalej niż dwanaście stóp, ale strzelał z 
biodra i miał 
karabin snidera. Jedno chciałbym wiedzieć: gdzie zdobył tego snidera? Ach, 
bardzo 
przepraszam. Miło mi poznać pana, panie Arkwright.
— Pan Brown jest moim pomocnikiem — wyjaśnił administrator. — No, może się 
nareszcie napijemy!
— Ale skąd czarny miał snidera? — dopytywał Brown. — Zawsze byłem przeciwny 
magazynowaniu tych pukawek w domu.
— Są przecież na miejscu — powiedział pan Harriwell trochę już zirytowany.
Brown uśmiechnął się z powątpiewaniem.
— Chodźcie ze mną, sprawdzimy — zawołał jego zwierzchnik.
Bertie udał się również do kantoru, gdzie pan Harriwell wskazał triumfalnie dużą 
skrzynię 
ustawioną w zakurzonym kącie.
— W takim razie, gdzie ten drab zdobył snidera? — powtórzył Brown swój refren.
W tej chwili McTavish uniósł skrzynię. Administrator skoczył i zerwał wieko. 
Skrzynia 
była pusta. Spojrzeli na siebie w pełnym grozy milczeniu. Harriwell bezradnie 
opuścił ręce. 
McTavish zaklął.
— Od wieków dowodzę — warknął — że nie wolno ufać służbie domowej.
— Sprawa wygląda poważnie — przyznał administrator. —Ale i tak poradzimy sobie. 
Tym żądnym krwi łajdakom trzeba dać po nosie. Zechcą panowie przejść z 
karabinami do 
jadalni, a pan, panie Brown, niech przygotuje czterdzieści lub pięćdziesiąt 
ładunków 
dynamitu. Lonty mają być dobrze osadzone, krótkie. Damy im nauczkę. A teraz, 
proszę 
panów, obiad na stole.
Bertie nie cierpiał ryżu z curry*, tak się więc złożyło, że tylko on zaatakował 
apetyczny 
omlet. Sprzątał właśnie resztki z talerza, kiedy Harriwell nałożył sobie porcję 
omletu. 
Skosztował pierwszy kęs i zaczął pluć głośno.
— To już drugi raz — oznajmił McTavish złowróżbnym tonem.
Harriwell pluł jeszcze i parskał.
— Co… co drugi raz? — wykrztusił Arkwright.
— Trucizna — padła odpowiedź. — Kucharz będzie wisiał.
— W taki sposób skończył buchalter na Cape Marsh — powiedział Brown. — Strasznie 
się męczył. Podobno ci na „Jessie” słyszeli jego wrzaski z odległości trzech 
mil.
— Kucharza okuję w kajdany — syknął administrator. — Chwała Bogu, spostrzegliśmy 
się w porę.
Bertie siedział jak skamieniały. Twarz mu poszarzała. Chciał coś powiedzieć, 
lecz dobył 
tylko nieartykułowany bełkot. Wszystkie oczy zwróciły się niespokojnie w jego 
stronę. — To 
niemożliwe! Powiedz pan, że to niemożliwe! — zawołał McTavish zdławionym głosem.
— Tak! Jadłem omlet! Bardzo dużo! Pełen talerz — wybuchnął Bertie nagle, jak 
nurek, 
który odzyskał dech.
Na pół godziny zapadła przerażająca cisza. Bertie wyczytał wyrok w oczach 
towarzyszy.
— Cóż, może omlet nie był jednak zatruty — bąknął posępnie Harriwell.
— Trzeba zawołać kucharza — odezwał się Brown.
Niebawem wszedł do jadalni kucharz — krzywo uśmiechnięty czarny z ćwiekiem 
tkwiącym w nosie i rozmaitymi ozdobami w podziurawionych uszach.
— Słuchaj, Wi–wi, co to takiego? — ryknął Harriwell i wskazał omlet oskarżającym 
gestem.
Wi–wi był oczywiście wystraszony i srodze zakłopotany.
— Kai–kai, ona dobra bardzo, bardzo — odpowiedział potulnie.
— Każ mu pan zjeść — zaproponował magazynier. — To niezawodna próba.
Harriwell nabrał pełną łyżkę i rzucił się na Murzyna, ten zaś uciekł w popłochu.
— Sprawa przesądzona — zawyrokował poważnie Brown. —Nie chciał jeść.
— Panie Brown, może pan będzie łaskaw okuć go w kajdany — rozkazał administrator 
i 
pogodnie zwrócił się do gościa. —Wszystko w porządku, drogi panie. Już komisarz 
zajmie 
się tym ptaszkiem. Łajdak będzie wisiał, jeżeli pan umrze.
— Niech się panu nie zdaje, że nasze władze są znowu tak skore — zaoponował 
McTavish.
— Ależ panowie, panowie — jęknął Bertie. — Pomyślcie na razie o mnie!
Harriwell wzruszył ramionami.
— Bardzo mi przykro, drogi panie, ale to jakaś tubylcza trucizna. Nikt nie zna 
antydotów 
na tubylcze trucizny. Niech pan spróbuje się uspokoić, jeżeli zaś…
Ostry huk dwóch wystrzałów przerwał rozmowę. Po chwili wrócił Brown. Naładował 
karabin i zasiadł do stołu.
— Kucharz nie żyje — oznajmił. — Malaria. Zupełnie niespodziewany atak.
— Mówiłem właśnie panu Arkwrightowi, że nie ma antydotów na tubylcze trucizny…
— Z wyjątkiem dżinu* — dokończył Brown.
Harriwell nazwał się bezmyślnym osłem i skoczył po flaszkę dżinu.
— Ostrożnie, przyjacielu, ostrożnie! — ostrzegał gościa, który jednym haustem 
wypił 
dwie trzecie szklanki źle oczyszczonej okowity, a teraz dławił się i krztusił, 
bo piekielny 
trunek palił mu gardło, aż łzy spływały po twarzy.
Harriwell zmierzył Arkwrightowi tętno i temperaturę, udał, że bada go troskliwie 
i zaczął 
powątpiewać, czy omlet był zatruty. Brown i McTavish przytaknęli szefowi, ale 
Bertie 
wyczuł nieszczerą nutę w ich głosie. Stracił apetyt i ukradkiem liczył tętno pod 
osłoną stołu. 
Nie ulegało wątpliwości, że biło coraz szybciej, lecz Bertie zapomniał przypisać 
to wypitemu 
dżinowi. McTavish z winchesterem w ręku wyszedł na werandę, by rozejrzeć się w 
sytuacji.
— Gromadzą się przed barakiem kuchennym — brzmiał jego meldunek. — Mają bez liku 
sniderów. Moim zdaniem trzeba przekraść się na tyły baraku i uderzyć na nich z 
flanki. 
Proponuję, panowie, żebyśmy zaatakowali pierwsi. Pójdziesz ze mną, Brown.
Harriwell posilał się z apetytem, a Bertie stwierdził, że puls ma szybszy o pięć 
uderzeń na 
minutę. Zerwał się jednak, kiedy gruchnęły strzały. Pośród trzasku sniderów 
słychać było 
szybki ogień winchesterów Browna i McTavisha. Kanonadzie akompaniowały piekielne 
wrzaski i wycia.
— Zmusili ich do ucieczki — powiedział administrator, gdy krzyki i wrzaski 
zaczęły 
cichnąć w oddali.
Ledwie Brown i McTavish zdążyli wrócić do stołu, magazynier wyruszył znowu na 
zwiady.
— Mają dynamit! — zameldował.
— Zaatakujemy ich więc dynamitem! — rzucił Harriwell.
Gospodarze uzbroili się w zapalone cygara i wepchnąwszy w kieszenie po kilka 
lasek 
dynamitu, skoczyli do drzwi. Wówczas zdarzyło się nieszczęście. Koledzy winili 
za nie 
później McTavisha, a on sam przyznał, iż szturm był może nieco zbyt zaciekły. W 
każdym 
razie pierwszy ładunek eksplodował pod domem, który uniósł się jednym 
narożnikiem i 
osiadł z powrotem na podmurówce. Połowa porcelany spadła ze stołu, a nakręcany 
raz na 
tydzień zegar stanął. Rycząc mściwie trzej bohaterowie zniknęli w ciemności 
nocy. Zaczęło 
się bombardowanie.
Kiedy wrócili, nie zastali gościa w jadalni. Biedak zawlókł się do kantoru, 
zabarykadował 
drzwi i runął na podłogę. Dręczyły go skąpane w dżinie koszmary. Tysiące razy 
umierał 
okropną śmiercią, a wokół staczano bohaterskie walki. Rano wypełznął na werandę.
Było mu niedobrze po dżinie i cierpiał na ból głowy, przekonał się jednak, że 
słońce nie 
zgasło i Bóg jest prawdopodobnie w niebie, ponieważ gospodarze żyli i nawet nie 
odnieśli 
ran.
Harriwell nalegał, by Bertie pozostał nieco dłużej, lecz ten postanowił 
niezwłocznie wrócić 
„Arlą” do Tulagi, gdzie trzymał się blisko komisarskiej rezydencji aż do dnia 
odejścia 
najbliższego parowca. Na tym statku były również turystki. Bertie znów uchodził 
za bohatera, 
a na Kapitana Malu — jak zwykle — damy nie zwracały uwagi. Ale Kapitan Malu 
wyekspediował z Sydney dwie skrzynki szkockiej whisky, najlepszej, jaką 
dysponował 
tamtejszy rynek. Nie był w stanie osądzić, kto efektowniej zaprezentował młodemu 
Arkwrightowi życie na straszliwym archipelagu — kapitan Hansen czy pan 
Harriwell.
Przełożył Tadeusz Jan Dehnel
POGANIN
The Heathen
Zetknąłem się z nim po raz pierwszy podczas burzy. Chociaż jednak burza zastała 
nas na 
tym samym szkunerze, dostrzegłem go dopiero wtedy, gdy statek rozleciał się pod 
nami w 
kawałki. Musiałem niewątpliwie widywać go i przedtem wraz z pozostałymi 
członkami 
tubylczej załogi, lecz nie zdawałem sobie sprawy z jego istnienia, gdyż „Petite 
Jeanne” była 
wyraźnie przeładowana. Oprócz ośmiu czy dziesięciu marynarzy–tubylców, białego 
kapitana, 
jego zastępcy i konwojenta oraz sześciu pasażerów kabinowych, zabrała wypływając 
z 
Rangiroa bodaj osiemdziesięciu pięciu pasażerów pokładowych, krajowców z wysp 
Paumotu 
i Tahiti — mężczyzn, kobiet i dzieci, obładowanych pudłami i towarem, nie mówiąc 
już o 
matach do spania, kocach i tobołkach z odzieżą.
Właśnie minął był sezon połowu pereł na wyspach Paumotu i wszyscy wracali na 
Tahiti. 
W kabinach było nas sześciu handlarzy pereł: dwóch Amerykanów, Ah–Czun 
(najbielszy ze 
wszystkich znanych mi Chińczyków), jeden Niemiec, jeden polski Żyd i wreszcie ja 
na 
dopełnienie pół tuzina.
Sezon udał się doskonale. Powodu do narzekań nie miał ani żaden z nas, ani też 
nikt 
spośród osiemdziesięciu pięciu pasażerów pokładowych. Wszystkim się 
poszczęściło, toteż 
oczekiwaliśmy z utęsknieniem odpoczynku w Papeete, obiecując sobie spędzić tam 
wiele 
miłych chwil.
„Petite Jeanne” była niewątpliwie przeciążona. Miała tylko siedemdziesiąt ton 
pojemności 
i z całą pewnością nie powinna była dźwigać na swym pokładzie ani dziesiątej 
części 
zabranego tłumu. Wnętrze miała wypełnione po brzegi muszlami perłowymi i koprą. 
Nawet 
kantorek zapchany był muszlami. Zakrawało na cud, że w tych warunkach marynarze 
mogli 
jeszcze obsługiwać statek. Nie można było przecisnąć się przez pokład. 
Przechodzili , więc 
tam i z powrotem po poręczy nad burtą.
W nocy stąpali po śpiących, którzy — przysiągłbym — zalegali podłogę podwójną 
warstwą. A jeszcze na dobitkę były tam świnie i kury, i worki korzeni yamu, a 
wszelkie 
możliwe miejsca obwieszone były sznurami orzechów kokosowych i pękami bananów. 
Po 
obu bokach, między olinowaniem przedniego i głównego masztu, przeciągnięto 
sznury na 
takiej wysokości, iż ledwie można było manewrować przednim bomem, a z każdego z 
nich 
zwisało co najmniej pięćdziesiąt pęków bananów.
Wszystko zapowiadało ciężką przeprawę, nawet gdyby udało nam się odbyć podróż w 
ciągu dwóch, trzech dni, co było możliwe przy sprzyjającym wietrze południowo–
wschodnim. Ale pasat nie chciał dąć. Po pierwszych pięciu godzinach skończył 
ostatecznie na 
kilkunastu urywanych podmuchach. Przez całą noc i następny dzień trwała cisza — 
dobrze 
znana, oślepiająca i szklista cisza, w czasie której sama myśl o ogarnięciu jej 
wzrokiem 
wystarcza, by przyprawić o ból głowy.
Na drugi dzień zmarł jeden krajowiec z Wyspy Wielkanocnej, który wyróżnił się w 
tym 
sezonie na lagunie jako doskonały nurek. Okazało się, że była to ospa, choć 
doprawdy nie 
mogę pojąć, skąd mogła dostać się na pokład, skoro na lądzie przed opuszczeniem 
Rangiroa 
nie słyszeliśmy o żadnym wypadku tej choroby. Niemniej fakt pozostał faktem — 
ospa: jeden 
zgon i trzech dalszych ludzi powalonych chorobą.
Nie było żadnej rady. Nie mogliśmy ani odizolować chorych, ani zaopiekować się 
nimi. 
Byliśmy stłoczeni jak śledzie w beczce. Nie pozostawało nam nic innego, jak 
tylko gnić i 
umierać. Ściśle biorąc, takie było nasze położenie do chwili, gdy noc oddzieliła 
nas od 
pierwszego śmiertelnego wypadku. W ciągu tej nocy zastępca kapitana, konwojent i 
Żyd z 
Polski wymknęli się wraz z czterema krajowcami na wielkiej łodzi wielorybniczej. 
Od tej 
pory słuch o nich zaginął. Następnego ranka kapitan czym prędzej przedziurawił 
pozostałe 
łodzie — i marny był nasz los.
Dnia tego nastąpiły dwa zgony, nazajutrz trzy, potem zaś liczba ich podskoczyła 
do ośmiu. 
Godny uwagi był sposób, w jaki przyjmowaliśmy te wieści. Krajowcy na przykład 
pogrążali 
się w niemym, tępym przerażeniu. Kapitan, Francuz nazwiskiem Oudouse, stał się 
wielce 
nerwowy i gadatliwy. Dostał nawet drżączki. Był to wielki, otyły mężczyzna, 
najmniej 
dwieście funtów żywej wagi, który wkrótce zamienił się w okaz trzęsącej się jak 
galareta góry 
tłuszczu.
Niemiec, obaj Amerykanie i ja zakupiliśmy cały zapas szkockiej whisky i 
pogrążyliśmy się 
w pijaństwie. Wymyśliliśmy piękną teorię, która głosiła, że skoro przesiąkniemy 
na wylot 
alkoholem, każdy zarazek ospy, ledwie się zetknie z naszymi ciałami, spali się 
natychmiast na 
popiół. Teoria ta znalazła zresztą potwierdzenie w faktach, choć muszę przyznać, 
że choroba 
nie tknęła również kapitana Oudouse i Ah–Czuna, choć Francuz nie pił wcale, a 
Ah–Czun 
ograniczał się do jednej porcji napoju dziennie.
Pogoda była piękna. Słońce, wstępujące właśnie w odchylenie północne, świeciło 
wprost 
nad naszymi głowami. Nie było wiatru, z wyjątkiem częstych krótkotrwałych 
szkwałów, 
które dęły wściekle przez pięć minut do pół godziny, po czym zatapiały nas w 
potokach 
ulewy. Po każdym takim szkwale straszliwe słońce ukazywało się znowu, 
wydobywając 
kłęby pary z zalanych pokładów.
Para ta nie była przyjemna. Był to opar śmierci przesycony milionami zarazków. 
Sięgaliśmy po wódkę, ilekroć opar ten poczynał się wznosić znad trupów i 
umierających — 
powtarzaliśmy tę czynność jeszcze parokrotnie, stosując szczególnie mocną 
mieszankę. Z 
reguły też wypijaliśmy po kilka dodatkowych porcji za każdym razem, gdy 
przerzucano przez 
burtę nieboszczyków na pastwę rojącym się wokół statku rekinom.
Przeżyliśmy w ten sposób tydzień, aż wreszcie wyczerpał się zapas whisky. I 
dobrze się 
stało, gdyż w przeciwnym razie nie byłoby mnie dziś na tym świecie. Trzeba było 
zaiste być 
zupełnie trzeźwym, by przetrzymać to, co nastąpiło potem — z czym chyba zgodzi 
się każdy, 
gdy wspomnę nawiasem, że tylko dwom ludziom to się udało. Drugim z tych ludzi 
był 
właśnie poganin — przynajmniej takie miano nadał mu kapitan Oudouse w chwili, 
gdym po 
raz pierwszy zdał sobie sprawę z jego istnienia. Nie uprzedzajmy jednak 
wypadków. Pod 
koniec tygodnia, gdy całe grono handlarzy pereł było z braku alkoholu trzeźwe, 
przypadkowo 
rzuciłem okiem na barometr wiszący u zejścia do kabin. Przeciętny wskaźnik w 
okolicy wysp 
Paumotu wynosił 29.90, podlegając normalnym wahaniom w granicach od 29.85 do 
30.00, a 
nawet do 30.05; teraz jednak ujrzałem, że barometr opadł na 29.62, a wiadomość 
ta 
wystarczała do otrzeźwienia najbardziej pijanego handlarza pereł, jaki 
kiedykolwiek 
zajmował się spalaniem zarazków ospy w szkockiej whisky. Gdy zwróciłem na to 
uwagę 
kapitanowi Oudouse, dowiedziałem się, że już od kilku godzin obserwował ciągły 
spadek 
ciśnienia. Niewiele można było tu uczynić, ale tę odrobinę wykonał on doskonale, 
jeśli 
zważyć okoliczności, w jakich się znajdowaliśmy. —ciągnął lekkie płótna, 
pozostawiając 
tylko żagiel sztormowy, rozpostarł liny ratunkowe i oczekiwał wiatru. Omyłka 
jego polegała 
na tym, co zrobił już po nadejściu wiatru. Położył statek na lewy bok, co byłoby 
właściwym 
manewrem na południe od równika, gdybyśmy — a w tym tkwiło sedno rzeczy — nie 
znajdowali się na samym szlaku huraganu.
A właśnie znajdowaliśmy się na samym jego szlaku. Mogłem to łatwo poznać po 
stałym 
wzmaganiu się wiatru i równie stałym opadaniu barometru, Chciałem, by kapitan 
obrócił 
statek i puścił go z wiatrem aż do czasu, gdy barometr zatrzyma się, a potem 
dopiero ułożył 
go w dryf. Sprzeczaliśmy się tak długo, aż dostał napadu histerii, lecz nie 
ustąpił. Najgorsze 
było to, że nie mogłem zyskać poparcia ze strony reszty handlarzy pereł. 
Wiedziałem, że nie 
przyznawali mi żadnych praw do pouczania wykwalifikowanego żeglarza.
Oczywiście fala wznosiła się straszliwie wraz z wiatrem. Nigdy nie zapomnę 
trzech 
pierwszych fal, które wdarły się na pokład „Petite Jeanne”. Popadła ona w 
bezwład, jak to się 
często zdarza statkom w dryfie, a w tych warunkach pierwsza fala dokonała 
prawdziwego 
spustoszenia. Z lin ratunkowych korzystać mogli tylko silni i zdrowi, lecz i oni 
niewiele z 
nich mieli pożytku, kiedy kobiety i dzieci, banany i orzechy kokosowe, świnie i 
pudła z 
towarem, chorzy i dogorywający zmiatani byli wzdłuż pokładu w rozwrzeszczanej, 
jęczącej, 
zwartej masie.
Druga fala zalała pokład „Petite Jeanne” aż do poręczy. Że zaś rufa jej opadła, 
a dziób 
wzniósł się ku niebu, cały ten nieszczęsny kłąb ludzi i bagażu zaczął się zsuwać 
do tyłu. Był 
to żywy potok. Lecieli głową naprzód, nogami naprzód, bokiem, koziołkując, 
skręcając się, 
tarzając, wijąc i wzajemnie zgniatając. Od czasu do czasu ten i ów przytrzymał 
się na chwilę 
jakiegoś uchwytu lub sznura, lecz ciężar napierających ciał wnet go odrywał i 
znosił.
Zauważyłem człowieka, który głową i klatką piersiową zderzył się ze słupem 
służącym do 
umocowywania lin po prawej stronie pokładu. Czaszka jego rozprysła się jak 
skorupa jaja. 
Widząc, na co się zanosi, wskoczyłem na dach kabiny pokładowej, a stamtąd wprost 
na 
główny maszt, Ah–Czun i jeden z Amerykanów chcieli mnie naśladować, lecz 
wyprzedziłem 
ich o jeden skok. Amerykanin został zmieciony poza rufę jak worek. Ah–Czun 
uchwycił się 
rączki koła sterowego i przypadł do niego. Lecz jakaś zwalista vahine (kobieta) 
z Raratonga 
— musiała ważyć ze dwieście pięćdziesiąt funtów — oparła się o Chińczyka 
zarzucając mu 
ramię wokół szyi, Złapał wtedy drugą ręką wyspiarza—sternika, lecz właśnie w tej 
chwili 
szkuner przechylił się silnie na prawy bok.
Potok ciał i wody, rwący wzdłuż lewego chodnika między kabiną a poręczą, zmienił 
nagle 
kierunek i skręcił w prawo. Wylecieli wszyscy — vahine, Ah–Czun i sternik; 
dałbym głowę, 
że gdy Chińczyk wypadał za burtę, posłał mi w drodze do otchłani uśmiech pełen 
filozoficznej rezygnacji.
Trzecia fala — najpotężniejsza ze wszystkich — nie wyrządziła już tak wielkich 
szkód. 
Kiedy wtargnęła na statek, prawie wszyscy byli już na linach. Na pokładzie 
pozostało 
wszystkiego z tuzin dyszących, na pół zatopionych i na pół ogłuszonych 
nieszczęśników 
toczących się na wszystkie strony lub usiłujących doczołgać się w bezpieczne 
miejsce. Fala 
zniosła ich z pokładu wraz z wrakami dwu ostatnich szalup. Mnie wraz z 
pozostałymi 
handlarzami pereł udało się w przerwie między dwiema falami sprowadzić 
kilkanaście kobiet 
i dzieci do kabin i zatrzasnąć za nimi pokrywę. Niewiele to zresztą pomogło tym 
biednym 
stworzeniom.
A wiatr? Na podstawie całego dotychczasowego doświadczenia nigdy bym nie 
uwierzył, 
że wiatr może dąć tak silnie: Niepodobna tego opisać. Czy można opisać koszmar? 
A wiatr 
był właśnie potwornym koszmarem. Zrywał nam odzież z ciał, dosłownie — zrywał. 
Nie 
żądam, byście mi uwierzyli. Po prostu opowiadam o tym, co widziałem i odczułem 
na sobie. 
Chwilami sam w to nie wierzę. Przeżyłem to i dość na tym — choć trudno uwierzyć, 
by ktoś 
mógł stawić czoła takiej wichurze i ujść z życiem. Było to potworne, a 
najpotworniejszy ze 
wszystkiego był fakt, że wiatr wzmagał się i wzmagał bez ustanku.
Wyobraźcie sobie niezliczone miliony czy biliony ton piasku. Wyobraźcie sobie, 
że cały 
ten piasek pędzi naprzód z szybkością dziewięćdziesięciu, stu, stu dwudziestu 
mil na godzinę 
lub jeszcze chyżej, z szybkością nieograniczoną. Wyobraźcie sobie dalej, że 
piasek ten — 
choć niedostrzegalny i niedotykalny — zachowuje cały ciężar i zwartość właściwe 
piaskowi. 
Gdy wam się to uda, może zyskacie słabe pojęcie o istocie owego wichru.
Zresztą porównanie z piaskiem nie jest właściwe. Pomyślcie raczej o błocie — 
niedostrzegalnym, niedotykalnym, a mimo to ciężkim. Ale i to nie wystarcza. 
Pomyślcie, że 
każda cząsteczka powietrza zamieniła się w grudkę błota. A teraz wyobraźcie 
sobie napór 
nieogarnionego mnóstwa tych grudek. Nie — to przekracza moje możliwości. Mowa 
ludzka 
może się nadawać do wyrażania zwykłych rzeczy, ale nigdy nie zdoła oddać obrazu 
owej 
niesamowitej zawieruchy. Trzeba mi było trzymać się pierwotnego zamiaru nie 
podejmować 
próby opisu.
Powiem tylko tyle: fala, która najpierw się wzniosła, teraz została zmiażdżona 
przez wiatr. 
Co więcej, wydawało się, że paszcza huraganu wessała w siebie cały ocean, 
porywając go w 
tę część przestrzeni, którą przedtem zajmowało powietrze. Żagle nasze oczywiście 
dawno 
przepadły. Lecz kapitan Oudouse posiadał na „Petite Jeanne” coś, czego nigdy 
przedtem nie 
widziałem na szkunerze Mórz Południowych — a mianowicie kotew morską. Był to 
stożkowaty worek płócienny, którego wlot utrzymywany był stale w stanie otwartym 
przez 
olbrzymią obręcz żelazną. Kotew morska olinowana była na podobieństwo latawca, 
dzięki 
czemu pruła wodę tak, jak latawiec pruje powietrze, z pewną wszakże różnicą. Oto 
pozostawała ona tuż pod powierzchnią oceanu w położeniu pionowym. Długa lina 
łączyła ją z 
kolei ze szkunerem. Dzięki temu urządzeniu „Petite Jeanne” ustawiona była 
dziobem do 
wiatru i do fali — jeśli można było nazwać to falą.
Położenie nasze byłoby względnie pomyślne, gdyby nie to, że znajdowaliśmy się na 
samym szlaku huraganu. Wprawdzie wiatr wyrwał nasze żagle z rabant, zmiótł 
stengi i 
poplątał całe olinowanie, lecz mimo to bylibyśmy wyszli z przygody obronną ręką, 
gdyby oko 
huraganu nie zbliżało się wprost ku nam. Długotrwały napór wichru wprawił mnie w 
stan 
zupełnego upadku; czułem się ogłuszony, oniemiały i jak gdyby sparaliżowany i 
wydaje mi 
się, że miałem właśnie dać za wygraną, gdy uderzyło w nas ognisko burzy. Ciosem 
tym była 
bezwzględna martwota. Powietrza nie mącił nawet najlżejszy powiew. Wrażenie było 
niemal 
bolesne.
Nie zapominajcie o tym, że przez wiele godzin pozostawaliśmy w stanie 
straszliwego 
napięcia mięśni przeciwstawiających się potwornemu naciskowi wiatru. A teraz 
nagle napór 
ten ustał. Pamiętam, iż czułem się wtedy tak, jak gdybym cały nabrzmiewał i miał 
się lada 
chwila rozlecieć. Zdawało się, że każdy z atomów mego ciała odpycha wszystkie 
pozostałe 
jego atomy, dążąc niepowstrzymanie do wyrwania się w przestrzeń. Trwało to 
jednak tylko 
chwilę. Szła już ku nam zagłada.
Pod nieobecność wiatru i ciśnienia morze powstało. Skakało, wyrywało się, 
wznosiło 
wprost ku chmurom. Zważcie, że ze wszystkich kierunków świata ten niepojęty 
wiatr dął w 
stronę ośrodka ciszy. W rezultacie zewsząd niepowstrzymanie napływały fale. Nie 
było 
wiatru, który by stawił im opór. Strzelały w górę jak szpunty wybijane z dna 
beczki pełnej 
wody. Nie było w nich żadnego porządku, żadnej stałości.
Były to przewrotne, oszalałe fale. Miały co najmniej osiemdziesiąt stóp 
wysokości. Nie 
były w ogóle falami. Nie przypominały żadnych fal, które kiedykolwiek widziało 
oko ludzkie. 
Były po prostu płachtami, potwornie chlustającymi płachtami wody, wyrastającymi 
na 
osiemdziesiąt stóp. Czy doprawdy tylko osiemdziesiąt? Z pewnością były jeszcze 
wyższe. 
Przeskakiwały ponad szczytami masztów. Wyglądały jak nurty potopu, jak wybuchy. 
Były 
pijane. Padały byle gdzie i byle jak. Roztrącały się wzajemnie i zmagały ze 
sobą. Zwierały się 
i waliły jedna na drugą, by potem nagle rozpaść się na tysiące oddzielnych 
wodospadów. Nie 
można było tego ośrodka burzy porównać z żadnym obrazem oceanu, jaki 
kiedykolwiek 
powstał w wyobraźni ludzkiej. Był to zamęt po trzykroć zbełtany, ostateczne 
rozprzężenie. 
Była to piekielna czeluść obłąkanego morskiego żywiołu.
A co się stało z „Petite Jeanne”? Nie umiem tego określić. Poganin wyznał mi 
później, że i 
on nie wiedział. Została dosłownie rozdarta na pół, potargana w strzępy, 
zdruzgotana na 
miazgę, rozniesiona w pył strzaskanego drewna, unicestwiona. Kiedy odzyskałem 
przytomność, znajdowałem się w wodzie, płynąc odruchowo — choć bliski byłem 
zatonięcia. 
Nie zdawałem sobie sprawy, jak się tam dostałem. W pamięci został mi tylko obraz 
rozlatującej się „Petite Jeanne”, co musiało zbiec się z chwilą nagłej utraty 
przeze mnie 
świadomości. Oto jednak byłem teraz w wodzie i nie pozostawało mi nic innego, 
jak szukać 
najlepszego wyjścia, choć w tym „najlepszym” niewiele było otuchy. Wiatr dął 
znowu, a fala 
była znacznie niższa i bardziej wyrównana, z czego wywnioskowałem, że ośrodek 
burzy 
został już poza mną. Na szczęście nie było w pobliżu rekinów. Widocznie huragan 
rozproszył 
żarłoczną zgraję, która otaczała ginący statek i żywiła się trupami.
Było koło południa, gdy „Petite Jeanne” przestała istnieć, a w jakieś dwie 
godziny później 
fale zniosły ku mnie jedną z jej klap wylotowych. Padał rzęsisty deszcz i 
jedynie wyjątkowo 
pomyślnemu zbiegowi okoliczności zawdzięczać mogłem to spotkanie. Krótki odcinek 
linki 
zwieszał się z uchwytu klapy. Uprzytomniłem sobie wtedy, że pozostał mi co 
najmniej jeden 
dzień życia, jeżeli żarłacze nie powrócą. Po upływie trzech godzin, a może nawet 
nieco 
później — gdy leżałem przywarty do klapy i usiłowałem z zamkniętymi oczyma 
skupić 
uwagę na niełatwym zadaniu wdychania niezbędnej do utrzymania się przy życiu 
ilości 
powietrza bez jednoczesnego wchłonięcia nadmiaru wody, grożącego mi zatopieniem. 
O uszy 
moje, jak mi się zdawało, obił się szmer głosów. Deszcz ustał, a wiatr i morze 
przedziwnie 
szybko się uspokoiły. W odległości najwyżej dwudziestu stóp ode mnie, na drugiej 
pokrywie 
podobnej do mojej, dostrzegłem kapitana Oudouse i Poganina. Walczyli o 
posiadanie klapy, a 
w każdym razie walczył Francuz.
— Pa?en noir!* — usłyszałem jego okrzyk, a jednocześnie ujrzałem, jak kopnął 
kanaka.
Kapitan utracił cały swój przyodziewek, z wyjątkiem butów, ciężkich chodaków: 
Toteż 
cios okazał się wyjątkowo dotkliwy, zwłaszcza iż trafił Poganina w usta i 
podbródek, na pół 
go ogłuszając. Spodziewałem się, że wyspiarz odpłaci mu należycie, lecz on 
płynął tylko 
bezradnie, w bezpiecznej odległości dziesięciu stóp od napastnika. Ilekroć fala 
znosiła go w 
pobliże klapy, Francuz nie puszczając jej z rąk kopał go obu nogami. Za każdym 
razem 
obdarzał przy tym kanaka mianem czarnego poganina.
— Żebym cię tylko mógł dostać, z przyjemnością utopiłbym cię, ty biały bydlaku! 
— 
wrzasnąłem.
Jedyną przyczyną, dla której tego nie zrobiłem, było moje wyczerpanie. Sama myśl 
o 
wysiłku, jakiego by to wymagało, przyprawiała mnie o mdłości. Przywołałem więc 
wyspiarza 
do siebie i odstąpiłem mu część mojej klapy. Oświadczył mi, że nazywa się Otoo i 
że 
pochodzi z Bora Bora, najbardziej wysuniętej na zachód spośród Wysp 
Towarzyskich. Jak się 
dowiedziałem później, pierwszy zdobył ową klapę, a dopiero po pewnym czasie 
spotkał 
kapitana Oudouse i zaofiarował mu na niej miejsce, w nagrodę za co został 
przepędzony 
kopniakami.
W ten sposób zetknąłem się po raz pierwszy z Otoo. Nie miał bojowego ducha. Był 
istotą 
czułą, pełną słodyczy i delikatności, choć mierzył blisko sześć stóp i obdarzony 
był mięśniami 
godnymi gladiatora. Nie miał bojowego ducha, ale nie był też tchórzem. Miał 
serce lwa, a w 
dalszych latach byłem świadkiem, jak narażał się na niebezpieczeństwa, którym ja 
sam nigdy 
bym się nie ośmielił stawić czoła. Chodzi mi o podkreślenie, że choć nie palił 
się do burd i 
wystrzegał się ich wywoływania — nigdy nie uchodził z pola walki, gdy awantura 
już się 
zaczęła. Ale, gdy Otoo wkraczał na widownię, musieli się wszyscy dobrze mieć na 
baczności, 
jak żeglarze na komendę „Strzeż się mielizny!”. Nigdy nie zapomnę nauczki, którą 
dostał od 
niego Bill King. Zdarzyło się to na niemieckich Samoa. Bill King obwołany został 
mistrzem 
Marynarki Amerykańskiej w wadze ciężkiej. Był to kawał draba, istny goryl, jeden 
z tych 
pięściarzy, co to z uderzeniem ciężkim i pewnym łączą niepoślednią zwinność 
ramion. On to 
wszczął sprzeczkę z Otoo i zdążył kopnąć go dwukrotnie i raz zdzielić pięścią, 
nim Otoo 
uznał za konieczne stanąć do walki. Cała sprawa nie trwała nawet czterech minut, 
po upływie 
których nieszczęsny Bill King znalazł się w posiadaniu czterech pękniętych 
żeber, złamanego 
przedramienia i wybitej łopatki. Otoo nie miał pojęcia o naukowych zasadach 
walki. Był po 
prostu zapaśnikiem z urodzenia, Bill King stracił więc prawie trzy miesiące na 
wylizanie się 
ze skutków tej próbki zdolności przeciwnika, jaka przypadła mu w udziale owego 
popołudnia 
na plaży w Apia.
Znów jednak wybiegłem naprzód. Korzystaliśmy więc wspólnie z naszej klapy 
wylotowej. 
Zmienialiśmy się kolejno, przy czym jeden z nas leżał na pokrywie i odpoczywał, 
drugi zaś, 
zanurzony po kark, trzymał się jej oburącz. Przez całe dwie doby, przebywając na 
przemian 
na klapie i w wodzie, płynęliśmy tak po oceanie. Pod koniec byłem już przeważnie 
nieprzytomny, chwilami zaś słyszałem, jak Otoo bełkotał lub majaczył w swym 
ojczystym 
narzeczu. Okoliczność, że byliśmy stale zanurzeni, ustrzegła nas przed śmiercią 
z pragnienia, 
choć woda morska wespół ze słońcem wprawiły w przedziwny stan, pośredni między 
zamarynowaniem a porażeniem słonecznym.
W końcu Otoo uratował mi życie. Kiedy bowiem odzyskałem przytomność, leżałem na 
piasku w odległości dwudziestu stóp od morza, osłonięty przed blaskiem słońca 
kilkoma 
liśćmi palmy kokosowej. Tylko Otoo mógł mnie tam zaciągnąć i obdarzyć cieniem. 
Leżał 
teraz koło mnie. Straciłem powtórnie świadomość, a gdym znów przyszedł do 
siebie, otaczała 
nas chłodna, gwiaździsta noc, Otoo przyciskał do mych warg rozłupany orzech 
kokosowy z 
napojem.
Byliśmy jedynymi ocalałymi rozbitkami z „Petite Jeanne”. Kapitan Oudouse musiał 
ulec 
wyczerpaniu, gdyż po kilku dniach fale wyniosły na wybrzeże jego klapę. Po 
spędzeniu wraz 
z Otoo tygodnia wśród krajowców na atolu, zostaliśmy zabrani na pokład 
francuskiego 
krążownika, który przywiózł nas na Tahiti. Zanim tak to się stało, zdążyliśmy 
zamienić się 
imionami. Na morzach Południa obrządek ten wiąże z sobą mężczyzn ściślej niż 
braterstwo 
krwi. Inicjatywa wyszła ode mnie, Otoo zaś przyjął mą propozycję z oznakami 
najwyższej 
radości.
— Dobrze się stało — rzekł w tahitańskim narzeczu. — Albowiem przez dwa dni 
towarzyszyliśmy sobie na ustach śmierci.
— Śmierć jednak zająknęła się widocznie — zauważyłem z uśmiechem.
— Dokonałeś dzielnego czynu, panie — odrzekł — toteż śmierć nie była na tyle 
podła, by 
przemówić.
— Dlaczego nazywasz mnie panem? — zapytałem z odcieniem obrazy. — Przecież 
zamieniliśmy się imionami. Jestem dla ciebie Otoo, a ty dla mnie Charley — i po 
wszystkie 
czasy stosunek nasz się nie zmieni. Tak chce obyczaj. A nawet gdy umrzemy, jeśli 
dane nam 
będzie rozpocząć nowe życie gdzieś poza gwiazdami i sklepieniami niebios, ty 
nadal będziesz 
dla mnie Charley, a ja dla ciebie Otoo.
— Tak, panie — odpowiedział z oczami rozpromienionymi i pełnymi czułej radości.
— I znów to samo! — krzyknąłem oburzony.
— Czyż to, co wypływa z mych ust, ma jakieś znaczenie? — bronił się. — Przecież 
to 
tylko usta. A w myślach zawsze będę cię zwał Otoo. Ilekroć pomyślę o sobie, ty 
będziesz we 
mnie obecny. Kiedykolwiek ludzie zawołają na mnie po imieniu, ty będziesz we 
mnie 
obecny, a ponad niebem i poza gwiazdami nie przestaniesz nazywać się dla mnie 
Otoo. Czy 
teraz dobrze, panie?
Ukryłem uśmiech i powiedziałem, że już dobrze.
Rozstaliśmy się w Papeete. Ja pozostałem tam, by wrócić do sił, on zaś udał się 
na kutrze 
na swą rodzinną wyspę Bora Bora. Po sześciu tygodniach wrócił.
Zdziwiłem się, ponieważ opowiadał mi dawniej o swej żonie oraz o zamiarze 
powrotu do 
niej na stałe i zaprzestania morskich podróży.
— Dokąd się wybierasz, panie? — zapytał po pierwszych pozdrowieniach.
Wzruszyłem ramionami. Odpowiedź na to pytanie nie była łatwa.
— W szeroki świat — odparłem. — W świat, na wszystkie morza i wszystkie wyspy na 
morzach.
— Pójdę z tobą — powiedział po prostu. — Żona moja nie żyje.
Nie miałem nigdy brata, ale sądząc z tego, co było mi wiadome o braciach innych 
ludzi, 
wątpię czy ktokolwiek miał kiedy brata, który byłby mu bliższy niż Otoo dla 
mnie. Był mi 
bratem, lecz równocześnie ojcem i matką. I jeszcze jedno wiem dobrze: dzięki 
niemu stałem 
się rzetelnym i lepszym człowiekiem. Mało mi zależało na innych ludziach, ale w 
oczach 
Otoo musiałem żyć uczciwie. Przez wzgląd na niego nie śmiałem się splamić. 
Upatrywał we 
mnie ideału, choć obawiam się, że przyczyniły się do tego głównie miłość i 
cześć, jakimi 
mnie darzył. Bywały zaś chwile, kiedy stałem już na samym progu otchłani 
piekielnej i 
byłbym się w nią stoczył, gdyby nie powstrzymał mnie wzgląd na Otoo. Jego duma 
ze mnie 
przenikała stopniowo w moją istotę — tak że wreszcie jedną z głównych zasad mego 
postępowania stała się troska, by tej jego dumy nie umniejszyć.
Nie od razu oczywiście zdałem sobie sprawę z uczuć, jakie żywił dla mnie. Nie 
sądził 
nigdy mego postępowania, nie pozwalał sobie na żadną ocenę — dopiero z czasem 
zaświtała 
w mym umyśle świadomość tych wyżyn, na które zostałem przezeń wyniesiony, i 
począłem 
rozumieć, jak wielki ból mogłem mu zadać, gdybym nie dorastał do przypisywanej 
mi miary.
Przez siedemnaście lat stale byliśmy razem. Przez cały ten czas stał u mego 
boku, 
czuwając, kiedy spałem, pielęgnując mnie w chorobie, opatrując moje rany, a 
nawet 
otrzymując je w mej obronie. Zaciągał się na te same co i ja statki i po społu 
przemierzaliśmy 
Ocean Spokojny od Hawai po przylądek Sydney i od cieśniny Torres do wysp 
Galapagos. 
Przewędrowaliśmy szmat świata od Nowych Hebrydów i Wysp Liniowych aż po wielką 
równię zachodnią, zawadzając po drodze o Luizjady, Nową Brytanię, Nową Irlandię 
i Nowy 
Hanower. Trzykrotnie rozbiliśmy się — przy Archipelagu Gilberta, pośród wysp 
Santa Cruz i 
w okolicy Fidżi. A handlowaliśmy i zarabialiśmy wszędzie, gdzie tylko 
dostrzegliśmy 
możliwość zysku w perłach, muszlach perłowych, w włóknach kokosowych, mięczakach 
jadalnych, szylkrecie morskim lub wyławianiu wraków.
Zaczęło się to w Papeete, kiedy Otoo oświadczył, że zamierza towarzyszyć mi 
przez 
wszystkie morza i wyspy na morzach.
W owym czasie, w Papeete istniał klub, gdzie zbierali się handlarze pereł, kupcy 
i kwiat 
opryszków z całego obszaru Mórz Południowych. Grało się tam ostro, a piło tęgo. 
Jeśli mnie 
pamięć nie myli, wracałem stamtąd o późniejszej porze, niżby tego wymagała 
przyzwoitość i 
dobre obyczaje. Bez względu na to jednak, o której godzinie opuszczałem klub — 
Otoo 
zawsze czekał, by mnie odprowadzić bezpiecznie do domu.
Z początku uśmiechałem się tylko; potem zacząłem go łajać. Wreszcie oświadczyłem 
mu 
prosto z mostu, że nie potrzebuję niańki — i później przez jakiś czas nie 
widywałem go, gdy 
wychodziłem z klubu. Zupełnie przypadkowo, mniej więcej po tygodniu, odkryłem, 
iż 
odprowadzał mnie nadal, przemykając się chyłkiem między cieniami mangowców. Cóż 
mogłem na to poradzić? Pamiętam jednak, co zrobiłem.
Oto począłem coraz wcześniej wracać do domu. W noce dżdżyste i burzliwe, gdy 
szaleństwo i zabawa kwitły w najlepsze, prześladowała mnie uporczywie myśl o 
tym, że Otoo 
odbywa swą ponurą wartę pod ociekającymi wodą mangowcami. Doprawdy, pod jego 
wpływem stałem się lepszym człowiekiem. A jednak nie miał on w sobie nic ze 
świętoszka. 
Nie znał też wcale zasad chrześcijańskiej moralności. Wszyscy tubylcy z wyspy 
Bora Bora 
byli chrześcijanami, on jednak pozostał poganinem, jedynym niewierzącym na 
wyspie — 
bezwzględnym materialistą, wyznającym pogląd, że po śmierci przestanie żyć. 
