TADEUSZ SCHIELE

WYNALAZEK PROFESORA BRENKA

1
MŁODY lekarz psychiatra otrzymał list od swego przyjaciela, Roberta; jego 
ojciec, pan Brenk, prosił 
lekarza o spotkanie „w bardzo ważnej sprawie". Lekarz znał rodzinę Brenków, gdyż 
niejednokrotnie w 
okresie studiów Robert zapraszał go do siebie, na wieś. Brenkowie dzierżawili 
ładny dworek otoczony 
rozległym ogrodem; ich życzliwość i szczerość sprawiły, że lekarz cenił ich i 
polubił. Wojna rozdzieliła go 
na długo z Bronkami i dopiero w kilka lat po jej zakończeniu przypadkowo spotkał 
się z nimi. Był już wtedy 
samodzielnym i cenionym lekarzem; ostatnio został asystentem znanego profesora 
Schönberga, opu-
blikował też pracę z zakresu psychiatrii.
Spotkali się w kawiarni i stary Brenk serdecznie go uścisnął.
— Mój drogi — zaczął po chwili — mam do ciebie wielką prośbę. Będziesz musiał na 
kilka dni przyje-
chać do nas i poradzić nam... Słyszałeś zapewne o tragedii, jaka wydarzyła się 
zeszłego roku, w domu 
mojego brata. W czasie tajemniczego pożaru zginął mój brat i jego asystent, Olaf 
Larsen. Marzenę, która 
mieszkała z ojcem, uratował w ostatniej chwili ogrodnik. Była już nieprzytomna i 
poparzona. Nieszczęśliwa 
po stracie ojca i Larsena, w którym zdaje się była
zakochana, dłuższy czas przebywała w szpitalu na oddziale neurologicznym. 
Groziła jej nawet izolacja w 
sanatorium dla psychicznie chorych. Pisała błagalne listy, więc ją zabrałem na 
własną odpowiedzialność 
do domu. Marzena oprócz nas nikogo nie ma na całym świecie; jej matka zmarła, 
kiedy Marzena była 
jeszcze małą dziewczynką. Zaopiekowałem się nią .. . Kocham ją z całego serca, 
to dobra dziewczyna, 
subtelna i wrażliwa. Sądziliśmy, że pobyt na wsi uspokoi ją i uleczy jej nerwy 
... Ale mija już rok — ciągnął 
Brenk — aż Marzeną jest coraz gorzej. Zamknęła się w sobie, nie opuszcza domu, 
stroni od ludzi, całymi 
nocami płacze. Przeżywa okresy jakichś lęków, trawi ją boi, który przerasta jej 
siły. Kilkakrotnie napom-
knęła o samobójstwie. W oczach ma coś tak niesamowitego, że boję się o nią, moja 
żona błaga, bym ją
jakoś ratował...
— Mówiłem jej o tobie — opowiadał Brenk. — Pamięta cię dobrze. Przecież wakacje 
spędzała u nas w 
tym samym czasie, kiedy i ty. Co prawda, polowałeś z Robertem całymi dniami na 
kaczki i zające, ale 
chyba przypominasz ją sobie. Otóż powiedziałem w domu, ot tak, mimochodem, że 
wybierasz się do nas 
na urlop. Zauważyłem, że Marzenę to zainteresowało. Musisz nam coś poradzić! Czy 
umieścić ją w 
sanatorium, czy leczyć w domu? Wiem, że mi nie odmówisz. Jestem przygotowany na 
każdy wydatek, 
choćbym miał sprzedać resztki tego, co posiadam. Może trzeba ją będzie wysłać za 
granicę? Choroba 
Marzeny nie daje mi spokoju. Martwię się, stałem się nerwowy, nie mogę spokojnie 
pracować. Jestem już 
stary i marzę o tym, żeby dziewczynę zobaczyć jeszcze zdrową i wesołą. Pomożesz 
mi?
Lekarz słuchał uważnie. Wyczuwał, że mieć będzie do czynienia z jakimś głęboko 
zatajonym 
przeżyciem, nie tylko ze skutkami szoku czy rozstroju nerwowe
go, spowodowanego tragiczną śmiercią ojca i bliskiego jej człowieka.
Pierwsze zetknięcie lekarza z Marzeną przekonało go, że Brenk nie przesadzał. 
Patrzały na niego oczy 
ciemne, chmurne, fosforyzujące zimnvm blaskiem, przerażające i tragiczne. Po raz 
pierwszy lekarz prze-
straszył się własnej niewiedzy ł swojej bezsilności. Bał się oczu Marzeny ...
Brenkowie byli gościnni i pogodni. Marzena milcząco zajmowała się gościem, 
podawała do stołu. Le-
karzowi zdawało się, że unika jego wzroku, kiedy jednak oczy ich spotykały się, 
wyraz twarzy Marzeny 
stawał się skupiony, myślący. Marzena była piękną kobietą. Szczupła, zgrabna, o 
bladej cerze i kruczo-
czarnych włosach, ubrana była w biały sweter i szeroką spódnicę bordo; wyglądała 
wdzięcznie i orygi-
nalnie.
— Spójrzcie na Marzenę — śmiał się Robert. — Jeszcze nigdy nie była tak piękna. 
Co to znaczy gość 
w domu! — i mrugał znacząco do zmieszanego lekarza.
Wieczorami lekarz wychodził z Robertem nad brzeg stawu. Łowili ryby i Robert 
opowiadał mu o niewy-
jaśnionym do dziś pożarze w willi stryja.
Detektyw miałby w tym wypadku większe pole do popisu niż psychiatra — myślał 
lekarz. Daremnie było 
plątać się wśród niedorzecznych przypuszczeń. jakiś impuls wewnętrzny utwierdzał 
go w przekonaniu. że 
choroba Marzeny nierozerwalnie związana jest z samą tajemnicą śmierci tych 
dwojga bliskich jej ludzi.
— Dlaczego stryj rzucił pracę w Instytucie Tele-wizji? — zapytał.
— Często chorował — odparł Robert. — Leczył się przecież w Anglii u znanego 
profesora, dra 
Lingtona. Larsen, z pochodzenia Norweg, wespół ze swym ojcem był właścicielem 
wielkiej hodowli 
srebrnych lisów. Po śmierci ojca miał jakiegoś wspólnika, eksportowali futra na 
cały świat. Ale Larsen nie 
interesował się hodowlą. Całymi latami przebywał ze stryjem. Z zawodu był 
przecież elektrofizykiem.
— A na co chorował stryj?
— Był dawniej profesorem fizyki i chemii, jeszcze przed wojną. Następnie 
studiował we Włoszech i 
Szwajcarii, uzyskał doktorat elektroterapii. Widocznie zbyt przejął się nową 
nauką, bowiem, stale pod-
dawał się jakimś naświetleniom i zabiegom elektrycznym. W gruzach spalonej willi 
znaleziono szczątki 
olbrzymiego laboratorium. Stryj przed śmiercią zdziwaczał. Zerwał z rodziną, 
przez kilka lat w ogóle nas 
nie odwiedzał, nie odpisywał na listy. Jedynie Marzena przyjechała raz jeden i 
to bez wiedzy stryja, który 
był despotą. Marzena już wówczas wydała mi się dziwna. Pamiętam, że robiłem 
żartobliwe uwagi na 
temat jej miłości do Larsena, tym bowiem tłumaczyłem sobie „dziwność" Marzeny.
— Najwięcej opowiedział nam ogrodnik, który wyniósł z płomieni zemdloną Marzenę 
— mówił Robert. 
— Stryj i Larsen zamykali się w willi na całe miesiące. Sprawunki i posiłki były 
obowiązkiem Marzeny. Stryj 
miał samochód, którym dziewczyna jeździła z ogrodnikiem do miasteczka. Ach, 
gdyby Marzena chciała 
mówić' Ale ona cierpi na zanik pamięci. Ogrodnik, który mieszkał obok w małym 
domku, twierdzi, że nigdy 
nie przekroczył progu willi. Wchodził tylko do kuchni, gdzie Marzena samotnie 
spędzała większość dnia.
— Jak stryj poznał Larsena?
— Spotkali się w niemieckim obozie jenieckim i od
tej chwili stali się nierozłącznymi towarzyszami. Larsen zachwycał się stryjem i 
jego wynalazkami.
— Jakimi wynalazkami?
— Stryj stale coś konstruował. To jakiś nowy typ telewizora, to znów przyrząd do 
badania intensywności 
myślenia, na wzór amerykańskiej maszyny do wykrywania kłamstwa. Ciągła mrówcza 
praca przyczyniła 
się do okresowych rozstrojów nerwowych. Dochodziło do ostrych starć z Larsenem, 
który się często upijał. 
Poczciwy ogrodnik, który bardzo lubił Larsena, opowiadał, że często przynosił mu 
z miasta alkohol. 
Podobno, nie wiem dokładnie, Larsen sprzedał część swojej firmy, bowiem 
prywatnie prowadzone 
badania i doświadczenia naukowe pochłaniały ogromne sumy. Stryj także sprzedał 
jakieś parcele, młyny i 
cegielnię odziedziczoną po dziadku. Doszło wtedy do nieporozumień z moim ojcem, 
który znając jednak 
upór i dziwactwa brata, machnął na to wszystko ręką. Zresztą, daremnie grzebać w 
tych wspomnieniach! 
Ta trójka miała swoje tajemnice, związała się nimi. Ale one już nigdy się nie 
ujawnią . ..
Rozmawiali też o Marzenie. Miewała wielodniowe okresy depresji, poprzedzane 
atakami płaczu. Go-
rączkowała i bredziła wtedy.
Lekarz czuł się niewyraźnie. „Jestem przemęczony i przewrażliwiony" — myślał. 
„Wymagają ode mnie 
zbyt wiele". Czuł się niezręcznie.
Marzena, prócz udziału we wspólnych posiłkach, przebywała w swoim pokoju. Próby 
jakiejkolwiek 
poufalszej rozmowy zawodziły.
Umysł lekarza systematycznie segregował fakty i przypuszczenia. Profesor 
zajmował się elektrotera-pią 
. . . leczył się sam . . . znaleziono resztki różnych aparatów . . . wydawał 
mnóstwo pieniędzy uzyskanych 
ze sprzedaży całego majątku ... A co z tymi
sumami zrobił Larsen, jeśli istotnie sprzedał hodowlę ? ... Wyjeżdżali za 
granicę ... Brenk miał rozległe 
znajomości wśród uczonych... pracował w Instytucie Telewizji, a potem sam 
udoskonalał modele ... robił 
wynalazki ... Larsen był inżynierem elektrofizykiem... Co robili, zamknięci w 
dużej willi na bezludziu? 
Dlaczego Larsen pił? Dlaczego Marzenie nie wolno było opuszczać domu, a 
ogrodnikowi nawet wejść do 
wnętrza? Willa spłonęła doszczętnie ... czyżby w niej były materiały łatwopalne? 
... Celuloid ... magnezja 
... Pożar nastąpił wczesnym wieczorem. ... nikt nie spał jeszcze ... Jak to 
możliwe, żeby dwaj zdrowi 
mężczyźni nie zdążyli uciec? Wyskoczyć oknem? Budynek był duży, jednopiętrowy 
... Omdlałą Marzenę 
znalazł ogrodnik w palącym się korytarzu, pokrwawioną . . . Ale wówczas 
oparzenia nie mogły krwawić ... 
skąd więc ślady krwi? ... Czy Marzena biegła na pomoc, czy uciekała? Jaką rolę w 
tym dramacie odegrała 
Marzena? Profesor eksperymentował na sobie ...
Nagle olśniła go pewna myśl: Marzena! Eksperymentował na Marzenie! Zwyrodniały 
ojciec przyprawiał 
córkę o obłęd! Larsen! Larsen stanął w jej obronie ... Pożar? Lekarz był 
niezwykle podniecony. — A więc 
jednak. Oto stoi u progu rozwiązania zagadki ...
Tego dnia wcześniej udał się na spoczynek. W korytarzu spotkał Marzenę. Szła z 
zapaloną świecą. Za-
trzymali się. Wyglądała pięknie w długim, czarnym - szlafroku. Blask świecy 
migotał w jej wielkich oczach. 
Stali nieruchomo, wpatrzeni w siebie. Zaledwie dostrzegalny smutny uśmiech 
pojawił się na jej wargach. 
Kredowo biała twarz była zamyślona, oczy łagodne. Stała przed nim jak bezbronna, 
cierpiąca 
dziewczynka.
— Światło zgasło w moim pokoju —wyszeptała.
Delikatnie dotknął jej ręki, był wzruszony.
— Dobranoc, pani Marzeno.
— Dobranoc, panie doktorze.
Nazajutrz była niedziela — dzień słoneczny i bezchmurny. Lekarz, rozmyślając o 
Marzenie, nie mógł 
oprzeć się wrażeniu, że wnioski, do których doszedł wczoraj, są zbyt pochopne i 
mało prawdopodobne. 
Po prostu dał się ponieść fantazji. Tylko rozmowa z Marzeną mogła ujawnić 
tajemnicę. Ale jak 
spowodować, by Marzena odpowiadała szczerze na jego pytania?
Z pomocą przyszła niespodziewanie sama Marzena. Z rana lekarz zaproponował 
całodzienną 
wycieczkę łodzią po jeziorze, później zaś grzybobranie. Brenkowie jednak 
odmówili, tłumacząc się 
odwiedzinami znajomych.
— Weź ze sobą Marzenę, tygodniami nie wychodzi z domu — powiedział Robert.
I oto szła obok niego niosąc koszyk z jedzeniem. Lekarz nie wierzył w jakichś 
znajomych Brenków i 
zadowolony był, że okazja rozmowy nadarzyła się w tak naturalny sposób. Marzena 
była swobodna i nie-
omal wesoła. Już na jeziorze, w łódce, z uwagą przyglądała się, jak lekarz 
wiosłuje. Po raz pierwszy do-
strzegł u niej drwiący, lecz zarazem kokieteryjny uśmiech. „Co za kolosalna 
zmiana" — pomyślał.
Zaczęła mówić pierwsza:
— Proszę mi powiedzieć, czy choć przez chwilę wydawało się panu, że nie domyślam 
się celu pańskiej 
delikatnej misji? Jest pan naiwny, lubię pana za to. Czy istotnie sądzi pan, że 
tylko dzięki swej taktyce i 
manewrom rodziny zawdzięcza pan szczęśliwy traf uprowadzenia pacjenta, by 
dokonać wnikliwej analizy?
Lekarz był zaskoczony, przestał wiosłować. Marzena mówiła dalej:
— Trochę mi przykro ... Spodziewał się pan po mnie wiele, prawda?
— Ależ pani Marzeno ... nie rozumie pani. ..
— Rozumiem dobrze. Obserwowaliśmy się równocześnie, z tą różnicą, że bawiła mnie 
pańska kłopot-
liwa sytuacja, chociaż odczuwałam wyraźnie pańską życzliwość. Lubię dobrych 
ludzi.
— A więc skoro jest pani tak domyślna, proszę mi powiedzieć, jak wyobraża sobie 
pani naszą dzisiejszą 
rozmowę?
— Postanowiłam, że skoro tylko będę dość silna, aby mówić o sobie, pomogę panu i 
pośrednio sobie.
— Tylko i wyłącznie sobie. Nie jestem detektywem. Jestem lekarzem. Chciałbym z 
całego serca ...
— Mniejsza z tym. Jestem przekonana, że tajemnica pożaru interesuje pana nie 
mniej niż moja cho-
roba.
— To ma bezpośredni związek. Chciałbym panią zapewnić, że daleki jestem od 
„urabiania sobie" pa-
cjenta. Jeżeli pani sobie nie życzy, nie zamierzam wnikać w pani osobiste życie.
— Proszę się nie gniewać, nie jestem wrogo usposobiona do pana. Ale nie cierpię 
na zanik pamięci, 
dochowałam tylko tajemnicy tak bolesnej, że wywołała ona depresję i myśli o 
samobójstwie ... Po-
stanowiłam jednak, że pozna pan tajemnicę pożaru. Nie całą, ale część ...