Wierzył 
wyłącznie w uczciwą grę i prawość w postępowaniu. Drobne podłostki były w jego 
mniemaniu niemal równie godne potępienia, jak wyuzdane zabójstwo. Sądzę nawet, 
że wyżej 
cenił mordercę niż małego krętacza.
Co się tyczy mnie osobiście, sprzeciwiał się wszystkiemu, co mogło mi 
zaszkodzić. 
Hazardowi nie miał nic do zarzucenia — sam zresztą uprawiał go z zapałem. Ale 
wysiadywanie w spelunkach późną nocą jak mi to tłumaczył, zagrażało zdrowiu. 
Bywał 
świadkiem, że ludzie nie dbający o siebie umierali na gorączkę. Nie był 
abstynentem i chętnie 
pokrzepiał się czymś mocnym, ilekroć wypadało mu moknąć w czasie pracy na łodzi. 
Ale był 
zwolennikiem umiarkowanego użytkowania trunków. Widział wiele ludzi, których 
pociąg do 
kieliszka przyprawił o zgon lub hańbę.
Dobro moje zawsze leżało mu na sercu. Już z góry myślał za mnie, rozważał moje 
zamierzenia i przejmował się nimi bardziej niż ja sam. Z początku, kiedy nie 
wiedziałem 
jeszcze, jak dalece moje sprawy go obchodzą, musiał odgadywać me zamiary — jak 
to 
zdarzyło się na przykład w Papeete, gdy omal nie związałem się spółką z dość 
podejrzanym 
rodakiem wciągającym mnie do jakichś interesów z guanem. Nie wiedziałem, że był 
łajdakiem, i nie wiedział o tym nikt z białych w Papeete. Otoo również nie był 
wtajemniczony 
w jego sprawki, lecz widząc nasze zbliżenie, dokonał wywiadu na własną rękę. 
Wielu 
żeglarzy—krajowców ze wszystkich krańców mórz obija się po wybrzeżu Tahiti, Otoo 
więc 
żywiąc tylko podejrzenia, gadał z nimi dopóty, aż zebrał dostateczny materiał 
obciążający. A 
historia życia Randolfa Watersa była zaiste bogata. Nie dawałem jej początkowo 
wiary, gdy 
Otoo mi ją opowiedział. Kiedy jednak wygarnąłem wszystko Watersowi, zamilkł od 
razu, po 
czym spakował manatki i ulotnił się na pierwszym parowcu zdążającym do Auckland.
Muszę przyznać, że z początku czułem do Otoo pewną urazę o wścibianie nosa w 
moje 
sprawy. Wiedziałem jednak, że powoduje nim całkowita bezinteresowność, wkrótce 
zaś 
zmuszony byłem uznać jego rozsądek i dyskrecję. Miał zawsze otwarte oczy na 
wszystko, Co 
mogło mi dać widoki wielkiej wygranej, a czynił to w sposób równie przenikliwy, 
jak 
dalekowzroczny. Po pewnym czasie został mym doradcą i doszło do tego, że lepiej 
ode mnie 
orientował się w moich interesach. Z pewnością dbał o moją korzyść więcej niż ja 
sam. 
Odznaczałem się wtedy szeroką beztroską młodości i przekładałem romantyzm życia 
nad 
dolary, a przygodę —nad wygodną kwaterę. Dobrze się więc stało, że znalazłem 
kogoś, kto 
się o mnie troszczył. Zdaję sobie sprawę teraz, że gdyby nie Otoo, nie byłbym 
dożył chwili 
obecnej.
Spośród wielu przeżyć opowiem tu jedno tylko, dla przykładu. Miałem już pewne 
doświadczenie w werbowaniu krajowców, zanim zająłem się połowem pereł na wyspach 
Paumotu. Przebywaliśmy wraz z Otoo na piaszczystym wybrzeżu Samoa — leżąc 
wówczas 
dosłownie na piasku i pod wozem — gdy trafiła mi się sposobność racy w 
charakterze 
werbownika na brygu zajmującym się wspomnianym procederem. Otoo zaciągnął się na 
ten 
bryg jako zwykły marynarz, a przez następne sześć lat, na tyluż co najmniej 
statkach, 
tłukliśmy się razem po najdzikszych wertepach Melanezji. Otoo pilnował tego, by 
zawsze być 
szlakowym wioślarzem w mej łodzi.
W poszukiwaniu rąk roboczych mieliśmy zwyczaj wysadzania werbownika z łodzi na 
wybrzeże. Łódź ochronna spoczywała zawsze na wiosłach w odległości paruset stóp 
od lądu, 
podczas gdy łódź werbownicza, również gotowa do drogi, czuwała na wodzie przy 
samym 
brzegu. Kiedy udawałem się z towarami na ląd, opuszczając me zwykłe miejsce u 
steru łodzi, 
Otoo natychmiast przesiadał się ze szlaku na rufę, gdzie w fałdach płótna leżał 
zawsze w 
pogotowiu karabin Winchestera. Załoga łodzi była uzbrojona w pistolety 
spoczywające w 
ukryciu pod płócienną zasłonką zwieszającą się z krawężnicy. Kiedy biedziłem się 
z 
kędzierzawymi ludożercami, namawiając ich i zachęcając do podjęcia pracy na 
plantacjach 
Queenslandu, Otoo pełnił czujną straż. Niejednokrotnie z cicha rzucał mi 
ostrzeżenia, gdy 
tylko dostrzegł jakiś podejrzany ruch lub czającą się zdradę. Kiedy indziej 
szybki strzał z jego 
ręki, którym powalił tubylca, docierał do mnie jako pierwszy znak ostrzegawczy. 
Gdy zaś 
umykałem ku morzu, zawsze czekał z wyciągniętą dłonią, by ułatwić mi skok do 
łodzi.
Pamiętam, że pewnego razu — gdyśmy należeli do załogi „Santa Anna” — łódź nasza 
osiadła na mieliźnie właśnie w chwili rozpoczęcia się poważnych kłopotów. Łódź 
ochronna 
rzuciła się nam na pomoc, ale gromada kilkudziesięciu krajowców skończyłaby z 
nami przed 
jej przybyciem. Otoo dał susa na brzeg, zanurzył obie ręce w towarach i począł 
rozrzucać na 
wszystkie strony tytoń, paciorki, noże i perkaliki.
Była to pokusa zbyt silna dla kędzierzawych głów. Zanim zdążyli pozbierać owe 
skarby, 
wyciągnięta z mielizny łódź zdołała wraz z całą załogą oddalić się od brzegu o 
dobre 
kilkadziesiąt stóp. W ciągu zaś następnych czterech godzin udało mi się 
zwerbować na tymże 
wybrzeżu trzydziestu chętnych do pracy krajowców.
Przygoda, o której teraz opowiem, zdarzyła mi się na wyspie Malaita, która jest 
najdzikszym zakątkiem wschodniej części Archipelagu Salomona. Wydawało się, iż 
tubylcy 
są usposobieni wyjątkowo życzliwie. Skąd zaś mieliśmy wiedzieć o tym, że cała 
wioska od 
dwóch lat z górą zbierała składki na zakup głowy białego człowieka? Te gałgany 
zajmują się 
nagminnie połowem głów, a w szczególnej cenie mają głowy białych. Toteż 
szczęśliwemu 
zdobywcy miał przypaść w udziale cały wynik zbiórki. Jak już wspomniałem, 
powitany 
zostałem tak przyjaźnie, że oddaliłem się od łodzi ponad sto kroków w głąb lądu.
Otoo ostrzegał mnie bezskutecznie i jak to zwykle bywało w podobnych wypadkach, 
wpadłem w opały.
Zanim się spostrzegłem, z porosłego mangrowią bagienka wyfrunęła ku mnie chmara 
pocisków, a w tym co najmniej tuzin celnych. Wziąłem nogi za pas, lecz 
potknąwszy się o 
jedną z włóczni, która utkwiła mi głęboko w łydce, upadłem. Wtedy wszyscy 
krajowcy rzucili 
się za mną, a każdy miał wachlarzowaty toporek na długiej rękojeści, którego 
zadaniem było 
odrąbać mi głowę. Chęć zdobycia nagrody tak ich zaślepiła, że w pośpiechu 
wzajemnie na 
siebie, wpadali. W tym zamęcie uniknąłem szczęśliwie kilku ciosów, rzucając się 
jak ryba w 
prawo i w lewo po piasku.
Wtedy wkroczył na scenę Otoo — zapaśnik co się zowie. Cudem jakimś zaopatrzył 
się w 
ciężką pałkę, która w zwartym spotkaniu była bronią stokroć skuteczniejszą od 
strzelby. 
Dostał się w sam gąszcz napastników, wskutek czego nie mogli go zakłuć 
włóczniami — nie 
mówiąc już o tomahawkach, które w tych warunkach tylko im zawadzały. Walczył o 
moje 
życie z furią godną legendarnych wikingów. Wprawa, z jaką posługiwał się pałką, 
była 
zadziwiająca. Czaszki rozłupywały się na kształt przejrzałych pomarańcz. Gdy 
jednak 
odepchnąwszy całą gromadę porwał mnie w ramiona i rzucił się pędem ku morzu, nie 
ustrzegł 
się pierwszych ran. Wpadł do łodzi z czterema pociskami w ciele, chwycił 
winchestera i nie 
zmarnował ani jednego strzału. Kiedy dobiliśmy do szkunera, zajęliśmy się 
opatrywaniem 
ran.
Siedemnaście lat spędziliśmy razem. Zawdzięczałem mu wszystko. Gdyby nie on, 
byłbym 
dziś konwojentem statku, łowcą niewolników lub może tylko wspomnieniem.
— Wydajesz wszystko, co masz — rzekł mi pewnego dnia — a potem dopiero 
rozglądasz 
się za nowym zarobkiem. Łatwo ci teraz zarobić. Ale kiedy zestarzejesz się i nie 
będziesz 
miał odłożonego grosza, znikąd go nie zdobędziesz. Wiem dobrze, panie, jak to 
bywa. 
Przyglądałem się życiu białych ludzi. Na wybrzeżu roi się od starców, którzy 
kiedyś byli też 
młodzi i zarabiali nie gorzej od ciebie. Teraz są już starzy, a nie mając nic 
polują na młodych 
przybyszów, którzy by zechcieli zaprosić ich na wódkę.
Czarni chłopcy — mówił dalej — są na plantacjach niewolnikami. Zarabiają po 
dwadzieścia dolarów rocznie. Harują. Dozorca nie ma ciężkiej pracy. Dosiada 
konia i 
popędza czarnych robotników. Dostaje za to tysiąc dwieście dolarów rocznie. Ja 
jestem 
marynarzem na szkunerze. Zarabiam piętnaście dolarów miesięcznie —i to dzięki 
temu, że 
jestem dobrym marynarzem. Pracuję ciężko. Kapitan ma wszystkiego w bród i popija 
piwo z 
długich flaszek. Nigdy nie widziałem, by ciągnął linę lub wziął się do wiosła. 
Zarabia sto 
pięćdziesiąt dolarów miesięcznie. Ja jestem tylko marynarzem, a on jest 
nawigatorem. Sądzę 
panie, że byłoby bardzo dobrze, gdybyś wyuczył się nawigacji.
W ten sposób Otoo dał mi bodźca do nauki. Na mym pierwszym szkunerze pływał jako 
mój zastępca i bardziej ode mnie był dumny z mego dowództwa. Potem zaczął z 
innej beczki:
— Kapitan jest dobrze płatny, panie, ale prowadzi tylko cudzy statek, nigdy więc 
nie może 
się uwolnić od odpowiedzialności. Najlepiej zarabia właściciel — a ten przecież 
nie rusza się 
z lądu, otoczony jest służbą i obraca tylko swymi pieniędzmi.
— Wszystko to prawda, ale szkuner kosztuje pięć tysięcy dolarów, i to w dodatku 
stary 
szkuner — odparłem. — Zestarzeję się, nim zdołam zaoszczędzić taką sumę.
— Biali ludzie mogą szybciej dorobić się pieniędzy — ciągnął dalej, wskazując na 
wybrzeże porosłe palmami kokosowymi.
Działo się to na Wyspach Salomona, gdyśmy płynęli wzdłuż wschodniego wybrzeża 
Gwadalkanaru, gromadząc ładunek orzechów kokosowych.
— Dwie mile dzielą ujście tej rzeki od następnego. Równina sięga tam daleko w 
głąb lądu. 
Nie ma ona teraz żadnej wartości. A za rok — kto wie? — lub może za dwa lata 
ludzie 
zapłacą ładny grosz za tę ziemię. Warunki lądowania są dobre. Duże parowce mogą 
stawać 
tuż obok na redzie. Jeśli chcesz, kupisz od starego wodza cały ten szmat kraju 
na cztery mile 
w głąb za jakieś dziesięć tysięcy wałeczków tytoniu, dziesięć butelek whisky i 
jeden pistolet 
— co wszystko razem kosztować cię będzie około stu dolarów. Potem zarejestrujesz 
akt 
kupna u komisarza, a za parę lat sprzedasz to i zostaniesz właścicielem statku.
Posłuchałem tej rady, a jego słowa sprawdziły się, choć dopiero po trzech 
latach. Następny 
interes dotyczył łąk na Gwadalkanarze — dwudziestu tysięcy akrów przejętych od 
rządu w 
wieczystą dzierżawę za symboliczny czynsz. Trzymałem tę dzierżawę dokładnie 
przez trzy 
miesiące, po czym odstąpiłem ją pewnej spółce za ciężkie pieniądze. Otoo umiał 
zawsze 
trafnie przewidywać i w porę dostrzec wszelką okazję. Za jego to sprawą zająłem 
się 
wydobyciem wraka statku „Doncaster”, zdobywając na przetargu koncesję za sto 
funtów, a 
zarabiając na czysto trzy tysiące po potrąceniu wszelkich wydatków. On także 
namówił mnie 
na kupno plantacji w Sawai oraz na interes z orzechami kokosowymi na wyspie 
Upolu.
Nie żeglowaliśmy już tyle co za dawnych lat. Byłem na to zbyt zamożny. Ożeniłem 
się i 
moja stopa życiowa wzrosła. Otoo jednak pozostał zawsze ten sam — kręcił się po 
mym 
domu lub przesiadywał z drewnianą fajką w zębach, w półkoszulku za szylinga na 
grzbiecie i 
w lawa—lawa za cztery szylingi na lędźwiach. Nie mogłem w żaden sposób nakłonić 
go do 
wydawania pieniędzy. Za wszystkie dobrodziejstwa można mu było odpłacić 
wyłącznie 
miłością — Bóg mi świadkiem, że nikt z nas mu jej nie szczędził.
Dzieci po prostu go uwielbiały. Gdyby zaś łatwo ulegał złym wpływom, moja żona z 
pewnością by go popsuła, albowiem dogadzała mu, w czym tylko się dało.
Dzieci! Wszak on pierwszy kierował ich drobnymi kroczkami na ścieżce życia. 
Zaczynał 
od nauki chodzenia, opiekował się nimi w chorobie, a potem kolejno wyprowadzał 
je na 
lagunę i zamieniał w istoty ziemnowodne, gdy ledwie wyrosły z okresu 
raczkowania. W 
zakresie obyczajów ryb i sposobów ich łowienia przekazał im zasób wiadomości o 
wiele 
przewyższający mój własny. To samo dotyczyło lasu. W wieku siedmiu lat Tom 
wiedział 
więcej o drzewach, niż mnie się o nich śniło. Mając sześć lat Mary potrafiła 
przejść po 
Śliskiej Skale bez zmrużenia oka, choć wielu silnych mężczyzn nie odważyłoby się 
na ten 
ryzykowny krok. Kiedy zaś Frank osiągnął ten sam wiek, umiał już wyławiać monety 
z dna 
morskiego, nurkując na głębokość trzech sążni.
— Moi rodacy z Bora Bora nie lubią pogan, bo wszyscy są chrześcijanami, a ja 
znów nie 
lubię chrześcijan z Bora Bora — rzekł do mnie pewnego razu, gdy chciałem go 
skłonić do 
wydania części pieniędzy, które mu się bezsprzecznie należały, i usiłowałem 
namówić go, 
aby odwiedził rodzinną wyspę na jednym z naszych szkunerów; obmyśliłem tę podróż 
w 
nadziei doprowadzenia Otoo do szczytów rozrzutności.
Wspomniałem o naszych szkunerach, choć w owym czasie były one prawnie tylko moją 
własnością. Walczyłem z nim długo o to, by zgodził się wejść ze mną do spółki.
— Byliśmy wspólnikami od dnia rozbicia się „Petite Jeanne” — odpowiedział mi w 
końcu. 
— Jeśli jednak serce twoje tego pragnie, możemy spółkę naszą zalegalizować. Choć 
nie mam 
nic do roboty, wydatki moje są znaczne. Dużo jem, piję i palę, a wiem przecież 
co to kosztuje. 
Nie płacę za grę w bilard, bo gram na twoim stole. Ale mimo to pieniądze płyną. 
Łowienie 
ryb na wędkę jest rozrywką bogaczy — ponieważ cena haczyków i linki bawełnianej 
jest 
zawrotna. Tak jest; musimy zostać prawnymi udziałowcami. Potrzebuję pieniędzy i 
będę je 
otrzymywał od prokurenta w biurze.
Odpowiednie dokumenty zostały więc sporządzone i wpisane, gdzie należy. Po roku 
jednak musiałem się poskarżyć.
— Charley — rzekłem — jesteś wstrętnym starym oszustem, obrzydliwym sknerą i 
nędznym płazem. Przecież twój udział w zyskach za ostatni rok sięga tysięcy 
dolarów. 
Prokurent doręczył mi ten oto wykaz. Wynika z niego, że w ciągu roku pobrałeś 
wszystkiego 
osiemdziesiąt siedem dolarów i dwadzieścia centów.
— A czy mi się coś należy? — zapytał z niepokojem.
— Powiadam ci przecież, że całe tysiące — odpowiedziałem. Twarz jego 
rozpogodziła się, 
jak gdyby doznał niezmiernej ulgi. — To dobrze — rzekł. — Dopilnuj, by prokurent 
ściśle 
obliczał moją należność. Gdy mi będzie potrzebna, zażądam jej — i nie może wtedy 
zabraknąć ani centa. Bo gdyby czegoś brakowało — dodał groźnie po chwili — 
trzeba to 
będzie ściągnąć prokurentowi z jego poborów.
A przez cały ten czas, jak się o tym dowiedziałem później, jego testament, 
sporządzony 
notarialnie i czyniący mnie jedynym spadkobiercą, spoczywał w kasie pancernej u 
amerykańskiego konsula.
Musiał jednak nadejść kres, jak to bywa ze wszystkimi związkami ludzkimi. Stało 
się to na 
Salomonach, gdzie za dni naszej burzliwej młodości dokonywaliśmy najdzikszych 
wybryków. Odwiedziliśmy je raz jeszcze — w zasadzie dla spędzenia wakacji, a 
przy tej 
okazji chcieliśmy rzucić okiem na nasze posiadłości na wyspie Floryda i zbadać 
warunki 
połowu pereł w cieśninie Mboli. Stanęliśmy na kotwicy w pobliżu Savo, dokąd 
wybraliśmy 
się w poszukiwaniu miejscowych ciekawostek.
Okolice Savo pełne są rekinów. Kędzierzawi krajowcy mają zwyczaj wrzucania 
zmarłych 
do morza, co oczywiście zachęca rekiny do uważania przyległych wód za ich rewir 
łowiecki. 
W drodze powrotnej na statek wypadło mi posłużyć się małą przeładowaną tubylczą 
łódeczką, która w pewnej chwili wywróciła się. Było w niej prócz mnie czterech 
wyspiarzy. 
Szkuner stał w odległości stu kilkudziesięciu kroków. Wołałem właśnie, by 
spuszczono łódź, 
gdy jeden z kędzierzawych począł wrzeszczeć. Zauważyłem, że coś szarpnęło go 
kilkakrotnie 
w głąb, wciągając jednocześnie do wody i tę część łódki, której się trzymał. 
Następnie puścił 
rękę i zniknął. Stał się łupem żarłacza.
Trzej pozostali czarni usiłowali wydrapać się z toni na dno łódki. Próbowałem 
przeszkodzić im rykiem i przekleństwami, a najbliższego zdzieliłem pięścią, ale 
na nic to się 
nie zdało. Tłoczyli się bez pamięci. Łódka tymczasem zdolna była utrzymać co 
najwyżej 
jednego z nich. Pod ciężarem całej trójki pogrążyła się i odchyliła na bok, 
zrzucając ich z 
powrotem w odmęt.
Porzuciwszy łupinę począłem płynąć ku szkunerowi w nadziei, że spuszczona zeń 
łódź 
wyłowi mnie po drodze. Jeden z tubylców postanowił mi towarzyszyć i płynęliśmy 
tak w 
milczeniu obok siebie, od czasu do czasu zanurzając twarze w wodzie, by się 
przekonać, czy 
nie gonią nas rekiny. Krzyki człowieka pozostawionego przy łódce dały nam znać o 
jego 
losie. Zaglądałem właśnie pod wodę, gdy wielki żarłacz przepłynął tuż pode mną. 
Mierzył co 
najmniej szesnaście stóp długości. Widziałem, jak się cała sprawa odbyła. 
Chwycił on 
wyspiarza za pas i pociągnął za sobą, podczas gdy nieszczęśnik — z głową i 
ramionami 
utrzymującymi się nad powierzchnią wody — wydawał rozdzierające krzyki. Po 
przebyciu w 
ten sposób kilkuset stóp został wciągnięty w głębinę.
Płynąłem uparcie naprzód i miałem nadzieję, że był to może ostatni z 
uganiających się za 
zdobyczą rekinów. Okazało się wszakże, że pozostał jeszcze jeden. Czy należał on 
do tej 
gromady, która poprzednio napadła krajowców, czy może pożywił się dobrze gdzie 
indziej — 
tego nie wiem. Dość, że nie okazywał takiego pośpiechu jak jego towarzysze. Nie 
mogłem 
teraz płynąć tak szybko jak dotychczas, gdyż znaczną część wysiłku musiałem 
poświęcić na 
śledzenie drapieżnika. Obserwowałem go, gdy po raz pierwszy przystąpił do ataku. 
Udało mi 
się szczęśliwie trafić go w nos obu rękami, i choć siła zderzenia omal mnie nie 
zatopiła, 
uwolniłem się odeń na jakiś czas. Nagle zawrócił i począł mnie znowu okrążać. 
Uratowałem 
się ponownie, stosując tą samą sztuczkę. Trzeci napad zakończył się dla obu 
stron 
niepowodzeniem. Rekin uchylił się w chwili, gdy moje ręce właśnie miały mu opaść 
na nos, 
lecz chropowata jego skóra (miałem na sobie półkoszulek bez rękawów) obdarła mi 
do 
żywego jedno z ramion, od łokcia aż po bark.
Uznałem się wtedy za pokonanego i straciłem już nadzieję. Od szkunera dzieliło 
mnie 
wciąż jeszcze dwieście stóp. Wypatrywał z twarzą w wodzie nowego natarcia 
drapieżnika, 
gdy wtem brązowe ciało przepłynęło między nami. Był to Otoo.
— Płyń do szkunera, panie! — zawołał. Głos jego był wesoły jak gdyby cała sprawa 
była 
drobnostką. — Znam się na rekinach. Rekin to mój brat.
Posłuchałem go płynąc z wolna dalej, podczas gdy Otoo okrążał mnie, trzymając 
się stale 
pomiędzy mną a rekinem, starając się udaremnić jego ataki i dodając mi otuchy.
— Blok dźwigu nie działa, ale spuszczają już liny ratunkowe — objaśnił mnie po 
upływie 
chwili, po czym zanurzył się, by odparować nowy atak.
Kiedy szkuner oddalony był ode mnie ledwie o trzydzieści stóp, byłem już u kresu 
sił. 
Ledwie mogłem się poruszać. Rzucono ku nam liny z pokładu, ale wciąż jeszcze nie 
sięgały 
one do nas. Rekin przekonawszy się, iż nie odnosi żadnej szkody, nabrał odwagi. 
Kilkakrotnie 
był już o włos od pochwycenia mnie, zawsze jednak Otoo w samą porę przybywał na 
ratunek. 
Rzecz prosta — Otoo mógł się ocalić bez trudu. Nie opuszczał mnie jednak.
— Żegnaj, Charley! Już po mnie! — wyszeptałem ostatkiem tchu.
Czułem zbliżający się koniec. Wiedziałem, że lada chwila wyrzucę ramiona i pójdę 
na dno.
Otoo jednak wyśmiał mnie mówiąc:
— Pokażę ci nową sztukę. Rekin będzie się miał z pyszna!
Przedostał się za mnie, w kierunku skąd właśnie rekin mnie atakował.
— Trochę bardziej w lewo! — krzyknął mi po chwili. — Jest tam już lina na 
wodzie. Na 
lewo, panie, na lewo!
Zmieniłem kierunek i prułem wodę na ślepo. Byłem już bliski utraty przytomności. 
Gdy 
dłoń moja chwyciła linę, posłyszałem krzyk z pokładu. Odwróciłem się i 
spojrzałem.
Nie było śladu Otoo. Niebawem wyłonił się z wody. Obie ręce odcięte miał w 
przegubie, a 
z kikutów tryskała krew.
— Otoo! — zawołał miękko. W zwróconych ku mnie oczach dostrzegłem tę samą 
miłość, 
która drgała w jego głosie.
Dopiero wtedy, u samego kresu tylu wspólnie przeżytych lat, nazwał mnie po raz 
pierwszy 
i jedyny tym imieniem.
— Żegnaj, Otoo! — krzyknął.
A potem porwany został w głąb, gdy tymczasem mnie wciągnięto na pokład, gdzie 
zemdlałem w objęciach kapitana.
Tak zginął Otoo, który ocalił mnie i wyprowadził na człowieka, a w końcu raz 
jeszcze 
uratował mi życie. Spotkaliśmy się w paszczy huraganu, a rozstaliśmy w paszczy 
rekina — z 
siedemnastu latami koleżeństwa pośrodku, i to koleżeństwa tak ścisłego, jakie — 
śmiem to 
twierdzić — nigdy nie łączyło dotąd człowieka brązowego z białym. Jeśli Jehowa 
ze swego 
wysokiego tronu czuwa nad najmarniejszą nawet ptaszyną, chyba niepoślednie 
miejsce w 
Jego królestwie zajmie Otoo, jedyny poganin z Bora Bora.
Przełożył Zygmunt Glinka
DOM PYCHY
The House of Pride
Percival Ford sam właściwie nie wiedział, po co tu przyszedł. Nie tańczył. 
Wojskowych 
nie darzył nadmierną sympatią. Rzecz prosta, znał całe towarzystwo, które 
posuwało nogami i 
kręciło się w tańcu tam, na szerokim nadmorskim lanai*: oficerów w świeżo 
wykrochmaionych białych mundurach, cywilów ubranych na biało lub czarno, kobiety 
z 
obnażonymi ramionami. Po dwóch latach postoju w Honolulu dwudziesty pułk 
odchodził do 
nowego garnizonu na Alasce, a Percival Ford, jako jedna z ważnych figur na 
Wyspach 
Hawajskich, nie mógł uniknąć znajomości z oficerami i ich żonami.
Ale przepaść dzieliła znajomość od sympatii. Pułkowe panie budziły w Fordzie 
lekki 
dreszcz przerażenia. Pod żadnym względem nie przypominały kobiet w jego guście — 
podstarzałych matron, starych panien, dziewic w okularach, nad wyraz statecznych 
osób 
wszelkiego wieku, a takie właśnie kobiety spotykał na zebraniach komitetów. 
kościelnego, 
bibliotecznego i opieki nad przedszkolem. Te same panie przychodziły do niego 
upraszając o 
datki i dobre rady. Miał władzę nad nimi dzięki swej wyższości umysłowej, 
wielkiemu 
bogactwu i wybitnej pozycji, jaką zajmował wśród handlowej arystokracji 
hawajskiej. Takich 
kobiet nie bał się ani trochę. Ich płeć nie była wyzywająca. Otóż to właśnie. 
Odczuwało się w 
nim coś innego i coś więcej zarazem niż natarczywą pospolitość. Ford był 
człowiekiem 
wybrednym, sam dobrze o tym wiedział. Toteż oficerskie damy, z gołymi rękami i 
obnażonymi plecami, o śmiałym wejrzeniu, tryskające życiem, pełne wyzywającej 
kobiecości, raziły jego wrażliwą naturę.
Nie lepszego zdania był o oficerach, którzy życie brali lekko, pili, palili i 
klęli, 
manifestując najbardziej przyziemne potrzeby ciała w sposób nie mniej bezwstydny 
niż ich 
kobiety. Percival Ford czuł się zawsze źle w towarzystwie wojskowych. Ich też 
nic do niego 
nie ciągnęło. Miał wciąż wrażenie, że się zeń wyśmiewają poza jego plecami albo 
litują się 
nad nim, albo ledwie go tolerują. Poza tym zdawało mu siej że sama ich bliskość 
uwypukla 
jakieś własne jego niedostatki, że zwracają uwagę na takie swe cechy, których on 
nie posiada 
— i chwalić Boga, że nie posiada. Brrr! Tacy sami jak ich żony!
W gruncie rzeczy Percival Ford nie zdradzał ani nadmiaru męskości, ani cech 
zniewieścienia. Wystarczyło na niego spojrzeć, by zrozumieć, skąd się to brało. 
Zbudowany 
był dobrze, nie wiedział, co to choroba, a nawet lekkie niedomaganie, ale nie 
dostawało mu 
żywotności. Jego organizm był bierny. Jeśli w czyichś żyłach kipi gorąca krew, 
nie wykarmi 
ona i nie wymodeluje takiej —długiej, pociągłej twarzy, takich wąskich warg, 
chudych 
policzków i świdrujących oczek. Strzecha włosów koloru ziemi, sztywnych i 
rzadkich, 
świadczyła o jałowości swej gleby, podobnie jak nos, chudy, delikatnie 
rzeźbiony, 
przypominający dziób. Cienka krew Percivala Forda nie dodawała mu animuszu i 
pozwalała 
na jedną tylko namiętność, a była nią cnota. Jak żyć uczciwie — oto nad czym 
Ford rozmyślał 
i co go dręczyło. Jego natura pożądała dobrych uczynków tak samo, jak ludzie ze 
zwykłej 
gliny pragną kochać i być kochani.
Ford siedział pod drzewami algaroba, między tarasem a brzegiem morza. Powiódł 
oczami 
po tańczących, a potem odwrócił głowę ku morzu i ponad łagodnie pluszczącą falą 
patrzył na 
Krzyż Południa, płonący nisko nad widnokręgiem. Irytowały go nagie ramiona 
kobiet. Gdyby 
miał córkę, nigdy by nie pozwolił na coś podobnego, przenigdy! Ale myśl o córce 
była czystą 
abstrakcją. Nie towarzyszyło jej żadne wyobrażenie. Nie widział córki, żywej 
kobiety, z 
rękami i plecami. Uśmiechnął się na samą myśl o małżeństwie. Miał lat 
trzydzieści pięć, o 
miłości nie wiedział nic z własnego doświadczenia, ale żywił w tej sprawie nader 
trzeźwe 
poglądy. Miłość to instynkt zwierzęcy. Ożenić się potrafi każdy. Żenili się 
japońscy i chińscy 
kulisi, w pocie czoła pracujący na plantacjach trzciny cukrowej i polach 
ryżowych. Żenili się 
nieodmiennie przy pierwszej lepszej sposobności. A to dlatego, że żyli na tak 
niskim 
poziomie. Nic lepszego nie mieli do roboty. Podobnie jak ci oficerowie i ich 
kobiety. Ale on, 
Perciva! Ford, inne, wyższe cele miał na widoku. Różnił się od nich — od nich 
wszystkich. 
Znalazł się na tym świecie w sposób, który napawał go dumą. Nie wydała go na 
świat 
pospolita miłość małżeńska. Zrodziło go wzniosłe poczucie obowiązku i gorące 
umiłowanie 
Sprawy. Ojciec nie ożenił się z miłości. Uczucie do kobiety było szaleństwem, 
które nigdy nie 
zmąciło ducha Izaaka Forda. Kiedy odpowiedział na głos wzywający go, by poszedł 
między 
pogan i niósł im słowo boże, nie o małżeństwie myślał i nie żony pragnął. Pod 
tym względem 
Percival podobny był do Izaaka Forda, swego rodziciela. Ale Urząd Misyjny 
oszczędnie 
gospodarował funduszami. Z właściwą Nowej Anglii przezornością dobrze wszystko 
zmierzył i zważył, nim w końcu orzekł, iż misjonarze żonaci są, przeciętnie 
rzecz biorąc, 
mniej kosztowni, a bardziej wydajni. Wobec czego Urząd kazał ożenić się Izaakowi 
Fordowi. 
Co więcej, zaopatrzył go w żonę, inną żarliwą duszę, której ani w głowie było 
małżeństwo, 
pragnęła bowiem li tylko i czynić dzieło boże wśród pogan. Po raz pierwszy 
ujrzeli się w 
Bostonie. Urząd ich spiknął i wszystko załatwił. W tydzień później, już jako 
para małżeńska, 
wyruszyli w długą podróż dokoła przylądka Horn.
Percival Ford szczycił się tym, że pochodzi z takiego związku. Urodzony na 
wyżynach, 
uważał się za arystokratę ducha. Był dumny z ojca. Uczucie to stanowiło jego 
namiętność. 
Prosta, surowa postać ojca napawała go pychą. Na biurku postawił sobie miniaturę 
tego 
żołnierza Pana. W sypialni wisiał portret Izaaka Forda z czasów, kiedy ojciec 
służył 
Monarchii jako premier. A był nim nie dlatego, by pożądał zaszczytów i bogactw 
tego świata, 
lecz jedynie dlatego, iż jako premier, a potem bankier mógł tym większe usługi 
oddać sprawie 
duszpasterstwa wśród pogan. Niemcy, Anglicy i cała reszta zgrai handlarzy 
pokpiwała z 
Izaaka Forda twierdząc, że kupczy zbawieniem duszyczek. Ale on, syn Izaaka, 
inaczej patrzył 
na te sprawy. Kiedy tubylcy, wyzwoliwszy się nagle z ustroju feudalnego, nie 
mając 
najmniejszego pojęcia, co to jest własność ziemi, zaczęli wyzbywać się za bezcen 
gruntów, 
właśnie Izaak Ford stanął między tłumem spekulantów a ich łupem i objął w 
posiadanie 
rozległe i żyzne ziemie. Nic dziwnego, że zgraja handlarzy nie wspomina go 
dobrze. A 
przecież Izaak Ford nigdy nie uważał swoich olbrzymich bogactw za osobista 
własność. 
Uważał się za sługę bożego. Z dochodów budował szkoły, szpitale, kościoły. Nie 
jego wina, 
że cukier, po gwałtownym spadku cen, dawał czterdzieści procent na czysto, że 
założony 
przez niego bank mógł sobie pozwolić na sfinansowanie kolei żelaznej, że, między 
innymi, 
pięćdziesiąt tysięcy akrów pastwiska w Oahu, za które swego czasu Ford płacił po 
dolarze za 
akr, rodziło potem osiem ton cukru z akra co osiemnaście miesięcy. O nie, Izaak 
Ford był 
ponad wszelką wątpliwość postacią bohaterską, godną stanąć — tak w skrytości 
ducha myślał 
Percival — obok pomnika Kamehameha I przed gmachem sądu. Izaak Ford odszedł z 
tego 
świata, ale on, jego syn, prowadzi dalej zbożne dzieło ojca równie twardą, jeśli 
nie tak samo 
świetną ręką.
Znów spojrzał na lanai. „Jaka jest różnica — pytał sam siebie — między 
bezwstydnym 
hula tańczonym przez Hawajki, przepasane girlandą z traw, a tymi pląsami 
wydekoltowanych 
kobiet mej własnej rasy? Czy jest jakaś istotna różnica, czy też są to tylko dwa 
stopnie tego 
samego bezwstydu?”
Podczas gdy ważył w myślach ten problem, jakaś ręka spoczęła na jego ramieniu.
— Halo, Ford, co ty tu robisz? Czy to trochę nie za wesołe dla ciebie?
— Staram się być pobłażliwy, nawet gdy widzę, co się tu dzieje, doktorze Kennedy 
— 
odparł Percival z powagą. — Siądź na chwilę.
Doktor Kennedy usiadł i głośno klasnął w dłonie. Natychmiast zjawił się biało 
ubrany 
kelner Japończyk.
Doktor zamówił whisky z wodą sodową, po czym zwrócił się do milionera:
— Tobie, oczywiście, nie proponuję.
— Owszem, też bym się czegoś napił — odrzekł Ford stanowczym tonem. Doktor 
zrobił 
wielkie oczy, kelner czekał. — Proszę lemoniadę.
Doktor, widząc, że Ford zażartował sobie z niego, roześmiał się serdecznie i 
popatrzył na 
muzykantów pod drzewem hau.
— Co to? Orkiestra „Aloha”. Zdawało mi się, że we wtorki wieczorem grają zawsze 
w 
Hotelu Hawajskim. Coś tu się pokiełbasiło.
Przez chwilę zatrzymał wzrok na jednym z muzyków, grającym na gitarze i 
śpiewającym 
hawajską piosenkę przy wtórze wszystkich instrumentów. Twarz doktora 
spoważniała, kiedy 
patrzył na śpiewaka, i pozostała poważna, gdy zwrócił się do swego towarzysza.
— Słuchaj, Ford — powiedział — czy nie uważasz, że mógłbyś już zostawić w 
spokoju 
Joe Garlanda? Podobno sprzeciwiłeś się wnioskowi Komisji Popierania Rozwoju 
Wysp, która 
chce wysłać Garlanda do Stanów w związku z ofertą sprzedaży nart wodnych. 
Chciałem o 
tym z tobą pomówić. Sądziłem, że chętnie byś się go stąd pozbył. Skończyłoby się 
to 
prześladowanie.
— Prześladowanie? — Brwi Percivala Forda uniosły się pytająco. — Nazwij to, jak 
chcesz 
— ciągnął Kennedy. — Szczułeś tego biedaka całymi latami. Przecież to nie jego 
wina. Sam 
musisz przyznać.
— Nie jego wina? — Cienkie wargi Percivala Forda ściągnęły się mocno. — Joe 
Garland 
to rozpustnik i wałkoń. Nigdy grosza nie szanował.
— Ale to jeszcze nie powód, żebyś mu tak deptał po piętach. Obserwuję cię od 
początku. 
Pierwszym twoim krokiem po powrocie ze studiów było wylanie Garlanda z 
plantacji, na 
której pracował jako przychodni luna. Ty, wielki milioner, i on, zarabiający 
sześćdziesiąt 
dolarów miesięcznie!
— Nie był to wcale mój pierwszy krok — odparł Percival Ford apodyktycznym tonem, 
jakiego zwykł używać na posiedzeniach komitetów. — Ostrzegałem go. Zarządzający 
plantacji twierdził, że Garland jest zdolnym robotnikiem. Pod tym względem nic 
przeciwko 
niemu nie miałem. Szło mi o to, co robił po pracy. Burzył moje dzieło, zanim 
udało mi się je 
zbudować. Jakiż sens miały moje szkoły niedzielne, i wieczorowe oraz kursy 
krawieckie, 
kiedy wieczorami zjawiał się Joe Garland ze swoim wiecznym piekielnym 
brzdąkaniem na 
gitarze i ukulele, pił na zabój i tańczył hula! Po udzieleniu mu ostrzeżenia 
poszedłem do 
niego — nigdy tego nie zapomnę — poszedłem do robotniczych baraków. Był wieczór. 
Już z 
daleka słyszałem, że śpiewają hula. A potem zobaczyłem tam dziewczyny, 
bezwstydne, 
tańczące przy księżycu, te same dziewczęta, nad którymi tyle pracowałem, żeby je 
nauczyć 
czystego, cnotliwego życia. Trzy z nich, pamiętam doskonale, właśnie ukończyły 
szkołę 
misyjną. Oczywiście zwolniłem Joe Garlanda. Wiem, że to samo robił w Hilo. 
Ludzie mówili, 
że się wtrącam do nie swoich spraw, kiedy przekonałem Masona i Fitcha, by 
wyrzucili go z 
pracy. Ale sami misjonarze mnie o to prosili. Garland niszczył ich dzieło swym 
złym 
przykładem.
— Później, kiedy pracował na kolei, twojej własnej kolei, wyrzucono go bez 
żadnego 
powodu — nacierał Kennedy.
— Wcale nie — padła szybka odpowiedź. — Wezwałem go do mego gabinetu i 
rozmawiałem z nim pół godziny.
— Wyrzuciłeś go za nieróbstwo?
— Za niemoralne życie, proszę szanownego pana.
Doktor roześmiał się sarkastycznie.
— Kto, u diabła, dał ci prawo ferowania wyroków? Czy to, że jesteś obszarnikiem, 
daje ci 
władzę nad nieśmiertelnymi duszami tych, którzy uginają karków na twoich 
gruntach? Jestem 
twoim lekarzem domowym. Czy mam się spodziewać, że jutro zadekretujesz, bym 
przestał 
pić whisky z wodą sodową, bo inaczej popadnę w niełaskę? Ba! Bierzesz życie zbyt 
serio, 
mój drogi. Poza tym, kiedy Joego przyłapali na szmuglu (nie pracował już wtedy u 
ciebie) i 
przysłał ci kartkę z prośbą, żebyś zapłacił za niego grzywnę, pozostałeś głuchy 
na prośbę i 
chłopak musiał odbyć karę sześciu miesięcy ciężkich robót na rafach. Pomyśl, 
wystawiłeś go 
na pastwę losu. Brutalnie odepchnąłeś od siebie. A przecież pamiętam dzień, 
kiedy 
przyszedłeś do szkoły. Myśmy mieszkali w internacie, ty przychodziłeś tylko na 
lekcje. 
Trzeba cię było ochrzcić. Trzy razy nura do basenu pływackiego — jak pamiętasz, 
taka była 
przepisowa porcja dla każdego nowicjusza. A tyś się cofnął. Powiedziałeś, że nie 
umiesz 
pływać. Byłeś wystraszony, histeryzowałeś…
— Tak, wiem — wycedził Percival Ford. — Byłem wystraszony. I skłamałem, bom 
umiał 
pływać… Ale się bałem.
— Czy pamiętasz, kto cię wtedy bronił? Kto kłamał za ciebie więcej niż ty sam? 
Kto 
przysięgał, że na pewno nie umiesz pływać? Kto skoczył do basenu i wyciągnął cię 
po 
pierwszym zanurzeniu i kogo za to chłopcy omal nie utopili, bo zdążyli zauważyć, 
że. jednak 
umiesz pływać?
— Oczywiście, wiem o tym — odparł Ford chłodno — ale jeden szlachetny uczynek w 
młodych latach nie rozgrzesza całego późniejszego życia wypełnionego złymi 
postępkami.
— Garland nie zrobił ci nigdy nic złego, to znaczy nie uczynił tego osobiście, 
bezpośrednio?
— Nie — brzmiała odpowiedź Percivala Forda. — Dlatego właśnie moje stanowisko 
jest 
bez zarzutu. Nie mam do niego żadnych pretensji osobistych. Jest niedobrym 
człowiekiem, i 
tyle. Jego życie jest złe…
— Inaczej mówiąc, nie zgadza się z twoim poglądem na to, jak trzeba żyć — 
przerwał 
doktor.
— Niech ci będzie. To nie ma znaczenia. Joe nic nie robi…
— Z tej prostej przyczyny, że wypędzasz go z każdej pracy.
— Jest niemoralny…
— Eee, daj spokój, Ford. Wciąż ta sama piosenka. Jesteś nieodrodnym dzieckiem 
Nowej 
Anglii. Garland to pół–kanaka. Twoja krew jest letnia, jego — gorąca. Życie co 
innego 
znaczy dla ciebie, a co innego dla Garlanda. On idzie przez życie śmiejąc się, 
śpiewając i 
tańcząc, radosny, życzliwy ludziom, naiwny jak dziecko, każdemu przyjaciel. Ty 
jesteś 
objazdowa ambona, przyjaźnią darzysz tylko ludzi prawych, a kto jest prawym 
człowiekiem, 
ty wiesz najlepiej. A któż wie naprawdę? Ty wiedziesz żywot pustelnika, Joe 
Garland żyje 
zdrowo. Który z was więcej ma z życia? Za to, że żyjemy, otrzymujemy zapłatę. 