— Dlaczego nie całą?
— Nie wiem.
— Czego pani nie wie? Reszty tajemnicy?
— Tak. I nigdy się nie dowiem.
— Chciałbym pani pomóc . . .
— Obawiam się, że już nie można mi pomóc ...
Mógłby pan tylko przysporzyć mi cierpienia. Olafa nikt mi nie zwróci, ani moich 
snów...
— Snów? ...
— Tak, snów!
Marzena poruszyła się niespokojnie i, dotykając ręką czoła, sprawiała wrażenie 
przestraszonej ostat-
nimi słowami. Oczy jej powiększyły się, pociemniały. Szybko opanowała się 
jednak.
— Nie rozumiem jeszcze, dlaczego zdecydowała się pani właśnie mnie wyznać całą 
prawdę? Proszę o 
szczerość...
— Będę szczera. Cierpiałam, nie mając nikogo, kto zdolny by był mnie zrozumieć, 
ulżyć mi w cierpie-
niach. Jedyne wyjście widziałam niekiedy tylko w samobójstwie ... Obecnie 
pogodziłam się już z losem;
będę się leczyć, posłucham każdej dobrej rady, bo chcę żyć i być normalną 
kobietą wśród normalnych 
ludzi. Mam do tego prawo... jak wszyscy... Od pana zależy, czy rodzina umieści 
mnie w zakładzie, którego 
się panicznie boję, czy też pozostawi mnie w spokoju i pozwoli mi studiować. 
Dlatego dowie się pan 
wszystkiego, o czym wiem sama ...
Przycumowali łódkę i wyruszyli w głąb lasu. Marzena była wesoła. Czy grała przed 
nim z góry przy-
gotowaną rolę? Miał przy sobie młodą i piękną, najnormalniejszą pozornie 
kobietę. Zdradzały ją tylko 
oczy. Ale i one uśmiechały się teraz do niego.
— Proszę rozchmurzyć się i zapomnieć o swoim posłannictwie. Teraz zajmiemy się 
obiadem, potem 
idziemy na grzyby. Wieczorem porozmawiamy, mam wiele do powiedzenia. Możliwe, że 
nie we wszystko 
pan uwierzy. Jestem na to przygotowana.
— Surowość mojego ojca wynikała z jego osamotnienia, szczególnie po śmierci 
matki. Ciągle zapraco-
wany, zapomniał, że istnieje coś, co się nazywa rodzinnym domem. Ojciec kochał 
mnie i ja jedna mogłam 
mu stworzyć atmosferę domu. Larsen był ostatecznie tylko jego wspólnikiem, ja 
córką. .. Początkowo nie 
orientowałam się zupełnie w charakterze pracy ojca i Larsena. Obaj traktowali 
mnie jak dziecko. Myłam 
probówki, czyściłam i sterylizowałam rozmaite narzędzia, strzykawki, noże, 
szczypce i setki dziwnych 
naczyń. Karmiłam biedne świnki morskie, sprzątałam, gotowałam, zmywałam, 
pracowałam od świtu do 
nocy. Czasami pomagał mi ogrodnik, rzadziej Olaf, który nie potrafił spędzić ze 
mną minuty, żeby mnie nie 
dotykać i nie dokuczać mi. Lubiłam zresztą jego towarzystwo, lecz obawiałam się
gniewu ojca.
— Jedyną nagrodą były chwile, kiedy zmęczony
ojciec brał mnie na kolana, gładził moje włosy i mówił o swojej pracy. Niewiele 
rozumiałam, ale miał to być 
jeden z epokowych wynalazków, dla dobra całej
ludzkości.
Nagrodą za moją pracę był też niekiedy pocałunek Olafa; zapach alkoholu i 
mocnego tytoniu fajkowego 
był tak związany z jego osobą, że inaczej nie mogłam
go sobie wyobrazić.
Olaf był często brutalny i agresywny, szczególnie kiedy się upił, ale i wówczas 
nie bałam się go. Wie-
działam, że prędzej czy później zabraknie mi sił, żeby się dłużej opierać... 
Pragnęłam jego obecności i 
smutno mi było, kiedy zaabsorbowany pracą zdawał się mnie nie zauważać ... 
Ojciec udawał, że absolut-
nie o niczym nie wie. Niestety, wiedział o wszystkim.
— Nocami mężczyźni przywozili nie wiadomo skąd jakieś aparaty, skrzynie i worki. 
W trójkę z ogrod-
nikiem wyładowywali ten sprzęt z samochodów cię
żarowych. Wszystkie pokoje, które zajmowali, było ich sześć, zawalono rozmaitymi 
przyrządami, stołami, 
maszynami, aparatami podobnymi do Roentgena, lampami do naświetlań, antenami i 
akumulatorami — 
nie, niesposób tego wszystkiego opisać! Jeden pokój pełen był jakichś wielkich 
gramofonów, obok nich 
leżały sterty olbrzymich przezroczystych płyt, magazynowanych również w osobnym 
przedpokoju.
— Samych telewizorów było kilkanaście. Niektóre miały wmontowane zegary. 
Wszystkie były bez osłon 
... Zamiast ekranów posiadały kule lub jakby wydłużone balony. Kiedy je 
włączano, żarzyły się 
niesamowitym, seledynowo lodowatym blaskiem, który nierównomiernie pulsował. 
Przebiegały po nich 
linie, znaki i plamy. Wśród tysiąca zawikłanych lamp i przewodów przypominały mi 
potworne, łyse głowy 
Marsjan ... Bałam się tych przyrządów. Przerażał mnie szczególnie widok 
okropnego fotela, jakby krzesła 
elektrycznego z metalową wnęką na głowę. Wokół umieszczone były tablice 
rozdzielcze, zegary kontrolne 
i ruchome kloszowe anteny z cienkich, prawie niewidocznych drutów. Wyobrażałam 
sobie, że są to 
ogromne pajęczyny i że za chwilę, gdzieś z mrocznego kąta pokoju, wypełznie 
koszmarny, włochaty pa-
jąk. Pewnego wieczoru nigdy nie zapomnę. Strach, jaki przeżyłam, był 
przedsmakiem czegoś potworne-
go, czego się obawiałam podświadomie ...
— Rolety były szczelnie zasłonięte i wszystkie drzwi pozamykane. W ciemności 
żarzyły się tylko 
niebieskie lampki i ekrany. Ojciec kazał mi przygotować zastrzyk, podał mi 
ampułkę ... Olaf, spoczywając 
w owym makabrycznym fotelu, był jakby nieprzytomny. Głowę miał ukrytą w 
metalowej, lśniącej kuli, więc 
twarzy nie widziałam. W milczeniu obserwowałam bezszelestne ruchy ojca, który w 
skupieniu 
manipulował przy tablicach. Niektóre przewody
świeciły neonowe różowym i zielonkawym światłem. Słychać tylko było przytłumiony 
równomierny szum 
oraz ciche trzaski ... Ojciec uruchomił przyrządy podobne do barometrów i 
zegarów, notowały one na ru-
chomej taśmie jakieś znaki i faliste linie.
— Bałam się głośno oddychać, miałam dreszcze i było mi zimno. Strzykawka drżała 
mi w ręku, oba-
wiałam się, że zemdleję. Przez trupie czaszki ekranów przelatywały cienie i 
kontury postaci... Na innych 
tworzyły się fantastyczne figury, rosły, olbrzymiały, to znów kurczyły się. 
Jeszcze chwila, a zaczęłabym 
krzyczeć. Wargi zagryzłam do krwi... Ojciec w najwyższym podnieceniu przyjął ode 
mnie strzykawkę i 
kazał mi wyjść. Byłam półprzytomna, zemdlałam ... Rano przyszedł lekarz, znajomy 
ojca. Miałam gorącz-
kę i cały tydzień leżałam w łóżku. Biedny ogrodnik sam musiał gotować obiady. 
Larsen często przychodził 
do mojego pokoju, siadał na łóżku, czuć było od niego wódkę. Ordynarnie 
żartował, że przechodzę okres 
dojrzewania. Całował mnie, a ja nie mogłam, nie chciałam się bronić. Wiedziałam 
już, że go kocham.
— Kiedy gorączka minęła, znów harowałam od świtu do nocy. Musiałam znosić 
ogrodnikowi martwe i 
pokiereszowane świnki morskie. Widziałam pod szklanymi kloszami ich mózgi, do 
których podłączono 
mnóstwo drutów. Strzałki zegarów poniżej kloszów ustawicznie drgały ... 
Wychodziłam z ogrodnikiem do 
wioski po zakupy. Ludzie stronili od nas, spoglądali na nas wrogo. Może bali się 
nas?
— Pamiętam urodziny ojca, skończył sześćdziesiąt lat. Ogrodnik przyniósł mu 
kwiaty, Olaf pił od rana. 
Poprzednio kupiłam już ojcu oryginalną fajkę, obaj z Larsenem palili fajki. 
Największą niespodziankę 
przygotował Olaf: kupił piękny samochód. Jeździliśmy nim do miasta i na 
wycieczki. To były cudowne 
chwile, kiedy byłam z Olafem sama! Właśnie podczas
jednej takiej wycieczki pierwszy raz rozmawialiśmy o małżeństwie. Bałam się 
jednak okropnie ojca. Cenił 
Larsena jako naukowca, jednakże wyczuwałam ich nieufność i antagonizm. Pijaństwo 
Olafa było nie-
mniejszą przeszkodą. Kiedyś mimowolnie podsłuchałam ostrą wymianę zdań. Olaf 
powiedział: „Bez moich 
tablic nic byś nie osiągnął". Ojciec był wściekły.
— Któregoś lata ojciec i Olaf wyjechali na dwa miesiące do Anglii. Tęskniłam za 
Olafem. Często pła-
kałam, czułam się okropnie osamotniona. Nocami bałam się. Ogrodnik sypiał 
wówczas w kuchni. Jedyną 
ulgą były proszki nasenne ... Kiedyś odwiedziłam Brenków. Zdaje się, że to była 
niedziela, zastałam 
wszystkich w domu. Dokuczali mi Olafem. Musiałam się rumienić, bo Robert śmiał 
się i pytał, czy Larsen 
ma już delirium. Larsen musiał widocznie rozmawiać z ojcem na mój temat, bowiem 
kilka razy wybuchała 
awantura, słyszałam sprzeczkę i moje imię. Ojciec zamykał się w swoim pokoju, a 
Olaf pił i rozbijał kie-
liszki o podłogę. Musiałam później sprzątać.
— Po powrocie ojciec i Olaf przywieźli mi wiele pięknych podarunków. Ojciec 
chorował w Anglii i leczył 
się u znanego profesora Lingtona. Słyszał pan o nim? Ojciec uważał go za 
wybitnego neurologa oraz 
człowieka, który oddał mu wielkie usługi w jego pracach, którymi Lington 
ogromnie się interesował. 
Prowadzili ożywioną korespondencję. Szczególną sympatią Lington darzył 
Larsena... Ale powróćmy do 
dnia urodzin. Ojciec był w świetnym humorze, brał mnie na kolana i gładził po 
włosach. Radio grało 
głośno, Olaf tańczył ze mną, szumiało mi w głowie wino. .. Uczył mnie norweskich 
piosenek. Był to 
wyjątkowo wesoły i uroczysty dzień ...
Marzena umilkła, zamyśliła się. Specyficzna atmosfera samotnej willi, obecność 
tych dwojga najbliż-
szych ludzi, codzienne obowiązki domowe, wieczory
w salonie ... Widziałam ojca zmęczonego, pogrążonego w fotelu, z nieodłączną 
fajką, i Olafa ze szklanką 
wina w obu dłoniach, siedzącego przed kominkiem, wpatrzonego w ogień. Ileż 
nadziei pokładali ci ludzie 
w swej pracy, ileż radości przeżywał ojciec Marzeny, że ulży cierpieniu ludzi. 
Ileż szlachetności było w je-
go mądrej twarzy i ile zapału pomimo ustawicznych niepowodzeń!
Po chwili Marzena się ocknęła i mówiła dalej:
— Aparat przez nich skonstruowany początkowo jeszcze niewyraźnie odbierał obrazy 
snów śpiącego 
człowieka i przekazywał je na specjalny ekran telewizyjny. Była to rewelacja.
Lekarz zbladł. Teraz, dopiero teraz zrozumiał. Wyjaśniało mu to tyle nieznanych 
dotychczas i tajemni-
czych okoliczności. Tak, w tej chwili ocenił i pojął przyczynę rozstroju 
nerwowego Marzeny. Wyraz jej oczu 
nabrał dla niego znaczenia, którego się nie domyślał ...
Marzena uśmiechnęła się i opowiadała dalej:
— Ojciec usypiał Olafa i nastawiał czułą, skomplikowaną aparaturę. Drugim z 
kolei zastrzykiem był 
wyciąg z gatunku zamorskiego grzyba. Był to silny narkotyk wywołujący 
intensywne, barwne halucynacje 
senne. Wówczas przepuszczał przez mózg impulsy elektryczne, a wrażliwe anteny 
przekazywały obrazy 
na ekran telewizyjny. Śpiącego budzono ponownie zastrzykiem. Larsen na ogół 
nigdy nic nie pamiętał i 
dopiero ojciec opowiadał mu o jego snach. Niekiedy przypominał sobie pewne 
szczegóły snu, ale nie mógł 
ich opowiedzieć. Parokrotnie ojciec filmował ekran i Olaf mógł oglądać swoje 
sny, było to dla niego wiel-
kim wstrząsem. Osłabiony narkotykami i alkoholem, wyczerpany pracą, wreszcie 
zachorował. 
Pielęgnowałam go i godzinami przebywałam przy nim ...
— Rozmawialiśmy o znaczeniu wynalazku. Opraco
wane już były plany, które zamierzali opatentować, staliby się bogatymi i 
słynnymi ludźmi. Wynalazek 
stanowił rewelacyjny przewrót w lecznictwie psychiatrycznym. Dziedziny, którym 
mógł służyć, były wprost 
nieograniczone. Medycyna sądowa, kryminalistyka, psychologia, literatura, 
sztuka, kinematografia, 
telewizja. .. Pierwszy krok w ujawnianiu najskrytszych myśli w mózgu, bez 
czynnego udziału badanego. 
Wszelkie wizje, widziadła, halucynacje, marzenia, zmory — wszystko to mogło być 
utrwalone, mogło się 
stać widzialne! Nie wiem, czy wspominałam panu, że ojciec mój był wielbicielem 
Freuda
i wyznawcą jego teorii snów. W tym świetle wynalazek jego nabierał specjalnego 
znaczenia ... Kwestia 
kolorów była stale jeszcze nie rozwiązana, ale ojciec i Larsen twierdzili, że i 
to jest możliwe. Największą 
trudność sprawiało utrwalenie procesów sennych na czymś, z czego można by 
odtwarzać je dowolnie. 
Wyniki z płytami przezroczystej masy pozwalały przypuszczać, że ta ostatnia 
przeszkoda niebawem 
zostanie pokonana.
— Byłam już wtajemniczona we wszystkie sekrety. Troje ludzi na świecie, dla 
których sny nie były już 
zagadką ani tajemnicą! Uprosiłam ojca, aby nie tylko na Olafie robił 
doświadczenia, byłam przecież zdro-
wą, młodą dziewczyną. Początkowo ojciec nie chciał o tym słyszeć, ale wreszcie 
się zgodził. Położyłam 
się w fotelu i dostałam zastrzyk nasenny. Jak przez mgłę pamiętam orgię kolorów 
tak jaskrawych, że 
sprawiały mi nieznaną rozkosz ...
— Po przebudzeniu byłam bardzo słaba, miałam torsje. Ojciec znów wezwał lekarza, 
który jednak 
stwierdził, że serce i ogólny stan zdrowia jest zadowalający. Wtedy pokazał mi 
fragmenty moich snów. 