Kiedy płaca 
jest zbyt nędzna, człowiek rzuca robotę. Oto, możesz mi wierzyć, przyczyna 
każdego 
świadomego samobójstwa. Joe Garland umarłby z głodu, gdyby miał żyć z pensji, 
jaką tobie 
płaci życie! On jest, widzisz, z innej gliny. A ty także zamorzyłbyś się na 
śmierć, gdybyś miał 
z życia to co on: śpiew, miłość…
— Żądzę, jeśli łaska — przerwał Ford.
Doktor Kennedy uśmiechnął się.
— Dla ciebie słowo miłość nie oznacza nic więcej poza tym, coś o nim wyczytał w 
słowniku. Ale miłości prawdziwej, czystej jak rosa, czułej i drżącej — nie 
znasz. Jeśli Bóg 
stworzył ciebie i mnie, jeśli stworzył mężczyzn i kobiety, to — możesz mi 
wierzyć — 
stworzył także miłość. Wróćmy jednak do rzeczy. Pora, żebyś przestał szczuć Joe 
Garlanda. 
To niegodne ciebie, tchórzliwe. Powinieneś podać mu rękę.
— Czemuż to ja, a nie ty na przykład? — zapytał Ford. — Dlaczego ty nie podasz 
mu 
ręki?
— Owszem, pomagałem mu i właśnie teraz staram się pomóc. Usiłuję nakłonić cię, 
byś nie 
odrzucał wniosku Komisji zalecającej wysłanie go do Stanów. Pracę w Hilo u 
Masona i 
Fitcha też ja mu znalazłem. Sześć razy wystarałem mu się o posadę i sześć razy 
ty go 
przepędziłeś. Mniejsza z tym. Pamiętaj tylko o jednym — odrobina szczerości ci 
nie 
zaszkodzi — to brzydko cudzą winą obarczać Joe Garlanda. Wiesz dobrze, że jesteś 
tu osobą 
najmniej powołaną. Dobrego smaku, mój stary, to nie dowodzi. To po prostu 
nieprzyzwoitość.
— Nie rozumiem, do czego zmierzasz — odparł Percival Ford. — Opętała cię jakaś 
mętna 
teoria naukowa dziedziczności i nieodpowiedzialności osobistej. Ale jaka teoria 
może 
uwolnić od odpowiedzialności za złe postępki Joe Garlanda, a jednocześnie 
uczynić 
odpowiedzialnym za te postępki mnie, i to w wyższym stopniu niż kogokolwiek 
innego, niż 
samego Garlanda — tego ani rusz nie mogę zrozumieć.
— Coś mi się zdaje, że tylko subtelność i dobry smak nie pozwalają ci mnie 
zrozumieć — 
parsknął doktor. — Wszystko to bardzo pięknie, można ze względów towarzyskich o 
pewnych rzeczach nie mówić, ale ty posunąłeś się dalej.
— A cóż ja ukrywam? Bądź łaskaw powiedzieć.
Doktor Kennedy był zły. Rumieńce po normalnej porcji whisky nagle znacznie mu 
pociemniały.
— Nie przyznajesz się do syna twego ojca — powiedział.
— Cóż to ma znaczyć?
— Do kroćset tysięcy, człowieku! Powiedziałem ci chyba całkiem wyraźnie. Ale 
chcesz, 
proszę bardzo: syn Izaaka Forda… Joe Garland — twój brat.
Percival Ford milczał. Na jego twarzy malowała się irytacja i zgorszenie. 
Kennedy 
przyglądał mu się z zaciekawieniem. Minęło kilka długich minut. Doktor zmieszał 
się i 
przestraszył.
— Mój Boże! — zawołał. — Nie powiesz mi chyba, że nie wiedziałeś o tym.
Jak gdyby w odpowiedzi policzki Percivala Forda zbielały.
— To potworny żart — odezwał się — potworny.
Doktor opanował się. .
— Wszyscy o tym wiedzą — zaczął. — Myślałem, że ty także wiesz. A jeśli było 
inaczej, 
pora, byś się dowiedział. Rad jestem, że miałem okazję otworzyć ci oczy. Joe 
Garland i ty 
jesteście braćmi — przyrodnimi braćmi.
— To kłamstwo! — krzyknął Ford. — Sam nie wiesz, co mówisz. Matką Joe Garlanda 
była Eliza Kunilio. (Doktor skinął głową). Pamiętam ją dobrze, miała staw z 
kaczkami i 
zagon taro. Ojcem był Joseph Garland, znany nygus. (Doktor potrząsnął głową). 
Umarł jakieś 
dwa, trzy lata temu. Alkoholik. Dlatego i Joe jest ladaco. Oto twoja 
dziedziczność.
— I nikt ci nie powiedział? — zapytał po chwili doktor z nutą zdziwienia.
— Doktorze Kennedy, powiedział pan straszną rzecz. Nie mogę tego puścić mimo 
uszu. 
Albo pan przedstawi dowody, albo…
— Sam się przekonaj. Odwróć się i popatrz. Widzisz go teraz z profilu. Spójrz na 
jego nos. 
To nos Izaaka Forda. Twój jest słabszą odbitką ojcowskiego. Patrz. Linie nosa 
Garlanda są 
grubsze, poza tym wszystko się zgadza.
Percival Ford patrzył na mieszańca, który grał na gitarze pod drzewem hau. 
Zdawało mu 
się, że doznał przywidzenia i patrzy na widmo własnej osoby. Rys po rysie 
oślepiał 
nieodpartym podobieństwem. Nie, to raczej on, Percival Ford, był cieniem tego 
muskularnego, doskonale zbudowanego mężczyzny. A rysy jednego i drugiego 
wyraźnie 
przypominały Izaaka Forda. I nikt mu o tym nie powiedział! Dobrze znał twarz 
ojca. 
Miniatury, portret i fotografie ojca przesuwały mu się w pamięci i raz po raz 
dostrzegał w 
twarzy muzykanta wyraźne lub ukryte podobieństwa. Tylko dziełem szatana mogło 
być to 
odtworzenie surowego oblicza Izaaka Forda w miękkich i zmysłowych rysach 
Garlanda. 
Nagle muzykant odwrócił się ku nim. Percivalowi błysnęła myśl, że oto widzi ojca 
nieboszczyka, który patrzy nań z twarzy Joe Garlanda.
— To drobiazg — słyszał jakby z daleka głos doktora. — Swego czasu wszystko się 
tu 
przemieszało. Sam wiesz, jak było. Patrzyłeś na to przez całe życie. Marynarze 
poślubiali 
królowe, płodzili księżniczki, i tam dalej. Zwykła to była rzecz na Wyspach 
Hawajskich.
— Ale nie dla mojego ojca — przerwał Percival Ford.
— Ano właśnie — Kennedy wzruszył ramionami. — Siła kosmiczna, instynkt życia. 
Stary 
Izaak Ford był człowiekiem sztywnym jak drut i tam dalej. Wiem, że stało się coś 
niepojętego, najbardziej niepojętego dla Izaaka. On sam nie więcej z tego 
rozumiał niż ty. 
Instynkt życia, i basta. Pamiętaj o jednym: Izaak Ford miał w żyłach odrobinę 
niespokojnej 
krwi i Joe Garland odziedziczył ją wraz z całym instynktem życia i siłą 
kosmiczną, a tyś 
przejął po ojcu wszystką krew ascety. Jeśli więc masz krew zimną, dobrze ułożoną 
i 
posłuszną, to jeszcze nie powód, żebyś się boczył na Joe Garlanda. Kiedy Joe 
obraca w 
niwecz twoje dzieło, nie wolno ci zapominać, że to Izaak Ford stoi po obu 
stronach i jedną 
ręką niszczy to, co zrobił drugą. Powiedzmy sobie szczerze: ty jesteś prawą ręką 
Izaaka, a Joe 
Garland lewą.
Percival Ford nic nie odpowiedział. Doktor Kennedy wypił resztę whisky, o której 
zapomniał w czasie rozmowy. Zza tarasu dał się słyszeć hałaśliwy klakson 
samochodu 
wzywający doktora.
— Jest mój wóz — powiedział wstając doktor. — Muszę jechać. Przykro mi, żeś tak 
się 
przejął tym, co ci powiedziałem, ale swoja drogą dobrze się stało. Wiedz jedno: 
Izaak Ford 
miał tylko odrobinę bujnej krwi i ta krew w całości dostała się Joe Garlandowi. 
I jeszcze 
jedno. Jeśli lewa ręka twego ojca podniesie się na ciebie, nie obcinaj jej. 
Zresztą Joe to równy 
chłopak. Szczerze mówiąc, gdybym miał wybierać, z którym z was wolałbym mieszkać 
na 
bezludnej wyspie, wybrałbym Joego.
Małe, bose dzieci baraszkowały obok na trawie, ale Percival Ford ich nie 
widział. 
Wpatrywał się uporczywie w śpiewaka pod drzewem hau. Przesiadł się nawet, żeby 
być bliżej 
niego. Urzędnik z portu przechodził w pobliżu, powłócząc starymi nogami, które 
odmawiały 
mu posłuszeństwa, Od czterdziestu lat mieszkał na Wyspach. Percival Ford kiwnął 
na niego. 
Stary podszedł z wielkim szacunkiem. Zdziwił się, że Percival Ford był łaskaw go 
zauważyć.
— John — zaczął Ford. — Chcę się od ciebie czegoś dowiedzieć. Siadaj, proszę.
Urzędnik usiadł niezgrabnie, oszołomiony niespodziewanym zaszczytem. Przymrużył 
oczy, spojrzał na Forda i wyjąkał:
— Tak, panie prezesie, dziękuję.
— Słuchaj, John, kim jest Joe Garland?
John wpatrzył się w niego, zmrużył oczy, chrząknął i nic nie powiedział.
— Gadaj — rozkazał Percival Ford. — Kim on jest?
— Pan prezes żartuje sobie ze mnie — zdołał wykrztusić stary.
— Pytałem całkiem serio.
Urzędnik cofnął się.
— Czyżby pan nie wiedział? — Pytanie to było już odpowiedzią.
— Chcę się dowiedzieć.
— Otóż Joe… — zaczął John i bezradnie rozejrzał się wokół. — A może lepiej by 
się pan 
spytał kogo innego? Wszyscy myśleli, że pan wie. Myśmy zawsze…
— Tak, mów dalej.
— Myśmy zawsze myśleli, że właśnie dlatego pan się go czepia.
Fotografie i miniatury Izaaka Forda roiły się w mózgu jego syna. Duch Izaaka 
Forda 
zdawał się unosić w powietrzu.
— Dobrej nocy życzę panu prezesowi — dosłyszał Percival i zobaczył, że urzędnik 
chce 
pokuśtykać dalej.
— John! — krzyknął.
John wrócił i stanął przy nim, mrugając powiekami i nerwowo oblizując wargi.
— I nie powiedziałeś mi.
— Ach, o Garlandzie?
— Tak, o Garlandzie. Kim on jest?
— Jest pańskim bratem, panie prezesie. Mówię to, co powie każdy.
— Dziękuję, John. Dobranoc.
— To pan nie wiedział? — zapytał stary. Najgorsze miał już za sobą i chętnie by 
teraz 
został.
— Dziękuję, John. Dobranoc — powtórzył Ford.
— Tak jest, panie prezesie, dziękuję, panie prezesie. Zanosi się na deszcz. 
Dobranoc, panie 
prezesie.
Z czystego nieba przyprószonego gwiazdami i poświatą księżyca spadł nagle 
deszcz, i 
drobny, i lekki jak mgiełka. Nikt nie zwrócił na to uwagi. Dzieci dalej bawiły 
się biegając 
boso po trawie i skacząc na piasek. Deszczyk szybko przeleciał. Na południowym 
wschodzie 
Diamentowa Głowa rysowała się ostro czarną plamą w kształcie greckiej wazy na 
tle 
wygwieżdżonego nieba. Senne fale przypływu pryskały pianą na piasek i rosiły 
murawę. 
Daleko widniały w świetle księżyca czarne plamki głów pływaków. Zamilkł chór 
śpiewający 
walca i wśród ciszy, gdzieś pod drzewami, zabrzmiał kobiecy śmiech, krzyk 
miłości. Percival 
Ford wzdrygnął się i przypomniał sobie słowa doktora. Przy czółnach 
wyciągniętych na 
piasek ujrzał tubylców, mężczyzn i kobiety, spoczywających leniwie niby 
„zjadacze lotosu”. 
Niewiasty były w białych holoku. Na tle jednego holoku ujrzał czarną głowę 
sternika wspartą 
na kobiecym ramieniu. Nieco dalej, w miejscu gdzie pasmo piasku rozszerzało się 
u wejścia 
do laguny, Ford dostrzegł parkę idącą ramię w ramię. Kiedy podeszli do 
oświetlonego lanai, 
zauważył, że kobieta uwolniła się od męskiego ramienia, które obejmowało jej 
kibić. Gdy go 
mijali, Ford poznał w mężczyźnie znajomego kapitana, a w niej — córkę majora, i 
skinął im 
głową. Instynkt życia — otóż to, świetnie powiedziane. I znów spod ciemnego 
drzewa 
algaroba rozległ się kobiecy śmiech, który był krzykiem miłości. Obok fotela 
Forda przeszła 
bona Japonka. Prowadziła za rękę i strofowała bosego chłopczyka, który musiał 
już iść do 
łóżka. Śpiewacy cicho i słodko zanucili hawajską pieśń miłosną. Oficerowie i ich 
damy, 
objąwszy się, znów sunęli i wirowali na lanai. I jeszcze raz zaśmiała się 
kobieta pod drzewem 
algaroba.
Percivalowi Fordowi wszystko to bardzo się nie podobało. Irytował go miłosny 
śmiech 
kobiety i sternik, co złożył głowę na białym holoku, i pary, które spacerowały 
na brzegu 
morza, i oficerowie tańczący z paniami, i głosy śpiewaków opiewające miłość, i 
jego brat, 
który śpiewał wraz z nimi pod drzewem hau. Najbardziej jednak drażnił go ów 
śmiech 
kobiecy. Dziwne myśli przyszły mu do głowy. Był synem Izaaka Forda i co się 
przytrafiło 
ojcu, zdarzyć się może synowi. Na myśl o tym poczuł na policzkach blady 
rumieniec i doznał 
uczucia dojmującego wstydu. Przerażeniem napawało go to, co miał w krwi. To tak, 
jakby się 
nagle dowiedział, że jego ojciec był trędowaty i że on sam może mieć we krwi 
zarazek tej 
strasznej choroby. Izaak Ford, surowy żołnierz Pana — stary obłudnik! Czymże się 
różnił od 
byle nygusa? Dom pychy, wzniesiony przez Percivała Forda, walił mu się na głowę.
Mijały godziny, towarzystwo pułkowe śmiało się i tańczyło, hawajska orkiestra 
grała, a 
Percival Ford mocował się z problemem, który nagle go przytłoczył. Oparłszy 
łokieć o stół. 
skłonił głowę na rękę. Sprawiał wrażenie znużonego obserwatora, lecz po cichu 
odmawiał 
pacierze. W przerwach między tańcami wojskowi, ich panie i cywile podchodzili do 
niego i 
coś tam uprzejmie brzęczeli. A kiedy wracali na taras, Ford podejmował walkę w 
miejscu, 
gdzie ją przerwał.
Zaczął składać na nowo ideał Izaaka Forda, który mu się rozleciał w kawałki. 
Jako 
cementu użył chytrej i wyrafinowanej logiki. Było to spoidło z gatunku tych, 
jakie powstają w 
chemicznych laboratoriach mózgów egotystów. Działało doskonale. Nie ulegało 
wątpliwości, 
że ojciec stworzony był z lepszej gliny niż jego otoczenie, a przecież stary 
Izaak jeszcze się 
formował. Dopiero on, Percival Ford, osiągnął doskonałość. Na dowód tego 
zrehabilitował 
ojca, a sam równocześnie wznosił się wyżej. Jego mizerna osoba urastała do 
olbrzymich 
rozmiarów. Był dostatecznie wielki, aby przebaczyć. Rozpłomieniała go ta myśl. 
Izaak Ford 
był wielki, ale on jest większy, bo potrafi przebaczyć Izaakowi, a nawet wznieść 
go znów w 
swej pamięci na piedestał, co prawda nie tak już święty jak dawniej. Wyrażał 
nawet podziw 
Izaakowi Fordowi za to, że odwrócił się plecami do owocu swego jedynego 
fałszywego 
kroku. Doskonale, on też owoc ten zignoruje.
Tańce dobiegały końca. Orkiestra zagrała „Aloha Oe” i zbierała się do odejścia. 
Percival 
Ford klasnął w dłonie. Zjawił się kelner Japończyk.
— Powiedz temu człowiekowi, że chcę z nim mówić — Ford wskazał palcem Joe 
Garlanda. — Niech zaraz tu przyjdzie.
Joe Garland podszedł i przez szacunek dla Forda zatrzymał się parę kroków dalej, 
nerwowo przebierając palcami struny gitary, którą trzymał jeszcze w ręce. 
Percival nie prosił 
go, by usiadł.
— Jesteś moim bratem.
— Hm, wszyscy o tym wiedzą. — W odpowiedzi brzmiała nuta zdziwienia.
— Tak, słyszałem — sucho odparł Percival Ford. — Ale ja dowiedziałem się o tym 
dopiero dziś wieczór.
Nastąpiło milczenie. Przyrodni brat czekał zmieszany, a Percival Ford chłodno 
obmyślał 
następne zdanie.
— Pamiętasz, jak przyszedłem do szkoły i chłopcy wrzucili mnie do wody? — 
zapytał. — 
Dlaczego mnie broniłeś?
Przyrodni brat uśmiechnął się nieśmiało.
— Bo wiedziałeś?
— Tak, dlatego.
— Ale ja nie wiedziałem — dodał Percival równie sucho jak przedtem.
— Tak.
Znów zapadło milczenie. Służba zaczęła gasić światła na lanai.
— Ale dziś… pan wie — powiedział przyrodni brat.
Percival Ford zmarszczył brwi. Potem uważnie przyjrzał się tamtemu.
— Ile chcesz za to, że wyjedziesz stąd i nigdy nie wrócisz?
— Nigdy nie wrócę? —— wyjąkał Joe Garland. — To jedyny kraj, jaki znam. W innych 
krajach jest zimno. Nie znam ich. Tu mam wielu przyjaciół. Tam nikt mi nie 
powie: „Aloha, 
Joe, mój drogi!”
— Powiedziałem: nigdy nie wrócisz — powtórzył Percival Ford. — „Alameda” odpływa 
jutro do San Francisco.
Joe Garland był zdumiony.
— Ale dlaczego? — zapytał. — Przecie już pan wie, że jesteśmy braćmi.
— Właśnie dlatego. Jak sam powiedziałeś, wiedzą o tym wszyscy. Zapłacę ci tak, 
że nie 
pożałujesz.
Cała nieśmiałość i zakłopotanie zniknęły z twarzy Joe Garlanda. Nie dzieliła już 
ich 
przepaść urodzenia i pozycji społecznej.
— Chcesz, żebym wyjechał?
— Chcę, byś wyjechał i nigdy nie wrócił — odparł Percival.
W tej krótkiej chwili, która błysnęła i zgasła, dane mu było zobaczyć, jak brat 
wyrasta 
przed nim niczym góra, a on sam kurczy się i maleje do rozmiarów mikroskopijnej 
drobiny. 
Nie jest jednak dobrze ujrzeć swój prawdziwy obraz, ani nie można tak długo 
patrzyć na 
siebie i żyć. Toteż tylko na mgnienie oka Percival ujrzał siebie i brata w 
świetle prawdy, po 
czym znów opanowało go nędzne i nienasycone „ja”.
— Jak powiedziałem, bardzo ci się to opłaci. Nie będzie ci źle. Dobrze zapłacę.
— Dobra jest — powiedział Joe Garland. — Wyjadę.
Odwrócił się i chciał odejść.
— Joe! — zawołał tamten. — Jutro rano wstąp do mojego adwokata. Pięćset dolarów 
z 
góry i dwieście miesięcznie, póki będziesz się trzymał z dala od Wysp.
— Jesteś bardzo dobry — cicho odpowiedział Joe Garland. — Jesteś zbyt dobry. W 
każdym razie twoich pieniędzy nie potrzebuję. Jutro odjadę na „Alamedzie”.
Odszedł bez pożegnania. Percival Ford klasnął w dłonie.
— Kelner — powiedział do Japończyka — lemoniada!
Siedział nad lemoniadą i długo z zadowoleniem uśmiechał się do siebie.
Przełożył Kazimierz Piotrowski
PRAWNUK MCCOYA
The Seed of McCoy
„Pireneje”, których żelazne burty wpierał głęboko w wodę ładunek pszenicy, 
kolebały się 
leniwie, co ułatwiało zadanie człowiekowi wdrapującemu się na pokład z małej 
łódki. Gdy 
jego oczy zrównały się z nadburciem, tak że mógł przez nie zajrzeć, doznał 
wrażenia, iż widzi 
leciutki, niemal niedostrzegalny opar. Było to coś na kształt woalu, jakiejś 
błony zacierającej 
kontury, która nagle rozpostarła mu się przed oczyma. Zapragnął odsunąć się i w 
tejże chwili 
pomyślał, iż się starzeje i pora już posłać do San Francisco po okulary.
Przełazi przez poręcz nadburcia i rzucił w górę spojrzenie na śmigłe maszty, a 
potem na 
pompy. Były nieczynne. Pozornie nic nie zagrażało wielkiemu statkowi, więc 
przybysz zar 
stanowił się, czemu wywieszono sygnał niebezpieczeństwa. Pomyślał o swoich 
szczęśliwych 
wyspiarzach i w duchu zapragnął, aby to nie była zaraza. A może na statku 
wyczerpała się 
woda lub żywność?
Uścisnął rękę kapitanowi, którego wycieńczona twarz i zatroskane oczy nie taiły 
bynajmniej, iż dzieje się coś złego. W tej samej chwili nowoprzybyły uświadomił 
sobie, że 
wyczuwa lekką, nieokreśloną woń. Wydała mu się podobna do zapachu przypalonego 
chleba, 
lecz była nieco odmienna.
Rozejrzał się ciekawie wokoło. O dwadzieścia stóp od niego marynarz z widocznym 
na 
twarzy znużeniem uszczelniał deski pokładu. Kiedy przybyły zatrzymał wzrok na 
tym 
człowieku, spostrzegł, że nagle spod jego rąk wymknęła się wątła spirala dymu, 
która zwinęła 
się, zakręciła i znikła. W tej chwili stał już na pokładzie. Bosymi stopami 
wyczuł niewyraźne 
ciepło, które szybko przeniknęło wskroś zrogowaciałej skóry na podeszwach. Teraz 
już 
wiedział, jakiego rodzaju nieszczęście nawiedziło ów okręt. Wzrok jego 
powędrował szybko 
ku dziobowi, gdzie zebrali się wszyscy majtkowie, których znękane twarze 
zwrócone były 
wyczekująco ku niemu. Spojrzenie jego wilgotnych, piwnych oczu przesunęło się po 
marynarzach jak błogosławieństwo, niosąc im ukojenie, rzekłbyś, spowijając ich w 
szatę 
bezmiernego spokoju.
— Od jak dawna ten statek się pali, kapitanie? — zapytał głosem tak delikatnym i 
spokojnym, że przypominał gruchanie gołębia.
Zrazu i na kapitana podziałały spokój i pogoda spływające nań z owego głosu, 
lecz potem 
targnęła nim świadomość tego, co przeszedł, co jeszcze miał przejść, toteż uczuł 
niechęć. 
Jakim prawem ten oberwany włóczęga nadbrzeżny, w portkach z ordynarnego drelichu 
i w 
bawełnianej koszuli, nasuwa jemu i jego znękanej, wyczerpanej duszy myśl o 
spokoju i 
pogodzie? Kapitan tego nie wyrozumował, jedynie podświadome wzruszenie 
spowodowało 
jego urazę.
— Piętnaście dni — odpowiedział krótko. — Kim pan jesteś?
— Moje nazwisko: McCoy — udzielono mu odpowiedzi tonem, który tchnął łagodnością 
i 
współczuciem.
— To pan jest pilotem?
McCoy przeniósł błogosławieństwo swego spojrzenia na rosłego, barczystego 
mężczyznę 
o wynędzniałej, nie ogolonej twarzy, który stanął przy kapitanie.
— Jestem pilotem jak każdy inny — odpowiedział. — My tutaj wszyscy jesteśmy 
pilotami, kapitanie; znam każdy zakątek tych wód.
Kapitan był wyraźnie zniecierpliwiony.
— Chcę się zobaczyć z jakimś przedstawicielem władz. Chcę z nim porozmawiać, i 
to 
diablo szybko.
— W takim razie również się nadam do tego.
Znów ta zdradziecka nuta spokoju, a tu okręt gorzeje wściekle pod stopami! Brwi 
kapitana 
uniosły się niecierpliwie, nerwowo, a pięść zacisnęła, jak gdyby miał nią zadać 
cios.
— Kimże pan jesteś, u diabła? — zapytał.
— Jestem tu najwyższym urzędnikiem administracyjnym i sądowym — brzmiała 
odpowiedź udzielona głosem, który był wciąż najmiększym i najdelikatniejszym w 
świecie.
Rosły, barczysty mężczyzna wybuchnął szorstkim śmiechem wynikającym częściowo z 
rozbawienia, lecz głównie z roztrzęsionych nerwów. Zarówno on, jak i kapitan 
spojrzeli na 
McCoya z niedowierzaniem i zdumieniem. Było czymś niepojętym, żeby ten bosy 
włóczęga 
piastował tak górnie brzmiące godności. Rozpięta bawełniana koszula ukazywała 
posiwiałą 
pierś oraz brak jakiejkolwiek bielizny pod spodem. Spod wytartego słomianego 
kapelusza 
wymykały się skołtunione, szpakowate włosy. Nie przystrzygana, patriarchalna 
broda spadała 
aż na piersi. Za dwa szylingi można by na pierwszej lepszej tandecie wyposażyć 
tego 
człowieka we wszystko, co miał na sobie, kiedy tak stał przed nimi.
— Jesteś pan jakimś krewnym tego McCoya z ,,Bounty”?* — spytał kapitan.
— To był mój pradziad.
— O! — powiedział kapitan, po czym zreflektował się. — Nazywam się Davenport, a 
to 
jest mój pierwszy oficer, pan Konig.
Uścisnęli sobie dłonie.
— No, a teraz przejdźmy do rzeczy. — Kapitan mówił szybko, przynaglała go bowiem 
konieczność wielkiego pośpiechu. — Pożar na statku trwa od przeszło dwóch 
tygodni. Każdej 
chwili może się tu rozpętać piekło. Dlatego przypłynąłem na Pitcairn. Chcę 
osadzić statek na 
piasku albo wpuścić do środka wodę, żeby uratować kadłub.
— W takim razie popełnił pan błąd, kapitanie — rzekł McCoy. — Powinien pan był 
płynąć na Mangarevę. Jest tam wspaniała plaża nad laguną, a woda spokojna jak 
sadzawka.
— Ale przecież jesteśmy już tutaj, nie? — rzekł pierwszy oficer. — To 
najważniejsze. 
Jesteśmy tu i coś musimy zrobić.
McCoy uprzejmie potrząsnął głową.
— Tu nie da się nic zrobić. Nie ma plaży. Nie ma nawet gdzie zakotwiczyć okrętu.
— Bujda! — rzekł oficer. — Bujda! — powtórzył głośno, gdy kapitan począł mu 
dawać 
znaki, by się wyrażał oględniej. — Nie gadaj mi pan takich rzeczy. Gdzież w 
takim razie 
trzymacie własne statki — wasze szkunery, kutry, czy co tam macie? No? 
Odpowiadaj pan!
McCoy uśmiechnął się równie łagodnie, jak mówił. Uśmiech jego był niby 
pieszczota, 
uścisk, w którym zamykał wyczerpanego oficera, usiłując przelać nań pokój i 
wytchnienie z 
własnej, niezamąconej duszy.
— Nie mamy szkunera ani kutra — odpowiedział. — A czółna wciągamy na urwisko.
— Chciałbym to zobaczyć — parsknął drwiąco oficer. — Jakże więc dostajecie się 
na inne 
wyspy, co? No, powiedz pan!
— Nie dostajemy się wcale. Zdarza się, że ja gdzieś popłynę jako gubernator 
Pitcairn. 
Kiedy byłem młodszy, sporo podróżowałem — czasami na handlowych szkunerach, ale 
najczęściej na misjonarskim brygu. Teraz jednakże nie ma go już i jesteśmy 
uzależnieni od 
przepływających statków. Bywało, że i sześć odwiedziło nas w ciągu roku. Kiedy 
indziej 
znów mijał rok i więcej, a żaden okręt tędy nie przechodził. Wasz jest pierwszym 
od siedmiu 
miesięcy.
— I pan chce mi wmówić… — zaczął oficer.
Kapitan Davenport wtrącił się jednak do rozmowy.
— Dość tego. Tracimy czas. Cóż więc należy zrobić, panie McCoy?
Stary mężczyzna obrócił w stronę lądu swe piwne oczy, słodkie jak u kobiety, 
kapitan zaś i 
pierwszy oficer podążyli za jego spojrzeniem, które przeniosło się z samotnej 
skały Pitcairn 
na załogę stłoczoną u dziobu i trwożnie oczekującą oznajmienia decyzji. McCoy 
nie śpieszył 
się. Rozmyślał spokojnie, powoli, krok za krokiem, z ową pewnością, jaka cechuje 
umysł, 
którego nigdy nie udręczyło i nie sponiewierało życie.
— Wiatr teraz jest słaby — powiedział wreszcie. — Na zachód płynie silny prąd.
— Dlatego właśnie poszliśmy na zawietrzną — przerwał kapitan pragnąc wykazać swą 
biegłość żeglarską.,
— Tak, to właśnie zniosło was na zawietrzną — ciągnął McCoy. — No cóż, dziś nie 
możecie walczyć z tym prądem. A gdybyście nawet mogli, to i tak nie ma plaży. 
Wasz statek 
jest przeznaczony na stracenie.
Przerwał, a kapitan i oficer spojrzeli rozpaczliwie po sobie.
— Ale ja panu powiem, co można zrobić. Dziś około północy bryza się wzmocni — 
widzi 
pan te strzępy obłoków i chmury po nawietrznej, o tam, za cyplem? Stamtąd 
przyjdzie, prosto 
z południowego wschodu. Do Mangarevy jest trzysta mil. Bierzcie kurs na tę 
wyspę. Jest tam 
piękne łożysko dla waszego statku.
Oficer potrząsnął głową.
— Chodźmy do kajuty i popatrzmy na mapę — rzekł kapitan.
W szczelnej kajucie owionęło McCoya duszne, zatrute powietrze. Zbłąkane wyziewy 
niewidzialnych gazów gryzły go w oczy, które poczęły piec. Podłoga była jeszcze 
gorętsza, 
rozgrzana niemal nieznośnie dla jego bosych stóp. Pot spływał mu po ciele. 
Rozejrzał się 
prawie ze strachem. Ten jadowity, wewnętrzny upał był zdumiewający. Wydawało się 
cudem, 
że kajuta nie stoi w płomieniach. McCoy miał wrażenie, iż przebywa w olbrzymim 
piecu do 
chleba, gdzie żar może każdej chwili wzmóc się i zwęglić go jak źdźbło trawy. 
Kiedy 
podniósł nogę i potarł o spodnie rozprażoną podeszwę stopy, oficer wybuchnął 
dzikim, 
szyderczym śmiechem.
— Przedpokój piekieł! — zawołał. — Samo piekło jest wprost pod pańskimi stopami.
— Gorąco! — wykrzyknął mimowolnie McCoy ocierając twarz bandanową* chustką.
— Tu jest Mangareva — powiedział kapitan pochylając się nad stołem i wskazując 
czarny 
punkcik, który widniał wśród białej pustki mapy. — A tutaj, bliżej, jest inna 
wyspa. Może by 
do niej dopłynąć?
McCoy nie spojrzał na mapę.
— To Crescent — odparł. — Jest nie zamieszkana i wystaje zaledwie o parę stóp 
nad 
wodę. Ma lagunę, ale bez wejścia. Nie, Mangareva jest najbliższym miejscem 
odpowiednim 
dla waszych celów.
— A więc niech będzie Mangareva — zawyrokował kapitan Davenport przerywając 
pomruki protestu, które wydawał oficer. — Niech pan zbierze załogę na rufie, 
panie Konig.
Marynarze usłuchali rozkazu i z trudem powłócząc nogami po pokładzie, usilnie 
starali się 
pośpieszyć. W każdym ich ruchu widoczne było wyczerpanie. Z kambuza* wyszedł 
kucharz 
chcąc także posłuchać, przy nim zaś plątał się chłopiec okrętowy.
Kiedy kapitan Davenport wyjaśnił sytuację i obwieścił o swoim zamiarze płynięcia 
na 
Mangarevę, wybuchła wrzawa. Wskroś zgiełku gardłowych głosów przedzierały się 
nieartykułowane krzyki wściekłości, tu i ówdzie wyraźne przekleństwo, jakieś 
słowo czy 
zdanie. Przenikliwy głos cockneya* wzbił się i na chwilę zapanował nad innymi.
— O rany! Piętnaście dni było się w piekle, a ten chce, żebyśmy z tym pływającym 
piekłem znów zasuwali na morze!
Kapitan nie mógł ich opanować, ale obecność łagodnego McCoya najwyraźniej 
poskramiała i uspokajała marynarzy, albowiem pomruki oraz przekleństwa jęły 
przycichać, aż 
wreszcie cała załoga z wyjątkiem paru ludzi, którzy zwracali na kapitana 
zaniepokojone 
spojrzenia, popatrzała tęsknie, milcząco na okryte zielenią wzgórza oraz urwiste 
brzegi 
Pitcairn.
Słodki niczym wiosenny powiew był głos McCoya:
— Kapitanie, jak mi się zdawało, niektórzy ludzie mówili, że umierają z głodu.
— Owszem — brzmiała odpowiedź. — Tak jest rzeczywiście. Od dwóch dni nie miałem 
nic w ustach oprócz suchara i kawałka łososia. Wydzielamy sobie racje żywności. 
Widzi pan, 
kiedyśmy zauważyli ogień, natychmiast zamknęliśmy luki*, żeby go zdusić. I wtedy 
dopiero 
przekonaliśmy się, jak mało jedzenia zostało w spiżarni. Ale już było za późno. 
Nie 
śmieliśmy włamać się do ładowni. Czy jestem głodny? Równie głodny jak oni.
Znowu przemówił do ludzi i znowu ozwał się gardłowy pomruk i przekleństwa, a 
twarze 
wykrzywiły się konwulsyjnie, iście zwierzęcą wściekłością. Do kapitana podeszli 
drugi i 
trzeci oficer i obaj stanęli tuż za nim na krawędzi rufy. Twarze mieli martwe i 
pozbawione 
wyrazu; wydawało się, że przede wszystkim nudzi ich ten bunt załogi.
Kapitan Davenport spojrzał pytająco na pierwszego oficera, ten jednak wzruszył 
ramionami na znak bezradności.
— Widzi pan? — ozwał się kapitan do McCoya. — Nie można zmusić marynarzy, by 
porzucili bezpieczny ląd i wędrowali po morzu na płonącym okręcie. Od przeszło 
dwóch 
tygodni jest dla nich pływającą trumną. Są wykończeni, zgłodniali i mają go 
dosyć. Zawijamy 
do Pitcairn!
Jednakże wiatr był słaby, dno „Pirenejów” oblepione wodorostami i statek nie 
mógł 
walczyć z silnym zachodnim prądem. Po upływie dwóch godzin utracił trzy mile. 
Marynarze 
uwijali się zaciekle, jak gdyby mogli siłą zmusić „Pireneje” do pokonania 
przeciwnych 
żywiołów. Mimo to okręt nieustannie znosiło na zachód, to lewym, to prawym 
halsem*. 
Kapitan kroczył niespokojnie tam i z powrotem; od czasu do czasu przystawał, by 
rzucić 
badawcze spojrzenie na snujące się smużki dymu i wykryć, z którego miejsca 
pokładu się 
dobywają. Cieśla okrętowy ustawicznie wyszukiwał takie miejsca i w miarę 
możliwości 
uszczelniał je coraz gruntowniej.
— No, i cóż pan sądzi? — zapytał wreszcie kapitan McCoya, który obserwował 
cieślę z 
dziecinną uwagą i ciekawością w oczach.
McCoy popatrzył w stronę lądu, który znikał w gęstniejącym tumanie.
— Uważam, że lepiej byłoby wziąć kurs na Mangarevę. Przy tej bryzie, która 
nadleci, 
może pan tam dotrzeć jutro wieczorem.
— Ale co będzie, jeżeli ogień wybuchnie? Może się to stać w każdej chwili.
— Miej pan szalupy przygotowane. Ta sama bryza poniesie je na Mangarevę, jeżeli 
statek 
zapali się od spodu.
Kapitan Dayenport namyślał się przez chwilę, a potem McCoy usłyszał pytanie, 
którego 
nie chciał usłyszeć, ale o którym wiedział, że przyjdzie z pewnością.
— Nie mam mapy tej wyspy. Na ogólnej jest to zaledwie punkcik. Nie wiedziałbym, 
gdzie 
szukać wejścia na lagunę. Czy nie popłynąłby pan z nami i nie zapilotował 
statku?
Pogoda McCoya była niezmącona.
— Dobrze, kapitanie — odrzekł z tą samą spokojną beztroską, z jaką przyjąłby 
zaproszenie na obiad. — Popłynę z panem na Mangarevę.
Znowu zawezwano załogę i znowu kapitan przemówił do niej z rufy.
— Próbowaliśmy dopłynąć, ale sami widzicie, jak się cofamy. Znosi nas prąd o 
szybkości 
dwóch węzłów. Ten pan jest to wielce szanowny McCoy, najwyższy sędzia i 
gubernator 
wyspy Pitcairn. Popłynie z nami na Mangarevę. Widzicie więc, że sytuacja nie 
jest zbyt 
niebezpieczna. Nie uczyniłby podobnej propozycji, gdyby uważał, że może 
postradać życie. 
A zresztą niezależnie od tego, co nam grozi, skoro sam z własnej woli przyszedł 
na pokład i 
chce zaryzykować, my nie możemy być gorsi. Cóż więc mówicie na Mangarevę?
Tym razem nie było wrzawy. Obecność McCoya, pewność i spokój, które zeń 
promieniowały, odniosły skutek. Ludzie poczęli się naradzać przyciszonymi 
głosami. Krótko 
się przynaglali. Decyzję podjęli właściwie jednomyślnie, po czym wypchnęli 
naprzód 
cockneya jako rzecznika załogi. Ów zacny jegomość, przejęty świadomością 
heroizmu 
własnego i towarzyszy, zawołał z błyszczącymi oczyma:
— Niech to licho! Jak on jadzie, jadziem i my!
Załoga przytaknęła mu pomrukiem i ruszyła na dziób.
— Chwileczkę, kapitanie — powiedział McCoy, gdy Davenport obracał się, by wydać 
rozkazy oficerowi. — Najpierw muszę wrócić na ląd.
Konig przystanął niby piorunem rażony i wybałuszył oczy na McCoya, jak gdyby ten 
był 
szaleńcem.
— Na ląd?! — wykrzyknął kapitan. — A po co? Miną ze trzy godziny, nim pan się 
tam 
dostaniesz na swojej łódce!
McCoy zmierzył okiem odległość dzielącą ich od wyspy i kiwnął głową.
— Tak. Teraz jest szósta. Nie dotrę do lądu przed dziewiątą. Nie zdołam zebrać 
ludzi 
wcześniej niż o dziesiątej. Jak w nocy powieje bryza, może pan popłynąć pod 
wiatr i zabrać 
mnie na pokład jutro o świcie.
— W imię rozumu i zdrowego rozsądku! — wybuchnął kapitan. — Na cóż pan chcesz 
zbierać ludzi? Czyż pan nie zdajesz sobie sprawy, że mój statek pali się pode 
mną?
McCoy był spokojny niby morze w czas lata i gniew kapitana nie wywołał na tym 
spokoju 
najlżejszej zmarszczki.
— Owszem, kapitanie — zaszeptał swoim gołębim głosem. — Zdaję sobie sprawę, że 
pański okręt płonie. Dlatego właśnie płynę z panem na Mangarevę. Muszę jednakże 
uzyskać 
na to zezwolenie. Taki jest u nas zwyczaj. Wyjazd gubernatora z wyspy to rzecz 
poważna. 
Wchodzą wówczas w rachubę interesy ludności, ma więc ona prawo głosować za 
przyzwoleniem albo odmową. Wiem jednak, że mi zezwolą.
— Jesteś pan pewien?
— Zupełnie.
— Jeżeli zatem pan wie, że dadzą to zezwolenie, to po cóż zawracać sobie głowę 
staraniem się o nie? Pomyślże pan o zwłoce, jaka stąd wyniknie! Cała noc!
— Taki jest u nas zwyczaj — brzmiała niewzruszona odpowiedź. — Poza tym jestem 
gubernatorem i muszę dać zarządzenia, jak należy prowadzić sprawy wyspy pod moją 
nieobecność.
— Ale podróż do Mangarevy potrwa zaledwie dwadzieścia cztery godziny! — 
zaprotestował kapitan. — A jeśli nawet powrót pod wiatr zabierze sześć razy 
więcej czasu, to 
i tak wrócisz pan pod koniec tygodnia.
McCoy uśmiechnął się szeroko, dobrotliwie.
— Bardzo nieliczne statki zawijają na wyspę Pitcairn, a jeśli tak się zdarzy, 
przychodzą 
zazwyczaj z San Francisco lub od przylądka Horn. Będę miał szczęście, jeżeli 
wrócę za sześć 
miesięcy. Może mnie nie być i rok, a nie wykluczone, że będę zmuszony płynąć do 
San 
Francisco, ażeby znaleźć statek, który by mnie przywiózł z powrotem. Mój ojciec 
raz opuścił 
Pitcairn na trzy miesiące, a dwa lata minęły, nim zdołał powrócić. Prócz tego 
brak wam 
żywności. Jeżeli będziecie zmuszeni zejść do szalup, a pogoda się zepsuje, 
upłynie wiele dni, 
zanim dotrzecie do lądu. Jutro rano mogę wam przyprowadzić dwa czółna pełne 
jedzenia. 
Najlepsze będą suszone banany. Jak bryza się wzmoże, płyńcie pod wiatr. Im 
bliżej będziecie, 
tym większy ładunek zdołam wam dostarczyć, Do widzenia.
Wyciągnął rękę. Kapitan potrząsnął nią, lecz wzdragał się ją wypuścić. Przywarł 
do tej 
dłoni niczym tonący marynarz do boi ratunkowej.
— Jakże mogę mieć pewność, że pan rano wróci? — zapytał.
— Właśnie! — wykrzyknął oficer. — Skąd możemy wiedzieć, czy on nie wieje, żeby 
ocalić własną skórę?
McCoy milczał. Popatrzył na obu mężczyzn ze słodyczą i dobrotliwością, oficerom 
zaś 
wydało się, iż przemówił do nich przemożny spokój jego ducha.
Kapitan puścił rękę McCoya, a ten, ogarnąwszy po raz ostatni załogę swoim 
błogosławiącym spojrzeniem, przelazł przez poręcz nadburcia i opuścił się do 
swej łódki.
Wiatr wzmógł się i „Pireneje”, mimo zanieczyszczenia dna, posunęły się sześć mil 
na 
przekór zachodniemu prądowi. O świcie, kiedy wyspa Pitcairn znalazła się o trzy 
mile po 
nawietrznej, kapitan Davenport dostrzegł dwa czółna płynące w stronę okrętu. I 
oto znowu 
McCoy wdrapał się po kadłubie i zeskoczył z nadburcia na rozgrzany pokład. Za 
nim 
wciągnięto liczne paki suszonych bananów, z których każda zawinięta była w suche 
liście.
— A teraz, kapitanie — powiedział McCoy — brasuj pan reje i płyń co sił. Widzi 
pan, ja 
nie jestem nawigatorem — wyjaśnił w kilka minut później, gdy stanął na rufie 
przy kapitanie, 
który przenosił wzrok z masztów na morze, oceniając szybkość „Pirenejów”. — Musi 
pan 
doprowadzić statek na Mangarevę. Kiedy pan dojrzy ląd, ja was zapilotuję na 
lagunę. Jak 
szybko płyniemy, pańskim zdaniem?