Było to dla mnie straszliwe przeżycie! Olaf po pija-nemu powiedział mi, że część 
moich snów ojciec
ukrył, ponieważ były chorobliwie erotyczne. Larsen je oglądał... Śmiał się i 
drwił ze mnie. Nie rozumiał, że 
dając mu moje sny, daję stokroć więcej niż ciało. Dlaczego nie uszanował tego? A 
może tylko kłamał? Nie 
dowiedziałam się nigdy ... Ale dlaczego ze mnie szydził, skoro sam podobne 
wrażenia odchorował? Ja 
okazałam się odporniejsza ... O tyle, o ile ... Kilkakrotnie wykradałam małe 
dawki narkotyku... Te półsny 
pamiętam dobrze, przeżywałam w nich najcudowniejsze chwile w moim życiu. Ojciec 
może się domyślał i 
ukrył narkotyki, już nawet mnie nie usypiał.
— Znowu zamykali się po całych nocach i dniach. Przybyła mi nowa funkcja, tym 
razem przyjemna. 
Olaf przywiózł aż cztery psy, każdy z nich innej rasy. Żyły w wyśmienitej 
zgodzie i bawiłam się z nimi 
wspaniale. Eksperymentowali na nich, ale nigdy tego nie widziałam i do dziś nie 
wiem, czy zwierzęta śnią. 
Chyba tak ... Pewnego dnia ogrodnik powiedział, że psy komuś podarowano, ale 
wiedziałam, że oni je za-
bili.
— Nocami, zamknięta w pokoju, marzyłam, aby zobaczyć sny Olafa. Widziałam siebie 
samą, przewi-
jającą się w jego snach. W podnieceniu stawiałam się w najbardziej 
niewiarygodnych sytuacjach. Dozna-
wałam wtedy rozdwojenia jaźni. Było to przyjemne, ale czasami aż wstrętne. 
Przeżywałam na jawie nie 
istniejące życie w snach innego człowieka, plastycznie uwidocznione na 
wyimaginowanym ekranie. Z 
czasem stało się to nałogiem. Męczyłam się ... Kiedyś przysłuchiwałam się 
ożywionej rozmowie ojca z 
Larsenem. Większość terminów była mi nieznana, lecz co do mnie dotarło, stało 
się powodem nowej 
choroby. Mówię: „choroby", inaczej tego nie można określić. Omawiali wówczas 
pewną hipotezę. Zgadzali 
się na możliwość istnienia pewnych snów — nazwali je
„snami przeznaczenia", które są tak utajone, że nie tylko żadna aparatura nie 
jest w stanie ich zareje-
strować, ale nawet nie przenikają one do świadomości śniącego człowieka. To jak 
gdyby sny podświado-
mości, sny o mających nastąpić wydarzeniach, sny „fatalistyczne". Mogą to też 
być sny z okresu nie-
mowlęcego, wreszcie sny o śmierci z góry nam przeznaczonej, w określonym czasie 
i miejscu. Czy to 
możliwe? .. . Myśląc o tym, przeżyłam męczarnię, jakiej dotychczas nie znałam. 
Nie pomagały proszki na-
senne. Każdej nocy gorączkowo wyobrażałam sobie moment mojej śmierci widoczny na 
ekranie telewi-
zyjnym. Widziałam siebie zgrzybiałą staruszką umierającą na astmę, dusiłam się i 
stopniowo umierałam 
razem z moim konającym odbiciem ekranowym. Widziałam siebie popełniającą 
samobójstwo, topiącą się, 
wpadającą pod pociąg, mordowaną. Halucynacje te odczuwałam wprost fizycznie. 
Później wyobrażałam 
sobie śmierć Olafa. I ojca. To był koszmar, od którego nie mogłam uciec, czułam, 
że zwariuję. Chodziłam 
półprzytomna, unikałam ich.
— Którejś nocy, w gorączce, śniłam na jawie. Widziałam pożar naszej willi. 
Paliło się laboratorium. Olaf 
i ojciec walczyli z ogniem wśród płomieni i dymu. Zaczęłam krzyczeć. Przybiegł 
do mnie wystraszony 
ojciec, z pistoletem w ręku. Przeraziłam się jeszcze bardziej i zemdlałam... 
Przez kilka tygodni nie 
opuszczałam łóżka. Leczono mnie, obdarowywano drobiazgami i książkami... Byli 
dla mnie tacy dobrzy! 
Olaf zupełnie się zmienił, stał się delikatny, już mi nie dokuczał. Starałam się 
wierzyć, że mnie naprawdę 
kocha, i byłam szczęśliwa. Halucynacje i koszmary minęły, sypiałam dobrze.
— W tym czasie mieliśmy gości; z Anglii przyjechało dwóch panów do Olafa, aby na 
miejscu załatwić z 
nim jakieś sprawy związane z jego hodowlą lisów-
Wydali mi się bardzo niesympatyczni. Mieszkali w pokojach na parterze. Widocznie 
sprawy nie przed-
stawiały się pomyślnie, bowiem Olaf był zdenerwowany i niezadowolony, co nie 
przeszkadzało mu pić z 
gośćmi. Ojciec bojkotował przybyłych i nie pokazywał się wcale. Przyzwyczajona 
byłam do samotności i 
obecność obcych ludzi w domu sprawiała mi przykrość.
— W dniu, na którym kończy się moja spowiedź, nie działo się nic nadzwyczajnego. 
Przez cały dzień 
me widziałam Olafa ani ojca zamkniętych jak zawsze w swoich laboratoriach. 
Goście Larsena odjechali 
dość nagle swoim samochodem, nie pożegnawszy się ze mną. Odetchnęłam. 
Przygotowałam kolację i 
nakryłam do stołu.
— W pewnym momencie usłyszałam dwa strzały rewolwerowe. Momentalnie zgasło 
światło. Po 
omacku szukałam drzwi do laboratorium, kiedy stanął w nich Olaf, zgarbiony, 
trzymając się oburącz za 
piersi. Ręce miał we krwi. Patrzyłam na niego śmiertelnie przerażona. Oparł się 
o ścianę. Podbiegłam, by 
go podtrzymać. Teraz dopiero zdałam sobie sprawę, że willa plonie ...
— Larsen krzyknął zmienionym głosem: — „Uciekaj, Marzeno..." — i wrócił do 
palącego się pokoju. 
Stojąc w drzwiach spostrzegłam ojca leżącego bez ruchu na podłodze. Rzuciłam się 
w jego stronę, ale w 
ostatniej chwili powstrzymał mnie Olaf i szamoczącą się, krzycząc, siłą wlókł z 
powrotem. Krzyczał, żebym 
uciekała. Dym krztusił i łzawił oczy, żar utrudniał oddychanie. Nie wiem, kiedy 
znalazłam się w 
przedpokoju. Ostatnie słowa Olafa były: — „Uciekaj, ja wracam po niego, uciekaj, 
Marzena!''
Zewsząd buchał dławiący dym. Przeszedł mnie lodowaty dreszcz zgrozy: T O S E N ! 
!
Straciłam przytomność...
— Spodziewałem się — mówił po chwili lekarz — najgorszego. Proszę mi wierzyć, że 
domyślałem się 
częściowo przyczyn pani nieszczęścia, ale to, co usłyszałem, przeszło moje 
oczekiwania. Wierzę pani, 
wierzę każdemu słowu, chociaż genialność wynalazku i wszystkie pani udręki 
równie dobrze zaliczyć by 
można do urojeń lub czystej fantazji... Ogarnia mnie lęk, kiedy pomyślę, że 
nauka i technika pozbawiają 
człowieka niezależności. Jest coś brutalnego w wydzieraniu umysłowi ludzkiemu 
jego najskrytszych 
tajemnic. Potępiłbym ten wynalazek, gdyby zastosowanie go było jednostronne. 
Ludzie nie zgodzą się na 
wykradanie im snów i tym bardziej nie zgodzą się na próby odbierania ich myśli 
wbrew ich woli... W 
przyszłości więc udoskonalimy przyrządy, za pomocą których będziemy czytać myśli 
ludzkie na odległość. 
Do czego to doprowadzi? To jest potworne!
Czy zastanawiała się pani nad tym?
— Ileż razy rozmawiałam o tym z Olafem! Godzinami snuliśmy fantastyczne wizje, 
wręcz absurdalne. 
Niekiedy zaśmiewaliśmy się jak dzieci. Czy wyobraża pan sobie w roku 
dwutysięcznym trójkąt małżeński 
plus teściowa, gdzie wszyscy nawzajem czytają swoje myśli i podglądają cudze 
sny? Jestem przekonana, 
że w naszej cywilizowanej społeczności instytucja małżeńska musiałaby upaść. 
Spowodowałoby to 
rozkład społeczeństwa . ..
— Czy wyobraża sobie pani międzynarodową konferencję mężów stanu wielkich 
mocarstw?
— Nie — zaśmiała się Marzena.
— Ale mówmy poważnie. Może zniszczenie wynalazku miało jakiś głębszy sens? I 
może śmierć pani 
bliskich stała się ofiarą, jak gdyby okupem za uchronienie ludzkości przed 
katastrofą?
— To brzmi patetycznie i nierozsądnie.
— Dlaczego?
— Mówi pan o katastrofie. O jakiej?
— Wspominałem, że ludzie nie zgodzą się ...
— Ojciec chciał oddać opatentowany wynalazek na usługi lecznictwa i nauki. Nie 
myślał nigdy o korzy-
ściach własnych. Nigdy, nigdy.
— A Larsen? — zapytał lekarz.
— Larsen? Rozmawiał ze mną często w sposób, który mi się nie podobał. Był młody, 
marzył o karierze i 
oto nadarzała się sposobność ...
— Czy od początku Larsen był tak ambitny?
— Nie ... — Marzena zawahała się. — Nie, na początku Olaf był skromny, posłuszny 
ojcu, bał się jego 
gniewu ...
— Kiedy nastąpiła zmiana?
— Czy ja wiem... z upływem czasu stali się równowartościowymi partnerami. Co 
więcej, Olaf, ilekroć był 
bardziej pijany, tłumaczył mi, że klucz do wynalazku jest jego i że on łoży na 
wszystko pieniądze. Mówił o 
jakichś tablicach i wzorach, był jedynym człowiekiem na świecie, który je znał.
— Czy Larsen chciał być samodzielny?
— Tak, wyraźnie dawało się to zauważyć po jego powrocie z Anglii. Zachwycał się 
Lingtonem, podobnie 
jak kiedyś moim ojcem.
— Wobec tego jak wyobrażał sobie Larsen samodzielność?
— Nie wiem . .. nie zastanawiałam się nad tym.. .
— Czy przyjazd jego znajomych nie miał z tym coś wspólnego?
— Nie sądzę. To były sprawy finansowe.
— Właśnie, czy tylko finansowe.
— Nie wiem... Olaf nic nie mówił .. . Nigdy już nie dowiem się, co zaistniało 
pomiędzy moim biednym 
ojcem a Olafem. Nie mogę wprost uwierzyć, że
ojciec strzelał... Nie. To niedorzeczne. Musiał się zdarzyć jakiś nieszczęśliwy 
wypadek i Olaf sam się 
zranił albo....
— Albo co?
— Albo ktoś inny ...
— Nie, nie sądzę ...
Lekarz nie chciał dłużej męczyć Marzeny. Sam zresztą rozumiał, że tajemnica 
tragedii pozostanie 
niewyjaśniona. Choroba Marzeny wydała się teraz znacznie mniej niebezpieczna, 
niż sądził. Nawroty 
depresji, lęków i myśli samobójczych były objawem zrozumiałym po jej 
przeżyciach. Dla młodej i wrażliwej 
dziewczyny pobyt i wydarzenia w willi, doświadczenia i narkotyki, atmosfera 
tajemniczości i podniecenia, 
wreszcie tragedia i śmierć tych ludzi — musiały być wstrząsem powodującym obecne 
zaburzenia. 
Wyjawienie całej prawdy na pewno wpłynie na Marzenę uspokajająco. Jeśli 
zainteresuje się pracą, nauką, 
jeśli spróbuje żyć normalnie, bawić się — z całą pewnością wróci do równowagi. 
Zakocha się i wyjdzie za 
mąż . . .
Lekarz postanowił poradzić Brenkom, by zatrzymali dziewczynę u siebie i ułatwili 
jej studia. On sam 
będzie często Marzenę odwiedzać. Myśl o tym sprawiała mu przyjemność. 
Wyjeżdżając przyrzekł Ma-
rzenie zachować w tajemnicy wszystko, co od niej usłyszał.
Serdecznie żegnała go rodzina Brenków.
— Do widzenia, panie doktorze! — wołała za odchodzącym Marzena.
— Do widzenia!
Przeczucie mówiło mu, że na tym nie kończy się jego przypadkowa rola w historii 
wynalazku Larsena i 
Brenka.
Nie pomylił się ...
II
W KLINICE neurologicznej lekarz przygotowywał
się do obchodu; czekając na siostrę oddziałową przeglądał poranną gazetę. W 
pewnym momencie wzrok 
jego zatrzymał się na pierwszej stronie. Czytał, nie wierząc oczom:
SENSACYJNY WYNALAZEK
Jak podaje Brytyjska Agencja Prasowa, sławny fizyk-neurolog, profesor dr M. 
Lington, dokonał 
rewelacyjnego wynalazku. Skonstruował on maszynę, za pomocą której można 
wyświetlać sny ludzkie.
Prof. M. Lington oświadczył dziennikarzom, że zamierza urządzić publiczny 
eksperyment w Akademii 
Medycznej w Londynie. Wiadomość wzbudziła zrozumiale zainteresowanie całego 
świata naukowego i 
wywołała wielkie poruszenie opinii publicznej.
Lekarz przeczytał notatkę jeszcze kilkakrotnie... Wszystko, co usłyszał od 
Marzeny, pomimo że jej
ufał, niekiedy wydawało mu się po prostu mrzonką. Z chwilą przeczytania notatki 
każde słowo opowieści 
Marzeny odżyło z całą wyrazistością.
Nie zauważył nawet wejścia siostry. Był roztargniony i nie mógł się doczekać 
południa. W domu 
przebrał się szybko i pojechał na dworzec. Postanowił niezwłocznie porozumieć 
się z Marzeną.
Brenków nie zastał, Marzena była sama. Zdziwiła się. Bez słowa podał gazetę i 
uważnie obserwował jej
twarz.
— To niemożliwe... — wyszeptała. — Profesor Lington, ten, do którego jeździł mój 
ojciec? ... Czy pan w 
to wierzy, doktorze?
— Naturalnie! Sprawa jest już głośna. Przyjechałem, aby usłyszeć, co pani o tym 
sądzi. Nie pozwoli 
pani przecież, żeby ktoś bezkarnie podszywał się pod wynalazek pani ojca! To 
jest kradzież ... to jest...
— Skąd pan wie, że kradzież?
— Nic nie wiem, ale jest przecież niemożliwością, aby dwoje ludzi równocześnie 
pracowało nad jed-
nym, tak niezwykłym wynalazkiem!
— Ja też nie wierzę, że ojciec zdradził się przed profesorem Lingtonem. 
Wykluczone! Znałam dobrze 
powściągliwość i przesadną ostrożność ojca. Nawet przede mną miał tajemnice.
— Larsen mógł zdradzić w czasie pobytu w Anglii. Mógł to zrobić po pijanemu, 
albo za sporą sumę ...
— Doktorze, posądzanie Olafa o zdradę jest krzywdzące! Plany wynalazku nie były 
błahostką, którą 
można wyjawić po pijanemu. Nie, pieniądze nie mogły wchodzić w grę. Olaf był 
bardzo zamożnym 
człowiekiem.
— Fakt pozostaje faktem. Wynalazek ogłosił kto inny i, pomijając już prawo 
pierwszeństwa i sławy, 
czerpać będzie z tego ogromne korzyści materialne. Musi pani coś postanowić i to 
natychmiast!
— Ale co, na litość Boska!
— Jest pani jedyną żyjącą istotą, która wiedziała i widziała działanie 
aparatury, co więcej, poddawała 
się doświadczeniom. Mam ustaloną opinię w kołach lekarskich i mogę w każdej 
chwili wydać pani świa-
dectwo zdrowia i poczytalności. Ale to wszystko mało.
Rozmawiali przez cały wieczór, aż do powrotu Brenków, mile zaskoczonych 
odwiedzinami lekarza. 
Obawiając się dyskusji i pytań, denerwujących z pewnością Marzenę, lekarz 
udawał, że przyjechał, by 
sprawdzić samopoczucie Marzeny. Wyjeżdżając, umówił się z nią na przyszły 
tydzień.
Ogrodnik i zarazem stróż willi Brenka mieszkał nadal w małym domku, który nie 
spalił się wraz z willą 
mimo bliskiego sąsiedztwa.
Lekarz rozumiał, że jedyna droga, dająca jakieś szansę rozwiązania ponurej 
zagadki — prowadzi przez 
osobę ogrodnika.
Ogrodnik przyjął go nieufnie. Lekarz przedstawił się jako rzecznik sądowy i 
zarazem pełnomocnik ro-
dziny Brenków do spraw spadkowych. Legitymacja lekarska oraz spory plik różnych 
dokumentów wy-
wołały na ogrodniku pożądane wrażenie.
— W tym miesiącu — mówił lekarz — odbędzie się rewizja sprawy sądowej Brenków. 
Będzie pan 
świadkiem w procesie sądowym o odszkodowanie, przesłucha pana policja śledcza. 
Nie, niech się pan nie 
boi — uspokajał go. — Wszyscy byliśmy już badani, z policją nie mam nic 
wspólnego. Moim zadaniem, 
jako lekarza, jest zbadanie pana w klinice. Będzie pan poddany pewnym drobnym 
zabiegom, na 
podstawie których wydam orzeczenie o pańskiej poczytalności i odpowiedzialności. 
Czysta formalność.
Ogrodnik, czujny i niespokojny, spojrzał na lekarza z lękiem w oczach.
— Ja... ja nic nie wiem... Wyniosłem omdlałą panienkę z ognia, mówiłem to już 
raz policjantowi, jak tu 
byli zaraz z rana, po pożarze. Ja nijakich badań nie chcę . .. panienka może 
zaświadczyć ...
— Ależ nie o to chodzi — mówił łagodnie lekarz. — Po prostu będzie pan 
świadkiem, lecz uprzednio 
muszę pana zbadać. Koszty podróży będą zwrócone, nie martwcie się. I w ogóle nie 
byłoby tego 
wszystkiego, gdyby nie policja. Ktoś musiał chyba oskarżyć was o kradzież, ale 
to się wyjaśni.
— Przysięgam na grób mojej żony — mówił gorączkowo ogrodnik — że żadnej 
kradzieży nie było! 
Ratowałem co się dało. Wyniosłem to srebro ze stoło
wego, bo i tak by się zmarnowało, ale to nie kradzież, gdzie ja bym mógł... Tyle 
lat u świętej pamięci pana 
profesora jestem, panienkę to jeszcze na rękach nosiłem. Ja panu to srebro mogę 
dać, nic mi z niego, i tę 
skrzyneczkę z gabinetu. Byłbym uratował więcej rzeczy pana profesora, ale wtedy 
buchnął taki ogień, że 
mało życia nie straciłem. No i biegłem do panienki, bom ją w ogrodzie zostawił . 
..
— Ja panu to dam i nie chcę nijakiego sądu, ja sumienie mam czyste, w kościele 
mogę przysięgać! 
Chory jestem i stary i już umrę niedługo, ja żadnych sądów nie chcę, ja pana 
doktora bardzo proszę, żeby 
nic nie robić, panienka za mnie zaświadczy ... Stary jestem i chory .. .
W pół godziny później lekarz oglądał skórzaną kasetę wielkości podróżnego 
neseseru. Zamek był roz-
bity. W środku znajdowały się opakowane w cynfolię płaskie bębny, na które 
nawinięta była wąska taśma.
Lekarz, zadowolony z podstępu, kazał ogrodnikowi podpisać oświadczenie, że o 
niczym nie wie 
odnośnie pretensji spadkowych brata profesora i że stan zdrowia nie pozwala mu 
na przyjazd na 
rozprawę sądową. Zapewnił wciąż jeszcze wystraszonego ogrodnika, że na tym 
sprawa się kończy, i żeby 
o srebrze na razie zapomniał, ponieważ zwróci je w swoim czasie pani Marzenie.
Był przekonany, że ogrodnik ukradł jeszcze inne rzeczy, lecz odzyskanie ich 
zabrałoby zbyt wiele czasu 
i w ogóle mogłoby zaszkodzić jego dotychczasowym planom. Zresztą rezultat był 
nieoczekiwany, 
przeczucie mówiło mu, że kasetka zawiera klucz do zagadki, która stawała się 
coraz bardziej fascynująca.
Bez zdziwienia przyjął okrzyk pobladłej Marzeny:
— To są sny!
— Pani Marzeno, jedziemy do Anglii! — oświad-
czył stanowczo i serdecznie uścisnął oszołomioną dziewczynę.
Wyjazd nastąpił po trzech tygodniach. Doktor Schönberg, aczkolwiek nie znał 
przyczyn nagłego 
wyjazdu swego asystenta, wręczył mu list polecający do dobrego znajomego, dra 
Wilsona, wiedząc, że 
syn jego, Charles, jest wybitnym adwokatem, mogącym wiele pomóc w 
skomplikowanych sprawach 
finansowych, o których wspomniał mu lekarz. Natomiast stary Brenk, pomimo 
sprzeciwów lekarza, zmusił 
go do przyjęcia znacznej sumy pieniędzy przeznaczonych na podróż Marzeny.
W długiej rozmowie z Bronkami lekarz częściowo wyjawił im powody wyjazdu. 
Wspomniał, że celem tej 
podróży jest odzyskanie sporego majątku, który profesor pozostawił do dyspozycji 
Lingtona na cele 
doświadczalne.
Z samolotu Linii Holenderskich obserwowali zbliżającą się szarą plamę Londynu. 
Po raz pierwszy od 
czasu wojny lekarz spoglądał na rozległe miasto, błyszczące w słońcu wstęgą 
Tamizy, liczne baseny do-
ków, maszty dźwigów i ciemne bloki magazynów.
Myśląc o doktorze Lingtonie lekarz widział w nim przywódcę sprytnej i potężnej 
szajki, która w jakiś 
sposób zdołała zmylić czujność profesora Brenka. Domyślał się też, że pożar 
willi był celowo wywołany.
Marzenę napełniała lękiem myśl o publicznym ujawnieniu jej snów, których sama 
nie znała, a które 
ojciec przed nią zataił. Po raz drugi w życiu bała się własnych snów: poprzednio 
widząc niektóre z nich — 
i teraz, wobec ewentualnej konieczności wyświetle-nia ich. Nie rozmawiała o tym 
z lekarzem i nie przy-
znawała mu się do swoich obaw. które, ku jej prze-
rażeniu, wywoływały podobne uczucia do tych sprzed roku, kiedy tak bardzo 
cierpiała i pragnęła śmierci.
Polubiła lekarza i wdzięczna mu była za jego troskliwość, opiekę i poświęcenie 
dla osobistych jej spraw. 
Marzena niejednokrotnie myślała o nim i przeczucie mówiło jej, że lekarz 
interesuje się nią nie tylko jako 
pacjentką i krewną Brenków. W jego spojrzeniu wyczytywała więcej niż mówił on 
sam. Ale jeszcze wciąż 
kochała Larsena i nie byłaby zdolna do odwzajemnienia uczuć lekarza. Pragnęła 
zachować swą miłość do 
Olafa i pielęgnować ją, gdyż przyszła do niej, do młodej i przecież osamotnionej 
dziewczyny ... I za to, że 
była ona pierwszą w jej życiu.
Już na drugi dzień po przybyciu na miejsce lekarz porozumiał się telefonicznie z 
profesorem Wilsonem, 
który zaprosił go wraz z Marzeną do siebie. W spotkaniu miał uczestniczyć jego 
syn, Charles, specjalista 
medycyny sądowej.
Rozmowa u Wilsona toczyła się wokół profesora Schönberga, którego list sprawił 
Wilsonów! nieukry-
waną przyjemność. Zaprzyjaźnieni od wielu lat, spotykali się od czasu do czasu 
na międzynarodowych 
kongresach lekarskich.
Po herbacie Charles zaprosił Marzenę i lekarza do swojej kancelarii. Na kominku 
płonęły kłody drewna. 
Charles uważnie przysłuchiwał się historii Brenka, Larsena i Marzeny, historii 
wynalazku i pożaru. W 
momencie kiedy lekarz opowiadał o odzyskaniu od naiwnego ogrodnika taśm 
nagranych snów, Char-les 
nie mógł opanować podniecenia:
— Czy zdajecie sobie państwo sprawę z doniosłości posiadania takiego skarbu? To 
niesłychane! Czy 
taśmy macie ze sobą?
— Tak, zostały złożone w depozycie bankowym.
— Czy Lington wie coś o waszych zamiarach?
— Nie.
— A czy wie o waszym przyjeździe?
— Nie.
Charles zamyślił się. Po chwili powiedział:
— Od czasu ogłoszenia wynalazku, na skutek olbrzymiego rozgłosu Lington stał się 
postacią mityczną. 
Ukazało się setki artykułów rozpraw i felietonów, radio i telewizja szaleją od 
tygodni, nadając odczyty i 
słuchowiska na temat wynalazku. O samym Lingtonie krążą najfantastyczniejsze 
pogłoski. Największe 
koncerny filmowe i wydawnictwa walczą o prawo wyzyskania jego pamiętników i 
przebiegu doświadczeń. 
Czy macie jakiś konkretny sposób skomunikowania się z nim osobiście?
— Chwilowo nie .. .
— Spośród tysięcy dziennikarzy i fotoreporterów polujących na Lingtona jeszcze 
żaden go nie widział.
— Wierzę w moje szczęście — powiedział lekarz uśmiechając się do Marzeny.
— Szczęście niewiele pomoże. Przypadek nie może odgrywać tu żadnej roli. Sprawa 
jest nazbyt 
poważna. Charles ciągnął z coraz większym, zapałem:
— To piekielnie trudna, ale pasjonująca sprawa. Lington jest obecnie tak sławny, 
że zarzuty odnośnie 
przywłaszczenia sobie wynalazku mogą ośmieszyć tylko oskarżających. Przypominam 
sobie reakcję pra-
sy na zarzuty jakiegoś dziennikarza, że Mount Eve-rest nie został zdobyty, a 
zdjęcia ze szczytu są sfał-
szowane. Może nie jest to najwłaściwsze porównanie, ale pewna analogia istnieje.
Charles przyjaźnie spojrzał na Marzenę i uśmiechnął się.
— Nie mógł pan szczęśliwiej trafić. Jeden z asystentów Lingtona to mój dobry 
znajomy, zresztą jego
krewny i były uczeń mojego ojca, Reginald Butler. Skontaktowanie się z nim nie 
sprawi mi trudności i 
jestem przekonany, że udzieli on pomocy, o którą poproszę. Moim zdaniem 
najważniejsze jest, czy w wy-
padku, kiedy zaistnieje potrzeba, będzie można wyświetlić wasze taśmy. Czy 
Lington ma taki aparat? 
Może jego wynalazek oparty jest na innej konstrukcji. Na to pytanie odpowiedzieć 
może Reginald. Wów-
czas wystąpimy ze sprawą sądową.
— Sprawą sądową? — zdumiał się lekarz.
— Naturalnie — potwierdził Charles. Marzena była przerażona.
— A czy nie można po prostu porozmawiać z Ling-tonem prywatnie? Przyjaźnił się z 
moim ojcem i na 
pewno przyjmie mnie życzliwie.
— Czy spodziewa się pani życzliwego przyjęcia? Zresztą Lington nie zechce pani 
przyjąć, jeżeli ma 
coś na sumieniu. Gdyby zaś doszło do rozmowy, ręczę, że nic by ona pani nie 
dala. Gdzie wchodzą w grę 
pieniądze i powodzenie, ludzie są bezwzględni aż do granic zbrodni.
— To chyba zbyt ostro powiedziane.
— Przyznaję. Lecz w mojej praktyce spotykam się stale ze zbrodnią maskowaną w 
niewiarygodnie 
sprytny sposób.
— Nie możemy się wszędzie doszukiwać zbrodni. Widząc zniecierpliwienie Marzeny 
Charles dodał:
— Niczego nie sugeruję. Ale tragiczny los Olafa Larsena i profesora Brenka może 
mieć ścisły związek z 
ogłoszeniem wynalazku w Londynie ...
Gawędząc do późnej nocy ustalono, że Charles rozmówi się z Reginaldem Butlerem i 
o wyniku spotka-
nia telefonicznie powiadomi lekarza.
— Proszę mi wierzyć, że walka z Lingtonem nie będzie łatwa. Myślę jednak, że 
zeznania pani Marze-
ny, poparte takim dowodem jak taśmy, będą wystar-
czające, aby sąd zlecił specjalnej komisji, złożonej z naukowców, wyświetlenie 
taśm. Skutki orzeczenia 
sądowego mogą być nieoczekiwane.
W kilka tygodni później opinię publiczną zaalarmowała wiadomość o procesie 
wytoczonym doktorowi 
Lingtonowi przez panią Marzenę Brenk, której ojciec był współwynalazcą aparatu 
do wyświetlania snów. 
Akt oskarżenia zarzucał doktorowi Lingtonowi przywłaszczenie wynalazku. Pani 
Brenk przedstawiła do-
wody rzeczowe. Sprawę prowadzi znany adwokat Charles Wilson.
W prasie zawrzało. Złośliwie i napastliwie oskar-żano Marzenę Brenk o 
bezczelność i zamiar zwrócenia 
na siebie uwagi producentów filmowych. Prasa sensacyjna podała, że oskarżenia 
Marzeny są absurdalne, 
zrodzone z histerii; jej ojciec zaś w obłędzie popełnił samobójstwo, i kto wie, 
czy nie zabójstwo.
Lekarz i Marzena przebywali w ukryciu, wszelkich informacji udzielał jedynie 
Wilson. Rozprawy ocze-
kiwano z wielkim napięciem. Doktor Lington publicznie oświadczył, że całą 
historię traktuje niepoważnie, 
nawet humorystycznie.
Lington nie stawił się osobiście na rozprawę. Reprezentował go jeden ze znanych 
adwokatów, który 
kategorycznie zaprzeczył oskarżeniu. Opowiedział on sądowi, powołując się na 
wiele nazwisk ze świata 
naukowego, że Lington rozpoczął pracę nad wynalazkiem przed kilkunastu laty.
Wyraził się o profesorze Brenku, że był to człowiek psychicznie chory, czego 
dowodem było, że
Brenk leczył się u Lingtona, który jest wybitnym. neurologiem. Adwokat 
przedłożył sądowi odpisy recept, 
które doktor Lington zapisał profesorowi Bren-kowi; twierdził, że Brenk w ogóle 
nie mógł wiedzieć o 
zaawansowanych pracach Lingtona, bowiem były one zachowane w ścisłej tajemnicy. 
Dodał też, że po 
śmierci Brenka jego córka, osoba dziedzicznie obciążona, przebywała na kuracji w 
szpitalu psychiatrycz-
nym.
Jakieś taśmy, mające zawierać ponoć nagranie snów ludzkich, nazwał naiwnym 
trickiem, w który 
żaden poważny naukowiec nie uwierzy. Mogą to być jakieś nagrania telewizyjne, 
ale nie mające z wyna-
lazkiem nic wspólnego; wyświetlenie tych taśm jest prawie niemożliwe, bowiem są 
to z pewnością falsy-
fikaty, które zresztą nie tak trudno wyprodukować znając najnowszą włoską 
technikę nagrywania filmów 
telewizyjnych. Adwokat powołał się na firmy produkujące specjalne płyty do tych 
nagrywań i cytował 
nazwiska włoskich inżynierów.