— Jedenaście — odparł kapitan Davenport rzuciwszy ostatnie spojrzenie na wodę 
przetaczającą się mimo.
— Jedenaście… Zaraz… jeżeli utrzymamy to tempo, zobaczymy Mangarevę jutro między 
ósmą a dziewiątą rano. O dziesiątej, najpóźniej o jedenastej, osadzę statek na 
plaży. A wtedy 
skończą się pańskie kłopoty.
Kapitanowi wydało się niemal, że nadszedł już ów błogi moment, taka była siła 
przekonywania w McCoyu. Kapitan Davenport, kierując od przeszło dwóch tygodni 
płonącym statkiem, żył w straszliwym napięciu i zaczynał uczuwać, że ma już tego 
dosyć.
Silniejszy podmuch wiatru pchnął go w kark i świsnął koło uszu. Spróbował ocenić 
jego 
natężenie i szybko spojrzał za burtę.
— Wiatr ciągle się wzmaga — oznajmił. — Moja poczciwa krypa robi już w tej 
chwili 
raczej dwanaście niż jedenaście węzłów. Jeżeli to się utrzyma, będziemy 
wieczorem skracali 
żagle.
Przez cały dzień „Pireneje”, niosąc swój ładunek żywego ognia, parły po 
spienionym 
morzu. Gdy wieczór zapadł, zwinięto bram–żagle i bom–bramsle*; okręt mknął w 
ciemność, a 
ogromne, grzywiaste fale huczały za nim. Pomyślny wiatr wywarł swój skutek; 
zarówno na 
dziobie, jak i na rufie dało się zauważyć pewne odprężenie. W czasie drugiej 
wieczornej 
wachty jakiś beztroski marynarz zanucił piosenkę, gdy zaś ozwało się osiem 
uderzeń dzwonu, 
śpiewała już cała załoga.
Kapitan Davenport kazał przynieść sobie koce i rozpostrzeć je na daszku kajuty.
— Już zapomniałem, co to jest sen — wyjaśnił McCoyowi. — Jestem zupełnie 
wykończony. Ale zbudź mnie pan każdej chwili, jeśli to uznasz za potrzebne.
O trzeciej nad ranem obudziło go delikatne pociąganie za ramię. Siadł szybko, 
opierając 
się o świetlik; był jeszcze otumaniony po twardym śnie. Wiatr wydzwaniał w 
olinowaniu swą 
pieśń bojową, a wściekłe bałwany łomotały o kadłub ,,Pirenejów”. Środek statku 
nurzał się w 
toni to jedną, to drugą burtą, a woda niemal bez przerwy chlustała po 
śródokręciu. McCoy 
krzyczał coś, czego kapitan nie mógł dosłyszeć. Davenport chwycił go więc za 
ramię i 
przyciągnął do siebie tak, że ucho kapitana znalazło się przy wargach McCoya.
— Trzecia godzina — usłyszał głos McCoya jak zawsze gołębi, lecz osobliwie 
stłumiony, 
jak gdyby dolatywał z oddali. — Przepłynęliśmy dwieście pięćdziesiąt mil. Wyspa 
Crescent 
jest tylko o trzydzieści, gdzieś prosto przed nami. Nie ma na niej świateł. 
Jeżeli będziemy 
dalej płynęli, wpadniemy na brzeg i zginiemy razem z okrętem.
— Więc co pan myśli zrobić? Zatrzymać się?
— Właśnie, zatrzymać do świtu. W ten sposób stracimy zaledwie cztery godziny.
Tak więc „Pireneje”, ładowne ogniem, zatrzymały się w miejscu i stawiając opór 
kąśliwej 
wiei, walecznie roztrącały napierające fale. Były jedynie łupiną pełną pożogi, a 
małe drobiny 
ludzkie, rozpaczliwie przywarte do tej łupiny, ze wszystkich sił dopomagały jej 
w walce.
— Ten sztorm jest niezwykły — powiedział McCoy kapitanowi, kiedy schronili się 
do 
kajuty. — O tej porze roku nie powinno go być żadną miarą. Ale pogoda w ogóle 
jest 
niezwyczajna. Pasaty ustały, a teraz dmie prosto z tej strony. — Wyciągnął w 
ciemność rękę, 
jak gdyby jego wzrok potrafił przenikać na setki mil. — To idzie od zachodu. Coś 
grubszego 
tam się szykuje: huragan albo co. Mamy szczęście, że jesteśmy tak daleko na 
wschód. Ale na 
razie to tylko wiaterek — dorzucił. — Nie potrwa długo. O tym mogę pana 
zapewnić.
O brzasku wieja osłabła do normalnego natężenia. Atoli świt ujawnił nowe 
niebezpieczeństwo. Przyszedł zasnuty mgłą. Morze okrywał tuman lub raczej 
perlisty opar, o 
tyle gęstością podobny do mgły, że przesłaniał widok, jakkolwiek był zaledwie 
błonką 
zalegającą na morzu, gdyż promienie słońca przebijały go na wskroś i wypełniały 
świetlistym 
blaskiem.
Pokład „Pirenejów” dymił silniej niż poprzedniego dnia, toteż prysnął radosny 
nastrój 
oficerów i marynarzy. Słyszano, jak w zaciszu kuchni pochlipuje chłopiec 
okrętowy. Był to 
jego pierwszy rejs i serce napełniał mu lęk przed śmiercią. Kapitan błąkał się 
po statku jak 
dusza zatracona, nerwowo przygryzał wąsa i łypał spode łba, niezdolny powziąć 
decyzję, co 
dalej czynić.
— Co pan myśli o tym wszystkim? — zapytał przystając obok McCoya, który zajadał 
śniadanie złożone z przypiekanych bananów i kubka wody.
McCoy dokończył ostatniego banana, wychylił kubek i rozejrzał się zwolna. W jego 
oczach był serdeczny uśmiech, kiedy powiedział:
— No cóż, kapitanie… Możemy równie dobrze płynąć dalej, jak zgorzeć. Pańskie 
pokłady 
nie będą tego wytrzymywały bez końca. Dziś rano są gorętsze. Nie znalazłby pan 
dla mnie 
jakiej pary butów? Coraz trudniej chodzić na bosaka.
Dwa wielkie bałwany chlusnęły na „Pireneje”, gdy statek robiąc zwrot ustawiał 
się znowu 
na wiatr; pierwszy oficer oświadczył wówczas, że chciałby mieć całą tę wodę w 
ładowni, 
gdyby tylko można ją było tam wpuścić nie otwierając luków. McCoy wetknął głowę 
w 
naktuz* i śledził kurs. — Ja bym tam jeszcze trochę podciągnął, kapitanie — 
powiedział. — 
Statek zdryfował, kiedyśmy się zatrzymali.
— Już zmieniłem kurs o rumb — brzmiała odpowiedź. — Czy to nie dosyć?
— Wolałbym o dwa. Ta odrobina wiatru zwiększyła szybkość wschodniego prądu 
bardziej, niż pan przypuszcza.
Kapitan Davenport zmienił kompromisowo kurs o półtora rumba, po czym razem z 
McCoyem i pierwszym oficerem wdrapał się na maszt, by wypatrywać lądu. 
Rozwinięto 
żagle i „Pireneje” robiły teraz dziesięć węzłów. Fale za rufą uspokajały się 
szybko. Perłowa 
mgła nie ustępowała i około dziesiątej Davenport zaczął się denerwować. Wszyscy 
marynarze 
tkwili na stanowiskach, gotowi na pierwszy meldunek o lądzie rzucić się jak 
szatany do lin, 
by wyprowadzić „Pireneje” z wiatru. Ów ląd leżący przed nimi — obmywana bryzgami 
fał 
zewnętrzna rafa — mógł znaleźć się niebezpiecznie blisko, ukazując się 
niespodzianie w 
podobnej mgle.
Znowu minęła godzina. Trzy czaty na masztach wpatrywały się, milcząc, w perłowy 
blask.
— A co będzie, jeżeli ominiemy Mangarevę? — zapytał nagle kapitan Davenport.
McCoy, nie patrząc na niego, odpowiedział cicho:
— Cóż, płyńmy dalej, kapitanie. Tyle tylko możemy uczynić. Przed nami są 
wszystkie 
Paumoty. Możemy żeglować i tysiąc mil pośród raf i atolów. Tak czy owak, musimy 
gdzieś 
dotrzeć.
— Więc płyńmy. — Kapitan Davenport objawił chęć zejścia na pokład. — Ominęliśmy 
Mangarevę. Bóg jeden wie, gdzie jest najbliższy ląd. Szkoda, żem nie przesunął 
jeszcze o te 
pół rumba — wyznał w chwilę później. — Ten przeklęty prąd płata diabelskie figle 
nawigatorowi.
— Dawni nawigatorzy nazywali Paumoty Niebezpiecznym Archipelagiem — powiedział 
McCoy, kiedy wrócili na rufę. — Właśnie ten prąd jest w pewnej mierze 
odpowiedzialny za 
ową nazwę.
— Kiedyś rozmawiałem w Sydney z jednym marynarzem — rzekł Konig. — Woził 
towary na Paumoty. Mówił, że ubezpieczenie wynosiło osiemnaście od sta. Czy to 
prawda?
McCoy uśmiechnął się i skinął głową.
— Z tym tylko, że już nie ubezpieczają — wyjaśnił. — Armatorzy corocznie 
odpisują na 
straty dwadzieścia procent wartości swoich szkunerów.
— Boże drogi! — jęknął kapitan Davenport. — To znaczy, że szkuner może się 
uchować 
zaledwie przez pięć lat! — Potrząsnął smutnie głową i szepnął: — Niedobre to 
wody! 
Niedobre!
Znów zeszli do kajuty, by przestudiować wielką ogólną mapę, ale zatrute wyziewy 
wygnały ich na pokład, gdzie powrócili kaszląc i chwytając ustami powietrze.
— Tu jest wyspa Moerenhout. — Kapitan Davenport pokazał ją na mapie, którą 
rozpostarł 
na dachu kajuty. — Nie może być dalej jak sto mil na zawietrzną.
— Sto dziesięć. — McCoy pokiwał głową z powątpiewaniem. — Może się udać, ale to 
bardzo trudne. Mogę osadzić okręt na piasku, ale mogę też wjechać na rafy. Złe 
miejsce, 
bardzo złe miejsce.
— Zaryzykujemy — zdecydował kapitan Davenport biorąc się do wykreślania kursu.
Wczesnym popołudniem skrócono żagle, ażeby w nocy nie ominąć wyspy, a podczas 
drugiej nocnej wachty załoga poczęła znowu najwyraźniej nabierać otuchy. Ziemia 
była 
przecież tak blisko i rankiem miały się skończyć wszystkie zmartwienia.
Dzień wstał przeczysty, pałało tropikalne słońce. Południowo–wschodni pasat 
przesunął 
się w kierunku wschodnim i gnał „Pireneje” przez toń z szybkością ośmiu węzłów. 
Kapitan 
Davenport poczynił obliczenia według logu*, szeroko uwzględniając dryf, i 
oznajmił, że 
wyspa Moerenhout nie może być dalej niż o dziesięć mil.
„Pireneje” przepłynęły dziesięć mil; przepłynęły i dziesięć dalszych, a 
posterunki na trzech 
masztach nie mogły dojrzeć nic poza nagim, skąpanym w słońcu morzem.
— Ależ powiadam wam, że ziemia tam jest! — krzyczał do nich z rufy kapitan 
Davenport.
McCoy uśmiechnął się łagodnie, lecz kapitan potoczył wokół oszalałym wzrokiem, 
chwycił sekstans* i poczynił obserwacje chronometryczne.
— Wiedziałem, że mam rację! — nieomal ryknął, gdy skończył. — Dwadzieścia jeden, 
pięćdziesiąt pięć szerokości południowej; sto trzydzieści sześć, dwa — długości 
zachodniej. 
Proszę! Mamy jeszcze osiem mil na nawietrzną. Co panu wyszło, panie Konig?
Pierwszy oficer rzucił okiem na własne obliczenia i powiedział przyciszonym 
głosem:
— Dwadzieścia jeden, pięćdziesiąt pięć — to się zgadza, natomiast długość 
wypadła mi 
sto trzydzieści sześć, czterdzieści osiem. To nas znacznie przesuwa na 
zawietrzną…
Jednakże kapitan Davenport zbył jego dane tak pogardliwym milczeniem, że pan 
Konig 
zgrzytnął zębami i zaklął siarczyście pod wąsem.
— Ster na burtę! — rozkazał kapitan marynarzowi stojącemu przy kole. — Trzy 
rumby! 
Teraz trzymaj tak, jak idzie.
Następnie powrócił do swoich obliczeń i począł je sprawdzać. Pot zalewał mu 
twarz. 
Przygryzał wąsy, wargi i ołówek wpatrując się w cyfry niczym w upiora. Wtem 
żachnął się 
wściekle, potężnie zmiął w garści zapisaną kartkę papieru, cisnął ją na podłogę 
i podeptał. 
Konig wykrzywił twarz mściwym grymasem i odwrócił się, kapitan zaś oparł się o 
ściankę 
kajuty i przez pół godziny nie odezwał ni słowem, spoglądając tylko ku 
zawietrznej z 
wyrazem zadumy i beznadziejności.
— Panie McCoy — przerwał nagle milczenie. — Mapa pokazuje grupkę wysp około 
czterdziestu mil stąd na północ czy na północny zachód; nie wiadomo tylko, ile 
ich jest. To 
wyspy Akteon. Co pan o nich powie?
— Jest ich cztery, wszystkie płaskie — odparł McCoy. — Pierwsza na południowy 
wschód to Matueri; nie zamieszkana, bez wejścia na lagunę. Następna jest 
Tenarunga. Żyło 
na niej koło tuzina ludzi, ale już się pewnie wynieśli. W każdym razie nie 
istnieje tam 
przejście dla okrętu, co najwyżej dla łodzi; wody jest na sążeń głęboko. Dwie 
pozostałe to 
Vehauga i Tea–raro. Nie ma wejść, nie ma ludzi, obie bardzo płaskie. W tej 
grupie nie 
znajdzie się gruntu dla „Pirenejów” Okręt rozbiłby się w drzazgi.
— Słuchajcie tylko! — kapitan Davenport wpadł w furię. — Nie ma ludzi! Nie ma 
wejść! 
Na co, u diabła, są wyspy? No! — warknął nagle jak rozzłoszczony foksterier. — 
Mapa 
podaje całą kupę wysepek na północny zachód. Co z nimi? Która ma wejście i 
miejsce, gdzie 
mógłbym osadzić statek?
McCoy zastanowił się spokojnie. Nie zaglądał do mapy. Wszystkie te wyspy, rafy, 
ławice, 
laguny, wejścia i odległości zaznaczone były na mapie jego pamięci. Znał je tak, 
jak 
mieszkaniec miasta zna gmachy, ulice, zaułki.
— Trochę więcej niż o sto mil na zachód albo północny zachód leży Papakena i 
Vanavana. 
Jedna jest nie zamieszkana, a słyszałem, że z drugiej ludzie przenieśli się na 
wyspę Cadmus. 
Tak czy owak, ani jedna, ani druga laguna nie ma wejścia. O sto mil dalej na 
północny zachód 
znajduje się Ahunui. Nie ma wejścia, nie ma i ludzi.
— No dobrze, ale o czterdzieści mil za nimi są jeszcze dwie wyspy? — powiedział 
pytająco kapitan Davenport podnosząc oczy znad mapy.
McCoy potrząsnął głową.
— Paros i Manuhungi; bezludne, bez wejść. Czterdzieści mil za nimi leży z kolei 
Nengo—
Nengo, również bezludna, również bez wejścia. Jest jednak i wyspa Hao. Tam 
będzie 
najlepiej. Jej laguna ma trzydzieści mil długości i pięć szerokości. Mieszka tam 
mnóstwo 
ludzi. Zazwyczaj można dostać wodę. A każdy statek na świecie może przepłynąć 
przez 
wejście.
Umilkł i z troską w oku spojrzał na kapitana Davenporta, który pochylony z 
cyrklem w 
dłoni nad mapą wydał stłumiony jęk.
— Czyż nie ma gdzieś bliżej laguny z wejściem? — zapytał Davenport.
— Nie, kapitanie, Hao jest najbliższa.
— To przecież o trzysta czterdzieści mil stąd. — Kapitan Davenport mówił bardzo 
powoli 
i stanowczo. — Nie mogę brać na siebie odpowiedzialności za życie wszystkich 
mych ludzi. 
Rozbiję okręt na Akteonie. A to taki dobry żaglowiec! — dorzucił z żalem, gdy 
zmienił już 
kurs, uwzględniwszy tym razem szerzej niż dotąd działanie zachodniego prądu.
W godzinę później niebo zasnuło się chmurami. Wiał jeszcze południowo–wschodni 
pasat, 
ale ocean przemienił się teraz w istną szachownicą szkwałów.
— Będziemy tam o pierwszej — oświadczył z ufnością kapitan Davenport. — Najdalej 
o 
drugiej. Niech pan osadzi statek na tej wyspie, gdzie mieszkają ludzie.
Słońce nie ukazało się więcej, a o godzinie pierwszej wciąż nie było widać lądu. 
Kapitan 
Davenport spojrzał za rufę, na kręty wart* „Pirenejów”.
— Boże kochany! — wykrzyknął. — Wschodni prąd! Patrzaj pan!
Konig miał wątpliwości. McCoy zachowywał rezerwę, aczkolwiek oświadczył, że nie 
widzi żadnej racji, by na Paumotach nie było wschodniego prądu. W kilka minut 
później 
przeciwny podmuch szkwału na chwilę pozbawił „Pireneje” wiatru i statek począł 
się ciężko 
przetaczać między jedną falą a drugą.
— Gdzież ta sonda? Dawać ją tutaj! — Kapitan Davenport pochwycił linkę i 
patrzał, jak 
zbacza w kierunku północno–wschodnim. — No, tylko spójrzcie! Sami ją 
potrzymajcie.
McCoy i pierwszy oficer spróbowali i uczuli, że napięta linka wściekle drga 
unoszona 
prądem.
— On ma ze cztery węzły szybkości — rzekł Konig.
— Wschodni prąd zamiast zachodniego! — powiedział kapitan Davenport patrząc z 
wyrzutem na McCoya, jak gdyby jemu przypisywał winę.
— To właśnie jedna z przyczyn, kapitanie, że na tych wodach ubezpieczenie wynosi 
osiemnaście od sta — odparł McCoy. — Bo nigdy nie wiadomo. Prądy wciąż się 
zmieniają. 
Raz płynął na jachcie „Casco” jeden taki, co pisał książki, nie pamiętam jego 
nazwiska. 
Pomylił się o trzydzieści mil i zamiast na Takaroa trafił na Tikei, a wszystko 
przez te zmienne 
prądy. W tej chwili idziecie na nawietrzną i warto by zmienić kurs o kilka 
rumbów.
— Ale jak dalece zniósł mnie ten prąd? — zapytał rozzłoszczony kapitan. — Skądże 
mam 
wiedzieć, o ile zmienić kurs?
— Nie mam pojęcia, kapitanie — odrzekł McCoy z niezmierną łagodnością.
Wiatr powiał znowu i „Pireneje” z dymiącym pokładem, który polśniewał w 
jasnoszarym 
świetle, poczęły sunąć prosto na zawietrzną. Potem znów zakręciły i idąc to 
lewym, to 
prawym halsem, przecinały toń krętym szlakiem w kierunku wysp Akteon, których 
ciągle nie 
mogły dojrzeć czaty na szczytach masztów.
Kapitan Davenport wychodził z siebie. Jego wściekłość przybrała formę ponurego 
milczenia, całe popołudnie spędził krocząc po rufie lub opierając się na 
wantach* od 
nawietrznej. Gdy noc zapadła, kazał zbrasować reje, nie radząc się nawet McCoya, 
i 
skierował statek na północny zachód. Zarówno Konig, ukradkiem sprawdzający mapę 
i 
naktuz, jak McCoy, który jawnie i otwarcie zaglądał do tegoż naktuza, wiedzieli, 
że zmierzają 
w stronę wyspy Hao. Około północy szkwał ucichł i ukazały się gwiazdy. Kapitan 
Davenport 
radował się nadzieją na pogodny dzień.
— Jutro rano porobię obserwacje — oświadczył McCoyowi — aczkolwiek nie mam 
zielonego pojęcia, na jakiej szerokości geograficznej jestem. Jednakże zastosuję 
metodę 
Sumnera i rzecz ustalę. Zna pan ten sposób? — Po czym wyjaśnił go szczegółowo 
McCoyowi.
Dzień istotnie okazał się pogodny, pasat dął regularnie ze wschodu, a „Pireneje” 
równie 
regularnie robiły swoje dziewięć węzłów. Zarówno kapitan, jak porucznik ustalili 
położenie 
według metody Sumnera, w południe porównali swoje obliczenia, uzgodnili je 
znowu, 
następnie zaś sprawdzili obserwacje południowe z porannymi.
— Jeszcze dwadzieścia cztery godziny, a będziemy na miejscu — zapewnił McCoya 
kapitan Davenport. — Cud, że pokłady naszego staruszka wciąż wytrzymują. Ale to 
nie na 
długo. Nie na długo! Patrz pan na ten dym: co dzień go więcej i więcej. A 
przecież pokład był 
szczelny, świeżutko wysmołowany we Frisco. Zdębiałem, jak ogień się pokazał, i 
zaraz 
kazałem zamknąć pokrywy luków. Cóż to znowu?
Urwał i z opadniętą szczęką wbił wzrok w spiralę dymu, która zwijała się i 
kłębiła za 
bezanmasztem*, dwadzieścia stóp ponad pokładem.
— A to skąd się wzięło? — zapytał z oburzeniem.
Poniżej nie było dymu. Wypełznąwszy z pokładu, przesłonięty masztem od wiatru, 
ów 
kłąb przez jakiś dziwny kaprys nabierał kształtu i stawał się widoczny dopiero 
na tej 
wysokości, a teraz odsunął się od masztu i na moment zawisł nad kapitanem, niby 
złowroga 
wróżba. W następnej chwili zdmuchnął go wiatr, a szczęka kapitana powróciła na 
swoje 
miejsce.
— No, więc mówiłem, że kiedyśmy po raz pierwszy zamknęli luki, zgłupiałem 
zupełnie. 
Pokład był szczelny, a przepuszczał dym jak rzeszoto. Odtąd ciągle go 
uszczelniamy i 
uszczelniamy. Pod spodem musi być ogromne ciśnienie, skoro wypycha aż tyle dymu.
Tego popołudnia niebo znowu się zaciągnęło, zrobiło się wietrznie i dżdżysto. 
Wiatr dął to 
z południowego, to z północnego wschodu, a o dwunastej w nocy żagle „Pirenejów” 
przywarły do masztów od podmuchu ostrego szkwału z południowego zachodu. Odtąd 
wicher 
wiał wciąż ze zmienną siłą.
— Nie dopłyniemy do Hao przed dziesiątą albo jedenastą — skarżył się kapitan 
Davenport 
o siódmej rano, kiedy przelotną nadzieję na słońce rozproszyły skłębione masy 
chmur we 
wschodniej stronie nieba. W następnej chwili zapytał żałośnie: — A gdzież się 
podziały te 
prądy?
Posterunki na masztach nie meldowały o zbliżeniu się lądu i dzień upłynął pośród 
chwil 
ciszy i deszczu albo gwałtownych szkwałów. O zmierzchu morze zaczęło się wzdymać 
od 
zachodu. Barometr spadł do 29.50. Nie było wiatru, lecz złowróżbne fale 
piętrzyły się coraz 
bardziej. Wnet statek jął się wściekle kolebać na olbrzymich bałwanach, które 
nieskończonym 
pochodem wynurzały się z mroku po stronie zachodniej. Skrócono żagle tak szybko, 
jak to 
zdołały uczynić obie wachty, a kiedy zmordowana załoga zakończyła swą pracę, 
można było 
dosłyszeć w ciemnościach posępne, rozdrażnione głosy marynarzy, przedziwnie 
zwierzęce i 
groźne. Wolną wachtę wezwano na rufę, ażeby zamocować ruchome części, i wówczas 
ludzie 
otwarcie objawili swoje przygnębienie i niechęć. Każdy powolny ich ruch był 
protestem, 
groźbą. Powietrze stało się wilgotne i lepkie jak śluz, a wskutek braku wiatru 
wszyscy 
marynarze dyszeli ciężko i z trudem chwytali oddech. Pot wystąpił na czoła i 
obnażone 
ramiona. Kapitan Davenport, z twarzą bardziej wynędzniałą i zatroskaną niż 
kiedykolwiek, z 
oczyma mętnymi i utkwionymi w przestrzeń, doznał przytłaczającego uczucia, że 
katastrofa 
jest nieuchronnie bliska.
— To idzie na zachód — powiedział pokrzepiająco McCoy. — W najgorszym razie 
zawadzi o nas ledwie samym brzegiem.
Jednakże kapitan Davenport był głuchy na słowa pociechy, przy świetle latarni 
czytał z 
podręcznika żeglarskiego rozdział dotyczący kroków, jakie winni przedsiębrać 
dowódcy 
statków w czasie cyklonu. Ciszę przerywało stłumione chlipanie chłopca 
okrętowego gdzieś 
na śródokręciu.
— Ach, milczeć tam! — ryknął nagle kapitan Davenport z taką siłą, że wszyscy 
obecni 
drgnęli, a winowajca począł okropnie zawodzić z przerażenia.
— Panie poruczniku — powiedział kapitan głosem, który drżał z wściekłości i 
zdenerwowania — bądź pan łaskaw zatkać pakułami gębę temu pętakowi!
Poszedł jednakże McCoy, któremu w ciągu kilku minut udało się uspokoić chłopca i 
ułożyć go do snu.
Przed samym brzaskiem doleciało z południowego wschodu pierwsze tchnienie 
wiatru, 
który szybko zmieniał się w coraz mocniejszą bryzą. Wszyscy ludzie stali już na 
pokładzie, 
czekając, co z tego wyniknie.
— Teraz już wszystko w porządku, kapitanie — rzekł McCoy, stojąc tuż przy jego 
ramieniu. — Huragan poszedł na zachód; my jesteśmy na południe od niego. Ta 
bryza to 
tylko powietrzny wir po jego przejściu. Nie będzie już mocniejsza. Może pan 
stawiać żagle.
— Ale czy to warto? Dokąd popłynę? Już drugi dzień nie mamy obserwacji, a 
powinniśmy 
byli zobaczyć wyspę Hao wczoraj rano. W której ona jest stronie: na północ, 
południe, 
wschód czy gdzie jeszcze? Powiedz mi pan, a w jednej chwili postawię żagle.
— Nie jestem nawigatorem, kapitanie — powiedział McCoy swoim łagodnym tonem.
— A ja myślałem, że nim jestem — odparował kapitan — póki się nie dostałem na te 
Paumoty.
W południe z masztów doleciał okrzyk: — Kipiel przed nami! — „Pireneje” zmieniły 
kurs; luzowano i zwijano żagiel po żaglu. Statek sunął przez toń walcząc z 
prądem, który 
zagrażał mu rzuceniem na mieliznę. Oficerowie i marynarze uwijali się jak 
szaleni, a 
pomagali im wszyscy: kucharz i chłopiec okrętowy, sam kapitan Davenport i McCoy. 
Byli o 
włos od zguby. Przed sobą mieli nagą, niebezpieczną ławicę, na której 
nieustannie łamały się 
fale; nie mógł na niej żyć żaden człowiek, nawet morskie ptactwo nie mogłoby tam 
spocząć. 
„Pireneje” porwane prądem znalazły się o sto jardów od niej, nim wiatr je 
wreszcie zniósł w 
bok; wówczas zziajana załoga, dokonawszy swej pracy, wybuchła potokiem 
przekleństw na 
McCoya — McCoya, który przybył na statek, zaproponował, by płynąć na Mangarevę, 
odwiódł ich od bezpiecznego schronienia na wyspie Pitcairn ku niechybnej 
zagładzie na tych 
zwodniczych, straszliwych wodach. Jednakże spokojna dusza McCoya była 
nieporuszona. 
Uśmiechnął się do ludzi z prostą, łaskawą życzliwością i jego natchniona dobroć 
snadź 
przeniknęła jakoś do mrocznych dusz marynarzy, bo zawstydzeni stłumili cisnące 
im się na 
usta przekleństwa.
— Niedobre wody! — Niedobre wody! — mruknął kapitan Davenport, gdy statek parł 
już 
swobodnie naprzód; urwał jednakże raptownie, widząc, że ławica, która winna była 
znajdować się wprost za rufą, szybko przesuwa się ku nawietrznej.
Siadł i ukrył twarz w dłoniach. Zarówno jego pierwszy oficer, jak McCoy, jak i 
cała 
załoga, widzieli to, co dostrzegł. Na południe od ławicy wschodni prąd popychał 
okręt ku 
niej; na północ równie bystry prąd zachodni porwał teraz żaglowiec i unosił go 
precz.
— Słyszałem już o tych Paumotach — jęknął kapitan odrywając zbielałą twarz od 
dłoni. 
— Opowiadał mi o nich kapitan Moyendale, który tu stracił swój okręt. A ja się z 
niego 
śmiałem za plecami. Śmiałem się, Boże odpuść. Co to za ławica? — przerwał 
zwracając się 
do McCoya.
— Nie wiem, kapitanie.
— Czemu pan nie wie?
— Bo nigdy dotąd jej nie widziałem i nigdym o niej nie słyszał. Wiem na pewno, 
że nie 
ma jej na mapie. Te wody nie zostały dotychczas gruntownie zbadane.
— Więc pan nie orientuje się, gdzie jesteśmy?
— Nie lepiej od pana — odrzekł łagodnie McCoy.
W czwartek po południu dostrzeżono palmy kokosowe wyrastające niejako wprost z 
wody. 
Nieco później z morza wynurzył się płaski ląd atolu.
— Teraz już wiem, gdzie jesteśmy, kapitanie. — McCoy odjął od oczu lunetę. — To 
wyspa Resolution. Znajdujemy się czterdzieści mil za Hao i mamy wiatr prosto w 
twarz.
— W takim razie szykujemy się do osadzenia statku. Gdzie wejście do tego atolu?
— Jest tylko przesmyk, którym może przejść czółno. Jednakże teraz, kiedy już 
znamy 
swoje położenie, możemy popłynąć na wyspę Barclay de Tolley. To jest ledwie sto 
dwadzieścia mil stąd, prosto na północny zachód. Z tym wiatrem zdołamy tam 
dotrzeć jutro o 
dziewiątej rano.
Kapitan Davenport spojrzał na mapę i począł się zastanawiać.
— Jeżeli się tu rozbijemy — dorzucił McCoy — będziemy musieli i tak płynąć na 
Barclay 
de Tolley w szalupach.
Kapitan wydał rozkazy i raz jeszcze „Pireneje” ruszyły w drogę po niegościnnym 
morzu.
Następne popołudnie stało się świadkiem rozpaczy i buntu na dymiących pokładach 
żaglowca. Wzmogła się szybkość prądu, wiatr osłabł i „Pireneje” zniosło na 
zachód. Czaty 
spostrzegły w stronie wschodniej wyspę Barclay de Tolley, ledwo widoczną ze 
szczytu 
masztu; daremnie „Pireneje” usiłowały przez długie godziny przybliżyć się do 
niej. Na kształt 
mirażu palmy kokosowe unosiły się wciąż nad horyzontem, widzialne tylko z 
masztów. Z 
pokładu przesłaniała je wypukłość kuli ziemskiej.
I znowu kapitan Davenport począł się radzić McCoya i mapy. Makemo leżała o 
siedemdziesiąt pięć mil na południowy zachód. Jej laguna miała trzydzieści mil 
długości, a 
wejście było wyborne. Kiedy kapitan Davenport wydał rozkazy, załoga odmówiła ich 
wykonania. Oznajmiła, że dość już ma ognia piekielnego pod stopami. Ziemia jest 
blisko. Cóż 
z tego, że statek nie może do niej dotrzeć? Dopłyną na szalupach. Niech więc się 
pali. Własne 
życie także coś dla nich znaczy. Wiernie służyli statkowi, teraz pomyślą o 
sobie.
Skoczyli do szalup, odpychając na bok drugiego i trzeciego oficera, i poczęli 
gotować się 
do spuszczenia. Kapitan Davenport oraz pierwszy oficer z rewolwerami w dłoni już 
szli ku 
krawędzi rufy, gdy wtem McCoy wdrapawszy się na nadbudówkę przemówił.
Zwrócił się do marynarzy i na pierwszy dźwięk jego gołębiego, miękkiego głosu 
ludzie 
przystanęli, zasłuchani. Przekazywał im własną niezmąconą pogodę i spokój. Jego 
łagodny 
głos i proste myśli spływały na nich jak czarodziejski strumień, uśmierzając 
wbrew woli ich 
gniew. Powróciły na pamięć sprawy dawno zapomniane, niektórzy przypomnieli sobie 
kołysanki z dzieciństwa, zadowolenie i spokój znajdowany przy końcu dnia w 
ramionach 
matczynych. Nie było już na świecie troski, niebezpieczeństwa ani przykrości. 
Wszystko stało 
się takie, jak być powinno, uznali za rzecz zupełnie oczywistą, że znów odwrócą 
się od lądu i 
raz jeszcze ruszą na morze z ogniem piekielnym parzącym im stopy.
McCoy mówił prosto, ale nie sama treść była ważna. Osobowość jego przemawiała o 
wiele 
dobitniej niż wszelkie słowa, jakie mógł wypowiedzieć. Była to jakaś przedziwnie 
tajemna i 
głęboka alchemia duszy — niepojęta jej emanacja, urzekająca, słodka i pokorna, a 
zarazem 
straszliwie władcza. Było to rozświetlenie mrocznych podziemi dusz marynarzy, 
nakaz 
czystości i łagodności, o wiele silniejszy od tego, który tkwił w połyskliwych, 
śmiercią 
plujących rewolwerach oficerów.
Ludzie, niezdecydowani, ociągali się w miejscu, ci zaś którzy już poluzowali 
liny, 
przyciągnęli je na powrót. Następnie jeden, po nim drugi, a wreszcie wszyscy 
poczęli 
wycofywać się nieporadnie.
Twarz McCoya promieniała iście dziecięcą radością, gdy schodził z nadbudówki. 
Niebezpieczeństwo minęło. Właściwie nawet nie mogło być mowy o jego zażegnaniu. 
W 
ogóle nie istniało żadne niebezpieczeństwo, albowiem w szczęśliwym świecie, w 
którym żył, 
nie było dlań miejsca.
— Zahipnotyzował ich pan — powiedział zniżonym głosem Konig uśmiechając się do 
niego.
— Ci chłopcy są dobrzy — brzmiała odpowiedź. — Dobre są ich serca. Przeżyli 
ciężkie 
chwile, pracowali ciężko i będą ciężko pracować aż do samego końca.
Pan Konig nie miał czasu mu odrzec. Już wykrzykiwał rozkazy, marynarze rzucili 
się, by 
je wykonać, i „Pireneje” powoli zaczęły przesuwać się na nawietrzną, kierując 
dziób w stronę 
Makemo.
Wiatr był bardzo lekki, a po zachodzie słońca ucichł niemal zupełnie. Zrobiło 
się 
nieznośnie gorąco; ludzie na dziobie i rufie daremnie usiłowali zasnąć. Pokład 
był nazbyt 
rozgrzany, aby się na nim położyć, a trujące wyziewy, które się przesączały 
przez szpary, 
pełzały po okręcie niby złe duchy, wkradały się w nozdrza i kanały oddechowe 
powodując 
ataki kaszlu i kichania. Na mrocznym sklepieniu w górze mrugały gnuśnie gwiazdy, 
na 
wschodzie zaś wstał księżyc w pełni i dotknął swymi promieniami nieprzeliczonych 
pasem, 
nitek, pajęczych woali dymu, który wił się, splatał i skręcał wzdłuż pokładu i 
ponad 
relingiem*, snuł się po masztach i wantach.
— Powiedz mi pan — rzekł kapitan Davenport przecierając piekące oczy — co się 
później 
stało z tymi ludźmi z „Bounty”, kiedy dotarli do Pitcairn? Czytałem, że spalili 
swój okręt i że 
ich wykryto dopiero w wiele lat później. Ale co się tymczasem działo? Zawsze 
mnie to 
ogromnie ciekawiło. Przecież to byli ludzie żyjący ze stryczkiem na szyi. Mieli 
tam również i 
paru krajowców. A prócz tego kobiety. Stąd wniosek, że od samego początku 
musiały tam 
być awantury.
— I owszem — odrzekł McCoy — to byli niedobrzy ludzie. Od razu powadzili się o 
kobiety. Jeden z buntowników, Williams, stracił żonę. Wszystkie one były z 
Tahiti. Jego żona 
spadła z nadbrzeżnych skał, polując na morskie ptactwo. Wtedy Williams zabrał 
żonę 
jednemu z krajowców. Pozostałych strasznie to rozjuszyło i wymordowali niemal 
wszystkich 
buntowników. Wówczas ci, co ocaleli, wybili krajowców. Kobiety im dopomogły. 
Krajowcy 
zabijali się wzajemnie. Wszyscy zabijali wszystkich. Straszni to byli ludzie.
Timiti zginął z ręki dwóch swoich rodaków w chwili, gdy mu po przyjacielsku 
czesali 
włosy. Nasłali ich w tym celu biali ludzie, a potem zabili ich samych. Żona 
Tullalu zabiła 
męża w pieczarze, bo chciała wziąć sobie białego. Bardzo byli podli. Bóg 
odwrócił od nich 
swoje oblicze. Po upływie dwóch lat wymordowani byli wszyscy krajowcy i wszyscy 
biali, z 
wyjątkiem czterech: Younga, Johna Adamsa, mojego pradziada McCoya i Quintala. To 
także 
był bardzo zły człowiek. Kiedyś — tylko dlatego, że żona nie nałapała mu dosyć 
ryb — 
odgryzł jej ucho.
— Paskudna banda! — wykrzyknął Konig.
— Tak, bardzo paskudna — potwierdził McCoy i dalej pogodnie, miękko opowiadał o 
krwawych dziejach swych niegodziwych przodków. — Mój pradziad uniknął śmierci po 
to 
tylko, by zginąć ze swej własnej ręki. Sporządził sobie aparat destylacyjny i 
zaczął pędzić 
alkohol z korzeni rośliny ti. Quintal był jego kamratem i razem pili na umór 
przez cały czas. 
Nareszcie McCoy dostał delirium tremens*, uwiązał sobie kamień u szyi i skoczył 
w morze.
Żona Ouintala, ta, której mąż odgryzł ucho, również zginęła spadając ze skał. 
Wówczas 
Cłuintal poszedł do Younga i zażądał jego żony, a potem do Adamsa i też domagał 
się, aby 
mu oddał żonę. Adams i Young bali się Quintala. Wiedzieli, że ich zamorduje. 
Więc go po 
społu zabili toporkiem. Później umarł i Young. I to już mniej więcej wszystkie 
biedy, jakie 
przeżyli.
— Ja myślę! — parsknął kapitan Davenport. — Nie było już kogo zabijać.
— Widzi pan, Bóg odwrócił od nich swoje oblicze — powiedział McCoy.
Rankiem ze wschodu dmuchał już tylko leciutki powiew, toteż nie mogąc przy nim 
posuwać się należycie w kierunku południowym, kapitan Davenport pożeglował lewym 
halsem. Lękał się owego strasznego zachodniego prądu, który podstępnie odwiódł 
go od tylu 
spokojnych przystani. Przez cały dzień i noc trwała cisza morska, a marynarze, 
żywiący się 
skąpymi racjami suszonych bananów, szemrali. Prócz tego słabli wyraźnie i 
uskarżali się na 
bóle żołądka wywołane jednostajną bananową dietą.
Przez cały dzień prąd znosił „Pireneje” w kierunku zachodnim, a nie było wiatru, 
który 
mógłby je pchnąć na południe. W połowie pierwszej nocnej wachty ujrzano w 
południowej 
stronie palmy kokosowe, których pióropusze wznosiły się nad wodą, znacząc 
miejsce, gdzie 
leżał płaski atol.
— To wyspa Taenga — powiedział McCoy. — Dziś w nocy potrzeba nam będzie bryzy, 
gdyż inaczej ominiemy Makemo.
— Co się stało z południowo–wschodnim pasatem? — zapytał kapitan. — Czemu nie 
wieje? Co to znaczy?
— Na skutek parowania wielkich lagun; tyle ich tutaj — wyjaśnił McCoy. — To 
parowanie zakłóca cały system pasatów. Bywa nawet, że wskutek tego wiatr odwraca 
się i 
dmie wieją od południowego zachodu. To jest Niebezpieczny Archipelag, kapitanie.
Kapitan Davenport zwrócił się ku niemu, otworzył usta i już miał rzucić 
przekleństwo, lecz 
zmilczał. Obecność McCoya tłumiła wszelkie bluźnierstwa, jakie burzyły się w 
mózgu 
kapitana i drgały w jego krtani. Wpływ McCoya wzrastał w ciągu tych dni, które 
spędzili 
razem. Kapitan Davenport był morskim samowładcą, nie lękał się nikogo, nigdy nie 
trzymał 
języka na wodzy, a oto stwierdził, że jest niezdolny zakląć w obecności tego 
starego 
człowieka o piwnych, kobiecych oczach i głosie gołębia. Kiedy zdał sobie z tego 
sprawę, 
doświadczył wyraźnego wstrząsu. Ten stary był przecież tylko potomkiem McCoya, 
owego 
McCoya z „Bounty”, buntownika umykającego przed stryczkiem, który nań czekał w 
Anglii, 
McCoya będącego wcieleniem zła w tych dawnych czasach krwi, żądzy i gwałtownej 
śmierci 
na wyspie Pitcairn.
Kapitan Davenport nie był bogobojny, a jednak w owej chwili uczuł szalone 
pragnienie, by 
rzucić mu się do nóg i mówić nie wiadomo jakie słowa. Wstrząsnęło mm do głębi 
raczej 
wzruszenie niżeli rozsądna myśl: niejasno uświadomił sobie, jak bardzo jest 
niegodny i mały 
w obliczu tamtego człowieka, którego cechowała prostota dziecka oraz łagodność 
niewiasty.
Nie mógł oczywiście tak się upokorzyć w oczach swoich oficerów i marynarzy. A 
jednak 
gniew, który wyciskał mu na usta bluźnierstwo, nadal w nim szalał. Nagle 
trzasnął zaciśniętą 
pięścią w ścianę i krzyknął:
— Słuchaj mnie, stary! Nie dam się! Te Paumoty zwodziły mnie, oszukiwały, 
wystrychnęły na dudka. Ale nie ulegnę! Będę dalej prowadził ten statek, wciąż 
dalej, dalej i 
dalej, poprzez Paumoty aż do samych Chin, póki nie znajdę miejsca, na którym 
mógłbym go 
osadzić. Choćby mnie wszyscy opuścili, sam na nim pozostaną. Pokażę tym 
Paumotom! Nie 
wywiodą mnie w pole! Poczciwy jest mój statek i wytrwam przy nim, póki ostanie 
się choć 
jedna deska, na której mógłbym oprzeć nogę. Słyszysz?
— A ja zostanę z panem, kapitanie — powiedział McCoy. W nocy powiał lekki, 
zmienny 
wiatr od południa, a oszalały kapitan, płynący ze swym ładunkiem ognia, śledził 
i odmierzał 
dryf w kierunku zachodnim, od czasu do czasu zaś odchodził na stronę, by zakląć 
po cichu, 
tak żeby McCoy nie słyszał.
Świt znowu ukazał ich oczom palmy wyrastające z wody w południowej stronie.
— To jest zawietrzny cypel Makemo — powiedział McCoy — Katiu, leży zaledwie o 
kilka mil na zachód. Możemy tam dotrzeć.
Jednakże prąd, zasysający wody pomiędzy dwiema wyspami, pchnął ich na północny 
zachód i o pierwszej w południe dojrzeli palmy Katiu, które zamajaczyły nad 
morzem i 
znowu się w nie zapadły.
W kilka minut później, właśnie gdy kapitan wykrył, że ,,Pireneje” unosi nowy 
prąd od 
strony północnego wschodu, czaty na masztach doniosły, iż na północnym zachodzie 
widać 
palmy kokosowe.
— To Raraka — oświadczył McCoy. — Nie dotrzemy tam bez wiatru. Prąd ściąga nas 
na 
południowy zachód. Ale musimy czuwać. O parę mil dalej jest inny, który płynie 
na północ, a 
potem zatacza półkole w kierunku północno—zachodnim. Może nas odepchnąć od 
Fakaravy, 
a właśnie na Fakaravie „Pireneje” powinny znaleźć odpowiedni grunt.