Na zakończenie wyraził ubolewanie z powodu tragicznej śmierci młodego naukowca, 
inżyniera Olafa 
Larsena, który pracował razem z Brenkiem nad ulepszeniem aparatów do 
elektroterapii, przy leczeniu 
schorzeń mięśniowych; utracono w Larsenie jedynego świadka mogącego stwierdzić 
niepoczytalność 
Brenka w ostatnim stadium jego choroby.
W odpowiedzi na te rzeczowe wywody przemówienie mecenasa Wilsona wywołało 
wesołość na sali. 
Sąd odroczył sprawę celem powołania świadków i rzeczoznawców.
Marzena i lekarz byli przygnębieni. Wilson zdawał się być jednak dobrej myśli, 
chociaż lekarz podejrze-
wał, że robi on przysłowiową „dobrą minę do złej
gry".
Marzena czuła się ośmieszona, ogarnęła ją apatia.
Błagała lekarza, by jak najprędzej wrócili do domu.
Dopiero po cierpliwych naleganiach zgodziła się czekać na wynik procesu ...
Ostatni dzień niefortunnego procesu zapowiadał się Już zupełnie nieciekawie. 
Mimo to sala wypełniona 
była do ostatniego miejsca.
Tuż przed rozpoczęciem przewodu sądowego Charles Wilson zbliżył się do Marzeny i 
lekarza. Był nie-
zwykle podniecony.
— Pani Marzeno! Dzisiaj będą zeznawać nowi świadkowie oskarżenia, o których nikt 
nie wie, nawet 
pani... Prawda jest po naszej stronie. Proszę być dzielną — powiedział i 
uścisnął jej dłonie. Widać było, że 
stara się ukryć wzruszenie. Chciał coś jeszcze dodać, ale powstrzymał się i 
powtórzył:
— Proszę być dzielną! Sąd wszedł na salę.
W kilka minut później wprowadzono świadka: wysokiego mężczyznę w dużych ciemnych 
okularach. 
Wśród zupełnej ciszy nastąpiło zaprzysiężenie.
Wówczas padło pytanie sądu:
— Proszę podać imię i nazwisko.
— OLAF LARSEN — głośno i dobitnie powiedział mężczyzna. 
Salę ogarnął gwar. Padło kilka okrzyków, gdy wynoszono zemdloną Marzenę.
Dziennikarze pobiegli do telefonów, wzrastał zgiełk. Sąd zarządził, by 
publiczność opuściła salę. 
Aby zrozumieć historię nagłego pojawienia się Olafa Larsena, musimy się cofnąć 
do okresu, kiedy 
wyjechał on z Brenkiem do Anglii.
Podczas licznych doświadczeń uległy całkowitemu zniszczeniu drogocenne lampy, 
które można było 
nabyć tylko w Londynie, w pewnej firmie telewizorów. Prócz tego Brenk i Larsen 
znali Lingtona jako wy-
bitnego fizyka i neurologa i dobrze wiedzieli o jego świetnie wyposażonej 
prywatnej klinice, w której za-
instalowane były najnowocześniejsze aparaty do elek-trokardiogramów i 
elektroencefalogramów. Prócz 
lamp Brenkowi potrzebne były również pewne części, które mógł zakupić u 
Lingtona. W szczególności 
nieodzowne były czułe membrany, które stosował w swych aparatach Lington. Tak 
więc doszło do 
wymiany listów i wreszcie do spotkania.
Laboratorium w willi Brenka pochłaniało olbrzymie sumy. Wszystkie pieniądze 
uzyskane ze sprzedaży 
posiadłości profesora wyczerpały się już, zawiodła również próba pożyczki 
bankowej i cała nadzieja była 
w Larsenie. Zgodził się on na odsprzedanie swoich udziałów w hodowli lisów, 
prowadzonej przez jego 
wspólnika. Stanowiło to pokaźny majątek i Larsen chciał szybko i korzystnie 
załatwić transakcję, gdyż 
praca nad wynalazkiem zatrzymała się w ostatniej, najważniejszej fazie.
Przez kilka tygodni Brenk i Larsen byli gośćmi Lingtona. Pijaństwo Larsena 
doszło do punktu szczy-
towego, gdy znalazł on godnego partnera w postaci asystenta Lingtona. Sam 
Lington spędzał niejedno-
krotnie całą noc w towarzystwie pijanego Larsena, którego ogromnie polubił. 
Wreszcie zakupiono lampy, 
potrzebne części i, co najważniejsze, owe membrany.
Życzliwość i entuzjazm, z jakim Lington podejmował swych gości, nie mogła 
wzbudzać żadnych podej-
rzeń. Natomiast wielogodzinne rozmowy na temat swych prac wzbudziły podejrzenia 
Lingtona co do 
charakteru naukowych zainteresowań jego gości. Po kilku rozmowach z pijanym 
Larsenem Lington do-
myślał się już celu ich pracy naukowej; relacje jego asystenta upewniły go w tym 
ostatecznie. Larsen za-
pewne wyjawił, że plany wynalazku będą wkrótce opatentowane, o ile membrany 
Lingtona spełnią po-
kładane w nich nadzieje.
Transakcja sprzedaży hodowli lisów doszła tylko częściowo do skutku. Zupełnie 
niespodziewanie zain-
teresował się nią Lington i doszedł do porozumienia z Larsenem. Oferta kupna 
była nadzwyczaj korzystna 
i ku obopólnemu zadowoleniu umówiono się, że dwaj pełnomocnicy Lingtona w 
terminie dwumiesięcznym 
przybędą do Larsena, aby na miejscu dać mu osta-teczną odpowiedź i załatwić 
kupno.
Po powrocie Brenk i Larsen ze zdwojoną energią przystąpili do pracy. Wyniki były 
rewelacyjne! 
Uszczęśliwieni, przygotowali komplet planów potrzebny do opatentowania 
wynalazku. Chwila triumfu była 
bliska.
Wtedy właśnie zjawili się pełnomocnicy Lingtona. Larsen tylko jednego z nich 
znał z widzenia; był zdu-
miony, że pomimo uprzedniego porozumienia obecnie stawiają oni sprawę kupna na 
odmiennych warun-
kach, mniej korzystnych. Po nieudanych rozmowach, obficie zakrapianych 
alkoholem, przedstawiciele 
Lingtona wyjechali, obiecując zdezorientowanemu Larse-nowi, że powrócą za dwa 
tygodnie.
Już od kilku godzin Larsen pracował w swoim gabinecie. Przez otwarte drzwi 
widział sylwetkę Bren-ka 
pochyloną nad biurkiem. Nadchodziła pora kolacji i słysząc otwieranie bocznych 
drzwi Larsen był prze-
konany, że przychodzi Marzena, by ich poprosić do
jadalni. Zdziwił się tylko, że tym razem nie zamknął drzwi na klucz.
Słyszał kroki, ale dopiero cień padający na ścianę sprawił, że obejrzał się. 
Stał przed nim jeden z rze-
komych pośredników Lingtona, z pistoletem w ręku.
Poza jego plecami bezszelestnie przemknął się drugi
osobnik do pokoju Brenka.
Gdy padł strzał, Larsen osunął się na podłogę. Mężczyzna wbiegł potem do pokoju 
Brenka. Pomimo 
piekącego bólu w ramieniu Larsen zerwał się, pochwycił broń z szuflady i wypalił 
w stojącego w drzwiach 
agenta. Strzał był śmiertelny. Teraz Larsen spostrzegł, że Brenk leży na 
dywanie. Kasa pancerna była 
otwarta, na podłodze walało się mnóstwo papierów; znik-nęła jednak czarna teczka 
z fotokopiami 
gotowych
planów.
W tym momencie zgasło światło i Larsen z przerażeniem spostrzegł, że pokój 
płonie. Paliła się gablotka 
i leżące obok niej skrzynki. Ogień rozprzestrzeniał się błyskawicznie.
Krzycząc do Brenka, który nie odpowiadał, Larsen podbiegł do niego, podniósł go 
i brnąc wśród ognia 
przeszedł do swojego gabinetu. Ranne ramię nie wytrzymało ciężaru nieprzytomnego 
profesora i Larsen 
upadł. Po chwili wstał i otworzył drzwi, by przywołać Marzenę. Ujrzał ją w tej 
samej chwili — sprawiała 
wrażenie obłąkanej z przerażenia. W panicznym lęku o nią siłą ją zatrzymał, już 
wbiegającą do pokoju 
pełnego ognia, i ostatkiem sił wypchnął na ko-rytarz krzycząc: „Uciekaj, 
Marzena, uciekaj!" Wrócił po 
profesora w nadziei, że zdoła go uratować.
Teraz nastąpił wybuch i Larsen wiedział co to oznacza. Za chwilę nastąpi druga 
eksplozja magazynu 
pełnego łatwopalnej i wybuchowej masy ...
Oślepiony, nieprzytomny od dymu i poparzeń, ranny i broczący krwią, ostatnim 
nadludzkim wysiłkiem 
skoczył przez okno. Kiedy się ocknął po upadku, spostrzegł biegnącego ogrodnika 
z Marzeną na rękach. 
Larsen zaczął uciekać przed siebie zagłębiając się w oświetlony łuną pożaru las. 
Cała willa stała już w 
ogniu ...
W zgliszczach spalonej willi znaleziono zwęglone szczątki dwóch mężczyzn.
Rozprawa, czwarta z kolei od czasu pojawienia się Larsena, odbywała się przy 
drzwiach zamkniętych. 
Aresztowano Lingtona i jego asystentów, z których jednym był Reginald Butler; 
laboratorium doświad-
czalne opieczętowano i pozostawiono pod nadzorem policji. Trwało dalsze 
przesłuchanie Larsena.
— Dlaczego świadek ukrywał się przez dwa lata pod obcym nazwiskiem?
— Gdy zdałem sobie sprawę, że zabiłem człowieka, ogarnęło mnie paniczne 
przerażenie, mimo że 
działałem w obronie własnej. Zdawało mi się, że mogę być .posądzony również o 
zamordowanie 
profesora Brenka i o umyślne podpalenie willi. Groziło mi aresztowanie i długie 
śledztwo. Kiedy wreszcie 
zgłosiłem się do władz policyjnych, dowiedziałem się, że jedyny świadek, który 
mógłby mi pomóc, pani 
Marzena Brenk, przebywa w szpitalu dla nerwowo chorych, na skutek przeżytego 
szoku. Odszukanie 
agenta Lingtona, który uciekł ze skradzionymi planami, było chwilowo niemożliwe. 
Zresztą on świadczyłby 
przeciw mnie. Czy którakolwiek policja świata uwierzyłaby moim słowom? Czy 
ktokolwiek uwierzyłby w 
wynalazek ujawnienia snów? Osadzono by mnie chyba w domu wariatów jako 
podejrzanego. Mogłem 
działać tylko na własną rękę. Oficjalna wiadomość o mojej śmierci pozwoliła mi 
pozostać w ukryciu. 
Wierzyłem, że kiedyś sprawa się wyjaśni. Wyjechałem do Anglii. ..
— A kiedy świadek zdecydował się wyjawić tajemnicę?
— Ogłoszenie rzekomego wynalazku Lingtona rozwiało wszelkie skrupuły i obawy, że 
mógłbym go
skrzywdzić oskarżeniem o zbrodnię. O procesie dowiedziałem się z prasy.
— Co było ostatecznie powodem pożaru?
— Nie wiem do dziś. Przypuszczam, że ogień podrzucił uciekający agent. 
Wspomniałem, że podczas 
walki zgasło światło. Mogło nastąpić spięcie przewodów elektrycznych, ale raczej 
posądzam agenta o 
umyślne spowodowanie pożaru. Wszystko stało się tak szybko ...
Olbrzymie poruszenie wywołało oświadczenie Lar-sena, że rozpoznaje on pokazane 
mu taśmy. Określił 
je drobiazgowo, co zostało sprawdzone komisyjnie, i zapewnił, że zawierają one 
doświadczalne nagrania 
snów jego i Marzeny, które będzie można z całą pewnością wyświetlić telewizyjnie 
na aparaturze Ling-
tona, ale pragnąłby tego uniknąć. Wierzy, że Lington. przyzna się do wszystkiego 
i że nastąpi 
konfrontacja. z agentem, którego bez trudności rozpozna.
W dwa tygodnie później prasa doniosła o aresztowaniu wspólnika Lingtona, 
człowieka, który winien był 
śmierci Brenka i jest oskarżony o kradzież planów i podpalenie willi. Wiadomość 
o przyznaniu się do winy 
doktora Lingtona, po odnalezieniu skradzionych planów w jego klinice, była 
punktem kulminacyjnym 
głośnego procesu.
Larsen stał się wkrótce najpopularniejszą postacią w kraju. W prasie ukazywały 
się stale fotografie jego. 
i Marzeny; jej sukces był też całkowity. Niezmordowany Charles Wilson prowadził 
nadal sprawę o od-
szkodowanie i zlegalizowanie własności wynalazku na rzecz Larsena. Akademia Nauk 
przyznała 
Larsenowi wysoką nagrodę, miał on stanąć na czele specjalnej komisji naukowej do 
dalszych badań nad 
wynalazkiem. Jako prawnej spadkobierczyni, połowa wszelkich odszkodowań i 
dochodów przypadała 
Marzenie.
Marzena zmieniła się, wypiękniała jeszcze bardziej.
Kiedy spoglądała na Olafa, jej czarne, ogromne oczy lśniły radosnym blaskiem. A 
lekarz?
Zrozumiał, że jego rola jest skończona. Wypełnił podjęty trud sumiennie, z dużym 
wkładem ambicji, 
zapału i sentymentu. Czy kochał Marzenę? Być może. Ale nazbyt dobrze znał życie, 
by sycić się 
złudzeniami...Pragnął wyleczenia Marzeny i cel swój osiągnął. Pragnął dopomóc 
jej w wyjaśnieniu zagadki
śmierci ojca — i los najszczęśliwiej pokierował sprawami. Tak, rola jego była 
skończona ...
Prof. Schönberg naglił go do powrotu. Lekarz cieszył się, że będzie mógł 
dokładnie opowiedzieć Bren-
kom przebieg ostatnich wydarzeń.
W dniu wyjazdu rozmawiał długo z Marzeną i Olafem. No cóż, rozstawali się, co 
prawda na krótko, spotka 
się z nimi po ich powrocie z Anglii. Larsen zamierzał po zakończeniu procesu 
wyjechać na dłuższy 
odpoczynek, Marzena miała mu towarzyszyć.
Olaf pił jeszcze czasami, ale umiarkowanie. Wspominając ten temat Larsen z 
zażenowaniem tłumaczył, 
że w okresie pobytu z ojcem Marzeny alkohol był jedynym odprężeniem w ciężkiej 
pracy. Pił wówczas 
sobie i Brenkowi na złość, bowiem kochał Marzen?. Stary Brenk kategorycznie 
sprzeciwił się ich mał-
żeństwu, grożąc zerwaniem spółki i wysłaniem Marzeny na wieś, do swego brata.
Odprowadzili lekarza na lotnisko. Marzena była zbyt wzruszona, by ukryć łzy.
Dziwny splot wydarzeń łączył tych troje ludzi. Właśnie teraz, w chwili 
pożegnania, pomyśleli o tym. Ale 
kto z nas może wiedzieć, co naprawdę czuli?
O.HENRY
DUBELTOWY OSZUST
ZACZĘŁO się w Laredo. Właściwie zawinił Mały Llano, gdyż zwyczaj wysyłania 
obywateli na tamten 
świat powinien był stosować wyłącznie do meksykańskich tubylców. Lecz Maty miał 
lat już przeszło 
dwadzieścia, a na kresach, nad Rio Grande, nie wypada w tym wieku mieć na 
sumieniu tylko krew 
meksykańską.
Wydarzyło się to w barze starego Giusto Valzo. Rżnięto w pokera, ale nie wszyscy 
gracze byli ko-
leżkami, jak to zresztą bywa tam, gdzie zjeżdżają się zuchy z całego świata, aby 
próbować szczęścia. 