— Niech sobie odpycha, do jasnej cho… ile mu się tylko podoba! — odparł z ogniem 
kapitan Davenport. — Tak czy owak, znajdziemy gdzieś miejsce dla statku.
Jednakże sytuacja na „Pirenejach” dochodziła już do punktu kulminacyjnego. 
Pokład był 
tak rozpalony, iż wydawało się, że jeśli temperatura wzrośnie choćby o parę 
stopni, buchną z 
niego płomienie. W wielu miejscach nawet grube podeszwy marynarskich butów nie 
były 
dostateczną ochroną i ludzie musieli szybko przebiegać, by nie oparzyć sobie 
stóp. Dym 
wzmógł się i silniej drapał w gardle. Wszyscy na statku cierpieli na zapalenie 
oczu, kasłali i 
dławili się niczym załoga suchotników. Po południu zwieszono i wyekwipowano 
szalupy. 
Załadowano do nich ostatnie paki suszonych bananów i rzeczy oficerów. Kapitan 
Davenport 
umieścił chronometr w największej szalupie, obawiając się, że lada chwila pokład 
wyleci w 
powierzę.
Niepokój ciężkim brzemieniem przytłaczał wszystkich przez całą noc, a o 
pierwszym 
brzasku ludzie z zapadniętymi oczyma i śmiertelnie wybladłymi twarzami spojrzeli 
po sobie 
jakby ze zdziwieniem, że „Pireneje” wciąż jeszcze się trzymają, a oni sami są 
żywi.
Kapitan Davenport zlustrował pokład swojego okrętu, przemierzając go szybkim 
krokiem, 
a nawet od czasu do czasu przechodząc w niezbyt dostojne podskoki.
— Teraz to już kwestia godzin, jeżeli nie minut — oznajmił po powrocie na rufę.
Ze szczytu masztu doleciał okrzyk; — Ziemia! — Z pokładu nie podobna było jej 
dojrzeć, 
więc McCoy wdrapał się na górę, kapitan zaś skorzystał z tej sposobności, aby 
potokiem 
przekleństw wyrzucić z serca nieco goryczy. Jednakże owe przekleństwa 
powstrzymało nagłe 
pojawienie się ciemnego pasma na wodzie w stronie północno–wschodniej. Nie był 
to szkwał, 
lecz równa bryza — przerwany pasat wiejący o osiem rumbów od swego właściwego 
kierunku, ale powracający znowu.
— Trzymaj pan kurs, kapitanie — rzekł McCoy, zaledwie dotarł na rufę. — To 
wschodni 
cypel Fakaravy; będziemy mogli wejść przez przesmyk na lagunę z pełną 
szybkością, 
wiatrem prosto w burtę i pod wszystkimi żaglami.
Po upływie godziny z pokładu było widać palmy kokosowe i płaskie pasmo lądu. Na 
wszystkich ciążyła świadomość, że kres wytrzymałości ,,Pirenejów” jest 
nieuchronnie bliski. 
Kapitan rozkazał spuścić trzy szalupy tuż za rufę statku; w każdej siedział 
marynarz, który 
pilnował, aby się nie zderzyły. „Pireneje” z bliska opłynęły brzeg; bielejący 
pianami atol 
znalazł się ledwie o dwa kable*.
— Gotuj się pan do zwrotu, kapitanie — przestrzegł McCoy.
W minutę później ląd rozstąpił się ukazując wąski przesmyk, a za nim lagunę — 
ogromne 
zwierciadło wody długie na trzydzieści mil, szerokie na dziesięć.
— Teraz, kapitanie.
Po raz ostatni reje żaglowca obróciły się w chwili, kiedy posłuszny sterowi 
wpływał w 
przesmyk. Zaledwie okręt uczynił zwrot, nim jeszcze ułożono liny w zwoje, 
marynarze i 
oficerowie rzucili się na rufę w panicznym przerażeniu. Nic się nie stało, a 
przecież byli 
pewni, że coś stać się musi. Nie umieli powiedzieć, dlaczego. Po prostu 
wiedzieli, że zaraz się 
stanie. McCoy już ruszał na przód, by zająć miejsce na dziobie i pilotować 
okręt, ale kapitan 
pochwycił go za ramię i obrócił w miejscu.
— Rób pan to stąd — powiedział. — Ten pokład nie jest bezpieczny. Co to? — 
zapytał w 
następnej chwili. — Stoimy w miejscu!
McCoy uśmiechnął się.
— Boryka się pan z prądem, który ma siedem węzłów szybkości, kapitanie — rzekł. 
— Bo 
cały odpływ wylewa się tym przesmykiem.
W ciągu godziny „Pireneje” posunęły się ledwie o własną długość, ale wiatr 
przybierał na 
sile i okręt począł przeć naprzód.
— Niech kilku z was zejdzie do szalup — zakomenderował kapitan Davenport.
Głos jego jeszcze nie przebrzmiał, a ludzie ledwie ruszyli się z miejsca, aby 
wykonać 
rozkaz, gdy buchnął słup ognia i dymu, a środkowa część pokładu „Pirenejów” 
wyleciała w 
górę między żagle i takielunek*. Niektóre szczątki pozostały tam uczepione, 
reszta opadła w 
morze.
Ludzi stłoczonych na rufie ocalił fakt, że wiatr dął prostopadle do burty. 
Rzucili się na 
oślep do szalup, ale powstrzymał ich głos McCoya, pełen perswazji, niosący im 
posłannictwo 
nieprzebranego, odwiecznego spokoju.
— Powoli — mówił McCoy. — Wszystko jest w porządku. Niech ktoś pomoże spuścić 
tego chłopca.
Sternik w popłochu porzucił koło sterowe, więc kapitan poskoczył i chwycił 
szprychy w 
samą porę, gdyż inaczej statek wpadłby w prąd i wjechał na brzeg.
— Pan niech się zajmie szalupami — powiedział Konigowi. — Holuj pan jedną 
blisko, tuż 
za rufą… Kiedy przyjdzie pora, zeskoczę do niej.
Konig zawahał się, potem przełazi przez reling i opuścił się do łodzi.
— Zmień pan kurs o pół rumba, kapitanie.
Kapitan Davenport drgnął. Myślał, że jest już zupełnie sam na statku.
— Tak jest, o pół rumba.
Środkowa część „Pirenejów” była ziejącym, rozgorzałym paleniskiem, z którego 
waliły 
olbrzymie kłęby dymu, wznosząc się wysoko ponad maszty i całkowicie skrywając 
przód 
statku. McCoy, osłonięty bezanwantami, nadal wykonywał swe trudne zadanie i 
pilotował 
żaglowiec poprzez zawiłości kanału. Ogień przenosił się po pokładzie od miejsca 
wybuchu ku 
rufie, spiętrzona masa płótna na głównym maszcie zajęła się i znikła objęta 
żagwią płomienia. 
Jakkolwiek nie sposób było dojrzeć przednich żagli, obaj mężczyźni wiedzieli, że 
ciągle 
jeszcze pracują.
— Oby tylko wszystkie nie poszły, zanim okręt wpłynie do środka! — jęknął 
kapitan.
— Wpłynie — upewnił go McCoy z najwyższą ufnością. — Mamy mnóstwo czasu. Musi 
wpłynąć. A kiedy już będziemy wewnątrz, ustawimy go od wiatru; to od nas odegna 
dym i 
nie pozwoli ogniowi przedostać się ku rufie.
Język płomienia skoczył na bezanmaszt, sięgnął żarłocznie po najniższe żagle, 
ale nie 
zdołał ich pochwycić i zniknął. Strzęp gorejącej liny spadł z góry prosto na 
kark kapitanowi. 
Ten z szybkością człowieka ugryzionego przez osę jednym ruchem ręki zrzucił z 
siebie 
kąśliwy ogień.
— Jaki jest kurs, kapitanie?
— Nord–west do westu.
— Weź pan west–nord–west.
Kapitan Davenport obrócił kołem sterowym i przytrzymał statek.
— West do nordu, kapitanie.
— West–nord.
— Teraz west.
Powoli, rumb za rumbom, „Pireneje” wchodząc do laguny zakreślały koło i 
ustawiały się 
tyłem do wiatru; rumb za rumbem, z takim spokojem i pewnością, jakby miał 
jeszcze tysiąc 
lat czasu, McCoy podawał przeciągłym głosem zmianę kursu.
— Jeszcze jeden rumb, kapitanie.
— Jeden rumb.
Kapitan Davenport przekręcił koło o kilka szprych — a potem nagle cofnął o jedną 
i 
zatrzymał.
— Tak trzymać.
— Dobrze. Teraz prosto.
Aczkolwiek wiatr wiał obecnie od rufy, gorąco było tak straszliwie, iż kapitan 
zaglądając z 
ukosa do naktuza musiał odejmować od koła to jedną, to drugą rękę, aby rozetrzeć 
lub 
przesłonić rozpalone policzki. Włosy na brodzie McCoya zwijały się i skręcały, a 
kapitan 
poczuł ich drażniący zapach i zaniepokojony spojrzał na McCoya. Davenport wciąż 
na 
zmianę cofał ręce od szprych i pocierał rozprażony wierzch dłoni o spodnie. 
Płomienie 
ogarnęły wszystkie żagle na bezan——maszcie; obaj mężczyźni skulili się i zakryli 
twarze.
— Teraz — powiedział McCoy rzucając ukradkiem spojrzenie na niski brzeg. — 
Jeszcze 
cztery rumby, kapitanie, niech idzie prosto.
Strzępy płonących lin i żagli opadały wokoło i na nich. Smolisty dym z tlejącego 
kawałka 
liny, który leżał u stóp kapitana, sprawił, że ten zaniósł się gwałtownym 
kaszlem, nie 
wypuszczając jednak szprych z ręki.
„Pireneje” uderzyły o brzeg wzniesionym dziobem i lekko trąc dnem, zatrzymały 
się. Pod 
wpływem wstrząsu spadł wokół deszcz gorejących szczątków. Statek znów posunął 
się 
naprzód i uderzył dnem powtórnie. Zmiażdżył delikatny koral pod kilem, posunął 
się jeszcze 
trochę i utknął po raz trzeci.
— Ster na burtę — rzekł McCoy. — Już? — zapytał łagodnie w minutę później.
— Nie słucha steru — brzmiała odpowiedź.
— W porządku. Obraca się. — McCoy wyjrzał przez burtę. — Miękki, bielutki 
piasek. Nie 
można marzyć o czymś lepszym. Piękne dno.
Kiedy „Pireneje” obracały się rufą od wiatru, straszliwy podmuch dymu i ognia 
runął w tył 
statku. Kapitan Davenport odskoczył od koła, sparzony boleśnie. Pochwycił linę 
szalupy 
znajdującej się pod rufą, a potem spojrzał na McCoya, który usunął się z drogi, 
by go 
przepuścić.
— Pan pierwszy! — krzyknął kapitan, chwycił go za ramiona i nieomal wyrzucił 
przez 
burtę. Jednakże ogień i dym były nazbyt straszliwe, toteż sam zaraz podążył za 
McCoyem; 
obaj mężczyźni zakolysali się na linie i jednocześnie zsunęli do łodzi. Siedzący 
na dziobie 
marynarz nie czekając rozkazu przeciął linę dobytym z pochewki nożem. Trzymane w 
gotowości wiosła wżarły się w wodę i łódź jednym skokiem odbiła od statku.
— Piękne dno, kapitanie — szepnął McCoy, oglądając się za siebie.
— Tak, piękne, a wszystko dzięki panu — brzmiała odpowiedź.
Trzy szalupy płynęły w stronę białej plaży z miału koralowego, za którą na 
brzegu 
kokosowego gaju widniało pół tuzina trzcinowych chat i kilkunastu podnieconych 
krajowców 
wpatrujących się szeroko rozwartymi oczyma w ową pożogę, co przyszła na ich 
ziemię.
Szalupy zgruntowały i obaj mężczyźni wysiedli na białą plażę.
— A teraz — powiedział McCoy — muszę pomyśleć o powrocie na Pitcairn.
Przełożył Bronisław Zieliński
ALOHA OE
Aloha Oe
Nigdzie na świecie nie żegnają statków w taki sposób jak w porcie Honolulu. 
Wielki statek 
pasażerski stał pod parą, gotowy do wyjścia na morze. Tysiąc osób tłoczyło się 
na pokładzie, 
pięć tysięcy zostało na molo. Po długim trapie wchodzili i schodzili hawajscy 
książęta i 
hawajskie księżniczki, królowie cukru, dygnitarze administracji terytorialnej. 
Dalej w długich 
szeregach, wśród których porządku strzegła krajowa policja, czekały powozy i 
samochody 
arystokracji Honolulu. Królewska Orkiestra Hawajska grała na przystani Aloha Oe; 
gdy 
skończyła, instrumenty strunne ludowego zespołu na pokładzie statku podjęły 
rzewną 
melodię, a głos hawajskiej śpiewaczki — podobny trelom ptaków — wzbił się ponad 
muzykę 
i gwar portowy. Było to jak srebrna piszczałka rozbrzmiewająca czystą, wyraźną 
nutą 
pożegnania.
Od strony dziobu, na dolnym pokładzie, stało wzdłuż burty jeden za drugim sześć 
rzędów 
młodych chłopców w mundurach khaki; ich spalone na brąz twarze świadczyły o 
trzyletnim 
życiu obozowym pod tropikalnym słońcem. Ale nie dla nich było to pożegnanie. Ani 
nie dla 
kapitana, który ubrany w nieskazitelną biel, odległy jak gwiazdy stał na 
podniebnym mostku 
spoglądając na rozgardiasz w dole. Ani nie dla młodych oficerów stojących nieco 
dalej, ku 
rufie, wracających z Filipin; ani nie dla bladych, zniszczonych tropikiem kobiet 
u ich boku. 
Na pokładzie spacerowym, między trapem a rufą, stało około dwudziestu 
amerykańskich 
senatorów z żonami i córkami — wycieczka, którą przez miesiąc podejmowano 
obiadami, 
pojono winem, szpikowano danymi statystycznymi, windowano na wulkaniczne 
pagórki, 
sprowadzano w dół ku użyźnionym lawą dolinom, aby mogli zobaczyć piękno i 
bogactwo 
Hawajów. Po tę to właśnie senatorską wycieczką wielki statek pasażerski zawinął 
do 
Honohilu i ją właśnie miasto uroczyście żegnało.
Senatorowie byli przyozdobieni kwiatami i mieli na szyi girlandy. Senator Jeremy 
Sambrooke dźwigał na potężnym karku i okazałym torsie ze dwadzieścia wieńców. Z 
tej 
masy kwiecia sterczała głowa i prawie cała świeżo opalona, błyszcząca od potu 
twarz. 
Uważał, że te girlandy to coś wręcz ohydnego i okiem statystyka, który nie 
dostrzega piękna, 
spoglądał w dół na tłumy zebrane na przystani, będące dla niego jedynie 
uosobieniem siły 
roboczej i fabryk, kolei i plantacji. Widział zasoby kraju, myślał o 
uprzemysłowieniu, a tak 
był pochłonięty snami o materialnych podbojach i władzy, że nie zauważał córki 
stojącej przy 
nim i rozmawiającej z młodzieńcem w nieskazitelnym letnim ubraniu i słomkowym 
kapeluszu, którego oczy ją jedną zdawały się widzieć i ani na chwilę nie 
opuszczały jej 
twarzy. Gdyby senator Jeremy Sambrooke interesował się córką, spostrzegłby z 
pewnością, 
że zamiast piętnastoletniego dziewczątka, które zaledwie przed miesiącem 
przywiózł na 
Hawaje, wiezie do domu kobietę.
Klimat Hawajów przyspiesza dojrzewanie, a Dorota Sambrooke podlegała działaniu 
hawajskiego klimatu w warunkach szczególnie sprzyjających. Smukła, blada, o 
niebieskich 
oczach zmęczonych nieco czytaniem książek, z których usiłowała poznać tajemnicę 
życia — 
oto obraz Doroty sprzed miesiąca. Ale teraz jej oczy nie były zmęczone; były 
promienne, 
policzki zaś miały złotawą barwę słońca, a linie dziewczęcej postaci zapowiadały 
nieśmiało 
pierwszą kobiecą krągłość kształtów. W ciągu tego miesiąca Dorota nie zaglądała 
do książek, 
znajdowała bowiem większą radość w czytaniu księgi życia. Jeździła konno, 
wspinała się na 
wierzchołki wulkanów, pływała na lagunach. Tropik przeniknął jej do krwi, 
promieniała 
ciepłem, barwą, słońcem. Cały miesiąc spędziła w towarzystwie mężczyzny — 
Steve’a 
Knighta, atlety, brązowego bożka mórz, który mknąc na nartach wodnych kiełznał 
rozbijające 
się fale, dosiadał ich grzbietów i gnał je zwycięsko do brzegu.
Dorota Sambrooke nie zdawała sobie sprawy z przemiany. W świadomości wciąż 
jeszcze 
była małą dziewczynką, zaskoczyło ją więc i zaniepokoiło zachowanie się Steve’a 
w tej 
godzinie rozstania. Uważała go za towarzysza zabaw i przez cały miesiąc nim był; 
ale teraz 
żegnał się z nią nie jak towarzysz zabaw. To mówił z podnieceniem, bez związku, 
to znów 
milkł raptownie. Niekiedy nie słyszał, co do niego mówiła, lub kiedy słyszał, 
nie odpowiadał 
tak, jak zwykle. Patrzał na nią w jakiś dziwny sposób, budzący niepokój. Nie 
wiedziała dotąd, 
że w jego oczach tyle jest żaru. Było w nich coś, co ją przerażało. Nie mogła 
tego znieść i co 
chwila spuszczała wzrok pod jego spojrzeniem. A jednak było w tych oczach coś 
wabiącego i 
Dorota wciąż rzucała ukradkowe spojrzenia podchwytując błyski płomienne, władcze 
i 
tęskne, jakich nie widziała nigdy w oczach innych ludzi. Czuła się osobliwie 
zakłopotana i 
podniecona.
Potężna syrena statku zawyła ogłuszająco i ukwiecony tłum przywarł ciaśniej do 
balustrady nadbrzeża. Na ten przeraźliwy dźwięk Dorota Sambrooke zatkała uszy 
palcami i 
wykrzywiła z niesmakiem wargi. I wtedy znowu spostrzegła ten sam władczy, tęskny 
płomień 
w oczach Steve’a. Nie patrzył na nią. Wzrok miał utkwiony w jej uszach — 
różowych, 
prześwietlonych ukośnymi promieniami popołudniowego słońca. Zaciekawiona, 
olśniona, 
wpatrywała się w owo dziwne coś w jego oczach, dopóki on nie spostrzegł, że 
został 
przyłapany. Zobaczyła, jak ciemny rumieniec wypływa mu na policzki, usłyszała 
słowa bez 
związku. Zmieszał się, ona też była dziwnie zmieszana. Stewardzi kręcili się 
nerwowo po 
pokładzie prosząc odprowadzających, aby zeszli na ląd. Steve wyciągnął do niej 
rękę. A gdy 
poczuła uścisk palców, które tysiące razy zamykały się na jej dłoni podczas 
wspinaczek na 
zbocza zastygłej ławy lub przejażdżek na nartach wodnych, uchwyciła nową treść w 
rzewnych słowach pieśni rozbrzmiewającej srebrnym głosem hawajskiej śpiewaczki.
Ka halia ko aloha kai hiki mai,
Ke hone ae nei i Jtu’u manawa,
O oe no ka’u aloha
A loko e hana nei.
Steve nauczył ją melodii i słów, wyjaśnił, co znaczą. Tak jej się przynajmniej 
zdawało aż 
do tej chwili, kiedy po raz ostatni splotły się ich palce, a ciepło przeniknęło 
z dłoni do dłoni, i 
kiedy po raz pierwszy pojęła prawdziwą treść słów. Ledwie zauważyła, jak 
odchodził, nie 
mogła też odszukać jego postaci na zatłoczonym trapie. Zagubiła się w plątaninie 
wspomnień, 
przeżywała ponownie minione cztery tygodnie, odczytywała na nowo sens zdarzeń w 
świetle 
nagłego objawienia.
Gdy wycieczka senatorów wylądowała na Hawajach, przyjął ją między innymi Steve, 
który był członkiem komitetu powitalnego. On pierwszy dał im popis jazdy po 
lagunie; 
wypłynął na morze na swej wąskiej desce i wiosłował, dopóki jego postać nie 
zmalała, nie 
stała się małą kropką niknącą w oddali. Potem nagle wrócił, wyłonił się jak 
bożek morski ze 
spienionego kotłowiska fal i białych bryzgów, rósł, wspinał się coraz wyżej i 
wyżej — 
ramiona, piersi, biodra, nogi — aż w końcu stał utrzymując równowagę na 
spienionym 
grzbiecie potężnego bałwana milowej długości. Stopy ginęły mu w białym puchu 
piany, 
mknął do brzegu z szybkością ekspresu; a gdy wyszedł spokojnie na piach, 
przywitało go 
osłupiałe spojrzenie ich oczu. Wtedy po raz pierwszy zobaczyła Steve’a. Był 
najmłodszym 
członkiem komitetu, młodzieńcem zaledwie dwudziestoletnim. Nie zabawiał 
wygłaszaniem 
mów, nie błyszczał walorami towarzyskimi na przyjęciach. Za to w spienionych 
falach 
Waikiki, podczas polowania na dzikie stada w Mauna Kea, w zagrodzie do 
ujeżdżania koni na 
ranczy Haleakala — tam spełniał swój obowiązek gospodarza, tam dostarczał 
rozrywki 
gościom.
Dorotę nie interesowały milowej długości kolumny cyfr i mowy wygłaszane 
bezustannie 
przez innych członków komitetu. Nie interesowały one także Steve’a. Dlatego 
właśnie z nim 
uciekła z rautu w ogrodach Hamakua, i od Abe’go Luissona, plantatora kawy, który 
przez 
dwie śmiertelnie nudne godziny mówił o kawie, kawie i tylko kawie. Tego samego 
dnia, 
kiedy jechali konno wśród paproci, Steve nauczył ją słów Aloha Oe, pieśni 
śpiewanej 
senatorom na pożegnanie w każdej wiosce, ranczy, każdej plantacji.
Przebywali wciąż z sobą, od pierwszej chwili. Steve był jej towarzyszem zabaw. 
Zagarnęła 
go dla siebie, podczas gdy jej ojciec zagarniał na swój użytek dane statystyczne 
o wyspach. 
Była zbyt łagodna, aby tyranizować Steve’a, a jednak rządziła nim w sposób wręcz 
absolutny, 
oczywiście — prócz chwil spędzanych w czółnie, na koniu, albo na nartach wodnych 
na 
lagunie. Wtedy on przewodził, a ona okazywała mu posłuszeństwo. W chwili 
odjazdu, gdy po 
raz ostatni rozbrzmiewały słowa pieśni, gdy po zdjęciu cum ogromny statek zaczął 
powoli 
wypływać z doku — tak, wtedy wiedziała już, że Steve był dla niej czymś więcej 
niż 
towarzyszem zabaw.
Pięć tysięcy głosów śpiewało Aloha Oe. „Me serce z tobą pełne tęsknoty, póki cię 
nie 
ujrzę”. I nagle, w tym pierwszym momencie uświadomionej miłości, Dorota 
zrozumiała, że ją 
rozdzielają ze Steve’m. Czy zobaczy go jeszcze.,, i kiedy? On sam nauczył ją 
tych słów. 
Przypomniała sobie, jak śpiewał, jak powtarzał je wciąż i wciąż, gdy siedzieli 
pod drzewem 
hau na Waikiki. Czy było to proroctwo? Zachwycała się jego śpiewem, chwaliła, że 
tyle w 
nim uczucia. Na wspomnienie tej sceny zaśmiała się głośno, histerycznie. Tyle 
uczucia! 
Przecież ten jego śpiew płynął prosto z serca! Zrozumiała to, ale za późno. 
Dlaczego Steve 
nic jej nie powiedział? Nagle uświadomiła sobie, że dziewczęta w jej wieku nie 
wychodzą za 
mąż. Natychmiast przypłynęła druga myśl: owszem, dziewczęta w jej wieku wychodzą 
za 
mąż… na Hawajach. Na Hawajach szybciej dojrzała… na tych wyspach, gdzie ciało ma 
barwę złota, gdzie wszystkie kobiety dojrzewają pod pieszczotą słońca.
Na próżno przebiegała wzrokiem tłum zbity u nadbrzeża. Co się z nim stało? 
Czuła, że 
byłaby gotowa zapłacić każdą cenę za to, aby go jeszcze raz zobaczyć, i bez mała 
łudziła się, 
że jakaś śmiertelna choroba powali samotnego kapitana na mostku, co opóźniłoby 
ich wyjście 
z portu. Po raz pierwszy w życiu szacowała ojca uważnym spojrzeniem, a gdy 
dostrzegła na 
jego twarzy rysy świadczące o woli i stanowczości, nowy lęk zbudził się w jej 
sercu. 
Niebezpiecznie byłoby mu się sprzeciwić. I czyż miałaby szansę w takiej walce? 
Ale 
dlaczego Steve nic nie mówił? Teraz już za późno. Dlaczego nie przemówił do niej 
wtedy… 
pod drzewem hau na Waikiki?
Nagle, z uczuciem bólu, zrozumiała, dlaczego Steve nie przemówił. Co to ona 
słyszała 
któregoś dnia. Ach, tak. Było to na podwieczorku u pani Stanton, tego 
popołudnia, kiedy 
panie z ,,Koła Misjonarzy” podejmowały panie z wycieczki senatorów. Pani 
Hodgkins, 
wysoka blondynka, zadała to pytanie. Napłynęło wyraziste wspomnienie tej sceny — 
rozlegle 
lanai, kwiaty tropikalne, bezszelestna azjatycka służba, szmer zmieszanych 
głosów i pytanie, 
które zadała pani Hodgkins siedząca w grupce dam tuż obok Doroty. Pani Hodgkins 
wiele lat 
przebywała na kontynencie i teraz, przyjechawszy na Hawaje, dopytywała się 
najwyraźniej o 
przyjaciółki z dawnych panieńskich czasów. „Co się stało z Susie Maydwell?” — 
tak 
brzmiało pytanie. „Och, zupełnie jej nie widujemy. Wyszła za mąż za Willy’ego 
Kupele” — 
odpowiedziała któraś z miejscowych dam. Wtedy żona senatora Behrendsa spytała ze 
śmiechem, dlaczego to małżeństwo tak nadwerężyło przyjaźń z Susie Meydwell. 
„Wyszła za 
mąż za hapa–haole — padła odpowiedź. — Jej mąż jest mieszańcem, a my tu na 
wyspach 
musimy mieć na względzie dobro naszych dzieci”. Dorota zwróciła się do ojca. 
Postanowiła 
poddać go próbie.
— Ojczulku, czy Steve mógłby nas odwiedzić, jeżeli przyjedzie kiedyś do Stanów?
— Kto? Steve?
— Steve Knight. Znasz go przecież, pożegnałeś się z nim kilka minut temu. Czy 
mógłby 
nas odwiedzić, jeżeli przyjedzie kiedyś do Stanów?
— Z pewnością nie! — odparł krótko Jeremy Sambrooke. — Steve Knight jest hapa–
haole, a ty rozumiesz, co to znaczy.
— Och — westchnęła Dorota. Czuła, jak obezwładniająca rozpacz wkrada jej się do 
serca.
Steve nie był hapa–haole, Dorota wiedziała o tym. Ale wiedziała również, że krew 
w jego 
żyłach w jednej czwartej jest nasycona hawajskim słońcem, a to wystarczało, aby 
go postawić 
poza kręgiem małżeńskiego rynku. Dziwny jest świat. Taki na przykład A.C. 
Cleghorn, 
szlachcic angielski, ożenił się z ciemnoskórą księżniczką z rodu Kamehameha, a 
mimo to 
ludzie znajomość z nim poczytywali sobie za zaszczyt i nawet największe snobki z 
„Koła 
Misjonarzy” bywały w jego domu na herbacie. A z drugiej strony — Steve! Nikt nie 
miał nic 
przeciwko temu, aby uczył ją jazdy na nartach wodnych albo prowadził za rękę 
przez 
niebezpieczne zbocza krateru Kilauea. Zapraszany przez jej ojca mógł jadać z 
nimi obiady, 
tańczyć z nią, mógł być członkiem komitetu powitalnego. Ale nie mógł się z nią 
ożenić, 
ponieważ miał we krwi domieszkę tropikalnego słońca.
A zresztą wcale nie było tego po nim widać. Gdyby jej nie powiedziano, nigdy by 
się nie 
domyśliła. I taki był przystojny. Postać Steve’a zarysowała się w jej wyobraźni 
i zanim 
Dorota zdała sobie z tego sprawę, zatonęła w rozkosznym rozpamiętywaniu czaru 
jego 
wspaniałego ciała, jego kształtnych ramion, siły, dzięki której sadzał ją tak 
lekko na konia, 
przenosił bezpiecznie przez grzbiety huczących fal lub wciągał uczepioną czekana 
na zbocze 
zastygłej ławy Świątyni Słońca. Ale było jeszcze coś mniej uchwytnego, co 
zapamiętała i co 
nawet wtedy zaczynała pojmować — aura istoty ludzkiej, która jest samą 
męskością, 
prawdziwym mężczyzną. Ocknęła się, zawstydzona własnymi myślami. Fala gorącej 
krwi 
zabarwiła jej policzki, a gdy rumieniec odpłynął, twarz jej stała się tym 
bledsza na myśl, że 
nigdy już nie zobaczy Steve’a. Przód statku znalazł się już poza dokiem i pokład 
spacerowy 
przesuwał się właśnie obok krawędzi nadbrzeża.
— O, jest Steve, Dorotko — powiedział Jeremy Sambrooke. — Pomachaj mu ręką na 
pożegnanie.
Spoglądając na nią skwapliwie Steve zobaczył w jej twarzy coś, czego przed tym 
nie 
widział. A po radości, która rozświetliła jego rysy, Dorota poznała, że on wie. 
Powietrze 
nabrzmiałe było pieśnią.
Me serce z tobą
Pełne tęsknoty, póki cię nie ujrzę.
Niepotrzebne były im słowa, powiedzieli sobie wszystko bez słów. Dokoła niej 
pasażerowie rzucali swoje girlandy przyjaciołom stojącym na molo. Steve 
wyciągnął ręce, 
jego oczy patrzyły błagalnie. Dorota ściągnęła wieniec przez głowę, ale zaplątał 
się o sznurek 
pereł, włożony jej na szyję przez Marvina, niemłodego już króla cukru, gdy 
odwoził ją i jej 
ojca do portu.
Szarpała naszyjnik sczepiony z kwiatami. Statek oddalał się powoli. Steve 
znajdował się 
teraz tuż pod nią. Był to właściwy moment. Jeszcze chwila, a będzie za późno. 
Załkała. 
Jeremy Sambrooke spojrzał na nią pytająco.
— Dorotko! — krzyknął ostro.
— Szarpnęła naszyjnik z rozmysłem; wśród deszczu pereł kwiaty spadły w dół do 
oczekującego młodzieńca. Wpatrywała się w niego, dopóki nie oślepiły jej łzy. 
Wtedy ukryła 
twarz na ramieniu ojca, A Jeremy Sambrooke, zapomniawszy o swoich ukochanych 
cyfrach, 
pomyślał ze zdumieniem, jak dziwne są małe dziewczynki, które upierają się, aby 
dorosnąć. 
Tłum śpiewał; pieśń coraz ciszej brzmiała w oddaleniu, ale wciąż stapiała się w 
jedno ze 
zmysłowym, miłosnym oparem Hawajów. Słowa pieśni jak trucizna sączyły się w 
serce 
Doroty, bo nie było w nich prawdy.
Aloha oe, Aloha oe, e ke onaona no ho ika lipo. Pocałunek czuły, ahoi ae au, 
póki cię nie 
ujrzę.
Przełożyła Krystyna Tarnowska
SZATANY Z FUATINO
Fuatino Devils
I
Ze wszystkich swych szkunerów, keczów i kutrów, które myszkowały pośród wysp na 
Morzach południowych, Grief najbardziej lubił „Rattlera”. Był to podobny do 
jachtu szkuner 
o wyporności dziewięćdziesięciu ton, tak szybki i zwinny, że niemałą sławę 
zyskał w 
dawnych czasach, gdy przemycał opium z San Diego do Puget Sound, najeżdżał 
rykowiska 
fok na morzu Beringa lub zaopatrywał w broń kraje Dalekiego Wschodu. Zawsze źle 
widziany przez organy władz państwowych, radował serca marynarzy i stanowił 
przedmiot 
dumy cieśli okrętowych, którzy go zbudowali. Nawet obecnie, po czterdziestu 
latach żeglugi, 
słynny szkuner pozostał tym samym poczciwym, starym „Rattlerem”. Pruł fale tak 
szparko, 
że marynarze musieli zobaczyć to na własne oczy, aby uwierzyć. We wszystkich 
portach od 
Valparaiso do Zatoki Manilskiej prowadzono na temat „Rattlera” gorące dyskusje, 
akcentowane nieraz obelgą lub kułakiem.
Pewnego wieczora „Rattler” szedł ostro pod wiatr, który ledwie wypełniał 
grotżagiel. 
Płótna trzepotały raczej od przechyłów na falach niż od łagodnych podmuchów. 
Mimo to 
szkuner z łatwością robił cztery węzły. Od godziny Dawid Grief stał wsparty o 
balustradę 
przy wantach fokmasztu i spoglądał na fosforyzujący ślad za rufą. Lekki podmuch 
odbity 
ukośnie od przednich żagli rozkosznym powiewem chłodził mu twarz i piersi, toteż 
Grief 
delektował się w duchu zaletami ulubionego statku.
— Cudo! Prawdziwe cudo!. Prawda, Taute? — zagadnął kolorowego majtka na oku, a 
mówiąc to, klepnął pieszczotliwie nadburcie z tekowego drewna.
— Tak panie, tak — powiedział Polinezyjczyk głębokim, piersiowym głosem. — Ja 
znam 
statki trzydzieści lat, ale nigdy taki. W Raiatea nazywamy go Fanauao.
— Za–dnia–zrodzony — przetłumaczył Grief czuły epitet. — Kto go tak nazwał?
Taute miał już odpowiedzieć, lecz spojrzał przed siebie z napiętą nagle uwagą. 
Grief 
zwrócił również wzrok w tamtą stronę.
— Ziemia! — zawołał majtek.
— Aha, Fuatino — przyznał Grief nie odwracając oka od miejsca, gdzie ciemna 
plama 
przesłaniała usiany gwiazdami widnokrąg. — W porządku. Zaraz powiem kapitanowi.
„Rattler” sunął swobodnie. Niebawem majaczący zarys wyspy można było dostrzec 
wyraźnie, nie tylko wyczuć wzrokiem. Ucho zaczęło łowić beczenie kóz i senny 
pomruk fal 
obmywających wybrzeże. Woń kwiatów przesycała lekki powiew od lądu.
— Gdyby to była cieśnina, nie szpara, „Rattler” przedostałby się do zatoki w 
taką noc jak 
dzisiejsza — mruknął żałośnie kapitan Glass spoglądając na sternika, który z 
całych sił 
trzymał koło.
Szkuner dryfował w odległości mili od lądu, aby doczekać brzasku, bo tylko przy 
świetle 
dnia można próbować niebezpiecznego wejścia do zatoki Fuatino. Była piękna 
podzwrotnikowa noc nie grożąca nagłym szkwałem czy ulewą. Na przednim pokładzie 
majtkowie z Raiatea układali się do snu tam, gdzie przed chwilą zakończyli 
pracę. Z równą 
beztroską szyper, porucznik i Grief słali swe łóżka na rufie. Ułożywszy się na 
kocach, palili i 
sennie snuli domysły na temat lasów Mataary, królowej Fuatino, oraz przygody 
miłosnej jej 
córki Naumoo i Motuaro.
— To romantyczny ludek — powiedział porucznik Brown. — Równie romantyczny jak 
my, biali.
— Jak sam Pilsach! A to już chyba coś znaczy — roześmiał się Grief. — Kiedy to, 
kapitanie, Pilsach zwiał panu?
— Jedenaście lat temu — odburknął niechętnie Glass.
— Niech pan o nim opowie — poprosił Brown. — Słyszałem, że od tej pory nie 
wychylił 
nosa z Fuatino. Czy to prawda?
— Święta prawda — potwierdził szyper. — Kocha się w swojej żonie! Szelma! 
Ukradła 
mi go! A Pilsach to najlepszy żeglarz, jakiego znałem, chociaż Holender.
— Niemiec — poprawił Grief.
— Na jedno wychodzi — brzmiała odpowiedź. — Kiedy Pilsach wyszedł na ląd i wpadł 
w 
oko Notutu, morze straciło zucha pierwsza klasa. Myślę, że od razu musieli się w 
sobie 
zadurzyć. Nie zdążyłbyś sam porachować do trzech, a ona już zarzuciła mu na łeb 
wianek 
jakichś tam białych kwiatów. Za pięć minut biegali po plaży niby dwoje dzieci. 
Trzymali się, 
rozumie pan, za ręce i chichotali. Mam nadzieję, że Pilsach wysadził tę rafę 
koralową, co 
blokuje cieśninę. Zawsze obdzieram tam z kadłuba parę arkuszy miedzianej blachy.
— Opowiadaj pan dalej — zniecierpliwił się porucznik.
— Wszystko opowiedziałem. Z Pilsachem od razu był koniec. Ożenił się tej samej 
nocy. 
Nie zajrzał już na pokład. Drugiego dnia szukałem go i odnalazłem. Bosy biały 
dzikus 
siedział w schowanym między zaroślami szałasie ze słomy. Pełno tam było kwiatów 
i 
rozmaitych rupieci, a Pilsach, rozumie pan, brzdąkał na gitarze. Wyglądał jak 
skończony 
osioł. Prosił, żebym jego bagaż przesłał na ląd. Odpowiedziałem, że może się 
wypchać 
trocinami. To cała jego historia. Jutro zobaczysz pan tę żonę. Mają już trójkę 
dzieci, 
urwipołciów pierwsza klasa. W ładowni wiozę gramofon dla Pilsacha, i chyba z 
milion płyt.
— Pan zrobił z niego później agenta handlowego? — zapytał porucznik Griefa.
— Cóż innego mogłem z niego zrobić? Fuatino to wyspa miłości, a Pilsach jest 
urodzonym 
kochankiem. Zresztą, dobrze zna tubylców, lepszego niż on pracownika nie mam i 
nigdy nie 
miałem. Facet na miejscu i odpowiedzialny. Jutro go pan pozna.
— Słuchaj no, młodzieńcze — zagrzmiał kapitan Glass pod adresem swego 
porucznika. — 
Czy jesteś kochliwy? Bo jeżeli tak, nie ruszysz krokiem z pokładu. Fuatino to 
wyspa 
romantycznego bzika. Każdy się tam w kimś durzy. Ludzie żyją miłością. Jakiś 
bakcyl jest w 
kokosowym mleku, w powietrzu albo w morskiej wodzie. Historia wyspy w ciągu 
ostatnich 
dziesięciu tysięcy lat składa się z samych awantur miłosnych. Wiem to dokładnie. 
Rozmawiałem przecież ze starymi ludźmi. Jeżeli zdybię pana na bieganiu po plaży 
ręka w 
rękę…
Kapitan Glass urwał tak nagle, że obydwaj towarzysze spojrzeli najprzód na 
niego, a 
później w tym samym co on kierunku.
— Na Boga! — szepnął porucznik. — Faun. Faun morski!
— To Kozioł Skalny — wyjaśnił szyper.
— Mauriri — dodał Grief. — Według tutejszego zwyczaju ślubowaliśmy sobie wieczne 
braterstwo krwi. On nosi moje imię ja jego.
Szerokie, brunatne bary i potężny tors ukazały się nad burtą. Później rosły 
mężczyzna bez 
widocznego wysiłku przesadził balustradę i cichym, kocim krokiem ruszył po 
pokładzie. 
Brown, który mógł być czymś więcej niż porucznikiem żeglującego pośród wysp 
szkunera, 
patrzył jak urzeczony. Wszystko, co kiedykolwiek wyczytał w książkach, dowodziło 
niezbicie, że ów gość z tajemniczej głębi łudząco przypomina fauna.
Ale smutnego fauna — orzekł w myślach młodzieniec, kiedy złocistobrunatny bożek 
leśny 
zbliżył się do Griefa, który oczekiwał go z wyciągniętą dłonią.
— Dawidzie — przemówił Dawid Grief.
— Mauriri, potężny bracie — odpowiedział Mauriri.
Zgodnie ze zwyczajem ludzi, którzy ślubowali sobie braterstwo krwi, każdy 
nazywał 
„brata” nie jego, lecz swoim imieniem. Dalszą rozmowę prowadzili w polinezyjskim 
narzeczu 
wyspy Fuatino. Brown zatem mógł tylko słuchać i domyślać się sensu.
— Z daleka przypłynąłeś, żeby powiedzieć talofa — rzekł Grief, kiedy ociekający 
wodą 
gość usiadł na pokładzie.
— Wiele dni i nocy wypatrywałem cię, potężny bracie — odparł Mauriri. — 
Siadywałem 
na Wielkiej Skale, gdzie leży dynamit, który zostawiłeś pod moją opieką. Dziś 
zobaczyłem, 
że zbliżasz się do cieśniny, a później umykasz w ciemną noc. Wiedziałem, że 
musisz czekać 
do rana. Popłynąłem za tobą. Spadło na nas okropne nieszczęście. Mataara od 
wielu dni we 
łzach czeka twego przybycia. To stara kobieta, a Motuaro nie żyje, więc jej 
smutno.
Grief pokiwał głową i, jak wypadało, westchnął żałośnie.
— Czy Motuaro ożenił się z Naumoo? — zapytał.
— Tak. Motuaro i Naumoo uciekli w góry, gdzie żyją dzikie kozy. Wtedy dopiero 
przebaczyła im Mataara. Wrócili i zamieszkali w Wielkim Domu. Ale teraz Motuaro 
nie żyje, 
a i Naumoo niedługo zginie. Okropne spadło na nas nieszczęście, potężny bracie. 
Tori nie 
żyje i Tati–Tori, i Petoo, i Nari, i Pilsach, i inni.
— Pilsach także! — krzyknął Grief. — Zaraza nawiedziła wyspę?
— Wiele było morderstw. Wysłuchaj mnie, potężny bracie. Trzy tygodnie temu 
przypłynął 
obcy szkuner. Z Wielkiej Skały dostrzegłem żagle na morzu. Przez cieśninę 
szalupy holowały 
obcy szkuner, ale nie ominął rafy, otarł się o nią kilka razy. Stoi teraz na 
plaży. Załoga 
reperuje połamane drewno. Na pokładzie jest ośmiu białych mężczyzn. Mają kobiety 
z jakiejś 
wyspy daleko na wschodzie. Kobiety mówią językiem bardzo podobnym do naszego, 
tylko 
trochę innym. Dobrze je rozumiemy. Opowiadają, że zostały porwane przez białych 
ze 
szkunera. My tam nic nie wiemy, bo kobiety śpiewają tańczą, i są wesołe.
— A mężczyźni?
— Mówią po francusku. Wiem, bo dawno temu miałeś na swoim szkunerze porucznika, 
który mówił po francusku. Jest tam dwóch wodzów i ci wyglądają inaczej od 
reszty. Mają 
niebieskie oczy jak ty, potężny bracie. To szatany! Jeden z nich jest większym 
szatanem niż 
drugi. Sześciu pozostałych to też szatany. Nie płacą nam za yamy, za taro i 
owoce drzewa 
chlebowego. Zabierają wszystko, a kiedy się skarżymy, mordują.
— Tak zginął Tori i Tati–Tori, i inni. Nie możemy walczyć, bo nie mamy broni, 
tylko 
dwie czy trzy stare strzelby.
Napastują nasze kobiety. Motuaro został zabity dlatego, że wystąpił w obronie 
Naumoo, 
kiedy ją zabierali na szkuner. Z takiej samej przyczyny zginął Pilsach. Ten wódz 
dwóch 
białych wodzów największy szatan, postrzelił go raz w jego własnej łodzi i dwa 
razy, kiedy 
Pilsach czołgał się po plaży. Pilsach był dzielnym mężczyzną, a Notutu siedzi 
teraz w chacie i 
całymi dniami płacze. Wiele ludzi przeraziło się i uciekło w góry, gdzie żyją 
dzikie kozy. Ale 
w górach brak żywności. Ludzie nie chcą teraz wypływać na połów ani uprawiać 
ogrodów. 
Boją się szatanów, którzy wszystko nam grabią. Jesteśmy gotowi do walki.
Potężny bracie! Trzeba nam strzelb i dużo ładunków. Dałem znać ludziom, zanim 
wypłynąłem na twoje spotkanie. Wszyscy czekają. Obcy biali nie wiedzą o twoim 
przybyciu. 
Daj mi czółno i strzelby, a wrócę na brzeg przed wschodem słońca. Kiedy 
wpłyniesz jutro do 
zatoki, będziemy wyglądali twego znaku. Pozabijamy obcych białych. Oni muszą 
zginąć. 
Potężny bracie! Zawsze byłeś jednej krwi z nami. Mężczyźni i kobiety z Fuatino 
błagali 
wszystkich bogów o twoje przybycie. Dzisiaj przybyłeś.
— Popłynę z tobą szalupą — powiedział Grief.
— Nie, potężny bracie! Musisz zostać na szkunerze. Obcym białym będzie strach 
szkunera, nie nas. Będziemy mieli strzelby, ale oni nie będą o tym wiedzieć. 
Zlękną się 
dopiero, jak zobaczą, że ty nadpływasz. Szalupą poślij ze mną tego młodego pana.
Brown upojony romantycznością i przygodą, o których czytał i marzył, których 
jednak nie 
zaznał nigdy, usiadł na rufie szalupy wyładowanej karabinami i amunicją. 
Wiosłowało 
czterech majtków z Raiatea, a złocistobrunatny faun morski sterował przez parne 
podzwrotnikowe mroki w stronę na poły mitycznej wyspy miłości, Fuatino, 
okupowanej 
przez piratów dwudziestego stulecia.
II
Górzysta wyspa Fuatino leży na skąpanym w słońcu pustkowiu morskim, o dwa 
stopnie na 
południe od równika, w punkcie, gdzie prosta pociągnięta z Ukuor na Karolinach 
przecina 
linię łączącą Jaluit w Archipelagu Marshalla i Bouganville na Wyspach Salomona. 
Zamieszkana przez plemię pokrewne zarówno Hawajczykom, jak Samoańczykom,
Tahitańczykom i Maorysom — Fuatino stanowi wierzchołek sięgającego daleko na 
zachód 
klina, którym Polinezja wbija się między Melanezję i Mikronezję.
Następnego rana Dawid Grief ujrzał tę wyspę o dwie mile na wschód i dokładnie w 
kierunku słońca podnoszącego głowę z oceanu.
Wietrzyk był równie lekki jak minionej nocy i „Rattler” sunął swobodnie po 
spokojnej 
wodzie z szybkością, jakiej można by oczekiwać po szkunerze przy powiewie trzy 
razy 
mocniejszym.
Fuatino to po prostu pradawny wulkan wyniesiony z dna morskiego przez jakiś 
kataklizm 
geologiczny. Zachodnia część wyspy, zdruzgotana i starta aż do powierzchni 
morza, jest 
wejściem do krateru, który stanowi zaciszny port. Jak stąd wynika, wyspa 
przypomina 
kształtem podkowę zwróconą piętką ku zachodowi. W otwór tej piętki wpływał 
właśnie 
„Rattler”. Kapitan Glass stał z lornetką w ręku i od czasu do czasu zerkał na 
mapę własnej 
roboty rozpostartą na niskim daszku kabiny. Nagle wyprostował się. Twarz jego 
wyrażała 
przestrach zaprawiony cichą rezygnacją.
— Zaczyna się — powiedział. — Febra. Czekałem jej dopiero jutro. Ciężko 
przechodzę 
każdy atak, panie Grief. Za pięć minut będę do niczego. Sam pan musi wprowadzić 
szkuner 
do portu. Steward! Szykuj koję, nie żałuj koców. Nalej ukropu do termofora. 
Spokojnie 
dzisiaj, panie Grief. Chyba poradzi pan sobie bez holowania. Nabierz pan rozpędu 
i hajda 
prosto dzioba! Na całym południowym Pacyfiku jeden „Rattler” potrafi taką 
sztukę, a pan na 
pewno wie, co i jak robić. Trzeba tylko uważać na wysunięcie bomu* grota, żeby 
prześlizgnąć 
się koło skały.
Glass mówił szybko, bełkotał jak pijany. W głowie mu szumiało, myśl zmagała się 
z 
przybierającym na sile atakiem malarii. Kiedy zatoczył się w stronę trapu, twarz 
miał 
purpurowo cętkowaną, straszną, nabrzmiałą. Wytrzeszczone oczy połyskiwały 
szkliście, ręce 
dygotały, zęby szczękały w spazmatycznym dreszczu.
— Dwie godziny czekać teraz na poty — wykrztusił z upiornym uśmiechem. — Później 
jeszcze dwie godziny i wszystko będzie w porządku. Co do minuty znam ten 
diabelski 
rozkład jazdy. Uuuch!… Brrr!… Uuu… uch!
W kabinie padł nieprzytomny na koję; głos jego ścichł do słabego pojękiwania. 
Właściciel 
statku przejął funkcję szypra w chwili, gdy „Rattler” wpływał do cieśniny. Jak 
się już rzekło, 
Fuatino miała kształt podkowy, a hacelami jej były dwie potężne skały, wysokie 
na tysiąc 
stóp, prawie odcięte od reszty lądu i połączone z nim tylko wąziutkimi, niskimi 
przesmykami. 
Odległość między skałami wynosiła pół mili, lecz pas wody blokowała wielka rafa 
koralowa 
ciągnąca się od południowego hacela. Cieśnina, którą kapitan Glass nazwał 
„szparą”, 
zataczała łuk sięgający północnej skały i biegła wzdłuż podstawy prostopadłej 
ściany. W tym 
miejscu bom grota ocierał się niemal o groźne urwisko. Rzuciwszy okiem na prawo, 
Grief 
zobaczył poszarpane dno pod ledwie dwoma sążniami wody. Na wszelki wypadek 
„Rattler” 
prowadził na linie szalupę, która miała go zabezpieczyć w razie przeciwnych 
powiewów 
odbitych od skały. Griefowi udało się wykorzystać wietrzyk i bez holowania 
przeprowadzić 
szkuner obok groźnej rafy tak szczęśliwie, że otarł się o nią lekko, bez 
uszkodzenia 
miedzianych blach chroniących dół kadłuba.
Mieli teraz przed sobą redę Fuatino — okrągłe lustro wodne o pięciomilowej 
średnicy, 
oprawione w ramę białej koralowej plaży. Wyżej wznosiły się pokryte zielenią 
zbocza 
krateru, ukoronowane nagim grzbietem, z którego — jak zęby piły — sterczały tu i 
ówdzie 
stożki wulkaniczne spowite niby w aureolę w lekkie obłoki przygnane przez pasat. 
Pnącza i 
drzewka czepiały się każdego występu, każdej głębszej szczeliny w kruszejącej 
lawie i 
tworzyły bujną, szmaragdową pianę roślinności. Cienkie pasemka wody rozbitej 
niemal na 
mgłę spadały prostopadle ze stromych, wysokich na setki stóp urwisk. 
Czarodziejskiego 
uroku dodawał temu zakątkowi silny zapach okrytych żółtym kwieciem krzewów 
cassi, 
przesycający gorące, wilgotne powietrze.
Wykorzystując lekkie, kapryśne podmuchy, „Rattler” przecinał redę. Grief kazał 
wciągnąć 
szalupę i przez lornetkę obserwował wybrzeże, nie dostrzegł jednak oznak życia. 
Wyspa 
drzemała w upalnych blaskach zwrotnikowego słońca. Nikt nie kwapił się na 
powitanie. 
Daleko na północy, w miejscu, gdzie sięgające plaży palmy kokosowe osłaniały 
wioskę, 
widać było czarne rufy pirog w krytych trawą morską hangarach. U brzegu stał 
obcy szkuner 
wyciągnięty dziobem na piasek. Na statku ani w jego pobliżu nie było ruchu.
Dopiero o pięćdziesiąt jardów od wybrzeża Grief kazał rzucić kotwicę na 
czterdziestu 
sążniach. Niegdyś sondował pośrodku laguny. I chociaż sięgnął trzystu sążni, nie 
dotknął dna, 
czego zresztą należało się spodziewać w dawnym kraterze. Kiedy łańcuch 
zachrzęścił i 
zachrobotał w kluzie*, na pokład stojącego u brzegu szkunera wybiegło kilka 
brunatnych 
kobiet odzianych w barwne ahu i uwieńczonych kwiatami. Były tak duże i grube, 
jak mogą 
być tylko Polinezyjki. W tej chwili Grief zauważył coś, czego kobiety nie 
widziały: krępy 
mężczyzna przemknął cichaczem wzdłuż pokładu, z dzioba zsunął się na plażę i dał 
nurka za 
zielony parawan dżungli.
Na „Rattlerze” majtkowie spuszczali i ściągali żagle, rozpinali płócienny daszek 
nad rufą, 
płótna i liny zwijali „po portowemu”. Dawid Grief przechadzał się tymczasem po 
pokładzie i 
daremnie wypatrywał śladów życia gdziekolwiek indziej niż na obcym szkunerze. 
Raz jeden 
usłyszał odległy huk, niewątpliwie strzał karabinowy w stronie Wielkiej Skały, 
ponieważ 
jednak nic nie zmąciło później ciszy, był przekonany, że to jakiś myśliwy 
upolował dziką 
kozę.
— Pod koniec drugiej godziny ataku kapitan Glass przestał dygotać pod stosem 
koców i 
utonął w strumieniach potu.
— Za pół godziny będę zdrów — oznajmił słabym głosem.
— Doskonale — odrzekł Grief. — Brzeg wygląda jak wymarły. Jadę tam. Chcę się 
zobaczyć z Mataarą, wybadać sytuację.
— Oczy miej pan otwarte, bo to jakaś cwana banda — przestrzegł szyper. — Jeżeli 
nie 
wrócisz pan za godzinę, daj znać, co słychać.
Grief usiadł w szalupie przy sterze. Czterech majtków z Raiatea jęło się wioseł. 
Kiedy 
lądowali na plaży, Grief spojrzał ciekawie w stronę kobiet zgromadzonych pod 
płóciennym 
daszkiem na pokładzie obcego szkunera. Przyjaźnie pozdrowił je ruchem ręki, one 
zaś 
pochichotały trochę i odpowiedziały podobnymi gestami.
— Talofa! — zawołał.
Zrozumiały słowo powitania, odkrzyknęły jednak:
— Jorana!
Tak dowiedział się, że pochodzą z Wysp Towarzyskich.
Jeden z brunatnych wioślarzy bez wahania odgadł ich rodzinną wyspę: Huahine.
Chcąc sprawdzić tę wiadomość, Grief zapytał kobiet, skąd przybywają. Ze śmiechem 
i 
chichotem odpowiedziały:
— Huahine!
— Wygląda mi to na szkuner starego Dupuy. Chłopcy, nie gapcie się zanadto. Jak 
wam się 
zdaje, hę? Czy to nie będzie „Valetta”?
Mówił po tahitańsku, przytłumionym głosem. Majtkowie wyskoczyli już z szalupy i 
wyciągnęli ją na piasek. Przy sposobności od niechcenia zerkali w stronę 
tajemniczego statku.
— „Valetta” — powiedział Taute. — Siedem lat temu straciła stengę*. W Papeete 
postawili nową o dziesięć stóp krótszą. To ten maszt.
— Chłopcy, pokręćcie się tu trochę, pogadajcie z kobietami. Na pewno znajdziecie 
między 
nimi znajome, bo od was, z Raiatea, prawie widać Huahine. Dowiedzcie się, ile 
można, a 
jakby pokazał się kto z tych białych, nie zaczynajcie burdy.
Kiedy Grief szedł plażą, armia krabów–pustelników umykała przed nim w popłochu, 
ale 
pod palmami świnie nie ryły ani nie chrząkały. Kokosy leżały na ziemi tam, gdzie 
spadły, a w 
sąsiedztwie szop na koprę nie było śladów życia. Zaniechano pracy, wszelki 
porządek 
zniknął. Chaty z trawy morskiej stały pustką. Po drodze spotkał tylko jednego 
tubylca. Był to 
niewidomy starzec, bezzębny i okropnie pomarszczony. Siedział w cieniu, a kiedy 
nieznajomy go zagadnął, wystraszył się i odpowiedział niezrozumiałym bełkotem. 
Zbliżając 
się do Wielkiego Domu Grief pomyślał, że wszystko wygląda tak, jak gdyby wyspę 
nawiedziła zaraza. W rezydencji królowej również panował nieład i pustka. Nie 
widać było 
uwieńczonych kwiatami młodzieńców i dziewcząt. Brunatna dziatwa nie swawoliła w 
cieniu 
drzew avocado. Na progu przycupnęła stara królowa Mataara. Siedziała samotnie, 
kołysząc 
się w przód i do tyłu. Na widok znajomej twarzy zaczęła znowu płakać i wśród łez 
opowiadała o swej niedoli, później zaś biadała, że nie ma służby, która zajęłaby 
się 
ugoszczeniem przyjaciela.
— Oni zabrali Naumoo — kończyła smutną opowieść. — Motuaro nie żyje. Mój lud 
rozpierzchł się i umiera z głodu w górach, gdzie żyją dzikie kozy. Ach! Nie ma 
nawet nikogo, 
kto mógłby otworzyć dla ciebie młody kokos! O bracie! Twoi biali bracia to 
szatany!
— To wcale nie moi bracia, Mataaro — pocieszył Grief królową. — To rozbójnicy i 
świnie. Zobaczysz, oczyszczę od nich wyspę i…
Urwał w pół słowa i okręcił się na pięcie. Ręka powędrowała błyskawicznie do 
pasa i z 
powrotem, Lufa ciężkiego colta spojrzała w stronę mężczyzny, który zgięty we 
dwoje 
wyskoczył z zarośli i ruszył pędem ku Wielkiemu Domowi. Grief nie nacisnął 
jednak spustu, 
a nieznajomy nie przystanął ani nie zwolnił. Wreszcie jak długi padł do nóg 
Griefa i 
wybuchnął potokiem nieartykułowanych, rozpaczliwych dźwięków. Był to człowiek, 
który 
ześlizgnął się z dzioba „Valetty” i czmychnął w dżunglę. Grief poznał jego 
sylwetkę, lecz 
zrozumieć to, co mówi, mógł dopiero wtedy, kiedy podniósł go i zaczął się 
przyglądać 
dziwacznym wykrzywieniom zajęczej wargi.
— Ratuj mnie, panie, ratuj — skamlał ów człowiek po angielsku, choć niewątpliwie 
był 
rodem z jakiejś wyspy na Morzach południowych. — Znam cię, o panie! Ratuj mnie!
Później zaczął jęczeć i zawodzić, a uspokoił się dopiero wówczas, kiedy Grief 
chwycił go 
za ramiona i silnie potrząsnąwszy zmusił do milczenia.
— Ja znam cię także — powiedział Grief. — Dwa lata temu byłeś kucharzem w Hotelu 
Francuskim w Papeete. Wszyscy nazywali cię Zajęczą Wargą.
Zajęcza Warga kilka razy radośnie skinął głową i zaczął mówić parskając i 
plując, bo 
przeszkadzało mu ohydne kalectwo.
— Teraz jestem kucharzem na szkunerze „Valetta”. Znam pana. Widywałem pana w 
hotelu. Widywałem pana u Laviny i na pokładzie „Kittiwake”, i wtenczas, jak 
„Maripoza” 
stała u nadbrzeża. Pan jest kapitan Grief. Pan mnie ocali. Ci ludzie to szatany. 
Oni zabili 
kapitana Dupuy, a mnie kazali wymordować połowę załogi. Dwóch majtków 
zestrzelili z 
takielunku. Resztę wytłukli w wodzie. Wszystkich ich znałem. Oni porwali 
dziewczyny z 
Huahine. Później dobrali sobie do pomocy więźniów z Noumea. Ograbili kupców na 
Nowych 
Hebrydach. Zabili agenta w Vanikori, gdzie także porwali dwie kobiety. Oni…
Grief nie słuchał dłużej. Biegiem ruszył ku plaży, bo za drzewami, w stronie 
portu, 
rozległa się strzelanina karabinowa. Piraci z Tahiti i zesłańcy z Nowej 
Kaledonii! Ładna 
paczka straceńców! A teraz atakują szkuner! Zajęcza Warga następował mu na pięty 
i z 
trudem wypluwał opowieść o niecnych postępkach białych szatanów.
Kanonada umilkła równie nagle, jak się rozpoczęła, ale Grief, pełen złych 
przeczuć, co 
tchu śpieszył dalej.
Wreszcie na zakręcie ścieżki zderzył się z Mauririm, który biegł od wybrzeża.
— Potężny bracie! — zawołał zdyszany Kozioł Skalny. — Spóźniłem się. Oni zdobyli 
twój szkuner. Chodźmy. Teraz ciebie zaczną szukać.
Ruszył ścieżką pod górę, w głąb lądu.
— Gdzie Brown? — zapytał Grief.
— Na Wielkiej Skale. Wszystko powiem później. Chodźmy.
— A załoga mojej szalupy?
Mauriri ulegał coraz większej panice.
— Razem z kobietami na pokładzie obcego szkunera. Białe szatany nie zabiją 
twoich 
ludzi. Bądź spokojny. Potrzeba im marynarzy. Ale ciebie zabiją. Posłuchaj!
Nad wodą słaby tenorek śpiewał francuską piosenkę myśliwską.
— Już lądują! — zawołał Mauriri. — Twój szkuner zdobyli. Widziałem na własne 
oczy. 
Chodźmy!
III
Grief nie bał się o własną skórę i nie bardzo dbał o życie, nie uznawał jednak 
fałszywej 
brawury. Wiedział, kiedy wypada walczyć, kiedy zmykać, a był pewien, że teraz 
właśnie pora 
na ucieczkę. Biegł śladem Kozła Skalnego, za nim zaś, jak pies, człapał Zajęcza 
Warga. 
Minęli siedzącego w cieniu starca, minęli Mataare skuloną na progu Wielkiego 
Domu. Z tyłu 
słychać było krzyki, ale Mauriri wiódł zbiegów morderczym tempem. Szeroka zrazu 
ścieżka 
zwęziła się, skręciła w prawo i pod górę. Ostatni szałas z trawy morskiej 
pozostał w tyle. 
Drożyna pięła się stromo pośród pełnego brzęczenia dużych, złocistych os 
wysokiego gąszczu 
krzewów cassi. Wreszcie zmieniła się w kozi szlak. Mauriri przystanął. Wskazał 
palcem 
widoczny w górze nagi występ skalny i przecinający go ślad ścieżki.
— Za tym potężny bracie, będziemy bezpieczni — powiedział. — Białe szatany nigdy 
nie 
zapuszczają się dalej. Możemy im rzucać na łeb głazy, a przejście jest tylko 
jedno. Zawsze 
stają tutaj i strzelają, kiedy zobaczą kogoś na tle ściany. Chodźmy.
W kwadrans później zbliżyli się do miejsca, gdzie ścieżka okalała nagi występ 
skalny.
— Poczekaj teraz, a jak ruszysz naprzód, śpiesz co sił, potężny bracie — 
ostrzegł Mauriri.
Wyskoczył w blask słoneczny. Na dole szczęknęło śpiesznie kilka karabinów. 
Pociski 
tłukły wokół, podnosząc tumany pyłu, ale Mauriri szczęśliwie przebiegł na 
przeciwną stronę. 
Za nim pośpieszył Grief. Odłamki kamienia prysnęły mu w twarz, bo jeden pocisk 
był bardzo 
bliski celu. Zajęczej Wardze powiodło się również, choć wolniej mijał 
niebezpieczne 
przejście.
Resztę dnia spędzili wyżej w górach, utajeni w wąwozie przecinającym złoża lawy, 
gdzie 
na tarasowatych zboczach rosły krzaki taro i papai. Tam Grief przygotowywał plan 
kampanii 
i szczegółowo zaznajamiał się z sytuacją.
— Prawdziwy pech — mówił Mauriri. — Akurat tę noc białe szatany wybrały na połów 
ryb. Przepływaliśmy cieśninę po ciemku. Oni byli właśnie w czółnach i pirogach. 
Nigdy nie 
rozstają się z karabinami. Zastrzelili jednego marynarza z Raiatea. Brown 
dzielnie się spisał, 
bardzo dzielnie. Próbowaliśmy ich wyminąć, dostać się w głąb zatoki. Oni odcięli 
nas, zagnali 
między Wielką Skałę, a wioskę. Uratowaliśmy broń i wszystkie ładunki, ale łódź 
przepadła. 
Tak dowiedzieliśmy się o twoim przybyciu. Brown ze strzelbami i amunicją jest 
teraz po tej 
stronie Wielkiej Skały.
— Czemu nie przelazł na zewnętrzną stronę, nie ostrzegł mnie, kiedy nadpływałem 
z 
pełnego morza? — oburzył się Grief.
— On ani nikt z jego ludzi nie zna drogi. Znają ją tylko kozy i ja. Cóż, ja 
zapomniałem o 
tym sposobie. Przekradałem się dżunglą, żeby zejść na brzeg i popłynąć do 
ciebie. Ale białe 
szatany były w dżungli. Strzelali do Browna i marynarzy z Raiatea. Mnie ganiali 
aż do świtu, 
a przez całe rano tropili na nizinie. Później przypłynął twój szkuner. Oni 
czekali, aż wyjdziesz 
na brzeg. Ja wymknąłem się jakoś, schowałem w dżungli, ale ty już wylądowałeś.
— To ty strzelałeś?
— Ja. Chciałem dać ci znać. Oni byli rozsądni. Nie odpowiedzieli strzałami. A to 
był mój 
ostatni ładunek.
— Twoja kolej, Zajęcza Wargo — zwrócił się Grief do kucharza z „Valetty”.
Opowieść jego była długa, przerażająco szczegółowa. Cały rok pływał na szkunerze 
„Valetta” u brzegów Tahiti i pośród Paumotów. Stary Dupuy był właścicielem i 
szyprem. Na 
Tahiti, przed ostatnim rejsem, przyjął nowego porucznika oraz supercargo: dwóch 
ludzi 
nikomu nie znanych. Na statku znalazł się jeszcze jeden obcy, który miał zostać 
agentem 
starego Dupuy na wyspie Fanriki. Porucznik i supercargo nazywali się Raoul Van 
Asveld i 
Carl Lepsius.
— A wiem, że to bracia — wyjaśnił Zajęcza Warga — bo słyszałem raz, jak 
rozmawiali w 
nocy na pokładzie, kiedy myśleli, że nikogo nie ma w pobliżu.
„Valetta” krążyła między wyspami, odbierała muszle i perły w faktoriach starego 
Dupuy. 
Frans Amundson — trzeci nieznajomy —zmienił na Fanriki dawnego agenta, Pierre 
Gollarda, 
który miał wrócić „Valettą” na Tahiti. Tubylcy z Fanriki mówili, że ma on kwartę 
pereł na 
wyrównanie rachunków z pracodawcą. Pierwszej nocy po odpłynięciu z Fanriki w 
kabinie 
wynikła strzelanina. Ciała starego Dupuy i Gollarda wyrzucono za burtę. 
Marynarze z Tahiti 
uciekli do przedniej kabiny. Przez dwa dni nie wychodzili na pokład, a fale 
rzucały 
szkunerem, jak im się podobało. Później Raoul Van Asveld dodał trucizny do 
jedzenia, które 
kazał Zajęczej Wardze ugotować i zanieść na dziób. Połowa marynarzy umarła.
— Co miałem robić, panie? — szlochał kucharz. — On przez cały czas celował do 
mnie z 
karabinu! Z resztą załogi także źle się skończyło. Dwaj wdrapali się na 
olinowanie i tam 
zginęli. Działo się to o dziesięć mil od Fanriki. Inni wyskoczyli za burtę, żeby 
ratować się 
wpław. Oni wystrzelali ich w wodzie. Przy życiu zostali tylko dwaj szatani i ja: 
ktoś musiał 
gotować dla nich żarcie. Tego samego dnia zakręcili z wiatrem i wrócili na 
Fanriki. Tam 
wzięli na pokład Fransa Amundsona, bo to także ich człowiek.
Później następowała przewlekła opowieść o koszmarnych przeżyciach Zajęczej Wargi 
w 
czasie, gdy szkuner długimi rejsami żeglował na zachód. Kucharz był jedynym 
żyjącym 
świadkiem i zdawał sobie sprawę, że na pewno by zginął, gdyby nie jego zawód. W 
Noumea 
pięciu zesłańców powiększyło stan załogi. Zajęczej Wargi nie wypuszczano na ląd 
na żadnej 
wyspie, a Grief był pierwszym człowiekiem spoza „Valetty” z którym biedak mógł 
się 
porozumieć.
— Teraz oni mnie zabiją — wykrztusił na zakończenie. — Będą wiedzieli, że 
wszystko 
panu powiedziałem. Ale wcale nie jestem tchórzem. Zostanę, panie, z tobą i umrę 
razem z 
tobą.
Kozioł Skalny pokręcił głową i wstał.
— Połóż się tutaj i odpocznij, potężny bracie — rzekł do Griefa. — Dziś w nocy 
musimy 
długo pływać. Tego kucharza zabiorę w wysokie góry, gdzie żyją kozy, a teraz 
mieszkają 
także moi bracia.
IV
— Pływasz, potężny bracie, jak mężczyźnie przystoi. To dobrze — szepnął Mauriri.
Z wąwozu przecinającego złoża lawy przeszli nad zatoczkę i pogrążyli się w 
wodzie. 
Płynęli cicho, bezszelestnie. Mauriri prowadził. Czarne zbocza krateru sterczały 
nad nimi, 
toteż kiedy oddalili się od wybrzeża, mieli wrażenie, iż poruszają się na dnie 
wielkiej misy. W 
górze rozciągało się niebo gęsto obsypane gwiezdnym pyłem. Przed sobą widzieli 
światła 
„Rattlera”. Stłumione przez odległość słowa pieśni kościelnej płynęły z tuby 
gramofonu 
przeznaczonego dla Pilsacha.
Pływacy skręcili w lewo, żeby ominąć zdobyty przez korsarzy statek. Kiedy 
umilkła pieśń, 
zabrzmiały śpiewy i śmiechy. Później znów zabrał głos gramofon. Grief uśmiechnął 
się na 
myśl, jak nie pasują do siebie: obecna sytuacja i rozbrzmiewające nad wodą 
słowa: „O wiedź 
nas, miłosierna światłości!”.
— Trzeba zapuścić się w cieśninę i wylądować pod Wielką Skałą — szepnął Mauriri. 
— 
Szatany trzymają przesmyk. Posłuchaj tylko.
Kilka strzałów huknęło w nierównych odstępach. Świadczyło to, że Brown strzeże 
Wielkiej Skały, a piraci okupują wąski skrawek lądu.
Pod koniec drugiej godziny pływania Grief i Mauriri znaleźli się w posępnym 
cieniu 
Wielkiej Skały. Tubylec na ślepo znalazł drogę i wylądował u podnóża dogodnej 
rozpadliny. 
Wspięli się o sto stóp wyżej i stanęli na wąskim jak półka występie.
— Zostań tutaj — powiedział Mauriri. — Ja idę do Browna. Rano wrócę.
— Pójdę z tobą, bracie — sprzeciwił się Grief.
W ciemnościach zabrzmiał śmiech.
— Tego nie potrafisz nawet ty, potężny bracie. Nazywają mnie Kozłem Skalnym i 
tylko ja 
jeden na Fuatino mogę wspiąć się nocą na Wielką Skałę. A zresztą, pierwszy raz 
ważę się na 
to dzisiaj. Wyciągnij rękę. Czujesz? Tutaj przechowujemy dynamit Pilsacha. 
Przysuń się 
blisko ściany, a możesz śmiało spać. Nie zlecisz. No, już pójdę.
Wysoko nad szumiącym z cicha morzem, na wąskiej półce skalnej, obok tony 
dynamitu 
Dawid Grief roztrząsał w myślach plan kampanii, później zaś oparł policzek na 
ręce i usnął.
Z rana, kiedy Mauriri prowadził go przez szczyt Wielkiej Skały, Dawid Grief 
zrozumiał, 
czemu nocą nie mógł podjąć tej wyprawy. Dziwił się nawet, że stać go było na 
taki wyczyn w 
jasnym świetle dziennym, chociaż jako doświadczony żeglarz przywykł do wysokości 
i 
czepiania się niepewnej podpory. W niektórych miejscach — zawsze pod troskliwym 
przewodnictwem Mauririego —musiał pochylać się nad głęboką na setki stóp 
rozpadliną, 
padać do przodu i przeciągać nogi na drugą stronę wtedy dopiero, gdy 
wyciągniętymi rękami 
mocno chwycił przeciwległą ścianę. Raz wykonał dziesięciostopowy skok nad 
ziejącą 
bezdenną otchłanią i wylądował o sążeń niżej na zdradliwym występie. Mimo zimnej 
krwi raz 
stracił głowę na szerokiej ledwie dwanaście cali półce, bo zdawało mu się, że 
nie znajdzie 
oparcia dla ręki. Mauriri, widząc, że przyjaciel się chwieje, wyprzedził go 
ryzykownym 
susem nad przepaścią i w przelocie uderzył mocno w plecy, aby przywrócić mu 
przytomność 
umysłu. W tej chwili Dawid Grief pojął i zapamiętał na zawsze, dlaczego Mauriri 
został 
Kozłem Skalnym.
V
Wielka Skała miała zalety i wady. Była niedostępna dla napastników, toteż dwóch 
ludzi 
mogło bronić jej skutecznie przed dziesięciu tysiącami. Ponadto strzegła wyjścia 
na ocean. 
Raoul Van Asveld z bandą swych rzezimieszków i dwoma szkunerami znalazł się w 
potrzasku. Grief dysponując toną dynamitu, który kazał przenieść i ulokować 
wyżej, panował 
nad sytuacją. Dowiódł tego pewnego ranka, kiedy statki próbowały wypłynąć na 
morze. 
Przodem sunęła „Valetta”, holowana przez szalupę z osadą wziętych do niewoli 
tubylców z 
Fuatino. Grief i Kozioł Skalny przyglądali się temu z bezpiecznego ukrycia, 
położonego 
trzysta stóp nad wodą. Pod ręką mieli karabiny oraz zapalone łuczywo i sporą 
wiązkę lasek 
dynamitu opatrzonych lontami i detonatorami. Kiedy zbliżyła się szalupa, Mauriri 
pokręcił 
głową.
— To nasi bracia. Nie możemy strzelać.
Na dziobie szkunera widać było kilku ludzi Griefa. Na rufie również majtek z 
Raiatea 
pilnował steru. Piraci ukryli się pod pokładem lub byli na drugim statku. Tylko 
jeden z 
karabinem w ręku stał na śródokręciu. Dla ochrony miał przy sobie Naumoo, córkę 
królowej.
— Wódz szatanów — szepnął Mauriri. — Ma niebieskie oczy, jak ty. To straszny 
człowiek. Spójrz! Trzyma Naumoo, żebyśmy nie mogli go zabić.
Słaby przypływ wdzierał się do cieśniny, a że towarzyszył mu powiew w stronę 
lądu, 
szkuner sunął leniwie.
— Mówisz po angielsku? — zawołał Grief z góry.
Człowiek na pokładzie drgnął, uniósł lekko karabin i zadarł głowę. Miał zwinne, 
kocie 
ruchy i ogorzałą twarz o jasnej cerze. Była to twarz mordercy. Wyraz jej 
zdradzał w tej chwili 
gotowość do walki.
— Tak — odpowiedział. — Czego chcesz?
— Wracaj, albo wysadzę ci w powietrze szkuner! — ostrzegł Grief.
Zaczął dmuchać na łuczywo i szepnął do towarzysza:
— Powiedz Naumoo, żeby wyrwała się i uciekła w stronę rufy.
Z „Rattlera” płynącego tuż za pierwszym statkiem huknęły karabiny. Pociski 
zagrzechotały o skałę. Van Asveld śmiał się lekceważąco, a Mauriri wołał coś do 
branki w 
miejscowym narzeczu. Grief przyglądał się bacznie. Kiedy „Valetta” była 
prostopadle pod 
nim, Naumoo szarpnęła się i odskoczyła od pirata. W tej chwili Grief dotknął 
łuczywem 
główki zapałki, która tkwiła w rozszczepionym końcu krótkiego lontu, wyskoczył z 
kryjówki, 
pokazał się na tle ściany skalnej i rzucił ładunek. Van Asveld zdołał tymczasem 
pochwycić 
dziewczynę i szamotał się z nią gwałtownie. Kozioł Skalny wziął go na cel. 
Czekał 
stosownego momentu. Wiązka lasek dynamitu padła na pokład, odbiła się i 
potoczyła w 
stronę luku odpływowego. Pirat zauważył to, stropił się widocznie i razem z 
branką skoczył 
co tchu ku rufie, żeby ratować życie. Mauriri dał ognia, ale drzazgi trysnęły 
tylko z rogu 
niskiego daszku nad kambuzem. Pociski z „Rattlera” posypały się gęściej, toteż 
dwaj obrońcy 
Wielkiej Skały przypadli do ziemi i czekali w ukryciu. Mauriri próbował wyjrzeć, 
zobaczyć, 
co się dzieje w dole, Grief powstrzymał go jednak.
— Lont był za długi — powiedział. — Na drugi raz będę mądrzejszy.
Upłynęło pół minuty, zanim nastąpił wybuch. Skutków jego Grief i Mauriri nie 
mogli 
zrazu ocenić, bo piraci z „Rattlera” wstrzelali się w cel i utrzymywali 
nieprzerwany ogień. 
Wreszcie Grief odważył się wychylić głowę. Dwa pociski prawie ją musnęły. 
„Valetta” 
pchana prądem przypływu w stronę redy przechylała się na bok, tonęła. Na 
„Rattlera” pięli się 
korsarze i kobiety z Huahine. Dotychczas ukryci byli w kabinie „Valetty”. 
Ratując się 
przepłynęli do drugiego szkunera pod osłoną gęstej strzelaniny. Tubylcy z 
Fuatino 
umieszczeni w holującej szalupie przecięli linę, śpiesznie zawrócili w cieśninie 
i co sił 
wiosłowali w stronę południowego wybrzeża.
Huk czterech karabinów na przesmyku dowodził, że Brown z towarzyszami przekradł 
się 
dżunglą aż na skraj plaży i bierze udział w walce. Ponieważ pociski przestały 
padać, Grief i 
Mauriri zawtórowali mu ze swej broni. Nie mogli jednak zrobić nikomu krzywdy, bo 
strzelcy 
z „Rattlera” kryli się za nadbudówkami pokładu, a wiatr i przypływ odpychały 
szkuner coraz 
dalej. Nie było już śladu po „Valetcie”. Zatonęła na głębinie.
Dwa posunięcia Raoula Van Asvelda dowodzące jego przebiegłości i zimnej krwi 
wzbudziły podziw Griefa. Ogniem z „Rattlera pirat zmusił umykających tubylców z 
Fuatino 
do zawrócenia z drogi i kapitulacji. Jednocześnie połowę swoich rzezimieszków 
wyprawił 
szalupą na ląd i obsadził nimi przesmyk, uniemożliwiając Brownowi przedostanie 
się na 
główną część wyspy. Przez resztę ranka odzywające się tu i ówdzie strzały mówiły 
Griefowi, 
że Brown wstępuje na przeciwną stronę Wielkiej Skały.
Sytuacja pozostała nie zmieniona. Tylko piraci stracili „Valettę”.
VI
Stanowisko na Wielkiej Skale miało bardzo poważne braki. Nie było tam żywności 
ani 
wody. Przez kilka nocy z rzędu Mauriri w towarzystwie majtka z Raiatea 
przepływał wpław 
zatokę i dostarczał prowiantu. Ale pewnej nocy światła zapłonęły na wodzie i 
rozległy się 
strzały. Później piraci jęli patrolować również cieśninę u stóp Wielkiej Skały.
— Pocieszna sytuacja — mówił Brown, który łakomie chłonął największą przygodę, 
jaka 
(jego zdaniem) mogła przytrafić się na morzach Południowych. — Trzymamy za łeb 
piratów i 
nie możemy się ruszyć. Raoul też trzyma nas za łeb i nie może się ruszyć. W 
żaden sposób 
nie zdoła stąd odpłynąć, a my blokując wyjście skazani jesteśmy na śmierć 
głodową.
— Jak spadnie deszcz, napełni szczeliny w skałach — powiedział Mauriri po 
pierwszej 
dobie bez wody. — Dzisiaj będziemy pływać, potężny bracie. To robota dla silnych 
ludzi.
Tej nocy, zaopatrzywszy się w szczelnie korkowane bańki z łupin kokosowych o 
pojemności kwarty, Mauriri sprowadził Griefa nad pełne morze w miejscu, gdzie 
Wielka 
Skała łączyła się z przesmykiem. Płynąć musieli nie dalej niż sto stóp. Po 
drugiej stronie 
przesmyku słychać było niekiedy chrzęst dulek szalupy albo stuknięcie wiosłem o 
brzeg 
pirogi. Od czasu do czasu, gdy w patrolujących wodę łodziach ktoś zapalał 
papierosa lub 
fajkę, błyskał nagle płomyk zapałki.
— Zaczekaj tutaj — szepnął Mauriri. — Potrzymaj bańki.
Wywinął koziołka i prostopadle zanurzył się w głębinę. Grief odwrócił twarz ku 
dołowi i 
śledził wzrokiem fosforyzującą smugę, która wnet pociemniała, zniknęła. Po 
dobrej minucie 
Mauriri wyłonił się na powierzchnię u boku towarzysza.
— Masz. Pij.
Łupina kokosa była pełna. Grief delektował się zimną, słodką wodą wyniesioną ze 
słonej 
otchłani.
— Wytryska z lądu — powiedział Kozioł Skalny.
— Na dnie?
— Nie. Do dna tyle w dół, ile do szczytu skały w górę. Źródło wypływa na 
głębokości 
pięćdziesięciu stóp. Nurkuj teraz, aż poczujesz chłód.
W sposób praktykowany przez nurków Grief kilkakrotnie opróżnił i wypełnił płuca. 
Wywinął kozła i popłynął w dół. Zrazu czuł sól na wargach i ciepło na skórze, 
wkrótce jednak 
woda ochłodła wyraźnie, nabrała smaku ledwie słonawego. Później Grief znalazł 
się nagle w 
lodowatym nurcie podziemnego strumienia. Wyjął szpuncik zabezpieczający bańkę, a 
kiedy 
słodka woda z bulgotaniem wypełniała kokos, spostrzegł fosforyzujący ślad 
ogromnej ryby, 
która niby upiór morski z wolna przepłynęła w pobliżu.
Następnie utrzymywał się na powierzchni, piastując coraz cięższe bańki, Mauriri 
zaś jedną 
po drugiej napełniał je w głębinie.
— Są tu rekiny — powiedział Grief w powrotnej drodze ku plaży.
— Eh! — szepnął Kozioł Skalny. — To małe rekiny, rybojady. My, ludzie z Fuatino, 
żyjemy niczym bracia z rekinem–rybojadem.
— A żarłacze–tygrysy? — Widywałem je przecież tutaj.
— Jak one przypłyną, potężny bracie, nie będziemy mieli wody do picia, chyba że 
deszcz 
spadnie.
VII
W tydzień później Mauriri i majtek z Raiatea przybyli z próżnymi bańkami. 
Żarłacze–
tygrysy zawitały do portu. Następnego dnia nie było nic do picia na Wielkiej 
Skale.
— Trzeba ryzykować — powiedział, Grief. — Dziś w nocy ja z Mautau wybiorę się po 
wodę; jutro ty, bracie, i Tehaa.
Grief zdobył ledwie trzy kwarty, bo pojawiły się tygrysy i przepędziły nurków. 
Wielkiej 
Skały broniło sześciu ludzi, a pół kwarty na głowę dziennie to dawka zbyt mała w 
tropikalnym skwarze. Drugiej nocy Mauriri i Tehaa wrócili bez wody. Następnego 
dnia 
Brown zaznajomił się dokładnie z mękami pragnienia, kiedy to wargi pękają i 
krwawią, 
podniebienie okrywa się gruzełkami zaschłego śluzu, a jama ustna stanowi zbyt 
ciasne lokum 
dla opuchniętego języka.
Ciemną nocą Grief i Mautau wyruszyli po wodę. Kolejno nurkowali w słonej 
głębinie do 
zimnego, słodkiego strumienia. Pili obficie, gdy wypełniały się łupiny kokosów. 
Z ostatnią 
bańką popłynął w dół Mautau, a Grief z powierzchni widział dokładnie nagły błysk 
upiora 
morskiego i wszystkie efekty świetlne śmiertelnej walki. Wrócił sam, uratował 
jednak cenny 
ciężar: wypełnione słodką wodą orzechy.
Jedzenia było mało na Wielkiej Skale. Nic na niej nie rosło, a chociaż niżej — w 
miejscach, gdzie sięgały fale przypływu — obfitowała w kraby i ślimaki, miała 
zbyt strome 
zbocza, żeby się tam dostać. Gdzieniegdzie, w bardziej dostępnych rozpadlinach, 
obrońcy 
znajdowali trochę nadpsutych krabów i jeżów morskich. Czasami chwytali w sidła 
fregatę lub 
innego ptaka wodnego. Raz na mięso fregaty udało im się złowić rekina, a że 
starannie 
przechowywali jego resztki na przynętę, łapali później więcej tych ogromnych 
ryb.
Najdotkliwiej jednak odczuwali brak wody. Mauriri błagał o deszcz Wielkiego 
Kozła. 
Taute modlił się do Boga misjonarzy, a jego dwaj ziomkowie z Raiatea wróciwszy 
do 
bałwochwalstwa słali prośby do swoich bożków z dawnych pogańskich lat. Grief 
uśmiechał 
się posępnie i dumał. Brown toczył wokół nieprzytomnym wzrokiem w klął obracając 
z 
trudem obrzękły, poczerniały język. Najbardziej lżył gramofon, który w chłodne 
wieczory 
ryczał pieśni kościelne na pokładzie „Rattlera”. Szczególnie jedna: „Za nic mi 
będzie śmiech i 
płacz” przywodziła porucznika do szaleństwa. Widocznie była to pieśń ulubiona na 
szkunerze, bo wygrywano ją najczęściej. Brown — głodny i spragniony, 
półprzytomny z 
wyczerpania i męki — potrafił leżeć spokojnie pośród głazów i obojętnie słuchać 
brzdąkania 
hawajskich gitar i ukulele albo śpiewów i okrzyków kobiet z Huahine. Kiedy 
jednak pienia 
chóru kościoła —w. Trójcy brzmiały nad wodami zatoki, porucznik wychodził z 
siebie. 
Pewnego wieczoru słaby tenorek podchwycił pieśń i zaczął wtórować płycie:
Za nic mi będzie w krótkim czasie,
Za nic mi będzie śmiech i płacz
Za nic mi będzie w krótkim czasie,
Za nic mi będzie siew i zbiór.
Wówczas Brown wstał. Raz po raz, na oślep, zaczął strzelać z karabinu do 
szkunera. 
Odpowiedzią były śmiechy mężczyzn i kobiet. Z przesmyku posypały się i zadudniły 
o skałę 
pociski. Ale słaby tenorek nie przestał śpiewać. Brown zaś strzelał i strzelał 
aż do końca 
pieśni.
Tej nocy Grief i Mauriri dostarczyli tylko jedną bańkę wody. Zdarty z ramienia 
szeroki na 
sześć cali pas skóry świadczył o dotknięciu ostrej niczym papier ścierny skóry 
rekina, którego 
paszczęki Grief szczęśliwie uniknął.
VIII
Nazajutrz rano, nim żar słońca rozgorzał na dobre, Raoul Van Asveld zaproponował 
pertraktacje. Wiadomość tę przyniósł Brown z odległej o sto jardów placówki 
między 
skałami. Grief siedział właśnie w kucki nad wątłym ogieńkiem i przypiekał kawał 
rekina. 
Ostatnia doba była bardzo szczęśliwa. Dopisał zbiór soczystych wodorostów i 
jeżów 
morskich. Tehaa złowił rekina, a Mauriri w szczelinie u stóp skały, na której 
złożono 
dynamit, wypatrzył sporą ośmiornicę. Nocą powiodły się aż dwie wyprawy po wodę, 
bo 
żarłacze–tygrysy późno wytropiły nurków.