Awantura wybuchła z powodu bagatelki, paru dam; gdy dym się rozwiał, 
stwierdzono, iż Mały pośpieszył 
się, a przeciwnik spudłował.
Traf chciał, że nieboszczyk zamiast być zwyczajną małpą meksykańską, był 
wychowankiem powszech-
nie szanowanej rodziny farmerów, miał tyleż prawie lat co Mały, a nadto wielu 
przyjaciół.
Mały, nie mając orszaku stronników i wielbicieli, wskutek zbyt ciemnej, nawet 
jak na kresy, reputacji — 
doszedł do wniosku, że jego bezpośrednia odwaga da się pogodzić z manewrem, 
słynącym pod nazwą 
„dać drapaka".
Zbiegli się zatem obywatele i urządzili obławę. Trzej przydybali Małego o kilka 
kroków od stacji 
kolejowej.
Zbieg na chwilę odwrócił się do nich i zęby jego błysnęły w wspaniałym acz 
złowrogim uśmiechu, który 
zapowiadał zuchwałe i okrutne wyczyny. Prześladowcy cofnęli się natychmiast, nie 
zmuszając go nawet 
do użycia rewolweru.
Całe to zajście od początku do końca nie budziło w nim owego łaknienia krwi, 
które zazwyczaj zagrze-
wało go do walki. Awantura była pospolita i przypadkowa, wywołana kartami i 
wymysłami, jakich nie . 
zniesie prawdziwy dżentelmen. Właściwie przypadł mu nawet do gustu ten smukły, 
pełen temperamentu 
młodzieniec, zabity jego kulą! Chciało mu się teraz po prostu pójść przed 
siebie, leżeć w trawie, chustką 
zasłoniwszy twarz przed słońcem. Kiedy wpadał w taki nastrój, nawet Meksykanin 
mógł go minąć bez 
obawy.
Pięć minut potem, nie kryjąc się, wsiadł do idącego na północ pasażerskiego 
pociągu. Lecz o kilka mil 
dalej, na następnym przystanku, gdy pociąg stanął, aby przyjąć pasażerów, Mały 
zrezygnował z tego 
środka lokomocji. Przed nim były stacje z telegrafem, a poza tym zawsze czuł 
niechęć do elektryczności i 
pary. Wolał siodło i strzemiona.
Nie znał osobiście zabitego przeciwnika, wiedział tylko tyle, że przybył z 
rancho Corallitos, w Hidalgo. 
Wiedział również, że mieszkańcy tamtejsi są bardziej okrutni i mściwi aniżeli 
wendetyści z Kentucky. Prze-
to z przezornością, która czyniła mu zaszczyt, postanowił odgrodzić się od 
Corallitos jak największą ilo-
ścią mil.
Niedaleko stacji był sklep, niedaleko sklepu wśród moskitów i wiązów stały konie 
klientów. Przeważnie 
drzemały, leniwie spuściwszy łby. Tylko jedna klacz, długonoga, o łabędziej 
szyi, parskała i biła niecier-
pliwie kopytem. Mały dosiadł jej i z lekka uderzył trzonkiem szpicruty.
Jeżeli zabicie zuchwałego partnera przy kartach cokolwiek przyćmiło reputację 
Małego, jako dobrego i 
uczciwego członka społeczeństwa, to ostatni jego postępek okrył go mrocznym 
płaszczem hańby. Na kre-
sach bowiem wzdłuż Rio Grande, jeśli pozbawia się kogoś życia, to czasem zabiera 
mu się drobnostkę, 
lecz gdy zabiera się komuś konia, pozbawia go się zawsze rzeczy cennej. Mały 
spalił za sobą ostatnie 
mosty.
Na harcującej pod nim klaczy doświadczył wiele niepokoju i wzruszeń. Po 
pięciomilowym galopie prze-
szedł w równy kłus — ulubiony krok stepowych jeźdźców — i pojechał na północny 
wschód. Znał dobrze 
ten kraj, ciemne i kręte steczki, wijące się śród nieskończonych zagajników, 
krzewów kolczastych, 
kaktusów, znał jego okólniki i samotne ran-cha, w których można znaleźć 
bezpieczne schronienie.
Mały nie widział jeszcze nigdy oceanu. Zachciało mu się naraz zanurzyć rękę w 
pianie Zatoki Meksy-
kańskiej. Oto czemu w trzy dni potem znalazł się na brzegu w Corpus Christi i 
spoglądał na chybotanie 
spokojnego morza.
Kapitan Bad stał na szkunie, która za chwilę miała wypłynąć z portu, gdy nagle 
przypomniał sobie, że 
nie zabrał ze sobą jednej z najważniejszych rzeczy powszedniego użytku, rzeczy w 
kształcie równoległo-
boku — dokładniej mówiąc, paczek prymki. Nie zwlekając, posłał marynarza po 
zapomniany ładunek.
Oczekując jego powrotu, przechadzał się tymczasem po plaży i żuł resztki 
kieszonkowego zapasu.
Zgrabny, muskularny młodzieniec w butach na Wysokich obcasach podszedł do 
brzegu. Twarz jego 
mówiła o młodym wieku, lecz przedwczesna jej surowość świadczyła o męskim 
doświadczeniu. Kolor 
twarzy miał z natury smagły, wiatr i słońce spaliły
ją na cieńmy brąz. Włosy czarne i proste jak indiańskie, policzki nie zaznały 
jeszcze poniżającego dotyku 
brzytwy; oczy były chłodne i niebieskie. Lewa ręka z lekka wygięta: miejscowi 
strażnicy porządku krzywym 
okiem patrzą na rewolwery 45-kalibrowe z rączkami z perłowej masy. Wpatrywał się 
poprzez kapitana 
Bada w Zatokę, z bezosobowym spokojem chińskiego bogdychana.
— Hej, przyjacielu, kupujecie Zatokę? — zapytał kapitan.
Przygoda z prymką usposobiła go szyderczo w stosunku do ludzkości.
— Ale gdzie tam — odparł łagodnie Mały — za mało ją znam. Po prostu patrzę na 
nią. A pan chciałby 
ją sprzedać?
— Chciałbym, ale nie zaraz — odpowiedział kapi-tan. — Wyślę ją przekazem 
pocztowym, kiedy wrócę 
z Buenos-Terras... No, nareszcie, przywlókł się ten mój guzdralski z prymką. 
Powinienem był podnieść 
kotwicę godzinę temu.
— To pański okręt? — zapytał Mały.
— Mój, o ile się panu podoba nazywać szkunę okrętem. Właściwie należałoby ją 
nazwać szkuną Millera 
i Bonzalesa, a ma pan zaszczyt rozmawiać ze starym Samuelem B ad, szyprem.
— Dokąd pan jedzie? — zapytał zbieg.
— Do Buenos-Tierras, w Południowej Ameryce. Ładunek — budulec, blacha i 
scyzoryki do obcinania 
trzciny cukrowej.
— Cóż to za miejscowość? Gorąca czy chłodna?
— Ciepława, moje dziecko, istny raj ziemski pod względem krajobrazu i w ogóle 
geografii. Rano budzi 
pana delikatne terlikanie czerwonych ptaków o siedmiu purpurowych ogonach i 
lekki szmer zefiru w 
kwiatach i liściach. Mieszkańcy nigdy nie pracują, wylegują się na tapczanie i 
ruchem ręki zapełniają
kosze wspaniałych pomarańcz. Nie ma tam niedziel, nie ma rachunków za lód ani 
opłat za komorne, nie 
ma tarapatów, trudów i w ogóle nic nie ma. To pyszny kraj dla człowieka, który 
chce spać i czekać, aż się 
coś nadarzy. Banany, pomarańcze i ananasy — wszystko to stamtąd przychodzi.
— Akurat dla mnie — zawołał Mały, okazując wreszcie zaciekawienie. — Ile blach 
zedrze pan ze 
mnie za przejazd?
— Dwadzieścia cztery dolary — mruknął kapitan Bad. — Za wikt i przewóz. Kajuta 
drugiej klasy. 
Niestety, nie mamy pierwszej.
— Jadę z wami — zgodził się Mały wyciągając sakiewkę z jeleniej skóry.
Miał trzysta dolarów, kiedy wyjechał bawić się do Laredo. Pojedynek 
niespodziewanie położył kres 
zabawie, dzięki czemu Mały uratował prawie dwieście dolarów.
— Zgoda, moje dziecko — przystał kapitan. — Mam nadzieję, że pańska mama nie 
będzie miała do 
mnie pretensji?
Gestem przywołał jednego z marynarzy.
— Sandez, przeprowadź panicza, aby nie zmoczył sobie nóżek.
— Spring Dalton — rzekł — to trochę wydaje mi się śmieszne. Nad Rio Grandę 
nazywano mnie Mały 
Llano.
— Jestem Tucker — przedstawił się konsul Stanów Zjednoczonych. — Proszę, niech 
pan siądzie na 
tym krześle. Jeżeli przybył pan ulokować kapitały, to bezwarunkowo przyda się 
panu rada 
doświadczonego rodaka. Te czarne małpy wyciągają z intruza wszystko, nawet złote 
zęby z ust. Niech 
pan zapali cygaro.
— Dziękuję panu — odparł Mały. — Nie potrafię minuty przeżyć bez słomy 
kukurydzianej i kapciu-cha. 
— To mówiąc, wyjął z kieszeni przybory do palenia i skręcił papierosa.
— Tutaj mówi się po hiszpańsku. Potrzebny panu będzie tłumacz. Będę niezmiernie 
zadowolony, jeżeli 
potrafię się panu przysłużyć. Jeżeli zechce pan nabyć plantacje owocowe albo 
otrzymać koncesje, to nie 
obejdzie się pan bez człowieka gruntownie obznajo-mionego z tutejszymi 
stosunkami.
— Mówię po hiszpańsku bez mała dziesięć razy lepiej niż po angielsku. Tam, skąd 
przybywam, szwar-
goce się po hiszpańsku. Nie, nie chcę nic kupować.
— Mówi pan po hiszpańsku? — zapytał w zamyśleniu konsul. — Zresztą wygląda pan 
na Hiszpana i 
przybywa pan z Texas. I liczy pan sobie nie więcej niż lat dwadzieścia. 
Chciałbym wiedzieć, czy z pana 
jest zuch, na jakiego wyglądasz?
— Jest interes do zrobienia? — zapytał z nagłą przenikliwością Mały.
— Czy można panu ufać?
— Po co obwijać w bawełnę? Wdepnąłem w małą awanturę... Rozbrykaliśmy się 
cokolwiek w Laredo, 
no i sprzątnąłem białego obywatela: cóż, pod ręką nie było Meksykanina. 
Przyjechałem do waszego kraju, 
aby wąchać kwiaty. Kupuje pan?
Tamten podniósł się i zamknął drzwi.
— Proszę mi pokazać rękę — rzekł.
Ujął jego lewą rękę i badawczo obejrzał grzbiet dłoni.
— Nic łatwiejszego — rzekł podniecony. — Ma pan ciało mocne jak drzewo i zdrowe 
jak u niemowlęcia. 
Zagoi się w ciągu tygodnia.
— Niech pan nie liczy na mnie, jeśli chodzi o rękoczyny. Na broń palną — zgoda. 
Ale brać się za czuby, 
jak baby, to nie dla mnie.
— Sprawa jest o wiele prostsza. Niech pan tu podejdzie, proszę pana.
Wskazał mu za oknem dwupiętrowy biały dom o szerokim krużganku, wyraźnie 
odznaczający się na 
ciemnozielonym tle podzwrotnikowej roślinności.
— W tym domu — rzekł Tucker — stary Kastylij-czyk i jego małżonka pragną zawrzeć 
pana w swych 
objęciach i wypchać panu kieszenie „marchiewką". Tam mieszka stary Santos 
Urique. Jest właścicielem 
dobrej połowy złota tego kraju.
— Czy nie skubnął pan przypadkiem za wiele szaleju?
— Siadaj pan — kontynuował Tucker — wszystko panu wyłożę jasno jak na dłoni. 
Dwanaście lat temu 
stracili dziecko. Nie, nie umarło, chociaż dzieci u nas przeważnie umierają — 
piją nieprzegotowaną wodę. 
Miał może osiem lat, ale był to istny diabeł. Tak twierdzą wszyscy. Amerykanie, 
którzy przyszli tu szukać 
złota, mieli listy polecające do senora Urique. Zadawali się z brzdącem i 
przewrócili mu w głowie 
rozmaitymi bajeczkami o Stanach. I oto w miesiąc po ich wyjeździe mały urwis 
przepadł jak kamień w 
wodzie. Przypuszczają, że zakradł się na transportowiec i drapnął do Nowego 
Orleanu. Powiadają, że 
później widziano go gdzieś tam w Texas, lecz rodzice nie mają żadnej wiadomości. 
Stary Urique wydawał 
tysiące dolarów na poszukiwania. Najwięcej cierpi jego biedna matka. Świata nie 
widziała poza bachorem. 
Ona dotychczas jeszcze nosi żałobę, chociaż nie wątpi, że kiedyś wróci do niej 
syn marnotrawny. Na 
lewej jego dłoni był wytatuowany orzeł z dzidą w szponach. To herb starego 
Urique, eksportowany z 
Hiszpanii.
Mały zwolna podniósł lewą dłoń i obejrzał ją z zaciekawieniem.
— Właśnie o to chodzi — potwierdził skwapliwie Tucker, wyciągając z biurka 
przemyconą butelkę 
whisky. — Widzę, że jesteś sprytny. Otóż ja mógłbym to zrobić. Po jakiego licha 
kawęczeć jako konsul w 
Sandalanie? Dotychczas sam nie wiedziałem! Za tydzień orzeł z dzidą będzie tak 
elegancko wytrawiony 
na pańskiej ręce, jakbyś się z nim urodził. Przygotowałem komplet igiełek i 
farbę; byłem pewny, że dziś 
czy jutro przyjedzie pan, mister Dalton.
— Ach, diabli! — zawołał Mały. — Zdawało mi się, że wymieniłem panu swoje 
nazwisko.
— Niech i tak będzie, mister Mały. Niedługo będziesz się cieszył tym imieniem. 
Jakże się panu podoba 
senor Urique, co? Brzmi niezgorzej, co?
— Nie przypominam sobie, abym już grał rolę syna. Jeśli nawet miałem rodziców, 
to zeszli ze świata, 
zanim ich mogłem nazwać. Na czym polega pański plan?
Tucker, opierając się plecami o ścianę, spojrzał przez szklankę na światło.
— Stanęliśmy — rzekł powoli — wobec następującego zagadnienia: Czy pan chce brać 
udział w tej 
sprawie i jak daleko sięga pańska odwaga?
— Wyjaśniłem panu, co mnie tu przygnało.
— Niezła odpowiedź. Tym razem nie trzeba będzie tak daleko się posunąć. Plan mój 
jest prosty. Po 
wytatuowaniu orła na pańskiej ręce, zawiadomię starego Urique. A tymczasem 
postaram się zebrać jak 
najwięcej wiadomości dotyczących ich życia rodzinnego. Ma pan powierzchowność 
odpowiednią, mówisz 
po hiszpańsku, znasz wszystkie fakty, możesz opowiadać o obyczajach w Texas, a 
poza tym na dłoni no-
sisz herb rodzinny. A kiedy zawiadomię ich, że oficjalny spadkobierca wrócił i 
oczekuje przebaczenia,
wie pan, co się stanie? Przybiegną tu natychmiast, rzucą się panu na szyję, 
kurtyna opadnie, a widzowie 
wyjdą na przechadzkę do foyer.
— Do rzeczy, mój panie — odezwał się Mały. — Przed chwilą rozkułbaczyłem konika 
w waszym okól-
niku, przyjacielu, a przedtem nie zdarzyło mi się was spotkać. Jeśli zamierza 
pan zakończyć sprawę 
błogosławieństwem rodzicielskim — to znaczy, że nie poznałem się na panu. To 
wszystko, co chciałem 
powiedzieć.