— Ten facet mówi, że chciałby tutaj przyjść pogadać z panem — rzekł Brown. — Ale 
wiem, o co łajdakowi chodzi. Ma ochotę przekonać się na własne oczy, jak blisko 
nam do 
śmierci głodowej.
— Sprowadź go pan — rozkazał Grief.
— A my go zabijemy! — uradował się Kozioł Skalny.
Grief pokręcił głową.
— To morderca niewinnych ludzi, potężny bracie, dziki zwierz, szatan — nalegał 
Mauriri.
— Nie wolno go zabijać, bracie. My mamy zwyczaj nie łamać słowa.
— Głupi zwyczaj!
— Ale obowiązujący mimo wszystko — odrzekł Grief poważnym tonem. Obracając nad 
płomykiem pieczeń zauważył, że Tehaa przygląda się jej pożądliwym wzrokiem i 
łakomie 
pociąga nosem. — Nie czyń tego, Tehaa, kiedy wielki szatan tu przyjdzie. Rób 
taką minę, jak 
gdybyś nigdy nie zaznał głodu. Masz ugotuj te jeże; a ty, Mauriri, oporządź 
ośmiornicę. 
Zaprosimy wielkiego szatana na ucztę. Nie oszczędzajcie niczego. Przygotujcie 
wszystko!
Grief wrócił do przypiekania rekiniego mięsa i wyprostował się dopiero, gdy do 
obozowiska wkroczył Raoul Van Asveld z dużym terierem irlandzkim przy nodze. 
Korsarz 
ustrzegł się omyłki: Nie wyciągnął ręki na powitanie.
— Dzień dobry — powiedział. — Słyszałem o panu.
— Ale ja wolałbym nigdy o panu nie słyszeć — odparł Grief.
— Ja także — brzmiała odpowiedź. — Z początku, zanim dowiedziałem się, kim pan 
jest, 
myślałem, że mam do czynienia ze zwyczajnym szyprem statku handlowego. Dlatego 
dałem 
się capnąć.
— Ze wstydem przyznaję, że ja również. Nie doceniłem przeciwnika — uśmiechnął 
się 
Grief. — Uważałem pana za włóczęgę i złodzieja, nie za prawdziwie inteligentnego 
pirata–
mordercę. Z tej przyczyny straciłem szkuner. Chyba zremisowaliśmy w pierwszej 
rozgrywce.
Raoul zarumienił się pod opalenizną, ale pohamował gniew. Błądził wzrokiem po 
obfitych 
zapasach żywności, po pełnych bańkach kokosowych i nie okazywał niewiary ni 
zdziwienia. 
Był wysoki, smukły, dobrze zbudowany. Grief przyglądał się nieprzyjacielowi i z 
rysów 
twarzy odczytywał jego charakter. Pirat miał oczy bystre, przenikliwe, osadzone 
za blisko 
nosa; nie raziło to jednak, tylko zakłócało nieco harmonię głowy o szerokim 
czole, wydatnym 
podbródku, silnie zarysowanej dolnej szczęce i wystających kościach 
policzkowych. Moc! 
Tak. Twarz tego człowieka wyrażała przede wszystkim moc, lecz Grief odczuł, że 
brak jej 
czegoś nieokreślonego, nieuchwytnego.
— Z obydwóch nas tędzy ludzie — powiedział Raoul z ukłonem. — Sto lat temu 
moglibyśmy wojować o imperia.
Grief nie pozostał dłużny. Skłonił się również.
— A w obecnych warunkach trwonimy energię na nędzną burdę o posłuch prawom 
kolonialnym ustalonym przez imperia, których losy kształtowaliśmy sto lat temu.
— Wszystko marność nad marnościami — odparł sentencjonalnie pirat i usiadł. — 
Nie 
przejmujcie się mną. Nie przerywajcie obiadu.
— Może przekąsi pan z nami?
Raoul Van Asveld bystro, przenikliwie spojrzał na gospodarza i przyjął 
zaproszenie.
— Cały lepki jestem od potu — powiedział. — Można się umyć?
Grief skinął głową. Kazał Mauririemu przynieść pełną bańkę. Pirat bacznie 
spoglądał w 
oczy Kozła Skalnego, lecz dostrzegł tylko obojętność i nudę. Bezcenna kwarta 
wody polała 
się na ziemię — została zmarnowana.
— Psu chce się pić — oznajmił Raoul.
Grief znowu wyraził zgodę niemym gestem. Terier dostał następną łupinę kokosa. I 
tym 
razem korsarz spoglądał w oczy krajowców, lecz nic nie wyczytał.
— Bardzo mi przykro, że nie mamy kawy — usprawiedliwiał się Grief. — Będzie pan 
musiał pić czystą wodę. Podaj no bańkę, Tehaa! Proszę skosztować kawałek rekina. 
Później 
dostaniemy ośmiornicę i jeże morskie z sałatką z wodorostów. Cóż, trzeba się 
będzie dziś 
obejść bez pieczystego z ptactwa. Proszę wybaczyć, ale moi ludzie to wałkonie! 
Wczoraj nie 
chciało im się zastawić sideł.
Pomimo apetytu, który nie uląkłby się nawet gwoździ smażonych na łoju, Grief 
jadł 
półgębkiem i resztki wyrzucał psu.
— Ach, nie przywykłem jeszcze do prymitywnego żarcia — westchnął, kiedy skończył 
i 
rozsiadł się wygodnie. — Prowiant z puszek, których pełno na „Rattlerze”, 
mógłbym jeść z 
przyjemnością, ale to paskudztwo… — Chwycił i rzucił psu półfuntowy kawał 
rekina. — 
Cóż, nabiorę jakoś wprawy, jeżeli nie podda się pan w najbliższym czasie.
Raoul roześmiał się.
— Przyszedłem tutaj, żeby zaproponować warunki — powiedział szorstko.
Grief wzruszył ramionami.
— O warunkach nie ma mowy. Złapałem pana za kark i nie puszczę.
— Wyobrażasz pan sobie, że utrzymasz mnie w tej piekielnej dziurze! — krzyknął 
Raoul.
— Żywy pan nie odpłyniesz, chyba w żelazach na rękach i nogach. — Grief z 
poważną 
miną zmierzył gościa wzrokiem. — Nieraz miewałem do czynienia z ludźmi pańskiego 
pokroju. Już prawie oczyściliśmy z nich morza Południowe. Pan jest… hm… jak by 
to 
powiedzieć… swego rodzaju anachronizmem. Rozumie pan? Przeżytkiem, którego 
trzeba się 
pozbyć. Osobiście radziłbym wrócić na szkuner i palnąć sobie w łeb. Pozostała 
panu tylko ta 
droga odwrotu. Innej nie widzę.
Pertraktacje nie przydały się na nic, przynajmniej Raoulowi Van Asveldowi, który 
wrócił 
na swą placówkę przekonany, że Wielka Skała zdoła wytrzymać lata oblężenia. 
Zmieniłby 
zdanie, gdyby mógł zobaczyć, jak w chwili kiedy zniknął z oczu oblężonych, Tehaa 
i inni 
majtkowie z Raiatea zaczęli pełzać, myszkować między kamieniami i chciwie 
wysysać 
wzgardzone przez psa resztki.
IX
— Głodno nam teraz, bracie — powiedział Grief — ale to lepsze niż puste brzuchy 
przez 
wiele przyszłych dni. Wielki szatan najadł się u nas i do syta napił świeżej 
wody. Nie zostanie 
długo na Fuatino. Może już jutro spróbuje ucieczki. Ty i ja zanocujemy dziś nad 
cieśniną. 
Tehaa, doskonały strzelec, będzie spał z nami, jeśli odważy się na spacer po 
Wielkiej Skale.
Spośród majtków Griefa tylko Tehaa był dość wytrawnym alpinistą, by ryzykować 
niebezpieczną wspinaczkę. Świt zastał go w skalnej wnęce, o sto jardów na prawo 
od 
Mauririego i jego potężnego brata. Pierwszym sygnałem był ogień karabinowy na 
przesmyku. 
To Brown i dwaj jego podkomendni, krajowcy z Raiatea, dali znać o odwrocie 
nieprzyjaciół, 
później zaś szli za nimi dżunglą aż do plaży. Z orlego gniazda na urwisku 
skalnym nie było 
widać nic przez godzinę. Wreszcie ukazał się „Rattler” żeglujący w stronę 
cieśniny. Jak 
poprzednim razem, osadę holującej szalupy stanowili jeńcy z Fuatino. Kiedy wolno 
przesuwali się w dole, Mauriri pod dyktando towarzysza wydawał im rozkazy. Grief 
miał pod 
ręką kilka paczek lasek dynamitu, mocno związanych i opatrzonych w wyjątkowo 
krótkie 
lonty.
Pokład szkunera był gęsto zaludniony. W pobliżu dziobu, pośród majtków z 
Raiatea, 
stróżował z karabinem w ręku biały, w którym Mauriri poznał brata Raoula. Na 
rufie korsarz i 
przywiązana do niego liną okręconą w pasie stara królowa Mataara dotrzymywali 
kompanii 
sternikowi. Po drugiej jego stronie stał kapitan Glass z ręką na temblaku. Na 
śródokręciu 
widać było Raoula Van Asvelda i Naumoo przywiązaną doń tym razem tak mocno, że 
pirat i 
dziewczyna stykali się biodrami.
— Dzień dobry, szanowny panie Dawidzie Grief — krzyknął Raoul zadzierając głowę.
— Zapowiedziałem przecie, że tę wyspę możesz opuścić tylko w kajdankach — 
odrzekł 
mu Grief posępnym tonem.
— Nie wymordujesz chyba swoich ludzi? Mam ich dużo na pokładzie — brzmiała 
odpowiedź.
„Rattler” znajdował się niemal prostopadle w dole. Posuwał się leniwie, 
szarpnięciami, za 
każdym razem, gdy tubylcy z Fuatino opierali się na wiosłach. Jeńcom nie było 
pilno: 
wytrwale zwalniali tempo, a korsarz z dzioba szkunera wciąż straszył ich 
zwróconym w 
stronę szalupy karabinem.
— Rzucaj, potężny bracie! — zawołała Naumoo w narzeczu Fuatino. — Przepełnia 
mnie 
rozpacz i pragnę umrzeć. On ma w ręku nóż, gotów jest przeciąć więzy, ale ja 
mocno go 
przytrzymam. Nie obawiaj się, potężny bracie. Rzucaj! Rzucaj celnie i żegnaj!
Grief wahał się. Później opuścił łuczywo, na które dmuchnął tak, że zapłonęło 
jasno.
— Rzucaj! — dodał mu odwagi Kozioł Skalny.
Grief nie mógł powziąć decyzji.
— Naumoo zginie i tak, jeżeli oni wypłyną na morze. Są jeszcze inni. Cóż ona 
znaczy 
wobec życia tylu ludzi?
— Jak rzucisz dynamit albo choć raz strzelisz, zabijemy wszystkich jeńców — 
wrzasnął 
Raoul Van Asveld. — Mam cię w garści, Dawidzie Grief! Ty nie możesz wymordować 
tych 
ludzi, ja mogę! Stulże pysk!
Ostatnie zdanie skierowane było pod adresem Naumoo, która przemawiała wciąż w 
miejscowym narzeczu. Raoul ścisnął ją jedną ręką za gardło, żeby zmusić do 
milczenia, ona 
zaś oplotła pirata obydwoma ramionami i błagalnie spoglądała ku górze, w stronę 
Griefa.
— Rzucaj, panie Grief! Rzucaj i niech ich piorun spali! — zagrzmiał kapitan 
Glass 
potężnym basem. — To zbrodniarze, mordercy. Pełno ich w kabinie!
Pirat przywiązany do starej królowej odchylił się trochę, żeby karabinem 
pogrozić 
dzielnemu szyprowi. W tej chwili Tehaa nacisnął cyngiel w swej kryjówce 
położonej dalej na 
urwisku. Broń wypadła z ręki zbója, na twarzy jego odmalowało się bolesne 
zdziwienie, nogi 
się pod nim ugięły.
Runął na pokład, pociągając za sobą Mataarę.
— W prawo! Co sił w prawo! — wrzasnął Grief.
Kapitan Glass i brunatny majtek zakręcili kołem sterowym. Dziób szkunera 
zawrócił w 
kierunku Wielkiej Skały. Na śródokręciu Raoul szamotał się jeszcze z córką 
królowej. Brat z 
dzioba biegł mu z pomocą. Jeden po drugim chybiały go szybkie strzały Tehaa i 
Kozła 
Skalnego. W chwili gdy brat Raoula oparł wylot lufy o bok Naumoo, Grief dotknął 
łuczywem 
główki zapałki, która tkwiła w rozszczepionym końcu lontu. Oburącz rzucił ciężką 
wiązkę. 
Huknął strzał karabinu. Naumoo padła na pokład jednocześnie z ładunkiem 
dynamitu. Tym 
razem lont był dostatecznie krótki. Wybuch nastąpił w momencie, gdy pocisk 
sięgnął celu. 
Śródokręcie „Rattlera”, Raoul Van Asveld, jego brat i Naumoo zniknęli na zawsze.
Szkuner z rozdartą burtą zaczął szybko tonąć. Z dzioba skakali w morze majtkowie 
z 
Raiatea. Pierwszego pirata, który wybiegł po trapie z kabiny, kapitan Glass 
powitał 
kopnięciem w twarz, ale wnet stratowali go ogarnięci paniką ludzie. Za 
korsarzami biegły 
kobiety z Huahine. Ledwie zdążyły powyskakiwać za burtę, „Rattler” o równym kilu 
poszedł 
na dno u podstawy Wielkiej Skały. Salingi* sterczały z płytkiej wody.
Spoglądając w dół, Grief widział dokładnie wszystko, co działo się pod 
powierzchnią. 
Mataara odwiązała się od martwego pirata na głębokości sążnia. Wypłynęła na 
wierzch. 
Kiedy się wyłoniła, zobaczyła kapitana Glassa, który nie mogąc pływać tonął o 
kilka jardów 
dalej. Królowa — niewiasta w podeszłym wieku — była zimnowodną wyspiarką, dała 
więc 
nurka, wyciągnęła szypra z matni i zawlokła do sterczącego nad wodą masztu.
Pięć głów płowych lub ciemnoblond pływało pośród kruczych czupryn 
Polinezyjczyków. 
Grief z karabinem w garści czekał stosownej chwili. Nim upłynęła minuta, Kozioł 
Skalny 
popisał się celnym strzałem. Z góry widać było ciało ludzkie, które powoli 
zanurzało się 
coraz głębiej. Ale zemsta przypadła w udziale przede wszystkim majtkom z Raiatea 
— 
rosłym, silnym ludziom, swobodnym w morzu niczym ryby. Pływając szybko polowali 
na 
płowe i ciemnoblond głowy. Ze skały widać było, jak załoga „Rattlera” chwyta, 
obezwładnia, 
zanurza w wodzie i topi niby szczenięta czterech niedobitków korsarskiej szajki.
W ciągu dziesięciu minut skończyło się wszystko. Roześmiane, rozkrzyczane 
kobiety z 
Huahine czepiały się burt szalupy, która niedawno holowała szkuner. Majtkowie z 
Raiatea, 
jak gdyby czekając rozkazów, pływali wokół masztu, którego trzymali się Mataara 
i kapitan 
Glass.
— Biedny, stary „Rattler” — lamentował dzielny szyper.
— Nic podobnego! — zawołał Grief. — Za tydzień wydobędziemy go na powierzchnię. 
Trochę ciesielskiej roboty i w drogę! Jak się czujesz, siostro? — dodał pod 
adresem królowej.
— Naumoo zginęła, potężny bracie. Zginął Matuaro, ale Fuatino jest nasza. 
Jeszcze 
wczesna pora. Zaraz dam znać mojemu ludowi, który schronił się w górach, gdzie 
żyją dzikie 
kozy. Dziś w nocy będzie znów uczta w Wielkim Domu, uczta i radość, jakiej tam 
nigdy 
jeszcze nie było.
— Od lat należało dać nowe żebra na śródokręciu — burczał kapitan Glass. — 
Szkoda 
tylko, że rejs będziemy musieli kończyć bez chronometrów.
Przełożył Tadeusz Jan Dehnel
PERŁY PARLAYA
The Pearls of Parlay
I
Brunatny majtek obrócił kołem sterowym. „Malahini” skręcił pod wiatr i stracił 
przechył. 
Przednie żagle zatrzepotały, reflinki trzasnęły po płótnie, powiew przerzucił 
bomy na 
przeciwną burtę. Nabierając wiatru w żagle szkuner pochylił się i ruszył nowym 
halsem.
Na tylnym pokładzie leniuchowało pięciu białych, ubranych bardzo lekko mimo 
wczesnej 
godziny i dość silnego wiatru. Grief i jego gość z Anglii, Gregory Mulhall, 
mieli na sobie 
pidżamy, a bose stopy wsunęli w chińskie miękkie pantofle. Szyper i porucznik 
ograniczyli 
się do podkoszulków i nie krochmalonych drelichowych szortów, a supercargo 
trzymał w 
ręku bawełnianą koszulkę i nie mógł się zdobyć, by ją wreszcie naciągnąć. 
Kroplisty pot 
zraszał mu czoło. Supercargo zwracał się w stronę wiatru i wystawiał nagą pierś 
na powiew, 
który wcale nie chłodził.
— Niezła duchota przy takim wietrze — westchnął żałośnie.
— A chciałbym wiedzieć, co wyrabia się dalej na zachód?
— podchwycił Grief biadanie.
— Wiatr niedawno się zerwał i nie potrwa długo — odezwał się porucznik Hermann, 
Holender z pochodzenia. — Całą noc kołował. Raz dmuchnął stąd, raz stamtąd, 
później znów 
z innej strony.
— Coś z tego będzie, coś będzie — zakrakał kapitan Warfield.
Zwrócił twarz ku wiatrowi, na próżno czekając chłodu, i palcami obydwóch rąk 
rozczesywał strzechę bujnej brody.
— Od dwóch tygodni pogoda wariuje — mówił. — Blisko miesiąc temu powinien zacząć 
się pasat. Nie ma go! Wszystko się pokręciło. Barometr skoczył w górę wczoraj po 
zachodzie 
słońca. Teraz też się podnosi, chociaż przy takiej pogodzie to nic a nic nie 
znaczy. Nie lubię 
nagłych skoków barometru. Działają mi na nerwy, i tyle. Tak samo szedł w górę, 
kiedy 
straciliśmy „Lancaster”. Byłem wtedy praktykantem, ale dobrze wszystko pamiętam. 
Nowiuteńki stalowy czteromasztowiec w dziewiczej podróży, rozumiecie, panowie? 
Nasz 
stary zagryzł się na śmierć. W linii żeglugowej służył od czterdziestu lat. Po 
katastrofie 
zwiądł, że się tak wyrażę. Umarł w niespełna rok.
Skwar dławił na przekór porannej porze i wiatrowi, który szemrał o chłodzie, ale 
chłodu 
nie przynosił. Gdyby nie wilgotna parność, mógłby wiać z Sahary. Nie było ani 
śladu mgły, 
ale zamazany widnokrąg stwarzał złudzenie, że w dali unoszą się nad wodą opary. 
Wyraźnie 
zarysowane chmury nie pokrywały nieba, a przecież pierzaste obłoczki były tak 
gęste, że nie 
przenikał ich blask słoneczny.
— Do zwrotu! — wolno, dobitnie zakomenderował kapitan Warfield.
Brunatni, odziani w krótkie spodenki, majtkowie szybko, choć niechętnie, ruszyli 
do 
przednich żagli i stanęli u szotów.
— Ster w prawo na burtę!
Sternik szarpnął raptownie kołem i „Malahini” zwinnie wykonał zwrot.
— Na Jowisza! Czarodziejski statek! — wyraził uznanie Mulhall. — Nie wiedziałem, 
że 
kupcy z Mórz Południowych żeglują jachtami.
— Niegdyś był to szkuner rybacki — wyjaśnił Grief. — Pochodzi z Gloucester, a 
wszystkie statki z Gloucester budową, takielunkiem i ożaglowaniem przypominają 
jachty.
— Sterujecie prosto w cieśninę. Czemu nie chcecie jej przeskoczyć? — zdziwił się 
Anglik.
— Niech pan spróbuje tej sztuki, kapitanie — zaproponował Grief. — Pokaż pan, 
jak 
wchodzi się do laguny przy silnym odpływie.
— Ostro do wiatru! — zakomenderował Warfield.
— Ostro do wiatru — powtórzył sternik zwalniając nieco koło.
„Malahini” znalazł się w cieśninie wiodącej do laguny dużego atolu, który 
kreślił na morzu 
długi, spłaszczony owal. Wyglądało to tak, jak gdyby trzy atole spotkały się w 
trakcie 
powstawania, złączyły i zaniechały budowy ścian działowych. Palmy kokosowe 
sterczały tu i 
ówdzie kępami, a w lukach — tam gdzie piaszczysty krąg ledwie wychylał się z 
morza i 
kokosy nie mogły rosnąć — połyskiwała wewnętrzna reda, lekko tylko pomarszczona, 
z 
oddali jednak gładka niczym tafla lustrzana. Powierzchnia niekształtnej laguny 
liczyła wiele 
mil kwadratowych, a przy odpływie masy wody miały tylko jedno ujście. Kanał był 
wąski, 
wody zaś wielkie, toteż cieśnina przypominała raczej rzekę o wezbranym nurcie 
niż 
zwyczajne wejście do środka atolu. Woda burzyła się, bulgotała, tworzyła wiry i 
przy 
zderzeniach fal strzelała białą pianą. Dziób „Malahini” wznosił się i opadał, a 
że popychały 
go wciąż przeciwne i boczne prądy, szkuner raz po raz schodził z kursu. Mniej 
więcej w 
połowie drogi tak zbliżył się do wybrzeża, że musiał wykonać manewr, a 
znalazłszy się na 
przeciwnym kursie, całą burtę wystawił na napór prądu i zniesiony został w 
kierunku morza.
— Pora teraz na ten pański nowy kosztowny motor — zadrwił żartobliwie Grief.
Wszyscy wiedzieli, że ów motor stanowił achillesową piętę kapitana Warfielda, że 
szyper 
długo o niego prosił, molestował, zanim uzyskał zgodę Griefa.
— Motor zwróci swój koszt — odrzekł kapitan. — Sam się pan przekona po pewnym 
czasie. To lepsze niż polisa asekuracyjna. No, a wie pan chyba, że towarzystwa 
ubezpieczeniowe nie lubią statków żeglujących na Paumotach.
Grief wskazał palcem mały kuter walczący z prądem za rufą „Malahini”.
— Trzymam zakład o pięć franków — powiedział — że „Nuhiva” nas prześcignie.
— A pewnie — zgodził się kapitan Warfield. — Ma aż za silny motor. „Malahini” 
wygląda przy nim jak pancernik, a rozporządza tylko siłą czterdziestu koni. Tam 
jest dziesięć, 
choć to przecie łupina, skorupa! Może ślizgać się po pianie piekielnej smoły, 
ale nie da rady 
temu prądowi. Odpływ robi teraz z dziesięć węzłów.
„Malahini” targany i rzucany przez fale odpływu, mknął z szybkością dziesięciu 
węzłów w 
stronę pełnego morza.
— Gdy za pół godziny nurt osłabnie, ruszymy przed siebie — powiedział kapitan 
Warfield 
z nagłym rozdrażnieniem, które wyjaśniły dopiero następne zdania. — On nie ma 
prawa 
nazywać swego atolu Parlay. Atol ten figuruje na mapach admiralicji i mapach 
francuskich 
jako Hikihoho. Bougainville odkrył go i zachował nazwę tubylczą.
— Nie spierajmy się o nazwy — powiedział supercargo i korzystając ze sposobności 
nastręczonej przez rozmowę, przestał wciągać koszulkę i stanął z dłońmi w 
rękawach. — 
Grunt, że mamy przed nosem atol, a na nim starego Parlaya z perłami.
— Kto widział te słynne perły? — zapytał Hermann przenosząc wzrok z jednej 
twarzy na 
drugą.
— Powszechnie o nich wiadomo — odrzekł supercargo i zwrócił się do sternika. — 
Hej, 
Tai–Hotauri, jak tam z perłami starego Parlaya?
Tubylcowi pochlebiło pytanie. Zadowolony z siebie, pogładził koło sterowe.
— Mój brat nurkował u Parlaya trzy, a może cztery miesiące. Dużo gadał o 
perłach. 
Hikihoho dobre miejsce na perły, bardzo dobre.
— A handlarze nigdy nie zdołali namówić starego, by rozstał się bodaj z jedną 
sztuką — 
dorzucił szyper.
— Ludzie powiadają, że jak płynął na Tahiti, wiózł pełen kapelusz pereł dla 
Armandy — 
supercargo podchwycił dalszy ciąg opowiadania. — Było to piętnaście lat temu. 
Później 
powiększał wciąż zbiory. Magazynował także muszle. Muszle wszyscy chyba 
widzieli. Jest 
ich setki ton. Podobno stary na dobre wyczyścił lagunę. Może dlatego właśnie 
zapowiedział 
licytację?
— Jeżeli to prawda, będziemy mieli największą w tym roku podaż pereł, jak 
Paumoty 
długie i szerokie — wtrącił Grief.
— Posłuchajcie no, moi panowie! — zawołał Mulhall nie mniej niż reszta 
towarzystwa 
zdenerwowany wilgotnym upałem.
— Kim jest ten stary jegomość? O czym właściwie mowa? Co to za słynne perły? 
Czemu 
operujecie zagadkami?
— Stary Parlay jest właścicielem Hikihoho — odparł supercargo. — Ma ogromny 
majątek 
w perłach, które gromadził przez długie lata. Kilka tygodni temu rozpuścił 
wiadomość, że 
jutro z publicznej licytacji wyprzedaje skarby. Spójrzcie tylko na maszty 
sterczące ze środka 
laguny. Ile tam będzie szkunerów?
— Ja widzę osiem — powiedział Hermann.
— Cóż mają do roboty na takim marnym atolu? — podjął supercargo. — Przez rok nie 
zbierze się tutaj kopry na ładunek jednego szkunera. Wszyscy przypłynęli na 
licytację, 
podobnie jak my. Tylko dlatego mały kuter „Nuhiva” skacze na falach za naszą 
rufą, chociaż 
nie mam pojęcia, co właściwie „Nuhiva” mógłby kupić. Jego armatorem i kapitanem 
jest Nari 
Herring, półkrwi angielski Żyd. Cały majątek Herringa to tupet, długi i nie 
zapłacone 
rachunki za whisky. Istny geniusz kredytu! Winien tylu ludziom, że w Papeete nie 
ma kupca, 
któremu nie zależałoby na powodzeniu tego faceta. Wierzyciele rezygnują z 
własnych 
korzyści, żeby nastręczać mu dobre interesy. Dla nich to mus, dla niego atut 
pierwsza klasa. 
Ja na przykład nic nie jestem winien nikomu. I cóż z tego? Gdybym zemdlał, upadł 
na plaży, 
ludzie pozwoliliby mi leżeć i zdychać spokojnie. Nie ponieśliby przecie żadnej 
straty. Z Narii 
Herringiem inna sprawa. Cóż by się stało, gdyby on zemdlał? Wszystko co 
najlepsze nie 
byłoby zbyt dobre dla niego. Tyle w nim tkwi cudzej forsy, że nie można mu 
pozwolić 
zdychać spokojnie. Każdy wierzyciel zabrałby go chętnie do własnego domu i 
pielęgnował 
niczym rodzonego brata! Otwarcie mówię: uczciwe płacenie długów to nie taki znów 
interes, 
jak się powszechnie uważa.
— Co jakiś tam Narii ma z tym wspólnego? — wybuchnął Anglik i zwracając się do 
Griefa, dorzucił: — Co to za brednie o perłach? Może chociaż pan zacznie 
naprawdę od 
początku?
— Liczę na waszą pomoc — uprzedził Grief obecnych. — Stary Parlay to wyjątkowa 
postać, a z tego, co widziałem na własne oczy, sądzę, że po trosze wariat; 
spokojny wariat. 
Oto cała historia. Parlay jest czystej krwi Francuzem. Mówił mi raz, że pochodzi 
z Paryża. 
Akcent ma prawdziwie paryski. Przybył tutaj w dawnych dobrych czasach. Wziął się 
do 
żeglowania i handlu wymiennego. Tak trafił na Hikihoho. Zawinął tam, żeby 
handlować, 
kiedy handel naprawdę się opłacał. Wysepkę zaludniała setka biednych 
Paumotańczyków. 
Parlay ożenił się z królową… ożenił według miejscowego rytuału. Po jej śmierci 
odziedziczył 
wszystko. Widzicie, zaraza nawiedziła wyspę. Przy życiu zostało ledwie 
kilkunastu 
krajowców. Parlay żywił ich, zapędzał do roboty, był królem. Ale przed zgonem 
królowej 
przyszła na świat dziewczynka: właśnie Armanda. Ojciec wysłał ją do klasztoru w 
Papeete, 
kiedy miała trzy lata, a do Francji, kiedy miała siedem czy osiem. Chyba zaczyna 
pan 
pojmować sytuację? Najlepszy, najbardziej arystokratyczny klasztor stał otworem 
przed córką 
wielkiego kapitalisty i króla jednej z wysp Archipelagu Paumotów. A, widzi pan, 
Francuzi w 
starym kraju nie zaprzątają sobie głowy kwestią koloru skóry. Armandę edukowano 
jak 
królewnę i ona się za taką uważała. Nigdy nie postało jej w głowie, że jest 
półkrwi kolorową 
albo dzieckiem nieślubnym.
Ale przyszedł czas na tragedię. Stary Parlay był zawsze trochę pomylonym 
fantastą. Na 
Hikihoho długo bawił się w absolutnego monarchę, toteż ubrdał sobie, że jest 
naprawdę 
królem, a jego jedynaczka królewną. Armanda liczyła osiemnaście lat, kiedy stary 
wezwał ją 
z powrotem. Miał góry i fury hopów, jak powiedziałby rasowy Amerykanin. Zbudował 
wspaniały dom na Hikihoho i równie wspaniałą willę w Papeete. Armanda odbywała 
podróż z 
Nowej Zelandii parowcem pocztowym. Ojciec wypłynął własnym szkunerem, żeby 
spotkać ją 
na Tahiti. Gdyby nie huragan, Parlay opanowałby zapewne sytuację na przekór 
kwokom i 
tępym wołom z Papeete. Działo się to w roku, kiedy Manu–Huhi została zalana i 
utonęło 
tysiąc sto jej mieszkańców. Chyba się nie mylę.
Wszyscy twierdząco skinęli głowami, a kapitan Warfield powiedział:
— W czasie tamtego orkanu pływałem na „Magpie”. Wylądowaliśmy o ćwierć mili od 
plaży w głębi zatoki Taiohae, chociaż to podobno port bezpieczny nawet podczas 
huraganu. 
„Magpie” z całą załogą, z kucharzem i ładunkiem siadł między palmami kokosowymi.
— Zgadza się — ciągnął Grief. — Stary Parlay wpadł w ten sam orkan i z pełnym 
kapeluszem pereł trafił do Papeete o trzy tygodnie za późno. Musiał podnosić 
szkuner 
lewarami i żeby zepchnąć go na morze, zbudowali pół mili drogi. Tymczasem 
Armanda 
czekała na Tahiti. Nikt jej nie odwiedzał. Wobec tego, według francuskich 
zwyczajów, sama 
złożyła powitalne wizyty gubernatorowi i lekarzowi portowemu. Panowie ją 
przyjęli, ale żon 
— głupich kwok — nie było dla niej w domu ani nie oddały wizyt. Armanda nie 
należała do 
kasty, była wyrzutkiem, chociaż nigdy nie przyszło jej to na myśl. W taki więc 
subtelny 
sposób dano jej to odczuć. Później młody, wesoły porucznik z francuskiego 
krążownika 
ofiarował jej serce, nie stracił jednak głowy. Łatwo wyobrazić sobie wstrząs, 
jakiego doznała 
piękna, subtelna młoda dama, wychowana arystokratycznie, napompowana wszystkim 
najlepszym, co w starej Francji można dostać za grube pieniądze. Łatwo też 
domyślić się 
finału. — Grief wzruszył ramionami. — W willi starego Parlaya był służący, 
Japończyk. On 
widział. Mówił później, że zrobiła to z męstwem godnym samuraja. Wzięła sztylet… 
Nie 
pchnęła się, nie padła na klingę, nie skoczyła szaleńczo na spotkanie śmierci… 
Wzięła 
sztylet, ostrzem wycelowała prosto w serce i oburącz, z wolna, spokojnie wbiła 
aż do końca.
Po tym wydarzeniu zjawił się Parlay z perłami. Jedna, jak powiadają, warta była 
sześćdziesiąt tysięcy franków. Peter Gee oglądał ją i oferował taką sumę. W 
pierwszej chwili 
stary oszalał na dobre. Ubrali go w kaftan bezpieczeństwa i dwa dni trzymali w 
Klubie 
Kolonialnym.
— Wuj jego żony, stary Paumotańczyk, rozciął kaftan i wypuścił Parlaya na 
wolność — 
uzupełnił supercargo.
— Wtedy Parlay zaczął robić porządki — podjął Grief. — Wpakował trzy kule w tego 
drania, porucznika…
— Facet leżał w okrętowej izbie chorych przez trzy miesiące — dorzucił kapitan 
Warfield.
— Gubernatorowi chlusnął w gębę kieliszkiem wina, odbył pojedynek z doktorem, 
pobił 
jego tubylczą służbę, zdemolował szpital, złamał pielęgniarzowi dwa żebra i 
obojczyk. 
Później umknął. Z dwoma rewolwerami w garści i urągał komendantowi policji i 
wszystkim 
żandarmom. Nie dał się aresztować. Wycofał się na szkuner i odpłynął do domu. 
Podobno 
nigdy do tej pory nie wyjrzał z Hikihoho.
Supercargo kiwnął głową.
— Działo się to piętnaście lat temu i od piętnastu lat stary nie wychylił nosa 
za swój atol.
— Za to gromadził coraz więcej pereł — wtrącił szyper. — To stary, złośliwy 
wariat. 
Dostaję gęsiej skórki, jak o nim pomyślę. Czarownik, psia kość!
— Jak to? — zdziwił się Mulhall.
— Rządzi pogodą. Przynajmniej tubylcy są tego zdania.
Proszę zapytać Tai–Hotauri. Hej Tai–Hotauri! Jak myślisz? Co stary Parlay 
wyprawia z 
pogodą?
— On wielki diabeł od pogoda — odpowiedział majtek stojący przy sterze. — Ja 
wiem. 
Chce wielka burza, robi wielka burza. Nie chce wiatru, wiatr siedzi cicho.
— Ha, stary czarnoksiężnik! — zawołał Mulhall.
— Jego perły nieszczęśliwe — ciągnął Tai–Hotauri złowróżbnie kręcąc głową. — On 
mówi, że sprzedaje. Dużo statek przypływa. On robi później wielki huragan. 
Wszyscy zginęli, 
zobaczycie. Każdy kolorowy człowiek tak mówi.
— Mamy teraz okres huraganów — roześmiał się posępnie kapitan Warfield. — 
Tubylcy 
mogą być bliscy prawdy. Zanosi się właśnie na coś bardzo niedobrego. Wolałbym, 
żeby 
„Malahini” był stąd o tysiące mil. Czułbym się znacznie pewniej.
— Parlay jest trochę pomylony — kończył Grief. — Próbowałem wczuć się w jego 
sytuację. To… jak by tu powiedzieć?… trudne. Przez osiemnaście lat całe jego 
życie kręciło 
się dokoła Armandy. Teraz stary wierzy po trosze, że córka żyje, że nie wróciła 
jeszcze z 
Francji. To jeden z powodów, dla których gromadził perły. Cóż dalej? Białych 
nienawidzi jak 
zarazy. Pamięta, że to oni zamordowali Armandę, choć często zapomina, że ona nie 
żyje. Co 
to? Gdzie się podział wiatr?
Puste brzuchy żagli zwisły z masztów. Kapitan Warfield warknął gniewnie. Upał, 
dotychczas nieznośny, stał się nie do wytrzymania przy zupełnej ciszy. Pot 
zaczął spływać po 
wszystkich twarzach. Co chwila jeden lub drugi z białych wzdychał głęboko, jak 
gdyby 
bezwiednie próbował wciągnąć w płuca większy ładunek powietrza.
— Znowu zaczyna dąć! Zmienił kierunek o osiem rumbów. Załoga do szotów! Żywo!
Brunatni majtkowie sprawnie wykonali rozkaz kapitana.
Przez pięć minut szkuner stał na wprost cieśniny, a nawet posunął się nieco pod 
prąd. 
Później wiatr ustał nagle i niebawem zaczął wiać z poprzedniego kierunku 
zmuszając znowu 
do manewrowania żaglami.
— Dogania nas „Nuhiva” — powiedział Grief. — Patrz pan, jak hula po falach. 
Motor ma 
w ruchu.
Kapitan Warfield spojrzał w stronę niewielkiego otworu w pokładzie, tuż przed 
zejściem 
do kabiny. Z otworu wyglądała głowa i ramiona kolorowego mechanika — półkrwi 
Portugalczyka.
— Gotów? — spytał szyper.
— Naturalnie — odpowiedział mechanik ocierając twarz wiechciem zatłuszczonych 
pakuł.
— Zapuszczaj!
Mechanik zniknął w swojej norze. Po chwili zaterkotał motor. Dymek spalin 
strzelił za 
burtę z rury wydechowej. Ale „Malahini” nie mógł utrzymać pierwszego miejsca w 
wyścigu. 
Mały kuter robił trzy stopy na każde dwie szkunera, toteż dopędził go i wkrótce 
wyprzedził. 
Na pokładzie „Nuhivy” widać było tylko krajowców. Biały stojący u steru podniósł 
rękę, jak 
gdyby ironicznie witał i zarazem żegnał pokonanych.
— Drab przy sterze to Narii Herring — wyjaśnił Grief Mulhallowi. — Na całych 
Paumotach nie ma drugiego równie bezczelnego i pozbawionego skrupułów łajdaka.
Wkrótce radosny okrzyk załogi „Malahini” zwrócił ogólną uwagę na współzawodnika. 
Motor na kutrze stanął, szkuner doganiał „Nuhivę”. Brunatni majtkowie zwinnie 
wspięli się 
na liny i drwili bezlitośnie z mijanego kutra. Mały statek zawrócił. Cofał się 
szybko z nurtem 
odpływu.
— Przynajmniej my mamy motor co się zowie — wyraził swe uznanie Grief, kiedy 
szkuner wpłynął na wody laguny i zmieniwszy kurs sunął w stronę redy.
— Niech pan się nie obawia, niedługo zwróci swój koszt.
„Malahini” wpłynął w sam środek niewielkiej flotylli i rychło znalazł dogodne 
miejsce dla 
rzucenia kotwicy.
— Jest tu Isaacs na „Dolly” — mówił rozsyłając ręką powitania. — I Peter Gee na 
szkunerze „Roberta”. Nic nie zdołałoby powstrzymać go od udziału w takiej 
licytacji. Widzę 
też Franciniego na „Cactusie”. Ha! Zebrali się wszyscy kupcy. Stary Parlay na 
pewno uzyska 
dobre ceny.
— A ci nie naprawili jeszcze motoru — mruknął nie bez zadowolenia kapitan 
Warfield 
spoglądając na rzadkie palmy kokosowe, za którymi widać było na morzu żagle 
„Nuhivy”.
II
Dom Parlaya — piętrowa budowla z kalifornijskiego mahoniu kryta ocynkowaną 
blachą 
— był nieproporcjonalnie duży w porównaniu z cienkim pierścieniem atolu. Nad 
skrawkiem 
piasku sterczał niby potworna narośl. Biali z „Malahini” złożyli kurtuazyjną 
wizytę na lądzie 
zaraz po rzuceniu kotwicy. W obszernej bawialni zastali innych szyprów i kupców 
zajętych 
oglądaniem pereł, których licytacja miała się odbyć nazajutrz. Służba — tubylcy 
z Hikihoho, 
przeważnie powinowaci właściciela atolu — kręciła się nalewając whisky i absynt. 
Pośród tej 
szczególnie dobranej kompanii błądził sam Parlay — pokasłująca, krzywo 
uśmiechnięta, 
zmięta karykatura wysokiego, krzepkiego niegdyś mężczyzny. Rozgorączkowane oczy 
miał 
osadzone głęboko, policzki zapadłe i zwiędłe. Wyłysiał dziwnie, kępkami, a z 
wąsów i koziej 
bródki włosy powypadały mu w taki sam sposób.
— Bodaj go licho! — mruknął pod wąsem Mulhall. — Długonogi Napoleon Trzeci, ale 
przypieczony, spalony, popękany od żaru. I chuderlawy! Cóż dziwnego, że nosi 
głowę 
przechyloną na bok. Musi przecież utrzymywać jakoś równowagę.
— Ma się na orkan — powitał starzec Griefa. — Chyba wysoko cenisz pan perły, 
jeśliś 
przypłynął w taką psią pogodę.
— Pańskie perły warte podróży do piekła — roześmiał się Grief wodząc wzrokiem po 
stole, na którym urządzono wystawę.
— Różni ludzie odbyli już przez nie taką podróż — zaskrzeczał Parlay. — O spójrz 
pan na 
tę! — wskazał palcem okazałą, doskonale kształtną sztukę, wielkości małego 
orzecha 
włoskiego, leżącą osobno na kawałku irchy. — Na Tahiti oferowano mi za nią 
sześćdziesiąt 
tysięcy franków. Jutro dostanę równą albo i wyższą cenę, jeżeli orkan nie 
rozpędzi przedtem 
licytantów. Znalazł ją mój kuzyn albo raczej powinowaty. Rozumie pan, to był 
tubylec, a 
także złodziej. Schował ją, choć była moja. Jego kuzyn (no, i mój również, bo 
wszyscy tutaj 
jesteśmy spokrewnieni) zabił złodzieja dla tej sztuki i zwiał kutrem do Noo–Nau. 
Urządziłem 
pościg, ale kacyk Noo–Nau zdążył sprzątnąć drugiego złodzieja, nim przybyłem na 
miejsce. 
Może pan coś wypije, kapitanie? Nie przypominam sobie pana. Chyba nowicjusz na 
naszych 
wodach?
Grief przedstawił zagadniętego szypra:
— To kapitan Robinson z „Roberty”.
Tymczasem Mulhall zawarł znajomość z Peterem Gee.
— Nie wyobrażałem sobie, że na świecie istnieje aż tyle pereł — powiedział 
Anglik.
— A ja nie widziałem nigdy tylu naraz — wyznał Peter Gee.
— Ile mogą być warte?
— Pięćdziesiąt, sześćdziesiąt tysięcy funtów… To znaczy dla nas, handlarzy w 
Paryżu… 
— Wzruszył ramionami i podniósł brwi z podziwu dla zawrotnej, niemożliwej do 
obliczenia 
sumy.
Mulhall otarł pot zalewający oczy. Wszyscy pocili się obficie i oddychali 
ciężko. Napoje 
podawano bez lodu. Ciepły absynt i whisky z trudem przechodziły przez gardło.
— Tak, tak — zrzędził starzec. — Niemało umarlaków leży przed panami na stole. 
Znam 
swoje perły, znam wszystkie. Spójrzcie na te trzy! Wybornie dobrane, prawda? 
Nurek z 
Wyspy Wielkanocnej wyłowił je w ciągu tygodnia. W następnym tygodniu dopadł go 
rekin. 
Ciapnął rękę do ramienia. Resztę zrobiła gangrena. Albo ten duży barok, o ten! 
Nic 
osobliwego. Dobrze będzie, jeżeli przyniesie jutro dwadzieścia franków. Ale 
pochodzi z 
dwudziestodwusążniowej głębi! Pewien krajowiec z Raratonga bił wszelkie rekordy. 
Znalazł 
tę perłę pod dwudziestu dwoma sążniami wody. Oglądałem go na własne oczy. 
Właśnie 
wtedy trzasnęły biedakowi płuca. Jak to się mówi, krew go zalała. Skończył w 
dwie godziny. 
A wył przed śmiercią! Chyba słychać go było w promieniu kilku mil. Jak żyję, nie 
widziałem 
silniejszego, bardziej atletycznie zbudowanego krajowca. Ze sześciu moich nurków 
krew 
zalała. Poumierali. A teraz umrze więcej ludzi, znacznie więcej.