— Dziękuję — odparł konsul. — Dawno już nie spotkałem człowieka, który by się 
tak dobrze orientował 
w szczegółach. Reszta to drobiazg. Jeżeli przyjmą pana bodaj na najkrótszy 
przeciąg czasu, to i tak 
będzie dobrze. Niech im pan nie da sposobności do szukania rodzinnego znaku na 
lewej łopatce. Stary 
Urique ma u siebie w domu od pięćdziesięciu do stu tysięcy dolarów w malutkim 
safesie, który można bę-
dzie otworzyć zwyczajnym haczykiem do obuwia. Wsunie je pan do kieszeni. Połowę 
odda mi pan za 
tatuaż. Wsiądziemy na jakiś wędrowny statek jadący do Rio de Janeiro. Niech 
Stany Zjednoczone rozlecą 
się, jeśli tu nie mogą się obejść bez moich usług. Que dice, senor?
— To mi się podoba — stwierdził Mały, zachęcająco kiwając głową. — Zgoda.
— A więc sztama — rzekł Tucker — będzie pan musiał siedzieć w zamknięciu, póki 
będę trawił orła. 
Może pan tymczasowo pomieszkać u mnie, a postaram się pana otoczyć tymi 
wygodami, na jakie mi ze-
zwala moje skąpe państwo.
Tucker mówił o tygodniu, ale upłynęły dwa tygodnie, zanim zadowolił go rysunek 
wytrawiony na ręce 
Małego. Wówczas wysłał do ofiary list następującej treści:
El Senor Don Santos Urique, La Casa Blanco. Szanowny Panie, pozwalam sobie, 
donieść, że w domu 
moim zamieszkał chwilowo pewien młodzieniec, który kilka dni temu przybył do 
Buenos--Tierras ze 
Stanów Zjednoczonych. Nie chcąc budzić nadziei, które mogą zawieść, sądzę 
jednak, ze pewne poszlaki 
stwierdzają jego identyczność z pańskim synem. Przypuszczam, że powinien pan 
przyjechać i zobaczyć 
go. Jeśli to naprawdę syn pański, to mam wrażenie, że zamierzał wrócić do domu, 
ale w ostatniej chwili 
zabrakło mu śmiałości, ponieważ nie wie, jak będzie, przyjęty. Z głębokim 
poważaniem
TOMASZ TUCKER Konsul USA
W pół godziny później — co uchodzi w tym mieście za szczyt pośpiechu — 
staromodne lando senora 
Urique podjechało do domu konsula. Woźnica okładał biczem parę tuczonych, 
niezgrabnych koni. Wysoki 
mężczyzna z siwymi wąsami wysiadł z powozu i podał ramię damie w czarnym stroju, 
której twarz była 
zasłonięta woalką.
Oboje weszli do domu, gdzie konsul przywitał ich wykwintnym, dyplomatycznym 
ukłonem. Przy biurku 
stał zgrabny młodzieniec o regularnych rysach, opalonej twarzy, o gładko 
zaczesanych kruczych włosach. 
Senora Urique szybkim gestem odsłoniła twarz. — Była już w podeszłym wieku i 
włosy jej miejscami 
lśniły srebrem, lecz figura postawna i świeża cera o oliwkowym, odcieniu 
zachowały ślady urody.
Patrzała na młodzieńca oczyma pełnymi bolesnego wahania. Po czym spojrzała na 
jego lewą rękę. Z 
głośnym łkaniem krzyknęła: „Synu mój"! — i przycisnęła Małego Liano do serca.
Miesiąc upłynął, zanim Mały przyszedł na zaproszenie do konsulatu.
Wyglądał teraz jak typowy młody cabalIero. Strój jego nosił piętno zagranicy, a 
sztuka jubilerów do-
dawała mu splendoru. Brylant, więcej niż solidnych rozmiarów, skrzył się na jego 
palcu, gdy skręcał pa-
pierosa.
— Co pan porabia? — zapytał Tucker.
— Nic szczególnego — odparł spokojnie Mały. — Dzisiaj po raz pierwszy jadłem 
pieczyste z iguany. To 
są wielkie jaszczury, sabe? Natomiast meksykańska wieprzowina z fasolą nie 
smakuje mi. Czy lubi pan 
pieczyste z iguany, mister Tucker?
Była godzina trzecia — o czwartej konsulowi zmienił się nastrój.
— Już czas przystąpić do działania, synku — mówił z przykrą miną — Postępuje pan 
ze mną nie-
uczciwie. Już czwarty tydzień odgrywa pan rolę marnotrawnego syna. Mógłbyś 
codziennie dostać tłustego 
ciołka na złotym talerzu, gdybyś tego zapragnął. Cóż, mister Mały? Uważa pan za 
stosowne trzymać mnie 
tak długo na diecie? O co chodzi? Czy pańskie oczy synowskie nie dostrzegły w 
Casa Blanca czegoś, co 
wygląda na forsę? Niech mi pan głowy nie zawraca. Wszyscy wiedzą, gdzie stary 
Urique trzyma 
pieniądze, i to dobre, rzetelne dolary amerykańskie. Co pan właściwie robi? 
Niech mi pan spróbuje powie-
dzieć: „nic szczególnego".
— No, oczywiście — odpowiedział Mały, zachwycając się swym brylantem. — 
Pieniędzy tam nie brak. 
W puszce blaszanej, którą mój ojciec nazywa safe-sem, leży przeszło pięćdziesiąt 
tysięcy dolarów. Co 
więcej, stary daje mi czasem kluczyk w dowód zaufania.
— Więc na co pan czeka? — krzyknął ze złością konsul. — Nie zapominaj, że mogę w 
jednej chwili
roznieść ten cały domek z kart. Gdy stary Urique dowie się, że pan jest 
samozwańcem, to co pan myśli, 
jak się z panem obejdą? O, pan jeszcze nie zna tego kraju, mister Mały z Texas. 
Z tutejszymi prawami nie 
ma żartów. Zmiażdżą pana, wsypią panu po pięćdziesiąt razów na każdym rogu 
placu. To, co z pana 
zostanie, rzucą na zagrychę aligatorom.
— Mogę pana zapewnić, przyjacielu — odpowiedział Mały, wygodnie sadowiąc się na 
okrętowym 
szezlongu — że nic takiego się nie zdarzy. Moim zdaniem, wszystko jest w 
porządku.
— Co pan przez to chce powiedzieć? — zapytał Tucker stukając szklanką o biurko.
— Pański plan zawiódł. I jeśli kiedykolwiek będzie pan miał przyjemność 
rozmawiać ze mną, niech pan 
nie zapomina, że nazywam się don Francisco Urique. Gwarantuję panu, że odpowiem 
na to właściwie. 
Pozwolimy pułkownikowi Urique zachować jego kasę. Jego malutki blaszany safes 
jest równie bezpieczny 
jak safes z mechanizmem zegarowym w Narodowym Banku w Laredo.
— Chce mnie pan wykiwać?
— Właśnie! — odpowiedział wesoło Mały. — Zamierzam pana wykiwać. A teraz 
wytłumaczę panu, 
dlaczego. Pierwszego zaraz wieczoru w domu pułkownika zaprowadzono mnie do 
sypialni. Żadnych 
sienników na podłodze — prawdziwy pokój z prawdziwym łóżkiem i innymi hokus-
pokusami. Wchodzi 
moja matka, okrywa mnie kołdrą, poprawia. „Pan-chito — powiada — mój mały 
zgubiony chłopcze, Bóg 
raczył mi cię zwrócić. Zawsze będą Go za to błogosławiła". Te czy inne tego 
rodzaju duby smalone. I na 
nos stoczyła mi się jedna czy dwie krople deszczu. Nie mogę tego zapomnieć, 
mister Tucker. I to 
powtarza się codziennie. I tak być powinno. Niech pan nie myśli, że mówię to 
dlatego, że mi z tym wy
godnie. Jeśli pan ma takie myśli, to niech pan je zatrzyma przy sobie. Mało 
miałem do czynienia z ko-
bietami, no i matek nie miałem znowu tak wiele, ale tę damę musimy bałamucić do 
końca. Jeden raz wy-
trzymała, drugiego ciosu nie zniesie. Jestem wielki nicpoń i może nawet bies, i 
nie Bóg mnie zesłał na tę 
drogę, lecz pójdę nią do końca. Odtąd niech pan pamięta, że jestem don Francisco 
Urique.
— Dziś jeszcze wyjawię im całą prawdę i powiem wszystkim, kim ty jesteś, 
dubeltowy oszuście!
Mały podniósł się, spokojnie schwycił konsula za gardło i zapędził go w kąt. 
Następnie wyciągnął 45-
kalibrową spluwę z rączką z masy perłowej i przystawił chłodny wylot do ust 
konsula.
— Opowiedziałem panu, dlaczego tu przyjechałem — rzekł ze swym dawnym mrożącym 
uśmiechem. 
— Jeśli stąd wyjadę, to jedynie z powodu pana. Nie zapomnij o tym nigdy, 
przyjacielu. No, jak się 
nazywam?
— Eeee ... don Francisco Urique — z trudem wykrztusił Tucker.
Z zewnątrz doniósł się turkot, krzyk i trzaskanie z bicza. Mały schował rewolwer 
i podszedł do drzwi;
lecz natychmiast wrócił do drżącego Tuckera i wyciągnął lewą rękę.
— Jest jeszcze jeden powód — zaczął powoli — dla którego wszystko powinno zostać 
w obecnym sta-
nie. Chłopak, którego zastrzeliłem w Laredo, miał na lewej dłoni taki sam 
rysunek.
Staromodne lando don Santosa Urique z hukiem podjechało do ganku. Senora Urique 
w jasnej sukni z 
białych koronek wychyliła się z powozu. Jej ciemne oczy jaśniały szczęściem.
— Madre mio, yo yengo! — idę, mamo! — zawołał młody don Francisco Urique.
ALEKSANDER OLSZAKOWSKI
CHIŃSKI BOKSER
PORTIERKA domu w którym mieszkałem, rzekła:
— Jeśli pan chce, mogę dać adres. Ta sprawa jest do załatwienia.
Wiadomością podzieliłem się z kolegami i zaraz po wykładach udaliśmy się pod 
wskazany adres. Było 
nas ośmiu. W jakimś niepozornym domu, w dzielnicy łacińskiej Paryża przy rue 
Marsailles, przyjęła nas 
maleńka, szczupła kobiecina. Pokój przeznaczony do ćwiczeń zaimponował nam 
rozmiarami. Na środku 
leżała ogromna mata. Pod ścianami stały przeróżne przyrządy gimnastyczne: 
drabinki, poręcze, uchwyty 
sprężynowe oraz hantle, babki żelazne i sztangi różnej długości. Obok drzwi, na 
ścianie, widniała foto-
grafia wąsatego mężczyzny z twarzą mopsa. Bynajmniej nie wyglądał na sportowca. 
Raczej na rzeźnika i 
tak było w istocie.
Podczas gdy rozglądaliśmy się po pokoju, kobiecina opowiadała:
— Dopóki żył mój mąż, proszę panów, to w tym pokoju co dzień było pełno. 
Przychodzili różni siłacze i 
tarzali się na macie, ćwiczyli na przyrządach i uprawiali niby trening. A 
nieboszczyk mój ćwiczył najwięcej. 
Doktor Brabande, który przychodził często przyglądać się zapasom, mawiał:
— Uważaj, Dalmond, abyś nie przetrenował serca.
Zachorujesz, przyjdzie gorączka i klapa. A przede wszystkim nie jedz tak dużo 
mięsa!
— Ale jak tu nie jeść, kiedy się ma jatkę? Mój mąż odpowiadał, że mięso daje 
siłę. A miał ją rzeczy-
wiście, Boże święty! Te łańcuchy, co tu w kącie leżą, rwał jak nici bawełniane. 
W kieszeni nosił zawsze 
parę podków końskich i kiedy był w towarzystwie, przyjmował zakłady i łamał 
podkowy. A raz, dawno 
temu, jeszcze przed wojną, przyjechał z Ameryki siłacz polski Cyganiewicz i 
występował w cyrku. Co 
dzień wieczorem ogłaszał z areny, że da tysiąc dolarów temu, kto go położy albo 
wytrzyma przeciw memu 
dziesięć minut. To mój poszedł i pół godziny tarzali się na arenie. Jeden 
drugiego nie mógł pokonać. 
Honorowy był ten Cyganiewicz. Zapłacił trzy tysiące dolarów i namawiał męża, aby 
jechał z nim do Ame-
ryki, to wielkie pieniądze razem zrobią. Stawiał tylko za warunek posłuszeństwo 
względem "menażera". 
To znaczy w umówionych spotkaniach czasem trzeba się położyć, niby przegrać. A 
mój mąż roześmiał się 
i odpowiedział, że nigdy ten lepszy nie będzie leżał dobrowolnie pod tym gorszym 
za żadne pieniądze. No 
i nie porozumieli się. Cyganiewicz wyjechał, a myśmy zaczęli rozglądać się za 
kupnem jakiejś fermy, 
chcąc założyć hodowlę świń i zaopatrzyć jatkę we własne mięso. I wtedy przyszło 
nieszczęście. Wraca-
liśmy późnym wieczorem z podmiejskiej okolicy Paryża, dokąd nas zaprowadził 
jakiś pośrednik. Później 
okazało się, że to był nicpoń w zmowie z apaszami. Mój mąż tak był pewny swej 
siły, że nosił pieniądze 
przy sobie. Mawiał przy tym, że są bezpieczniejsze niż w banku. Bo to Marta 
Hanau, Stawisky i inna 
hołota bankierska dość nakradli się pieniędzy drobnych ciułaczy, robiąc umyślne 
plajty. Była noc. — 
Ostatni pociąg odszedł i trzeba było iść pieszo do krańców miasta. Ferma nam się 
nie spodobała i do
kupna nie doszło. Kiedy znaleźliśmy się na jakiejś odludnej ulicy, pośrednik 
zaczął gwizdać marsza. — 
Niby dla dodania sobie odwagi, a potem w śledztwie okazało się, że to był 
sygnał. Mojemu mężowi spo-
dobała się melodia i zaczął też gwizdać. Ja szłam milcząc i modliłam się w 
duchu, aby dojść jak naj-
prędzej do metro albo przystanku autobusowego, albo złapać zabłąkane w tym 
odludziu taxi. Nagle z ja-
kiejś bramy wypadli apasze. Było ich kilkunastu. Pośrednik zniknął. Zanim 
zdążyłam zdać sobie sprawę, 
że to jest napad, było już po wszystkim. Błysnęły noże. Uczułam wielki ból w 
boku, drugi w ramieniu i 
straciłam przytomność. Ocknęłam się dopiero w szpitalu na drugi dzień. Mąż mój 
nie żył. Zmarł z upływu 
krwi, zanim nadeszli ludzie i znaleźli nas na ulicy. Śledztwo nawet nie wykryło 
sprawców. Naturalnie 
pieniądze przepadły. Jatka po śmierci męża ledwo starcza na życie. Zawsze co 
mężczyzna to mężczyzna. 
Umiał sobie radzić. A te żelaza i przyrządy postanowiłam sprzedać.
Wygłosiwszy to przydługie opowiadanie kobiecina spojrzała na nas wyczekująco. 
Słuchaliśmy z zain-
teresowaniem, po czym jeden z nas, najbardziej obeznany z handlową stroną życia, 
Amerykanin Joe Bur-
ton, zapytał rzeczowo:
— Ile to ma kosztować?
Kobiecina wymieniła sumę, która wydała się nam zbyt wygórowana jak na nasze 
studenckie możliwości 
finansowe. Burton jednak przerwał naszą naradę machnięciem ręki:
— Ja zapłacę. Moja waluta jest najsilniejsza. Ich franki mogę kupować na 
kilogramy.