— Przestań pan krakać, Parlay — obruszył się jeden z szyprów. — Nie będzie 
żadnego 
orkanu!
— Gdybym był zdrowym, silnym chłopem — odpowiedział starczy dyszkant — zaraz 
podniósłbym kotwicę i umykał co tchu. Tak! Gdybym był zdrowym, silnym chłopem, 
co 
jeszcze lubi dobre wino. Ale was to nie tyczy. Wy zostaniecie wszyscy. Nie 
radziłbym 
ucieczki, gdybym podejrzewał, że posłuchacie. Ha! Nie można odegnać sępów od 
padliny. 
Jeszcze po jednym, dzielni marynarze! Tak, tak… Na co nie ważą się ludziska dla 
kilku 
ślimaczych łez! Patrzcie, piękne okazy. Prawda? Licytacja jutro, punkt o 
dziesiątej. Stary 
Parlay urządza wyprzedaż. Zlatują się sępy. W swoim czasie stary Parlay był 
tęższym 
chłopem niż wy wszyscy. No, i stary Parlay doczeka jeszcze śmierci niejednego z 
was!
— Złośliwy dziadyga! Bestia! — szepnął Peterowi Gee supercargo z „Malahini”.
— Niech nawet przyjdzie orkan. Cóż z tego? — wtrącił szyper,” Dolly”. Nigdy 
dotąd 
morze nie zalało Hikihoho.
— Tym prawdopodobniej zaleje teraz — burknął kapitan Warfield. — Nie mam 
przekonania do tego atolu.
— Kto teraz kracze? — zgromił Grief szypra.
— Za nic nie chciałbym stracić motoru, nim zwróci swój koszt — odparł posępnie 
Warfield.
Stary Parlay przemknął przez zatłoczony pokój nadspodziewanie szybko i zwinnie. 
Zbliżył 
się do wiszącego na ścianie barometru.
— Spójrzcie tylko, dzielni marynarze! — zawołał radosnym tonem.
Najbliżej stojący z gości odczytał stan ciśnienia. Twarz spochmurniała mu 
wyraźnie.
— Zleciał o dziesięć kresek — odezwał się tylko.
Wszyscy zaniepokoili się, zrobili takie miny, jak gdyby mieli szczerą chęć 
ruszyć 
niezwłocznie ku drzwiom.
— Posłuchajcie! — krzyknął gospodarz.
W ciszy, jaka nastała, wydawało się, że przypływ tłucze o zewnętrzne wybrzeże 
coraz 
głośniej i głośniej. Szum zmieniał się w głuchy, potężny ryk.
— Idzie wielka fala — powiedział ktoś z obecnych.
Wszyscy podeszli do okien. Spoglądali w stronę oceanu widocznego za firanką z 
palm 
kokosowych. W porządku, jedna za drugą, ogromne, gładkie fałdy wodne sunęły na 
koralową 
plażę. Goście starego Parlaya gapili się kilka minut na osobliwy widok. 
Rozmawiali szeptem, 
bo w ciągu tych krótkich chwil zauważyli, że fale nieustannie rosną. Wiatr 
całkiem ustał, a 
więc zjawisko było tak nadzwyczajne, groźne, że głosy cichły bezwiednie. 
Niespodziewany 
chichot gospodarza przejął dreszczem jego gości.
— Czas jeszcze, dzielni marynarze! Czas wypłynąć na morze. Szalupy mogą przecie 
holować statki przez cieśninę.
— Wszystko w porządku, stary — odezwał się Darling, porucznik z „Cactusa”, 
krzepki 
dwudziestopięciolatek. — Orkan idzie na południe, mija atol. Nawet nie dmuchnie 
tutaj.
W bawialni nastąpiło odprężenie. Rozległy się głośniejsze rozmowy. Kilku 
marynarzy 
wróciło nawet do stołu i oglądało perły.
— Racja, święta racja! — zabrzmiał znów starczy dyszkant. — Nawet spodziewany 
koniec 
świata nie odstraszy panów od kupowania.
— Jutro wykupimy pańskie perły. Nic nie pomoże — obiecał gospodarzowi Isaacs.
— Właśnie! Będziecie robić zakupy w piekle!
Odpowiedzią był chór pełnych niedowierzania śmiechów. Zirytowany starzec zwrócił 
się 
gniewnie do Darlinga:
— Odkąd to dzieciuchy, jak ty, znają się na burzach morskich? Może jest taki, co 
wytyczył 
szlaki huraganów na Paumotach? Może czytałeś o tym w jakiejś książce? Żeglowałem 
tutaj 
przed urodzeniem najstarszego z was. Ja wiem wszystko. Na wschodzie huragany 
opisują tak 
szerokie koło, że tworzą linię prawie prostą. Tutaj, na , zachodzie, robią ostry 
zakręt. 
Przypomnij sobie własną mapę! Jak to się stało, że w dziewięćdziesiątym 
pierwszym roku 
morze zmiotło Auri i Hiolau? To był zakręt, młody zuchu, zakręt orkanu! Za 
godzinę, za 
dwie, najdalej za trzy przyjdzie wiatr. Posłuchaj!
Potężny napór wód z rykiem wstrząsnął koralowymi fundamentami atolu. Dom 
dygotał. 
Kolorowi służący z flaszkami whisky i absyntu w rękach zbili się w ciasną 
gromadkę, jak 
gdyby dla bezpieczeństwa. Patrzyli trwożnie przez okna na ogromne rozlewiska fal 
sięgające 
daleko w głąb plaży, aż do szop na koprę.
Parlay zerknął w stronę barometru. Zachichotał. Z krzywym uśmiechem spojrzał po 
gościach. Kapitan Warfield pewnym krokiem podszedł do ściany.
— 29,75 — odczytał. — Znowu pięć kresek. Jak Boga kocham! Stary piekielnik ma 
rację. 
Idzie orkan. Pierwszy głosuję za powrotem na statki.
— Robi się ciemno — szepnął Isaacs.
Mulhall spojrzał na zegarek.
— Na Jowisza! Zupełnie jak w teatrze — powiedział do Griefa. — Dziesiąta rano, a 
zmrok 
na świecie. Tragiczny moment: przygasają światła. A gdzie stłumiona muzyka?
Zamiast odpowiedzi nowe uderzenie fal wstrząsnęło atolem i domem. Całe 
towarzystwo 
śpiesznie, nieomal w panice, ruszyło do drzwi. W posępnym świetle zlane potem 
twarze 
wyglądały upiornie. Upał dusił. Isaacs dyszał astmatycznie.
Parlay udawał, że zatrzymuje zmykających gości.
— Po cóż taki pośpiech? — chichotał. — A pożegnalna kolejka, dzielni marynarze?
Nikt nie zwracał nań uwagi. Kiedy szyprowie i kupcy oddalili się wytyczoną 
muszlami 
alejką, gospodarz wytknął przez drzwi głowę i krzyknął:
— Pamiętajcie, moi panowie! Jutro o dziesiątej stary Parlay wyprzedaje perły!
III
Na plaży rozgrywała się osobliwa scena. Szalupy jedna po drugiej szybko odbijały 
od 
brzegu. Ściemniało się coraz bardziej. Wciąż trwała martwa cisza, lecz piasek 
drżał pod 
stopami za każdym uderzeniem fal o zewnętrzną ścianę atolu. Narii Herring 
spacerował 
opodal niedbałym krokiem. Uśmiechał się złośliwie, obserwując niebywały pośpiech 
szyprów 
i handlarzy. Towarzyszyło mu trzech brunatnych majtków z „Nuhivy” i Tai–Hotauri.
— Jazda do łodzi i za wiosło! — rozkazał kapitan Warfield swemu człowiekowi, ten 
zaś 
zbliżył się z buńczuczną miną.
Narii Herring przystanął ze świtą w odległości czterdziestu stóp. Patrzył, co 
się dalej 
stanie.
— Już nie pracuję u pana, panie kapitanie! — zawołał Tai–Hotauri głośno i 
bezczelnie, 
lecz wyraz jego twarzy przeczył słowom, bo krajowiec wykrzywiał się i mrugał 
wymownie.
— Niech mnie pan wypędzi — szepnął i znowu mrugał znacząco.
Kapitan Warfield zrozumiał. Od razu wpadł we właściwą rolę. Podniósł pięści i 
huknął 
wielkim głosem:
— Do łodzi, rozumiesz! Bo spiorę cię na kwaśne jabłko!
Majtek czmychnął w popłochu. Grief zastąpił drogę kapitanowi i próbował go 
udobruchać.
— Idę do roboty na „Nuhivie” — powiedział Tai–Hotauri stojąc już między nowymi 
kolegami.
— Wracaj tu! Słyszysz! — ryczał kapitan.
— To wolny człowiek, panie szyper — przemówił Narri Herring. — Dawniej żeglował 
ze 
mną, teraz będzie żeglował znowu. Historia skończona.
— Chodźmy już, chodźmy — przynaglał Grief. — Pora wracać na statek. Widzisz pan, 
jak 
pociemniało?
Kapitan Warfield dał za wygraną, kiedy jednak łódź odepchnięto od brzegu, stanął 
na 
burcie i zaczął wygrażać pięścią w stronę lądu.
— Jeszcze się porachujemy, Narii! — krzyczał. — Na całych Paumotach nie znam 
drugiego szypra, który kradnie cudzych marynarzy!
Powiedziawszy swoje usiadł i przytłumionym głosem zapytał Griefa:
— Co knuje Tai–Hotauri? Na pewno ma jakiś cel, ale jaki?
IV
Hermann miał zaniepokojoną minę, gdy witając przybyłych pochylił się nad 
balustradą 
„Malahini”.
— Barometr leci na łeb — oznajmił. — Będzie orkan. Kazałem przygotować lewą 
kotwicę.
— Zajmij się pan także główną — rozkazał kapitan Warfield, który przejął od razu 
dowództwo. — No, i niech tam kto whisuje naszą łódź. Trzeba ją opuścić na pokład 
i dobrze 
przywiązać dnem do góry.
Na wszystkich szkunerach pracowały załogi. Słychać było chrzęst rozwijanych 
łańcuchów. 
Jeden po drugim statki obracały się, puszczały w ruch kabestany i rzucały drugie 
kotwice. Te, 
które, jak „Malahini”, zaopatrzone były w trzecią, czekały, aby rzucić ją, kiedy 
ustali się 
kierunek wiatru.
Ryk fal na pełnym morzu potężniał, ale powierzchnia laguny pozostawała nadal 
gładka 
niby lustro. W okolicy sterczącego nad plażą wielkiego domu Parlaya ani koło 
hangarów na 
łodzie i szop na koprę czy muszle perłowe nie było znaku życia.
— Jak nic podniósłbym kotwice i odpłynął — powiedział Grief. — Nie namyślałbym 
się 
ani chwili, gdybyśmy znajdowali się na otwartym morzu. Ale łańcuch atolów na 
północy i 
wschodzie zagradza nam drogę. Może jeszcze najbezpieczniej tutaj? Jak pan myśli, 
kapitanie?
— Jestem pańskiego zdania, chociaż laguna to też nie sadzawka przy młynie. 
Ciekawe, z 
której strony zacznie dąć? Oo! Diabli biorą jedną szopę Parlaya!
Dobrze było widać, jak kryty trawą morską skład na koprę uniósł się i 
przewrócił. 
Kłębowisko białej piany zalało piaszczysty wał, spłynęło do laguny.
— Atol przerwany! — krzyknął Mulhall. — Dobrze się zaczyna! Spójrzcie! Znowu!
Ruiny szopy podskoczyły i legły na plaży. Trzecia fala rozbiła je zupełnie i 
zmiotła do 
wody.
— Jak zacznie wiać, to chyba się trochę ochłodzi — jęknął Hermann. — Ledwie już 
zipię. 
Okropny skwar. Wyschłem jak w piecu chlebowym.
Ciężkim nożem, który nosił w pochwie u pasa, otworzył młody kokos i wypił jednym 
tchem. Inni poszli za przykładem porucznika. Na chwilę przeszkodził im nowy, 
interesujący 
widok. Runęła jedna z szop, w których stary Parlay magazynował muszle. Barometr 
wskazywał 29,50.
— Musimy być mniej więcej pośrodku najgłębszego niżu — powiedział beztrosko 
Grief. 
— Nigdy w życiu nie trafiłem jeszcze w oko huraganu. Dla pana, Mulhall, będzie 
to także 
nowe przeżycie; nowe i wielkie, sądząc po szybkości, z jaką spada barometr.
Kapitan Warfield odchrząknął. Wszystkie spojrzenia powędrowały w jego stronę. 
Patrzył 
przez lornetę ku południowemu wschodowi, wzdłuż atolu.
— Idzie wiatr — oznajmił spokojnym tonem.
Nie potrzeba było szkieł. Dziwnie ubarwiona plama, przecinająca całą szerokość 
laguny, 
zbliżała się szybko. Równo z nią wyginały się palmy kokosowe, chmury zerwanych 
liści 
zaczynały wirować w powietrzu. Czoło wichury znaczył ciemny, wyraźny pas 
wzburzonej 
wody. Przed nimi, niby harcownicy, biegły pojedyncze, uwieńczone białymi 
grzebieniami 
fale. Za nimi mknęła z równą szybkością gładka, zwierciadlana tafla, szeroka na 
ćwierć mili, 
dalej zaś orkan kreślił długą czarną taśmę, za którą burzyła się, gotowała i 
pieniła masa wód 
laguny.
— Skąd ta spokojna woda? — zapytał Mulhall.
— Pas ciszy — wyjaśnił kapitan Warfield.
— Ale zbliża się z taką samą szybkością jak wiatr — zdziwił się Anglik.
— Inaczej być nie może, bo w ogóle nie mielibyśmy pasa ciszy. To huragan o dwóch 
czołach. U brzegów Sawaii widziałem raz taki szkwał. Dwugłowy, psia kość! Trach! 
Wiatr 
nami szarpnął, później na chwilę zupełnie ustał i szarpnął znowu, ale jak! No! 
Stać teraz 
pewnie! Trzymać się! Już nadlatuje! Spójrzcie na „Robertę”!
Szkuner zakotwiczony na długich łańcuchach najbliżej czoła orkanu poderwał się i 
skoczył 
burtą naprzód niby słomka. Później łańcuchy szarpnęły go potężnie, zatrzymały i 
okręciły 
dziobem pod wiatr. Jeden po drugim statki, w ich liczbie i „Malahini”, ruszały 
teraz pchnięte 
pierwszym podmuchem i rwały się na wyprężonych łańcuchach. Mulhall i kilku 
majtków 
padło na pokład, gdy kotwice zatrzymały „Malahini”.
Później wiatr zamarł. Szkuner znalazł się w pasie lotnej ciszy. Grief potarł 
zapałkę. Nie 
osłonięty płomyk migotał wesoło w nieruchomym powietrzu. Wokół zalegał półmrok. 
Zdawać się mogło, że chmury, które opadły od kilku godzin, dotknęły wreszcie 
powierzchni 
morza.
„Roberta” targnęła łańcuchy, gdy wymierzyło jej cios drugie czoło orkanu. 
Szybko, jeden 
po drugim, robiły to samo pozostałe szkunery. Morze pobielałe od furii 
rozkołysało się 
małymi, pryskającymi falami. Pokład „Malahini” dygotał. Naprężone fale tłukły 
werblem o 
maszty, a cały takielunek — jak gdyby szarpany potężną ręką — zawodził 
obłąkańczą 
melodię. Niepodobna było zwrócić się twarzą pod wiatr i oddychać. Mulhall, który 
wraz z 
innymi przycupnął za nadbudówką kabiny, przekonał się o tym na własnej skórze, 
wciągnął w 
płuca strumień szybko gnanego powietrza i nie mogąc zrobić wydechu, omal się nie 
udusił, 
nim zdążył odwrócić głowę.
— To nie do wiary — wykrztusił, ale nikt go nie słyszał.
Hermann z kilkoma brunatnymi majtkami pełzł na czworakach w stronę dziobu, żeby 
rzucić trzecią kotwicę. Grief dotknął ramienia szypra wskazując palcem 
„Robertę”. Szkuner 
zbliżał się. Kapitan Warfield przyłożył usta do ucha pracodawcy i wrzasnął:
— Nas też znosi!
Grief skoczył do koła sterowego, zakręcił silnie, obrócił statek w lewo. Trzecia 
kotwica 
zaryła w dno, a „Roberta” przemknęła rufą naprzód w odległości dwunastu jardów. 
Grief i 
Warfield gestem ręki pozdrowili Petera Gee i kapitana Robinsona, którzy z 
kilkoma 
tubylcami uwijali się na dziobie.
— Odczepiają łańcuchy kotwiczne! — krzyknął Grief. — Próbują trafić w cieśninę. 
Co 
mają robić? Wloką przecie kotwice!
— My stoimy teraz mocno! — ryknął Warfield w odpowiedzi. — Oo! „Cactus” pcha się 
na „Misi”! Koniec z nimi.
„Misi” trzymał się dotychczas, lecz wraz z „Cactusem” tworzyły zbyt dużą zaporę 
dla 
wichury. Splątane szkunery zaczęły sunąć przez białe bryzgi piany. Załogi 
usiłowały je 
rozdzielić. Ludzie biegali po pokładach wywijając siekierami. Tymczasem 
„Roberta” pozbyła 
się kotwic i podniósłszy na dziobie kawał brezentu sterowała w stronę cieśniny 
położonej u 
północno–zachodniego krańca laguny. Udało się jej i wnet wypłynęła na pełne 
morze. Ale 
„Misi” i „Cactus” nie mogły się rozłączyć. Razem wpadły na brzeg atolu, o pół 
mili od 
wejścia do cieśniny.
Orkan wzmagał się nieustannie. Trzeba było natężać wszystkie siły, by wytrzymać 
jego 
napór, a kilka kroków pod wiatr zupełnie wyczerpywało. Hermann z brunatnymi 
marynarzami cierpliwie człapał po pokładzie, umacniał wszystko, wiązał, krępował 
zwinięte 
żagle dodatkowymi linkami. Wichura potargała w strzępy, zerwała im z grzbietów 
podkoszulki. Poruszali się ociężale, jak gdyby ciało ludzkie ważyło całe tony. 
Nie 
wypuszczali z ręki oparcia, nim drugą nie chwycili innego. Wolne końce lin stały 
sztywno, 
prostopadle do masztów, a w chwilach, gdy pęd powietrza tracił nieco szybkości, 
strzępiły się 
i kawałkami ulatywały z wiatrem.
Mulhall dotknął ramienia Griefa i kapitana. Wskazał ręką wybrzeże. Zniknęły 
szopy kryte 
trawą morską. Dom Parlaya zataczał się jak pijany. Osłaniało go wprawdzie kilka 
mil palm 
kokosowych, gdyż wicher dął wzdłuż atolu, lecz szturmujące z pełnego morza 
olbrzymie fale 
podmywały, rozbijały budynek. Spłukały już znaczną część piaszczystego nasypu, 
domostwu 
groziła więc nieuchronna zagłada. Tu i ówdzie widać było ludzi, którzy 
przywiązali się do 
palm. Drzewa nie chwiały się, nie szamotały. Pochylone z wiatrem, wygięte, nie 
zmieniały 
pozycji. Dygotały tylko przerażająco. Pod nimi, na piasku, kłębiła się piana 
rozbijanych o ląd 
bałwanów.
Olbrzymie fale sunęły wzdłuż laguny. Nie brakowało im miejsca na 
dziesięciomilowej 
przestrzeni za nawietrznym krańcem atolu. Wszystkie szkunery raz po raz zapadały 
się i znów 
wznosiły na fali. „Malahini” począł kryć rufę i dziób pod największymi górami 
wodnymi, a 
co pewien czas woda wypełniała śródokręcie aż po balustradę.
— Teraz pora na pański motor! — ryknął Grief.
Kapitan Warfield popełznął z trudem do kryjówki mechanika i grzmiącym głosem 
wydał 
rozkazy. Motor ruszył pełnymi obrotami i „Malahimi” począł zachowywać się 
lepiej. Nie 
przestał wprawdzie czerpać wody dziobem, ale nie szarpał już tak gwałtownie 
kotwic, 
łańcuchy były jednak dalej naprężone, gdyż moc czterdziestu koni mechanicznych 
nie mogła 
zrównoważyć naporu fal, zmniejszała go tylko nieco.
Wiatr wciąż przybierał na sile. „Nuhiva”, który stał bliżej plaży, równolegle do 
„Malahini”, przeżywał trudne chwile. Motor miał popsuty i kapitana na lądzie. 
Mały kuter 
niknął pod falami tak często i na tak długo, że widzowie z „Malahini” próbowali 
za każdym 
razem odgadnąć, czy ukaże się jeszcze. O trzeciej po południu druga góra wodna 
nakryła go, 
nim zdołał wynurzyć się spod poprzedniej, i statek zniknął na dobre.
Mulhall spojrzał w stronę Griefa i na nieme pytanie otrzymał donośną odpowiedź:
— Woda wdarła się do ładowni!
Mały szkuner „Winifred” miotał się w pobliżu. Kapitan Warfield wskazał go ręką i 
zaczął 
wrzeszczeć Griefowi do ucha. Głos jego dochodził w strzępach, oderwanymi 
zdaniami, 
przeplatanymi ciszą, gdy zawierucha porywała słowa.
— Spróchniała łajba… Kotwice trzymają… Ale jak ona trzyma się kupy… Stara jak 
arka…
W godzinę później Hermann zwrócił uwagę towarzyszy na ów statek. Łańcuchy 
kotwiczne 
zerwały jego fokmaszt i znaczną część dzioba. „Winifred” przewróciła się na bok, 
stoczyła w 
przepaść wodną, została nakryta falą, rzucona w stronę lądu.
Na redzie pozostało teraz pięć statków. Motor posiadał tylko „Malahini”. Dwa — 
obawiając się losu „Nuhivy” lub „Wimifred” — poszły za przykładem „Roberty”. 
Załoga 
odczepiła łańcuchy kotwiczne i próbowała trafić do cieśniny. Pierwsza ruszyła 
„Dolly”, ale 
podmuch zerwał jej żagiel sztormowy i szkuner rozbił się na, zawietrznym krańcu 
atolu, tam 
gdzie „Misi” i „Cactus”. Podobny los spotkał „Moanę”, która nie zniechęciła się 
katastrofą 
„Dolly” i usiłowała opuścić lagunę.
— Niezła rzecz taki motor, hę? — wrzasnął kapitan Warfield pod adresem 
pracodawcy.
Grief silnie uścisnął dłoń szypra.
— Zarabia na siebie! — odkrzyknął. — Wiatr skręca na południe. Będzie lżej!
Orkan dął coraz potężniej, lecz z wolna, nieustannie obracał się ku południowi i 
południowemu zachodowi. Wkrótce skierował dzioby trzech ocalałych szkunerów 
prosto ku 
plaży. Fale porwały tymczasem resztki domu Parlaya, zepchnęły je w wodę i 
poniosły w 
stronę statków. Masa drewna minęła „Malahini” i runęła na stojącą ćwierć mili za 
jego rufą 
„Paparę”. Załoga rzuciła się do gorączkowej pracy i po kwadransie uwolniła 
statek od 
szczątków domu, które poniosły jednak ze sobą przedni maszt i bukszpryt*.
Bliżej brzegu, po lewej stronie dzioba „Malahini” znajdował się „Tahaa”, szkuner 
smukły, 
podobny do jachtu, lecz o zbyt wielkim omasztowaniu. Kotwice trzymały jeszcze, 
ale kapitan 
widząc, że wicher nie słabnie, postanowił zmniejszyć powierzchnię oporu i kazał 
rąbać 
maszty.
— Niezła rzecz taki motor — pogratulował Grief szyprowi. — Uratuje nam patyki.
Kapitan Warfield z powątpiewaniem pokręcił głową.
Wraz ze zmianą wiatru fala na lagunie szybko opadła, ale statki zaczęły wznosić 
się i 
opadać na falach wdzierających się z pełnego morza. Na pierścieniu atolu ocalało 
niewiele 
drzew. Jedne zostały złamane tuż nad ziemią, inne wyrwane z korzeniami. Z 
„Malahini” 
widać było, jak palma, której uczepiły się trzy osoby, pękła w połowie i z 
wiatrem 
poszybowała do laguny. Dwaj ludzie oderwali się od pnia i popłynęli do „Tahaa”. 
Wkrótce, 
tuż przed nastaniem zmroku, jeden z nich skoczył z rufy w wir tryskający pianą i 
śmiało 
ruszył wpław ku „Malahini”.
— To Tai–Hotauri — odrzekł Grief. — Będziemy mieli nowiny.
Krajowiec chwycił watersztag*, wdrapał się na dziób i z trudem przywędrował na 
rufę. 
Nikt go nie wypytywał. Musiał się wysapać, później zaś za wątpliwą osłoną kabiny 
opowiedział swą historię, częściowo urywanymi zdaniami, częściowo na migi.
— Narii… przeklęty rabuś… chciał ukraść… perły… Zabić Parlaya… Jeden miał… zabić 
Parlaya… Nikt nie wiedział kto… trzy czarne… Narii… ja… Pięć ziaren fasoli… 
Kapelusz… 
Narii mówi jeden ziarno czarny… Nikt nie wiedział… Zabić Parlaya… Narii 
piekielny 
łgarz… Wszystkie ziarna czarne… Pięć czarne… W szopie ciemno… Każdy ma czarne 
ziarno… Przychodzi wielki wiatr… Nie było jak… Wszyscy poszli na drzewa… Pechowe 
perły… Dawno mówiłem… Nie dają szczęścia…
— Gdzie Parlay?! — krzyknął Grief.
— Na drzewo… Trzy jego czarni to samo… Narii, jeden czarny na inne… Moje drzewo 
diabli wzięli… Wróciłem na statek.
— Gdzie perły?
— Na drzewo z Parlayem. Może Narii już dostał perły.
Grief powtórzył opowieść Tai–Hotauri wrzeszcząc do ucha wszystkim kolejno 
towarzyszom. Kapitan Warfield przejął się najbardziej. Widać było, że zgrzyta 
zębami.
Hermann zszedł pod pokład i wrócił z latarnią kotwiczną, lecz wiatr zdmuchnął ją 
w 
momencie, gdy została podniesiona nad poziom daszku kabiny. Lepiej powiodło się 
z lampą 
kompasową, którą zapalono po długotrwałych zbiorowych staraniach.
— Niezły zefirek, co?! — krzyknął Grief do ucha Mulhallowi. — I dmie coraz 
mocniej.
— Jak mocno?
— Sto mil na godzinę, dwieście, nie wiem…. Silniejszego wiatru nie widziałem, 
jak żyję.
Morze wdzierało się przez okrąg atolu. Wnętrze laguny było coraz bardziej 
wzburzone. 
Huragan pędził przed sobą setki mil oceanu i łatwo obracał wniwecz skutki 
odpływu. Kiedy 
zaczął się przypływ, bałwany wzrosły w jednej chwili. Księżyc i wicher rzucały 
południowy 
Pacyfik do szturmu na atol Hikihoho.
Kapitan Warfield, który od czasu do czasu odbywał wycieczki do maszynowni, 
powrócił z 
wiadomością, że mechanik leży zemdlony.
— Nie można dopuścić, by ten motor stanął — powiedział żałośnie.
— Dobrze będzie — odrzekł Grief. — Mechanika wynieść na pokład. Ja go zastąpię.
Do maszynowni można się było dostać tylko ciasnym korytarzykiem z kabiny, gdyż 
zejście z pokładu zabito na głucho. Panował tam nieznośny upał, gazy spalinowe 
dławiły. 
Śpiesznie, z zatroskaną miną obejrzawszy motor i wnętrze szczupłego 
pomieszczenia, Grief 
zdmuchnął lampę naftową. Później pracował w ciemności świecąc sobie tylko żarem 
cygar, 
które jedno po drugim zapalał — dla bezpieczeństwa w kabinie. Nawet człowiek tak 
opanowany i spokojny zaczął się wnet denerwować zamknięty w hałaśliwej, czarnej 
norze z 
żelaznym potworem, co wysilał się, stukał, charczał, sapał nieustannie. Nagi do 
pasa, 
upaprany oliwą i smarami, posiniaczony, podrapany od ustawicznych uderzeń o 
ścianki, Grief 
harował godzina po godzinie. W głowie mu szumiało, bo oddychał stale mieszaniną 
powietrza ze spalinami. Na przemian obsypywał czułościami, błogosławił, 
poganiał, 
przeklinał motor i wszystkie jego części. Zapłon począł szwankować. Paliwo źle 
dopływało, a 
co najgorsze, grzały się cylindry. Podczas narady w kabinie mechanik prosił i 
błagał, żeby 
choć na pół godziny zatrzymać maszynę, dać jej ostygnąć, naprawić urządzenie 
chłodnicze. 
Kapitan Warfield był stanowczo przeciwny. Mechanik przysięgał, że w takim razie 
motor 
sam się zatrzyma, i to na dobre. Grief z pałającymi oczyma, umorusany i 
potłuczony, 
krzyczał, wymyślał obu dyskutantom, wydawał rozkazy. Mulhalla, supercargo i 
Hermanna 
zapędził do roboty w kabinie, gdzie po dwa lub trzy razy filtrowali benzynę. W 
podłodze 
maszynowni kazał wyrąbać otwór, przez który brunatny majtek ciągnął kubły wody z 
zenzy* i 
zlewał cylindry.
Sam Grief nieustannie oliwił części w ruchu.
— Nie wiedziałem, że taki z pana fachowiec od benzyny
—pochwalił pracodawcę kapitan Warfield, gdy Grief przyszedł do kabiny, aby choć 
parę 
razy odetchnąć mniej zanieczyszczonym powietrzem.
— Ja? Kąpię się w benzynie — syknął przez zęby. — Żrę benzynę!
Nikt nie dowiedział się, do czego jeszcze służy Griefowi benzyna, bo w tej 
chwili wszyscy 
(nie wyłączając filtrowanej benzyny) padli na przednią gródź, gdy „Malahini” dał 
głębokiego 
nurka. Nie mogąc stanąć na nogach, taczali się przez kilka minut tam i z 
powrotem, odbijali 
raz o jedną, raz o drugą ściankę. Szkuner, przywalony po kolei trzema ogromnymi 
bałwanami, trzeszczał, skrzypiał, dygotał, uginał się pod ciężarem wody 
zalewającej pokład. 
Grief powlókł się do maszynowni, a kapitan Warfield czekał sposobności, by 
trapem 
wydostać się na górę.
Wrócił dopiero za pół godziny.
— Szalupa poszła! — oznajmił. — Balustrada poszła. Wszystko poszło, prócz 
pokładu i 
nadbudówek. I my byśmy poszli, gdyby ten motor nie szedł. Dobra robota! Nie 
trzeba jej 
przerywać!
Około północy mechanik pozbył się z płuc i głowy gazów spalinowych, mógł więc 
zluzować Griefa, ten zaś wyszedł na pokład, żeby z kolei doprowadzić do porządku 
własną 
głowę i płuca. Zbliżył się do reszty towarzyszy, którzy przycupnęli za 
nadbudówką kabiny, 
uczepieni rękami co pewniejszej podpory, opasani podwójnymi linami. Tłok panował 
tam nie 
lada, bo miejsce to było jedynym schronem dla załogi. Niektórzy majtkowie 
przyjęli 
wprawdzie zaproszenie szypra i zeszli do kabiny, niebawem jednak dym wypędził 
ich 
stamtąd. „Malahini” zanurzał się często, fale zalewały pokład, a ludzie 
oddychali mieszaniną 
powietrza z bryzgami piany i wody.
— Coraz fatalniejsza pogoda, Mulhall — wrzasnął Grief do ucha gościowi między 
jednym 
a drugim nurkiem.
Anglik krztusił się i dławił. Odpowiedział tylko skinieniem głowy. Luki 
odpływowe nie 
przepuszczały wody zebranej na pokładzie. Szkuner czerpał jej coraz więcej, raz 
jedną burtą, 
raz drugą. Chwilami zadzierał dziób ku niebu, przysiadał na sterze i całą powódź 
rzucał w 
kierunku rufy. Woda pokrywała wszystko, przeskakiwała nadbudówkę kabiny, zlewała 
przycupniętą pod jej osłoną załogę i spływała przez nadburcia.
Mulhall pierwszy zobaczył i pokazał Griefowi niespodziewanego gościa. W mdłym 
świetle lampy kompasowej Narii Herring czołgał się, czepiał kurczowo pokładu. 
Był nagi. 
Miał na sobie tylko pas, za którym tkwił nóż bez pochwy, oparty o gołą skórę.
Kapitan Warfield odwiązał się od nadbudówki i ruszył z miejsca, depcząc 
sąsiadów. W 
blasku lampy ukazał twarz wykrzywioną gniewnym skurczem. Widać było, że coś 
mówi, lecz 
wichura porywała słowa. Szyper nie chciał jednak zbliżać ust do ucha Herringa. 
Ruchem ręki 
wskazał za burtę. Narii zrozumiał. Pokazał białe zęby w złośliwym, ironicznym 
uśmiechu. 
Wyprostował się — rosły, wspaniale zbudowany mężczyzna.
— To morderstwo — ryknął Mulhall.
— On chciał zamordować starego Parlaya! — odkrzyknął Grief.
Na chwilę woda spłynęła z rufy. Szkuner stanął na równym kilu. Narii chciał się 
popisać. 
Pewnym krokiem ruszył w stronę burty, upadł jednak pod naporem wiatru. Na 
czworakach 
zniknął w ciemności. Nikt nie wątpił, że stoczył się do wody. „Malahini” dał 
znowu nurka, a 
kiedy wyłonił się z topieli, Grief poszukał ucha Mulhalla.
— Nic mu nie będzie! To człowiek–ryba z Tahiti. Przepłynie lagunę i wyląduje na 
drugim 
końcu atolu, jeżeli jest tam jeszcze atol.
W pięć minut później nowa fala zatopiła szkuner i przelewając się przez 
nadbudówkę 
rzuciła plątaninę ciał ludzkich na pokład „Malahini”. Załoga chwyciła je i 
przytrzymała, 
dopóki woda nie opadła. Wówczas zaniosła ciała pod lampę, żeby je rozpoznać. 
Stary Parlay 
leżał na deskach. Nie poruszał się, oczy miał zamknięte. Towarzyszyli mu dwaj 
jego kolorowi 
krewniacy. Wszyscy byli nadzy i okrwawieni. Złamana ręka jednego z tubylców 
zwisała 
bezwładnie. Drugi krwawił obficie ze strasznej rany na ciemieniu.
— To robota Herringa? — zapytał Mulhall.
Grief zaprzeczył.
— Nie. Rozbił się o nasz pokład albo jeszcze na lądzie o szczątki domu!
Coś zmieniło się nagle ku zdumieniu wszystkich. Upłynęła dobra chwila, nim 
uświadomili 
sobie, że nie ma wiatru. Ustał momentalnie, jak gdyby ucięty jednym zamachem 
miecza. 
Szkuner szamotał się, podskakiwał, targał łańcuchy kotwiczne z chrzęstem, który 
po raz 
pierwszy dał się słyszeć. Po raz pierwszy też słychać było plusk wody 
przelewającej się po 
pokładzie. Mechanik wyłączył sprzęgło śruby, aby ulżyć motorowi.
— Jesteśmy w oku huraganu — powiedział Grief. — Teraz uwaga! Zaraz zacznie dąć 
jak 
nigdy.
Rzucił okiem na barometr.
— 29,32 — odczytał.
Po wielu godzinach przekrzykiwania wiatru nie zdołał stłumić głosu. Mówił tak 
donośnie, 
że wśród ciszy słuchaczom huczało w uszach.
— Wszystkie żebra pogruchotane — oznajmił supercargo obmacując boki Parlaya. — 
Dycha jeszcze, ale niewiele mu brak.
Starzec jęknął, słabo poruszył ręką, odemknął powieki. Oczy zajaśniały mu 
błyskiem 
przytomności.
— Dzielni marynarze — wyjąkał szeptem. — Pamiętajcie… licytacja… o dziesiątej… w 
piekle!
Powieki przymknęły się, dolna szczęka zaczęła opadać. Ale Parlay stłumił 
przedśmiertelne 
drgawki i na pożegnanie zdążył zachichotać po raz ostatni — głośno, wyraźnie, 
wzgardliwie.
Na niebie i morzu wybuchnęła znów orgia. Rozległ się dobrze znajomy ryk orkanu. 
„Malahini”, uderzony w bok, prawie zupełnie legł na burtę. Szarpnął się, 
zatoczył łuk na 
trzymających mocno łańcuchach. Odwrócony pod wiatr stał przez chwilę na równym 
kilu. 
Mechanik włączył sprzęgło, śruba zaczęła znowu pracować.
— Północno–zachodni! — krzyknął kapitan Warfield, kiedy Grief wrócił na pokład. 
— Jak 
z bicza strzelił, wykręcił osiem rumbów.
— Narii za nic nie przepłynie teraz laguny — rzucił Grief.
— Ha, cóż! Przywieje go z powrotem do naszej burty. Tym gorzej.
V
Po oddaleniu się oka orkanu barometr zaczął iść w górę, a wichura przycichała 
równie 
szybko, lecz wyła jeszcze przeraźliwie. Raptem motor podskoczył, zsunął się z 
podstawy, 
szarpnął konwulsyjnie z mocą czterdziestu koni i po tym ostatnim wysiłku upadł 
na bok. 
Woda z zenzy syknęła głośno, buchnęły kłęby pary. Mechanik jęknął żałośnie, ale 
Grief objął 
czułym spojrzeniem uszkodzoną maszynę i wyszedł do kabiny, aby bawełnianymi 
pakułami 
oczyścić piersi i ramiona ze smaru.
Zaszył ranę na głowie kolorowemu krewniakowi Parlaya. Drugiemu nastawił rękę. 
Kiedy 
wyjrzał na pokład, świeciło słońce i szemrał przyjemny, letni wietrzyk. 
„Malahini” stał 
spokojnie w pobliżu plaży. Na dziobie załoga pod okiem Hermanna wybierała i 
rozplątywała 
łańcuchy kotwiczne. „Papara” i „Tahaa” zniknęły. Kapitan Warfield badał przez 
lornetkę 
przeciwległy koniec atolu.
— Nie zostało z nich ani drzazgi — powiedział. — Oto do czego prowadzi brak 
motoru! 
Musiało je porwać, nim nastąpiła nagła zmiana wiatru.
Na lądzie w miejscu, gdzie stał dom Parlaya, nie pozostało ani śladu zabudowań. 
Pas 
długości trzystu jardów, przez który wdarło się pełne morze, był ogołocony z 
drzew, ba! 
Nawet z pniaków. Dalej tu i ówdzie zachowały się samotne palmy, nierzadko 
złamane w 
połowie. Tai–Hotauri zawołał, że na pewno rusza się coś w koronie jednego z 
kokosów. Na 
„Malahini” nie było łodzi, toteż załoga przyglądała się ciekawie, jak Tai–
Hotauri płynie do 
brzegu i wspina się na drzewo.
Kiedy wrócił, wciągnięto na pokład młodą brunatną dziewczynę, służącą Parlaya. 
Ale 
dziewczyna podała najprzód ratownikom zgnieciony koszyk. Był w nim miot ślepych 
kociąt. 
Wszystkie nie żyły. Tylko jedno pomiaukiwało z cicha i niezdarnie ruszało 
łapkami.
— O! — dziwił się Mulhall. — A któż to taki?
Jakiś mężczyzna szedł po plaży tak niedbałym krokiem, jak gdyby wybrał się na 
poranny 
spacer. Kapitan Warfield zgrzytnął zębami. Poznał Herringa.
— Dzień dobry, panie szyper! — zawołał Narii, kiedy zrównał się z „Malahini”. — 
Można 
do pana na śniadanie?
Twarz i szyja kapitana Warfielda zaczęły pęcznieć, purpurowieć. Próbował coś 
powiedzieć, ale głos uwiązł mu w krtani.
— Ani krzty… ani krzty… — zdołał tylko wyjąkać.
Przełożył Tadeusz Jan Dehnel.
* Kamaina — tubylec
* Sążeń — ok. 180 centymetrów
* Wysepka, na którą wywozi się trędowatych z pozostałych wysp Archipelagu 
Hawajskiego
* Leprozorium — miejsce, gdzie izoluje się trędowatych
* Yale — jeden z najstarszych uniwersytetów amerykańskich (w New Haven, stan 
Connecticut).
* Kopra — suszone jądra orzechów kokosowych
* Kliwer — trójkątny żagiel na przednim maszcie
* Hals — lina służąca do wyciągania dolnego rogu żagla
* Mormoni — sekta religijna utworzona w 1830 r w Ameryce
* Wysięgnik (outrigger) — urządzenie przymocowywane do jednej lub obu burt 
czółen na Morzach 
Południowych dla zabezpieczenia się przed wywróceniem Składa się. ono z dwóch 
lekkich drzewc połączonych 
poprzecznym
* Trepangi — raczki morskie poszukiwane jako przysmak w Chinach
* Kaliber 44 — według angielskiej miary odpowiada naszej „dziewiątrce”
* Welbot — długa i wąska łódź wiosłowa.
* Bezanżagiel — żagiel pierwszy od rufy.
* Sztagi — liny służące do podtrzymywania masztów wzdłuż osi pionowej statku.
* Supercargo — przedstawiciel armatora zajmującego się załadunkiem i wyładunkiem 
statku, jak również 
zaopatrzeniem.
* Saling — poprzeczne drzewce przy połączeniu masztu z jego przedłużeniem.
* Curry — bardzo ostra przyprawa indyjska.
* Dżin — zasadniczo jałowcówka. Tutaj mowa o dżinie przeznaczonym dla krajowców, 
czyli surowej 
okowicie.
* Pa?en noir! (franc.) — czarny poganinie!
* Lanai — weranda lub taras (na Wyspach Hawajskich).
* ,,Bounty” — nazwa okrętu angielskiego, który w r. 1789 płynął z ładunkiem 
sadzonek drzewa chlebowego 
do Indii Zachodnich. Wskutek surowości kapitana na okręcie wybuchł bunt: załoga 
załadowała do szalupy 
kapitana oraz kilkunastu jego zwolenników i puściła ich na morze. Okręt zawinął 
na wyspę Pitcairn, gdzie część 
buntowników założyła osadę, którą wykryto dopiero w dwadzieścia lat później.
* Bandana — barwny indyjski jedwab.
* Kambuz — kuchnia okrętowa
* Cockney — gwara (i mieszkaniec) przedmieść Londynu
* Luk — otwór w pokładzie statku, służący do ładowania towarów lub do schodzenia 
do wnętrza statku.
* Iść lewym (prawym) halsem — płynąć w takim kierunku względem wiatru, przy 
którym należy ściągnąć 
odpowiedni hals, tj. liną przytwierdzoną do lewego albo prawego dolnego rogu 
najniższych żagli 
czworokątnych.
* Bram–żagie1 — czwarty czworokątny żagiel od dołu; bomb–bramsel — piąty od 
dołu.
* Naktuz — szafka, w które] umieszczony jest kompas.
* Log — przyrząd służący do mierzenia szybkości statku.
* Sekstans — przyrząd służący do wyznaczania współrzędnych geograficznych 
miejsca obserwacji.
* Wart — szlak zakreślony na wodzie przez okręt.
* Wanty — grube liny umocowujące maszt z boków, wiązano w poprzek cieńszymi 
linkami, które tworzą 
drabinki.
* Bezanmaszt — trzeci maszt od przodu okrętu.
* Reling — poręcz na burcie.
* Delirium tremens — ostra forma szalu pijackiego, połączonego z drgawkami, 
halucynacjami itp.
* Kabel — 1/10 mili angielskiej.
* Takielunek — omasztowanie i olinowanie okrętu.
* Bom — poziome drzewce jednym końcem oparte o maszt, drugim zawieszone na 
specjalnej linie zwanej 
topenantą. Służy do rozpinania dolnej krawędzi ukośnego żagla.
* Kluza — otwór w burcie lub nadburciu, przez który przechodzi łańcuch 
kotwiczny.
* Stenga — przedłużenie masztu.
* Saling — poprzeczne drzewce przy połączeniu masztu ze stengą.
* Bukszpryt — pochyły, często poziomy, maszt na dziobie statku.
* Watersztag — jedna z lin utrzymujących bukszpryt we właściwej pozycji.
* Zenza — przestrzeń pod podłogą na dnie statku.