W ten sposób powstał nasz klub sportowy. Sprawa udała się o tyle, że wynajęliśmy 
nawet ten pokój, w 
którym znajdowały się przyrządy. Był chłodny i powietrza miał dużo, bo okna 
wychodziły na Sek-
wanę. Każdy z nas dorobił sobie klucz, aby mógł dowolnie ćwiczyć w różnych 
godzinach. Obok pokoju 
znajdowała się łazienka w opłakanym stanie, z nieczynnym prysznicem. 
Doprowadziliśmy ją do idealnego 
porządku. Ostatnim naszym wydatkiem było zaangażowanie odpowiedniego trenera. I 
w tym wypadku 
udało nam się nadspodziewanie, bowiem Francuz z naszej paczki sprowadził 
człowieka, który trenował 
przez długie lata ze słynnym asem boksu francuskiego — Carpentierem.
Rozpoczęliśmy intensywne ćwiczenia. Wzdłuż Se-kwany, w chłodnym powietrzu 
poranka, odbywały się 
biegi. Na macie w pokoju pierwsze spotkania bokserskie. Nie wszyscy mieli 
jednakowy start. Niektórzy z 
nas ćwiczyli jeszcze za czasów szkolnych, lecz nie opanowali techniki boksu; 
inni w większym lub 
mniejszym stopniu znali tę dyscyplinę sportu, celował w niej zwłaszcza 
Amerykanin Burton. Nikt z nas nie 
mógł z nim się mierzyć, nawet Anglik Crawford, o którym nasz trener mawiał, że 
niewiele mu potrzeba do 
osiągnięcia przyzwoitego poziomu. Ciosy rękawic Burtona były jednak mordercze. 
Jego lewy sierpowy 
ścinał z nóg, jego nokaut pozbawiał przytomności na długie minuty. Siła uderzeń 
Burtona była tak wielka, 
że nawet trener musiał uważać.
I oto zdarzyło się pewnego dnia, że Francuz z naszej paczki sprowadził Li-Hoń-
Czu, Był to smukły-, 
wysoki Chińczyk o twarzy bladej, z lekkim żółtym odcieniem. Studiował również 
medycynę jak my i był 
zapalonym amatorem sportu bokserskiego. Mieli z Francuzem jednakową wagę i to 
sprawiło, że nasza 
ósemka powiększyła się do dziewięciu. Przyjęliśmy Chińczyka z radością. Jeden 
tylko Burton gwizdnął i 
wycedził przez zęby:
— Zółciak!
Li-Hoń-Czu zagryzł wargi i udał, że nie zrozumiał.
Francuz jednak nastroszył się jak kogut, podszedł do Amerykanina i rzekł 
wojowniczo:
— Słuchaj, Burton! Tu jest Francja, a nie Stany Zjednoczone. Zrozumiałeś?
Amerykanin swoim zwyczajem machnął ręką i wrócił do ćwiczeń. Myślałem, że na tym 
się skończy nie-
zrozumiała dla nas, Europejczyków, niechęć niektórych Amerykanów do ludzi innej 
rasy. Kiedy skoń-
czyliśmy ćwiczenia i przystąpiliśmy do treningu zasadniczego, nagle Burton 
zawołał patrząc ze złością na 
Chińczyka:
— A teraz broń się!
Zanim zdążyliśmy zrozumieć o co chodzi, było już po spotkaniu. Chińczyk przyjął 
wyzwanie, stanął w 
postawie bokserskiej i zasłonił twarz rękawicami. Jednak potężny lewy sierpowy 
Amerykanina roztrącił 
jego ręce jak źdźbła słomy i zwalił go z nóg,
Czerwony z gniewu Crawford podszedł do Burtona i rzekł twardym głosem:
— Joe! Jesteś świnia, a nie sportowiec. On waży co najmniej o dziesięć kilo 
mniej!
Rosjanin zaś stanął na wprost Amerykanina i prężąc ogromne mięśnie zapytał 
krótko:
— A może by tak ze mną?
Nasz trener otworzył usta, aby również wypowiedzieć swoją uwagę, gdy Li-Hoń-Czu 
lekko zerwał się z 
maty.. i odsunąwszy łagodnie Rosjanina, rzekł z pewnym trudem:
— Ja chcę z nim walczyć.
Osłupieliśmy wszyscy, zaś Burton roześmiał się szyderczo i odparł:
— Swoją porcję zawsze dostaniesz, ale wtedy, kiedy ja będę miał na to ochotę. 
I oto płynęły dni i tygodnie, a wreszcie miesiące i co pewien czas Burton rzucał 
wyzwanie Chińczykowi.
A potem odbywała się masakra. Tak nazywaliśmy spotkania między nimi. Chińczyk 
padał na matę jak 
mokra szmata i z trudem podnosił się oszołomiony ciosem, aby w następnych 
sekundach znów walić się 
na matę. Próbowaliśmy nie dopuszczać do tych spotkań, jednak upór Chińczyka był 
nieubłagany. Wy-
starczał okrzyk Burtona: — "a teraz broń się", kiedy Li-Hoń-Czu podrywał się jak 
koń spięty ostrogą, na-
kładał gorączkowo rękawice i stawał przed Amerykaninem. Burtona bawiła ta 
sytuacja i w zależności od 
humoru albo kończył przeciwnika w ciągu sekundy, albo pozwalał mu łaskawie na 
wymianę ciosów. 
Trener nasz, patrząc na to, od pewnego czasu uśmiechał się zagadkowo, a kiedy go 
zapytałem o przyczy-
nę, rzekł:
— Nie znacie jeszcze Chińczyków. To przyszłość
świata.
Po czym szepnął mi do ucha:
— Li-Hoń-Czu trenuje codziennie ze mną. Cierpliwość i wytrwałość są u niego 
wprost niezwykłe,
Opinia trenera nie była dla mnie niespodzianką, każdy z nas bowiem widział w 
Chińczyku materiał na 
pierwszorzędnego boksera. Różnica jednak w budowie ciała między Burtonem a Li-
Hoń-Czu była tak 
rażąca, że wynik spotkania, nawet w dalekiej przyszłości, był dla nas łatwy do 
przewidzenia. Burton mu-
siał zawsze wygrać. Nikt z nas nie mógł długo wytrzymać jego szalonych ciosów. 
Prawie każdy 'zapoznał 
się z jego nokautem z wyjątkiem Rosjanina, który przegrywał z Burtonem zazwyczaj 
na punkty.
Upłynął rok i zbliżały się wakacje. Trenowaliśmy bez przerwy. Burton od dawna 
stracił ochotę do na-
pastowania Chińczyka, znudziła mu się ta zabawa. Li-Hoń-Czu, jak zwykle 
małomówny i powściągliwy, 
przypatrywał się bystro spod zmrużonych powiek, oczekując znanego okrzyku. 
Okrzyk jednak nie na-
stępował i nasz trening odbywał się bez przykrych zadrażnień.
Wreszcie nadszedł dzień pamiętny dla nas wszystkich. Od pewnego czasu trener i 
Chińczyk zachowy-
wali się tajemniczo. Obserwując trening Burtona, wymieniali między sobą krótkie 
i zagadkowe uśmiechy i 
zaprzestali walk ćwiczebnych ze sobą.
Przed wyjazdem na wakacje spotkaliśmy się po raz ostatni na wspólnym treningu. 
Jak zwykle po 
ćwiczeniach, nadszedł czas spotkań. Zaledwie jed-nak pierwsze dwie pary zdążyły 
nałożyć rękawice, Li-
Hoń-Czu stanął przed Amerykaninem i krzyknął;
— A teraz broń się!
Zdumiony Burton spojrzał na Chińczyka, potem na nas i parsknął krótkim śmiechem.
— A tobie co się stało? — zawołał.
— Tchórzysz?
Zapadła cisza. W głosie Chińczyka było coś szczególnego. Odczuliśmy, że w tym 
wypadku chodzi
o coś więcej niż spotkanie bokserskie między kolegami.
— Zaczynaj! — warknął Burton. — Ja skończę! Mimo tej zapowiedzi rozpoczął walkę, 
zadając cios 
lewym sierpowym; po błyskawicznym uniku, Chińczyk w następnej chwili przyjął 
ponowny cios na gardę i 
przystąpił do ataku.
Był to niezapomniany widok. Li-Hoń-Czu poru-szał się dookoła Burtona jak 
baletmistrz w tańcu 
wojennym. Ciało jego przedstawiało jeden splot drgających mięśni. Piękne, 
wysmukłe nogi odbijały się od 
maty niemal eterycznie, z niesłychaną lekkością. Natomiast tempo uderzeń 
sprawiało wrażenie. że 
Amerykanin otoczony był wieńcem rękawic, których każdy cios oszałamiał precyzja 
i zręcznością. To było 
szaleństwo szybkości. Wydawało się nam. że Burtona atakuje, nie jeden Chińczyk, 
lecz dziesięciu,
że Li-Hoń-Czu, niczym chiński bożek, ma kilkanaście rąk. Furia uderzeń 
spowodowała, że Burton wrósł w 
matę na sprężonych do skoku nogach i głowę wtulił w ramiona. Lecz nie wyrzucił 
swego morderczego 
ciosu, po prostu nie mógł. Uderzenia jego, które miały być groźne i zmierzały do 
przerwania ataku 
przeciwnika, trafiały w próżnię lub zsuwały się po rękawicach Chińczyka.
Patrzyliśmy z zapartym oddechem. Żaden z nas nie poruszył się nawet, wchłaniając 
oczyma widowi-
sko, które sparaliżowało nas wszystkich. Anglik, który sięgał właśnie po 
ręcznik, zastygł z ręką wy-
ciągniętą przed siebie. Francuz, siedzący w otwartym oknie, z dłońmi splecionymi 
na podkurczonym 
kolanie, przestał się kołysać. Gwizdał jakiś nowy przebój paryski i teraz jego 
nieruchome wargi, wy-
ciągnięte w ciup, wyglądały dość zabawnie. Rosjanin, naciągający sprężyny do 
ćwiczeń, skamieniał w tej 
pozycji. Atletyczny Niemiec, wyciskający żelazną „babkę", przytulił ją 
bezmyślnie do piersi i stał na 
rozkraczonych nogach patrząc na walczących. Szwed i Holender, oparci o siebie 
czołami w jakimś 
nowym, wynalezionym przez siebie ćwiczeniu gimnastycznym, tworzyli jakby posąg 
braci sjam-skich 
splecionych w uścisku i zapatrzonych z podziwem na to, co się działo. Brzmiał 
nam jeszcze w uszach 
bojowy okrzyk Chińczyka:
— A teraz broń się!
Tymczasem Li-Hoń-Czu atakował bez przerwy. Grad ciosów dudnił głucho w pokoju, 
nogi z lekkim śliz-
giem deptały matę. W czarnych oczach Chińczyka widniało upojenie. Promieniał 
cały porywem siły i 
zręczności. To nie była walka, lecz pieśń walki w najszlachetniejszym tego słowa 
znaczeniu. Jej groźne 
piękno oczarowało nas wszystkich.
Nagle dwa następujące błyskawicznie po sobie
nokauty, zadane z matematyczną wprost dokładnością w jedno i to samo miejsce, 
spowodowały, że 
Burton zachwiał się i przyklęknął. Ogromne jego mięśnie oklapły jak baloniki, z 
których uciekło powietrze. 
W następnej sekundzie drugie kolano uderzyło o matę. Chińczyk skamieniał przed 
klęczącym 
przeciwnikiem. A tymczasem Amerykanin poruszył nieporadnie głową, wyrzucił przed 
siebie ramiona i 
ciężko zwalił się na bok, bez przytomności.
Skoczyliśmy wszyscy na równe nogi. Anglik stanął nad leżącym Amerykaninem i 
zaczął głośno wy-
liczać. Francuz, gwiżdżąc ogłuszająco, zatańczył jakąś wściekłą sarabandę. 
Praktyczny Niemiec przy-
klęknął przy Burtonie i badał puls pokonanego;
Anglik doliczył do trzydziestu, zanim drgnęły powieki nieprzytomnego. Rosjanin, 
Szwed i Holender 
podbiegli do Chińczyka. Li-Hoń-Czu, porwany przez trzy pary potężnych ramion, 
wyleciał w powietrze 
niemal pod sufit przy ogłuszającym ryku. Najgłośniej darł się Rosjanin, jego 
przerażający bas zdawał się 
rozsadzać ściany pokoju. Ja śmiałem się przez łzy, waliłem się po udach i 
wykrzykiwałem słowa bez 
sensu. Wreszcie Li-Hoń-Czu, ustawiony troskliwie na nogach, spojrzał na nas 
błyszczącymi oczyma. 
Nagle rzucił rękawice i porywczo podszedł do powstającego Burtona, któremu 
Anglik i Niemiec rozsznu-
rowali ręce. Głos Li-Hoń-Czu brzmiał miękko i przyjaźnie, kiedy rzekł:
— A teraz zgoda, przyjacielu!
Burtom, jeszcze oszołomiony walką, spojrzał nań — i na jego twarzy pojawił się 
dobroduszny i pełen 
uznania uśmiech. W następnej chwili wysmukla i nerwowa ręka Chińczyka zniknęła w 
serdecznym 
uścisku potężnej dłoni Amerykanina.
MICHAŁ PRISZWIN
CÓRKA FACELII
ZUPEŁNIE straciłem ją z oczu i wiele lat upłynęło od tego czasu. Jej rysy tak 
bardzo zatarły mi się w 
pamięci, że już bym nie poznał jej twarzy. Jedynie oczy, podobne do dwu 
północnych gwiazdeczek — tak, 
te oczy poznałbym na pewno. Zdarzyło się kiedyś, że wstąpiłem do sklepu 
komisowego, by coś sobie 
kupić. Udało mi się poszukiwaną rzecz znaleźć i nabyć. Z czekiem w ręku stanąłem 
w kolejce. Tuż obok 
była druga kolejka, złożona z tych, co mieli same grubsze pieniądze, bo w kasie 
zabrakło drobnych. 
Pewna młoda kobieta z tej drugiej kolejki poprosiła mnie o zmianę 
pięciorublówki: potrzeba jej było dwóch 
rubli. Ja miałem drobnymi tylko dwa ruble i z radością zaproponowałem, żeby je 
wzięła ode mnie . . .
Prawdopodobnie nie zrozumiała, że chcę po prostu dać jej, podarować pieniądze. 
Lub może była taka 
miła, że przemogła w sobie uczucie fałszywego wstydu i chciała wznieść się ponad 
małostki. Niestety, 
podając pieniądze spojrzałem na nią i nagle poznałem te same oczy, takie same 
dwie gwiazdeczki 
północne, jakie miała Facelia. W tej jednej chwili zdążyłem zajrzeć przez te 
oczy w głąb jej duszy i 
zdążyłem pomyśleć przelotnie, że to może „jej" córka ...
Ale wziąć ode mnie pieniądze po takim moim przyglądaniu się było już dla niej 
niepodobieństwem.
Albo może dopiero teraz zdała sobie sprawę, że chcę jej — nieznajomej — 
pieniądze te podarować.
No proszę, wielkie mi rzeczy, dwa ruble całej parady! Wyciągnąłem rękę z 
pieniędzmi.
— Nie! — rzekła. — Nie mogę tak wziąć od pana. A ja w tej chwili, poznając te 
oczy, gotów byłem 
oddać jej wszystko, com miał, gotów byłem na jedno jej słówko pobiec gdzieś i 
przynieść jej jeszcze, 
jeszcze... Spojrzałem błagalnym wzrokiem jak naj-nędzniejszy z nędzarzy i 
poprosiłem:
— Niechże pani weźmie ...
— Nie! — powtórzyła.
A kiedy przybrałem wygląd człowieka ogromnie nieszczęśliwego, opuszczonego, 
udręczonego 
bezdomnością, jakby coś zrozumiała, uśmiechnęła się tym samym, dawnym uśmiechem 
Facelii i 
powiedziała:
— Zróbmy tak: pan weźmie ode mnie pięć rubli, a da mi dwa. Chce pan?
Z zachwytem wziąłem od niej pięć rubli i widziałem, że ten mój zachwyt 
zrozumiała dobrze i oceniła.